Дата регистрации 01 Ноябрь 2024
15 ПродажIlk o`rta asrlarda Hindiston
![KIRISH
O‘rta asrlarning dastlabki davri Hindiston tarixida alohida ahamiyatga ega
bosqich bo‘lib, taxminan VI asrdan XIII asrgacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi.
Bu davr Hindistonning siyosiy, ijtimoiy, madaniy va iqtisodiy hayotida muhim
o‘zgarishlar sodir bo‘lgan vaqt sifatida tarixga kirgan. O‘sha davrda Hindiston
hududida bir qancha yirik sulolalar hukmronlik qilgan, jumladan, Guptalar
imperiyasining so‘nggi bosqichlari, Chalukyalar, Rashtrakutalar, Pratiharlar,
Cholalar va boshqa ko‘plab mahalliy davlatlarning siyosiy faoliyati bu davrni
shakllantirgan[1].
Siyosiy jihatdan Hindistonning o‘rta asrlarning dastlabki davri ko‘p qirrali
bo‘lib, markaziy hokimiyatning zaiflashishi natijasida mahalliy sulolalarning
mustaqil kuchga aylanishi kuzatilgan. Bu davrda xorijiy bosqinchiliklar, jumladan,
arablarning Sindhga bostirib kirishi va Markaziy Osiyo xalqlarining ta’siri
Hindiston tarixiga yangi qirralarni qo‘shgan. Mahalliy hukmdorlarning bu
bosqinlarga qarshi ko‘rsatgan qarshiligi mamlakatning hududiy bo‘linishlariga olib
kelgan, ammo bu mahalliy madaniyat va an’analarni yanada mustahkamladi.
Ijtimoiy jihatdan bu davr Hind jamiyatining murakkab tuzilmasi, kastalar
tizimining kuchayishi, shuningdek, diniy-falsafiy qarashlarning rivojlanishi bilan
ajralib turadi. Hinduizm, buddizm va jaynizmning yangi shakllari, shuningdek,
Bhakti va Tantrizm harakatlarining paydo bo‘lishi bu davrning diniy hayotini
boyitgan. Shu bilan birga, ilm-fan va ta’lim sohasida, masalan, Nalanda kabi
markazlarning rivojlanishi, bu davrning ilmiy va madaniy merosini
mustahkamladi.
Iqtisodiyot sohasida qishloq xo‘jaligining rivojlanishi, savdo-sotiqning
kengayishi va shaharlarning iqtisodiy markaz sifatida paydo bo‘lishi Hindiston
iqtisodiy hayotida muhim o‘rin tutgan. Hindistonning Janubi-Sharqiy Osiyo va
Yaqin Sharq davlatlari bilan olib borgan xalqaro savdosi o‘zaro madaniy aloqalarni
kuchaytirgan.
Madaniy va san’at sohasida bu davr Hindiston me’morchilik,
haykaltaroshlik va adabiyot sohasida katta yutuqlarni namoyon qilgan davr bo‘ldi.
2](https://docx.uz/documents/848792b9-0413-4fe4-b668-b25659d29fe4/page_2.png?v=1)
![2.2.Hind shaharlari va ularning iqtisodiyoti.
Hindistonning o'rta asrlardagi eng muhim shaharlari Thanjavur, Vijayanagar,
Kalikut, Agra, Kochin, Bijapur, Fatehpur Sikri, Lahor, Patna, Shohjahanobod
(Dehli), Madurai, Xampi, Surat, Somnath, Kanchipuram, Ajmer va Masulipattan
edi. Biroq, yana ko'plab shaharlar ma'muriy markazlar, ziyorat markazlari va
ibodatxonalar shaharlari sifatida o'z ahamiyatiga ega edi. Ma'muriy markaz - bu
markaziy ma'muriyatning barcha vazifalari boshqariladigan shahar yoki joy. O rtaʻ
asrlarda Hindistonda Kaveri daryosi bo yida joylashgan Tanjavur ma muriy
ʻ ʼ
markaz bo lgan. Thanjavur Chola sulolasining poytaxti ham edi.[2] Thanjavur
ʻ
nafaqat ma'muriy markaz, balki u ibodatxonalar shahri va ziyoratgohlar markazi
ham edi. Qirol Rajaraja Chola tomonidan qurilgan mashhur Rajrajeshvara
ibodatxonasi Thanjavurda joylashgan. Bundan tashqari, Thanjavur podshoh
tomonidan armiya uchun sudlar va kazarmalarni saqlash uchun foydalanilgan
pavilyonlardan iborat edi. Thanjavur va Urayyur shaharlarining yuqori sifatli
to'quvchilari, odatda Saliya to'quvchilari deb nomlanuvchi, Cho'la sulolasida mato
ishlab chiqarishga asosiy hissa qo'shgan. Ma'badlar bayroqlari uchun mato, shohlar
uchun yuqori sifatli paxta kiyimlari va sub'ektlar uchun qo'pol paxta kiyimlari
Saliya to'quvchilari tomonidan tayyorlangan. Svamimalay nomi bilan tanilgan
Tanjavur yaqinidagi yana bir shaharda stapatislar, ya'ni haykaltaroshlar yashaydi.
Sthapatis mashhur bronza butlar, qo'ng'iroqlar va bezaklarni yasashda foydalangan.
Chola sulolasidagi bronza haykallar va qo'ng'iroqli metall lampalar Yo'qolgan mum
texnikasi yordamida, ya'ni eritilgan mum va loydan foydalangan holda yaratilgan.
Thanjavur buyuk shahar hisoblangan, chunki u ziravorlar, donlar, kiyim-kechak va
zargarlik buyumlari savdo markazi edi. Shahar Chola sulolasining barcha
byurokratik, ma muriy va xo jalik faoliyatini nazorat qilgan. Ma'muriy markaz
ʼ ʻ
uchun suv ta'minotining asosiy manbalari tanklar va quduqlar edi. Ma'muriy
markaz kichik shaharlardan tortib to katta shaharlargacha turli xil badiiy
mahsulotlarning savdo tarmog'ini ta'minlash uchun javobgar edi. Thanjavur o'rta
asr Hindistonidagi yagona ibodatxona shahri emas edi; Bxillasvamin, Somnath,
Kanchipuram, Madurai va boshqalar kabi ko'plab boshqa ma'bad shaharlari bor
14](https://docx.uz/documents/848792b9-0413-4fe4-b668-b25659d29fe4/page_14.png?v=1)
![o‘rtasidagi astronomik bilim almashinuvi bo‘lib o‘tgan. San’at va musiqa: Rangli
naqshlar va haykaltaroshlik rivojlandi. Ajanta [3] va Ellora g‘orlaridagi san’at
namunalarida budda diniy tasvirlari uchraydi. Musiqa: Hind klassik musiqasi
(Carnatic va Hindustani uslublari) shakllandi. Musiqiy asboblar va raqslarda din va
madaniyatning uyg‘unligi aks etgan. Shimoliy Hindiston (Nagara uslubi): Dehli va
G‘arbiy Hindistonda ko‘plab minorali ibodatxonalar qurildi. Nagara uslubidagi
ibodatxonalar geometrik va o‘ymakor naqshlar bilan bezatilgan. Rajputlar mo'l-ko'l
quruvchilar edi. Ular me'moriy faoliyatga juda ko'p pul sarfladilar. Ularning
sug'orish ishlari, sun'iy ko'llar, g'alaba minoralari va kemerli darvozalari ularning
me'morchilikdagi mahoratidan dalolat beradi. Shuningdek, ular ko'plab ulug'vor
qal'alar qurdilar. Chittor, Ratnambhor, Mandu kabi yirik qal'alar. , Gvalyar va
boshqalar me'morchilik mahoratining yorqin namunalari edi. Rajput davri
ibodatxonalar me'morchiligining mukammalligiga guvoh bo'lgan. Saurastradagi
mashhur Somanat ibodatxonalari, Bhuvanesvar, Konark [4] va Orissadagi Puri.
Abuin Rajestan tog i ularning me moriy yuksakligining eng yaxshi namunalari edi.ʻ ʼ
Ratha namunasida qurilgan KonarSun ibodatxonasi noyob qurilish edi.
Kashmirdagi Martand ibodatxonasi o'sha davr me'morchiligining yana bir qismi
edi. Janubiy Hindiston (Dravida uslubi): Cholalar davrida qator ulkan
ibodatxonalar, jumladan, Tanjordagi Brihadisvara ibodatxonasi barpo etildi. Ushbu
ibodatxonalarning gopuramlari (darvozalari) o‘zining ulug‘vorligi bilan mashhur.
Ajanta va Ellora g‘orlari buddaviylar va hindular tomonidan bezatilib, ularda diniy
voqealar haykal va freskalarda aks ettirilgan. Arab savdogarlarining ta’siri bilan
musulmonlarning oddiy, lekin geometrik naqshlarga asoslangan uslublari mahalliy
an’analar bilan uyg‘unlashdi.
Adabiyot. Kalidasa kabi shoirlarning "Shakuntala" asari bu davrda mashhur
edi. "Puranalar", "Mahabharata" va "Ramayana"ning qayta talqinlari o‘z
ahamiyatini saqlab qoldi.Tamil tilida yozilgan Sangam adabiyoti: bu janubiy
Hindistonning ijtimoiy va diniy hayotini yoritib bergan. Bhakti harakati diniy
she’rlarga katta e’tibor qaratdi. Tarixiy yozuvlar va falsafa: Rajatarangini (Kashmir
tarixi) Kalhana tomonidan yozilgan. Adi Shankaracharya Vedanta falsafasi
19](https://docx.uz/documents/848792b9-0413-4fe4-b668-b25659d29fe4/page_19.png?v=1)
-
Похожие документы
- Ona tili darslarida oʻquvchi tasavvurini rivojlantirish metodikasi. 5-sinf
- 3-sinfda ona tili va o’qish savodxonligi darslarida o’quvchilarning yozuv malakalarini shakllantirish usullari.
- Boshlangʻich sinf oʻquvchilarining ijodiy fikrlashini rivojlantirishni STEAM taʼlimi orqali amalga oshirish usullari kurs ishi
- Elektron darsliklar va ularga qo‘yiladigan talablar
- 1–2-sinf o‘quvchilarining matematik madaniyatlarini shakllantirish