Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 35000UZS
Размер 4.4MB
Покупки 0
Дата загрузки 06 Октябрь 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Информатика и ИТ

Продавец

Norboyev Ulugbek

Дата регистрации 31 Январь 2024

2 Продаж

Umumta’lim maktablarida darslarning samaradorligini oshirishda CorelDraw dasturi

Купить
MAVZU:   CORELDRAW DASTURIY PAKETI VA UNING
IMKONIYATLARIDAN SAMARA FOYDALANISH.
MUNDARIJA
KIRISH .......................................................................................................................................................... 2
I BOB. BOB. INFORMATIKADAN AMALIY VA LABORATORIYA MASHG’ULOTLARINI TASHKIL ETISHNING 
NAZAR]Y ASOSLARI. ..................................................................................................................................... 4
1.1§ Amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari - o’qitish sliakli sifatida. ....................................................... 4
1.2§ Pedagogik dasturiy ta’minot - amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari samaradorligini oshirish 
vositasi sifatida. ....................................................................................................................................... 8
1.3§ Pedagogik dasturiy ta’minot vositalari ........................................................................................... 11
II BOB. UMUMTA’LIM MAKTABLAIDA COREL RRAW DASTURI IMKONIYATLARI. ................................... 16
2.1§ Corel Draw dasturi haqida ma’lumotlar. ........................................................................................ 16
2.2§ Corel DRAW grafik muharririning asosiy elementlari. .................................................................... 20
2.3§ Corel DRAW dasturi afzalliklari. ..................................................................................................... 26
XULOSA ...................................................................................................................................................... 30
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ................................................................................................................ 31
1 KIRISH
Respublikamiz ta’lim tizimiga yangi o'qitish texnologiyalarining kirib kelishi
o’qituvchi   zimmasiga   katta   mas’uliyat   yuklab,   ulardan   zamonaviy   axborot   va
pedagogik   tcxnologiyalarni   puxta   o’zlashtirishni   talab   elmoqda.   Shu   nuqtai
nazardan   qaraganda,   hozirgi   sharoitda   bar   bir   kasb   egasi   o’z   mutaxassisligi
rivojlanayotgan   axborot   texnologiyalari   va   zamonaviy   kompyuterlar   bilan   birga
internet   tizimidan   o’quv   jarayonida   foydalanishni   bilishi   juda   ham   katta
ahamiyatga ega. Buni muvaffaqiyat bilan amalga oshirishning muhim omillaridan
biri   ta’lim   muassasalarida   o’qitiladigan   o’quv   predmetlari   bo’yicha   pedagogik
dasturiy ta’minotlami yaratishdir. 
Bugungi   kunda   “Informatika”   fanini   o’qitish   jarayonida   uni   mazmunan   va
texnik   jihatdan   o’zgaruvchanligini   hisobga   olib,   amaliy   va   laboratoriya
mashg’ulotlari   mazmunini   yangilash,   ulami   o’tkazish   metodikasini
takomillashtirish va mos pedagogik dasturiy ta’minotni yaratish lalab qilinmoqda.
Pedagogik   dasturiy   ta’minot   -   o’qituvchi   uchun   darslami   samarali   tashkil   qilish,
o’quvchilar uchun axborot vositalaridan foydalanish va axborotlarni qayta ishlash
usullarini   o’zlashtirishda   yaxshi   natijalarga   erishishning   garovi   hisoblanishi
ma’lum.
«Informatika»   fani   o’qituvchilari   va   o’quvchilar   bilan   bo’lgan   suhbatlar,
ulaming   darslariga   kirib   qilingan   tahlillardan,   kompyuter   va   axborot
texnologiyalaridan   o’quv   jarayonida   samarali   foydalanish   nuqtai   nazaridan   kelib
chiqib shuni aytish mumkinki, «Informatika» fani bo’yicha amaliy va laboratoriya
mashg’ulotlarini   o’tishda   qator   muammolar   mavjud.   Bu   muammolardan   biri
amaliy   va   laboratoriya   mashg’ulotlari   uchun   to’laqonli   pedagogik   dasturiy
ta’minotni yaratish texnologiyasi ishlab chiqilmaganligi va undan o’quv jarayonida
foydalanish   metodikasining   mavjud   emasligidir.   Bu   esa   tanlagan   mavzuning
dolzarb ekanligini ko’rsatadi.
Corel   DRAW   -   bu   illyustratsiyalarni   vektor   grafikasi   printsipiga   asoslangan
holda   yaratuvchi   va   tahrirlovchi   dastur   hisoblanadi.   Corel   DRAW   dasturining
imkoniyatlari   unda   turli   hil   grafik   kompozitsiyalarni   yaratishga   yordam   beradi.
2 Ayniqsa dinamik interaktiv instrumentlar, turli hil effektlar va grafik ma'lumotlarni
HTML  va PDF formatlarida tayyorlash imkoniyatlari  yaratilgan. Bundan tashqari
Corel   DRAW   grafik   muharririda   ranglar   palitralarida   turli   hil   ranglarni   tanlash
mumkin.   Shuningdek   turli   formatlar   bilan   ishlashda   yordam   beruvchi   turli
instrumentlar,   import   va   eksport   uchun   zarur   bo`lgan   ko`plagan   filtrlar,   tasvirni
nashr qiluvchi vositalar ijodkor uchun eng yuqori ijodiy muhit yaratib beradi.
3 I BOB. BOB. INFORMATIKADAN AMALIY VA LABORATORIYA
MASHG’ULOTLARINI TASHKIL ETISHNING NAZAR]Y ASOSLARI.
1.1 §  Amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari - o’qitish sliakli sifatida.
Awalo, «amaliy mashg’ulot» va «laboratoriya mashg’uloti» tushunchalarining
mazmunini   oydinlashlirish   zarur.   Hozirgi   paytda   amaliy   va   laboratoriya
mashg’ulotlari   ko’p   qo’llaniladigan   tushuncha   bo’lib,   o’quv   mashg’ulotlarining
shakllari   hisoblanadi.   Ta’lim   jarayonining   muvafiaqiyati   uning   shakliga   va
qo’llanilayotgan   usullar   samaradorligiga   bog’liq.   Ta’lim   nazariyasida   metodlar
markaziy o’rin tutadi. Ta’lim metodlariga ham turlicha qarashlar mavjud:
«.....ba’zi   didaktlar   ta’lim   metodlarini   o’quvchilarni   bilmaslikdan   bilishga
boorish   yo’li,   ayrim   olimlar   esa   ulami   o’qituvchi   va   o’quvchi   faoliyatini   o’zaro
bog’lovchi   usullar   ...»     deb   talqin   qilishgan.   O’qituvchi   va   o’quvchi   faoliyatini
o’zaro bog’lovchi jarayonni biz, asosan, «Dars» deb ataymiz. Verzilinning obrazli
ifodasi   bilan   aytganda,   dars   -   bu   quyosh,   quyosh   atrofida   sayyoralar   aylangani
kabi,   uning   atroflda   o’quv   mashg’ulotlarining   turli   metodlari   aylanadi.   Barcha
o’quv mashg’ulotlari qandaydir ta’lim metodlari bilan bog’liq holda olib boriladi.
Ta’lim   metodlari   o’qish   va   o’qitish   usullaridan   iborat.   J.Hasanboyevning
«Pedagogika»   nomli   o’quv   qo’llanmasida   «....metodlar   bir   qancha   asosiy
guruhlardan   iborat   bo’lib,   ulaming   har   biri   o’z   navbatida   kichik   guruh   va   ularga
kiruvchi alohida metodlarga bo’linadi...»  degan fikr bo’lib, ta’lim metodlarini uch
guruhga:   o’quv   materialini   og’zaki   bayon   qilish;   ko’rgazmalilik   metodi;   amaliy
mashg’ulotlar metodiga ajratish mumkinligi qayd ctilgan. O’quv bilish faoliyatini
tashkil qilish va amalga oshirish jarayonida kuzatish, qabul qilish, anglash, o’quv
materiallarini   esda   saqlash   hamda   olingan   bilim   va   ko’nikmalarni   amaliyotda
qo’llay olishni hisobga olish zarur. S.I.Perovskiy, E.Ya.Golant o’qitish metodlarini
tahlil   qilishda   ta’lim   manbalarini   hisobga   olib,   uch   guruhga   ajratgan:   bilimlami
og’zaki   bayon   qilish   metodlari;   ko’rgazmali   metodlar;   amaliy   metodlar.
Pedagogika   fanida   taniqli   olim   S.R.Rajabovning   umumiy   tahriri   ostida
tayyorlangan «Pedagogika» kitobida ham o’qish va o’qitish metodlarini asosan uch
4 guruhga bo’lib ko’rsatish mumkin deyiladi. Bular: o’quv materialini og’zaki bayon
etish metodi; ko’rgazmalilik mctodi; amaliy mashg’ulotlar metodi.
Og’zaki   bayon   qilish   metodlari .   Bu   guruh   metodlari   o’quv   materialini   so’z
orqali   uzatish   va   axborotni   eshitish   orqali   qabul   qilish   usullari:   hikoya,   ma’ruza,
suhbat va boshqalardan tashkil topgan.
Ko’rgazmalilik   metodlari.   O’quv   materialini   ko’rgazmali   uzatish   va   ko’rish
orqali qabul qilish usullari: tasviriy, namoyish, videorolik va boshqalardan tashkil
topgan.
Amaliy metodlari.   O’quv materialini amaliy mehnat harakatlari orqali berish
usullari:   amaliy   metodlar,   mashqlar,   laboratoriya   mashg’ulotlari,   mehnat
harakatlari va boshqalardan tashkil topgan.
Bilimlami og’zaki bayon qilish metodlari umumiy o’rta ta’lim muassasalarida
eng   ko’p   qo’llaniladigan   metodlardir.   Bu   melodlami   maktabdagi   barcha   o’quv
predmetlarida  qo’llash  mumkin  hamda ushbu  metodlardan  foydalanilganda  o’quv
materiali,   bilimlar   to’g’ridan-to’g’ri   o’qituvchining   jonli   so’zlari   bilan
o’quvchilarga   etkaziladi.   O’quvchilar   esa   o’quv   materiali,   nazariy   bilimlarr
tinglashadi. Bilimlarni og’zaki bayon qilish metodlari asosan 5 xil ko’rinishga ega
(1.1-rasm).
Bilimlami   og’zaki   bayon   qilish   metodlarida   o’qituvchi   faol,   o’quvchilar   esa
passiv holatda ishtirok etadilar.
Ko’rgazmalilik   metodlari   ham   ta’lim   muassasalarida   ko’p   qo’llaniladigan
metodlardan   biri   bo’lib,   undan   turli   o’quv   predmetlarini   o’qitishda   foydalanish
mumkin   hamda   ushbu   metodlardan   foydalanilganda   o’quv   materiali,   bilimlar
to’g’ridan-to’g’ri   o’qituvchining   jonli   so’zlari   va   ko’rgazmali   vositalar   orqali
5 o’quvchilarga   etkaziladi.   Ayni   paytda   «...mashg'ulotlar   namoyish   etish,
illyustratsiya   va   ckskursiya   tariqasida   olib   boriladi».   O’quvchilar   csa   o’quv
materiali,   nazariy   bilimlami   tinglashadi   va   ko’rib   tasavvur   qilishadi.
Ko’rgazmalilik   metodlarining   asosiy   maqsadi   o’quvchilar   o’quv   materialini   aniq
namunalar   orqali   bevosita   idrok   qilishlarini   ta’minlashdan   iborat.   Ko’rgazmalilik
mctodlaming asosan 3 turi mavjud (1.2 - rasm):
                  Amaliy   metodlardan   ham   ta’lim   muassasalarida   ko’p   qo’llaniladigan
metodlardan hisoblanadi. Tahlil qilinayotgan tushunchalar (amaliy va laboratoriya
mashg'ulotlari)   o’qitishning   amaliy   metodlariga   kiradi,   shuning   uchun   bu
metodlarga   kengroq   to’xtalib   o’tamiz.   Amaliy   mctodlar   uch   guruhga   bo’linadi:
mashq   qildirish;   laboratoriya   mashg’ulotlar   mctodi;   amaliy   mashg’ulotlar   metodi
 (1.3-rasm):
Ta’limning   amaliy   metodlarida   o’qituvchi   va   o’quvchining   o’zaro   ta’siri
o’quvchi   oldiga   qo’yiladigan   topshiriqlar   hamda   ularning   qabul   qilish   shakli
tarzida   amal   qiladi.   Professor   Yu.K.Babanskiyning   yozishicha,   amaliy
metodlaming qo’llanish chegarasi keng bo’lib, ular topshiriqlami tayinlash, ularni
amalga   oshirishni   rejalashlirish,   bajarish   jarayonini   boshqarish,   zudlik   bilan
o’quvchilami   rag’batlantirish,   natijani   lekshirish,   tuzatishlar   kiritish   va   baholash
jarayonlarini   qamrab   oladi.   Amaliy   metodlardan   foydalanishda   o’quvchilarning
6 imkoniyatlarini   hisobga   olish   zarur.   «Amaliy   metodlaming   eng   qadimiy   turi
mashqdir»,   shuning   uchun   ulaming   birinchi   turi   mashq   qildirish   metodi   deb
nomlangandir.   Mashq   tushunchasi,   asosan,   umumiy   o’rta   ta’lim   muassasalarida
ishlatiladi.   Mashq   -   o’rganilgan   bilimlami   turli   o’quv   sharoitlariga   tadbiq
etishdir.   Mashq   ongli   ravishda   takror   bajarilsa,   o’quvchida   o’rganilgan   bilimlar
bo’yicha ko’nikma va malakalar hosil bo’ladi. Ta’limning uzluksiz tizimlari paydo
bo’lgandan   so’ng   amaliy   metodlaming   yangi   shakllari   (amaliy   va   laboratoriya
mashg’uloti)   kirib   kelgan.   Amaliy   va   laboratoriya   mashg’ulotlarining   asosini
«topshiriq» tashkil etadi. Z.I.Novoseltseva «Biz «mashq» atamasini o’quvchilarga
ixtiyoriy topshiriqni berish uchun ishlatamiz» - deb yozadi[87,4]. G.I.Sarantsev esa
«Agar topshiriqning asosiy vazifasi ko’nikma va malakalami hosil qilish bo’lsa, u
holda   u   mashq   hisoblanadi»   -deydi.   Demak,   amaliy   metodlaming   asosini
topshiriqlar tashkil etadi.
Amaliy   mashg’ulotlarda   o’quvchilar   o’zlashtirgan   nazariy   bilimlami
takrorlash   orqali   mustahkamlash   va   amalda   qo’IIay   olish   hamda   kerakli
ko’nikmalami egallashlari mumkin bo’ladi. Amaliy mashg’ulotlar odatda bir necha
ma’ruza   mashg’uloti   o’tkazgandan   so’ng   tashkil   etiladi.   Amaliy   mashg’ulotlar
bajarilishi   va   o’tkazilish   joyi,   ishning   hajmiga   bog’liq   holda   turli   soatlarga
ajratilishi   tabiiydir.   Masalan,   matematika,   informatika   kabi   fanlardan   amaliy
mashg’ulotlar asosan maxsus jihozlangan o’quv xonalarida olib boriladi va bunday
amaliy mashg’ulotlarga ajratiladigan soat bir juftlikdan iborat bo’ladi. Misol uchun
«Informatika»   fanidan   biror   bir   topshiriqni   bajarishni   olaylik.   «Informatika»
fanining   topshiriqlari   kompyuter   yordamida   bajarilishi   sababli   bir   juftlik   (60*80
daqiqa)da   kamida   2400   ta   buyruqni   amalga   oshirsa   bo’ladi.   O’quvchiga
beriladigan   bir   nechta   ixtiyoriy   topshiriqni   bajarish   2000   ta   buyruqni   bajarishdan
oshmaydi, shuning uchun o’quvchilar bunday topshiriqlami bir juftlikda bajaradi.
Amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari o’quvchilarning nazariy, amaliy hamda
ijodiy   tayyorgarligining   muhim   qismini   tashkil   qiladi.   Bular   nazariy   va   ilmiy
bilimlami   tajriba   tasdig’iga   va   ilmiy   hamda   har   tomonlama   ko’nikmalami
7 shakllantirishga   yo’naltirilgan   bo’ladi.   Shu   nuqtai   nazardan   qaraganda   akademik
litscy o’quvchilar tomonidan bajariladigan amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari:
-fan   mavzulari   bo’yicha   olgan   nazariy   bilimlarini   chuqurlashtirish,
tizimlashtirish, umumlashtirish;
-olingan bilimlami amaliyotda qo’llay bilish mahoratini shakllantirish;
-topshiriqni   hal   qilish   jarayonida   muslaqil   ishlash,   mas’uliyatlilik,   aniqlik,
ijodiy fikrlash kabi sifatlarni hosil qilishga mo’ljallangan bo’lishi kerak.
1.2 §  Pedagogik dasturiy ta’minot - amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari
samaradorligini oshirish vositasi sifatida.
O’qitishning   texnik   vositalari   va   kompyulerlar   yordamida   dasturlashtirilgan
ta’limni o’rganishga kirishib, ta’lim tizimini avtomatlashtirishga ilk bor 1962 yilda
kademik   A.I.Berg   kirishgan.   O’sha   yili   dasturlashtirilgan   ta’lim   muammolari
o’yicha   1   butunittifoq   anjumani   o’tkazildi.   Unda   akademik   V.M.Glushkov
Compyuter vositasida ta’limni avtomatlashtirish muammosini qo’ydi. Anjumandan
kcyingi yillarda kompyuterlar uchun avtomatlashtirilgan ta’lim tizimlarini yaratish,
maxsus   uskunaviy   vositalarga   asoslangan   PDTlarni   asoslashga   kirishildi.   PDTda
ta’lim   jarayonini   modcllashtirish,   o’qish-o’rganish   uchun   qulay   psixologik   muhit
yaratish   bilan   birga   axborot   texnologiyalarining   keyingi   yutuqlari   -   multimedia
vositalari,   masofali   ta’lim,   virtual   laboratoriya,   trenajyor   dasturlar   kabi   sohalarda
erishilgan natijalardan ham foydalanish mumkin.
Amaliy   va   laboratoriya   mashg’ulotlari   -   pedagogik   jarayon   bo’lib,   u   turli
bosqich, qism va element (tashkiliy qism, so’rov, didaktik masalalami, vositalami,
usullami   tushuntirish,   ulami   yechish   va   boshqa)lardan   iborat   bo’lib,   ular   aniq
shaklda bir-biri bilan bog’liq tarzda ketma-ketlikda amalga oshiriladi.
Pedagogik   amaliyolda   amaliy   va   laboratoriya   mashg’ulollami   o’tishda
asosan   quyidagi   an’anaviy   tuzilishga   amal   qiladilar:   tashkiliy   moment,   so’rov,
yangi   mavzuni   lushuntirish   (yoki   takrorlash),   mustahkamlash   (masala   echish
bilan),   uyga   vazifa.   Albatta   bunday   tuzilishda   ba’zi   kamchiliklar   bor.   Ular
qo’yidagilar:
8 -   mashg’ulotning  tuzilishi,   «tayyor   ma’lumotni»  yetkazish   maqsadidan   kelib
chiqib   tuzilgan   bo’lib,   tashqi   belgilariga   asosan   jarayon   tahlil   qilinadi,   bunda
o’quvchilaming fikrlash faoliyati e’liborga olinmaydi;
-   mashg’ulot   maqsadini   asosan   o’qituvchi   qo’yib,   u   o’zining   faoliyatiga
yo’naltirilgan   (tushuntirish,   so’rov   va   boshqalar),   o’quvchilaming   faoliyati   esa
cheklangan,   shuning   ucliun   mashg’ulotning   an’anaviy   usuli   o’quvchilaming
o’quvtushunish faoliyati jarayonini boshqara olmaydi;
-   mashg’ulotni   tushunish   uchun   qandaydir   xizmat   qiladigan   tizimning
yuqorida   sanab   o’tilgan   elementlaridan   birortasi   ham   o’quvchilarning   bilimini
rivojlanishini   ta’minlamaydi,   chunki   an’anaviy   tuzilish   elementlari   ulaming
mustaqil   bilish   faoliyatini   aks   cttirmaydi.   «So’rov-tushuntirish-mustahkamlash»
tuzilmasi rivojlantimvchi o’quv tamoyilini amalga oshirish uchun yetarli sharoitlar
yaratib bera olmaydi .
Shuning   uchun,   an’anaviy   tizimli   mashg’ulotlarda   kompyuterlami   qo’llash,
ishlangan   ma’lumotlar   sonining   ko’payishida   ham   (masalan,   topshiriqlar   soni)
o’qishning   sifatining   oshishida   ham   sezilarli   natijaga   olib   kelmaydi.   Chunki,
«o’zgarmas   sinf-dars   tizimida   kompyuterdan   foydalanish   haqida   liech   gap   yo’q.
O’quv   jarayonining   mos   tashkiliy   shaklini   va   o’qituvchi   mehnatini   aniqlab,
amaliyotga qo’llash kerak» .
Mutaxassislar   fikricha,   kompyuter   o’qituvchini   almashtira   olmaydi,   ammo   u
o’qituvchilaming   qo’lida   o’qitishning   mukammal   vositasi   bo’lib,   mashg’ulotda
uning   ba’zi   bir   vazifalarini   bajaradi.   Bundan   kelib   chiqib,   amaliy   va   laboratoriya
mashg’ulotlari o’tkazishda kompyuteming o’mi va ahamiyatini aniqlash zaruriyati
tug’iladi.
M.I.Maxmudovga   qo’shilgan   holda   biz   ham,   amaliy   va   Iaboraloriya
mashg’ulotlar   tnzilishini   uch   bosqichli   bo’lishi   kerak   deb   hisoblaymiz:   didaktik,
mantiqiy-psixologik   (o’quvchi   faoliyati)   va   metodik   (o’qituvchi   faoliyati)
bosqichlar[60]. Umumiy didaktik tuzilishning elementlariga:
- o’quvchilaming olgan bilim va ko’nikmalarini mustahkamlash;
- yangi tushunchalar va harakat vositalari bilan ishlashni shakllantirish;
9 -   o’rganilgan   bilim   va   ko’nikmalami   qo’llash-shakllantirish   kabilarga   amal
qilinadi.
Didaktik   bosqichda   o’quvchilaming   dunyoqarashi,   didi,   odatlari   shakllanadi.
Mashg’ulotning   umumiy   didaktik   tuzilishi   doimiy   xarakterga   ega,   chunki   u
bilishning   umumiyroq   qonuniyatlarini   akslantiradi   va   mashg’ulotni   tashkil
etishning   umumiy   algoritmi   hisoblanadi.   Amaliy   va   laboratoriya
mashg’ulotlarining   tuzilishi,   ular   orasidagi   bog’liqlik   va   ketma-ketlik   hisobidan
hosil   qilinadi.   Didaktik   tuzilish   mashg’ulotning   metodik   bosqichida   ochiladi   va
miqlashtiriladi.
Ushbu tahlildan kelib chiqqan holda, amaliy va laboratoriya mashg’ulotining
o’tkazishda kompyuteming o’mini aniqlaymiz (1.4-rasm). Unda barcha bosqichlar
bo’yicha   o’qituvchining   boshqarish,   o’qitish   va   tekshirishdan   iborat   bo’lgan
shakllangan vazifalari yuklatilgan. Bunday yondashuvda kompyuter past malakali
«elektron   o’qituvchi»   rolini   o’ynaydi,   o’qituvchining   bunday   «elektron
yordamchilari»   o’quv   xonasida   nechta   kompyuter   bo’lsa,   shuncha   bo’ladi.   Bu
«elektron o’qituvchi»laming har biri PDT boshqaruvida ishlaydi va o ’quvchi bilan
alohida   bilimlami   mustahkamlaydi,   yangi   tushunchalami   va   xarakat   vositalarini
shakllantiradi   va   qo’llaydi.   Mashg’ulotning   turli   bosqichlarida   ish   darajasi
o’quvchi   tomonidan   belgilanadi,   ya’ni   PDT   yordamida   aniqlanadigan   alohida
o’ziga xos tomonlarini uning o’zi aniqlaydi. Mashg’ulotning alohida bosqichlariga
ajratilgan   vaql   PDT   tomoiiidan   qattiq   boshqariladi.   Bajarilgan   ishning   sifat   va
hajmi bunda faqat o’quvchiga bog’liq bo’lib qoladi.
Demak,   amaliy   va   laboratoriya   mashg’ulotning   o’tkazislidagi
kompyuteming   o’mi   -   metodik   bosqich,   kompyuteming   ahamiyati   o’qituvchining
rasmiylashtirish mumkin bo’lgan vazifalarini bajarishdan iborat.
Ushbu   taklif   etilgan   tuzilishda   o’qituvchining   ishini   ancha   osonlashtiradi   va
unga o’quvchi bilan alohida ijodiy muloqot qilishga ko’proq vaqt qoldiradi hamda
amaliy mashg’ulotlami jadallashtirish imkonini beradi (1.4—rasmga qarang).
10 1.4-rasin.   Informatika   xonasida   amaliy   va   laboratoriva   mashg’ulotlarini
o’tkazishning tuzilishi.
1.3 §  Pedagogik dasturiy ta’minot vositalari
A.A.Kuznetsov   o’zining   «O’rta   maktabda   informatikani   o’qitish   usuliy
tizimining   rivojlanishi»   mavzusidagi   ma’ruza   shaklidagi   doktorlik
dissertatsiyasida:   «Informatika   kursini   o’qitish   uslubiyotini   takomillashtirishdagi
muhim   yo’nalishlardan   biri   bu   o’quv   predmeti   bo’yicha   yaxlit   o’quv-usuliy
majmua   (O’UM)ni   yaratish   hisoblanadi.   Informatika   kursi   bo’yicha   O’UMning
alohida   xususiyati   shundaki,   u   o’z   ichiga   faqat   darslik   va   uslubiy   qo’llanmalar,
o’qish   uchun   kitoblar   tizimini   emas,   shuningdck,   PDTlami   qo’llash   bo’yicha
uslubiy   qo’llanmalami   va   nihoyat,   PDTlaming   o’zini   ham   qamrab   oladi»,   -   deb
yozadi.
Keyingi   yillarda   «sun’iy   intellekt»   to’g’risidagi   g’oyalar,   matematik
modellashtirish   usullaridan   foydalanib   kompyuterli   ta’lim   turlarini,   uning   turli
variantlarini   asoslashga   oid   yo’nalish   paydo   bo’ldi.   «HYPER   Card»   tizimi
(AQSH), “Book master» tizimi (Kanada), «BESS» ekspert tizimi (Kiev), «Eskiz»
11 ekspertli   o’qitish   tizimi   (Moskva),   « Малапя   река »   imitatsiya   qilish   modeli
(Qozon) kabilar yaratildi va amaliyotda ijobiy samara bermoqda.
Tahlildan   ko’rinadiki,   kompyuterli   ta’limning   markaziy   muammosi   sifatida
mukammal   PDTlarining   ilmiy   asoslangan   tizimini   yaratish   qaralishi   lozim.
I.Robertning   yozishicha,   sifatli   PDTlar   asosida   ta’limni
kompyuterlashtirishning qator afzalliklari mavjud:
- o’quvchilaming interfaol holatda ishlashlari la’minlanadi;
- foydalanuvchi va kompyuter o’rtasida uzluksiz teskari aloqa o’matiladi;
-o’rganilayotgan   hodisalami   vizuallashtirishda   model,   grafik,   chizma,
jadvallardan unumli foydalaniladi;
-ekranda   tasvirlanayotgan   hodisalami   boshqarish   osonlashadi;
-tahlil   qilinayotgan   narsa-hodisalar   to’g’risida   ma’lumotlarni   qayd   qilish,
saqlash, qayta ishlash imkoniyatlari paydo bo’ladi;
-ta’lim jarayonini yakkama-yakkalashtirish yaxshilanadi;
-ta’limni tabaqalash uchun shart-sharoit yaratiladi;
- o ’quvchilar o’zlashtirishini uzluksiz nazorat qilish imkoniyatlari oshadi;
-axborotlami   markaziy   ma’lumotlar   omborida   saqlash   va   ulardan
foydalanishning qulay yo’llari zudlik bilan tanlanadi;
- axborotlarga qayta ishlov berish jarayoni avtomatlashtiriladi.
«Ta’lim   vositalari   -   o’quv   materialini   o’rgalishda   o’qituvchi   o'zi   bilan
bolalar o’rtasiga qo’yadigan moddiy va moddiylashtirilgan predmetlardir». Xuddi
shunday,   PDT   vositalari   ham   mavjud   bo’lib,   ular   quyidagi   uch
guruhga ajratish mumkin (1.5 - rasm):
1.5-rasm. PDTning vositalari
12 Tcxnik   vositalar   -   PDTning   faoliyat   ko’rsalishi   uchun   qo’llanuvchi
qurilmalardir.   Ushbu   vositalar   buyurilgan   vazifalarni   bajaruvchi,   ma’lumotlami
qayta   ishlovchi   qurilmalarni   o’z   ichiga   olib,   bunday   qurilmalarga   kompyutcming
o’zidan tashqari qo’shimcha texnik vositalari, turli axborot, ma’lumotni kirituvchi
va chiqaruvchi, telekommunikatsiya va aloqa vositalari ham kiradi.
Didaktik   vositalar   -   o’quv   materialining   o’qish   va   o’qitish   ehtiyojlariga
ko’ra   o’zgartirilgan   shakllaridir.   Bunday   vositalar   qatoriga   ta’rif,   qoida,   topshiriq
muammo, savol, test topshirig’i, chizma, jadval, diagramma kabilar kiradi.
Dasturiy   vositalar   -   kompyuter   yordamida   PDTni   yaratish   va   undan
foydalanish   uchun   xizmat   qiladigan   amaliy   dasturlar   majmui   kiradi.
Texnik   vositalarning   tarkibi   1.6-rasmda   keltirilgan   bo’lib,   ular   haqida
kengroq to’xtalib o’tamiz.
1.6- rasm. PDTning tcxnik vositalari.
Texnik   vositalarning   asosiysi   kompyuter   hisoblanadi.   Kompyutcr   turli
mazmundagi ma’lumotlami avtomatik ravishda qabul qilish, qayta ishlash, yig’ish,
uzatish imkonini beradi. Kompyuteming qurilmalariga tashqi va ichki xotira, disk
o’quvchi   (yurituvchi),   tizimli   plata,   sichqoncha,   klaviatura   va   boshqalar   kiradi.
Kompyuteming tashqi qurilmalari uning imkoniyatini oshiruvchi qurilmalar bo’lib
— printer, skaner, multimedia, mikrofon, ploter, modem va boshqalami misol qilib
olish mumkin.
PDTning   didaktik   vositalariga   «1.7-rasm»da   tasvirlangan   o’quv
materialining o’zgargan shakllari kiradi.
13 1.7-rasm PDTning didaktik vositalari
Ta’lim sharoilida o’qituvchi o’zi bilan o’quvchi o’rtasiga tiirli chizma, jadval
va   shu   kabilarni   qo’yib,   o’z   mehnatini   amalga   oshiradi.   O’quvchi   o’zlashtirgan
bilim,   malaka   va   ijodiy   faoliyat   usullarini   o’zi   bilan   o’quv   materiali   o’rtasiga
qo’yib, muammo, topshiriqlami bajaradi, mashq qiladi.
PDTning dasturiy vositalari tarkibi «1.8- rasm»da tasvirlangan.
1.8- rasm. PDTning dasturiy vositalari.
Dasturiy   vositalar   inson   va   kompyuteming   o’zaro   harakatlarini
avtomatlashtirish,   rna’lumotlami   qayta   ishlash,   PDT   ko’rsatmasiga   asosan   texnik
vositalar ishini nazorat qilish uchun ishlatiladi.
Amaliy dastur ilovalariga Microsoft Office pakctiga kiruvchi dasturlar: matn
muharriri,   deletion   jadval,   grafik   va   taqdimot   muharriri,   ma’lumotlar   omborini
14 boshqarish   tizimi,   tovush   va   musiqa   muharrirlari   hamda   o’yin   dasturlari   kiradi
(1.9- rasm).
1.9-rasm. Amaliy dastur ilovalari
              Dasturlash   tillari   inson   tomonidan   yozilgan   ko’rsatmalami   mashina   tiliga
o’giruvchi va kompyutcr qayta ishlagan natijalami inson tushunadigan ko’rinishda
tasvirlovchi   maxsus   dasturlardir.   Dasturlash   tillariga   sun’iy   tillar   kiradi.   Ular
vositasida turli masalalami hal qilishga qaratilgan dasturlar yaratiladi.
15 II BOB. UMUMTA’LIM MAKTABLAIDA COREL RRAW DASTURI
IMKONIYATLARI.
2.1 §   Corel Draw dasturi haqida ma’lumotlar .
Kanadaning   Corel   nomi   bilan   ataluvchi   firmasi   dasturiy   ta’minot   bilan
shug’illanuvchi   peshqadamlardan   biri   hisoblanadi.   Corel   firmasining   dasturiy
ta'minoti   asosini   tashkil   etuvchi   CorelDRAW   11   2002-yilning   avgustida   ishlab
chiqarildi.   U   reklama   mahsulotlarini   ishlab   chiqarishda,   nashrlarni   tayyorlashda
hamda Web-sahifalari uchun tasvirlarni yaratishda katta imkoniyatga ega.
Corel   DRAW   —   bu   grafikli   dastur   bo’lib,   uning   yordamida   vektorli
tasvirlarni,   grafikli   matnlarni   hamda   sizning   tasavvuringizdagi   barcha   ijodiy
g‘oyalaringizni amalga oshirishga yordam beradi.
Corel   DRAW   dasturi   ishlaydigan   barcha   tasvirlar   ikki   sinfga   bo‘linadi:
nuqtali   va   vektorli.   Vektorli   grafikada   tasvirning   asosiy   elementi   sifatida   chiziq
qaraladi.   Rastrli   grafikada   bunday   chiziqlar   nuqtalar   (piksellar)   yordamida
yaratilsa,   vektorli   grafikada   esa   tasvirlar   yaratishda   nuqtaga   nisbatan   umumiyroq
bo'lgan chiziqlardan foydalaniladi va shuning hisobiga tasvirlar aniqroq bo’liadi.
Vektorli   grafikaning   ixtiyoriy   tasviri   chiziqlardan   tashkil   topadi   va   oddiy
chiziqlardan   murakkablari   hosil   qilinadi.   Vektorli   grafikaning   matematik   asosini
geometrik   figuralarning   xossasini   o‘rganish   tashkil   qiladi.   Vektorli   tasvirlarning
kompyuter   xotirasida   ifodalanishi   nuqtali   tasvirlarga   qaraganda   murakkabroqdir.
Nuqtali   tasvirning   kamchiligi   —   kompyuter   xotirasida   ularni   saqlash   katta   joy
talab   etiladi.   Nuqtali   tasvirlar   bilan   yuqori   aniqlikda   ishlashda,   ularga   mos
fayllarning   o'lchami   yuzlab   megabaytlarni   tashkil   etadi.   Ko‘pincha,   bunday   katta
obyektlar   bilan   ishlaganda   zamonaviy   kompyuterlarning   tezligi   yetmay   qoladi.
Vektorli   tasvir   bilan   ishlash   juda   ham   oson.   Uni   katta   yoki   kichik   qilish   uchun,
faqat   uni   boshqaradigan   tasvir   parametrini   o‘zgartirish   mumkin.   Bunda   vektorli
tasvir faylining o’lchami bir baytga ham oshmaydi.
Ma’lumotlar   tasvirlar   orqali   berilganda   ularni   tahlil   qilish   va   qabul   qilish
tezligi,   ma’lumotni   eshitish   kanallari   orqali   berilgan   ma’lumotlardan   ko‘ra   ancha
yuqori   bo‘ladi.   Shuning   uchun   ham   tasvirdan   iborat   birgina   reklama   plakati
16 (osongina   kerakli   ta’sirni   bera   oladigan)   tomosha   qilayotgan   odamga   bir   necha
qator e’londan ko‘ra kuchli ta’sir ko’rsatadi.
Har qanday hajmdagi ma'lumot ko‘rish kanali orqali uzatilsa odam tomonidan
yaxshi   qabul   qilinadi   (bolalarga   suratlardan   iborat   kitoblar   yoqadi).   Boshqa
formatda   esa   bunday   ma’lumotni   qabul   qilib   bo’lmaydi   (birjalardagi   jadvallar).
Shu   sababli   ham   grafikli   ma’lumotlarga   bo’lgan   ehtiyoj   kundan   kunga   ortib
bormoqda.
Bunday grafiklar va tasvirlar bilan ishlashga mo’ljallangan dasturiy vositalar
juda ham ko‘p va xilma-xil. Ana shunday dasturlardan biri CorelDRAW dasturidir.
CorelDRAWning 12-versiyasi o‘zida zamonaviy imkoniyatlarni birlashtirgan
bo’lib,   2004-yilda   ishlab   chiqarilgan.   Bu   dastur   sanoat   dizaynida,   reklama
mahsulotlarini ishlab chiqishda, nashriyot tizimlarida va web-sahifalar uchun turli
tasvirlar   yaratishda   ishlatiladi.   Corel   DRAW   dasturi   paket   dastur   hisoblanib,   o‘z
ichiga   bir   nechta   qism   dasturlarni   oladi.   Bu   dasturlar   o'zaro   ma’lumot
almashishning yengil kechishini ta’minlaydi.
Paketning   yaxlitligi   lining   tarkibiga   kiruvchi   dasturlarning   ma’lumotlarni
oson   almashinishi   yoki   shu   ma’lumotlar   ustida   ketma-ket   turli   xil   vazifalarni
bajarishi bilan belgilanadi.
«Obyektga   yo'naltirilgan»   atamasi   tasvirlarni   yaratish   va   o’zgartirish
jarayonidagi   barcha   operatsiyalar,   rasmning   o‘zi   yoki   uni   tashkil   qilgan   piksellar
bilan   emas,   balki   tasvirni   tashkil   qilgan   semantik   belgilangan   elementlar   ustida
boradi. Standart obyektlarni qo’llagan holda (aylana, to‘g‘ri to‘rtburchak, matn va
boshqalar) foydalanuvchi murakkab obyektlar qurishi va ularni birlashtirib yagona
butun   obyekt   sifatida   qarashi   mumkin.   Shu   tarzda.   rasrn   iyerarxik   tuzilishga   ega
bo’lib,   eng   yuqorisida   butun   vektorli   tasvir   boigan,   eng   quyida   esa   standart
obyektlardan iborat bo‘ladi.
Paket   obyektga   yo'naltirilishining   yana   bir   afzalligi   har   bir   obyektlarning
standan sinfiga boshqaruv parametrlari yoki atributlar o'rnatiladi.
Masalan,   to'rtburchak   balandligi   200   mm   va   eni   300   mm.   ko'k   rang   bilan
to‘ldirilgan,   qalinligi   3   punkt   bo'igan   sariq   rangdagi   chiziq   bilan   chegaralangan.
17 Joylashuvi   vertikal   bo‘yicha   150   mm,   gorizontal   bo'yicha   250   mm,   32   gradusga
burilgan kabi boshqaruv parametrlariga ega.
Paketning obyektga yo'naltirilishining nchinchi afzalligi obyektlarning har bir
standart   sinfiga   standart   operatsiyalar   ro'yxati   belgilangan.   Masalan,   vuqoridagi
to'rtburchakni   burish,   o'lchamlarini   burchaklarini   o'zgartirish,   boshqa   sinf
obyektlariga   aylantirish   kabi   amallar.   CorelDRAWning   obyektga   yo'nal-
tirilganligi   foydalanuvchiga   ish   vaqtida   obyektlar   ustida   cheksiz   o‘zgaruvchanlik
amallarini bajarish imkonini beradi. Agar buyurt- machi ishning oxirgi bosqichida
o'z fikrini o'/gartirsa va reklama plakatidagi olma o'rniga anorni tasvirlashni xohlab
qolsa,   bunday   holatda   ishni   boshidan   boshlash   shart   emas.   Buning   uchun   ayrim
obyektlarni almashtirish kifoya. Bunday holatda bir marta qurilgan obyektni saqlab
qo'yib, kevingi yangi ishlarda foydalanish mumkin.
 CorelDRAW paketi quvidagi dasturlardan iborat: 
 Corel CAPTURE;
 Corel BARCODE WIZARD;
 CorelDRAW;
 Corel Photo-PAINT;
 Corel OCR-TRACE;
 CorelTRACE;
 Corel VENTURA;
 Corel SCRIPT Editor;
 Corel SCRIPT Dialog Editor.
Corel   CAPTURE   dasturi   CorelDRAW   dasturi   oynasi   va   Lining   qismlarini
rasmga   olish   uchun   ishlatiladi.   Uning   yordamida   dastur   oynasi   ayni   ko'rinishini
to'liq yoki menyu ko'rinishini hamda biror qismni to'rtburchak shaklda, avlana yoki
chips shaklida va ixtiyoriy shaklda aylantirib belgilab olish mumkin.
Corel   BARCODE   WIZARD   dasturi   esa   shtrix-kod   bilan   ishlashga
mo‘ljallangan.   Unda   berilgan   standart-   lardan   birini   tanlab,   so‘ng   keltirilgan
namuna   bo'yicha   raqam   va   harflarni   kiritamiz.   Corel   Photo-PAINT   dasturi   esa
rasmlar chizishga mo'ljallangan.
18 Corel   DRAWni   ishga   tushirish.   Corel   DRAW   12   grafik   muharririni   ishga
tushirish uchun Windows >  Программы  > Corel DRAW 12 buyrug‘i beriladi yoki
Windows   XP   ish   stolida   uning   yorlig‘i   ustida   «sichqoncha»   chap   tugmasi   ikki
marta bosiladi.
CorelDRAW dasturini ishga tushirish Windowsning standart usullari singari:
asosiy menyu orqali (unda paketni o‘rnatganda CorelDRAWni yuklash buyrug‘ini
o‘z ichiga olgan yangi buyruqlar guruhi paydo bo‘ladi) yoki ish stolida joylashgan
yorliq   yordamida   hamda   CorelDRAW   dasturida   yaratilgan   fayllar   ustida
«sichqoncha»   chap   tugmasini   ikki   marta   bosish   yo‘li   bilan   ishga   tushiriladi.
Bunday   fayllarni   biz   albatta   uning   kengaytmasidan   bilib   olamiz.   CorelDRAW
dasturida yaratilgan fayllar .CDR, .CMX, .WMF kabi kengaytmalarini oladi.
Kengaytmalar haqida 2.1-jadvaldan batafsil ma’lumot olishingiz mumkin.
2.1-jadval.
CorelDRAW dasturida kengaytmalarning ro‘yxati
№ Keng
aytma Izoh
1 . CDR CorelDRAW
2. CDT CorelDRAW shabloni
3. CGM Kompyuter grafikasi metafayli
4. CMX Corel Presentation Exchange 5.0.
5. CMX Corel Presentation Exchange
6. CSL Corel simvollari kutubxonasi
7. DES Corel DESIGNER
8. DWG AutoCAD
9. DXF AutoCAD
10
. EMF Kengaytirilgan Windows metafayli
11
. FMV Vektorli freym metafayli
12 GEM GEM fayli
19 .
13
. PAT Uzor fayli
14
. PCT Macintosh PICT rasmlari
15
. PLT HPGL plotter fayli
16
. SVG Masshtablanadigan vektor grafikasi
17
. SVGZ Siqi SVG
18
. WM F Windows metafayli
19
. WPG Corel WordPerfect grafikasi fayli
20
. CLK Corel R.A.V.E.
2.2§ Corel DRAW  grafik  muharririning asosiy elementlari.
Corel   DRAW   dasturini   ishga   tushirgandan   so`ng   uning   oynasi   2.1-
rasmdagidek   ko`zga   tashlanadi.   Grafika   ustida   ishlash   uchun   Welcom   to   Corel
DRAW   (Corel   DRAWga   xush   kelibsiz)   dialog   oynasidagi   variantlardan   birini
tanlash   lozim.   Agar   biz   New   Graphic   (Yangi   hujjat)   variantini   tanlasak   ekran
markazida   nashr   varag`i   bo`lgan     -   rasmdagidek   standart   oyna   paydo   bo`ladi.
Ushbu   dialog   oynasidagi   What   is   New   (Yangiliklar)   bo`limidagi   Corel   DRAW
dasturiga oid yangi o`zgarishlarni bilib olamiz.
20 2.1-rasm. Corel DRAW dasturining ishga tushirilgan holati.
Quyida   Corel   DRAW   oynasining   asosiy   elementlari   haqida   ma'lumotlar
keltiramiz.
Satr   boshi   qatoridan   va   nashr   varag`idan   boshqa   barcha   yuzalar   ishchi   soha
deb yuritiladi. Oynaning chap burchagida grafika paneli, o`ng tomonida esa ranglar
palitrasi joylashgan. Oynaning yuqoridagi chekkasidan ketma-ket holda satr boshi,
menyu   satri,   standart   instrumentlar   paneli   va   atributlar   paneli   joylashgan.
Oynaning   pastki   qismida   gorizontal   aylantirish   yo`lchasi,   undan   pastda   esa   holat
satri joylashgan. Oynaning markazida nashr  varag`i  joylashgan.  Soyali ramka esa
varaq chegarasi hisoblanadi. Varaqni o`rab turgan oq maydon esa hujjat oynasining
ishchi maydoni deyiladi (1.2-rasm). 
Grafika   paneli.   Grafika   panelida   grafik   asar   yaratish   uchun   zarur   bo`lgan
instrumentlar   joylashgan.   Shuningdek   grafika   panelida   ob'ektlarning   rangini,
shaklini o`zgartiruvchi qo`shimcha instrumentlar ham mavjud. Ba'zi instrumentlar
tugmalarining   o`ng   tomonidagi   pastki   qismida   kichkina   qora   uchburchakliklar
qo`yilgan(1.3-rasm).   Agar   bunday   tugmani   "sichqoncha"   bilan   bir   oz   vaqt   bosib
tursak, undan qo`shimcha instrumentlarning tugmalari ochiladi.
21 1.2-rasm. Corel DRAW dasturining asosiy elementlari joylashuv sxemasi.
1.3-rasm. Grafika paneli elementlari.
22 Quyidagi   jadvalda   grafika   panelidagi   barcha   instrumentlar   va   ularga
qo`shimcha   bo`lgan     instrumentlarning   asosiy   bajaradigan   vazifalari   to`g`risida
ma'lumotlar keltirilgan(2.2-jadval).
2.2-jadval
Gafika panel barcha elementlari va vazifasi
T
/r Instrume
nt Qo`shimcha
instrumentlar Bajaradigan vazifalari
1 Pick
(ko`rsatgic h) Ob'ektlarni tanlash va qayta
tuzish
Shape
(shakl) Kontur bog`lamlarini surish
hisobiga ob'ektlarning shaklini
o`zgartirish.
Knife (Pichoq) Grafik ob'ektlarning
qismlarini qirqish va chiziqlarni
birlashtirish.
Eraser
(o`chirg`ich) Ob'ekt qismlarini o`chirish.
FreeTransform
(Erkin holatda o`z-
gartirish) Ob'ektlarni o`zgartirish va
qayta tuzish.
3 Zoom
(Масштаб) Ob'ektlarni kattalashtirilgan
yoki kengaytirilgan holatda
ko`rish.
Pan (varaqni
surish) Varaqni hujjat oynalari
chekkasiga joylashtirish.
4 Freehand
(egri) Egri shakldagi chiziqlarni
xuddi qalamda chizgandek
chizish
23 Bezier (Egri
Beze) "Nuqtalarni birlashtirish" va
egri shaklni boshqarish orqali egri
chiziqar chizish.
Artistic (Badiiy
vositalar) Turli tuman badiiy
effektlarni qo`llagan holda
mo`yqalam holatida rasm chizish.
Dimension
(o`lcham chiziqlari) Ob'ektlar yoki ular orasidagi
o`lchamlarni qo`yish uchun
o`lcham chiziqlari chizish.
Connector Line
(Birlashtiruvchi
chiziq) Ob'ektlar orasidagi tutashuv
chiziqlarni chizish.
5 Rectangle
(To`g`rito`rt-
burchaklik) Turli o`lcham va nisbatdagi
to`g`ri to`rtburchaklik chizish
6 Ellipse
(Ellips) Turli o`lcham va nisbatdagi
ellipslarni chizish.
7 Polygon
(Ko`p
burchaklik) Turli qirrali  ko`pburchaklik
va yulduzlar chizish.
Spiral (Spiral) Spiral chizish.
Graph Paper
(Diagramma to`ri) Turli hil qatorli diagramma
to`ri chizish.
8 Text
(Tekst) Figurali yoki oddiy tekst
kiritish
9 Interactive
Fill(Interaktiv
quyish) Ob'ektlarni interaktiv
bo`yash
1 Interactive Ob'ektlar shaffofligini
24 0 Transpanency
(Shaffoflikni
interaktiv
tuzish). interaktiv tuzish
1
1 Interactive
Effects
(Effektlarni
interaktiv
tuzish) Interactive Blend
(qadam-baqadam
o`tishni interaktiv
tuzish) Ob'ektlarning qadam-
baqadam o`tishini interaktiv
tuzish.
Interactive
Contour (Oreolni
interaktiv tuzish) Boshqa ob'ektlarning
shaklini takrorlovchi ob'ektlarni
interaktiv tuzish.
Interactive
Distortion (Interaktiv
deformatsiyalash) Ob'ektlarni interaktiv
deformatsiyalash.
Interactive
Envelope (Egiluvchi
shakllarni interaktiv
tuzish) Ob'ekt shakllarini interaktiv
egish.
Interactive
Extrude (hajmni
interaktiv tuzish) Ob'ektlar uchun uch o`lcham
li effektni immitatsiyalash.
Interactive Drop
Shadow (Soyani
interaktiv tuzish) Ob'ektlardan tushuvchi
yarimtonli soyani interaktiv
tuzish.
1
2 Eyedropp
er (Tomizgich) Ob'ektning rangini tanlab
rang kiritish.
25 Paintbucket
(To`ldiruvchi) Ob'ektga standart rang
to`plamidan rang quyish.
2.3 §  Corel DRAW dasturi afzalliklari.
Corel   Draw   —   bu   illyustratsiyalarni   vektor   grafikasi   printsipiga   asoslangan
holda   yaratuvchi   va   tahrirlovchi   dastur   hisoblanadi.   Corel   Draw   dasturining
imkoniyatlari   unda   turli   hil   grafik   kompozitsiyalarni   yaratishga   yordam   beradi.
Ayniqsa   dinamik   interaktiv   instrumentlar,   turli   hil   effektlar   va   grafik
ma`lumotlarni   HTML   va   PDF   formatlarida   tayyorlash   imkoniyatlari   yaratilgan.
Bundan   tashqari   Corel   Draw   grafik   muharririda   ranglar   palitralarida   turli   hil
ranglarni   tanlash   mumkin.   Shuningdek   turli   formatlar   bilan   ishlashda   yordam
beruvchi   turli   instrumentlar,   import   va   eksport   uchun   zarur   bo`lgan   ko`plagan
filtrlar,   tasvirni   nashr   qiluvchi   vositalar   ijodkor   uchun   eng   yuqori   ijodiy   muhit
yaratib beradi .
Corel Draw dasturini o`rganish jarayonida, o’quvchilar tasvirlarni yaratish va
qayta   ishlashning   keng   imkoniyatlariga   ega   bo`lgan   grafik   muharrirlar   bilan   ilk
marotaba   tanishadi.   Corel   Draw   dasturi   yordamida   turli   grafik   ko`rinishlarni
loyihalash,   fotomatn,   tasvirlar   ustida   ishlash,   ayniqsa   badiiy   ko`rinishdagi
kompozitsiyalarni tahrir qilish bilan bog`liq amallarni bajarish mumkin. Bu grafik
paket har xil shriftlarning katta jamdagi to`plamiga ega bo`lib, umumiy matndagi
biror   yozuvni   belgilash   uchun   maxsus   effektlarni   ularga   qo`llash   mumkin.
Dasturning   oxirgi   versiyasi   rastrli   tasvirlarni   qayta   ishlash   bo`yicha   birqancha
imkoniyatlarga   ega   bo`lib,   bu   paket   ichida   shuningdel   rastrli   tasvirni   vektorli
tasvirga aylantirish dasturi ham kiritilgan. Corel Draw dasturining afzalliklarining
biri   —   bu   qulay   va   tushunarli   interfeysi   bo`lib,   bu   esa   o`z   navbatida   o`rganish
jarayonini oson va ravon tushunishga imkon beradi.
Corel Draw paketi dizaynerlar, veb-sayt yaratuvchilari orasida keng tarqalgan
bo`lib,   reklamalar   yaratishda,   poligrafiyada   qo`llaniladi.   Ish   beruvchi   uchun
rassom-dizaynerlarni   tanlab   olishning   eng   asosiy   kriteriyalarining   biri   kompyuter
grafikasi   dasturlarida   ishlash   uchun   yetarli   bilimga   ega   bo`lishi   hisoblanadi.   Bu
26 yerda   kelib   chiquvchi   raqobatga   faqat   o`z   ishida   mazkur   dasturlarning
imkoniyatlaridan erkin foydalana oladigan oliy ta`lim  muassasasi  bitiruvchisigina
bardosh   bera   oladi.   Shu   sababdan,   raqobatga   bardosh   berish   uchun   va   o`z   ishida
tashabbuskor   bo`lish   uchun   bitiruvchi   (dizayner,   poligrafist   va   h.   z.)   vektorli
grafika paketlarining biridan foydalanishni bilishi zarur. 
Corel   Draw   dasturini   o`rganish   jarayonida   o’quvchilar   laboratoriya
mashg`ulotlarini   bajarishi   zarur   bo`ladi,   bunda   u   metodik   qo`llanmadan
foydalanadi.   Buning   natijasida   talaba   dasturning   asosiy   asboblari,   palitralarning
joylashishi   bilan   ketma-ket   tanishadi,   faol   asbobning   xossalarini   o`zgartirish   va
sozlashni, matnlar bilan ishlashni o`rganadi.
Harqanday ijodiy masalani yechish uchun talabaning ma`ruza va laboratoriya
mashg`ulotlarida   keltrilgan   izohlar   va   tadbiqlar   orqali   egallagan   bilimi   bo`lishi
zarur. O`qituvchi tushuntiradigan va so`zlab beradigan harqanday axborotni qabul
qilishda   o`rganuvchi   yangi   tushunchalarni   eshitadi,   ko`radi,   o`qiydi,   kuzatadi,
ularni   avval   o`rganilgan   material   bilan   taqqoslaydi   va   olingan   axborotni
o`zlashtiradi.
Corel Draw dasturini o`rganish jarayonida o’quvchiga uslubiy ko`rsatmalarni
qo`llanib, laboratoriya mashg`ulotlarni bajarish talab qilinadi, bu orqali dasturning
asosiy asbob-uskunalari, palitralarning joylashishi bilan qadamba-qadam tanishadi,
faol uskunaning xossalarini o`zgartirish va sozlash, matn bilan ishlashni o`rganadi.
So`ng,   yaratilgan   obyektlarga   mukammalroq   effektlarni   qo`llashga   o`tadi:
interaktiv   bo`yash,   soya,   musaffolik   o`rnatish   va   h.   z.   Dasturni   o`rganishning
zaruriy   bosqichi   xususiy   foydalanuvchi   shablonlarni   yaratish   va   ularni   standart
kutubxonalarga joylashtirish hisoblanadi.
Corel   Draw   dasturining   interfeysini   ilk   marta   ko`rgan   paytda   foydalanuvchi
sarosimaga   tushib   qolishi   mumkin,   shu   sababdan,   o`rganishni   asoslardan
boshlagan maqul. Bolalikdagi kabi — avval doira, oval, to`g`riburchaklarni chizib
olish   va   ularni   bo`yash,   so`ng   yanada   mukammal   obrazlarga   o`tmoq,   yaratilgan
obyektlarga mumkin bo`lgan barcha effektlarni qo`llash mumkin. Obyektlar guruhi
bilan ishlash va uni tahrirlash va o`zgartirishni o`rganadi.
27 Ta`lim   jarayonida   asosiysi   —   bu   amaliyotdir.   Laboratoriya   ishlarini
bajargandan   so`ng   talaba   shunga   o`xshash   topshiriqni   bajara   oladi,   lekin
o`quvchining o`zini o`zi tarbiyalash, o`zini o`zi yuksaltirsh, yakka holda va guruh
bilan   ishlay   olish,   unumli   fikrlash   qobiliyatini   rivojlantirish,   ijodiy   masalalarni
yecha   olish   qobiliyatini   shakllantirish   uchun   talaba   o`zining   ta`lim   yo`nalishiga
mos holda alohida ijodiy masalani qabul qiladi.
O`zining ijodiy loyihasini amalga oshirishda tadqiqot usuli amalga oshadi. U
zarur   bilimlarni   mustaqil   qidirishga   o`rgatadi,   o`quv   materialini   o`zlashtirishni
yanada   asosli   va   mustahkam   qiladi,   mantiqiy,   ilmiy,   ijodiy   fikr   yuritishga
o`rgatadi, bilishga qiziqish va ijodiy faoliyatni shakllantiradi. Shuningdek, talabada
o`ylash qobiliyati ortadi, yangi rejalarni ishga oshirish uchun birqancha mukammal
obyektli   tuzilmalarni   qo`llash   qobiliyati   ortadi,   ulardan   kelib   chiqadigan   ijodiy
yechimlarning doirasi kengayadi.
Har   bir   obyekt   yoki   obraz   dastlab   g`oya   ko`rinishida   hosil   bo`ladi,   bundan
keyin  u   qog`ozda   eskiz   yoki   xomqolip  ko`rinishida   tasvirlanadi,   undan   so`ng  esa
bu   obraz   reklama,   nashriyot,   dizaynerlik   mahsulotlarida   kelgusida   foydalanish
uchun   kompyuterli   tasavvurga   berilishi   zarur   .   Shuning   uchun,   obrazni   ishonchli
taqdim etish uchun mazkur dasturiy paketning imkoniyatlarini to`liq bilishi kerak. 
O`z ijodiy loyihasini amalga oshirish uchun o’quvchiavval egallagan bilimlari
(ma`ruzalarni eshitish va laboratoriya ishlarini bajarish orqali egallangan bilimlar)
dan   foydalanadi.   Faqat   yetarlicha   miqdordagi   bilimlarga   asoslangan   holda
o`quvchida   ham   dasturni   bilishga   qiziqish,   ham   o`z   ijodiy   g`oyalarini   yuzaga
chiqarishga qiziqish shakllanishi mumkin.
Ijodiy   masalalarni   yechish   uchun   quyidagi   tadqiqot   bosqichlaridan   o`tish
talab qilinadi: 
1) Hayoliy obrazni yaratish (bunda talaba ijtimoiy va tabiiy fanlarni qo`llashni
o`rganadi,   obyektni   yoki   inson   faoliyatining   ba`zi   yo`nalishini   tadqiqot   qilishga
yordam beradi); 
28 2) Bu obrazni amalga oshirish uchun dasturning funksiyalarini o`rganish (o`z
imkoniyatlarini va dasturning uskunalarini bilishni tahlil qilish, yangi funksiyalarni
o`rganish ro`y beradi, dasturning qo`shimcha imkoniyatlari tadqiqot qilinadi);
3)     Loyihani   mustaqil   bajarish   (shaxsning   yuksalishiga   yordam   beradi,
natijaga   javobgarlik,   g`oyani   qamrab   olishda   tartiblilik   va   aniqlilik,   ishga   ijodiy
yondashuvga yordam beradi). 
Har   xil   ta`lim   usullarini   qo`llash   natijasida   dasturni   o`rganish   samaradorligi
oshadi,   talabada   bilish   va   tadqiqiy   kompotensiyalar   shakllanadi,   u   tahlil   qilish,
egallagan   bilimlarni   tuzilmalarga   ajratish,   o`z   ijodiy   loyihasini   amalga   oshirish
uchun   yangi   imkoniyatlarni   qidirishni   o`rganadi.   Corel   Draw   vektorli   grafika
dasturini   o`rganish   jarayonida   o’quvchi   faqat   grafik   muharrir   bilan   ishlash
ko`nikmalariga   ega   bo`lib   qolmay,   balki   u   ijodiy   tomondan,   kasbiy   tomondan,
shaxsiy tomondan ham yuksaladi. Buning natijasida harqanday yangi vaziyatlarga
moslasha oladigan har tomonlama yetuk shaxs shakllanadi.
29 XULOSA
Hozirgi kunda yurtimizda axborot texnologiyalariga bo`lgan talab yoshlar va
aholi o`rtasida kompyuter savodxonligini oshirishni  birlamchi vazifa qilib qo`ydi.
Bunga   dalil   sifatida,   davlatimiz   rahbari   tomonidan   yoshlar   ma`naviyatini
yuksaltirish, ularning bo`sh vaqtini mazmunli tashkil etish bo`yicha ilgari surilgan
beshta   tashabbusning   biri   sifatida,   ya`ni   uchinchi   tashabbus   —   aholi   va   yoshlar
o`rtasida   kompyuter   texnologiyalari   va   internetdan   samarali   foydalanishni   tashkil
etishga   qaratilganligini   keltirish   mumkin.   Kompyuter   savodxonligini   oshirish
mobaynida   grafik   muharrirlarni   bilish   va   ularni   o`z   o`rnida   qo`llana   olish   o`qish
jarayoni   va   kasbiy   faoliyatda   muvaffaqiyatlarga   erishishda   yordam   beradi.   Shu
sababdan,   mazkur   kurs   ishi   grafik   muharrirlarning   biri   bo`lgan   Corel   Draw
dasturini o`rganish va uning ahamiyatiga bag`ishlangan.
С orelDraw   vektorli   grafikaning   Windows   amaliyot   tizimida   ishlaydigan
tahrirlovchi   dasturlardir.   Uning   yordamida   turli   grafik   ko’rinishlarni   loyihalash,
foto,   matn,   tasvirlar   ustida,   ayniqsa,   badiiy   ko’rinishdagi   kompozitsiyalarni
tahrirlash   bilan   bog’liq   amallarni   bajarish   mumkin.   CorelDraw   boshqa   grafik
muharrirlarga   nisbatan   matnlar   bilan   yaxshi   ishlaydi,   ya’ni   nashriyot   tizimlarida,
masalan,   yumoristik   yoki   boshqacha   kitoblarni   turli   o’lchamdagi   harflar   bilan
yozish   mumkin.   Masalan,   pasportdagi   rasmni   skanerdan   o’tkazib   va     CorelDraw
yordamida   shu   rasmni   portretga   aylantirish   mumkin.   O’z-o’zidan   ma’lumki,
bunday   professional   murakkab   grafik   muharrirlarda,   ya’ni   CorelDraw   ning   boy
asboblari   va   ranglaridan   foydalanib   ham   rasm   chizish   mumkin.   CorelDraw
muharririda fayllarning kengaytmasi file .cdr ko’rinishda bo’ladi. Fayllarni import
va   eksport   qilish   eng   yaxshi   qulayliklaridan   biri   hisoblanadi.   Ayniqsa,   kompakt
diskdan   fayllarni   import   qilishda   ko’p   qo’llaniladi.   Iqtisodiy   sohalarda   ham
korxonalarning emblemalarini va reklama bannerlarini tuzishda ko’p qo’llaniladi.
30 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Azlarov   T.R.   Informatika   va   hisoblash   texnikasi   asoslari   milliy   maktablarda
o’qitishni   takomillashtirishning   metodik   sistemasi.   Ped.   fan.   nom.   ...   diss.   -T,
1993.-150 b.
2. E.I.R o` ziyev.  «Grafika» Integrativ kursining variativ dasturlari.T 1997
3. Andrianov   V.   I.   Samoye   glavnoye   o…Corel   Draw.   —   SPb.:   Pitera,   2004.
Aripov   M.   Informatika   va   informatsion   texnologiyalar.   Oliy   о ‘quv   yurti
talabalari uchun darslik. T. 2005 y. Fedorov A. V. CorelDRAW. Ekspress-kurs.
— SPb.: BXV-Peterburg, 2005.
4. Pojaluysta, ne zabudte pravilno oformit sitatu:
5. Bektursinova,   D.   P.   Ijodiy   salohiyatni   yuksaltirishda   Corel   Draw   grafik
muharririni   o`rganishning   ahamiyati   /   D.   P.   Bektursinova,   A.   M.
Mambetkarimova.   —   Tekst   :   neposredstvenniy   //   Molodoy   ucheniy.   —   2019.
— № 49 (287). — S. 599-601 
6. .  Mamarajabov   M.E.,   Tursunov   S.Q.,  Nabiulina   L.M.   Kompyuter   grafikasi   va
web-dizayn:   darslik.   O`zbekiston   Respublikasi   Oliy   va   o`rta   maxsus   ta`lim
vazirligi. - Toshkent: Cho`lpon nomidagi NMIU, 2013. 376-b. 
7. . Nazirov  Sh.A., Nuraliyev F.M.,  Aytmuratov B.Sh.  “Rastr  va  vektor  grafika”
O`zR   oliy   va   o`rta   maxsus   ta`lim   vazirligi,   O`rta   maxsus,   kasb-hunar   ta`limi
markazi. – T.: G`afur G`ulom nomidagi nashriyot matbaa ijodiy uyi, 2007.–192
8.   Rixsiboyev   T.   “ Kompyuter   grafikasi”   O`zbekiston   Yozuvchilar   uyushmasi
adabiyot jamg`armasi nashriyoti , T.; 2006, 168 b. 
9. .   Tayloqov   N.S.,   Axmedov   A.B.   va   boshqalar.   “Informatika   va   axborot
texnologiyalari”. Darslik. Toshkent, “Extremum-press”. 2018. 128 b. 
Internet saytlar
1. http://www.ziyonet.uz 
2. http://www.wikipedia.org 
3. http://www.tuit.uz 
4. http://www.ziyonet.uz 
31
Купить
  • Похожие документы

  • Tarmoqda axborot xavfsizligi va blokchain texnologiyasi
  • Windows Server OT ning tarmoq texnologiyalari
  • AKT Yakuniy savol-javoblar
  • Uyali aloqa tarmoqlarida mobil qurilmalar joylashuvini aniqlash tiziming dasturiy ta’minotni ishlab chiqish
  • C++ Matematik funksiyalar

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha