Ish haqi va mehnat munosabatlari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	458.0KB
Xaridlar	11
Yuklab olingan sana	04 Dekabr 2023
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Iqtisodiyot

Ish haqi va mehnat munosabatlari

Sotib olish

Ish haqi va mehnat munosabatlari
1 •
yaratilgan mahsulot va daromadlarning
taqsimlanish tamoyillari
2 •
ish haqining iqtisodiy mazmuni
3 •
ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari
4 •
mehnat munosabatlarining iqtisodiy mazmuni va kasaba uyushmalarining
roli
5 . •
davlatning ish haqi siyosati . Reja :

1. Yaratilgan mahsulot va daromadlarning
taqsimlanish tamoyillari
•
« ishlab chiqarishning uch omili » degan
g'oyani ilgari surib , unda tovarlarni ishlab
chiqarishda mehnat , er va kapital bab - baravar
qatnashadi , ular hamma daromadlar
manbaidir va binobarin daromadlar ham shu
omillar o'rtasida taqsimlanadi , deb ko'rsatadi .frantsuz olimi J . B . Seyishlab chiqarilgan mahsulotning taqsimlanish tamoyillari bo'yicha
turlicha nazariyalar

•
qo'shilgan omil ( so'nggi qo'shilgan kapital yoki
ishchi kuchi ) unumdorligi degan g'oyasiga asos
bo'lib xizmat qiladi . j . b . klark o'zining « boyliklarning
taqsimlanishi » nomli asarida yaratilgan boylik
uchala omil o'rtasida ularning har biri yaratgan
mahsulot miqdoriga ( ya ' ni unumdorligiga ) qarab
taqsimlanadi , deb ko'rsatdi .amerikalik iqtisodchi olim j . b . klarkning

sey va klark g'oyalarining ijobiy tomoni
quyidagilardan iborat :
1 •
kapital , er va ishchi kuchi ( jonli mehnat ) ning har uchalasi
tovar yoki xizmatning nafliligini yaratishda qatnashishi
ko'rsatiladi ;
2 •
yaratilgan naflilik miqdori bilan bu uchala omilning miqdori
va unumdorligi o'rtasida bog'liqlik mavjudligi , agar bu
uchala omil bir - biriga mos ravishda miqdor va sifat
jihatidan oshsa , tovarlar va xizmatlar hajmi ham ko'payishi
asoslanadi .

sey va klark g'oyalarining kamchiliklari
sey va klark , hali iqtisodiyot nazariyasi etarli
rivojlanmagan davrda yashab , ijod etganliklari uchun ,
tovar va xizmatlarda gavdalangan mehnatning ikki
yoqlama tavsifini va undan kelib chiquvchi tovarning
ikki xil xususiyatini tushunmaganliklari tufayli ,
kapital va er tovar nafliligini yaratishda passiv
ravishda qatnashsada , qiymat yaratmasliklarini , ular
faqat eskirishiga teng , ya ' ni amortizatsiya
ajratmalariga teng qiymatni yangi tovarga jonli
mehnat ta ' sirida o'tkazishini , yangi qiymat esa faqat
jonli mehnat tomonidan yaratilishini ko'rsatib
berolmagan .1

sey va klark g'oyalarining kamchiliklari
klark tomonidan yaratilgan qo'shilgan mehnat
unumdorligining kamayib borish qonuni turli omillarning
bir - biriga mosligi ta ' minlanmagan , ko'r - ko'rona xarajatlar
oshirib borilgan hamda ilmiy - texnika taraqqiyoti mutlaqo
to'xtab qolgan davrga ( holatga ) mos kelib , hozirgi zamon
rivojlangan bozor iqtisodiyoti sharoitiga to'g'ri kelmaydi .
sey va klark aytganlaridek , hozirgi davrda yaratilgan
boylik , to'g'rirog'i milliy mahsulotning hammasi bu uchala
omilning miqdori va unumdorligiga qarab
taqsimlanmaydi , balki uning amortizatsiya ajratmalari ,
markazlashgan fondlar tashkil qilingandan qolgan qismi
shu omillarga qarab uning egalari o'rtasida taqsimlanadi .2
3

hozirgi davrda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy
islohotlar talablarini hisobga olib , yaratilgan mahsulotni
taqsimlashning asosiy yo'nalishlari
a ) umuman olganda mahsulotni , binobarin daromadlarni taqsimlash ham
doim bir xil bo'lmay , balki shu davrda amal qilib turgan iqtisodiy
munosabatlar tizimiga , jumladan mulkchilik munosabatlariga bog'liq
bo'ladi . ishlab chiqarishning moddiy shart - sharoitlari , ya ' ni kapitalga
mulkchilikning turli shakllari mavjud bo'lgan , erga esa davlat mulki bo'lib
turgan sharoitda yaratilgan milliy mahsulot mulk egalari ( davlat , jamoa ,
xususiy , shaxsiy ) va ishchi kuchining egasi bo'lgan ishchi - xizmatchilar
o'rtasida taqsimlanadi . bunda daromadlarning bir qismi albatta umum
jamiyat manfaatlarini ko'zlab ish olib boruvchi davlat ixtiyoriga kelib
tushadi ;
b ) milliy mahsulotdan eng avvalo shu mahsulotni yaratishda
qatnashgan ishlab chiqarish vositalarining qiymati , aniqrog'i ,
amortizatsiya summasi ajratib qo'yiladi , chunki bu summa asosiy
ishlab chiqarish vositalarini ( asosiy kapitalni ) qayta tiklash uchun
zarurdir ;

v ) undan keyin turli xil tabiiy ofat va boshqa turli xil
favqulodda hodisalarning ta ' sirini bartaraf qilish , ishlab
chiqarish va xizmat ko'rsatishni o'z maromida to'xtovsiz olib
borishni kafolatlash uchun sug'urta fondlari , qariyalar ,
bolalar , nogironlar va turli boshqa kam ta ' minlangan oilalarni
himoya qilish uchun nafaqa hamda ijtimoiy himoya
fondlariga ajratiladi ;
g ) davlatni boshqarish , mamlakat mudofaasini
mustahkamlash , aholining tinch hayotini va mehnatini
qo'riqlash , mamlakat miqyosida fan - madaniyatni , ta ' lim
tizimini , sog'liqni saqlashni rivojlantirish uchun fondlar
ajratiladi

2. ish haqining iqtisodiy mazmuni
yaratilgan yalpi ichki
mahsulotning uning ishlab
chiqaruvchilari o'rtasida mehnatning
miqdori , sifati va unumdorligiga
qarab taqsimlanadi - gan qismi ish
haqi deb yuritiladi .

ish haqi mazmunini aniqlashga bo'lgan turli xil
yondoshuvlar
d . rikardo va t . mal ь tuslarning « yashash uchun vosita minimumi »
kontseptsiyasida ish haqini yashash uchun zarur vositalarning
fiziologik minimumi bilan bir xil deb hisoblanadi . lekin ish haqini
yashash uchun zarur vositalarning fiziologik minimumi bilan bir xil
deb qarash to'g'ri emas . bu minimum o'z ichiga ishchi kuchi
shakllanadigan iqtisodiy , ijtimoiy va madaniy shart - sharoitlar
tug'dirgan ehtiyojlarni ham oladi . shu bilan birga ishchi kuchi
narxining quyi chegarasini yashash uchun zarur vositalar
miqdorining minimumi bilan aniqlash , ishga yollovchilar ish haqini
mazkur quyi chegaradan pasaytirishga intilishiga olib kelishi
mumkin . iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlarning xo'jalik
amaliyotidagi ish haqining darajasini kuzatish shuni ko'rsatadiki ,
ishchi kuchi bozorida real ish haqining o'rtacha darajasi yashash
uchun zarur jismoniy vositalar minimumiga qaraganda ancha yuqori
darajada o'rnatilgan .

ish haqi mazmunini aniqlashga bo'lgan turli xil
yondoshuvlar
qiymatning mehnat nazariyasi ( ingliz klassik siyosiy iqtisod maktabi ,
marksistik yo'nalishidagi iqtisodchilar ) ishchi kuchini alohida , o'ziga xos
tovar deb hisoblaydi . shu sababli bu nazariya ish haqiga tovar bo'lgan
ishchi kuchi qiymatining o'zgargan shakli , ya ' ni puldagi ifodasi
sifatida qaraydi va uni ishchi kuchini takror ishlab chiqarish uchun zarur
bo'lgan tirikchilik vositalari qiymati sifatida aniqlaydi . mazkur g'oya
tarafdorlari ishchi kuchi qiymatiga bir qator omillar , avvalo tabiiy shart -
sharoitlar , aholining madaniy rivojlanishi , ularning malakasi va ishchi
oilasini saqlash hamda ularning tabiiy takror ishlab chiqarish sharoitlari
ta ' sir qilishini ko'rsatadi . shu bilan birga bu g'oyada hayotiy ehtiyojlar
hamda ularning qondirilish usullari mamlakatning ilmiy - texnikaviy ,
ijtimoiy - iqtisodiy va madaniy rivojlanishida erishilgan darajaga
bog'liqligi ta ' kidlanadi .

ish haqi mazmunini aniqlashga bo'lgan turli xil
yondoshuvlar
bu fikrlar hozirgi davrda ham ko'pgina ko'zga ko'ringan iqtisodchi
olimlar tomonidan ma ' qullanib takrorlanmoqda . masalan :
a . f . shishkin , e . f . borisovlar o'zlarining « iqtisodiyot nazariyasi »
darsliklarida ish haqini ishchi kuchi tovar qiymatining puldagi
ifodasi deb ta ' riflamoqdalar .
hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasida ayrim mualliflar ( jumladan , « ekonomiks »
darsliklarida , v . d . kamaev rahbarligida nashr etilgan « iqtisodiyot nazariyasi » darsligi
va boshqalarda )[1] ish haqini mehnat narxi sifatida , ayrimlari esa [2] mehnat
bozoridagi talab va taklifning muvozanat narxi sifatida talqin etadilar . bunda ular
asosan bozorda mehnat sotiladi degan bizningcha noto'g'ri tushunchaga asoslanishadi .
mehnat ishchi kuchining funktsiya qilishi , uning ma ' lum maqsadga qaratilgan faoliyat
jarayoni bo'lib , uning na qiymati , na narxi yo'qligi , bu jarayonni bozorga olib chiqib
sotib bo'lmasligi fanda ham , real hayotda ham , iqtisodiy amaliyotda ham hammaga
ayon bo'lgan va allaqachon isbotlangan masaladir . shuning uchun buni isbotlashga
harakat qilmasak ham bo'ladi .

ish haqining mazmuni to'g'risidagi turli nazariyalarni , ( turli
mamlakatlardagi va o'z mamlakatimizdagi amaliyotni )
umumlashtirib , quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin .
1 •
ish haqi to'g'risidagi nazariyalarda unga bir tomonlama yondashish xususiyati mavjud bo'lib , uning
murakkab va ko'p qirrali iqtisodiy jarayon ekanligi ozgina e ' tibordan chetda qolgan .
2 •
ish haqining umumiy darajasi har doim har bir mamlakatda iqtisodiyotning erishgan darajasiga , ya ' ni
umumiy mehnat unumdorligi , milliy mahsulot hajmi , uning aholi jon boshiga to'g'ri keladigan
miqdoriga bog'liq bo'ladi .
3 •
ish haqining miqdori ishchi kuchini takror ishlab chiqarishga , ishchining o'zini , oila a ' zolarini boqishga
etadigan darajada bo'lishi lozim .
4 •
ish haqining miqdori va darajasi ishchi kuchining malakasi , uning mehnati unumdorligi bilan bog'liq
bo'ladi .
5 •
ish haqining darajasi har bir firma yoki korxonada ishlab chiqarishning erishgan darajasi bilan , ya ' ni
ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulot hajmi va bir ishchiga to'g'ri kelgan miqdori bilan bog'liq
bo'ladi .

ishchi uchun qanday shaklda va qancha miqdorda ish haqi olishi emas , balki
unga qancha miqdorda tovarlar va xizmatlar sotib olishi mumkinligi muhim . shu
sababli nominal va real ish haqi farqlanadi . nominal ish haqi bu ma ' lum vaqt
davomida olingan pul summasi yoki pul shaklidagi ish haqi . real ish haqi – bu
nominal ish haqiga sotib olish mumkin bo'lgan tovarlar va xizmatlar miqdori .
boshqacha aytganda real ish haqi – bu nominal ish haqining « xarid etish »
qobiliyati . o'z - o'zidan aniqki , real ish haqi nominal ish haqiga va xarid qilinadigan
tovarlar ( va xizmatlar ) narxiga bog'liq . shunday ekan , real ish haqi boshqa
sharoitlar bir xil bo'lganda , nominal ish haqiga to'g'ri mutanosibdir va iste ' mol
buyumlari va xizmatlar narxining darajasiga teskari mutanosibdir . bu miqdorlar
nisbatini formulada quyidagicha tasvirlash mumkin :
VP = VH
P
bu erda : VP - real ish haqi ; VH - nominal ish haqi ; r - iste ' mol buyumlari va
xizmatlarning narx darajasi .
nominal ish haqi ishlab topilgan pul daromadi darajasini , real ish haqi esa
xodimlarning iste ' moli va farovonlik darajasini tavsiflaydi .

ish haqini tashkil etishda uning ikkita asosiy
shakli
vaqtbay
ishbay

vaqtbay ish haqi xodimning malakasi ,
mehnatining sifati va ishlagan vaqtiga qarab
to'lanadigan ish haqidir . u odatda mehnatning
natijalarini aniq hisoblab bo'lmaydigan , balki ular
aniq vazifalar doirasini bajarish bilan belgilanadigan
vaqtda ( masalan , injener - texnik xodimlar va
xizmatchilar , sozlovchilar , elektromontyorlar va shu
kabilarga haq to'lashda ) yoki mahsulot ishlab
chiqarish texnologik jarayonining borishi bilan
belgilanadigan va bevosita ishchiga bog'liq
bo'lmagan paytlarda ( masalan konveyerlar va
avtomat liniyalarida ishlash ) qo'llaniladi .

ishbay ish haqi ishchining ishlab chiqargan
mahsulot miqdori va sifati yoki bajargan ishining
hajmiga qarab beriladigan ish haqidir . mahsulot
birligi uchun to'lanadigan ish haqi miqdori , ta ' rif
stavkasidagi haqni ishlab chiqarish normasiga
taqsimlash yo'li bilan aniqlanadi . haq to'lash
shakllarining aniq mehnat sharoitlarini hisobga
oladigan turlari ish haqining tizimini tashkil qiladi .
chunonchi , ishchilarning bir qismiga to'g'ri ishbay
tizimi bo'yicha haq to'lanadi . bunda ishlab chiqarish
me ' yori qay darajada bajarilishidan qat ' iy nazar , ish
haqi yagona mahsulot birligi uchun belgilangan tarif
bo'yicha to'lanadi .

ishbay - mukofot tizimi bir qancha ko'rsatkichlar uchun mukofot
berishni nazarda tutadi . ishbay - progressiv haq to'lashda ishchining
belgilab qo'yilgan me ' yor doirasida ishlab chiqargan mahsulotiga uning
birligi uchun belgilangan tarif bo'yicha ish haqi beriladi , normadan
yuqorisiga esa oshirilgan haq ( tarif ) bo'yicha pul to'lanadi . ishbay ish
haqi tizimida yakka tartibdagi , jamoa va ijara pudratida qo'llaniladigan
mehnatga haq to'lash farqlanadi . bunda olingan tayyor mahsulot uchun
uning sifati va ishlab chiqarish chiqimlarini hisobga olib haq to'lanadi .
haq to'lashning jamoa shaklida ish haqi brigada , tsex va boshqa
bo'linmaning pirovard mehnat natijalariga bog'liq qilib qo'yiladi . bunda
har bir xodim faqat o'ziga berilgan shaxsiy topshiriqlargagina emas ,
balki shu bilan birga bo'linmaning butun ish hajmini ham bajarishdan
manfaatdor bo'ladi
ishchilarning ish haqini tabaqalashtirish eng avvalo davlat tarif tizimi
yordamida amalga oshiriladi . tarif tizimi yordamida tarmoqlar va
mamlakat mintaqasi bo'yicha , ular ichida esa ishlab chiqarish turlari ,
turli toifadagi xodimlar malakasi va mehnat sharoitlariga qarab ishchi va
xizmatchilarning ish haqi darajasi tartibga solib turiladi .

tarif tizimi tarif - malaka ma ' lumotnomalarini va ish
haqiga har xil koeffitsientlarini o'z ichiga oladi
tarif - malaka ma ' lumotnomalari ayrim kasblar va mehnat turlarining
batafsil ta ' rifi , u yoki bu aniq ishni bajaruvchining bilim va
ko'nikmalariga qo'yiladigan talablardan iborat bo'ladi , shuningdek , unda
bu ishni tariflash uchun qo'yiladigan razryadlar ham ko'rsatiladi .
tarif setkasida razryadlardan tashqari tarif koeffitsientlari ham bo'lib ,
ular birinchi razryadli ishchiga haq to'lash bilan keyingi razryadli
ishchilar mehnatiga haq to'lashning o'zaro nisbatini ko'rsatadi ( birinchi
razryadning tarif koeffitsienti hamma vaqt birga teng bo'ladi ).
tarif stavkalari tegishli razryadga ega bo'lgan ishchining mehnatiga
to'lanadigan haq miqdorini belgilab beradi .

3. ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari .
mehnat shartnomalari avvalo ish haqi stavkasi ,
normadan ortiqcha bajarilgan ishlar uchun
stavka , dam olish kunlari va tanaffuslar , pensiya
fondlari va sog'liqni saqlashga ajratmalar hamda
narxlarning o'zgarishini hisobga olib
iste ' molchilik savati qiymatini tartibga solish kabi
jihatlarni o'z ichiga oladi . keyin mehnat sharoiti
masalalari qarab chiqiladi . nihoyat , qator
tashkiliy masalalar hal qilinadi . odatda kelishuv
bir necha yilga ( asosan uch yilga ) tuziladi .

ayrim hollarda davlat ham korxona ma ' muriyati va ishchilar
o'rtasidagi o'zaro munosabatlarga , masalan , ish tashlash
masalalariga tegishli munosabatlarga ta ' sir ko'rsatishi
mumkin . ammo ish tashlash huquqi « iqtisodiy , ijtimoiy va
madaniy huquqlar haqidagi xalqaro pakt » da
mustahkamlangan asosiy ijtimoiy - iqtisodiy huquq va
erkinliklar jumlasiga kiradi .
ko'pchilik mamlakatlarda mehnat munosabatlarining
rivojlanishida bosh masala ishsizlikni ijtimoiy kafolatlashga ,
ishlovchilarning mehnat sharoitini yaxshilash va ish haqini
oshirish imkoniyatlari bilan bog'liq masalalar hisoblanadi . bu
muammolarni hal qilishda asosiy rol kasaba uyushmalariga
tegishli bo'ladi .

kasaba uyushmalarining tadbirkorlar va davlat bilan
munosabatlari . kasaba uyushmalari quyidagi yo'llar orqali ish haqini
oshirishga erishishi mumkin
•
kasaba uyushmalar nuqtai nazaridan ish haqini
oshirishning eng qulay usuli ishchi kuchiga
bo'lgan talabni kengaytirish hisoblanadi . ishchi
kuchiga bo'lgan talabning ortishi natijasida ish
haqi stavkasi ham , ishchi o'rinlari soni ham
ortadi . kasaba uyushmalari bu talabni
belgilovchi bir yoki bir necha omillarni
o'zgartirish yo'li bilan ishchi kuchiga bo'lgan
talabni ko'paytirish mumkin . 1. ishchi kuchiga bo'lgan talabni
oshirish .

xususan , ular quyidagilarga erishishga harakat
qiladi :
1 •
ishlab chiqariladigan mahsulot yoki ko'rsatiladigan
xizmatga talabni oshirish ;
2 •
mehnat unumdorligini oshirish va
3 •
ishchi kuchi bilan birgalikda foydalanadigan boshqa
ishlab chiqarish omillari narxlarini o'zgartirish .

•
kasaba uyushmalari ishchi kuchi taklifini qisqartirish yo'li bilan
ish haqi stavkasini oshirishi mumkin . bunga quyidagi yo'llar
bilan erishiladi :2. ishchi kuchi taklifini qisqartirish .
1 •
immigratsiyani cheklash ;
2 •
bolalar mehnatini qisqartirish ;
3 •
pensiyaga muddatida chiqishni qo'llab - quvvatlash ;
4 •
ish haftasini qisqartirishga yordam berish .

•
bu ma ' lum mehnat turi taklifini cheklash
vositasi hisoblanadi . bunda kasaba
uyushmalari korxona ma ' muriyatiga ma ' lum
kasbdagi ishchilar aniq ko'rsatilgan
talablarga javob bergan taqdirda ishga qabul
qilishga ta ' sir ko'rsatadi . bu talablar o'z
ichiga ishchining ta ' lim darajasi ,
mutaxassislik bo'yicha ish staji , imtihon
natijasi va shaxsiy tavsiflarini oladi .3. kasb bo'yicha malaka darajasini
litsenziyalash .

4. kasaba uyushmalari jamoa shartnomalari tuzishda
monopol holatga ega bo'lgan tadbirkorlarga qarshilik
ko'rsatish yo'li bilan ham ish haqi stavkasini oshirishga
erishishi mumkin .
•
buning natijasida ish haqini oshirish bilan bog'liq
qo'shimcha sarflar , yangi ishchi kuchini yollash natijasida
olinadigan qo'shimcha mahsulot hajmidan ortiq bo'ladi .
•
kasaba uyushmalari o'zlarining iqtisodiy vazifalarini
amalga oshirishlarida manfaatlari himoya qilinayotgan
mehnatkashlar guruhining kasbiy ixtisosligi
xususiyatlaridan kelib chiqqan holda yopiq ( tor ) yoki
ochiq ( keng ) turda tashkil etilishi mumkin .

yopiq turdagi kasaba uyushmalari ish haqi darajasini
oshirish uchun ishchi kuchi taklifini qisqartirishga
harakat qiladilar . bu ko'proq ma ' lum kasb egalari ,
masalan , duradgorlar , g'isht teruvchilar , elektr
payvandchilar kabilarni o'ziga birlashtiruvchi tsex kasaba
uyushmalari tarzida tashkil etiladi . tsex kasaba
uyushmalari ish beruvchilarni faqat mazkur kasaba
uyushmasiga a ' zo bo'lgan ishchilarni yollashga majbur
etib , shu orqali ishchi kuchi taklifi ustidan nazorat
o'rnatadilar . zarur holda kasaba uyushmasiga a ' zolikni
qisqartirish orqali ishchi kuchi taklifini sun ' iy yo'l bilan
qisqartiradilar . bunda ular quyidagi yo'llardan
foydalanishlari mumkin :

kasaba uyushmalari ishchi kuchi taklifini sun ' iy yo'l bilan
qisqartirishga quyidagi yo'llar orqali erishishlari mumkin :
1 •
- o'qitish , kasbga tayyorlash muddatini
cho'zish ;
2 •
- kasaba uyushmasiga a ' zo bo'lish
badallarini oshirish ;
3 •
- yangi a ' zolarni qabul qilishni cheklash
yoki umuman taqiqlash va boshqalar .

aksariyat kasaba uyushmalari o'z a ' zolari sonini cheklashga
harakat qilmaydilar . aksincha , ular barcha mavjud yoki
keyinchalik yollanuvchi ishchilarni birlashtirishga harakat
qiladilar . bu ochiq turdagi yoki tarmoq kasaba uyushmalari
uchun xos bo'lib , tarmoqdagi barcha ishchilarni , ularning
malakasidan qat ' iy nazar , o'z saflariga a ' zo bo'lishiga intiladilar .
bu o'rinda , agar kasaba uyushmasi a ' zolari faqat malakali
mutaxassislardan tarkib topsa , uni yopiq tarzda tashkil etish ham
mumkin bo'ladi . chunki ish beruvchilar bu qadar katta
miqdordagi malakali mutaxassislarni ishdan bo'shatib , ular
o'rniga boshqalarini qabul qilish imkoniyatiga ega bo'lmaydilar .
biroq , o'ziga malakasiz yoki past malakali ishchilarni
birlashtirgan kasaba uyushmasi a ' zolikni cheklay olmaydi .
chunki , bunday holatda ish beruvchilar bu ishchilarni kasaba
uyushmasiga a ' zo bo'lmagan ishchilar bilan almashtirish
imkoniyatiga ega bo'lib , bu holat kasaba uyushmasining amal
qilish zaruriyatini yo'qqa chiqaradi .

agar tarmoq kasaba uyushmasi
mazkur tarmoqdagi deyarli barcha
ishchilarni birlashtira olsa , u holda ish haqi
darajasi bo'yicha shartnoma tuzishda
kasaba uyushmalari korxona
ma ' muriyatini o'z ta ' siri doirasida ushlab
tura oladi . ma ' muriyat tomonidan ularning
shartlari inkor etilgan holda , ishchilarni ish
tashlashga undash orqali kasaba
uyushmalari korxonani ishchi kuchi
taklifidan to'liq mahrum etishi mumkin .

hozirgi zamon mehnat munosabatlari o'zida davlatning ta ' sirini
ham aks ettiradi . davlatning qonunchilik faoliyati mehnat
munosabatlarining barcha tomonlarini qamrab oladi . u nafaqat
iqtisodiyot davlat sektorining ishchi kuchiga bo'lgan talabini
bildiradi , balki uni xususiy sektorda ham tartibga soladi , milliy
iqtisodiyot miqyosida ishga yollashning asosiy o'lchamlarini
aniqlaydi .
mehnat munosabatlariga davlatning ijtimoiy dasturlari ( kam
ta ' minlangan oilalarga yordam , ishsizlik bo'yicha nafaqa , har xil
ijtimoiy to'lovlar , pensiya ta ' minoti va boshqalar ) katta ta ' sir
ko'rsatadi . bu dasturlar bozor tahlikasi yuqori bo'lgan davlatlarda
aholining ijtimoiy – iqtisodiy ahvolini barqarorlashtirishga ma ' lum
bir darajada ijobiy ta ' sir ko'rsatadi .

davlatning ish kuchi bozoridagi vositachilik roli
ham mehnat munosabatlariga sezilarli darajada ta ' sir
ko'rsatishi mumkin . jumladan , o'ziga qisman ishchi
o'rinlarini qidirish va tavsiya qilish hamda ishga
joylashtirish bo'yicha umummilliy dasturni ishlab
chiqarish vazifalarini oladi . ishchilarni o'qitish va
qayta tayyorlashning davlat tizimi , bozorning
o'zgaruvchan talablariga tez moslashishga imkon
beradi .

•
e ' tiboringiz uchun rahmat !

Ish haqi va mehnat munosabatlari

Sotib olish