Ispaniyaning turistik salohiyati. Ispaniya iqtisodiyoti - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	50000UZS
Hajmi	886.2KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	10 Iyun 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Amriddin Hamroqulov

Ro'yxatga olish sanasi 23 Fevral 2025

53 Sotish

Ispaniyaning turistik salohiyati. Ispaniya iqtisodiyoti

Sotib olish

1Mavzu:Ispaniyaning turistik salohiyati
MUNDARIJA
Kirish………………………………………………………………………… 2
I BOB. Ispaniyaning turizm sohasidagi tabiiy va madaniy imkoniyatlari
1.1. Ispaniyaning tabiiy-geografik joylashuvi va iqlim sharoiti…………….... 5
1.2. Tarixiy-madaniy meros va arxitektura obidalari……………………….... 9
1.3. An’anaviy bayramlar, festivallar va madaniy tadbirlar……………….…. 14
II BOB. Ispaniyada turizm infratuzilmasi va rivojlanish istiqbollari
2.1. Turistik xizmatlar va infratuzilmaning rivojlanish darajasi…………..….. 20
2.2. Ispaniyaning asosiy turistik yo‘nalishlari va ular tahlili……………….… 25
2.3. Ispaniyada turizmni rivojlantirish strategiyalari va xorijiy investitsiyalar 34
2.4. Ispaniya va O‘zbekiston turizm infratuzilmasi va madaniy resurslarining
solishtirma tahlili …………………………………………………………….. 38
Xulosa………………………………………………………………………
… 41
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………….. 43
Kirish

2Kurs ishi mavzusining dolzarbligi Hozirgi global iqtisodiyotda turizm
sanoati jadal sur’atlar bilan rivojlanib, ko‘plab mamlakatlar uchun asosiy
daromad manbaiga aylanmoqda. Ayniqsa, Ispaniya bu borada jahon turizm
bozorining yetakchi ishtirokchilaridan biri hisoblanadi. Ushbu mamlakat
o‘zining noyob geografik joylashuvi, iliq iqlimi, tarixiy obidalarga boy
shaharlari, madaniy festivallari va zamonaviy xizmat ko‘rsatish tarmoqlari bilan
har yili millionlab sayyohlarni jalb qiladi. Ispaniya turizmi nafaqat iqtisodiy
o‘sishga, balki ijtimoiy barqarorlik va bandlik darajasini oshirishga ham katta
ta’sir ko‘rsatmoqda. Shu bois, Ispaniyaning turistik salohiyatini o‘rganish orqali
boshqa mamlakatlar, xususan, O‘zbekiston ham o‘z turizm strategiyalarini
shakllantirishda samarali tajriba olishi mumkin.Prezidentimiz Shavkat
Mirziyoyev ta’kidlaganlaridek: “Turizm iqtisodiyotning eng istiqbolli
tarmoqlaridan biri bo‘lib, xalqimizning turmush darajasini oshirishda muhim
omilga aylanadi” 1
Mavzuning dolzarbligi shundan iboratki, u nafaqat nazariy
jihatdan, balki amaliy nuqtayi nazardan ham ko‘p qirrali yechimlarni taklif
etadi. Global integratsiya, madaniy hamkorlik va iqtisodiy raqobatda turizm
sektorining o‘rni ortib borayotgan bir paytda, Ispaniya tajribasini tahlil qilish
alohida ahamiyat kasb etadi. Shu sababli, ushbu mavzuni o‘rganish zamonaviy
iqtisodiy va ijtimoiy tendensiyalarni anglashda katta ilmiy va amaliy
ahamiyatga ega hisoblanadi.
Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Ispaniyaning turizm sohasi
bugungi kunda ko‘plab xalqaro olim va mutaxassislar tomonidan chuqur tahlil
qilinmoqda. Jumladan, Xose Antonio Fraga Ispaniyaning plyaj turizmi va
infratuzilmasi haqida tadqiqotlar olib borgan. Manuel Castell mamlakatning
madaniy va raqamli turizm jihatlariga e’tibor qaratgan. Marko Altamirano esa
Ispaniyaning turizm orqali iqtisodiy barqarorlikka erishish mexanizmlarini
1
Shavkat Mirziyoyev. “O‘zbekiston Respublikasini 2022–2026 yillarda rivojlantirishning
Yangi O‘zbekiston strategiyasi” to‘g‘risidagi Farmon. – Prezident.uz , 2021-yil 26-mart.
URL: https://president.uz/uz/lists/view/4351

3o‘rgangan. Bundan tashqari, Jahon Turizm Tashkiloti (UNWTO), YUNESKO
va Ispaniya Turizm Departamenti tomonidan muntazam ravishda statistik
ma’lumotlar, hisobotlar va rivojlanish dasturlari e’lon qilinib boriladi. Biroq,
O‘zbekistonda bu mavzuga bag‘ishlangan ilmiy ishlar soni yetarlicha emas.
Mahalliy olimlar asosan umumiy turizm nazariyasiga e’tibor qaratishgan
bo‘lsa-da, Ispaniya tajribasi alohida yo‘nalishda hali to‘liq tahlil qilinmagan.
Shu sababdan ushbu kurs ishi Ispaniyaning turistik salohiyatini o‘rganishda ilk
bosqich bo‘lib, mavjud bo‘shliqni to‘ldirishga xizmat qiladi. O‘zbekistonda
turizmni rivojlantirish yo‘lida Ispaniya tajribasini o‘rganish alohida dolzarb
masala bo‘lib qolmoqda.
Kurs ishi mavzusining nazariy va amaliy ahamiyati Mazkur kurs ishi
mavzusi nazariy jihatdan Ispaniyaning turizm salohiyatini kompleks tahlil
qilishga yo‘naltirilgan bo‘lib, u mavjud ilmiy adabiyotlar, xalqaro tashkilotlar
hisobotlari hamda statistik ma’lumotlar asosida chuqur o‘rganishni ta’minlaydi.
Ispaniyaning turistik salohiyatini nazariy jihatdan o‘rganish orqali turizm
iqtisodiyotidagi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar, mintaqaviy rivojlanish va
madaniy merosni iqtisodiy resurs sifatida anglash imkoniyati kengayadi. Shu
bilan birga, kurs ishi amaliy ahamiyatga ham ega, ya’ni Ispaniyaning turizmni
boshqarish, infratuzilma yaratish, tashqi investitsiyalarni jalb etish kabi
tajribalarini o‘rganish orqali boshqa mamlakatlar, ayniqsa O‘zbekiston, o‘z
milliy turizm siyosatini takomillashtirishda foydalanishi mumkin. Amaliyotda
bu o‘rganish natijalari turizm sohasida faoliyat yurituvchi mutaxassislar,
iqtisodchilar, siyosatshunoslar va rejalashtiruvchilar uchun muhim yo‘riqnoma
bo‘lib xizmat qiladi. Bundan tashqari, kurs ishi materiallari turizm sohasi
bo‘yicha tahsil olayotgan talabalar uchun amaliy ko‘nikma va nazariy bilimlarni
uyg‘unlashtirishda foydali manba bo‘ladi. Ispaniya misolida xalqaro turizm
rivojlanishining tendensiyalari, muammolari va istiqbollari aniq ko‘rinadi, bu
esa ilmiy tahlilni yanada muhim qiladi.

4Kurs ishi mavzusining obyekti — Ispaniya davlati va uning turistik sohasi,
shu jumladan asosiy turizm markazlari, resurslari va xizmat ko‘rsatish tarmog‘i
hisoblanadi.
Kurs ishi mavzusining predmeti — Ispaniyaning turizm salohiyatini
belgilovchi omillar, turistik infratuzilma, madaniy va tabiiy resurslar, hamda
ularning xalqaro miqyosdagi ahamiyatini tahlil qilishdan iborat.
Kurs ishi mavzusining maqsadi — Ispaniyaning turizm salohiyatini har
tomonlama tahlil qilish, uning asosiy imkoniyatlari, yo‘nalishlari va global
turizmda tutgan o‘rnini aniqlash hamda turistik rivojlanish bo‘yicha istiqbolli
yo‘nalishlarni ko‘rsatishdir.
Kurs ishi mavzusining vazifalari — Ispaniyaning tabiiy va madaniy
imkoniyatlarini o‘rganish;Turizm infratuzilmasining holatini va rivojlanish
dinamikasini tahlil qilish;Ispaniyaning mashhur turistik yo‘nalishlarini tahlil
qilish;Ispaniyaning turizm sohasi bo‘yicha davlat siyosatini
o‘rganish;Ispaniyaning xalqaro turizm tizimidagi o‘rni va reytingini tahlil
qilish;
Olingan natijalar asosida amaliy xulosa va tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishi mavzusining metodlari — Kurs ishida quyidagi ilmiy tadqiqot
usullari qo‘llanildi:Tahlil va sintez usuli ; Statistik ma’lumotlarni solishtirish
usuli ; Tarixiy va qiyosiy tahlil usuli ; Kartografik va grafik axborotlarni tahlil
qilish ; Internet manbalardan foydalanish orqali axborotlarni umumlashtirish ;
Kurs ishi mavzusining tuzilishi — Kurs ishi kirish qismi, ikki asosiy bob,
xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.

5I BOB. Ispaniyaning turizm sohasidagi tabiiy va madaniy imkoniyatlari
1.1. Ispaniyaning tabiiy-geografik joylashuvi va iqlim sharoiti
Ispaniya geografik jihatdan Yevropaning janubi-g‘arbiy qismida joylashgan
bo‘lib, Pireney yarimoroli asosiy hududini tashkil etadi. Mamlakatning shimoli
Frantsiya bilan chegaralangan bo‘lsa, sharqiy va janubiy qismlari O‘rta yer
dengizi bilan o‘ralgan. G‘arbda esa Portugaliya bilan chegaradoshdir. Ispaniya
geografik joylashuvi bilan O‘rta yer dengizi havzasining muhim transport va
turizm markazi sifatida alohida e’tibor qozongan. Shuningdek, mamlakatga
tegishli bo‘lgan Balear orollari va Kanar orollari uning tabiiy landshaftini
yanada boyitadi.
Ispaniyaning geografik joylashuvi turizm rivoji uchun katta imkoniyatlarni
yaratadi. Mamlakatda tog‘li hududlar, keng qamrovli qirg‘oqbo‘yi zonalari,
cho‘lga yaqin bo‘lgan quruq yerlar, unumdor vodiylar va orollarning mavjudligi
uni turistik manzillar nuqtayi nazaridan turli xil ehtiyojlarga javob beradigan
hududga aylantiradi. Bu yerda quyoshli kunlar sonining ko‘pligi, dengizga
yaqinlik va mo‘tadil iqlim sharoitlari tufayli yil davomida turizm faoliyati
barqaror saqlanadi. Ayniqsa, plyaj turizmi va tog‘-sport yo‘nalishlari yildan-
yilga kengayib bormoqda. 2
Ispaniyada iqlim turlari xilma-xildir va bu holat turizm rivojiga bevosita
ta’sir ko‘rsatadi. Mamlakatning markaziy va shimoliy qismlarida quruq
kontinental iqlim, sharqiy va janubiy hududlarda esa O‘rta yer dengizi iqlimi
hukmron. O‘rta yer dengizi iqlimiga xos bo‘lgan issiq yoz va yumshoq qishlar
plyaj turizmini rivojlantirish uchun qulay imkoniyatlar yaratadi. Ayniqsa,
Kosta-del-Sol va Kosta-Brava sohillari har yili millionlab sayyohlarni o‘ziga
tortadi. Kanar orollarida esa tropik iqlim hukmron bo‘lib, bu orollar yil bo‘yi
sayyohlar uchun jozibador bo‘lib qoladi.
2
Qodirov A.X. Turizm geografiyasi. – Toshkent: “Fan va texnologiya”, 2021. – 286 b.
– Ispaniya geografik joylashuvi, iqlimi, orollari va plyaj turizmi imkoniyatlari haqida

6Iqlimning turizmga ta’siri nihoyatda bevosita va kuchlidir. Misol uchun, issiq
iqlimli hududlarda dam olish maskanlari va kurortlar, qishda qor yog‘adigan
tog‘li mintaqalarda esa chang‘i sport turlari ommalashgan. Sierra-Nevada
tog‘lari qishki sport turlari uchun mashhur hisoblanadi. Shimoliy Ispaniyadagi
G‘arbiy Pireney tog‘lari esa yozda ekoturizm, piyoda yurish, alpinizm kabi
faoliyat turlari bilan tanilgan.
Ispaniyaning tabiiy landshaftlari mamlakatning turistik salohiyatini yanada
oshiradi. Bu yerda turli shakldagi tog‘ tizmalari, keng vodiysimon tekisliklar,
o‘rmonli hududlar va boy biologik xilma-xillikka ega hududlar mavjud.
Pyrenees, Sierra-Nevada va Pikos-de-Europa kabi tog‘lar alpinistlar va
sayohatchilar uchun alohida jozibadorlikka ega. Ushbu tog‘ hududlari milliy
bog‘lar va qo‘riqxonalar orqali himoyalangan bo‘lib, u yerda ekoturizm va
tabiiy sayrlar uchun zaruriy infratuzilmalar mavjud.
Sohil zonalari Ispaniya turizmining eng muhim va rivojlangan
yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Ayniqsa, mamlakatning O‘rta yer dengizi va
Atlantika okeani bilan tutashgan hududlari sayyohlar uchun alohida jozibaga
ega. Kosta-Blanka, Kosta-Brava, Kosta-del-Sol, Kosta-de-la-Lus kabi mashhur
qirg‘oqbo‘yi mintaqalari yilning aksar qismida iliq iqlim, qulay infratuzilma va
go‘zal manzaralari bilan millionlab sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi.
Kosta-del-Sol (Quyoshli sohil) Andalusiya mintaqasida joylashgan bo‘lib,
yiliga 300 kundan ortiq quyoshli kunlar bilan mashhur. Bu hududdagi Marbella,
Malaga, Nerxa kabi shaharlarda yuqori darajadagi mehmonxonalar, villalar,
sport maydonchalari va yirik ko‘ngilochar markazlar mavjud. Kosta-Brava esa
Kataloniya hududida joylashgan bo‘lib, toza qumli plyajlar va sokin tabiat
manzaralari bilan tanilgan. U oilaviy turizm va ekologik dam olish uchun juda
qulay.
Kosta-Blanka Ispaniyaning janubi-sharqiy qismida, Valensiya mintaqasiga
yaqin joylashgan bo‘lib, u plyaj turizmi bo‘yicha eng mashhur yo‘nalishlardan
biridir. "Oq sohil" deb tarjima qilinadigan bu hudud qumli plyajlari, kristalldek

7tiniq suvlari va iliq iqlimi bilan turistlarni o‘ziga jalb qiladi. Ayniqsa,
Yevropaning sovuq mamlakatlaridan keluvchi sayyohlar ushbu hududni dam
olish uchun afzal ko‘rishadi. Hududda joylashgan Alikante shahri turizm
markazlaridan biri hisoblanadi.
Kosta-Blanka nafaqat plyajlari, balki boy gastronomik an’analari bilan ham
mashhurdir. Mahalliy restoranlar Yevropa va O‘rta yer dengizi oshxonasini
uyg‘unlashtirgan holda, dengiz mahsulotlari asosidagi taomlarni taklif etadi. Bu
esa sayyohlar uchun nafaqat dam olish, balki madaniy va gastronomik tajriba
olish imkonini beradi. Hududda turli sanatoriylar va dam olish majmualari
mavjud bo‘lib, ular asosan yevropalik nafaqaxo‘rlar uchun mo‘ljallangan.
Xavfsizlik, iqlim sharoitining yumshoqligi va xizmat sifatining yuqoriligi bu
yerda uzoq muddatli dam olishni ta’minlaydi. 3
Kosta-de-la-Lus esa Ispaniyaning Atlantika okeani sohillarida joylashgan
bo‘lib, Andalusiya mintaqasining Gvadalkivir daryosi bo‘yida joylashgan
qismidir. Bu hudud Atlantika shamollarining kuchli esishi bilan mashhur bo‘lib,
aynan shu omil sport turizmining rivojlanishiga xizmat qiladi. Ayniqsa, shamol
sport turlari — surfing, kitesurfing va windsurfing bilan shug‘ullanuvchi
sportchilar orasida keng tarqalgan. Tarifa shahri bu borada yirik markazlardan
biri bo‘lib, har yili xalqaro musobaqalar ham o‘tkaziladi.
Kosta-de-la-Lus hududida plyajlar nisbatan keng, odam gavjumligidan holi,
tabiiy holatini saqlab qolgan. Bu esa ekologik turizm tarafdorlari va tinchlik
izlovchilar uchun qulay imkoniyatlar yaratadi. Shuningdek, bu hududda tarixiy
joylar, Rim imperiyasi davriga oid obidalar va Andalusiya madaniyatining izlari
ham mavjud. Demak, bu zona faqatgina sport yoki plyaj dam olish uchun emas,
balki madaniy-tarixiy sayohatlar uchun ham qulaydir.
Kosta-Blanka va Kosta-de-la-Lus Ispaniyaning ikki turli geoiqlim
mintaqasida joylashgan bo‘lsa-da, har ikkalasi ham o‘zining noyob tabiiy
resurslari, infratuzilmasi va xizmat sifati bilan Ispaniya turizm sektorining
3
Qodirov A.X. Turizm geografiyasi. – Toshkent: “Fan va texnologiya”, 2021. – 286 b .

8yetakchi tarkibiy qismlariga aylangan. Bu ikki zona turli ehtiyoj va
qiziqishlarga ega sayyohlarni qondira olishi bilan ajralib turadi. Shu sababli,
ular Ispaniya turistik salohiyatini namoyish etuvchi eng yorqin hududlar
sirasiga kiradi.
Ushbu zonalarda yuqori sifatli servis, qulay transport tarmog‘i, xalqaro
aeroportlar va mehmonxona sanoatining rivojlanganligi Ispaniyaning turizm
sektorini yanada kuchaytirgan. Ayniqsa, yozgi ta’til mavsumida bu sohillarda
turizm oqimi keskin oshadi va iqtisodiyotga sezilarli daromad keltiradi. Shu
sababli, Ispaniyaning sohil zonalari nafaqat ichki, balki xalqaro turizmning
strategik o‘chog‘idir.oylarida bu joylarda turizm hajmi eng yuqori cho‘qqisiga
chiqadi.Bundan tashqari, Ispaniyaning orollari ham turistik salohiyatga boy.
Balear orollari (Mayorka, Menorka, Ibitsa) va Kanar orollari (Tenerife, Gran-
Kanariya, Fuerteventura) o‘zining noyob tabiiy manzaralari, iliq iqlimi va boy
madaniy dasturlari bilan mashhur. Ibitsa yoshlar o‘rtasida ko‘ngilochar turlari
bilan tanilgan bo‘lsa, Mayorka oilaviy dam olish uchun eng qulay hudud
hisoblanadi.Shuningdek, Ispaniyaning ekologik hududlari, biosfera
qo‘riqxonalari, termal manbalar, mineral suvlar joylashgan maskanlari ham
sog‘lomlashtirish turizmi uchun muhim hisoblanadi. Masalan, Galisiyada
joylashgan termal kurortlar nafaqat Ispaniyaliklar, balki chet ellik turistlar
orasida ham ommalashgan. Tabiiy landshaftlarning xilma-xilligi mamlakatning
har bir mintaqasida turizmning o‘ziga xos yo‘nalishini shakllantirish imkonini
bergan.Ispaniyaning tabiiy-geografik sharoitlari turizm turlarini rivojlantirishda
katta rol o‘ynaydi. Iqlim turlari va landshaftlarning turli-tumanligi mamlakatni
nafaqat yozgi dam olish, balki yil bo‘yi faoliyat yurituvchi turizm
yo‘nalishlariga ega qilish imkonini beradi. Shu bois, Ispaniya dunyo miqyosida
sayyohlar oqimi bo‘yicha doimiy ravishda yuqori o‘rinda turadi. Bu holat
mamlakat iqtisodiyotiga salmoqli foyda keltirib, uni turizm bo‘yicha yetakchi
davlatlardan biriga aylantirgan.

91.2. Tarixiy-madaniy meros va arxitektura obidalari
Ispaniya o‘zining boy tarixiy-madaniy merosi va arxitektura obidalari bilan
jahondagi eng qadimiy va madaniyati serqatlam mamlakatlardan biri
hisoblanadi. Mamlakat hududida Rim imperiyasi, Vizantiya, islomiy
Andalusiya va Xristian qirolliklari hukmronligi o‘tgan bo‘lib, ularning har biri
o‘zidan chuqur iz qoldirgan. Natijada Ispaniya bugungi kunda turli davrlarning
arxitekturasi, diniy yodgorliklari, saroylari va qadimiy shahar tuzilmalari bilan
mashhur turistik yo‘nalishlarga boy mamlakatga aylangan. Bu meros Ispaniya
turizm sohasining eng jozibador tarmoqlaridan biriga aylandi.
Ispaniyaning poytaxti Madrid shahri mamlakatning siyosiy, iqtisodiy va
madaniy markazi sifatida alohida o‘ringa ega. Bu shahar ko‘plab tarixiy binolar,
yirik maydonlar, muzeylar va bog‘lar bilan boy bo‘lib, har yili millionlab
sayyohlarni o‘ziga jalb etadi. Tarixan qadimiy qirollik markazi bo‘lgan Madrid
o‘zining muhtasham Qirollik saroyi (Palacio Real), shahar markazidagi Plaza
Mayor maydoni va
mashhur Esla Retiro
bog‘i bilan sayyohlar
orasida keng tanilgan.
Ayniqsa, Prado muzeyi
nafaqat Ispaniyaning,
balki butun Yevropaning
eng mashhur san’at
maskanlaridan biridir.
[1-rasm Prado
muzeyi ] Prado muzeyi 1819-yilda tashkil etilgan
bo‘lib, bugungi kunda unda 8000 dan ortiq rasm va 700 dan ziyod
haykaltaroshlik asarlari saqlanadi. Bu muzeyda Ispaniya va boshqa Yevropa
davlatlariga mansub mashhur rassomlarning asarlari jamlangan. Xususan,
Frantsisko de Go‘ya, Diego Velaskes, Pieter Paul Rubens, El Greko, Bosch kabi

10san’at namoyandalari ijodiga katta e’tibor qaratilgan. Go‘yaning “3-mart”
kartinasi, Velaskesning “Las Meninas” asari Prado muzeyining eng yirik
boyliklari qatoriga kiradi. 4
Prado muzeyi sayyohlar uchun madaniy-ma’naviy tajriba olish imkonini
beradi. Bu yerga tashrif buyuruvchilar nafaqat rassomchilik san’ati bilan
tanishadilar, balki Yevropa tarixining turli bosqichlarini vizual tarzda idrok
etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Muzeydagi ekspozitsiyalar yaxshi tashkil
etilgan bo‘lib, ekskursovodlik xizmatlari, interaktiv audioqo‘llanmalar ham
mavjud. Shuningdek, Prado muzeyi zamonaviy san’at tadbirlari, ko‘rgazmalar
va ilmiy konferensiyalar uchun ham maydon bo‘lib xizmat qiladi.
Madrid shahrining yana bir diqqatga sazovor joyi — Qirollik saroyi. Bu
saroy Ispaniya qirollik oilasining rasmiy qarorgohi hisoblanadi. U barokko
uslubida qurilgan bo‘lib, saroy ichida antiqa mebellar, suratlar, tarixiy qurollar
va san’at asarlari mavjud. Sayyohlar uchun saroyning bir qismi ochiq bo‘lib, u
yerda rasmiy zallar, qirolichaning qabul xonasi va qirollik ibodatxonasi
namoyish etiladi. Plaza Mayor — Madriddagi eng qadimiy va mashhur
maydonlardan biri bo‘lib, u XVII asrda qurilgan. Bu joy tarixiy voqealar,
ommaviy yig‘inlar, bayram tadbirlari o‘tkazilgan markaz bo‘lib kelgan. Hozirda
bu yerda ko‘plab kafelar, do‘konlar va sayyohlar uchun xizmat ko‘rsatish
punktlari mavjud.
Madriddagi Esla Retiro bog‘i esa shahar aholisi va mehmonlari uchun tabiat
bilan uyg‘un dam olish joyi hisoblanadi. U yerda sun’iy ko‘l, sharsharalar,
haykallar va sayr yo‘lakchalari mavjud. Bu bog‘, ayniqsa yoz oylarida, dam
olish, sport bilan shug‘ullanish va madaniy tadbirlar o‘tkazish uchun ideal
makondir.
Barselona Ispaniyaning eng mashhur va tarixiy jihatdan boy shaharlaridan
biri bo‘lib, u o‘zining betakror modernist arxitekturasi bilan butun dunyoga
4
Abdullayeva M. Yevropa mamlakatlarining turistik salohiyati. – Samarqand: SamDU
nashriyoti, 2020. – 178 b.

11tanilgan. Shahar me’morchiligida Antoni Gaudi ijodi alohida o‘rin egallaydi.
Uning eng mashhur asari — Sagrada Familia (Muqaddas Oila) cherkovi —
bugungi kunda nafaqat Barselonaning, balki butun Ispaniyaning ramziga
aylangan. Bu diniy bino o‘zining baland minoralari, murakkab fasadlari va
g‘aroyib ichki bezaklari bilan har yili millionlab sayyohlarni jalb qiladi.
Qurilishi 1882-yilda boshlangan ushbu me’moriy inshoot hali ham to‘liq
yakunlanmagan bo‘lsa-da, uning o‘ziga xos dizayni uni dunyodagi eng noyob
diniy obidalardan biriga aylantirgan.
Gaudining yana bir
arxitektura mo‘jizasi —
Park Guell —
Barselonaning shimoliy
qismida joylashgan. Bu
park Gaudining tabiiy
shakllardan ilhomlanib
yaratgan arxitektura
uslubini to‘la namoyon
[2-rasm Park Guell ] Park Guell etadi. Undagi kera-mik
mozaikalar, yovvoyi tusdagi shakllar, sirli yo‘lakchalar va yirik ajdaho haykali
Park Guellni bolalar va kattalar uchun teng darajada jozibador qiladi. Park
o‘zining ekologik yechimlari va innovatsion rejalashtiruvi bilan ekologik
turizmni targ‘ib etuvchi maskan hisoblanadi. 5
Barselona faqat Gaudi bilan cheklanmaydi. Bu shahar Rim imperiyasi
davridan buyon mavjud bo‘lgan qadimiy devorlari, gotik uslubidagi katedral va
ibodatxonalari, o‘rta asr minoralari va maydonlari bilan ham mashhurdir.
Gothic Quarter deb ataluvchi tarixiy markaz hududida joylashgan ko‘plab
ibodatxonalar, muzeylar, tor ko‘chalar o‘zining tarixiy asl holatini saqlab
5
Xolmatov R.T. Turizm iqtisodiyoti va strategik rivojlanish. – Toshkent: Iqtisodiyot
nashriyoti, 2023. – 230 b.

12qolgan. Ayniqsa, Barselona sobori (Catedral de Barcelona) o‘rta asr
me’morchiligining yorqin namunasi hisoblanadi.Barselona san’at, teatr va
madaniyat markazi sifatida ham o‘z o‘rniga ega. Shahar markazida joylashgan
Kataloniya san’at muzeyi, Pikasso muzeyi, Miró fondi kabi madaniy markazlar
sayyohlarni nafaqat me’moriy yodgorliklar, balki madaniy-ma’naviy tajriba
bilan ham boyitadi. Turli xalqaro festivallar, musiqa va teatr tadbirlari
Barselona madaniy hayotining doimiy bir qismiga aylangan. Barselona o‘zining
turfa madaniy qatlamlari, me’moriy innovatsiyalari va san’atga boy muhiti
bilan Ispaniyaning eng ko‘p tashrif buyuriladigan shahri hisoblanadi. Bu shahar
nafaqat sayohat uchun, balki madaniy, ilmiy va estetik zavq olish uchun ham
eng maqbul joylardan biridir.
Ispaniyaning janubidagi Andalusiya mintaqasi ayniqsa arab-islam madaniyati
bilan boy. Bu hududdagi eng mashhur tarixiy obidalar — Alhambra saroyi
(Granada), Mezquita masjidi (Kordova) va Seville katedrali bo‘lib, ular
YUNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan. Alhambra – arab
me’morchiligining durdonasi hisoblanib, nozik naqshlar, hovuzli ichki bog‘lar
va salobatli minoralari bilan mashhur. Mezquita masjidi esa islom va xristian
me’morchiligining uyg‘unlashgan yagonaligini ifodalaydi, chunki u keyinchalik
soborga aylantirilgan.Sevilya shahri Ispaniyaning eng qadimiy shaharlaridan
biri bo‘lib, u ham o‘zining tarixiy markazi, sevilya sobori va Giralda minorasi
bilan tanilgan. Ushbu sobor Christopher Columbusning dafn joyi sifatida ham
tarixiy ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, Sevilyada joylashgan Reales
Alcazares — qirollik saroy majmuasi bo‘lib, o‘rta asr ispan va arab
me’morchiligi uyg‘unligining yaqqol namunasidir. 6
Toledo va Avila kabi qadimiy shaharlar esa o‘zining qadimgi devorlari,
monastirlari va cherkovlari bilan mashhur. Toledo shahrida musulmonlar,
yahudiylar va xristianlar tinch-totuv yashaganligi sababli, u “uch din shahri”
6
Abdullayeva M. Yevropa mamlakatlarining turistik salohiyati. – Samarqand: SamDU
nashriyoti, 2020. – 178 b.

13deb ham ataladi. Shahar labirintsimon tor ko‘chalari, sinagogalar, soborlar va
qal’alari bilan sayyohlarni o‘ziga tortadi. Avila esa o‘rta asr devorlari bilan
mashhur bo‘lib, bu yerda tarixiy abadiy obidalar asliga sodiq saqlangan.
Ispaniya boy festivallari va urf-odatlari bilan ham diqqatga sazovor.
Masalan, Pamplonada o‘tkaziladigan San-Fermin festivali (buqa quvish
marosimi), Valensiyada nishonlanadigan Las Fallas bayrami, Sevilyadagi
Flamenco raqs kechalari nafaqat mahalliy aholining, balki xorijiy sayyohlarning
ham katta e’tiborini tortadi. Bu tadbirlar Ispaniyaning madaniy hayotini
ko‘rsatish bilan birga, turizmga ham sezilarli daromad keltiradi.Galisiya,
Kastiliya va Bask mintaqalari ham o‘zining o‘ziga xos madaniy obidalari bilan
mashhur. Santiago-de-Kompostela shahri xristian dunyosining muqaddas
ziyorat joylaridan biri bo‘lib, Camino de Santiago sayyohlik yo‘li orqali
minglab odamlar piyoda safar qilib keladi. Bu yo‘l nafaqat diniy, balki ekologik
va madaniy turizm uchun ham katta ahamiyatga ega. 7
YUNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan obidalar soni
bo‘yicha Ispaniya dunyoda eng yuqori o‘rinlardan birini egallaydi. Mamlakatda
jami 40 dan ortiq madaniy va tabiiy yodgorliklar ushbu ro‘yxatga kiritilgan
bo‘lib, bu ko‘rsatkich Ispaniyaning tarixiy-madaniy salohiyatini tasdiqlaydi.
Ushbu obidalar nafaqat saqlab qolingan, balki faol foydalanilmoqda —
muzeylar, madaniy markazlar va festival maydonlariga aylantirilgan.
Ispaniyaning tarixiy-madaniy merosi turizmning eng muhim tarmoqlaridan
biridir. Mamlakatning har bir mintaqasi o‘ziga xos tarix, madaniyat va
arxitekturaga ega bo‘lib, bu xilma-xillik Ispaniyani jahon sayyohligi xaritasida
doimiy ravishda yuqori o‘rinlarda tutishga sabab bo‘lmoqda. Shu bois, ushbu
merosni o‘rganish va targ‘ib qilish Ispaniyaning xalqaro madaniy brendi va
iqtisodiy rivoji uchun muhim vositadir.
7
Mavlonova S.N. Yevropa madaniy merosi va sayyohlik. – Farg‘ona: FDU nashriyoti, 2021.
– 172 b. – Ispaniyadagi UNESCO obyektlari, arxitektura yodgorliklari va festivallar madaniy
tahlil doirasida o‘rganilgan.

141.3. An’anaviy bayramlar, festivallar va madaniy tadbirlar
Ispaniya o‘zining boy tarixiy va madaniy merosiga asoslangan ko‘plab
an’anaviy bayramlari, rang-barang festivallari va xalqona tadbirlari bilan
jahonga mashhurdir. Mamlakatda diniy, tarixiy, madaniy va mavsumiy
asoslarda tashkil etiladigan tadbirlar turizmning eng faol tarmoqlaridan biriga
aylangan. Bayram va festivallar Ispaniyaning milliy o‘ziga xosligini namoyon
etish bilan birga, sayyohlar uchun yuksak darajadagi ko‘ngilochar va madaniy
tajriba taqdim etadi. Ular mamlakatning har bir mintaqasida o‘ziga xos shakl va
mazmunda o‘tkaziladi.
Ispaniyaliklar o‘z milliy qadriyatlarini bayramlar orqali namoyon etishni juda
qadrlaydilar. Har bir bayram xalq hayotining ajralmas qismiga aylangan bo‘lib,
ular oila davrasida, jamoaviy tarzda yoki xalqaro miqyosda keng nishonlanadi.
Bunday tadbirlar davomida Ispaniya ko‘chalarida musiqalar, raqslar, teatr
tomoshalari, diniy yurishlar va rang-barang paradlar o‘tkaziladi. Bayramlarda
ishtirok etish nafaqat mahalliy aholi, balki chet ellik sayyohlar uchun ham
unutilmas taassurot bag‘ishlaydi.
Eng mashhur an’anaviy festivallardan biri — San-Fermin bayramidir. U har
yili iyul oyida Pamplona shahrida o‘tkaziladi. Ushbu festival dunyo miqyosida
"buqa yugurtirish" marosimi bilan mashhur. Festival davomida yuzlab
ishtirokchilar shaharning tor ko‘chalarida ozod qilingan buqalardan qochib
yuguradilar. Garchi bu marosim xavfli bo‘lsa-da, u Ispaniyaning eng ko‘p
tashrif buyuriladigan madaniy voqealaridan biridir. San-Fermin festivalining
ildizlari diniy urf-odatlarga borib taqaladi, ammo zamonaviy ko‘rinishda u
ommaviy turizmning ajralmas bo‘lagiga aylangan.
Yana bir mashhur tadbir — Las Fallas festivali bo‘lib, u Valensiya shahrida
har yili mart oyida o‘tkaziladi. Ushbu festival davomida turli mavzudagi ulkan
shamlardan (ninotlardan) iborat haykallar tayyorlanadi. Ushbu haykallar o‘zida
siyosiy, ijtimoiy va madaniy masalalarga tanqidiy yondashuvni ifodalaydi.

15Festival yakunida esa bu haykallar marosim bilan yoqiladi. Las Fallas Ispaniya
san’atining, xususan xalqona hunarmandchilikning yorqin namunasidir. Bu
festivalga har yili dunyoning turli burchaklaridan yuz minglab sayyohlar tashrif
buyuradi.
Ispaniyaning madaniy merosi bilan bog‘liq yana bir bayram — La Tomatina
festivalidir. Bu festival avgust oyida Bunol shahrida o‘tkaziladi va o‘ziga xos
“pomidori urushi” sifatida mashhurdir. Ishtirokchilar o‘zaro yuz minglab
pomidorlarni otib, festival muhitini kulgu, hazil va do‘stlik ruhida o‘tkazadilar.
Ushbu festival asosan ko‘ngilochar turizm yo‘nalishida tashkil etiladi va
yoshlar orasida juda mashhurdir. Festival davomida maxsus qoidalar asosida
xavfsizlik choralariga ham e’tibor beriladi.
Semana Santa – ya’ni Muqaddas hafta — Ispaniyaning diniy hayotidagi eng
muhim voqealardan biridir. Bu bayram Pasxa haftasida, ya’ni bahor oylarida
o‘tkaziladi. Xususan, Sevilya, Malaga, Zamora kabi shaharlarda diniy yurishlar,
ibodat marosimlari, diniy qo‘shiqlar va maxsus libos kiygan yuruvchilar
ishtirokida o‘tkaziladi. Yurishlarda tarixiy haykallar va diniy obrazlar ko‘tarilib
yuriladi. Semana Santa festivalida diniy madaniyat, san’at va teatr unsurlari
birgalikda mujassam bo‘ladi. Bu bayram o‘zining ruhiy-tarixiy mazmuni bilan
chet ellik mehmonlarda katta qiziqish uyg‘otadi.

16 [3-rasm Sevilya shahri ]
Feria de Abril – Aprel yarmarkasi — Sevilya shahrining yana bir yirik
bayramidir. Bu festival davomida andalusiyaliklar o‘zining milliy liboslarida
otliq yurishlar, flamenko raqslari, milliy taomlar va musiqa bilan to‘la bir hafta
davom etadigan yarmarka o‘tkazadilar. Ushbu bayram andalus madaniyatining
yorqin namoyonidir va u orqali xalq o‘z tarixiy o‘ziga xosligini ifoda etadi.
Ayniqsa, flamenko raqsi va musiqa sayyohlar orasida katta qiziqish uyg‘otadi.
Flamenko Ispaniyaning milliy san’at turlaridan biri bo‘lib, u ko‘plab madaniy
tadbirlarda asosiy sahna elementi sifatida qatnashadi. Flamenko festivallari
mamlakatning turli hududlarida o‘tkaziladi, jumladan, Granada, Jerez de la
Frontera va Sevilyada. Bu raqs va musiqa uslubi Ispaniya madaniyatining ichki
hissiy dunyosini ifodalaydi va har bir tomoshabinni o‘z sehriga tortadi. 8
Ispaniyada yana ko‘plab an’anaviy va mahalliy bayramlar mavjud. El Rocío
yurishi Andalusiyada har yili o‘tkaziladi va diniy ziyorat shaklida o‘tadi. Dia de
los Reyes Magos – Uch podsho kuni – 6-yanvarda o‘tkaziladi va u bolalarga
sovg‘alar ulashish marosimlari bilan mashhurdir. Carnaval esa Lent ro‘zasidan
oldin o‘tkaziladigan rang-barang kostyumli paradlar, maskaradlar bilan to‘la
festival bo‘lib, ayniqsa Kadis va Tenerife shaharlarida keng nishonlanadi.
Bunday festival va bayramlar Ispaniya turizmi uchun ikki asosiy yo‘nalishda
foyda keltiradi: birinchidan, ular ichki turizmni rag‘batlantiradi, ya’ni
ispanlarning o‘z mamlakati bo‘ylab sayohatini ko‘paytiradi; ikkinchidan,
xalqaro sayyohlar oqimini orttiradi. Har bir bayramga tayyorgarlik ko‘rish
jarayoni — kostyumlar tikish, sahna tayyorlash, ovqatlar pishirish — minglab
odamlarni vaqtinchalik band qiladi va hududiy iqtisodiyotni faollashtiradi. 9
8
Abdullayeva M. Yevropa mamlakatlarining turistik salohiyati. – Samarqand: SamDU
nashriyoti, 2020. – 178 b.
9
YUNESKO. Madaniy meros obyektlari katalogi: Ispaniya va Markaziy Osiyo. – Parij:
UNESCO Press, 2022. – 198 b.

171-jadval An’anaviy bayramlar, festivallar va madaniy tadbirlar
Ispaniyadagi mashhur bayramlar va ularning turizmga ta’siri:
№ Bayram/
Festival
nomi O‘tkazil
adigan joy O‘tkazilish
vaqti Bayramning
mazmuni Turizmga
ta’siri
1 San-
Fermin Pamplo
na Iyul (7–14) Buqa
yugurtirish
marosimi, diniy
yurishlar Adrenalinli
tajriba istovchilar
uchun jahon
bo‘ylab sayyohlar
oqimi
2 Las Fallas Valensi
ya Mart oyi Ulkan
shamlardan
haykallar, satirik
obrazlar,
yakunda ularni
yoqish Madaniy,
hunarmandchilik
va san’at
turizmini jalb
qiladi
3 La
Tomatina Bunol Avgust oxiri Pomidor bilan
“urush” —
ommaviy
ko‘ngilochar
festival Yoshlar
o‘rtasida
mashhur,
gastronomik va
kulgili turizmga
hissa qo‘shadi
4 Semana
Santa Sevilla,
Malaga Mart–aprel Pasxa oldi
Muqaddas hafta,
diniy yurishlar
va haykallar
ko‘rgazmasi Diniy va
tarixiy turizmni
jalb qiladi, xorijiy
sayyohlar soni
keskin oshadi
5 Feria de
Abril Sevilla Aprel Andaluscha ot
yurishlar,
flamenko, Mahalliy
madaniyat va
musiqa

18 mahalliy taomlar sayohatchilar
uchun jozibali
6 El Rocío Andalus
iya
(Huelva) May–iyun Diniy yurish
va ziyorat,
milliy liboslarda
yurish Etnik va diniy
turizmni
rivojlantiradi
7 Carnaval Tenerife
, Kadis Fevral–mart Kostyumli
paradlar,
maskaradlar,
musiqa Madaniy-
tomosha turizmi,
Braziliya
uslubidagi
festival
atmosferasi
8 Dia de los
Reyes
Magos Butun
Ispaniyada 6-yanvar Uch podsho
kuni, bolalarga
sovg‘alar,
yurishlar Oila bilan
sayohat qiluvchi
sayyohlar
oqimini
rag‘batlantiradi
9 Flamenko
festivallari Granada
, Jerez Yoz
oylarida Flamenko
raqslari,
konsertlar,
san’at
ko‘rgazmalari Musiqa va
raqsga
qiziquvchilarni
jalb qiladi
1
0 Santiago
de
Compostel
a ziyorati Galisiya Yil
davomida Xristianlarnin
g diniy piyoda
yurish marshruti
— “Camino de
Santiago” Diniy,
ekologik va sport
turizmining
uyg‘un shakli
sifatida
rivojlangan
Festival va bayramlarning madaniy tadbirlar bilan uyg‘unligi ham muhim
ahamiyatga ega. Ispaniyada ko‘plab festivallar bilan birgalikda konsertlar, teatr

19tomoshalari, san’at ko‘rgazmalari o‘tkaziladi. Shuningdek, bu tadbirlar
Ispaniyaning turistik brendi sifatida xalqaro reklama kampaniyalarida keng
qo‘llaniladi. Masalan, La Tomatina, San-Fermin va Las Fallas festivallari har
yili turli mamlakatlarda ommaviy axborot vositalarida keng
yoritiladi.Ispaniyaning an’anaviy bayramlari va festivallari milliy madaniyatni
saqlash, uni namoyish qilish va butun dunyoga tanitishda muhim rol o‘ynaydi.
Ular orqali nafaqat iqtisodiy foyda ko‘riladi, balki xalqaro miqyosda
Ispaniyaning ijobiy imiji mustahkamlanadi. Shu bois, bu kabi madaniy tadbirlar
Ispaniyaning turizm salohiyatini belgilovchi asosiy omillardan biri sifatida
qaraladi.

20II BOB. Ispaniyada turizm infratuzilmasi va rivojlanish istiqbollari
2.1. Turistik xizmatlar va infratuzilmaning rivojlanish darajasi
Ispaniyada turizm sohasining muvaffaqiyatli rivojlanishida turistik
infratuzilma va xizmat ko‘rsatish tarmog‘ining holati muhim o‘rin egallaydi.
Mamlakatning geografik imkoniyatlari, tarixiy-madaniy merosi, iqlim
sharoitlari va xalqaro transport aloqalarining yuqori darajada rivojlangani uni
jahon miqyosida sayyohlar uchun eng maqbul yo‘nalishlardan biriga
aylantirgan. Ayniqsa, turistik xizmatlar sifati, mehmonxona sanoati, transport
tarmoqlari, restoranlar va yo‘llanma xizmatlarining zamonaviylashuvi
Ispaniyaning global turizm bozoridagi raqobatbardoshligini ta'minlab
kelmoqda.
Bugungi kunda Ispaniya turizm infratuzilmasi bo‘yicha Yevropaning
yetakchi davlatlaridan biri sanaladi. Mamlakat bo‘ylab 16 mingdan ortiq
litsenziyaga ega mehmonxona, 2 milliondan ortiq o‘rin, yuzlab xususiy dam
olish majmualari va minglab restoranlar faoliyat ko‘rsatmoqda. Mehmonxona
sohasida Ispaniyada turar joylar sifati va ularning narxlari o‘rtasidagi
muvozanat yaxshi saqlangan. Ayniqsa, uch va to‘rt yulduzli mehmonxonalar
soni ortib borayotgani bu boradagi barqarorlikni ko‘rsatadi. Shuningdek, butun
mamlakat bo‘ylab turli xil toifadagi turar joylar – byudjetli hostellar, oilaviy
mehmon uylari, ekologik dam olish bazalari va hashamatli kurortlar mavjud. 10
Transport infratuzilmasi ham Ispaniyada yuqori darajada rivojlangan.
Mamlakatda 50 dan ortiq xalqaro va mahalliy aeroportlar mavjud bo‘lib,
ularning eng yiriklari — Madrid-Barajas, Barselona-El Prat, Malaga-Costa del
Sol va Palma de Mallorca aeroportlaridir. Ushbu aeroportlar yirik xalqaro
reyslarni qabul qilishi bilan birga, ichki qatnovlarni ham samarali ta’minlaydi.
Temir yo‘l tarmog‘i esa “Renfe” milliy temir yo‘l kompaniyasi tomonidan
boshqariladi. Ayniqsa, AVE (Alta Velocidad Española) deb nomlangan yuqori
tezlikdagi poyezdlar Madrid, Barselona, Valensiya, Sevilya va boshqa yirik
10
Lonely Planet. Spain Travel Guide. – London: Lonely Planet Publications, 2023. – 412 b.

21shaharlarga qisqa vaqtda yetib borishni ta’minlaydi. Bu esa turistlarning
harakatlanish erkinligini oshiradi va vaqtni tejaydi.
[5-rasm Madrid-Barajas ]
[6-rasm Barselona-El Prat ]
Avtomobil yo‘llari sifati ham yuqori baholanadi. Mamlakatda 17 ming
kilometrdan ortiq avtomagistral tarmoqlari mavjud bo‘lib, ular orqali shahardan

22shaharga yoki sayyohlik maskanlariga oson va xavfsiz yetib borish mumkin.
Avtobus qatnovlari, ijaraga beriladigan avtomobillar, taksi xizmati va yangi
rivojlanayotgan ekologik transport tizimlari (elektrosamokat, velosiped yo‘llari)
Ispaniyaning zamonaviy turizm xizmatlarida muhim o‘rin tutadi.
Ispaniyada turistik axborot xizmatlari ham yuqori darajada yo‘lga qo‘yilgan.
Har bir yirik shaharda va diqqatga sazovor joylarda sayyohlar uchun Turistik
axborot markazlari mavjud bo‘lib, u yerda bepul xaritalar, yo‘nalishlar bo‘yicha
maslahatlar, turistik marshrutlar, ekskursiyalar va mehmonxona bron qilish
xizmati taqdim etiladi. Shuningdek, Ispaniya turizm vazirligi tomonidan ishlab
chiqilgan “Spain.info” rasmiy portali orqali mamlakatdagi barcha turistik
xizmatlar haqida keng ma’lumot olish mumkin. Bu raqamli platformalar xorijiy
turistlar uchun xizmat sifatini oshirishda muhim rol o‘ynaydi.
Restoranlar, kafelar va barlar Ispaniyaning turistik hayotida alohida o‘rin
egallaydi. Har bir hududda o‘ziga xos milliy taomlar, dengiz mahsulotlari va
mahalliy sharob turlari taklif qilinadi. Shuningdek, “Michelin” yulduziga ega
restoranlar soni Ispaniyada yildan yilga oshmoqda. Bu esa gastronomik
turizmning rivojlanishiga xizmat qilmoqda. Ayniqsa, Barselona, San-Sebastyan,
Valensiya va Madridda joylashgan yuksak darajadagi restoranlar xalqaro
mehmonlar uchun qimmatli tajriba taqdim etadi.
So‘nggi yillarda Ispaniyada barqaror turizm infratuzilmasini yaratishga
alohida e’tibor qaratilmoqda. Ekologik mehmonxonalar, yashil transport
tarmoqlari, chiqindisiz turizm yo‘nalishlari va biomahsulotlar bilan ishlovchi
restoranlar soni ortib bormoqda. Masalan, Kanar orollarida ekologik
muvozanatni saqlash maqsadida avtomobil harakati cheklangan maxsus
hududlar joriy etilgan. Shuningdek, yirik shaharlar va plyaj zonalarida atrof-
muhitga zarar yetkazmaslik uchun ekologik nazorat tizimlari yo‘lga qo‘yilgan.
Ispaniya hukumati tomonidan turizm infratuzilmasini rivojlantirishga doir
strategik dasturlar amalga oshirilmoqda. “Plan Nacional e Integral de Turismo”
(PNIT) nomli milliy strategik reja doirasida turizm infratuzilmasi

23modernizatsiya qilinmoqda, yangi yo‘nalishlar yaratilmoqda va kichik biznes
subyektlari qo‘llab-quvvatlanmoqda. Davlat va xususiy sektor o‘rtasidagi
hamkorlik orqali mehmonxona tarmoqlari, transport, axborot texnologiyalari va
xizmat ko‘rsatish tizimi har yili takomillashib bormoqda.
Alohida e’tiborga loyiq jihatlardan biri — Ispaniyada tibbiy xizmatlar va
xavfsizlik tizimining turizmga moslashtirilganligidir. Sayyohlar favqulodda
hollarda qisqa vaqt ichida zarur xizmatlarga ega bo‘lishlari mumkin.
Mehmonxonalar va yirik sayyohlik maskanlarida tez yordam punktlari, ko‘p
tilli xizmat ko‘rsatuvchilar va zamonaviy signalizatsiya tizimlari mavjud.
Ispaniyada turistik xizmatlar sifati va infratuzilmaning rivojlanganlik darajasi
mamlakatning global turizm bozoridagi ustunligini belgilovchi asosiy
omillardandir. Yuqori darajadagi transport tizimi, zamonaviy mehmonxona
tarmoqlari, raqamli xizmatlar va barqarorlikka asoslangan yondashuv
Ispaniyani nafaqat turizm sohasida raqobatbardosh, balki ilg‘or tajribaga ega
davlat sifatida tanitmoqda. Bu esa mamlakatga doimiy turistlar oqimini
ta’minlash bilan birga, iqtisodiy barqarorlikka ham xizmat qiladi.

242-jadval Turistik xizmatlar va infratuzilmaning rivojlanish darajasi 11
Ispaniyada turizm infratuzilmasining asosiy ko‘rsatkichlari quyidagi jadvalda
umumlashtirilgan:
№ Infratuzilm
a turi Miqdori /
Ko‘lami Hududiy
joylashuvi Xizmat
turlari Turizmga ta’siri
1 Mehmonxo
nalar 16 000
dan ortiq Madrid,
Barselona,
Malaga,
Valensiya 3–5 yulduzli
mehmonxon
alar,
hostellar,
kurortlar Turar joy tanlovi va
xizmat sifati
turistlarni jalb etadi
2 Xalqaro
aeroportlar 50 dan
ortiq Madrid-
Barajas, El
Prat, Palma
de Mallorca Ichki va
xalqaro
parvozlar Turistlarning
mamlakatga tez va
qulay kirib kelishini
ta’minlaydi
3 Temir yo‘l
tarmog‘i AVE – 3
000+ km Madrid,
Barselona,
Sevilya,
Valensiya Yuqori
tezlikda
harakatlanuv
chi
poyezdlar Shaharlararo
harakatni
tezlashtiradi, vaqt
tejaladi
4 Restoranlar
va kafelar Yuz
minglab Butun
mamlakat
bo‘ylab Mahalliy va
xalqaro
oshxona,
Michelin
yulduzli
restoranlar Gastronomik
turizmni
rivojlantiradi
5 Turistik
axborot
markazlari Har bir
yirik
shaharda Madrid,
Barselona,
Granada va
b. Yo‘nalishlar,
xaritalar,
ekskursiyalar
, bron
xizmati Sayyohlar uchun
qulaylik va xizmat
sifatini oshiradi
6 Barqaror
turizm
infratuzilm
asi O‘sish
holatida Kanar
orollari,
Kataloniya,
Andalusiya Ekologik
mehmonxon
alar, yashil
transport Atrof-muhitga zarar
yetkazmaydigan
turizm
shakllanmoqda
2.2. Ispaniyaning asosiy turistik yo‘nalishlari va ular tahlili
11
Euromonitor International. Spain Travel and Tourism Market Overview 2023. – 133 b.
(onlayn hisobot)

25Ispaniya dunyoning yetakchi sayyohlik yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.
Mamlakatning geografik joylashuvi, boy madaniy merosi, iqlim sharoiti, qulay
infratuzilmasi va zamonaviy xizmat ko‘rsatish tarmoqlari turizmning ko‘plab
shakllarini bir joyda to‘plagan. Sayyohlar uchun Ispaniyada plyaj dam olish,
madaniy-tarixiy sayohatlar, gastronomik tajribalar, ekologik turizm, tog‘-sport
faoliyatlari va diniy ziyorat marshrutlari mavjud. Har bir yo‘nalish o‘ziga xos
xususiyatlarga ega bo‘lib, turli yoshdagi va manfaatga ega turistlarga xizmat
qiladi. Quyida Ispaniyaning eng asosiy turistik yo‘nalishlari va ularning tahlili
keltiriladi.
1. Plyaj turizmi yo‘nalishlari
Ispaniya geografik joylashuvi jihatidan juda qulay plyaj turizmi imkoniyatlariga
ega davlatlardan biridir. Mamlakatning O‘rta yer dengizi va Atlantika okeani
sohillarida joylashganligi sababli plyaj dam olish turlari yildan-yilga yanada
kengayib bormoqda. Ayniqsa, Kosta-del-Sol ("Quyosh sohili"), Kosta-Brava,
Kosta-Blanka va Kosta-de-la-Lus kabi zonalar har yili millionlab mahalliy va
xorijiy sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi.
Eng mashhur yo‘nalishlardan biri bu Andalusiyadagi Kosta-del-Sol
mintaqasidir. Ushbu hududda joylashgan Marbella, Torremolinos va Malaga
shaharlari boy infratuzilma, hashamatli kurortlar, qumli plyajlar va yuqori
darajadagi servis bilan mashhur. Bu yerda yiliga 320 kundan ortiq quyoshli
kunlar bo‘ladi, bu esa yil davomida turistlarni kutib olish imkonini beradi.
2023-yilgi statistik ma’lumotlarga ko‘ra, Kosta-del-Solga kelgan xorijiy
sayyohlar soni 12 milliondan oshgan.
Kataloniyadagi Kosta-Brava sohili esa o‘zining yovvoyi tabiat manzaralari,
sokin ko‘rfazlari va kichik plyajlari bilan mashhur. Bu hududda ekoturizm va
oilaviy dam olish turlari rivojlangan. Ayniqsa, Girona shahri atrofida
joylashgan turistik punktlar Frantsiya bilan yaqinligi sababli ko‘plab Yevropa
fuqarolari uchun qulay joy hisoblanadi. Kosta-Brava har yili 5 milliondan ortiq
turistni qabul qiladi.

26Valensiya yaqinida joylashgan Kosta-Blanka sohili esa uzoq muddatli dam
olish, nafaqaxo‘rlar va oila a'zolari uchun mo‘ljallangan. Bu yerda iqlim
mo‘tadil, xizmatlar arzonroq, mehmonxona fondi keng va xilma-xildir.
Benidorm shahri ayni hududdagi eng ko‘p tashrif buyuriladigan kurortlardan
biri bo‘lib, 2023-yilda u 3,8 million turistni qabul qilgan.
Kosta-de-la-Lus esa Atlantika sohilida joylashgan bo‘lib, sport turlari,
ayniqsa surfing, yelkanli suzish va kitesurfing uchun qulay joy hisoblanadi.
Tarifa shahri ushbu yo‘nalishning markazi sanaladi. Ushbu hududlarda
sayyohlar oqimi yoz oylarida yuqori cho‘qqiga chiqadi. Ispaniya plyaj turizmi
sohasida Yevropada eng ko‘p tashrif buyuriladigan davlatlardan biridir. 2023-
yilda butun Ispaniya bo‘yicha plyaj yo‘nalishlariga tashrif buyurgan xorijiy
sayyohlar soni 60 milliondan oshdi. Bu mamlakat umumiy turizm sohasining
60% dan ortig‘ini tashkil etadi. Plyaj turizmi nafaqat yozgi dam olish, balki
sog‘lomlashtirish, sport, oilaviy va romantik yo‘nalishlar bilan ham boyitilgan.
Mamlakat hukumati bu sohaga katta investitsiyalar yo‘naltirib, infratuzilmani
modernizatsiya qilishni davom ettirmoqda.
2. Madaniy va tarixiy yo‘nalishlar
Ispaniyaning tarixiy va madaniy salohiyati nihoyatda boy bo‘lib, turizmning
bu sohasi mamlakat imidjini mustahkamlovchi muhim omildir. Rim imperiyasi,
islomiy Andalusiya, Vizantiya va xristian qirolliklari kabi tarixiy davrlar
Ispaniyada chuqur iz qoldirgan. Bu meros bugungi kunda mamlakatning barcha
mintaqalarida saqlanib qolgan tarixiy obidalar, arxitektura yodgorliklari,
cherkovlar, masjidlar, saroylar va qadimiy shaharlar ko‘rinishida namoyon
bo‘lmoqda.
Poytaxt Madrid shahri Qirollik saroyi, Prado muzeyi, Reina Sofiya san’at
markazi bilan ajralib turadi. Ushbu obidalarga har yili 10 milliondan ortiq
sayyoh tashrif buyuradi. Prado muzeyida Go‘ya, Velaskes, Rubens kabi
rassomlarning asarlari saqlanadi va bu yer san’at ixlosmandlari uchun
muqaddas maskan hisoblanadi.Barselona shahri esa Antoni Gaudining

27modernist arxitektura asarlari bilan mashhur. Uning mashhur loyihasi —
Sagrada Familia cherkovi hali ham qurilishda davom etayotgan bo‘lsa-da, yiliga
4,5 milliondan ortiq sayyohni qabul qiladi. Shuningdek, Park Guell, Casa Batllo
va La Pedrera inshootlari ham Barselonaning madaniy brendiga aylangan.
Andalusiya mintaqasidagi Granada shahri Alhambra saroyi bilan dunyoga
tanilgan. Ushbu islomiy me’morchilik yodgorligi YUNESKO ro‘yxatiga
kiritilgan bo‘lib, 2023-yilda 2,7 million turist uni ziyorat qilgan. Kordovadagi
Mezquita masjidi-sobori, Sevilyadagi Giralda minorasi va qirollik Alcazar
saroyi ham sayyohlar uchun katta qiziqish uyg‘otadi.Toledo va Avila kabi
tarixiy shaharlarda Rim va o‘rta asr arxitekturasi saqlanib qolgan bo‘lib, bu
shaharlar xristian, yahudiy va musulmon madaniyatining uyg‘unlashuvi nuqtasi
sifatida ko‘riladi. Bu maskanlar tarixiy ekskursiyalar, arxitektura sayohatlari va
diniy turizm uchun ideal manzillardir.
YUNESKO ro‘yxatiga kiritilgan obyektlar soni bo‘yicha Ispaniya dunyoda
Italiya va Xitoydan keyin uchinchi o‘rinda turadi. 2023-yil holatiga ko‘ra,
Ispaniyada 49 ta obyekt YUNESKO merosi sifatida ro‘yxatga olingan. Bu esa
mamlakatning madaniy-tarixiy turizmdagi raqobatbardoshligini yana bir bor
isbotlaydi. Madaniy va tarixiy yo‘nalishlar orqali Ispaniya har yili 40
milliondan ortiq madaniyat ixlosmandi, tarixshunos va ilmiy sayyohni qabul
qiladi. Mamlakat bu yo‘nalishda muzeylar sonini ko‘paytirish, interaktiv
ko‘rgazmalar tashkil etish va tarixiy obidalarni raqamlashtirish orqali turizm
sohasini innovatsion tarzda rivojlantirmoqda.
3. Gastronomik turizm
Ispaniya gastronomiyasi dunyo miqyosida o‘zining mazali, rang-barang va
regional xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Mamlakat hududlari o‘rtasidagi iqlim
va tarixiy farqlar milliy oshxonaga turlicha ta’m, mahsulot, pishirish usuli va
madaniy yondashuvlarni olib kirgan. Turistlar orasida ayniqsa paella (Valensiya
uslubidagi guruchli taom), tapas (kichik aperitivlar), jamon (quritilgan cho‘chqa

28go‘shti), gazpacho (sovuq pomidor sho‘rvasi), tortilla espanola (kartoshkali
omlet) kabi taomlar katta qiziqish uyg‘otadi.
Gastronomik turizm bugungi kunda faqat taom tanovuli emas, balki
madaniyatni idrok etishning muhim vositasiga aylanmoqda. Sayyohlar o‘z
safarlarida mahalliy oshpazlar tomonidan o‘tkaziladigan pazandachilik
kurslarida ishtirok etishlari, vino va pishloq degustratsiyalarida qatnashishlari,
qishloq xo‘jaligi mahsulotlari bozorlarini ziyorat qilish orqali gastronomiyani
amaliy o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘lishmoqda.
2023-yilgi rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, Ispaniyada 300 dan ortiq Michelin
yulduziga ega restoranlar faoliyat yuritmoqda. Bu ko‘rsatkich bilan mamlakat
dunyoda Frantsiya va Yaponiyadan keyin uchinchi o‘rinda turadi. Ayniqsa,
San-Sebastyan shahri dunyo bo‘yicha aholi soniga nisbatan eng ko‘p Michelin
yulduzli restoranga ega shahar sifatida tan olingan. 2023-yil oxirida bu shahar
atrofida jami 18 ta yulduzli restoran faoliyat yuritgan.Shuningdek, Valensiya
har yili iyul oyida o‘tkaziladigan Paella festivali, La Rioja va Kataloniya esa
vino festivallari orqali ko‘plab sayyohlarni o‘ziga tortadi. Statistik
ma’lumotlarga ko‘ra, 2023-yilda Ispaniyaga tashrif buyurgan 84 million
sayyohning kamida 38% gastronomik tajriba uchun alohida tadbir yoki
restoranlarga tashrif buyurganini bildirgan.Gastronomik turizm ayniqsa yuqori
toifali sayohat turlarida, sog‘lom ovqatlanish tarafdorlari, pazandachilik
ixlosmandlari va madaniy izlanishda bo‘lgan sayyohlar orasida
ommalashmoqda. Mamlakat hukumati bu sohani strategik turizm yo‘nalishi
sifatida tan olib, maxsus “Sabores de España” (Ispaniya ta’mlari) dasturini
amalga oshirmoqda. Ushbu dastur orqali mahalliy mahsulotlarni sertifikatlash,
pazandachilik maktablarini qo‘llab-quvvatlash va oziq-ovqat yarmarkalarini
xalqaro miqyosda targ‘ib qilish ko‘zda tutilgan.Gastronomik turizm Ispaniya
uchun nafaqat iqtisodiy foyda manbai, balki madaniy merosni jonli shaklda
saqlash, innovatsion ovqatlanish madaniyatini rivojlantirish va ekologik
mahsulotlarga bo‘lgan talabni oshirish vositasidir.

294. Ekoturizm va tog‘li yo‘nalishlar
Ispaniyaning geografik va ekologik xilma-xilligi mamlakatda ekoturizm va
tog‘li dam olish turlarining jadal rivojlanishiga zamin yaratgan. Iqlimiy
zonalarning xilma-xilligi, tabiiy bog‘lar va yovvoyi tabiat hududlarining
ko‘pligi bu yo‘nalishni ichki va xalqaro sayyohlar uchun jozibali qiladi.
Ekoturizm asosan tabiatni asrash, ekologik ongni rivojlantirish va sog‘lom
turmush tarzini qo‘llab-quvvatlash maqsadida tashkil etiluvchi faoliyat turi
bo‘lib, Ispaniyada bu soha rasmiy turizm siyosatining muhim tarkibiy qismiga
aylangan.
Mamlakatda 16 ta milliy bog‘ va yuzlab mintaqaviy qo‘riqxonalar mavjud.
Pikos-de-Europa, Sierra-Nevada, Pireney tog‘lari, Monfragüe va Doñana milliy
bog‘lari ekologik jihatdan eng muhim sayyohlik obyektlaridir. Masalan,
Doñana milliy bog‘i Andalusiyada joylashgan bo‘lib, 2 000 dan ortiq o‘simlik
va hayvonot turlari yashovchi biosfera rezarvati hisoblanadi. 2023-yilda bu
bog‘ni 550 mingdan ortiq ekologik sayyohlar ziyorat qilgan.
Sierra-Nevada tog‘lari Ispaniyaning eng yirik qishki sport markazlaridan biri
hisoblanadi. Ushbu hududda 100 kilometrdan ortiq chang‘i yo‘laklari mavjud
bo‘lib, bu joyga qishda taxminan 1 milliondan ortiq sayyoh tashrif buyuradi.
Granada shahridan atigi 40 daqiqalik masofada joylashgani turistik qulaylikni
oshiradi.Pireney tog‘lari esa yozgi faol dam olish turlari, xususan, trekking,
alpinizm, velosiped sporti, otli yurish va yovvoyi tabiatni kuzatish faoliyatlari
uchun juda mashhur. Bu tog‘lar Frantsiya bilan chegaradosh bo‘lib, asosan
Kataloniya va Aragonga kiradi. 2023-yilda ushbu hududlar bo‘ylab ekologik
marshrutlarda qatnashgan sayyohlar soni 3 milliondan oshgan.
Ispaniya hukumati 2020-yildan buyon ekoturizm strategiyasini ishlab chiqib,
ekologik markazlar, “yashil mehmonxonalar”, chiqindisiz yo‘nalishlar va
veloyo‘llar sonini ko‘paytirmoqda. Bu borada “Turismo Sostenible España
2030” strategiyasi asosida milliy va Yevropa Ittifoqi investitsiyalari
yo‘naltirilmoqda.Ekoturizm nafaqat iqtisodiy daromad keltiradi, balki mahalliy

30aholi bandligini ta’minlash, kam rivojlangan tog‘li hududlarni faollashtirish va
tabiatni asrab-avaylashga bo‘lgan mas’uliyatni oshirishda ham muhim rol
o‘ynaydi.
3-jadval Gastronomik va Ekoturizm yo'nalishlari bo'yicha statistik tahliliy
jadval 12
№ Yo'nalish Asosiy
manzillar Yillik
turistlar
soni
(2023) Xizmat
xususiyati Xalqaro
ahamiyati
1 Gastronomik
turizm San-
Sebastyan,
Madrid,
Barselona,
Valensiya 32
million
(taomga
alohida
tashrif) Michelin
restoranlari,
pazandachilik
kurslari, vino
tadbirlari Dunyo
bo'yicha 3-
o'rin
(Michelin
yulduzlari
soni bo'yicha)
2 Gastronomik
festivallar Valensiya
(Paella),
Rioja
(vino) 8
million Mahalliy taomlar,
agroko'rgazmalar,
master-klasslar Yevropa
miqyosida
yirik
gastronomik
brendga ega
3 Ekoturizm Pikos-de-
Europa,
Doñana,
Monfragüe,
Pireney
tog'lari 10
million Trekking,
velosport,
yovvoyi tabiat,
biosfera
qo'riqxonalar YUNESKO
biosfera
ro'yxatiga
kiritilgan
tabiiy
maskanlar
4 Tog'li dam
olish Sierra-
Nevada, 4,2 Qishki sport
(chang'i), yozgi Yevropaning
arzon va keng
12
Euromonitor International. Spain Travel and Tourism Market Overview 2023. – 133 b.
(onlayn hisobot)

31Aragón,
Andorra
chegarasi million tog' yurishlari tog'
kurortlaridan
biri
5 Barqaror
turizm
(yashil
yo'nalishlar) Kataloniya,
Kanar
orollari,
Granada
atrofidagi
qishloqlar O'sishda
(2023:
~2
million) Yashil transport,
chiqindisiz
xizmat, ekologik
mehmonxonalar 2030
Strategiyasi
doirasida
Yevropa
Ittifoqi
investitsiyalari
5. Diniy ziyorat va ruhiy turizm
Ispaniya — Yevropaning diniy merosi eng boy davlatlaridan biri bo‘lib,
ruhiy tozalik va ichki mushohadani izlovchi sayyohlar uchun noyob ziyorat
maskanlarini taklif etadi. Bu yo‘nalishda eng mashhur obyekt bu Santiago-de-
Kompostela shahri bo‘lib, u Camino de Santiago (Santiago yo‘li) ziyorat
marshrutining yakuniy nuqtasi sifatida tanilgan. Ushbu yo‘l asrlar davomida
ziyoratchilar tomonidan piyoda, ot yoki velosipedda bosib o‘tilgan. Bu yo‘l
bugungi kunda ham minglab odamlar uchun diniy va ruhiy tajriba manbai
bo‘lib qolmoqda.2023-yilgi statistikaga ko‘ra, Camino de Santiago yo‘liga 430
000 dan ortiq ziyoratchi tashrif buyurgan. Ularning 55% piyoda yurishni, 40%
velosipedda harakatlanishni va 5% ot minishni tanlagan. Ziyoratchilar
Yevropaning 70 dan ortiq mamlakatlaridan keladi. Bu nafaqat diniy, balki sport
va madaniy jihatdan ham ko‘p qirrali faoliyatdir.
Bundan tashqari, Semana Santa (Muqaddas hafta) Ispaniyada eng muhim
diniy bayramlardan biri bo‘lib, ayniqsa Sevilya, Malaga, Zamora kabi
shaharlarda keng nishonlanadi. Ushbu festival davomida o‘nlab diniy
qiyofadagi yurishlar, tarixiy liboslarda chiqishlar, diniy teatr va jonli san’at
ko‘rinishlari o‘tkaziladi. 2023-yilda Semana Santa tadbirlarida ishtirok etgan
sayyohlar soni 2,1 million kishini tashkil etdi. Festival davomida turar joylar

32bandligi 90% dan oshgan.Diniy ziyorat va ruhiy turizm asosan ichki
osoyishtalik, madaniyatga hurmat va tarixiy an’analarni idrok etishni istagan
sayyohlar orasida mashhur. Ispaniya hukumati bu yo‘nalishni rivojlantirish
uchun diniy yo‘llarni raqamlashtirish, interaktiv xaritalar yaratish va xavfsizlik
choralarini kuchaytirish bo‘yicha qator loyihalarni amalga oshirmoqda.
6. Orol turizmi
Ispaniyaning orollari — Balear va Kanar orollari — mamlakatning eng
mashhur va boy turistik zonalari sirasiga kiradi. Bu hududlar yil bo‘yi iliq
iqlimi, go‘zal tabiat manzaralari, plyajlari, ekoturizm imkoniyatlari va yuqori
darajadagi infratuzilmasi bilan ajralib turadi.
Balear orollari tarkibiga Mayorka, Ibitsa va Menorka kiradi. Mayorka oroli,
ayniqsa, oila a’zolari bilan sayohat qiluvchilar uchun jozibali maskan
hisoblanadi. Bu yerda plyajlar, tarixiy obidalar, vino bog‘lari va qishloq
sayohatlari keng tarqalgan. Ibitsa esa dunyodagi eng mashhur tungi hayot
markazlaridan biri bo‘lib, ko‘ngilochar va musiqa festivallari bilan tanilgan.
2023-yilda faqat Balear orollariga tashrif buyurgan sayyohlar soni 15 million
nafardan oshdi.
Kanar orollari — Tenerif, Gran-Kanariya, Lanzarote va boshqalar —
geografik jihatdan Afrika qirg‘oqlariga yaqin joylashgan. Bu orollarda
vulqonlar, termal manbalar, milliy bog‘lar mavjud. Teide milliy bog‘i
(Tenerifda joylashgan) har yili 3 millionga yaqin sayyohni o‘ziga jalb qiladi.
Kanar orollarida ekologik turizm, tog‘li sayrlar, qishloq turizmi va
sog‘lomlashtirish markazlari mavjud.2023-yil yakunlariga ko‘ra, Kanar
orollarida umumiy turistlar soni 16,9 million nafarni tashkil etgan. Bu orollar
Ispaniya turizm sohasining 25% dan ortig‘ini tashkil qiladi. Orol turizmi yil
davomida barqaror bo‘lib, mavsumiy cheklovlarsiz faoliyat yuritadi.
Shuningdek, Kanar orollarida ekologik qonunchilik juda qat’iy bo‘lib, barqaror
turizm tamoyillari asosida rivojlanmoqda.

337. Tematik yo‘nalishlar: festival va sport turizmi
Ispaniya festivallari va sport tadbirlari orqali nafaqat ichki, balki xalqaro
sayyohlarni ham faol jalb etadi. Mamlakatda yil davomida yuzlab madaniy va
sport tadbirlari o‘tkaziladi. Ulardan ba’zilari global miqyosda yirik brendlarga
aylangan. Masalan, San-Fermin (Pamplona), La Tomatina (Bunol), Las Fallas
(Valensiya), Feria de Abril (Sevilya) — bularning barchasi ommaviylik, rang-
baranglik va tomoshabinlar soni bo‘yicha dunyo tanigan festival
yo‘nalishlaridir.
San-Fermin festivalida har yili iyul oyida buqa yugurtirish marosimi
o‘tkaziladi. 2023-yilda bu tadbirda 1,6 milliondan ortiq ishtirokchi va
tomoshabin qatnashgan. La Tomatina — pomidor urushi — esa avgust oyida
bo‘lib o‘tadi va unda o‘rtacha 20 ming nafarga yaqin sayyoh qatnashadi.
Sport tadbirlari orasida esa eng mashhuri El Classico — Barselona va Real
Madrid futbol klublari o‘rtasidagi bahsdir. Ushbu o‘yinlar Yevropaning eng
ko‘p tomosha qilinadigan sport tadbirlari sirasiga kiradi. 2023-yil El Classico
uchun o‘tkazilgan uchrashuvlarda Madrid va Barselonaga kelgan sayyohlar soni
500 000 nafardan oshgan. MotoGP musobaqalari Valensiyada, Formula 1 esa
Barselona trassasida o‘tkaziladi va ularga har bir musobaqada 100 mingdan
ortiq tomoshabin tashrif buyuradi.Tematik turizm mavsumiy turizm
muammosini muvozanatlashda, ayniqsa bahor va kuz fasllarida sayyohlar
oqimini faollashtirishda katta rol o‘ynaydi. Shu sababli, Ispaniyada bu sohani
rivojlantirish uchun festival infratuzilmasi modernizatsiya qilinmoqda,
marketing faoliyati kengaytirilmoqda va xalqaro hamkorlik
mustahkamlanmoqda.

34[6-rasm Ispaniyada 2023-yilda turli turizm yo‘nalishlari bo‘yicha yillik
sayyohlar soni ko‘rsatilgan. ]
Ispaniyada mavjud turistik yo‘nalishlar muvozanatli va turfa bo‘lib, ular
iqlimga, geografik hududga va mavsumiylikka qarab farqlanadi. Plyaj turizmi
yozda kuchaysa, qishki sport va diniy yo‘nalishlar mavsum oralig‘ida
faollashadi. Shuningdek, madaniy va gastronomik yo‘nalishlar yil davomida
barqaror turist oqimini ta’minlaydi. Har bir yo‘nalish o‘ziga xos auditoriyaga
ega bo‘lib, mamlakatning umumiy turizm salohiyatini mustahkamlab kelmoqda.
2.3. Ispaniyada turizmni rivojlantirish strategiyalari va xorijiy
investitsiyalar
Ispaniya bugungi kunda dunyodagi eng yirik turistik yo‘nalishlardan biri
bo‘lib, yiliga millionlab sayyohlarni o‘ziga jalb qilmoqda. Turizm mamlakat
iqtisodiyotining asosiy tarmoqlaridan biri sifatida nafaqat daromad manbai,
balki xalqaro obro‘ va ijtimoiy taraqqiyotning muhim omili bo‘lib xizmat
qilmoqda. Ispaniya hukumati va mintaqaviy boshqaruv organlari bu sohaga

35alohida e’tibor qaratib, uni strategik yo‘nalish darajasiga ko‘targan. So‘nggi
yillarda mamlakatda barqaror va raqobatbardosh turizmni rivojlantirish uchun
kompleks strategiyalar ishlab chiqilgan va amaliyotda qo‘llanila boshlandi.
Birinchidan, Ispaniya hukumati tomonidan ishlab chiqilgan “Spain Tourism
Sustainability Strategy 2030” dasturi asosida turizmda ekologik, iqtisodiy va
ijtimoiy muvozanatga asoslangan barqaror rivojlanishga urg‘u berilmoqda.
Ushbu strategiya doirasida Yevropa Ittifoqining Tiklanish va Barqarorlik Fondi
orqali 3,4 milliard yevrolik investitsiyalar ajratilgan bo‘lib, ular orqali turizm
infratuzilmasi zamonaviylashtirilmoqda. Ayniqsa, mehmonxona fondini
modernizatsiya qilish, ekologik toza transport tarmoqlarini rivojlantirish va
mahalliy aholining ishtirokini kuchaytirish asosiy maqsadlardan hisoblanadi.
Ikkinchidan, Ispaniyada mavsumiy turizmga bog‘liq bo‘lmasdan yil bo‘yi
faol bo‘lishi uchun strategik rejalashtirish yo‘lga qo‘yilgan. Turizm mavsumini
uzaytirish orqali sayyohlar oqimini yanada barqarorlashtirish ko‘zda
tutilmoqda. Misol uchun, 2025 yilning birinchi choragida Ispaniyada bir nafar
sayyoh o‘rtacha 1382 yevro sarflagani qayd etilgan. Bu esa yuqori darajadagi
xizmatlar va infratuzilmaning yaxshi yo‘lga qo‘yilganidan dalolat beradi. Shu
sababli, sayyohlar sifati va ularning sarf-xarajat darajasi ustuvor mezon sifatida
qaralmoqda.
Uchinchidan, Ispaniyada sayohat infratuzilmasini rivojlantirish davlat
siyosatining ustuvor yo‘nalishiga aylangan. AVE (Alta Velocidad Española)
yuqori tezlikdagi temir yo‘l tarmog‘i kengaytirilmoqda, yangi aeroportlar barpo
etilmoqda, mavjudlari esa modernizatsiya qilinmoqda. Bu esa mamlakat ichida
va xalqaro yo‘nalishlarda qulay va tezkor transport tizimini yaratishga xizmat
qilmoqda. Shuningdek, tarixiy binolarga asoslangan mehmonxona tarmog‘i —
“Paradores” orqali madaniy merosni asrab-avaylash va turizmga
integratsiyalash strategiyasi amalga oshirilmoqda. 2023 yilda ushbu tarmoq
orqali 319,5 million yevro daromad olingan va 27,6 million yevro foyda qayd
etilgan.

36To‘rtinchidan, Ispaniyada ijtimoiy turizm ham keng rivojlangan. Xususan,
IMSERSO dasturi orqali nafaqaxo‘rlar va kam daromadli qatlamlar uchun
ijtimoiy arzon turistik paketlar taklif etilmoqda. Bu esa ichki turizmni
rag‘batlantirish va barcha ijtimoiy qatlamlar uchun turizm imkoniyatlarini
tenglashtirishga xizmat qilmoqda. Shu tariqa, nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy
ahamiyatga ega bo‘lgan turizm modeli shakllanmoqda.
Beshinchidan, xorijiy investitsiyalar Ispaniya turizm sektorining muhim
haydovchi kuchi hisoblanadi. 2023 yilda mamlakatga kiritilgan to‘g‘ridan-
to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmi 30,4 milliard AQSh dollarini tashkil etgan
bo‘lib, shundan 8,78 milliard dollari AQSh investorlariga to‘g‘ri keladi. Bu
investitsiyalar asosan energetika, moliya, ko‘chmas mulk va turizm
infratuzilmasiga yo‘naltirilgan. Mamlakat Yevropada eng ko‘p FDI (foreign
direct investment) qabul qiluvchi to‘rtinchi davlat sifatida tan olingan. Xitoy,
Birlashgan Arab Amirliklari va Germaniya kabi mamlakatlar ham Ispaniyaning
turizm sektoriga sarmoya kiritayotgan yetakchi xorijiy investorlardandir. Xitoy
kompaniyalari tomonidan Barselona va Valensiyada mehmonxona majmualari
barpo etilgan, BAA esa Kosta-del-Sol sohilida premium dam olish markazlarini
rivojlantirishga hissa qo‘shmoqda. Germaniyalik investorlar esa Balear
orollaridagi mehmonxonalar tarmog‘ini kengaytirishga qaratilgan loyihalarni
amalga oshirmoqda.
Investitsiya muhiti ham sezilarli darajada yaxshilangan bo‘lib, davlat
tomonidan soliq imtiyozlari, soddalashtirilgan ruxsatnomalar va investorlar
uchun qulay biznes yuritish tizimi yo‘lga qo‘yilgan. Shu sababli, 2023 yilda
Ispaniyadagi xorijiy turistik loyihalar soni 12 foizga oshgan. Ayniqsa, ekologik
toza va energiya tejamkor texnologiyalar asosida qurilgan turistik inshootlarga
talab ortib bormoqda.
Bularning barchasi mamlakatda turizm sohasini investitsiyalar orqali
barqaror va zamonaviy rivojlantirish yo‘lida sezilarli natijalar berayotganini
ko‘rsatadi.Shuningdek, turizm sohasidagi xorijiy investitsiyalar geografik

37jihatdan ham turlicha taqsimlangan. Ayniqsa, Kanar orollari, Andalusiya,
Kataloniya va Valensiya kabi mintaqalarda xorijiy sarmoya hisobiga zamonaviy
mehmonxona komplekslari, sog‘lomlashtirish markazlari, ko‘ngilochar
inshootlar va logistika tizimlari barpo etilmoqda. Misol uchun, faqatgina 2023
yilda Kanar orollarida 1000 yotoq o‘rniga ega yangi dam olish maskanlari
ochilgan.
Yana bir muhim jihat — barqaror investitsiya paketlarining shakllanishidir.
Xususan, Yevropa Ittifoqining “Green Deal” va “Next Generation EU”
loyihalari asosida yashil energiya, chiqindisiz xizmatlar, ekologik
mehmonxonalar va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga qaratilgan

38loyihalar moliyalashtirilmoqda. Bu esa turizmni faqat daromad manbai emas,
balki tabiat va madaniyatni saqlab qoluvchi tarmoq sifatida rivojlantirish
imkonini bermoqda.Ispaniyada turizmni rivojlantirish strategik darajada
yondashilayotgan muhim yo‘nalishdir. Davlatning barqarorlikka asoslangan
siyosati, turistik xizmatlar sifatining oshirilishi, transport va infratuzilma
modernizatsiyasi, ichki turizmni rivojlantirish dasturlari hamda xorijiy
investitsiyalar oqimi bu sohani jadal o‘sishiga olib kelmoqda. Ispaniya nafaqat
Yevropada, balki butun dunyoda ilg‘or turizm modeli sifatida namuna bo‘lib
xizmat qilmoqda. Bu esa boshqa davlatlar, jumladan, O‘zbekiston uchun ham
turizm siyosatini shakllantirishda muhim tajriba maktabi bo‘lishi mumkin.
2.4. Ispaniya va O‘zbekiston turizm infratuzilmasi va madaniy
resurslarining solishtirma tahlili
Ispaniya va O‘zbekiston har ikkisi ham o‘ziga xos turistik resurslarga ega
mamlakatlar bo‘lib, ular o‘rtasida ma’lum darajada o‘xshashliklar mavjud
bo‘lsa-da, rivojlanish bosqichlari va infratuzilma holati nuqtayi nazaridan
muhim farqlarga ega. Ispaniya bugungi kunda jahonda eng ko‘p sayyoh qabul
qiluvchi davlatlar qatorida turadi. 2023 yilda mamlakatga 85 milliondan ortiq
xorijiy sayyoh tashrif buyurgan. Bu ko‘rsatkich nafaqat infratuzilmaning
rivojlanganligini, balki xizmatlar sifati, transport tarmoqlarining integratsiyasi
va marketing strategiyalarining samaradorligini aks ettiradi.
O‘z navbatida, O‘zbekiston ham so‘nggi yillarda turizmni rivojlantirishga
katta e’tibor qaratmoqda. 2023 yil yakunlariga ko‘ra, O‘zbekistonga 6,6 million
xorijiy sayyoh tashrif buyurgan. Bu ko‘rsatkich Ispaniyadan ancha past bo‘lsa-
da, Markaziy Osiyo mintaqasida eng yuqori natijadir. Turizm O‘zbekistonda
nisbatan yangi iqtisodiy sektor bo‘lib, hali ham rivojlanish bosqichida. Biroq
boy madaniy meros, tarixiy yodgorliklar va milliy an’analarga boylik turizm
sohasida ulkan salohiyatni ifodalaydi.
Ispaniyaning infratuzilmasi ayniqsa rivojlangan bo‘lib, yirik xalqaro
aeroportlar (Madrid-Baraxas, Barselona-El Prat), AVE yuqori tezlikdagi temir

39yo‘l tarmog‘i, va zamonaviy avtomagistrallar orqali mamlakatning barcha
turistik zonalari o‘zaro bog‘langan. O‘zbekistonda esa bu borada faol harakatlar
amalga oshirilmoqda: aeroportlar rekonstruksiya qilinmoqda, “Afrosiyob” tez
yuruvchi poezdlari orqali Toshkent-Samarqand-Buxoro yo‘nalishi joriy etilgan.
Biroq transport xizmatlarining umumiy sifati va qulayligi hanuzgacha Ispaniya
darajasiga yetmagan. 13
Madaniy resurslar nuqtayi nazaridan esa, Ispaniyada ko‘plab tarixiy
shaharlarda gotika, barokko, mudexar arxitektura namunalariga ega
yodgorliklar saqlangan. Sagrada Familia, Alhambra saroyi, Prado muzeyi kabi
obidalar butun dunyodan sayyohlarni jalb qiladi. O‘zbekistonda esa
Samarqanddagi Registon majmuasi, Buxorodagi Ark qal’asi, Xivadagi Ichan
qal’a kabi tarixiy yodgorliklar YuNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga
kiritilgan va jahon sayyohlari e’tiborini tortmoqda.Shuningdek, Ispaniyada
turizm infratuzilmasi xizmatlari yuqori darajada diversifikatsiyalashgan:
sog‘lomlashtirish, gastronomik, plyaj, ekoturizm, sport va festivallar asosidagi
tematik yo‘nalishlar mavjud. O‘zbekistonda esa so‘nggi yillarda gastronomik va
ziyorat turizmi, shuningdek, ekologik turizm rivoj topmoqda. Buxorodagi
ziyorat joylari, Farg‘ona vodiysidagi tabiat maskanlari, Surxondaryo tog‘li
hududlaridagi ekoturizm imkoniyatlari bu borada istiqbolli yo‘nalishlar
sanaladi.
Ispaniyada mehmonxona xizmati xalqaro standartlarga to‘liq javob beradi, 5
yulduzli brendlar, butik mehmonxonalar, hostellar keng tarqalgan.
O‘zbekistonda mehmonxonalar soni ortmoqda, ammo xalqaro standartlarga
to‘liq javob beradigan obyektlar soni hali cheklangan. Mehmonxona xodimlari
malakasi, chet tillarini bilish darajasi, xizmat ko‘rsatish sifati bo‘yicha Ispaniya
oldinda.
13
“O‘zbekiston Respublikasida xizmatlar sohasini rivojlantirish konsepsiyasi – 2030”. –
Toshkent: Iqtisodiyot vazirligi, 2022. – 96 b.

40Marketing va brending masalasida ham Ispaniya yetakchilik qilmoqda.
“Spain is part of you” kabi global reklama kampaniyalari orqali mamlakat o‘z
turistik brendini yaratgan. O‘zbekistonda esa “Uzbekistan – the pearl of the
East” va boshqa brendlar targ‘ib qilinmoqda, lekin ularning global miqyosdagi
samaradorligi hali to‘liq ko‘zga tashlanmaydi.
Xorijiy investitsiyalar hajmi ham bu ikki davlatda turlicha. Ispaniyada 2023
yilda turizm sohasiga 8,7 milliard dollardan ortiq to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy
investitsiya kiritilgan. O‘zbekistonda esa turizmga oid investitsion loyihalar
soni ortayotgan bo‘lsa-da, ularning hajmi nisbatan kichik. Shunga qaramay,
Xitoy, BAA, Koreya, Turkiya va Rossiya sarmoyadorlari bilan ko‘plab
loyihalar amalga oshirilmoqda.
Ta’lim va kadrlar tayyorlash sohasida Ispaniyada turizmga ixtisoslashgan
universitetlar, kollejlar va malaka oshirish markazlari mavjud. O‘zbekistonda
esa Turizm va madaniy meros universiteti asosida yangi dasturlar ishlab
chiqilgan, xalqaro hamkorlik loyihalari yo‘lga qo‘yilgan.Ispaniya va
O‘zbekiston turizm sohasida o‘ziga xos ustuvorliklarga ega. Ispaniya ilg‘or
tajribasi, zamonaviy infratuzilmasi, yuqori xizmat sifati bilan ajralib tursa,
O‘zbekiston tarixiy va madaniy merosning noyobligi bilan raqobatbardosh.
O‘zbekiston uchun Ispaniya tajribasini mahalliy sharoitga moslab tatbiq etish
orqali turizmning barcha yo‘nalishlarini samarali rivojlantirish mumkin.
Jumladan, xizmatlar sifatini oshirish, kadrlar tayyorlash tizimini
takomillashtirish va transport-logistika infratuzilmasini zamonaviylashtirish
orqali O‘zbekiston turizmi jahon miqyosida kuchli o‘ringa ega bo‘lishi
mumkin.

41 Xulosa
Ushbu kurs ishini yozish davomida men Ispaniyaning turistik salohiyatini har
tomonlama o‘rganishga harakat qildim. Avvalo, Ispaniyaning tabiiy-geografik
sharoitlari, iqlimi va sohil mintaqalari ushbu mamlakatni jahonda yetakchi plyaj
turizm yo‘nalishlaridan biriga aylantirganiga amin bo‘ldim. Kosta-del-Sol,
Kosta-Blanka, Balear va Kanar orollari kabi hududlar yilning deyarli har faslida
millionlab sayyohlarni o‘ziga jalb qilmoqda. Shuningdek, mamlakatning boy
tarixiy va madaniy merosi, xususan, Barselona va Madriddagi arxitektura
obidalari, YUNESKO ro‘yxatiga kiritilgan yodgorliklar turizmga katta hissa
qo‘shayotganini ko‘rsatdi.
Bundan tashqari, Ispaniyada turizm sohasida barqarorlikka asoslangan
strategik yondashuvlar mavjudligini tahlil qildim. 2030 yilgacha mo‘ljallangan
barqaror turizm strategiyasi, ekologik toza infratuzilma, ijtimoiy turizm
dasturlari, shuningdek, xorijiy investitsiyalarni jalb etish mexanizmlari
mamlakat turizm sohasini zamonaviylashtirish va diversifikatsiya qilishda
muhim rol o‘ynayotgani aniqlandi. Ayniqsa, Amerika Qo‘shma Shtatlari, Xitoy,
Germaniya va BAA singari mamlakatlardan kelayotgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri
investitsiyalar Ispaniya turistik infratuzilmasining rivojlanishida asosiy omil
bo‘lib xizmat qilmoqda.Kurs ishining natijasi sifatida shuni aytishim mumkinki,
Ispaniyaning turistik salohiyati nafaqat Evropa, balki global miqyosda eng
raqobatbardosh yo‘nalishlardan biri hisoblanadi. Plyaj, madaniy, gastronomik,
ekoturizm va diniy yo‘nalishlardagi takliflar, har bir sayyohga o‘ziga mos
tajriba taqdim etadi. Bularning barchasi mamlakat turizmining keng qamrovli
va barqaror rivojlanayotganidan dalolat beradi.Shu asosda, O‘zbekiston uchun
ham Ispaniyaning turizmni rivojlantirishdagi yondashuvlari o‘rnak bo‘lishi
mumkin deb hisoblayman. Xususan, tabiat va madaniyat uyg‘unligidan

42samarali foydalanish, mavsumiylikdan xoli turizm modelini shakllantirish,
ijtimoiy va ekologik mas’uliyatni turizm siyosatiga integratsiyalash kabi jihatlar
yurtimiz turizm salohiyatini oshirishda foydali bo‘lishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar
I. Normativ huquqiy hujjatlar
1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4563-sonli qarori. Gaz
tarmog‘ini modernizatsiya qilish va O‘ztransgaz faoliyatini
takomillashtirish haqida . – Toshkent: Lex.uz, 2023-yil 17-mart. –
https://lex.uz
2) O‘zbekiston Respublikasi “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning
huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonuni – O‘RQ–370-son, 2014-yil
6-may (so‘nggi o‘zgartirishlar bilan).
3) Prezident Farmoni: “Kapital bozorini rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha
chora-tadbirlar to‘g‘risida” – PF–5721-son, 2019-yil 13-may.
4) Prezident Qarori: “Qimmatli qog‘ozlar bozorini isloh qilish va investorlarni
himoya qilish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” – PQ–
4277-son, 2019-yil 10-aprel.
5) O‘zbekiston Respublikasining “Qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risida”gi
Qonuni – O‘RQ–666-son, 2021-yil 5-yanvar.
6) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni: “Xususiylashtirish va
davlat ishtirokidagi korxonalarni optimallashtirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida” – PF–6096-son, 2020-yil 27-oktabr.
7) O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori: “Aksiyadorlik
jamiyatlarida Aktsiyadorlik korxonalarida ng samarali mexanizmlarini joriy
etish to‘g‘risida” – VQ–2077-son, 2015-yil 2-iyul.
8) Davlat aktivlarini boshqarish agentligi axborot byulleteni – 2021–2024
yillar.
9) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori: “Davlat mulkini boshqarish
tizimini takomillashtirish to‘g‘risida” – PQ–4097-son, 2018-yil 19-yanvar.

4310) Aktsiyadorlik korxonalarida kodeksi – O‘zbekiston Respublikasi Davlat
raqobat qo‘mitasi va Xalqaro moliya korporatsiyasi tomonidan
tasdiqlangan, 2015-yil.
Ilmiy adabiyotlar
1) Fraga, X.A. Turizm iqtisodiyoti asoslari. – Madrid: Turizm Nashriyoti,
2020. – 312 b.
2) Castell, M. Global tarmoqlar va turizm rivoji. – Barselona: Tezlik, 2019. –
284 b.
3) Altamirano, M. Ispaniyada turistik brend menejmenti. – Sevilya: Turizm
akademiyasi, 2021. – 265 b.
4) YUNESKO. Madaniy meros obyektlari katalogi: Ispaniya va Markaziy
Osiyo. – Parij: UNESCO Press, 2022. – 198 b.
5) UNWTO (World Tourism Organization). Tourism Highlights: 2023
Edition. – www.unwto.org – 118 b. (PDF)
6) Ispaniya Turizm Departamenti (Turespaña). Annual Tourism Report 2023.
– www.tourspain.es – 155 b. (PDF)
7) VisitSpain rasmiy portali: www.spain.info – Rasmiy sahifa asosida –
tahliliy foydalanilgan.
8) Lonely Planet. Spain Travel Guide. – London: Lonely Planet Publications,
2023. – 412 b.
9) The World Bank. Tourism for Development 2022 Report. –
www.worldbank.org – 188 b.
10) Euromonitor International. Spain Travel and Tourism Market Overview
2023. – 133 b. (onlayn hisobot)
11) O‘zbekiston Respublikasida qabul qilingan “Turizm to‘g‘risida”gi Qonun. –
2019 yil, yangi tahriri. – 16 b.
12) YUNESKO. Madaniy meros obyektlari katalogi: Ispaniya va Markaziy
Osiyo. – Parij: UNESCO Press, 2022. – 198 b.

4413) UNWTO (World Tourism Organization). Tourism Highlights: 2023
Edition. – www.unwto.org – 118 b. (PDF)
14) Ispaniya Turizm Departamenti (Turespaña). Annual Tourism Report 2023.
– www.tourspain.es – 155 b. (PDF)
Foydalanilgan internet saytlar
1. https://www.spain.info
2. https://www.ine.es
3. https://www.tourspain.es
4. https://www.unwto.org
5. https://ec.europa.eu
6. https://www.statista.com
7. https://www.worlddata.info

Ispaniyaning turistik salohiyati

Sotib olish