Ilk yosh bolalarda ertaklar orqali axloqiy tarbiya berish 


MUNDARIJA

I. Kirish………………………………………………………………...3

II. Asosiy qism

1.  Ertaklarning axloqiy tarbiyada tutgan o‘rni…………………………5

2.  Ertak qahramonlari orqali ijobiy va salbiy fazilatlarni anglash……10

3.  Ertaklar orqali bolalarning xulq-atvorini shakllantirish usullari…...15

4. Ilk yoshdagi bolalar uchun tavsiya etiladigan ertaklar va ularning axloqiy xulosalari………………………………………………………………19

III. Xulosa…………………………………………………………….25

IV. Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………38

KIRISH

Xalq og‘zaki ijodida eng boy va rang-barang janrlardan biri ertakdir. Ertaklar xalq hayoti, milliy ma’naviyati, urf-odatlari, udumlari, an’analari, orzu-umidlarini aks ettirib, bolalarga ma’naviy, axloqiy va badiiy oziqa beradi. Xalqimiz “Ertaklar – yaxshilikka yetaklar” deb bejiz aytmagan. Ertaklar har bir xalqqa xos va mos bо‘lgan hikoyatlardir. Hayot haqiqati bilan bog’liq bo’lib, xayoliy va hayotiy uydirmalar asosiga qurilgan, didaktik g’oya tashuvchi og’zaki hikoyalar ertak deyiladi. Ertaklar epik folklorning eng sermahsul janri hisoblanadi. Dunyoning hamma qit'alarida, barcha xalqlarda ertaklar va uning xalq orasida tashib yurgan ertakchilari, uning nazariyachilari – ertakshunoslar bor. O‘zbek ertakchiligi ham uzoq tarixga ega. XX asrning boshlarigacha yuzaga kelgan barcha adabiy, badiiy obidalarida, turli shaklda o‘zbek xalqining qadimiy ertakchiligi, dostonchiligi, qissalari, afsonalari o‘z izlarini qoldirgan. Xalq ertaklari tarbiyaviy jarayonni yaxlitligicha tashkil etish, ya’ni axloqiy, ma’naviy, ekologik, estetik va aqliy rivojlanish chegaralarini kengaytirish imkonini beradi. Ayni paytda ular tinglovchining kо‘pgina yaxshi xotiralarini yodga soladi. Inson bolaligidan boshlab yaxshilikka, ezgulikka doimo intilib yashaydi. О‘zining maftunkor sehri, tuganmas shukuhi, dilni rom etuvchi jozibasi bilan hamisha qanotlanib turuvchi xalq ertaklari inson xayolotining mevasidir. 

Maktabgacha yoshdagi bolalar bitta ertakni qayta-qayta eshitishni yoqtiradilar. Shunga kо‘ra ham uni bir marta emas, bir necha marta о‘qib berish maqsadga muvofiq bо‘ladi. Bunda tarbiyachi: «Bolalar, ertak yoqdimi? Mazmunini tushundinglarmi? Yana bir marta о‘qib beraymi?» deb murojaat etib turishi kerak. Odatda, ayrim tarbiyachilar ertakni birinchi marotaba eshittirganidan keyinoq bolalarga savollar berib, javob olishga intiladilar. Biroq bunga kichkintoylar hali yetarlicha tayyor bо‘lmaydilar. Chunki bolalar ertak mazmunini yuzaki tushungan bо‘lishlari mumkin. Shuning uchun dastlabki idrokni chuqurlashtirish maqsadida bolalarni ertak mazmuniga olib kirish lozim bо‘ladi. Ertaklarning bolalarda tug‘ilayotgan his-hayajonga ta’siri nechog‘lik jadal bо‘lsa, ular chizgan rasm shunchalik qiziq va rang-barang bо‘ladi. Bundan tashqari, bolalar о‘zlari chizgan rasmlarni (odam, hayvon) qirqib olib erkin mavzularda о‘yin о‘ynashni ma’qul kо‘radilar.

Kurs ishining mavzusining dolzarbligi: Bolalarni axloqiy tarbiyalash ularning shaxs sifatida shakllanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa, ilk yoshdagi bolalarning axloqiy fazilatlarini rivojlantirishda ertaklar muhim vosita hisoblanadi. Ertaklar orqali bolalarda halollik, adolat, mehnatsevarlik, rahmdillik, vatanparvarlik kabi fazilatlarni shakllantirish mumkin. Ilk yoshdagi bolalar uchun murakkab tushunchalarni o‘rgatish qiyin bo‘lsa-da, ertaklar ularni oddiy va tushunarli tarzda yetkazishga yordam beradi. Shu sababli, ertaklarning tarbiyaviy ahamiyatini ilmiy asosda o‘rganish va amaliyotga joriy etish dolzarb masala hisoblanadi.

Kurs ishining maqsadi: Ilk yoshdagi bolalarga axloqiy tarbiya berishda ertaklarning ahamiyatini aniqlash, ularning axloqiy tushunchalarni shakllantirishdagi rolini tahlil qilish va samarali usullarni tavsiya etish.

Kurs ishining obyekti: Ilk yoshdagi bolalar (1-7 yosh) va ularning ertaklar orqali axloqiy tarbiyalanish jarayoni.

Kurs ishining predmeti: Ertaklarning axloqiy tarbiyadagi o‘rni, ularning bolalar xulq-atvoriga ta’siri va ertaklar orqali bolalarga axloqiy tushunchalarni singdirish usullari.

Kurs ishining vazifalari:

1. Ilk yoshdagi bolalarning axloqiy tarbiyalanish jarayonini o‘rganish.
2. Ertaklarning axloqiy tarbiyada tutgan o‘rnini ilmiy jihatdan asoslash.
3. Ertaklar orqali bolalarga axloqiy tushunchalarni singdirish usullarini aniqlash.
4. Bolalarning ertaklarga bo‘lgan qiziqishini oshirish va ularning axloqiy fazilatlarini rivojlantirishga yo‘naltirilgan tavsiyalar ishlab chiqish.
5. Ertaklarning turli yosh guruhlaridagi bolalar axloqiy tarbiyasiga ta’sirini tahlil qilish.