Jahon iqtisodiyoti rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining roli - Iqtisodiyot - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	2.0MB
Xaridlar	2
Yuklab olingan sana	17 Mart 2024
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Iqtisodiyot

Jahon iqtisodiyoti rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining roli

Sotib olish

1Toshkent moliya instituti
“ Xalqaro moliya-kredit” kafedrasi

“ Xalqaro moliya” fani
Jahon iqtisodiyoti rivojlanishida xalqaro
moliya munosabatlarining roli

2Reja:

Xalqaro moliya munosabatlarining iqtisodiy mohiyati va
rivojlanish omillari.

Jahon moliyaviy muhiti va unda xalqaro moliya
munosabatlarining tutgan o ʻ rni.

Milliy iqtisodiyot rivojlanishida xalqaro moliya
munosabatlarining roli va ahamiyati.

Xalqaro moliya munosabatlarining iqtisodiy mohiyati va
rivojlanish omillari.
Bugungi kunda jahon bozori kon’yunkturasi keskin
o zgarib, globallashuv sharoitida raqobat tobora ʻ
kuchayib borayotgani milliy iqtisodiyotni yanada
barqaror va jadal sur’atlar bilan rivojlantirishni taqozo
etmoqda. Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy
islohotlarni izchil amalga oshirish, milliy iqtisodiyotni
yangi davr darajasiga ko tarish, eksportga
ʻ
yo naltirilgan ishlab chiqarish tarmoqlarini vujudga
ʻ
keltirish va jahon iqtisodiyoti integratsiyasiga jadal
kirib borish xalqaro moliya munosabatlarini barqaror
rivojlantirishni taqozo etadi.
3

4xalqaro valyuta munosabatlari;
xalqaro iqtisodiy integratsion jarayonlar;
xalqaro savdo munosabatlari;
investitsiyalar va kapitalning xalqaro harakati;
mamlakatlar to lov balanslarini boshqarish;ʻ
x alqaro hisob-kitoblarni amalga oshirish;
xalqaro moliya tashkilotlari faoliyati va boshq. Xalqaro moliya munosabatlari tuzilmaviy jihatdan
quyidagilarni o rganishni taqozo etadi:
ʻ

Fanni o qitishdan maqsad – ʻ
talabalarda mamlakatning
xalqaro moliya
munosabatlaridagi ishtirokini
tashkil etish va
rivojlantirishning ham nazariy,
ham amaliy tomonlarini,
xalqaro moliya tizimi
ishtirokchilari faoliyatini hamda
xalqaro moliya operatsiyalarini
amalga oshirish va boshqarish
usullari bo yicha bilim,
ʻ
ko nikma va malaka
ʻ
shakllantirishdir. Fanning vazifalari - xalqaro
moliya tizimi, uning asosiy
elementlarini, xalqaro moliya
tizimi ishtirokchilarining
faoliyatini, ular faoliyatini
tashkil etish va tartibga solish
mexanizmini, jahon valyuta
tizimi va xalqaro moliya
bozoridagi operatsiyalarni
boshqarish usullarini,
mamlakatning xalqaro moliya
munosabatlaridagi ishtiroki
to g risidagi statistik
ʻ ʻ
ma’lumotlar asosida joriy
holatni tahlil qilish va
baholashni, davlatning xalqaro
moliya tizimiga
integratsiyalashuvni
kuchaytirish yo llarini tahlil
ʻ
qilish asosida xulosalar
chiqarishni o rgatishdan iborat.
ʻ
5

6Xalqaro moliya – xalqaro moliyaviy resurslar majmuini
va ularning harakatlanishini ifodalovchi tushuncha
hisoblanadi.
Xalqaro moliya munosabatlari muayyan maqsadlarni
amalga oshirish uchun xalqaro darajada shakllantirilgan
moliyaviy resurslarni taqsimlash va ulardan foydalanish
jarayonidagi iqtisodiy munosabatlarni ifodalaydi.
Xalqaro moliya – bu xalqaro moliya bozori va xalqaro
institutlar tomonidan shakllanishi, taqsimlanishi va
ishlatilishini o z ichiga olgan moliyaviy resurslar xarakati ʻ
asosida hosil bo lgan munosabatlarning murakkab tizimidir.
ʻ

7Globallashuv jarayoni natijasida jahon savdosining
o sishi, ishlab chiqarishning ixtisoslashuvi va kengayishi, ʻ
kapitalning xalqaro oqimini rivojlanishi, xizmatlar va
mahsulotlarning xalqaro xarakati xalqaro moliyaning
rivojlanishiga zamin yaratdi.
Shuningdek, mazkur holat jahon moliya bozorlarining,
xalqaro korporatsiyalarning yuzaga kelishiga, davlatlararo
moliyaviy munosabatlarning va xalqaro moliyaviy
faoliyatning boshqa jihatlarini murakkablashuviga olib keldi.

Xalqaro moliya doimiy o zgaruvchan xalqaro pul ʻ
tizimlarining holati va rivojlanishini, alohida mamlakatlar
to lov balansining o zgarishini, xalqaro moliya bozorlari,
ʻ ʻ
xalqaro moliyaviy korporatsiyalar, xalqaro bank va
investitsion faoliyatni namoyon etadi. Xalqaro moliyaviy
operatsiyalar alohida mamlakatlarning moliya tizimiga jiddiy
ta’sir ko rsatuvchi kuch hisoblanadi.
ʻ

8

Xalqaro moliya o zida ob’ektiv asosga ega bo lgan ʻ ʻ
moliyaviy munosabatlarni ifodalaydi. Xalqaro moliyaning
moddiy asosi bo lib mamlakatlar o rtasida amalga
ʻ ʻ
oshiriladigan xalqaro moliyaviy oqimlar, jumladan, pul
oqimlari – import qilingan mahsulot va xizmatlarning
to lovlari hamda mahsulot va xizmatlar eksportidan kelgan
ʻ
valyuta tushumlari, ushbu oqimlar xo jalik yurituvchi
ʻ
sub’ektlar moliyasini ifodalashi mumkin, lekin ular turli
mamlakatlarga tegishli bo ladi, shu boisdan mamlakatlar
ʻ
o rtasidagi pul oqimlari xarakatini namoyon etadi.
ʻ
9

10Xalqaro moliya munosabatlarining sub’ektlari sifatida
quyidagilar ishtirok etadi: davlat, korxona, tashkilotlar, firmalar
hamda xalqaro tashkilotlar va moliya institutlari, transmilliy
korporatsiyalar, transmilliy banklar, birjalar, jismoniy shaxslar.
Xalqaro moliya munosabatlari turli mamlakatlarning xo jalik ʻ
yurituvchi sub’ektlari o rtasida, davlat va boshqa mamlakatlar
ʻ
xukumatlari hamda xalqaro tashkilotlar o rtasida, davlat va
ʻ
korxonalar bilan xalqaro moliya institutlari o rtasida yuzaga kelishi
ʻ
mumkin.

11Xalqaro
moliyaning
asosiy
funktsiyalari Taqsimlash
funktsiyasi
Tartibga
solish
funktsiyasi
Barqarorlash-
tirish
funktsiyasiNazorat
funktsiyasi

12Xalqaro moliya shakllanishi va rivojlanishining asosiy
omillari:

Jahon bozorlarining vujudga kelishi, ayniqsa tovar bozorlari.

Xalqaro mehnat taqsimoti.

Iqtisodiy aloqalarning globallashuvi.

Iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda integratsiya jarayonlarining
kuchayishi.

Ilmiy-texnika taraqqiyoti .

Xalqaro moliya munosabatlarining k oʻ p tomonlama tartibga
solish tizimini takomillashtirilishi.

Jahon iqtisodiyotida global muammolarning keskinlashuvi.

13Xalqaro moliya yaxlit tizim sifatida faoliyat ko ʻ rsatadi va uning
elementlariga quyidagilar kiradi:

Jahon valyuta tizimi.

Xalqaro hisob-kitoblar – moliyaviy instrumentlar, ishlab
chiqarish omillari, tovarlar xarakati, shuningdek, xalqaro hisob-
kitoblar bilan bog’liq barcha operatsiyalarni aks ettiruvchi to lov ʻ
balansiga xizmat qiladi.

Xalqaro moliya bozorlari va muayyan moliyaviy instrumentlar
savdosi mexanizmlari – valyuta, kredit, qimmatli qog’ozlar.

Xalqaro soliqqa tortish – pul mablag’lari fondlarini shakllantirish
metodi sifatida.

TMKlarning xalqaro moliyaviy menejmenti, bunda transmilliy
moliyalashtirish, risklarni boshqarish, xalqaro investitsiyalash
jarayoni asosiy o ringa chiqadi.
ʻ

Jahon moliyaviy muhiti va unda xalqaro moliya
munosabatlarining tutgan o ʻ rni
1970 yillarda xalqaro moliya tizimida sezilarli o zgarishlar ʻ
sodir bo ldi va mazkur o’zgarishlar ta’sirida zamonaviy jahon
ʻ
valyuta-moliya tizimi shakllana boshladi. Jahon moliya
tizimidagi o zgarishlar va xalqaro moliya munosabatlarining
ʻ
rivojlanishi ko p jihatdan trasmilliy korporatsiyalar faoliyati
ʻ
bilan bog’liq bo’lib, ular tomonidan butun dunyo bo ylab ishlab
ʻ
chiqarish tarmoqlarini vujudga keltirish hamda barcha
resurslardan samarali foydalanishga qaratilgan global strategiya
amalga oshirildi.
14

15Jahon iqtisodiyotida ro y bergan boshqa muhim o zgarishlar ham ʻ ʻ
xalqaro moliya munosabatlari rivojlanishiga ijobiy va salbiy
jihatdan sezilarli darajada ta’sir ko rsatdi. Ushbu o
ʻ ʻ zgarishlar
jumlasiga:

jahon va hududiy valyuta tizimlaridagi o zgarishlar;
ʻ

valyuta tizimi tamoyillarining o zgarishi;
ʻ

qarzdorlik inqirozlari;

mamlakatlar tomonidan iqtisodiy integratsion birlashmalarning
tuzilishi;

xalqaro va mintaqaviy moliya tashkilotlarining vujudga
kelishi;

transmilliy korporatsiya va banklar faoliyatining kengayishi;

jahonda ro y bergan moliyaviy-iqtisodiy inqirozlarni kiritish
ʻ
mumkin.

16Xalqaro moliyaning tuzilmasi Jahon valyuta tizimi
Xalqaro moliya Xalqaro moliya
bozorlariXalqaro moliyaviy
menejment
Xalqaro soliqqa
tortish Xalqaro hisob-
kitoblarJahon moliyaviy muhiti

17Xalqaro moliyaning barcha tashkiliy elementlari jahon
moliyaviy muhitida birlashadi.
Jahon moliyaviy muhiti – investorlar va
korporatsiyalar moliyasi, banklar boshqaruvchilari qabul
qiluvchi qarorlarga ta’sir ko rsatadi hamda jahon moliya ʻ
bozori o sishi sharoitini aniqlaydi.
ʻ

Milliy iqtisodiyot rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining
roli va ahamiyati
Jahon iqtisodiyotining rivojlanish jarayoni xalqaro moliya
munosabatlarining rivojlanish evolyutsiyasi bilan uzviy bog’liqdir.
Xalqaro moliya munosabatlari jahon xo jaligining shakllanishi ʻ
jarayonida alohida o rin tutadi.
ʻ
Xalqaro moliya munosabatlari asta-sekin jahon xo jaligining
ʻ
tarkibiy elementiga aylana bordi. Hozirgi vaqtda xalqaro moliya
munosabatlarini jahon xo jaligining rivojlanishi natijasida shakllangan
ʻ
mustaqil iqtisodiy tizim sifatida baholash mumkin.
Jahon xo jaligi – bozor iqtisodiyotining ob’ektiv qonuniyatlariga
ʻ
bo ysunuvchi xalqaro moliya munosabatlari orqali o zaro bog’liq
ʻ ʻ
milliy iqtisodiyotlar yig’indisi sifatidagi global iqtisodiy tizimdir.
Jahon xo jaligining barqaror rivojlanishida alohida olingan milliy
ʻ
iqtisodiyotlar holati muhim o rin tutadi. Chunki, milliy iqtisodiyotlar
ʻ
jahon iqtisodiyotining asosiy sub’ekti hisoblanadi.
18

19 Mamlakatning xalqaro moliya munosabatlaridagi
ishtirokining kuchayishida xalqaro moliya munosabatlarini
amalga oshirish mexanizmlarini samarali tarzda tashkil etish
bilan uzviy bog’liqdir.
Ta’kidlash joizki, xalqaro moliya munosabatlarining
predmeti ikkita muhim tarkibiy qismni o ziga qamrab oladi, ʻ
ya’ni xalqaro moliyaviy munosabatlar va ularni amalga oshirish
mexanizmi.
Xalqaro moliya munosabatlari mexanizmiga huquqiy
normalar va ularni amalga oshirish vositalari (shartnomalar,
kelishuvlar, bitimlar, rezolyutsiya va konventsiya) xalqaro
iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga qaratilgan yo l-
ʻ
yo riqlarni amalga oshirishni muvofiqlashtiruvchi xalqaro
ʻ
moliya tashkilotlari kiradi.

Xalqaro moliya munosabatlari rivojlanishining milliy
iqtisodiyotga ta’siri quyidagi muhim xususiyatlar orqali
namoyon bo ladi:ʻ

Moliyaviy globallashuv jarayoni.

Iqtisodiy integratsion hudud va birlashmalarning tashkil topishi.

Transmilliy korporatsiyalar va transmilliy banklar rolining ortib
borishi .

Mamlakatlarda tashqi iqtisodiy faoliyatning erkinlashtirilishi.

Tashqi iqtisodiy aloqalarning xalqaro me’yoriy-huquqiy bazasini
qabul etilishi.

Mamlakatlar o rtasidagi moliyaviy munosabatlarni xalqaro
ʻ
jihatdan tartibga solish va nazorat qilish tizimini tashkil qilinishi.
20

Alohida olingan milliy iqtisodiyotning xalqaro moliya
munosabatlaridagi ishtirokini bir necha miqdoriy ko ʻ rsatkichlar
bilan tavsiflash mumkin:

eksport kvotasining mi q dori , bunda eksport hajmi YaMMga
nisbatan foizda hisoblanadi ;

import kvotasining miqdori, bunda import hajmi YaMMga
nisbatan foizda hisoblanadi;

tashqi savdo kvotasining miqdori, bunda tashqi savdo
aylanmasi hajmi YaMMga nisbatan foizda hisoblanadi.

Mazkur ko ʻ rsatkichlarni hisoblash asosida mamlakatning
xalqaro moliya munosabatlaridagi ishtirokini baholash
mumkin.
21

Jahon iqtisodiyotida ro y bergan oʻ ʻ zgarishlar xalqaro moliya
munosabatlarining istiqbolda rivojlanish tendentsiyalarini
belgilab berdi:

xalqaro moliya munosabatlari sohasida ikki tomonlama
munosabatlardan ko p tomonlama munosabatlarga o tish;
ʻ ʻ

jahon xo’jaligida xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi;

xalqaro savdo munosabatlarining an’anaviy tovarlar
savdosidan milliy ishlab chiqarish jarayonlarida bevosita
xizmat ko rsatish vositasiga aylanib borishi;
ʻ

kapital migratsiyasining globallashuvi;

hududiy iqtisodiy integratsiya jarayonlarining yanada
kengayishi va jadallashuvi.
22

Xalqaro moliya munosabatlari rivojlanishida kapitalning
xalqaro harakati, ayniqsa, to g’ridan-to g’ri xorijiy ʻ ʻ
investitsiyalar shaklida u yoki bu mamlakatga kirib borishi,
shuningdek, xalqaro savdoning mahsulotlar, turli xizmatlar
ko ʻ rsatish, texnologiyalar sohasidagi rivoji ijobiy omil sifatida
ta’sir ko ʻ rsatmoqda.
23

Jahonda to ʻ g’ridan-to g’ri xorijiy investitsiyalar rivojlanishi ʻ
dinamikasi (mlrd. AQSh.doll)
24UNCTAD, World Investment Report 20 21 . INVESTING IN SUSTAINABLE
RECOVERY . New York and Geneva, 2021.

Global to'g'ridan-to'g'ri investisiyalar oqimi 2019 yilgi 1,5 trillion
dollardan 2020 yilda 35 foizga qisqarib, 1 trillion dollarga tushgan.
Butun dunyoda COVID-19 pandemiyasiga javoban cheklovchi choralar
investisiyalar harakatini sekinlashtirdi va pasayish ko'p millatli
korxonalar tomonidan yangi loyihalarni qayta ko'rib chiqishga majbur
qildi. Bu pasayishning asosiy qismi, ya'ni 58 foizi korporativ tarkibiy
o'zgartirishlar va kompaniya ichidagi moliyaviy oqimlar tufayli
rivojlangan mamlakatlarga to'g'ri kelgan.Rivojlanayotgan
mamlakatlarda to'g'ridan-to'g'ri investisiyalar, Osiyodagi oqimlarining
barqarorligi tufayli 8 foizga kamaygan. Natijada rivojlanayotgan
mamlakatlar ulushiga jahon to'g'ridan-to'g'ri investisiyalarning 2/3
qismi to'g'ri kelgan.
25

Moliyaviy globallashuv sharoitida xalqaro moliyaning vazifalari
sifatida quyidagilarni ko ʻ rsatish mumkin:

milliy iqtisodiyotlarning yagona xalqaro tizimga
integratsiyalashuvini ta’minlash;

xalqaro savdo hamda tovarlar, xizmatlar va kapital
ayirboshlashning oqilona harakatini tashkil etish;

milliy iqtisodiyotlarni xalqaro iqtisodiy va moliyaviy
o ʻ zgarishlarga moslashtirish;

mamlakatlarning milliy moliyaviy siyosatini yuritishida
tavsiyalar berish.
26

Xalqaro moliya munosabatlari tarkibiga xalqaro aylanmaga
kelib tushgan va xalqaro iqtisodiy munosabatlarda, ya’ni
rezedentlarning tashqi dunyo bilan yuzaga keladigan
munosabatlarida qo’llaniladigan moliyaviy munosabatlar tizimi
kiritiladi. Xalqaro moliya quyidagilarga xizmat qiladi:
Birinchidan, turli mamlakat rezedentlari o rtasidagi iqtisodiy ʻ
aloqalarga va o zaro hamkorlikka;
ʻ
Ikkinchidan, jahon mamlakatlarining turli xil moliyaviy
institutlar bilan yuzaga keladigan o ʻ zaro munosabatlariga;
Uchinchidan, turli mamlakatlar rezidentlarining xalqaro
moliya bozorlaridagi operatsiyalarini tashkil etishga.
27

28E’TIBORINGIZ UCHUN
RAXMAT !!!.

Jahon iqtisodiyoti rivojlanishida xalqaro moliya munosabatlarining roli

Sotib olish