Ish haqi va mehnat munosabatlari - Iqtisodiyot - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	458.0KB
Xaridlar	5
Yuklab olingan sana	04 Dekabr 2023
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Iqtisodiyot

Ish haqi va mehnat munosabatlari

Sotib olish

Ish haqi va mehnat munosabatlari
1 •
yaratilgan mahsulot va daromadlarning
taqsimlanish tamoyillari
2 •
ish haqining iqtisodiy mazmuni
3 •
ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari
4 •
mehnat munosabatlarining iqtisodiy mazmuni va kasaba uyushmalarining
roli
5 . •
davlatning ish haqi siyosati . Reja :

1. Yaratilgan mahsulot va daromadlarning
taqsimlanish tamoyillari
•
« ishlab chiqarishning uch omili » degan
g'oyani ilgari surib , unda tovarlarni ishlab
chiqarishda mehnat , er va kapital bab - baravar
qatnashadi , ular hamma daromadlar
manbaidir va binobarin daromadlar ham shu
omillar o'rtasida taqsimlanadi , deb ko'rsatadi .frantsuz olimi J . B . Seyishlab chiqarilgan mahsulotning taqsimlanish tamoyillari bo'yicha
turlicha nazariyalar

•
qo'shilgan omil ( so'nggi qo'shilgan kapital yoki
ishchi kuchi ) unumdorligi degan g'oyasiga asos
bo'lib xizmat qiladi . j . b . klark o'zining « boyliklarning
taqsimlanishi » nomli asarida yaratilgan boylik
uchala omil o'rtasida ularning har biri yaratgan
mahsulot miqdoriga ( ya ' ni unumdorligiga ) qarab
taqsimlanadi , deb ko'rsatdi .amerikalik iqtisodchi olim j . b . klarkning

sey va klark g'oyalarining ijobiy tomoni
quyidagilardan iborat :
1 •
kapital , er va ishchi kuchi ( jonli mehnat ) ning har uchalasi
tovar yoki xizmatning nafliligini yaratishda qatnashishi
ko'rsatiladi ;
2 •
yaratilgan naflilik miqdori bilan bu uchala omilning miqdori
va unumdorligi o'rtasida bog'liqlik mavjudligi , agar bu
uchala omil bir - biriga mos ravishda miqdor va sifat
jihatidan oshsa , tovarlar va xizmatlar hajmi ham ko'payishi
asoslanadi .

sey va klark g'oyalarining kamchiliklari
sey va klark , hali iqtisodiyot nazariyasi etarli
rivojlanmagan davrda yashab , ijod etganliklari uchun ,
tovar va xizmatlarda gavdalangan mehnatning ikki
yoqlama tavsifini va undan kelib chiquvchi tovarning
ikki xil xususiyatini tushunmaganliklari tufayli ,
kapital va er tovar nafliligini yaratishda passiv
ravishda qatnashsada , qiymat yaratmasliklarini , ular
faqat eskirishiga teng , ya ' ni amortizatsiya
ajratmalariga teng qiymatni yangi tovarga jonli
mehnat ta ' sirida o'tkazishini , yangi qiymat esa faqat
jonli mehnat tomonidan yaratilishini ko'rsatib
berolmagan .1

sey va klark g'oyalarining kamchiliklari
klark tomonidan yaratilgan qo'shilgan mehnat
unumdorligining kamayib borish qonuni turli omillarning
bir - biriga mosligi ta ' minlanmagan , ko'r - ko'rona xarajatlar
oshirib borilgan hamda ilmiy - texnika taraqqiyoti mutlaqo
to'xtab qolgan davrga ( holatga ) mos kelib , hozirgi zamon
rivojlangan bozor iqtisodiyoti sharoitiga to'g'ri kelmaydi .
sey va klark aytganlaridek , hozirgi davrda yaratilgan
boylik , to'g'rirog'i milliy mahsulotning hammasi bu uchala
omilning miqdori va unumdorligiga qarab
taqsimlanmaydi , balki uning amortizatsiya ajratmalari ,
markazlashgan fondlar tashkil qilingandan qolgan qismi
shu omillarga qarab uning egalari o'rtasida taqsimlanadi .2
3

hozirgi davrda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy
islohotlar talablarini hisobga olib , yaratilgan mahsulotni
taqsimlashning asosiy yo'nalishlari
a ) umuman olganda mahsulotni , binobarin daromadlarni taqsimlash ham
doim bir xil bo'lmay , balki shu davrda amal qilib turgan iqtisodiy
munosabatlar tizimiga , jumladan mulkchilik munosabatlariga bog'liq
bo'ladi . ishlab chiqarishning moddiy shart - sharoitlari , ya ' ni kapitalga
mulkchilikning turli shakllari mavjud bo'lgan , erga esa davlat mulki bo'lib
turgan sharoitda yaratilgan milliy mahsulot mulk egalari ( davlat , jamoa ,
xususiy , shaxsiy ) va ishchi kuchining egasi bo'lgan ishchi - xizmatchilar
o'rtasida taqsimlanadi . bunda daromadlarning bir qismi albatta umum
jamiyat manfaatlarini ko'zlab ish olib boruvchi davlat ixtiyoriga kelib
tushadi ;
b ) milliy mahsulotdan eng avvalo shu mahsulotni yaratishda
qatnashgan ishlab chiqarish vositalarining qiymati , aniqrog'i ,
amortizatsiya summasi ajratib qo'yiladi , chunki bu summa asosiy
ishlab chiqarish vositalarini ( asosiy kapitalni ) qayta tiklash uchun
zarurdir ;

v ) undan keyin turli xil tabiiy ofat va boshqa turli xil
favqulodda hodisalarning ta ' sirini bartaraf qilish , ishlab
chiqarish va xizmat ko'rsatishni o'z maromida to'xtovsiz olib
borishni kafolatlash uchun sug'urta fondlari , qariyalar ,
bolalar , nogironlar va turli boshqa kam ta ' minlangan oilalarni
himoya qilish uchun nafaqa hamda ijtimoiy himoya
fondlariga ajratiladi ;
g ) davlatni boshqarish , mamlakat mudofaasini
mustahkamlash , aholining tinch hayotini va mehnatini
qo'riqlash , mamlakat miqyosida fan - madaniyatni , ta ' lim
tizimini , sog'liqni saqlashni rivojlantirish uchun fondlar
ajratiladi

2. ish haqining iqtisodiy mazmuni
yaratilgan yalpi ichki
mahsulotning uning ishlab
chiqaruvchilari o'rtasida mehnatning
miqdori , sifati va unumdorligiga
qarab taqsimlanadi - gan qismi ish
haqi deb yuritiladi .

ish haqi mazmunini aniqlashga bo'lgan turli xil
yondoshuvlar
d . rikardo va t . mal ь tuslarning « yashash uchun vosita minimumi »
kontseptsiyasida ish haqini yashash uchun zarur vositalarning
fiziologik minimumi bilan bir xil deb hisoblanadi . lekin ish haqini
yashash uchun zarur vositalarning fiziologik minimumi bilan bir xil
deb qarash to'g'ri emas . bu minimum o'z ichiga ishchi kuchi
shakllanadigan iqtisodiy , ijtimoiy va madaniy shart - sharoitlar
tug'dirgan ehtiyojlarni ham oladi . shu bilan birga ishchi kuchi
narxining quyi chegarasini yashash uchun zarur vositalar
miqdorining minimumi bilan aniqlash , ishga yollovchilar ish haqini
mazkur quyi chegaradan pasaytirishga intilishiga olib kelishi
mumkin . iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlarning xo'jalik
amaliyotidagi ish haqining darajasini kuzatish shuni ko'rsatadiki ,
ishchi kuchi bozorida real ish haqining o'rtacha darajasi yashash
uchun zarur jismoniy vositalar minimumiga qaraganda ancha yuqori
darajada o'rnatilgan .

ish haqi mazmunini aniqlashga bo'lgan turli xil
yondoshuvlar
qiymatning mehnat nazariyasi ( ingliz klassik siyosiy iqtisod maktabi ,
marksistik yo'nalishidagi iqtisodchilar ) ishchi kuchini alohida , o'ziga xos
tovar deb hisoblaydi . shu sababli bu nazariya ish haqiga tovar bo'lgan
ishchi kuchi qiymatining o'zgargan shakli , ya ' ni puldagi ifodasi
sifatida qaraydi va uni ishchi kuchini takror ishlab chiqarish uchun zarur
bo'lgan tirikchilik vositalari qiymati sifatida aniqlaydi . mazkur g'oya
tarafdorlari ishchi kuchi qiymatiga bir qator omillar , avvalo tabiiy shart -
sharoitlar , aholining madaniy rivojlanishi , ularning malakasi va ishchi
oilasini saqlash hamda ularning tabiiy takror ishlab chiqarish sharoitlari
ta ' sir qilishini ko'rsatadi . shu bilan birga bu g'oyada hayotiy ehtiyojlar
hamda ularning qondirilish usullari mamlakatning ilmiy - texnikaviy ,
ijtimoiy - iqtisodiy va madaniy rivojlanishida erishilgan darajaga
bog'liqligi ta ' kidlanadi .

ish haqi mazmunini aniqlashga bo'lgan turli xil
yondoshuvlar
bu fikrlar hozirgi davrda ham ko'pgina ko'zga ko'ringan iqtisodchi
olimlar tomonidan ma ' qullanib takrorlanmoqda . masalan :
a . f . shishkin , e . f . borisovlar o'zlarining « iqtisodiyot nazariyasi »
darsliklarida ish haqini ishchi kuchi tovar qiymatining puldagi
ifodasi deb ta ' riflamoqdalar .
hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasida ayrim mualliflar ( jumladan , « ekonomiks »
darsliklarida , v . d . kamaev rahbarligida nashr etilgan « iqtisodiyot nazariyasi » darsligi
va boshqalarda )[1] ish haqini mehnat narxi sifatida , ayrimlari esa [2] mehnat
bozoridagi talab va taklifning muvozanat narxi sifatida talqin etadilar . bunda ular
asosan bozorda mehnat sotiladi degan bizningcha noto'g'ri tushunchaga asoslanishadi .
mehnat ishchi kuchining funktsiya qilishi , uning ma ' lum maqsadga qaratilgan faoliyat
jarayoni bo'lib , uning na qiymati , na narxi yo'qligi , bu jarayonni bozorga olib chiqib
sotib bo'lmasligi fanda ham , real hayotda ham , iqtisodiy amaliyotda ham hammaga
ayon bo'lgan va allaqachon isbotlangan masaladir . shuning uchun buni isbotlashga
harakat qilmasak ham bo'ladi .

ish haqining mazmuni to'g'risidagi turli nazariyalarni , ( turli
mamlakatlardagi va o'z mamlakatimizdagi amaliyotni )
umumlashtirib , quyidagi xulosalarni chiqarish mumkin .
1 •
ish haqi to'g'risidagi nazariyalarda unga bir tomonlama yondashish xususiyati mavjud bo'lib , uning
murakkab va ko'p qirrali iqtisodiy jarayon ekanligi ozgina e ' tibordan chetda qolgan .
2 •
ish haqining umumiy darajasi har doim har bir mamlakatda iqtisodiyotning erishgan darajasiga , ya ' ni
umumiy mehnat unumdorligi , milliy mahsulot hajmi , uning aholi jon boshiga to'g'ri keladigan
miqdoriga bog'liq bo'ladi .
3 •
ish haqining miqdori ishchi kuchini takror ishlab chiqarishga , ishchining o'zini , oila a ' zolarini boqishga
etadigan darajada bo'lishi lozim .
4 •
ish haqining miqdori va darajasi ishchi kuchining malakasi , uning mehnati unumdorligi bilan bog'liq
bo'ladi .
5 •
ish haqining darajasi har bir firma yoki korxonada ishlab chiqarishning erishgan darajasi bilan , ya ' ni
ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulot hajmi va bir ishchiga to'g'ri kelgan miqdori bilan bog'liq
bo'ladi .

ishchi uchun qanday shaklda va qancha miqdorda ish haqi olishi emas , balki
unga qancha miqdorda tovarlar va xizmatlar sotib olishi mumkinligi muhim . shu
sababli nominal va real ish haqi farqlanadi . nominal ish haqi bu ma ' lum vaqt
davomida olingan pul summasi yoki pul shaklidagi ish haqi . real ish haqi – bu
nominal ish haqiga sotib olish mumkin bo'lgan tovarlar va xizmatlar miqdori .
boshqacha aytganda real ish haqi – bu nominal ish haqining « xarid etish »
qobiliyati . o'z - o'zidan aniqki , real ish haqi nominal ish haqiga va xarid qilinadigan
tovarlar ( va xizmatlar ) narxiga bog'liq . shunday ekan , real ish haqi boshqa
sharoitlar bir xil bo'lganda , nominal ish haqiga to'g'ri mutanosibdir va iste ' mol
buyumlari va xizmatlar narxining darajasiga teskari mutanosibdir . bu miqdorlar
nisbatini formulada quyidagicha tasvirlash mumkin :
VP = VH
P
bu erda : VP - real ish haqi ; VH - nominal ish haqi ; r - iste ' mol buyumlari va
xizmatlarning narx darajasi .
nominal ish haqi ishlab topilgan pul daromadi darajasini , real ish haqi esa
xodimlarning iste ' moli va farovonlik darajasini tavsiflaydi .

ish haqini tashkil etishda uning ikkita asosiy
shakli
vaqtbay
ishbay

vaqtbay ish haqi xodimning malakasi ,
mehnatining sifati va ishlagan vaqtiga qarab
to'lanadigan ish haqidir . u odatda mehnatning
natijalarini aniq hisoblab bo'lmaydigan , balki ular
aniq vazifalar doirasini bajarish bilan belgilanadigan
vaqtda ( masalan , injener - texnik xodimlar va
xizmatchilar , sozlovchilar , elektromontyorlar va shu
kabilarga haq to'lashda ) yoki mahsulot ishlab
chiqarish texnologik jarayonining borishi bilan
belgilanadigan va bevosita ishchiga bog'liq
bo'lmagan paytlarda ( masalan konveyerlar va
avtomat liniyalarida ishlash ) qo'llaniladi .

ishbay ish haqi ishchining ishlab chiqargan
mahsulot miqdori va sifati yoki bajargan ishining
hajmiga qarab beriladigan ish haqidir . mahsulot
birligi uchun to'lanadigan ish haqi miqdori , ta ' rif
stavkasidagi haqni ishlab chiqarish normasiga
taqsimlash yo'li bilan aniqlanadi . haq to'lash
shakllarining aniq mehnat sharoitlarini hisobga
oladigan turlari ish haqining tizimini tashkil qiladi .
chunonchi , ishchilarning bir qismiga to'g'ri ishbay
tizimi bo'yicha haq to'lanadi . bunda ishlab chiqarish
me ' yori qay darajada bajarilishidan qat ' iy nazar , ish
haqi yagona mahsulot birligi uchun belgilangan tarif
bo'yicha to'lanadi .

ishbay - mukofot tizimi bir qancha ko'rsatkichlar uchun mukofot
berishni nazarda tutadi . ishbay - progressiv haq to'lashda ishchining
belgilab qo'yilgan me ' yor doirasida ishlab chiqargan mahsulotiga uning
birligi uchun belgilangan tarif bo'yicha ish haqi beriladi , normadan
yuqorisiga esa oshirilgan haq ( tarif ) bo'yicha pul to'lanadi . ishbay ish
haqi tizimida yakka tartibdagi , jamoa va ijara pudratida qo'llaniladigan
mehnatga haq to'lash farqlanadi . bunda olingan tayyor mahsulot uchun
uning sifati va ishlab chiqarish chiqimlarini hisobga olib haq to'lanadi .
haq to'lashning jamoa shaklida ish haqi brigada , tsex va boshqa
bo'linmaning pirovard mehnat natijalariga bog'liq qilib qo'yiladi . bunda
har bir xodim faqat o'ziga berilgan shaxsiy topshiriqlargagina emas ,
balki shu bilan birga bo'linmaning butun ish hajmini ham bajarishdan
manfaatdor bo'ladi
ishchilarning ish haqini tabaqalashtirish eng avvalo davlat tarif tizimi
yordamida amalga oshiriladi . tarif tizimi yordamida tarmoqlar va
mamlakat mintaqasi bo'yicha , ular ichida esa ishlab chiqarish turlari ,
turli toifadagi xodimlar malakasi va mehnat sharoitlariga qarab ishchi va
xizmatchilarning ish haqi darajasi tartibga solib turiladi .

tarif tizimi tarif - malaka ma ' lumotnomalarini va ish
haqiga har xil koeffitsientlarini o'z ichiga oladi
tarif - malaka ma ' lumotnomalari ayrim kasblar va mehnat turlarining
batafsil ta ' rifi , u yoki bu aniq ishni bajaruvchining bilim va
ko'nikmalariga qo'yiladigan talablardan iborat bo'ladi , shuningdek , unda
bu ishni tariflash uchun qo'yiladigan razryadlar ham ko'rsatiladi .
tarif setkasida razryadlardan tashqari tarif koeffitsientlari ham bo'lib ,
ular birinchi razryadli ishchiga haq to'lash bilan keyingi razryadli
ishchilar mehnatiga haq to'lashning o'zaro nisbatini ko'rsatadi ( birinchi
razryadning tarif koeffitsienti hamma vaqt birga teng bo'ladi ).
tarif stavkalari tegishli razryadga ega bo'lgan ishchining mehnatiga
to'lanadigan haq miqdorini belgilab beradi .

3. ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari .
mehnat shartnomalari avvalo ish haqi stavkasi ,
normadan ortiqcha bajarilgan ishlar uchun
stavka , dam olish kunlari va tanaffuslar , pensiya
fondlari va sog'liqni saqlashga ajratmalar hamda
narxlarning o'zgarishini hisobga olib
iste ' molchilik savati qiymatini tartibga solish kabi
jihatlarni o'z ichiga oladi . keyin mehnat sharoiti
masalalari qarab chiqiladi . nihoyat , qator
tashkiliy masalalar hal qilinadi . odatda kelishuv
bir necha yilga ( asosan uch yilga ) tuziladi .

ayrim hollarda davlat ham korxona ma ' muriyati va ishchilar
o'rtasidagi o'zaro munosabatlarga , masalan , ish tashlash
masalalariga tegishli munosabatlarga ta ' sir ko'rsatishi
mumkin . ammo ish tashlash huquqi « iqtisodiy , ijtimoiy va
madaniy huquqlar haqidagi xalqaro pakt » da
mustahkamlangan asosiy ijtimoiy - iqtisodiy huquq va
erkinliklar jumlasiga kiradi .
ko'pchilik mamlakatlarda mehnat munosabatlarining
rivojlanishida bosh masala ishsizlikni ijtimoiy kafolatlashga ,
ishlovchilarning mehnat sharoitini yaxshilash va ish haqini
oshirish imkoniyatlari bilan bog'liq masalalar hisoblanadi . bu
muammolarni hal qilishda asosiy rol kasaba uyushmalariga
tegishli bo'ladi .

kasaba uyushmalarining tadbirkorlar va davlat bilan
munosabatlari . kasaba uyushmalari quyidagi yo'llar orqali ish haqini
oshirishga erishishi mumkin
•
kasaba uyushmalar nuqtai nazaridan ish haqini
oshirishning eng qulay usuli ishchi kuchiga
bo'lgan talabni kengaytirish hisoblanadi . ishchi
kuchiga bo'lgan talabning ortishi natijasida ish
haqi stavkasi ham , ishchi o'rinlari soni ham
ortadi . kasaba uyushmalari bu talabni
belgilovchi bir yoki bir necha omillarni
o'zgartirish yo'li bilan ishchi kuchiga bo'lgan
talabni ko'paytirish mumkin . 1. ishchi kuchiga bo'lgan talabni
oshirish .

xususan , ular quyidagilarga erishishga harakat
qiladi :
1 •
ishlab chiqariladigan mahsulot yoki ko'rsatiladigan
xizmatga talabni oshirish ;
2 •
mehnat unumdorligini oshirish va
3 •
ishchi kuchi bilan birgalikda foydalanadigan boshqa
ishlab chiqarish omillari narxlarini o'zgartirish .

•
kasaba uyushmalari ishchi kuchi taklifini qisqartirish yo'li bilan
ish haqi stavkasini oshirishi mumkin . bunga quyidagi yo'llar
bilan erishiladi :2. ishchi kuchi taklifini qisqartirish .
1 •
immigratsiyani cheklash ;
2 •
bolalar mehnatini qisqartirish ;
3 •
pensiyaga muddatida chiqishni qo'llab - quvvatlash ;
4 •
ish haftasini qisqartirishga yordam berish .

•
bu ma ' lum mehnat turi taklifini cheklash
vositasi hisoblanadi . bunda kasaba
uyushmalari korxona ma ' muriyatiga ma ' lum
kasbdagi ishchilar aniq ko'rsatilgan
talablarga javob bergan taqdirda ishga qabul
qilishga ta ' sir ko'rsatadi . bu talablar o'z
ichiga ishchining ta ' lim darajasi ,
mutaxassislik bo'yicha ish staji , imtihon
natijasi va shaxsiy tavsiflarini oladi .3. kasb bo'yicha malaka darajasini
litsenziyalash .

4. kasaba uyushmalari jamoa shartnomalari tuzishda
monopol holatga ega bo'lgan tadbirkorlarga qarshilik
ko'rsatish yo'li bilan ham ish haqi stavkasini oshirishga
erishishi mumkin .
•
buning natijasida ish haqini oshirish bilan bog'liq
qo'shimcha sarflar , yangi ishchi kuchini yollash natijasida
olinadigan qo'shimcha mahsulot hajmidan ortiq bo'ladi .
•
kasaba uyushmalari o'zlarining iqtisodiy vazifalarini
amalga oshirishlarida manfaatlari himoya qilinayotgan
mehnatkashlar guruhining kasbiy ixtisosligi
xususiyatlaridan kelib chiqqan holda yopiq ( tor ) yoki
ochiq ( keng ) turda tashkil etilishi mumkin .

yopiq turdagi kasaba uyushmalari ish haqi darajasini
oshirish uchun ishchi kuchi taklifini qisqartirishga
harakat qiladilar . bu ko'proq ma ' lum kasb egalari ,
masalan , duradgorlar , g'isht teruvchilar , elektr
payvandchilar kabilarni o'ziga birlashtiruvchi tsex kasaba
uyushmalari tarzida tashkil etiladi . tsex kasaba
uyushmalari ish beruvchilarni faqat mazkur kasaba
uyushmasiga a ' zo bo'lgan ishchilarni yollashga majbur
etib , shu orqali ishchi kuchi taklifi ustidan nazorat
o'rnatadilar . zarur holda kasaba uyushmasiga a ' zolikni
qisqartirish orqali ishchi kuchi taklifini sun ' iy yo'l bilan
qisqartiradilar . bunda ular quyidagi yo'llardan
foydalanishlari mumkin :

kasaba uyushmalari ishchi kuchi taklifini sun ' iy yo'l bilan
qisqartirishga quyidagi yo'llar orqali erishishlari mumkin :
1 •
- o'qitish , kasbga tayyorlash muddatini
cho'zish ;
2 •
- kasaba uyushmasiga a ' zo bo'lish
badallarini oshirish ;
3 •
- yangi a ' zolarni qabul qilishni cheklash
yoki umuman taqiqlash va boshqalar .

aksariyat kasaba uyushmalari o'z a ' zolari sonini cheklashga
harakat qilmaydilar . aksincha , ular barcha mavjud yoki
keyinchalik yollanuvchi ishchilarni birlashtirishga harakat
qiladilar . bu ochiq turdagi yoki tarmoq kasaba uyushmalari
uchun xos bo'lib , tarmoqdagi barcha ishchilarni , ularning
malakasidan qat ' iy nazar , o'z saflariga a ' zo bo'lishiga intiladilar .
bu o'rinda , agar kasaba uyushmasi a ' zolari faqat malakali
mutaxassislardan tarkib topsa , uni yopiq tarzda tashkil etish ham
mumkin bo'ladi . chunki ish beruvchilar bu qadar katta
miqdordagi malakali mutaxassislarni ishdan bo'shatib , ular
o'rniga boshqalarini qabul qilish imkoniyatiga ega bo'lmaydilar .
biroq , o'ziga malakasiz yoki past malakali ishchilarni
birlashtirgan kasaba uyushmasi a ' zolikni cheklay olmaydi .
chunki , bunday holatda ish beruvchilar bu ishchilarni kasaba
uyushmasiga a ' zo bo'lmagan ishchilar bilan almashtirish
imkoniyatiga ega bo'lib , bu holat kasaba uyushmasining amal
qilish zaruriyatini yo'qqa chiqaradi .

agar tarmoq kasaba uyushmasi
mazkur tarmoqdagi deyarli barcha
ishchilarni birlashtira olsa , u holda ish haqi
darajasi bo'yicha shartnoma tuzishda
kasaba uyushmalari korxona
ma ' muriyatini o'z ta ' siri doirasida ushlab
tura oladi . ma ' muriyat tomonidan ularning
shartlari inkor etilgan holda , ishchilarni ish
tashlashga undash orqali kasaba
uyushmalari korxonani ishchi kuchi
taklifidan to'liq mahrum etishi mumkin .

hozirgi zamon mehnat munosabatlari o'zida davlatning ta ' sirini
ham aks ettiradi . davlatning qonunchilik faoliyati mehnat
munosabatlarining barcha tomonlarini qamrab oladi . u nafaqat
iqtisodiyot davlat sektorining ishchi kuchiga bo'lgan talabini
bildiradi , balki uni xususiy sektorda ham tartibga soladi , milliy
iqtisodiyot miqyosida ishga yollashning asosiy o'lchamlarini
aniqlaydi .
mehnat munosabatlariga davlatning ijtimoiy dasturlari ( kam
ta ' minlangan oilalarga yordam , ishsizlik bo'yicha nafaqa , har xil
ijtimoiy to'lovlar , pensiya ta ' minoti va boshqalar ) katta ta ' sir
ko'rsatadi . bu dasturlar bozor tahlikasi yuqori bo'lgan davlatlarda
aholining ijtimoiy – iqtisodiy ahvolini barqarorlashtirishga ma ' lum
bir darajada ijobiy ta ' sir ko'rsatadi .

davlatning ish kuchi bozoridagi vositachilik roli
ham mehnat munosabatlariga sezilarli darajada ta ' sir
ko'rsatishi mumkin . jumladan , o'ziga qisman ishchi
o'rinlarini qidirish va tavsiya qilish hamda ishga
joylashtirish bo'yicha umummilliy dasturni ishlab
chiqarish vazifalarini oladi . ishchilarni o'qitish va
qayta tayyorlashning davlat tizimi , bozorning
o'zgaruvchan talablariga tez moslashishga imkon
beradi .

•
e ' tiboringiz uchun rahmat !

Ish haqi va mehnat munosabatlari

Sotib olish