Информация о документе

Цена 12000UZS
Размер 680.7KB
Покупки 1
Дата загрузки 14 Февраль 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Информатика и ИТ

Продавец

Kenjayev Kenja

Дата регистрации 27 Январь 2024

330 Продаж

Informatika darslarida ochiq on-line kurslardan foydalanish metodikasi

Купить
Informatika darslarida ochiq on-line kurslardan foydalanish metodikasi MUNDARIJA: I.bob.Informatika darslarida ochiq on-line kurslardan foydalanish metodikasi 1.1 Online o`qitish uslubining afzalliklari 1.2. Oliy ta’lim muassasalarida ommaviy onlayn ochiq kurslardan foydalanish imkoniyatlari II.Bob Online ta`lim - Online o`qitish orqali amalga oshiriladigan ta`lim. 2.1 Online ta`lim - Online o`qitish orqali amalga oshiriladigan ta`lim. 2.2 Online tinglovchilarni ommaviy o`qitish Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar 1 Kirish Online o`qitish, o`qituvchi va o`quvchilarning fuqorolik huquqlarini tenglashtirish, tanlash, shuningdek, o`z fikri va nuqtai nazarlarini erkin bayon etish huquqlarini beradi. Ta`lim tizimining bugungi vazifasi tinglovchilarni to`lib toshgan axborot - ta`lim muxiti sharoitida bemalol faoliyat ko`rsata olishga o`rgatishdan iboratdir. Buning uchun ularga uzluksiz ravishda mustaqil ishlash sharoitini yaratib berish zarur. Kurs ishining maqsadi: Pedagog va ilmiy xodimlarning malakasini oshirish va qayta tayyorlashda qo`llaniladigan Online o`qitishning asosiy maqsadi: tinglovchilar qaerda yashashlaridan qat`iy nazar jahondagi ihtiyoriy ta`lim muassasasida o`qish imkoniyatini yaratish, ta`lim muassasalaridagi professor - o`qituvchilarning saloxiyatlardan foydalangan holda ta`lim sifatini oshirish, tinglovchilarga uzluksiz ta`lim olishni ta`minlash va ta`limning turli shakllarini bir-biriga yaqinlashtirishdan iborat. Kurs ishining maqsadi: Online ta`lim tizimining an`anaviy ta`lim shaklidan farqi, uning egiluvchanligiga bog`liq ravishda yuqori xarakatchanligi, tinglovchilarning mustaqil ishlash imkoniyatini kattaligi, o`quv - metodik ta`minotning rang-barang shakldaligida bo`lib, ular tinglovchilarning qaerdaligidan qat`iy nazar ta`lim jarayonini samaradorligini ko`tarishga imkon beradi. 2 I.bob.Informatika darslarida ochiq on-line kurslardan foydalanish metodikasi 1.1 Online o`qitish uslubining afzalliklari Ana`naviy uslublar asosida ta`lim berishda, o`quvchi faqat berilgan materialni o`qiydi. Masofadan turib o`qitish uslubi asosida esa, o`quvchilarning o`zlari axborotlar omboridan kerak bo`lgan ma`lumotlarni qidirib topish va o`zlarining tajribalarini boshqa o`quvchilar bilan elektron tarmoqlari asosida almashish imkoniyatlariga ega bo`ladilar; - ish joyidagi katta o`zgarishlarni mavjudligi. Online ta`lim uslubi asosida ta`lim berish turi millionlab o`quvchilarga, ayniqsa, ishlab chiqarishdan ajralmasdan ta`lim olayotgan o`quvchilarga juda keng sharoit yaratib beradi. - o`qitish hamda ta`lim olishning yangi va unumli vositasi ekanligi. Statistik ma`lumotlar shuni ko`rsatmoqdaki, Online ta`lim uslubi asosidagi ta`lim stasionar o`qitish kabi unumlidir. Bunday uslubda ta`lim olayotgan o`quvchilarning ustunligi ularning eng yaxshi va sifatli didaktik materiallar hamda salohiyatli ma`ruzachilar bilan ta`minlanishidadir. Ushbu uslubda o`quvchilar INTERNET tarmog`i orqali "jahon bo`yicha sayohat" qilishlari mumkin. Online o`qitishni tashkil etish asosiy tamoyillarlari: - ixtiyoriy yoshdagi o`quvchilarning guruhi ta`lim olish imkoniyatiga ega ekanligi, ya`ni vaqt va fazoda egiluvchanligi: - yuqori sifatli o`quv materiallarni tanlash mumkinligi; - o`qitish jarayonini yuqori darajadagi oshkoralik va samaradorlikda o`tkazish mumkinligidan iborat. Online o`qitish pedagogik jihatdan: - o`ziga xos yo`nalishi sifatida qaralishi; - o`qitish va o`qishni individual va differensial qndoshuvni mavjudligi; - o`quvchining psixologik xususiyatlarini hisobga olish mumkinligi; 3 - o`quvchilarning o`qishga motivasiyasini kuchaytirish, olgan bilimlarini takomillashtirish va rivojlantirish; - fanlararo uzviylik ta`minlanishi; - muammoli o`qitish usullaridan foydalanilishi; - zamonaviy o`qitish usullari bilan boyitilishi; - guruhli va yakkama-yakka usullardan izchillik bilan foydalanish mumkinlik xususiyatlariga ega. Pedagog va ilmiy xodimlarni Online o`qitish uslubi bilan malakasini oshirish va qayta tayyorlash uchun: - ashyolarni turli taqsimotida mintaqaviy va xududiy markazlarning tarmoqlarini o`tkazish imkoniyati; xujjat almashinish muddatlari; Online ta`lim tizimida tinglovchilarni o`qitish uchun sarflanadigan mablag`; ta`limning aloxida shakllari; turli kurslar va Online o`qitish xususiyatlarini tahlil qilish; - tinglovchilarning joriy, oraliq va yakuniy attestasiyasi uchun zarur bo`lgan bilimlari sifatini nazorat qilish uslublarini ishlab chiqarish; - o`qituvchi va tinglovchilar uchun fanlar bo`yicha o`quv-uslubiy qo`llanma va materiallar ishlab chiqish; - zamonaviy o`qitish vositalari: elektron darslik, audio- va vidio kurslar, kompyuterli o`qitish dasturlarini yaratish va telekommunikasiya vositalarini foydalanishning metodologik asoslarini aniqlash; - malaka oshirishda ishtirok etadigan o`qituvchi va tyutor - maslahatchilarni tayyorlash; - o`quv jarayonida interfaol uslublari va yangi pedagogik texnologiyalarini o`z joyida fodalanishni taxlil qilish va aniqlash; - malaka oshirish va qayta tayyorlash o`quv rejalariga kiritiladigan o`quv kurslarni asoslash va me`erga keltirish; - ta`lim yo`nalishi va fanlari bo`yicha Online o`qitishni amalga oshiruvchi xodimlarni aniqlash kabi muammolarni hal qilish kerak. Pedagog va ilmiy xodimlarni Online o`qitish tizimi orqali malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash uchun: o`quv - uslubiy adabiyot; egallagan bilimlarini 4 nazorat qilish tizimi va tashkiliy shakllar kabi iborat uchta elementlar orasida qat`iy bog`lanish bo`lishi zarur. Online o`qitishda yuqori faollikni elektron darslik va qo`llanmalar o`ynashi kerak. Ular tinglovchilar uchun ta`lim berish tizimlarini vazifasini bajarishlari kerak. Har bir fanga mo`ljallangan kurslar uchta (eng kamida): ta`limiy, mashqli va nazorat qilish asosiy qismlarga ega bo`lishlari kerak. Online ta`limda ishtirok etayotgan o`qituvchidan ma`lum bilim va ko`nikmalarni egalaganliklarni talab etadi. Ushbu bilim va ko`nikmalarni qo`yidagi to`rt qismga bo`lish mumkin: O`qituvchining ta`limda yangi axborot texnologiyalari sohasidagi umumiy bilim va ko`nikmalari: - shaxsiy kompyuter va ularning tashqi qurilmalarining ishlash tamoyillarini bilish; - zamonaviy dasturiy ta`minotni egallash; - Internet tarmog`ida ishlashning asosiy tamoyillari va dasturiy ta`minotini egallash; - ta`limda yangi axborot texnologiyalarining vositalarini foydalanish muammosi bo`yicha uslubiy materiallar va ilmiy adabiyotlarni bilish; - o`quv jarayonini boshqarish uchun kompyuterni foydalanish imkoniyatlarini tushunish; - dasturiy ta`minotning didaktik imkoniyatini tahlil qila olish; - yangi axbort texnologiyalarining vositalarini foydalangan holda mashg`ulotlarni tashkil etish va o`tkazish uslubiyotiini egallash; - mustaqil ravishda Internet, turli elektron ma`lumotnomalar, ma`lumotlar ombori, axborot izlash tizimlari va lug`atlardan axborotlarni izlay olish; - axborotlarni saqlash, u taxlil qila olish va tasvirlash shakllarini tanlay olish; - olingan ma`lumotlarni hal qilinayotgan masalalarga qo`llay olish. O`qituvchilarning Internet texnologiyalari sohasidagi maxsus bilim va ko`nikmalari: 5 - telekommunikasiya tizimlari asosiy shakllari va umumiy ishlash ptamoyillarini bilish; - foydalanuvchilarni Internetga turli darajada kiritish xususiyatlarini tushunish; - teleanjumanlar tashkil etish va o`tkazish xususiyatlarini bilish; - telemmunikasiya muomalasi (aetiketi)ni bilish; - boshqa foydalanuvchilar bilan axborot almashinish uchun telekommunikasiyaning turli vositalaridan foydalana olish; - tarmoqda axborot "navigasiya" malakalariga ega bo`lish; - tarmoqning axborot ashyolari bilan ishlay olish; - Online o`qitish kurslarini yaratish uchun dasturiy vositalarni foydalanish xususiyatlarini tushuna olish; - elektron pochta bilan ishlay olish; - tarmoq orqali foydalanuvchilar bilan muloqat qila olish; - zamonaviy gipermatnli va gipermedia tizimlari bilan ishlay olish; - Internet axborot ashyolari ichidan ta`lim maqsadiga moslarini ajrata olish; - turli amaliy dasturlari va zaruriy utilitlardan foydalangan holda axborotlarni tarmoqdan uzatish uchun tayyorlay olish. O`qituvchining pedagogika va psixologiya sohasidagi umumiy bilim va ko`nikmalari: - Online o`qitishda o`quvchilarning o`quv - bilish faoliyatida shaxsiy stillarini bilish; - Online o`kitishda o`quvchilarni faoligini aniqlovchi omillarni bilish; - Online o`qitishda bilimlarni egallash jarayonining xususiyatlarini bilish; - Internetning axborot bilish muxitida o`quvchilarni mustaqil ishlashini tashkil etish xususiyatlarini bilish; - Online ta`lim ishtirokchilari bilan muloqat tashkil etish usullariga ega bo`lish; - o`quvchilarni psxologo-pedagogik testlardan o`tkazishni tashkil etish va o`tkaza olish; 6 - o`quvchining shaxsiy psixologo-pedagogik portretini tuza olish; - o`quv faoliyatning dastlabki bosqichida o`quvchilarni psixologik qo`llab- quvvatlay olish; - o`quvchilar psixologik mosliklari prinsipiga ko`ra kichik o`quv guruhlar shakllantira olish; - virtual o`quv guruhini psixologo-pedagogik tashxisini o`tkaza olish; - virtual o`quv guruhi ichida yaxshi psixologik muxit yarata olish; - nizolik vaziyatlarni oldini olish va yecha olish. O`qituvchining yangi axborot texnologiyalari sohasidagi umumiy bilim va ko`nikmalari: - shaxsga yo`naltirilgan zamonaviy uslublar - hamkorlikda ta`lim olish uslubi, loyihalar uslubii, tadqiqot uslublari va boshqa uslublarni bilish; - ta`limning yakama-yakka, guruhiy va frontal uslublariga ega bo`lish; - qo`llanilayotgan ta`limning kunduzgi shaklini Internet sharoyitiga moslashtira olish; - ta`limning kunduzgi va sirtqi shakllarini birlashtira olish; - masofadagi o`quvchilar bilan ishlayotganda ta`limning yakkama-yakka, guruhiy va frontal shakllarini birlashtira olish; - telekommunikasiya loyiha tashkil etish va o`tkaza olish; - moderator sifatida o`quv mavzulik telekonferensiya tashkil etish va o`tkaza olish; - mavzuga oid chat tashkil etish va o`tkaza olish; - o`quvchilarning o`quv faoliyatini monitoringini tashkil etish va o`tkaza olish; - o`quvchilarni bilimini samarali nazorat qilish va testlash tizimini tashkil eta olish. Online o`qitish orqali olib o`rta maxsus, kasb-hunar muassasalari kadrlarini malakasini oshirish va qayta tayyorlash tizimi kam xarajatli, ana`naviy o`qitish tizimiga qaraganda samaraliroq hamda kelajagi porlok shakllardan biridir. 7 Xozirgi kunda Amerika Qo`shma shtatlarida 50% korporasiyalari MO` dan foydalanadilar, 200 (Universitetlarning 60 foyizi ) OU, 1000 dan ko`p kollej-lari MO` kurslarini taqdim etadilar. Unga 3 mln. mutaxas-sis jalb qilingan. Bir necha yillardan keyin ularning soni 5 mln.ga yetishi mumkin. Online o`qitishda ta`limni rejalashtirishdan natijalarni tahliligacha bo`lgan besh bosqich. Har qanday Online kurs qo`yidagi bosqichlarda amalga oshadi: g`oyani tug`ulishi, amalga oshirishni rejalashtirish, kursning kontenti (mazmuni)ni yaratish, kursni kursni siljitish, kurs bo`yicha shaxsan o`qitish va o`qitish kursini yoki ashyoni ishlab turish naijalarini tahlili. O`qitish natijalari bo`yicha kursni to`g`rilash, to`ldirish va o`zgartirish. Yuqorida keltirilgan bosqichlar, mohiyati bo`yicha savol, muammo yoki masala (jarayon)larni shakllantirish va ularni amalga oshirish, hal qilishdan iboratdir. Quyida tuzilishli keltirilgan matn Online o`qitish kursi yoki ashyosning texnik vazifalarning uni ishlab chiqish yoki rejalashtirilayotgan loyihaning texnik- ishchi loyihasini tashkil etishi mumkin. Bundan tashqari, bu oddiy savollar yig`indisi bo`lishi mumkin va unga javob berib, Online o`qitish kursi bo`yicha loyihangizning amalga oshirilishini tassavur qilishingiz mumkin. Kursning hayotilik sikli(mavjudligi)ning har bir bosqichida "yaratuvchining" savollari va/yoki harakat qilishini to`la vazifalari tavsiflangan. Zarur bo`lmagan yoki ortiqcha harakatlar ko`rib chiqish va bajarishdan olib tashlanishi mumkin. "O`qitish kursining kontenti (mazmuni)ni tayyorlash" bosqichining bo`limi o`qitish ashyosini yaratishning sodda harakat rejasini tashkil etishi mumkin. Ixtiyoriy bosqich (bosqichning mavjudligi) avtonom holda foydalanilishi mumkin. 8 Material o`zining katta bo`lmagan shaxsiy ashyosini yaratuvchi (2 bosqich) va uni o`qitishda foydalanilayotgan (3 bosqich) o`qituvchiga ham, shuningdek, 1.2 Oliy ta’lim muassasalarida ommaviy onlayn ochiq kurslardan foydalanish imkoniyatlari Jahonning barcha oliy ta’lim muassasalarida oliy ta’lim sifati, ya’ni sifatli kadrlar tayyorlash hamma vaqt ham dolzarb masala bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qoladi. Sifat masalasi, ayniqsa, XX asrning oxiri va XXI asrning boshlarida yana ham muhim ahamiyat kasb etmoqda. Istiqlolning ilk kunlaridan boshlab yurtimizda ta’lim sohasiga yuksak e’tibor qaratilmoqda. Mamlakatimiz jahon hamjamiyatiga tobora keng kirib borayotgan bir sharoitda iqtisodiyotning turli tarmoqlarini modernizatsiyalash, jumladan, ta’lim jarayonida rivojlangan mamlakatlarning ilg‘or tajribalaridan keng foydalanilmoqda. Ta’lim tizimini isloh etish va uning sifatini oshirish maqsadida uning normativ-huquqiy bazasi shakllantirildi, jumladan, Respublikamizda «Ta’lim to‘g‘risida»gi qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» qabul qilindi. Mazkur normativ-huquqiy hujjatlarni qabul qilishda Prezidentimiz Islom Karimov ta’kidlaganlaridek, «…shuning uchun ham amaldagi ta’lim-tarbiya tizimi ning zaif tomonlarini, zamon talablari, jamiyatimiz kelajagi va maqsadlariga ja vob bermaydigan jihatlarini chuqur tasavvur qilish, erkin, badavlat yashayotgan mamlakatlar tajribasini o‘rganish, o‘z o‘lkamizda yuksak malakali, har jihatdan yetuk kadrlar tayyorlash dasturimizning asosiy sharti bo‘lmog‘i lozim», ayniqsa, globallashuv, axborotlashuv jadal borayotgan sharoitda xalqaro maydonda o‘zini oqlagan ta’lim modellarida ta’lim sifatini ta’minlashga qaratilgan usullarni o‘rganish va ularni milliy ta’lim tizimiga moslashtirish bo‘yicha izla nishlarni amalga oshirish hozirgi kunda dolzarb masalalardan biri bo‘lib qolmoqda. Olib borilgan ilmiy-metodik tadqiqotlarning tahlili shuni ko‘rsatadiki, ommaviy onlayn ochiq kurs (OOOK)lar juda yangi yo‘nalish bo‘lganligi sababli (ommaviy onlayn ochiq kurs termini 2008-yil birinchi bo‘lib kiritildi) kam 9 o‘rganilgan, shunday bo‘lsada o‘rganilayotgan va tadqiq qilinayotgan muammoning nazariy va amaliy tomonlari ning ayrim qirralari bilan xorijda D. Komer, S. Dauns, K. G. Skripkin, L. Breslow, D. E. Prit chard, J. DeBoer, A. McAuley, B. Stewart, G. Siemens, D. Cormier, L. Pappano, S. Mak, R. Williams, J. Mackness va D. Simenslar, respublikamizda ommaviy onlayn ochiq kurslardan foydalangan holda o‘quv jarayonini tashkillashtirish mavzusi bo‘yicha maqola muallifi V. Hamidovlar tadqiqotlar olib borganlar. Tahlil natijalaridan ayon bo‘ldiki, oliy ta’lim tizimida ommaviy onlayn ochiq kurslardan foydalangan holda o‘quv jara yonini va professor-o‘qituvchilarning malakasini oshirish jarayonini tashkillash tirish bo‘yicha muammolar hali yetarli da rajada o‘rganilmagan. Elektron ta’lim (ET) rivojlanishi ta’lim jarayoniga uning samarali tadbiq etilishi amaliyotini yanada kengaytirib, hozirgi zamon ta’lim paradigmasining rivojla nishida asosiy vektorlarni belgilab beruvchi zamonaviy tendentsiyalar va mavjud jahon tajribasiga diqqat bilan nazar solish ni talab etmoqda. Bular orasida so‘nggi 2–3 yilda ET rivojlanishining eng istiqbolli yo‘nalishlaridan biri — OOOKlarning shakllanishi bo‘ldi, ularning asosida esa ommaviy va barchaga teng imkoniyatlar mavjud bo‘lgan ta’lim g‘oyasi yotadi. OOOK — bu ommaviy ochiq onlayn kurslar (ingliz. — Massive Open Online Course, MOOC) bo‘lib, ular jahonning ko‘plab universitetlari tomonidan Yer sharining istalgan nuqtasida bo‘lgan har qanday insonga masofaviy texnologiyalar yordamida professor- o‘qituvchilar va yuz minglab talabalar (kurs tinglovchilari)ga erkin muloqotni tashkil qilish imkoniyatini beruvchi akademik kurslarni taqdim etadi. О OOKning siri nimadan iborat? Nima uchun bunday noodatiy ta’lim turi ommalashib, shiddat bilan rivojlanib bormoqda? Ushbu savollarga javob berishga harakat qilib ko‘ramiz. Tarixga nazar solsak, OOOK atamasi 2008-yilda AQShda paydo bo‘lib, ammo hozirgi ta’lim OOOK yo‘nalishiga 2011-yilda Stenford shahrida yaratilgan Coursera asos solgan va u dastlab AQSHning uchta yirik universitetlarning ochiq resurslarini birlashtirdi, 2012-yilda Time jurnali fikriga ko‘ra, eng yaxshi ta’lim sayti bo‘lgan. Cour sera asoschilari Endryu Ng va Dafna Koller o‘z loyihasini ommaviy onlayn o‘qitish g‘oyasida («bir dunyodan bir kurs») shakllantirib, barcha 10 xohlovchilarga jahonning yetakchi universitetlari ma’ruzalarini tinglash imkoniyatini berdi. Ommaviy ochiq onlayn kurslar tashkil etgan tashkilotlar. Coursera rasmiy sayting umumiy ko‘rinishi Faqatgina birinchi yarim yil ichida lo yihada ishtirok etish uchun 1 mln.ga yaqin tinglovchilar a’zo bo‘ldilar, 2015-yil mart oyida Coursera da deyarli 12 mln. foydalanuv chilar (2015-yil 15-martda — 11 937 678 kishi) ro‘yxatdan o‘tib, Courseraning 116 hamkori taqdim etgan 984 kursda o‘qidilar, ayniqsa, 2013- yildan boshlab ko‘pgina oliy ta’lim tizimi rivojlangan mamlakatlarda OOOKga bo‘lgan qiziqish butun dunyoda keng tarqa lib ketdi. Bu sohada 15 OOOK- 11 maydonchalar (Coursera, EdX, Udacity va bosh.) va millionlab tinglovchilarga ega AQSh yetakchilardan biri bo‘lib sanaladi. O‘zining OOOK maydonchalarini Germaniya (Iversity) va Ispaniya (Crypt 4 you), Buyuk Britaniya 12 oliy ta’lim muassasasidan iborat Futurelearn, Yevropa Ittifoqi Open up Ed (11 universitet) ittifoqlarini yaratdilar. Coursera rasmiy saytidagi kurslardan namunalar Udacity rasmiy saytining umumiy ko‘rinishi О OOKning keng tarqalishi masofaviy texnologiyalardan maksimal foydalangan holda yangi ta’lim paradigmasining shakllanishiga va yagona transmilliy axborot-ta’lim muhiti yaratilishiga olib keladi. Hozirda Coursera 12 loyihasi ishga tushgandan boshlab elektron ta’limning mashhurligi nihoyatda oshib ketdi. Shu bilan birga, onlayn-kurslarning sifati ham oshgan, uzluksiz ra vishda texnologiyalar takomillashib bormoqda, materialni o‘zlashtirish va foydala nish uchun qulay bo‘lgan universal virtual muhitni yaratishga yordam beradigan turli ilovalar va platformalar ishlab chiqilmoqda. OOOK loyihalariga ishonchlilik va aha miyatlilikning ortishi jahonning yetakchi universitetlari bo‘lgan Masachusets texno logik, Stenford, Garvard va boshqalarning ishtiroki natijasida sodir bo‘layapti. Shuni ham aytib o‘tish joizki, OOOK haqida fikr larning har xilligiga qaramay, onlayn-kurslar ommalashib bormoqda. OOOKning uch-to‘rt yillik faol tarqalishi bir necha o‘nlab, hatto minglab kishilardan iborat auditoriyani to‘plash kabi sensatsion natijalarga olib keldi. O‘zining bepulligi tufayli ommaviy va ochiq bo‘lgan yetakchi jahon universitetlari ning kurslari bo‘yicha o‘qish hozirda haqiqatga aylandi, bu esa millionlab insonlar uchun yuqori saviyada uzluksiz ta’limning rivoj lanishini ta’minladi hamda katta mablag‘ bo‘lmagan to‘lovlar evaziga imtihonlarni topshirib yoki yakuniy topshiriqlarni bajarib, sertifikat olishga imkoniyatlar yaratildi. OOOK tugatganligini tastiqlovchi sertifikat namunasi ОOOKning asosiy xususiyatlari ta’lim ning uzluksizlik va shaxsga yo‘naltirilgan tamoyillarini amalga oshirish, tushunish uchun qulay bo‘lgan 13 shaklga keltirib, zamonaviy ilmiy g‘oyalarni keng targ‘ib etish kabi vazifalar bilan bog‘liq: 1) ommaviylik, ya’ni kurs tinglovchilari soni cheksizligi; 2) ochiqlik, ya’ni istagan kishiga, unga qulay joyda va vaqtda bilimlarni bepul berishi; 3) kurslarning yaxlitligi, ya’ni kurslar nafaqat o‘quv material parchalari, balki amaliy mashg‘ulotlar, kommunikatsiya, olingan bilimlarni nazorat qiluvchi materillarni o‘z ichiga oladi; 4) kurs muvaffaqiyatli o‘zlashtirilganda sertifikat olish imkoniyati. Onlayn-kurslarda o‘qish natijalarini hisobga olish bo‘yicha harakatlar AQSHda kuzatilmoqda. U yerda 2013-yilda Amerika ta’lim kengashi universitetlar mutaxassislari tomonidan ishlab chiqilgan va AQSH kollej larida hisobga olish uchun tavsiya qilingan 5ta kursni ma’qulladi. Kurslar yakunida real vaqtda videokonferensiya rejimida akkre ditatsiyadan o‘tgan imtihon xizmati yordamida onlayn-imtihon o‘tkaziladi. Yevro komissiya ham VMPass loyihani virtual mobillik va ochiq ta’lim resurlar bo‘yicha o‘qishni, onlayn-mashg‘ulotlarni real mash - g‘ulotlarga tenglashtirish, OOOK bo‘yicha attestatsiya natijalarini rasmiy o‘qish dasturlariga, shu bilan bir qatorda, universitet dasturlariga kiritishni qayta hisoblash imkoniyatini beruvchi o‘qish pasporti yor damida tan olinishini ma’qulladi. Loyiha onlayn-ta’limni an’anaviy ta’limga tenglashtirish va ularning diplomlarini teng ahamiyatli qilishni taklif etadi. Massachusets texnologik instituti va Garvard universitetlari tomonidan yaratilgan edX platformasida bilimning turli sohalari bo‘yicha 300 dan ortiq kurslar joylashtirilgan. Bugungi kunda 2011–2012 yillarda AQShda start olgan, yuqorida qayd etilgan uchta platforma (Coursera, EdX, Udacity)lar auditoriyasi millionlab insonlarni o‘z ichiga qamrab oladi, ammo boshqa davlatlarda OOOK vosita sida ta’limni amalga oshiruvchi o‘xshash loyihalar paydo bo‘lmoqda. Buyuk Britaniya da Ochiq universitet yetakchi oliy ta’lim muassasalari bilan birgalikda Futurelearn plat formasini yaratdi, Rossiyada Lektorium lo yihasi ishga tushirildi, uning doirasi ikkita: mediateka (ochiq videoma’ruzalar) va OOOK yo‘nalishlarida faoliyat olib bor moqda. Avstraliyaning 14 ochiq universitetlari Open 2 Study loyihasini yo‘lga qo‘ydi, ular ning platformasiga sakkizta kategoriya bo‘yicha taqsimlangan 50ta kurslar joylashtirilgan. Kanada, Yevropa Ittifoqi, Lotin Amerikada internet-maydonlar yaratish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. Bundan tashqari, bu mamlakatlarning universitetlar va tashkilotlar tomonidan o‘z saytlari yoki mustaqil saytlarda taklif qilinuvchi ko‘pchilik OOOKlar mavjud. D.Simens 2012-yildagi internet nashridan birida OOOKni yaratishda qo‘llanuvchi pedagogik modellarning farqlarini tahlil qildi. Coursera va edX lo yihalarining shiddatli rivojlanishiga to‘xta lib, birinchi navbatda, diqqatini OOOKning oliy ta’lim tizimidagi o‘rni, kurslarning shakl lari kabi masalalarga emas, butun dunyoda millionlab talaba larning hayotini o‘zgarti ruvchi OOOKning ta’lim potensialiga qaratdi, bu OOOK yaratuvchilarning birinchi navbatdagi maq - sadi bo‘lishi kerak, deb ta’kidladi. OOOK o‘quv jarayonining ko‘rinishi ООО K formatidagi kurslar uzviy bog‘ langan ma’ruzalar, olingan bilimlarni nazorat qiluvchi test va topshiriqlar, o‘qituvchi va talabalar o‘rtasida maxsus internet-maydonchada doimiy muloqotni hamda eng yaxshi talabalarni aniqlash uchun yakuniy imtihon o‘tkazishni o‘z ichiga olgan va interaktiv masofaviy o‘quv jarayon o‘tkazish uchun mo‘ljallangan. OOOKda tinglovchilar o‘zaro muloqotiga ko‘p e’tibor beriladi, masalan, forumlar orqali, onlayn va shaxsan muloqot qilish, 15 ma’ruzalarni birgalikda ko‘rish va b. Ochiq onlayn-kurslarda o‘qish jarayonida o‘quv kursining jadvali bo‘yicha topshi riqlarni o‘z vaqtida bajarish majburiy hisoblanadi. Ommaviy onlayn ta’limning rivojlanishiga bir qator omillar to‘sqinlik qilmoqda: buni masalan, ular orasida ting lovchilarning o‘qishga bo‘lgan past motivatsiyasi, turli mamlakatlar ta’lim tizim larida farqlarning mavjudligi, ko‘pgina OOOKlar ingliz tilida ishlab chiqilganligi, OOOKni oliy ta’lim dasturlariga kiritib qo‘yish me xanizmlarining yo‘qligi; ish beruvchilar va boshqa o‘quv muassasalari uchun ahamiyatga ega ta’lim olganlikni tasdiqlovchi hujjatning yo‘qligida, deb tushuntirish mumkin. Xulosa qilib shuni aytish kerakki, ta’limni modernizatsiya va isloh qilish jarayonlari oliy ta’lim tizimida, ayniqsa, yaqqol namo yon bo‘ladi. Bu yerda dars berish jarayonida yangi texnologiyalar ta’lim sifatini oshi rish maqsadida doimiy ravishda joriy etib bori lishi zarur. O‘z-o‘zidan ravshanki, ta’lim tizi mini isloh qilish jarayoni mamlakatda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar ning zaruriy omili hisoblanadi va doimiy xarakterga ega. Bu jarayonda oliy ta’lim sifatini ta’minlashda ilg‘or xorijiy tajribalar va modullarni tatbiq etish ustuvor vazifalardan biri bo‘lib qolishi juda mu himdir. II.Bob Online ta`lim - Online o`qitish orqali amalga oshiriladigan ta`lim. 2.1 Online ta`lim - Online o`qitish orqali amalga oshiriladigan ta`lim. Online o`qitish - o`rganayotgan materialning asosiy hajmini o`quvchilarga yetkazish, o`quv jarayonida talaba va o`qituvchining interfaol muloqati, talabalarga o`rganayotgan materiallarni o`zlashtirish bo`yicha mustaqil ishlash, shuningdek, ularning o`qish mobaynida olgan bilim va ko`nikmalarini baxolashga imkoniyat beradi axborot texnologiyalari yig`indisi. Online o`qitish - o`quv jarayoniga tegishli bo`lgan barcha komponentlar (maqsad, mazmun, metod, tashkiliy shakl, o`qitish vositalari va hokazo), Internet- texnologiyasining maxsus vositalari va boshqalar bilan amalga oshiriladigan va interfaollikni ko`zda tutgan o`qituvchi va o`quvchilarning masofadan turib o`zaro aloqa qilishi. 16 Online o`qitishning asosiy maqsadi: tinglovchilar qaerda yashashlaridan qat`iy nazar jaxondagi ixtiyoriy ta`lim muassasasida o`qish imkoniyatini yaratish, ta`lim muassasalaridagi professor-o`qituvchilarning saloxiyatlardan foydalangan holda ta`lim sifatini oshirish, o`quvchilarga uzluksiz ta`lim olishni ta`minlash va ta`limning turli shakllarini bir-biriga yaqinlashtirishdan iborat. Online ta`lim tizimining an`anaviy ta`lim shaklidan farqi, uning egiluvchanligiga bog`liq ravishda yuqori xarakatchanligi, tinglovchilarning mustaqil ishlash imkoniyatini kattaligi, o`quv - uslusbiy ta`minotning rang barang shakldaligida bo`lib, ular tinglovchilarning qaerdaligidan qat`iy nazar ta`lim jarayonini samaradorligini ko`tarishga imkon beradi. Online o`qitish tizimiga quyidagilarni kiritish mumkin: - dastlabki tashkiliy ishlar (an`anaviy tartibda o`tkazish ham mumkin). Bu o`z ichiga guruxni shaklalantirish, tinglovchilar bilan tanishish, ularni boshlang`ich bilimlarini aniqlash uchun mo`ljallangan (kirish) testidan o`tkazish, kirish darslari tashkil etish, o`qish uchun zarur bo`lgan o`quv manbalarni tavsiya qilish va boshqa tashkiliy masalalarini oladi; - tinglovchilarga elektron ma`ruza va qo`llanmalarni uzatish; - tinglovchilarni tyutor - maslahatchi bilan yozishmasi; - professor - o`qituvchilarni tinglovchilar bilan yozishmasi. Bu o`z ichiga elektron pochta orqali maslahatlar, teleanjumanlar ko`rinishidagi seminarlar, elektron testdan o`tkazish, tinglovchilarni Internet tarmog`i orqali mustaqil ishlashlari, audio-vidio qo`llanmalar bilan mustaqil ishlashi, ekspert tizimlaridagi bilimlar omborini esda saqlab qolishlarini oladi; - tinglovchilarni mustaqil ishlashi; - joriy nazorat (imtihon), bitiruv ishi (referat)ni tayyorlash va himoya qilish, tinglovchilarga diplom yoki seritifikatni taqdim etish; - turli ko`rinishdagi teleanjuman (masalan, kurs buyicha, o`quv muassasasi bo`yicha yoki global tarmoqli) lar. Online o`kitish tizimining xarakatchanlik xususiyati o`kuv auditoriyalarini tashkil etish va nazorat qilish, o`kuv - metodik qo`llanma va 17 elektron kutubxonalarning jamg`armalarini, kompyuter tarmoqlarining global va mahalliy hisoblash ashyolarini foydalanish, tyutor - konsultant va o`qituvchilarni tayyorlash kabi ta`lim ashyolarini samarali foydalanishni rejalashtirish muamolarini keltirib chiqaradi. Tinglovchilarni Online o`qitish uchun: - ashyolarni turli taqsimotida mintaqaviy va xududiy markazlarning tarmoqlarini o`tkazish imkoniyati; xujjat almashinish muddatlari; Online o`qitish tizimida tinglovchilarni o`qitish uchun sarflanadigan mablag`; ta`limning alohida shakllari; turli kurslar va Online o`qitish xususiyatlarini taxlil qilish; - tinglovchilarning yakuniy attestasiyasi uchun zarur bo`lgan bilimlari sifatini nazorat qilish uslublarini, ajratish; - o`qituvchi va tinglovchilar uchun fanlar bo`yicha o`quv-uslubiy qo`llanma va materiallar ishlab chiqish; - zamonaviy o`qitish vositalari: elektron darslik, audio - va vidio kurslar, kompyuterli o`qitish dasturlari, telekommunikasiya vositalarini foydalanishning metodologik asoslarini aniqlash; - malaka oshirishda ishtirok etadigan o`qituvchi va tyutor - maslahatchilarni tayyorlash; - o`quv jaraenida interfaol uslublari va yangi pedagogik texnologiyalarini o`z joyida fodalanishni taxlil qilish va aniqlash; - malaka oshirish va qayta tayyorlash o`quv rejalariga kiritiladigan o`quv kurslarni asoslash va me`erga keltirish; - ta`lim yo`nalishi va fanlari bo`yicha Online o`qitishni amalga oshiruvchilarni aniqlash kabi muammolarni hal qilish kerak. 7. Online o`qitishning tashkiliy-uslubiy modellari 1. Eksternat turida o`qitish. Ushbu o`qitish uslubi umumiy ta`lim maktab o`quvchilari va oliygox talabalariga yo`naltirilgan bo`lib, qandaydir sabablarga ko`ra stasionar o`quv yurtiga borolmagan o`quvchi va talaba uchun mo`ljallangan. Masalan, 1836 yili London universitetida qandaydir sabablarga ko`ra ana`naviy o`quv yurtiga bora olmagan o`quvchi va talabaga yordam sifatida u yoki bu 18 darajadagi hujjat(attestat, diplom)ga ega bo`lish uchun imtixon olishga tashkil etilgan. Ushbu vazifa xozirgi kungacha talabalarni stasionar o`qishi bilan birga saqlanib kelmoqda. 2. Bir universitet negizida o`qitish. Bu stasionar o`qimaydigan (on-campus), ya`ni masofadan turib, sirtdan yoki Online va kompyuterli telekommunikasiyani o`z ichiga olgan yangi axborot texnologiyalari asosida (off-campus) o`qiqtgan talabalar uchun butun bir ta`lim tazimidir. Dunyodagi ko`pgina nufuzli oliygoxlardagi ta`limning turli attestatlarini olish uchun mo`ljallangan dasturlar turli tumandir. Masalan, Avstraliya Janubiy Uelsning yangi universitetida 3000 talaba stasionar holda o`qisa, 5000 ta talabaga sirtqi va Online ta`lim tizimi orqali o`qitiladi. 3. Bir necha o`quv yurtining hamkorligi. Sirqi va Online o`qitish dasturini amalga oshirishda qilinadigan hamkorlik ularni, sifatliroq va kam xarajatli bo`lishini ta`minlaydi. Bunday tajriba, masalan Keprikon universitetlari aro tele o`qitish dasturida amalda qo`llangan bo`lib, unda Boliviya, Braziliya, Chili va Paragvay universitetlari ishtirok etadi. Ana shunday hamkorlik misoli bo`lib, "Ta`limda hamkorlik" dasturi xizmat qilishi mumkin. Britaniya hamdo`st mamlakatlarining yurtboshilari 1987 yili barcha hamkor davlatlar uchun Online o`qitish tarmog`ini tashkil etishni kelishib olishga yig`ilishgan. Dasturning istiqboldagi maqsadi - hamdo`st mamlakatlarda mavjud kollej va universitetlar negizida ixtiyoriy ta`lim olish imkoniyatini yaratib berishdan iboratdir. 4. Maxsus Online o`qitish maqsadida tashkil etilgan avtonom ta`lim massasasalari. Ana shunday muassasalardan eng yirigi Londondagi ochiq universiteti (Thy Open University) hisoblanadi. Hozirgi kunda unda nafaqat Buyuk Britaniya balki ko`pgina hamdo`st davlatlarining talabalari masofadan turib o`qimoqda. AQShda bunday universitet sifatida Milliy texnologik universitet (Kolorado shtati)i misol bo`lishi mumkin. Bu universitet 40 ta muxandislik kollejlari bilan birgalikda turli mutaxassisliklar bo`yicha xodimlarni tayyorlamoqda.1991 yili 19 universitet shtat raxbariyati va biznes sohasi bilan yaqin hamkorlikda 40 ta kollejni Online o`qitish tarmog`i bilan birlashtirdi. 5. Avtonom o`qitish tizimlari. Bunday tizimlar doirasida o`qitish to`la TV va radiodastur, shuningdek, qo`shimcha nashr etilgan qo`llanmalar asosida o`qitmoqda. Masofadan turib o`qitishning bunday misoli sifatida Amerika - samoan televizion loyixasini keltirish mumkin. 6. Multimedia dasturi asosida norasmiy integrallashgan (birlashtirilgan) Online o`qitish. Bunday dasturlar qandaydir sabablarga ko`ra maktabni tamomlay olmagan yoshi katta tinglovchilar auditoriyasiga mo`ljallangan. Bunday loyhalar ushbu dasturga birlashtirilgan rasmiy ta`lim dasturining qismi (masalan, bunday dasturlar Kolumbiyada mavjud) yoki aniq ta`lim maqsadiga maxsus mo`ljallangan (masalan, Britaniyaning savodxonlik dasturi) yoki maxsus salomatlik profilaktikasi dasturiga yo`naltirilgan (masalan, rivojlanayotgan davlatlar uchun) bo`lishi mumkin. Ta`lim tizimida qo`llaniladigan Online o`kitish usulining rang barang shakl va modellari mavjud. Ushbu usulning rang-barangligi Online o`kitish tizimining shakllanishidagi turli shart-sharoitlari bilan bog`liq. U shartlarga: geografik sharoitlar (masalan, davlatlar territoriyasining ko`lami, markazdan uzoqda yoki ajralgan xududlarning mavjudligi, iqlimi va boshqalar); davlatning kompyuterlashtirilganlik va axborotlashtirilganligining umumiy darajasi; davlatda transport va kommunikasiya vositalarining rivojlanganlik darajasi; ta`lim sohasida mavjud an`analar; Online o`qitish tizimi uchun ilmiy-pedagogik xodimlarni mavjudligi va shu kabilar kiradi. YUNESKO institutining 2000 yildagi tahliliy tadqikot materiallarida ("Distance Education for the Information Society: Policies, Pedagogy and Professional Development") keltirilgan Online o`kitish modellarini keltiramiz: 20 Yagonalik modeli. Ushbu model tashkiliy tuzilishiga ko`ra faqat Online o`qitishda va "masofali" talabalar bilan ishlash maqsadida tashkil etiladi. O`qitish shunday amalga oshiriladiki, bunda ta`limning kunduzgi shakli zarur bo`lmaydi. Barcha o`qitish masofadan amalga oshiriladi. Ushbu modelda o`qitishda xududiy markazlar bo`lib, ularda talabalar o`qituvchilardan maslahatlar olishi yoki yakuniy imtihon topshirishlari mumkin. Bunday oliygoxlarda o`qituvchilarga ham talabalarga ham o`quv faoliyatining shakl va uslublarini tanlashda katta erkinlik beriladi. Vaqt va o`quv jadvallariga qa`tiy chegaralar qo`yilmaydi. Bunday tamoyilida o`qitish Ochiq universitetlarda, masalan, Buyuk Britaniyaning Ochiq universiteti (United Kingdom Open University - http://www. open.ac.uk) da tashkil etilgan. Ikkilangan modeli. Bunday tizimda oliygox kunduzgi talabalarni ham, qisman kunduzgi va qisman Online dastur asosida o`qitadi. Har ikkalasida ham dars jadvallari, o`qitish dasturlari, imtihonlari va baholash mezonlari bir xil bo`ladi. Odatda ikkilangan modelni rivojlantirayotgan oliygox kunduzgi talabalar soni Online o`qiyotgan talabalar sonidan katta bo`lgan ana`naviy oliygoxlardir. Shuning uchun bir universitetning o`zida ikki shaklning birgaligida ko`proq o`zlarida katta o`quv materiallaridan foydalanish imkoniyatiga ega bo`lgan kunduzgi talabalar yutadilar. Bunday oliygoxlarda Online kurslar har doim ham foyda keltirmaydi, ba`zan u qisman kunduzgi talabalarni o`qitish hisobidan amalga oshiriladi. Bunday holatlarda asosiy urg`u tajribaga, pedagogika va uslubiy innovasiyalar tadqiqotiga va boshqalarga beriladi. Online o`qitishning bunday modeli Avstraliyaning yangi Angliya universiteti (University of New England, Australia - http://www.une.edu.au) da tashkil etilgan. Aralash model. Bu model universitet talabalarini Online o`qitishning turli shakllarini, aniqrog`i shakllarning integrasiyasini nazarda tutadi. Masalan, kunduzgi shaklda o`qiyotgan talabalar Online o`qitish kurslarining dasturlaridagilarni yoki ushbu universitetining o`qituvchisi o`qiyotgan kunduzgi kurslari bilan parallel ravishda qisman o`qiydilar. Shuningdek, bu modelda 21 an`anaviy kurslar doirasida virtual seminarlar, taqdimotlar, ma`ruzalar ko`rinishidagi mashg`ulotlar alohida shakllarining birlashmasi bo`lishi mumkin. Universitet axborot va kommunikasiya texnologiyalari vositalari bilan qanchalik yuqori jixozlangan bo`lsa, shunchalik o`qitish shakllari turli-tuman bo`ladi. Integrallashgan bunday kurslar Yangi Zellandiyadagi Massey universitetida (Massey University, New Zealand - http://www.massey.ac.nz) tashkil etilgan. Konsorsium model. Ushbu model ikki universitetni birlashmasidan iborat. Bunda ular o`quv materiallari bilan almashadilar yoki ba`zi vazifalarni bo`lishib oladilar. Masalan, bir universitet Online o`qitish uchun o`quv materiallar ishlab chiqaradi, boshqasi virtual o`quv guruhlarini o`qituvchilar bilan ta`minlaydi yoki Online o`qitish dasturlarini rasmiy akreditasiyasini o`tkazadi. Bunday hollarda universitet butunlay yoki uning alohida markazalari, fakultetlari, xatto ta`lim xizmati bozorida ishlayotgan tijorat yoki davlat tashkilotlari hamkor bo`lishlari mumkin. Konsorsiumlar faqat qattiy markazlashgan boshqarish va yaratilayotgan ashyolarning mualliflik hamda material xuquqlarini rioya etish shartlaridagina samarali bo`ladi. Kanadadagi Ochiq o`quv Agentligi (Open Learning Agency, Canada - http://www.ola.bc.ca) konsorsiumga misol bo`lishi mumkin. Franchayzing model. Franchayzing tamoyilida tashkil etilgan Online o`qitish modelida hamkor universitetlar bir - birlariga o`zlarining Online kurslarini beradilar. Bunda ta`lim xizmati bozorida o`zini ko`rsatgan qandaydir universitet o`zida ishlab chiqqan kurslarini Online o`qitishni endigina tashkil qilayotgan va Online o`qitish uchun o`quv ashyolarini mustaqil ishlab chiqish tajribasiga ega bo`lmagan boshqa oliygox - hamkorlariga o`qitish huquqini berishi mumkin. Bunday modelning qiziq tomoni shundaki, talabalar o`zlarining universitetida o`qishga yozilib, konsorsiumga kirgan ilg`or oliygox talabasi kabi o`sha hajmda va o`sha sifatda ta`lim xizmatlalariga, o`qishni bitirganlaridan keyin xatto diplomlariga ega bo`ladilar. Bunda ilg`or universitetning barcha atributikalari o`z kuchini saqlab qoladi. Franchayzing modeliga misol sifatida Buyuk Britaniyaning Ochiq universiteti qoshidagi Biznes Maktabi (Open University Business School, 22 Great Britain) va uning Sharqiy Yevropadagi universitetlari bilan aloqasini olish mumkin. Validasiya model. Online o`qitishning juda keng tarqalgan modeli bo`lib, bunda ta`lim muassasalari Online o`qitish bo`yicha xizmatlarni barcha hamkorlari teng darajada bajarishlari haqida kelishuv imzolab oladilar. Ularning biri diplom validasiyasi, kurs va dasturlarni akreditasiyasini qiladi, rasman tan olinadigan diplom va sertifikatlarni berishga ma`sul bo`ladi, ilmiy darajalar beradi va xokazo. Bosh oliygox (davlat akreditasiyasiga ega bo`lgan taniqli oliygox) va uning xududlardagi ko`p sonli filiallari orasidagi munosabatlar ham shu model asosida tashkil etiladi. Uzoqlashtirilgan auditoriyalar model. Bu modelda zamonaviy axborot texnologiyasi vositalari faol foydalaniladi. qandaydir oliygoxda o`tkazilayotgan o`quv kurslar, ma`ruzalar yoki seminarlar talabalar yig`iladigan uzoqlashtirilgan o`quv auditoriyalarga sinxron teleko`rsatuv, videoanjuman, radioeshittirish ko`rinishida telekommunikasiya kanallaridan uzatiladi. Bunda bir o`qituvchi bir vaqtni o`zida talabalarning katta auditoriyasi bilan ishlaydi. Ushbu model bo`yicha AQSh ning Viskonsin universiteti (Wisconsin University, USA) da, shuningdek, Xitoyning markaziy radio va televedenie universiteti (China Central Radio and TV University) da Online o`qitish tashkil etilgan. Loyihalar model. Davlat ta`lim yoki ilmiy-tadqiqot dasturi doirasida keng qamrovlik loyihani amalga oshirish uchun mo`ljallangan Online o`qitish modelidan iborat. Ushbu modelda asosiy ahamiyat o`quv materiallarini ishlab chiquvchi asosiy mutaxasissis xodimlar, Online kurslarni olib boruvchi o`qituvchilar va olimlar yig`iladigan ilmiy - uslubiy markazga qaratiladi. Markazda ishlab chiqiladigan Online kurslar u yoki bu davlat (xudud) ning katta auditoriyasiga uzatiladi. Bunday o`qitish vaqtinchali hisoblanib, loyihada mo`ljallangan ishlar bajarilgandan yoki tugagandan so`ng tugatiladi. Bu modelga misol sifatida Afrika va Lotin Amerkasining rivojlanayotgan davlatlarida turli 23 xalqaro tashkilotlar o`tkazgan qishloq xo`jaligi, agrotexnikaning yangi uslublari, ekologiya bo`yicha va sh.k. Online o`qitish kurslari olish mumkin. Chet el davlatlari ekspertlarining ma`lumotlariga ko`ra yaqin yillarda insoniyatni yashashi uchun zarur bo`lgan ta`limning minimal darajasi oliy ta`lim bo`ladi. Shunday ekan, ko`p sondagi talabalarni kunduzgi shaklida o`qitish uchun eng rivojlangan davlatlarning ham byudjet mablag`i chidamasa kerak. Shuning uchun ham oxirgi o`n yillikda kunduzgi bo`limlarda o`qiyotgan talabalarga qaraganda noan`anaviy texnologiya asosida o`qiyotgan talabalarning soni tezroq o`smoqda. O`qitishning noan`anaviy shakliga o`tish tendensiyasi ana shunday texnologiyalarda kadr tayyorlanadigan va ularni qayta tayyorlaydigan ta`lim muassasalarining sonini ko`payishida ham ko`rish mumkin. 1900-1960 yillarda (60 yil mobaynida) ularning soni 79 ta edi,1960-1970 yillarda (10 yil mobaynida) 70 ta, 1970-1980 yillarda (10 yil mobaynida) 187 ta va 1980 - 1995 yillarda (15 yil mobaynida) 700 ta, 1995-2000 yillarda esa, mingdan oshib ketdi (1 - rasm). Jahonda uzoq vaqtlardan buyon Online o`qitish tizimini (MO`T) rivojlanish sabablaridan biri ixtiyoriy yerda yashayotgan har bir o`quvchiga ixtiyoriy kollej yoki universitetda ta`lim olish imkoniyatini yaratishdan iborat. Bu "talabalarni bir davlatdan boshqa davlatga jismonan siljishi" konsepsiyasidan "ta`lim ashyolarini almashinish orqali bilimlarni taqsimlash maqsadida ko`plab g`oya, bilim va ta`lim" konsepsiyasiga o`tishni ko`zda tutadi. Masofadan turib o`quvchilarni o`qitish o`qituvchi bilan o`quvchi ma`lum bir masofada joylashgan holda ta`lim berish tizimidir. Bunda o`qituvchini dars jarayonida kompyuterlar, sun`iy yo`ldosh aloqasi, kabelli televidenie kabi vositalar asosida tashkil qilishini talab qiladi. Zamonaviy kompyuter uzatish kanallarining rivojlanishi telekommunikasiya sohasida o`ziga xos tarixiy o`zgarishlar kiritmoqda. Mamlakatimizdagi barcha o`quv muassasalari masofadan turib o`qitish uslubi asosida birlashtirilsa, o`qitish jarayonini yanada yuqori pog`onaga ko`tarish mumkinligi ayon. 24 Xalqaro Kengashning tahlillari shuni ko`rsatmoqdaki, hozirgi kunda, jahonda 10 milliondan ortiq o`quvchilar shu uslub asosida ta`lim olmoqdalar. 2.2 Online tinglovchilarni ommaviy o`qitish Online tinglovchilarni ommaviy o`qitish (barcha bosqichlari) uchun kurs yoki bir qancha kurslarni yaratishni o`ylayotgan menejerga ham foydali bo`lishi mumkin. U holda ham, bu holda ham "yuqoridan pastga yurish", javoblarni ifodalash, amallarni bajarish yetarli va mujiza - Online o`qitish ashyolarini "tug`ilishi" paydo bo`ladi. Taklif qilinayotgan tuzilish o`qitish ashyosini loyihalashning chiziqli va izchil algorimi bo`lib xizmat qilishi mumkin. Ushbu algoritmda oshkor bo`lmagan sikllar (loyihalashda qaytish va to`g`rilash), bosqichlarni takrorlanishi ("MO` kursini o`ikazish" bosqichini "adadi", shaxsiy o`qish jarayoni). Qo`llanilayotgan atamalar [ 1 ] ishga mos keladi. Online o`qitish kursini rejalashtirish O`qitish kurs kontenti (mazmuni) ni tayyorlash Online o`qitish kursini oldinga siljitish va faollashtirish MO` kurslarini o`tkazish O`tkazilayotgan o`quv kursining natijasini tahlil qilish Xindistonda Online o`qitish. Xindistondagi Indra Gandi nomidagi Milliy ochiq universiteti 1985 yili tashkil etilgan bo`lib, faqat 1987 yildan e`tiboran talabalarni akademik dasturlar asosida tayyorlay boshlagan. Universitetning asosiy vazifasi-axborot va kommunikasiya texnologiyalardan foydalangan xolda o`kitish sifatini, shu jumladan nashr etiladigan materiallarni ham, ko`tarishdan iboratdir. Universitet axolining keng qatlami, shu jumladan ayollar, nogiron va kam ta`minlangan aholilarga ta`lim imkoniyatini yaratishga qaratilgan. Taqdim etayotgan Online o`qitish ta`lim muhitilari uz ichiga chop etilgan qo`llanmalar, audio-vidiokasetalar, radio-tele eshittirishlar, shuningdek, mamlakatning turli qismlarida joylashgan ana`nviy universitet va kollejlarda 25 joylashgan ko`p sondagi o`quv markazlarida kunduzgi maslahatlar o`tkazishnini oladi. Universitetda umumiy kontengenti 185000 nafar talabao`qiydi. Har yili universitetning turli dasturlari bo`yicha 80000 ga yaqin talaba qabul qilinadi. Evropadagi Online o`qitish. Shimoliy Amerika doirasidan tashqarida Online o`qitish asosan davlat tomonidan ta`minlanadigan "Ochiq" universitetlar hisobiga rivojlanmoqda. 60 yillarda Buyuk Britaniyada paydo bo`lgan MU Yevropa tashkiloti dastlab qandaydir darajada sirtqi ta`lim tizimiga o`xshash edi. Ularning asosiy farqi shunda ediki, o`qitish talabaning turar joyiga yaqin yerga ko`chirilgan bo`lib, ular maxsus qo`llanmalardan foydalangan xolda o`zlari mustakil ravishda tayyorgarlik qilar edilar. Bunda talabalar o`zlarining asosiy faoliyatidan uzok ajralishga ega bo`lmaganlar. Bundan tashkari o`quv jarayonida asosiy ahamiyat talabaga yaqinyashab, ularga o`quv jarayonida maslahatlar beradigan, seminar va yakshanba maktablarini tashkil qiladigan tyutorlar berillangan edi. Kurslarning bir qismi televidenie va radiodan foydalangan holda taqdim etadilar. Yevropada MO`T Ochiq, universitetlarning tashkil etilishi bilan bog`liq ravishda 70 yillarda faol ravishda rivojlandi. Ispaniyaning Online o`qitish Milliy universiteti (Universidad National de education a distancia UNED) mamlakatida 58 ta o`quv yurti va chet davlatlarda 9 ta o`quv yurtini o`z ichiga qamrab olgan. Buyuk Britaniyada boshqaruv soxasida magistr darajasi uchun mo`ljallangan dasturlarining 50% dan ko`prog`i MU orqali amalga oshiriladi. Ushbu sohada Britaniya Ochiq, Universitetining Ochiq, tijorat maktabi ilg`or hisoblanadi. Oxirgi paytlarda Yevropa MO` da imkoni boricha zamonaviy kompyuter va kommunikasiya texnologiyalari qo`llanilmokda. Bu bilan shimoliy Amerika va Yevropa tashkilotlari orasidagi texnologik farq, borgan sari kamaymoqda. Umuman olganda, elektron oliy ta`lim dasturlari 30 dan ortiq, davlatlarda ishlab chiqilmoqda. Xitoyda Online o`qitish. XX asrning 50-yillari Xitoyda Online o`qitishning asosiy shakli sirtdan o`qitish bo`lgan.1951 yili Shimoliy-Sharqiy 26 tajriba maktabida sirtqi bo`lim ochildi, Pekinda esa sirtqi pedagogik bilim yurti tashkil etildi va shu bilan o`rta maxsus sirtqi pedagogik ta`lim boshlandi. Sirtqi oliy ta`lim dastlab Xitoy xalq universitetida (1952 y.) va Shimoliy-Sharqiy pedagogika instituti (1953 y.) da ochildi. 1965 yilga kelib Xitoyning 123 ta oliygoxida 138 ta mutaxassislik bo`yicha sirtqi ta`lim joriy qilingan bo`lib, unda 189 ming talaba, ya`ni barcha o`qiyotgan talabalaning 28 % ni tashkil etgan. 1960 yilda Pekinda birinchi radioteleuniversiteti tashkil qilinda. U radio,televidenie va nashr etilgan materiallar orkali ochiq o`qitish olib bordi. 1966 yilga kelib bunday universitetni 8 ming kishi maxsus kurs bo`yicha va 50 ming kishi alohida fanlar bo`yicha bitirib chiqdi.1986 yili Xitoy o`qitish televideniyasi (SETU) ochildi. Shundan boshlab Xitoy zamonaviy texnikali uchta: o`quv yurtlarida o`qitish tizimi, radio va televidenie orqali o`qitish tizimi va sun`iy yo`ldosh orkali o`qitish tizimiga ega bo`ldi. 1998 yilning oktyabridan e`tiboran Online o`qitishda sun`iy yo`ldosh aloqasi foydalanila boshlandi va ular birinchi navbatda iqtisodiy koloq rayondagi o`quvchilarni o`qitishga karatilgan edi. 1996 yili Sinxua Politexnika instituti zamonaviy Online va tarmoqli o`qitish tizimini ko`tarib chiqdi, shu bilan 1998 yili Xitoyning 4 ta -Sinxua politexnika instituti, Pekin aloqa instituti, Chjeszyan universiteti va Xunan universiteti hamda Markaziy radioteleuniversitet, keyinchalik Pekin universiteti Xitoyda zamonaviy Online o`qitishning birinchi tajriba markavzlariga aylantirildi va 1999 yildan boshlab Online o`qitish dasturi amalga oshira boshlandi. 2000 yildan boshlab Xitoy o`qitish televideniyasi ommaviy axborot vositalarini sun`iy yo`ldoshli keng tasmali translyasiya platformasini ochilishi tomoshabinlarga uylaridan chiqmasdan turib Online o`qiishning 30 xil turidan ixtiyoriysini tanlash imkoniyatini berdi. Pekin universitetining Online o`qitish uslubiga kelsak, u quyidagicha: tinglovchilar o`qishga kirayotgan paytda ularning qo`liga ma`ruzalar jadvali kiritilgan o`quv rejasi beriladi. Rejadagi ma`ruzalarni o`tagan tinglovchi o`qishni tugatishi mumkin. Ma`ruzalar sun`iy yo`ldoshli raqamli radiotarmog`i bo`yicha uzatiladi. Bunday o`qish asosan auditoriyalarda o`tadi. Internet orqali asosan fanlar bo`yicha o`quv material, tinglovchi savollariga javoblar va vazifalar uzatiladi. 27 Tinglovchilar aniq bir markazlarda, imkoniyati bo`lgan tinglovchilar esa, mustaqil ravishda Internet orqali o`qishlari mumkin. Pekin universitetining barcha auditoriyalari ochiq bo`lib, ularga turli oliygoxlarning o`qituvchilarini ma`ruzalari uzatiladi. Mamlakatning 8 provinsiyasida oliygoxlardan tashqarida 9 ta Online o`qitish markazlari ochilgan. Bu markazlarda tinglovchilar Internet orqali o`qituvchilar bilan kompyuter yordamida muloqat qilishlari mumkin. Tinglovchilarning o`qishga sarflaydigan to`lovlari oddiy oliygoxlarda o`qishlariga qaraganda 10% ga kamroq. Hozirgi kunda Pekin universitetining bir yillik to`lovi 4800-5200 yuanni tashkil etadi. 2000 yilning oxirlaridan boshlab boshlang`ich va o`rta maktab o`qituvchilarning malakasini oshirish kompyuter tarmog`i (www.chinatde.net) ishlay boshladi. Unda navbat bilan 10 mln. o`qituvchi malakasini oshirish mo`ljallangan. 29 provinsiyada o`z tayanch nuqtalariga ega bo`lgan Sinxua Politexnika instituti Online o`qitish tarmog`iga ixtiyoriy vaqtda nafaqat pedagoglar, balki institutning o`zida taxsil olayotgan talabalari ham bog`lanishlari mumkin. Ushbu institutning tarmog`ida Online o`qitish orqali magistrlar ham tayyorlanmoqda. "Xuasyadadi" tarmog`i (www. edu-edu.com.cn) o`zlarining taniqli institutlari bilan birgalikda mustaqil ravishda o`quvchilarga imtixon topshirishlari uchun kompyuter maslahatlari o`tkazishni tashkil etdi. Unda har yili 14 mln. o`quvchilar mustaqil ravishda o`zlariga zarur axborotlar olishlari mumkin. Ispaniyada Online o`qitish. Ispaniyaning Online o`qitish Milliy universiteti 1972 yili turli sabablarga ko`ra an`anaviy dastur asosida o`qiy olmaydigan barcha kishilarga oliy ta`lim berish maqsadida Parlament tomonidan tashkil etilgan. Universitet Madridda joylashgan. Mamlakat tumanlarida qator o`quv markazlari bo`lib, ular bakalavriat, magistratura va oliy o`quv yurtdan keyingi ta`limga mo`ljallangan kurslar taklif etadilar. 28 Xulosa O`quv materiallari sifatida audio-va video kasetalar, kompyuterli o`qitish texnologiyalari, telema`ruzalar va telematnlar bilan to`latiladigan maxsus tayyorlangan nashrlardan foydalaniladi. Talabalar bilan doimiy muloqatda bo`lib turish va telefonda suhbat qurib turish maqsadida 50 ta o`quv markazlarida o`quv materiallarini muhokama qilish bo`yicha kunduzgi uchrashuvlar foydalaniladi. Oxirgi vaqtlarda universitet boshqa mamlakatlar bilan birgalikda o`qitish maqsadida yana 8 ta markazlarini tashkil etilgan. Universitetda taxsil olayotgan talabalarning umumiy soni 124000 ta bo`lib, shulardan 85000 tasi turli daraja olish uchun o`qimoqdalar. Germaniyada Online o`qitish. Germaniyadagi Online o`qitish o`ziga xos xususiyatlarga ega. U markalashtirilgan xolda oliy kasbiy ta`lim mutaxassislarini masofadan turib tayyorlashni rejalashtirishdan boshlangan. Sharqiy yerlarni birlashtirilishi Online o`qitish bozorini yanada kengaytirish imkoniyatini berdi. Mutaxassislarni Online tayyorlashni amalga oshirayotgan oliy kasb-hunar o`quv yurtiga misol sifatida Xagen (Reyn-Vestfaliyaning shimoliy yerida) shahridagi Sirtsi universitetni keltirish mumkin Universitet bir yilda 50000 dan ortiq talabaga ta`lim xizmatini amalga oshiradi. Lekin ta`lim talablariga bardosh bera olmagan talabalar ro`yhatdan chiqarilganligi tufayli umumiy kontengentning 20% dan ko`p bo`lmagan qismi oliy kasb-hunar ta`limini diplomiga ega bo`ladilar. Kanadada Online o`qitish. Kanadada ochiq va Online o`qitish texnologiyasini turli xududlardagi, shu jumladan, uzoq va aholisi kam bo`lgan xududlardagi kishilarninig ta`limga bo`lgan ihtiyojlari rivojlanishi bilan asosan Atabaskaning universitetlari va Teleuniversitet amalga oshirmoqdalar. Kanadadagi Online o`qitish universitetlarining asosiy vazifalari: an`anviy universitetva kollejlarga kira olmagan abiturientlarga oliy ma`lumot berish; ishsizlarga ta`lim berish va ularni bo`sh yurishga yo`l qo`ymaslikni ta`minlash; faoliyat sohasi o`zgarishi munosabati bilan bilimlari etishmayotgan xizmatchilar va texnik xodimlarni kasbiy qayta tayyorlashni, barcha odamlar uchun butun umrlari 29 mobaynida uzluksiz ta`lim va qayta tayyorlashni ta`minlash va inson ashyolarini yangilab turishdan iborat. Universitet 20 dan yuqori bo`lgan yoshdagi ishlayotganlarlar uchun maqsadli guruhlariga ega. Ular uchun Online o`qitish ikkinchi oliy ta`limdan ko`ra ko`proq, kasbiy tayyorgarlikni olishdan iborat. Qabul talablari oliy ta`lim modeli bilan bir xildir. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Islom Karimov. Yuksak ma’naviyat — yengilmas kuch. — T.: Ma’naviyat, 2008. 2. Islom Karimov. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. — T.: O‘zbekiston, 2011. 3. Islom Karimov. «O‘rta asrlar Sharq allomalari va mutafakkirlarining tarixiy merosi, uning zamonaviy sivilizatsiya rivojidagi roli va ahamiyati» mavzusidagi xalqaro konferensiya ochilish marosimida so‘zlagan nutqi. — T.: «O‘zbekiston», 2014. 4. Islom Karimov. Ona yurtimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi yo‘lida xizmat qilish — eng oliy saodatdir. — T.: 2015. 5. На Coursera появились русскоязычные курсы. Лента.ру Режим доступа 24 октября 2013 http://lenta.ru/news/2013/10/24/coursera . 6. Артеменко В. Б. МООС и мониторинг качества жизни населения регионов Украины // Международный электронный журнал «Образовательные технологии и общество (Educational Technology & Society) 2014, том 17, 1,� С. 374–384. http://ifets.ieee.org/russian/periodical/izgurn.htm . 7. Hodiyev B. «Kadrlar tayyorlash milliy tizimining yuksak samaralari». http://nauka.uz/yangiliklar/ta-lim-yangiliklari/408-kadrlar-tajjorlash-millij- tizimining-yuksak-samaralari.html . 8. http://el.tfi.uz/pdf/sugmmoq_uzk.pdf . 9. www.lex.uz . 30

Informatika darslarida ochiq on-line kurslardan foydalanish metodikasi

Купить