Jahon iqtisodiyotining globallashuvi : mazmuni, omillari va rivojlanish bosqichlari. - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	100000UZS
Hajmi	72.0KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	07 Yanvar 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Hakimjon Nomonov

Ro'yxatga olish sanasi 07 Yanvar 2025

0 Sotish

Jahon iqtisodiyotining globallashuvi : mazmuni, omillari va rivojlanish bosqichlari.

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA'LIM,
FAN VA INNOVASIYaLAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI
O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
“MAKROIQTISODIY O T” KAFEDRASI
«JAHON IQTISODIYOTI»
fanidan
KURS ISHI
Mavzu: Jahon iqtisodiyotining globallashuvi : mazmuni, omillari va
rivojlanish bosqichlari.
Bajardi: ____________________________ fakulteti,
____________ _______________ _ ta’lim yo’nalishi
_________________ ___________ kurs va talaba
F.I.SH
Qabul qildi:____________________________________
TOSHKENT-2024

Mavzu: Jahon iqtisodiyotining globallashuvi : mazmuni, omillari va
rivojlanish bosqichlari.
REJA:
Kirish:
1. Globallashuvning ta'rifi va asosiy belgilari .
2. Globallashuvning omillari: texnologiyalar taraqqiyoti, xalqaro savdo va
investitsiyalar, siyosiy omillar.
3.Globallashuvning rivojlanish bosqichlari : koloniya davri, global savdo
o'sishi davri, globalizatsiya kuchayishi davri.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

Kirish:
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi – 21-asrning eng muhim va murakkab
jarayonlaridan biri bo'lib, milliy iqtisodiyotlarning o'zaro bog'liqligi va o'zaro
ta'sirini kuchaytirmoqda. Uning ta'siri barcha mamlakatlarga, har bir iqtisodiy
sohaga va hattoki odamlarning kundalik hayotiga ta'sir etmoqda. Ushbu kurs ishi
jahon iqtisodiyotining globallashuvining mazmunini, uni keltirib chiqargan
omillarni va rivojlanish bosqichlarini chuqur tahlil qilishga bag'ishlangan. Ishda
globallashuvning ijobiy va salbiy oqibatlari, shuningdek, uning kelajakdagi
istiqbollari muhokama qilinadi. Globallashuvning ko'p qirrali tabiati va uning turli
sohalarga ta'siri ushbu tahlilda batafsil yoritiladi. Tadqiqotning asosiy maqsadi
jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayonini tushunish va uning rivojlanish
yo'nalishlarini aniqlashdan iborat.
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi: Jahon iqtisodiyotining globallashuvi
hozirgi davrning eng muhim va dinamik jarayonlaridan biri bo'lib, uning ta'siri
butun dunyo iqtisodiyotining barcha sohalariga, shu jumladan, savdo,
investitsiyalar, ishlab chiqarish, texnologiyalar va moliya bozorlariga chuqur ta'sir
ko'rsatmoqda. Globallashuvning oqibatlari murakkab va ko'p qirrali bo'lib, bir
vaqtning o'zida ham ijobiy, ham salbiy tomonlarni o'z ichiga oladi. Shu sababli,
ushbu jarayonni chuqur o'rganish va tahlil qilish zamonaviy iqtisodiyotning
dolzarb muammolarini hal qilish va kelajakdagi rivojlanish strategiyasini ishlab
chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Globallashuvning dolzarbligini quyidagi asosiy omillar bilan izohlash mumkin:
birinchidan, jahon iqtisodiyotining o'zaro bog'liqligi kuchayib bormoqda, natijada
bir davlatdagi iqtisodiy inqiroz tezda boshqa davlatlarga tarqalishi mumkin;
ikkinchidan, globallashuv sharoitida korxonalar global miqyosda raqobatlashishga
majbur bo'ladilar, bu ularning samaradorligini oshirishga va innovatsiyalarni
rivojlantirishga turtki bo'ladi; uchinchidan, globallashuv texnologiyalar taraqqiyoti
bilan uzviy bog'liqdir, yangiliklarning tez tarqalishi va texnologiyalar almashinuvi

ushbu jarayonni yanada tezlashtiradi; to'rtinchidan, globallashuv madaniyatlarning
o'zaro ta'siri va global madaniyatning shakllanishiga olib keladi.
Jahon iqtisodiyotining globallashuvi hozirgi zamonning eng muhim va dinamik
jarayonlaridan biridir. Uning ta'siri butun dunyo iqtisodiyotining barcha sohalariga,
shu jumladan, savdo, investitsiyalar, ishlab chiqarish, texnologiyalar va moliya
bozorlariga chuqur ta'sir ko'rsatmoqda. Globallashuvning oqibatlari murakkab va
ko'p qirrali bo'lib, bir vaqtning o'zida ham ijobiy, ham salbiy tomonlarni o'z ichiga
oladi. Shu sababli, ushbu jarayonni chuqur o'rganish va tahlil qilish zamonaviy
iqtisodiyotning dolzarb muammolarini hal qilish va kelajakdagi rivojlanish
strategiyasini ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi. O'zaro bog'liqlikning
kuchayishi tufayli bir davlatdagi iqtisodiy inqiroz tezda boshqa davlatlarga
tarqalishi mumkin. Bu global iqtisodiy barqarorlikni ta'minlash muammosini
yanada dolzarb qiladi. Globallashuv sharoitida korxonalar global miqyosda
raqobatlashishga majbur bo'ladilar, bu ularning samaradorligini oshirishga va
innovatsiyalarni rivojlantirishga turtki bo'ladi. Globallashuv texnologiyalar
taraqqiyoti bilan uzviy bog'liqdir. Yangiliklarning tez tarqalishi va texnologiyalar
almashinuvi ushbu jarayonni yanada tezlashtiradi. Globallashuvning ta'siri barcha
davlatlar va mintaqalar uchun bir xil emas. Rivojlangan va rivojlanayotgan
davlatlar o'rtasidagi farqlar yanada chuqurlashib borishi mumkin. Jahon
iqtisodiyotining globallashuv jarayonini o'rganish, uning ijobiy va salbiy
tomonlarini to'liq anglash, kelajakdagi ta'sirini bashorat qilish va unga moslashish
uchun juda muhimdir.
Shunday qilib, jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayonini o'rganish, uning
ijobiy va salbiy tomonlarini to'liq anglash, kelajakdagi ta'sirini bashorat qilish va
unga moslashish uchun juda muhimdir. Ushbu kurs ishi ana shu dolzarb
muammolarni tahlil qilishga va ularga tegishli javoblarni taklif qilishga qaratilgan.

Kurs ishi mavzusining o’rganilganlik darajasi: Jahon iqtisodiyotining
globallashuvi ko'pgina olimlar tomonidan keng o'rganilgan murakkab va ko'p
qirrali mavzudir. Ushbu hodisani tushunish uchun turli nazariyalar va
yondashuvlar taklif qilingan bo'lib, ularning har biri globallashuvning sabablari,
oqibatlari va kelajagi haqida turlicha qarashlarni ifodalaydi.
Ba'zi tadqiqotchilar globallashuvni iqtisodiy o'sish, texnologiyalar taraqqiyoti va
xalqaro hamkorlikning kuchayishiga olib keladigan ijobiy jarayon deb
hisoblaydilar. Ularning fikricha, globallashuv bozorlarni kengaytiradi, raqobatni
kuchaytiradi, tovarlar va xizmatlarning narxini pasaytiradi va iste'molchilar uchun
tanlov imkoniyatlarini oshiradi. Masalan, [Alimov Avaz Mirzamurotovich,
Toshkent davlat sharqshunoslik i n stituti, 2016] globallashuvning iqtisodiy
samaradorlikni oshirishdagi rolini ta'kidlaydi. [A.A. ISADJANOV, N.S.
ISMAILOVA, TOSHKENT – «IQTISODIYOT» – 2019] esa globallashuvning
texnologik innovatsiyalarni tarqatishdagi ahamiyatini o'rganib chiqadi.
Boshqa olimlar globallashuvni salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin bo'lgan
jarayon deb hisoblaydilar. Ularning fikricha, globallashuv kambag'allikni
kuchaytirishi, atrof-muhit ifloslanishiga olib kelishi va milliy madaniyatlarni
yo'qolishiga sabab bo'lishi mumkin. [PhD E.O.G’apparov, 2023 yil]
globallashuvning ijtimoiy tengsizlikni kuchaytirishdagi rolini tahlil qiladi. [Alimov
Avaz Mirzamurotovich] esa globallashuvning atrof-muhitga ta'sirini o'rganadi.
Globallashuvning turli bosqichlari va mintaqalarga ta'siri haqida ham turlicha
fikrlar mavjud. [M.S.Xajiyeva, dotsent F.F.Xatamov, F.B.Matyaqubova,
Globallashuv asoslari. O‘quv qo‘llanma. Samarqand: – “SamDCHTI” nashriyoti,
2023. – 160 bet.] globallashuvning tarixiy bosqichlarini aniqlaydi va har bir
bosqichning o'ziga xos xususiyatlarini tahlil qiladi. [A.M. ALIMOV, Toshkent-
2016] esa globallashuvning rivojlanayotgan davlatlarga ta'sirini o'rganadi.
Jahon Banki va Xalqaro Valyuta Fondi kabi xalqaro tashkilotlarning hisobotlari
ham globallashuvning turli jihatlariga bag'ishlangan muhim ma'lumotlarni o'z

ichiga oladi. Ularning statistik ma'lumotlari va tahlillari globallashuvning iqtisodiy
oqibatlarini baholay olishga yordam beradi.
Ushbu qisqa adabiyotlar sharhi shuni ko'rsatadiki, globallashuv haqidagi
tadqiqotlar juda ko'p va ular turli nuqtai nazarlarni o'z ichiga oladi. Ushbu kurs ishi
globallashuv jarayonining asosiy jihatlarini chuqurroq tahlil qilishga va ushbu
murakkab hodisani to'liq tushunishga qaratilgan. Kurs ishi davomida ushbu
manbalarga tayanib, shaxsiy fikrlar va xulosalar bayon qilingan.
Kurs ishining maqsadi: Ushbu kurs ishi "Jahon iqtisodiyotining
globallashuvi: mazmuni, omillari va rivojlanish bosqichlari" mavzusini o'rganishga
bag'ishlangan. Asosiy maqsad jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayonini har
tomonlama tahlil qilish, uning mazmunini, rivojlanishining muhim omillarini va
tarixiy bosqichlarini aniqlash. Kurs ishi doirasida globallashuv tushunchasini turli
nuqtai nazardan tahlil qilish va uning asosiy belgilarini aniqlash, globallashuvning
rivojlanishiga ta'sir ko'rsatuvchi asosiy omillarni aniqlash va ularning o'zaro
ta'sirini tahlil qilish, globallashuvning tarixiy bosqichlarini aniqlash va har bir
bosqichning o'ziga xos xususiyatlarini, ijobiy va salbiy tomonlarini o'rganish,
globallashuvning jahon iqtisodiyotining turli sohalariga ta'sirini tahlil qilish,
globallashuvning rivojlanayotgan va rivojlangan davlatlarga ta'sirini taqqoslash,
globallashuvning kelajagi haqida xulosalar chiqarish va istiqbolli yo'nalishlarni
belgilash vazifalari hal etiladi. Kurs ishi natijasida jahon iqtisodiyotining
globallashuvi jarayoni haqida chuqur tushuncha hosil qilish va ushbu jarayonning
kelajagi haqida ob'ektiv baho berish maqsad qilingan.
Kurs ishining vazifalari: Yuqoridagi maqsadga erishish uchun kurs ishiga
quyidagi vazifalar qo’yilgan:
 Globallashuv tushunchasini aniqlash va uning asosiy belgilarini
aniqlash: Globallashuvning turli ta'riflarini tahlil qilish va uning mohiyatini
tushunish.

 Globallashuvning rivojlanishiga ta'sir qiluvchi omillarni aniqlash va ularning
o'zaro ta'sirini tahlil qilish: Iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy, texnologik va
madaniy omillarni o'rganish va ularning globallashuvga ta'sirini baholash.
 Globallashuvning tarixiy bosqichlarini aniqlash va ularning xususiyatlarini
o'rganish: Globallashuvning turli davrlarini ajratish va har bir davrning
o'ziga xos xususiyatlarini tahlil qilish.
 Globallashuvning jahon iqtisodiyotining turli sohalariga ta'sirini tahlil
qilish: Globallashuvning savdo, investitsiyalar, ishlab chiqarish, moliya va
boshqa sohalarga ta'sirini o'rganish.
 Globallashuvning ijobiy va salbiy tomonlarini baholash: Globallashuvning
ijobiy va salbiy oqibatlarini aniqlash va ularning muvozanatini baholash.
 Globallashuvning kelajagi haqida xulosalar chiqarish: Globallashuvning
kelajakdagi rivojlanish yo'nalishlarini bashorat qilish va uning istiqbollarini
tahlil qilish.
 Ilmiy adabiyotlarni tahlil qilish va ularga havolalarni to'g'ri
qo'llash: Mavzuga oid ilmiy manbalarni o'rganish va ularga to'g'ri havolalar
berish.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi: Kurs ishi kirish, 3ta reja, xulosa,
adabiyotlar tahlili qismlaridan iborat holda yoritib berilgan.
G loballashuvning mazmuni va mohiyati, globallashuvning omillari,
globallashuvning rivojlanish bosqichlari, xulosa va foydalanilgan
adabiyotlar ro'yxati qismlaridan iborat. Kirish qismida mavzuning
dolzarbligi va ahamiyati, kurs ishi maqsadi va vazifalari, tuzilishi bayon
etiladi. Asosiy qismda globallashuvning mazmuni, omillari va rivojlanish
bosqichlari batafsil tahlil qilinadi. Xulosa qismida olingan natijalar
umumlashtiriladi va kelajakdagi istiqbollar muhokama qilinadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati kurs ishi davomida ishlatilgan barcha
manbalarni o'z ichiga oladi.

Globallashuvning ta'rifi va asosiy belgilari.
Globallashuv tushunchasi ko‘pgina iqtisodiy adabiyotlarda uchraydi. Lekin
hech birida ushbu terminga aniq va to‘liq ta’rif berilmagan. Maxsus adabiyotlarda
mualliflar ushbu tushunchani turlicha talqin qiladilar. Masalan, AQShdagi
Kaliforniya universiteti sotsiologi, professor M.Kastels globallashuvni «yangi
kapitalistik iqtisodiyot» deb ta’riflab, uning quyidagi asosiy ko‘rinishlariga e’tibor
qaratgan: informatsiya (ma’lumot), bilim va informatsion texnologiya ishlab
chiqarish darajasi hamda raqobat o'sishining asosiy manbai sifatida.
Ayrim tadqiqotchilar globallashuvni oddiy jarayon ko‘rinishida, tor m a’noda
tasavvur qilishmoqda: dunyo bo‘yicha iste’molchilar xohishlari yaqinlashganligi
va taklif etilayotgan mahsulot turlarini umumiylashganligi sababli jahon
mahsulotlari milliy mahsulotlarni bozordan siqib chiqarmoqda".
Aksariyat ekspertlar fikriga ko‘ra, hech bir jamiyatdagi ijtimoiy, iqtisodiy,
siyosiy, huquqiy va boshqa soha yoki harakatlarni globallashuvdan tashqarida,
atroflicha ko‘rib chiqib bo‘lmaydi. Yuqorida ta’kidlanganidek, jahon
iqtisodiyotining globallashuvi jamiyat hayoti hamda faoliyatidagi turli soha va
jabhalarni bir-biriga ta’sir etishi hamda bog‘liq bo‘lib qolishining kuchayyotganini
anglatadi.
Globallashuv - bu iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishdagi jamiyat taraqqiyotining
murakkab bosqichi hisoblanadi. Globallashuv o‘zining boshlang‘ich
bosqichidanoq barqaror rivojlanishga vangi tahdidlarni vujudga keltirdi. Ular bir
qarashda G‘arbiy davlatlardan boshqa barcha mamlakatlarga taalluqli bo’lib
ko‘rinadi, aslida bu chaqiriq yer yuzidagi aksariyat insoniyatga tegishli. Bu esa
jahonda sodir bo‘layotgan barcha voqea-hodisalar hamda jahon tizimini
barqarorlashtirish bo‘yicha olib borilayotgan harakatlarda hamma davlatlarning
mas’uliyatini oshirishga da’vat etadi.
Globallashuv jahon xo‘jaligida barcha hudud va sohalami o‘z ichiga qamrab
olib, milliy xo‘jaliklar rivojlanishidagi tashqi va ichki omillar muvozanatini

birinchisining foydasiga hal etadi. Bugungi kunda ishlab chiqarish omillariga,
asosan texnologiya va kapitalga doimiy talab mavjudligidan kelib chiqqan holda,
hech qanday mamlakat o‘z milliy iqtisodining hajmi (yirik, o‘rta, kichik) va
rivojlanganlik darajasidan (rivojlangan, rivojlanayotgan yoki o‘tish davridagi)
qat’iy nazar o‘zini-o‘zi to‘liq yoki yetarlicha ta’minlay oladi, deb ta’kidlab
bo‘lmaydi. Jahon xo‘jaligi tizimidagi asosiy ishtirokchilaming hatti-harakati va
olib borayotgan ijtimoiy-iqtisodiy siyosatini hisobga olmasdan, hech bir mamlakat
o‘zining iqtisodiy rivojlanish strategiyasini maqsadli shakllantirib, samarali amalga
oshira olmaydi.
Globallashuv jarayoni jahon iqtisodiyotidagi turli jabhalarini qamrab olmoqda,
ya’ni:
- tovarlar, xizmatlar, texnologiyalar, intelektual (aqliy) mulk ob’ektlarining milliy,
xalqaro va jahon savdosi;
- ishlab chiqarish omillarining xalqaro harakati (tabiiy resurslar ishchi kuchi,
kapital va texnologiyalar);
- xalqaro moliya-kredit va valyuta operatsiyalar ko’lamining kengayishi (beg‘araz
moliyalashtirish va yordam, xalqaro iqtisodiy munosabatlar sub’ektlariga kredit va
zayomlar, qimmatbaho qog‘ozlar savdosi, maxsus moliya mexanizmi va
vositalari);
- ishlab-chiqarish, ilmiy-texnikaviy, texnologiya va information hamkorlikning
chuqurlashuvi;
- o‘zaro tovar almashuvidan ishlab chiqarish baynalminallashuviga o‘tilishi ya’ni
bir nechta mamlakatlarning ishlab chiqaruvchilari ma’lum bir tayyor mahsulot
yaratishda turli shakl va bosqichda ishtirok etishlari va pirovard natijada ishlab
chiqarish baynalminallashuvming institutsional shakli sifatida transmilliy
korporatsiyalaming vujudga kelishi;

- kapital baynalminallashuvi ya’ni mamlakatlar o'rtasida xalqaro kapital
harakatining jadallashuvi (bevosita xorijiy investitsiya larning tashqi savdo va
ishlab chiqarishga nisbatan tez sur’atlar bilan oshib borayotganligi), fond bozori
rivojlanish darajasining o‘sishi;
- xalqaro ixtisoslashuv va kooperatsiya doirasida texnologik bilimlar, ilmiy-texnika
va ishlab chiqarish vositalari almashuvining kuchayishi;
- xalqaro hamkorlikni samarali amalga oshirishni ta’minlovchi global moddiy,
informatsiyaviy, tashkiliy-iqtisodiy infratuzilmani yaratish;
-xalqaro savdo tizimidagi an’anaviy odatlami sifat va ko‘lam jihatdan o‘zgartirish
va xalqaro mehnat taqsimotining chuqurlashuvi asosida tovar almashuvining
baynalminallashish darajasini kuchaytirish, xalqaro hamkorlikning eng asosiy
yo‘nalishi sifatida moddiy ishlab chiqarishga nisbatan tez sur’atlar bilan o‘sib
borayotgan xizmatlar sohasini rivojlantirish;
- ishlab chiqarish va iste’mol jarayonlarining atrof muhitga ta’sirining kuchayishi
va mazkur yo‘nalishda xalqaro hamkorlikning kengayishi;
- va nihoyat, ishchi kuchi xalqaro migratsiyasi kolamining haddan ziyod
kengayishi. Rivojlanayotgan mamlakatlardan oqib kelayotgan ishchilar rivojlangan
mamlakatlarda past yoki umuman malaka talab etmaydigan ishlarga jalb
etilmoqdalar. Shu bilan birga yuqori malaka talab etmaydigan, kam ish haqi
to‘lanadigan ish o‘rinlarini to’ldirish uchun xorijiy ish kuchidan foydalanayotgan
mamlakatlar immigratsiya miqdorini kerakli darajada ushlab turishga harakat
qilmoqdalar. Hozirgi kunda telekommunikatsiya texnologiyalari sohasining
rivojlanishi immigratsiya jarayonlariga yangi imkoniyatlarni ochib bermoqda.
Masalan biron bir Yevropa, Shimoliy Amerika yoki Yaponiya kompaniyasi
osonlik bilan dunyoning istalgan mamlakatidagi kompyuter mutaxassisiga ma’lum
bir dastur yaratish yuzasidan o‘z joyidan turib topshiriq bera olishi mumkin.

Turli olimlar va tadqiqotchilar globallashuvni turli nuqtai nazardan talqin
qilishadi va shu sababli, bir nechta asosiy yondashuvlar mavjud.
1. Iqtisodiy yondashuv: Ushbu yondashuv globallashuvni birinchi navbatda
iqtisodiy integratsiya jarayoni sifatida qaraydi. Bu yerda tovarlar, xizmatlar, kapital
va texnologiyalar oqimlarining davlatlar chegaralaridan oson o'tishi va global
bozorlarning shakllanishi asosiy rol o'ynaydi. Ushbu yondashuvning tarafdori
bo'lganlar globallashuvni iqtisodiy o'sish va farovonlikni oshirishning muhim omili
deb hisoblashadi. Biroq, bu yondashuvning zaif tomoni shundaki, u
globallashuvning siyosiy, ijtimoiy va madaniy oqibatlarini e'tiborsiz qoldirishi
mumkin. Masalan, global iqtisodiy inqirozlarning bir-biriga bog'liqligi va ta'siri,
shuningdek, tengsizlikning kuchayishi kabi masalalarni yetarli darajada aks
ettirmaydi. Bunday ta'riflarni Tomas Friedmanning "Dunyoning tekisligi" asarida
kuzatish mumkin.
2. Siyosiy yondashuv: Ushbu yondashuv globallashuvni davlatlararo
hamkorlikning kuchayishi va xalqaro tashkilotlarning ta'sirining ortishi sifatida
qaraydi. Bu yerda xalqaro shartnomalar, diplomatiya, transmilliy korporatsiyalar
va global boshqaruv muhim rol o'ynaydi. Ushbu yondashuv global muammolarni
(atrof-muhit muhofazasi, terrorizmga qarshi kurash) hal qilishda xalqaro
hamkorlikning muhimligini ta'kidlaydi. Ammo, bu yondashuv davlat suvereniteti
va milliy manfaatlarning ta'sirini e'tiborsiz qoldirishi mumkin. Masalan, global
boshqaruvning demokratikligi va samaradorligi, shuningdek, katta davlatlarning
ta'siri kabi muammolarni yetarli darajada aks ettirmaydi.
3. Madaniy yondashuv: Ushbu yondashuv globallashuvni madaniy almashinuv va
global madaniyatning shakllanishi sifatida qaraydi. Bu yerda ommaviy axborot
vositalari, internet va boshqa ommaviy axborot texnologiyalari asosiy rol o'ynaydi.
Ushbu yondashuv madaniy xilma-xillikni saqlash va madaniy identifikatsiyani
himoya qilish kabi masalalarni muhokama qilishga undaydi. Biroq, bu yondashuv
globallashuvning iqtisodiy va siyosiy oqibatlarini e'tiborsiz qoldirishi mumkin.

Masalan, global madaniyatning gomogenizatsiyasi va milliy madaniyatlarning
yo'qolib ketish xavfi kabi muammolarni yetarli darajada aks ettirmaydi.
4. Kompleks yondashuv: Ushbu yondashuv globallashuvni iqtisodiy, siyosiy va
madaniy omillar o'zaro ta'siri natijasida yuzaga keladigan kompleks va ko'p qirrali
jarayon sifatida qaraydi. Bu yondashuv globallashuvning barcha aspektlarini bir
butun sifatida o'rganishga intiladi va uning ijobiy va salbiy oqibatlarini
muvozanatli ravishda baholaydi. Bu yondashuvning asosiy ustunligi shundaki, u
globallashuvning murakkabligini to'liq aks ettiradi, ammo juda keng va noaniq
bo'lishi mumkin.
Xulosa o'rnida shuni ta’kidlash joizki, jamiyat qanchalik boy va baquwat
bo’lsa, shunchalik uning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish darajasi yuqori bo‘Iadi,
qanchalik resurslar oqilona va maqsadli ishlatilsa, shunchalik integratsion
aloqalarning imkoniyatlaridan foydalanish va global bozor sharoitiga moslashuv
darajasi yuqori bo‘ladi.

Globallashuvning omillari: texnologiyalar taraqqiyoti, xalqaro savdo va
investitsiyalar, siyosiy omillar.
Globallashuvning murakkab va ko'p qirrali tabiati uning rivojlanishiga ta'sir
ko'rsatuvchi ko'plab o'zaro bog'liq omillar bilan belgilanadi. Oldingi tahlilda
keltirilgan asosiy to'rtta guruh – texnologik, siyosiy, iqtisodiy va madaniy omillarni
yanada chuqurroq va batafsil ko'rib chiqamiz. Ushbu omillarni o'zaro bog'liqlik va
o'zaro ta'sirini hisobga olgan holda tahlil qilish globallashuv jarayonini to'liqroq
tushunishga yordam beradi.
Texnologiyalar taraqqiyoti: Texnologiyalar taraqqiyoti globallashuvning asosiy
drayveri sifatida uning barcha jihatlariga ta'sir ko'rsatadi. Kommunikatsiya
texnologiyalari, jumladan internet, mobil aloqa va sun'iy yo'ldosh texnologiyalari,
dunyo bo'ylab ma'lumot almashinuvini tezlashtirdi va arzonlashtirdi. Bu global
miqyosda hamkorlikni, ma'lumot almashinuvini va yangi g'oyalarni tarqatishni
osonlashtirdi. Transport texnologiyalari, jumladan, aviatsiya, dengiz va temir yo'l
transportining rivojlanishi tovarlar va xizmatlarning tez va samarali tarqalishiga
yordam berdi. Konteynerlashtirish kabi innovatsiyalar xalqaro yuk tashishni ancha
arzonlashtirdi va global qiymat zanjirlarining rivojlanishiga yordam berdi. Bundan
tashqari, robotlashtirish va avtomatlashtirish kabi texnologiyalar ishlab chiqarish
samaradorligini oshirdi va global bozorlarda raqobatni kuchaytirdi. Biotexnologiya
va genetika sohasidagi taraqqiyot esa global oziq-ovqat ta'minoti va sog'liqni
saqlash sohasiga ta'sir ko'rsatmoqda.
Siyosiy omillar: Siyosiy omillar globallashuvning yo'nalishi va tezligiga sezilarli
ta'sir ko'rsatadi. Sovuq urushning tugashi va ikki qutbli dunyoning yakunlanishi
xalqaro hamkorlikning kuchayishiga va global integratsiya jarayonining
tezlashishiga olib keldi. Liberalizatsiya siyosatini olib boruvchi davlatlar sonining
ko'payishi erkin savdo va investitsiyalarni rag'batlantirdi. Xalqaro tashkilotlar,
jumladan, BMT, JST, XVF va Jahon Banki, globallashuvni boshqarishda muhim
rol o'ynaydi. Ular global qoidalar va standartlarni yaratishda, shuningdek, global
muammolarni hal qilishda hamkorlik qilishda ishtirok etadilar. Shu bilan birga,

global boshqaruvning demokratikligi va samaradorligi haqida bahslar davom
etmoqda va ba'zi davlatlar globallashuvga qarshi himoya choralari ko'rmoqdalar.
Milliy suverenitetni saqlash istagi va globallashuvning salbiy oqibatlariga qarshi
kurashishga urinish siyosiy landshaftni murakkablashtiradi va globallashuvning
kelajagini noaniq qiladi. Populizm va milliyizmning o'sishi ham globallashuvga
qarshilikni kuchaytirishi mumkin.
Iqtisodiy omillar: Iqtisodiy omillar globallashuvning asosiy drayveri bo'lib, ular
iqtisodiy liberalizatsiya, erkin savdo bitimlari va chet el investitsiyalarining o'sishi
bilan ifodalanadi. Bozor iqtisodiyoti tamoyillarining tarqalishi va davlat
aralashuvining kamayishi xalqaro savdo va investitsiyalarni rag'batlantirdi. Erkin
savdo bitimlari, masalan, Jahon Savdo Tashkiloti (JST) doirasida tuzilgan
shartnomalar, tovarlar va xizmatlarning erkin harakatlanishini ta'minladi. Chet el
investitsiyalarining o'sishi esa global qiymat zanjirlarining rivojlanishiga va
iqtisodiy integratsiyaning kuchayishiga yordam berdi. Transmilliy korporatsiyalar
(TKK) global iqtisodiyotda tobora muhim rol o'ynamoqda, ular o'z faoliyatini
butun dunyoga tarqatib, global qiymat zanjirlarini yaratadilar. Ammo, bu
TKKlarning katta kuchga ega bo'lishiga va ba'zi hollarda ularning siyosiy ta'siriga
olib kelishi mumkin. Shu bilan birga, iqtisodiy tengsizlikning kuchayishi, global
moliyaviy inqirozlar xavfi va rivojlanayotgan mamlakatlarning ekspluatatsiyasi
kabi salbiy oqibatlar ham mavjud.
Madaniy omillar: Madaniy omillar globallashuv jarayoniga ikki tomonlama ta'sir
ko'rsatadi. Bir tomondan, madaniyatlarning o'zaro ta'siri va global madaniyatning
shakllanishi yangi g'oyalar va qadriyatlarning tarqalishiga, shuningdek, bir-birini
tushunish va hamkorlikni kuchaytirishga olib keladi. Ommaviy axborot vositalari,
internet va ijtimoiy tarmoqlar madaniyatlararo almashinuvni tezlashtiradi va global
madaniy oqimlarni yaratadi. Boshqa tomondan, bu jarayon madaniy
gomogenizatsiyani va ba'zi milliy madaniyatlarning yo'qolib ketish xavfini keltirib
chiqarishi mumkin. Madaniy identifikatsiyaning saqlanishi va madaniy xilma-
xillikni himoya qilish globallashuvning muhim masalalaridan biri bo'lib qolmoqda.

Global madaniyatning shakllanishi hamma joyda bir xil emas va ba'zi madaniyatlar
boshqalarga qaraganda kuchliroq ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Globallashuvning kelajagi ushbu omillar va ularning o'zaro ta'siri dinamikasiga
bog'liq bo'ladi. Globallashuvning ijobiy tomonlarini kuchaytirish va salbiy
oqibatlarini yumshatish uchun muvozanatli va oqilona siyosat olib borish zarur.
Globallashuv jarayoni davom etar ekan, uning ta'sirini yaxshiroq tushunish va unga
moslashish uchun doimiy tahlil va tadqiqotlar olib borish juda muhimdir.
Globallashuvning asosiy belgilari: Globallashuvning asosiy belgilarini
chuqurroq tahlil qilish orqali uning murakkab va ko'p qirrali tabiati yanada aniqroq
ko'rinadi. Yuqoridagi belgilar bir-biri bilan chambarchas bog'liq va o'zaro ta'sir
qiladi, natijada jahon iqtisodiyotining hozirgi shakli va dinamikasi hosil bo'ladi.
1. Tovarlar va xizmatlarning global aylanishi: Xalqaro savdoning o'sishi nafaqat
miqdor jihatidan, balki sifat jihatidan ham ahamiyatlidir. Endi nafaqat tayyor
mahsulotlar, balki yarim tayyor mahsulotlar va xizmatlar ham global miqyosda
almashtiriladi. Global qiymat zanjirlari (GQZ) ushbu jarayonda muhim rol
o'ynaydi. GQZlar turli mamlakatlardagi korxonalar o'rtasida ishlab chiqarishning
turli bosqichlarini taqsimlashni nazarda tutadi. Masalan, bir mamlakatda xom
ashyo qazib olinadi, boshqa mamlakatda ishlov beriladi, uchinchisida yig'iladi va
to'rtinchisida sotiladi. Bu jarayon ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi va
xarajatlarni kamaytiradi, lekin ayni paytda, mamlakatlarning iqtisodiy qaramligini
oshirishi va global inqirozlarga sezgirligini kuchaytirishi mumkin. Bundan
tashqari, GQZlarning rivojlanishi mehnat sharoitlari va ish haqi bo'yicha
muammolarni keltirib chiqarishi mumkin, chunki kompaniyalar arzon ishchi
kuchiga ega mamlakatlarni afzal ko'rishlari mumkin. Shuningdek, GQZlarning
murakkabligi ularni boshqarishni qiyinlashtirishi mumkin va kutilmagan voqealar
(masalan, pandemiya yoki tabiiy ofatlar) ta'siriga sezgir qiladi.
2. Kapitalning xalqaro harakati: Kapitalning xalqaro harakati nafaqat to'g'ridan-
to'g'ri xorijiy investitsiyalar (TXI) va portfel investitsiyalarini, balki qarzlar va
kreditlarni ham o'z ichiga oladi. TXIlar uzoq muddatli investitsiyalar bo'lib, ishlab

chiqarish quvvatlarini yaratishga va mavjud korxonalarni rivojlantirishga
qaratilgan. Portfel investitsiyalari esa qisqa muddatli va yuqori daromad keltirishi
mumkin, ammo ayni paytda yuqori xavfga ham ega. Moliyaviy bozorlarning
integratsiyasi global moliyaviy tizimni o'zaro bog'liq va murakkab qiladi. Bu bir
tomondan, investitsiyalarni diversifikatsiya qilish va moliyaviy resurslarni samarali
taqsimlash imkoniyatini yaratadi, boshqa tomondan esa, global moliyaviy
inqirozlarning tez tarqalishiga va ularning jiddiy oqibatlariga olib kelishi mumkin.
Masalan, 2008 yildagi global moliyaviy inqiroz buning yorqin misolidir. Bundan
tashqari, kapitalning erkin harakati ba'zi mamlakatlarning iqtisodiy siyosatini
cheklashi va ularning suverenitetini kamaytirishi mumkin.
3. Texnologiyalar va innovatsiyalarning tarqalishi: Texnologiyalar va
innovatsiyalar globallashuvning muhim drayveri bo'lib, ularning tarqalishi
iqtisodiy o'sish va ijtimoiy taraqqiyot uchun muhim ahamiyatga ega. Biroq, bu
jarayon ham tengsiz bo'lishi mumkin. Rivojlangan mamlakatlar yangi
texnologiyalar va innovatsiyalarga erta kirish imkoniyatiga ega bo'lib, bu ularning
raqobatbardoshligini oshiradi. Rivojlanayotgan mamlakatlar esa texnologik
oraliqni yengish uchun ko'proq kuch sarflashlari kerak. Bundan tashqari,
texnologiyalar transferi ba'zan intellektual mulk huquqlarini himoya qilish bilan
bog'liq muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Innovatsiyalar diffuziyasi ham
tengsiz bo'lishi mumkin, chunki ba'zi texnologiyalar va innovatsiyalarni
o'zlashtirish uchun kerakli resurslar va infratuzilma hamma joyda mavjud emas.
4. Axborot va kommunikatsiyalar: Internet va mobil aloqa texnologiyalari axborot
almashinuvini tezlashtirdi va globallashuvning tezlashishiga katta hissa qo'shdi.
Odamlar butun dunyo bo'ylab bir-biri bilan bog'lanishi, ma'lumot olishi va g'oyalar
almashishi mumkin. Bu demokratiya va siyosiy ishtirokni kuchaytirishi mumkin,
ammo ayni paytda noto'g'ri ma'lumotlarning tarqalishi va kiberxavfsizlik
muammolari ham yuzaga keladi. Bundan tashqari, Internetga kirish imkoniyati
hamma uchun teng emas, bu esa raqamli tengsizlikni kuchaytirishi mumkin.

5. Madaniy almashinuv: Globallashuv madaniy almashinuvni tezlashtirdi va global
madaniyatning shakllanishiga olib keldi. Bu jarayon madaniy xilma-xillikni
oshirishi va yangi g'oyalar va qadriyatlarning tarqalishiga yordam berishi mumkin.
Ammo, ayni paytda, u milliy madaniyatlarning yo'qolib ketish xavfini ham keltirib
chiqarishi mumkin va madaniy gomogenizatsiya xavfi mavjud. Bundan tashqari,
madaniy almashinuv har doim ham o'zaro teng bo'lmaydi va ba'zi madaniyatlar
boshqalarga qaraganda kuchliroq ta'sir ko'rsatishi mumkin.
6. Xalqaro hamkorlik: Globallashuv sharoitida xalqaro hamkorlikning muhimligi
ortadi. Global muammolarni (iqlim o'zgarishi, pandemiyalar, terrorizm) hal qilish
uchun davlatlar o'rtasida hamkorlik zarur. Xalqaro tashkilotlar bu jarayonda
muhim rol o'ynaydi, ammo ularning samaradorligi va demokratikligi haqida
bahslar davom etmoqda. Bundan tashqari, davlatlarning manfaatlari to'qnashuvi
xalqaro hamkorlikka to'sqinlik qilishi mumkin.
Yuqoridagi tahlil globallashuvning asosiy belgilarining o'zaro bog'liqligi va
murakkabligini ko'rsatadi. Ushbu belgilarning ta'siri ijobiy va salbiy jihatlarni o'z
ichiga oladi va ularni har tomonlama tahlil qilish globallashuvning kelajagi haqida
ob'ektiv xulosalar chiqarishga yordam beradi.
Globallashuvning iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va madaniy oqibatlari o'zaro
bog'liq va murakkabdir. Ularning ijobiy va salbiy tomonlarini alohida ko'rib
chiqamiz:
Globallashuvning iqtisodiy oqibatlari orasida iqtisodiy o'sishning tezlashishi,
tovarlar va xizmatlar narxining pasayishi, innovatsiyalar va texnologiyalar
taraqqiyoti, ish o'rinlarining yaratilishi kabi ijobiy jihatlar mavjud. Shu bilan birga,
ish o'rinlarining yo'qotilishi, tengsizlikning kuchayishi, global moliyaviy inqirozlar
xavfi, rivojlanayotgan mamlakatlarning ekspluatatsiyasi kabi salbiy oqibatlar ham
kuzatiladi. Masalan, Xitoyning jahon iqtisodiyotiga integratsiyasi iqtisodiy o'sishni
tezlashtirdi, lekin ayni paytda ish o'rinlarining rivojlangan mamlakatlardan
rivojlanayotgan mamlakatlarga ko'chishiga ham olib keldi. Global qiymat zanjirlari
tovarlar narxini pasaytirdi, lekin ayni paytda rivojlanayotgan mamlakatlardagi

ishchilarning mehnat sharoitlarini yomonlashtirdi. 2008 yildagi global moliyaviy
inqiroz esa globallashuvning moliyaviy bozorlarning o'zaro bog'liqligi tufayli
yuzaga kelgan salbiy oqibatlariga misol bo'la oladi.
Globallashuvning siyosiy oqibatlari orasida xalqaro hamkorlikning kuchayishi,
demokratiyaning tarqalishi kabi ijobiy jihatlar mavjud. Shu bilan birga, davlat
suverenitetining pasayishi, global boshqaruvning samaradorligi va demokratikligi
bilan bog'liq muammolar, transmilliy korporatsiyalar ta'sirining kuchayishi kabi
salbiy oqibatlar ham kuzatiladi. Masalan, BMT kabi xalqaro tashkilotlar global
muammolarni hal qilishda hamkorlikni kuchaytiradi, lekin ayni paytda katta
davlatlarning ta'siri global boshqaruvning samaradorligiga ta'sir qilishi mumkin.
Transmilliy korporatsiyalar iqtisodiy rivojlanishga hissa qo'shishi mumkin, lekin
ayni paytda ularning siyosiy ta'siri va milliy manfaatlar bilan to'qnashuvi ham
mavjud.
Globallashuvning ijtimoiy oqibatlari orasida madaniy almashinuvning
kuchayishi, hayot sifatining yaxshilanishi kabi ijobiy jihatlar mavjud. Shu bilan
birga, ijtimoiy tengsizlikning kuchayishi, migratsiya muammolari, madaniy
gomogenizatsiya kabi salbiy oqibatlar ham kuzatiladi. Masalan, internet va
ommaviy axborot vositalari madaniyatlar o'rtasida almashinuvni kuchaytiradi,
lekin ayni paytda milliy madaniyatlarning yo'qolib ketish xavfini ham keltirib
chiqarishi mumkin. Globallashuv rivojlanish imkoniyatlarini kengaytiradi, lekin
ayni paytda ijtimoiy tengsizlikni kuchaytirishi va ba'zi ijtimoiy guruhlarni
chetlatishi ham mumkin. Migratsiya globallashuvning muhim qismi bo'lib, u yangi
imkoniyatlar yaratadi, lekin ayni paytda integratsiya va ijtimoiy moslashish bilan
bog'liq muammolarni ham keltirib chiqarishi mumkin.
Globallashuvning madaniy oqibatlari orasida madaniy xilma-xillikning
oshirilishi, global muloqotning osonlashishi kabi ijobiy jihatlar mavjud. Shu bilan
birga, madaniy gomogenizatsiya, madaniy identifikatsiyaning yo'qotilishi kabi
salbiy oqibatlar ham kuzatiladi. Masalan, global madaniyatning tarqalishi
madaniyatlararo tushunishni oshirishi mumkin, lekin ayni paytda milliy

madaniyatlarning o'ziga xos xususiyatlarini yo'qotishiga ham olib kelishi mumkin.
Globallashuv turli madaniyatlar vakillari o'rtasida muloqotni osonlashtiradi, lekin
ayni paytda madaniy stereotiplar va noto'g'ri tushunchalarni ham tarqatishi
mumkin.

Globallashuvning Rivojlanish Bosqichlari:
Zamonaviy jahon iqtisodiyotining shakllanishi ob'ektiv ravishda ishlab
chiqarish va xalqaro mehnat taqsimotining rivojlanish qonuniyatlari, tobora yangi
mamlakatlarni ko'paytirishning umumiy jarayoniga jalb qilish, jahon savdosini
iqtisodiy o'sishning eng muhim omillaridan biriga aylantirish, milliy fermer
xo'jaliklari va aholining turli xil tovarlar va xizmatlarga bo'lgan ehtiyojlarini
qondirish bilan belgilanadi.
Jahon iqtisodiyoti turli xil elementlarni o'z ichiga olgan murakkab tizim
bo'lib, uning asosini xalqaro va alohida davlatlar doirasi bilan cheklangan moddiy
va ma'naviy tovarlarning milliy ishlab chiqarilishi, ularning taqsimlanishi,
almashinuvi va iste'moli tashkil etadi. Global miqyosda ham, alohida davlatlar
doirasida ham global reproduktiv jarayonning ushbu bosqichlarining har biri,
ularning o'rni va umuman ulushiga qarab, butun dunyo iqtisodiy tizimining
ishlashiga ta'sir qiladi.
Jahon iqtisodiyoti yoki jahon iqtisodiyoti - bu doimiy dinamikada,
harakatda bo'lgan, o'sib borayotgan xalqaro aloqalarga ega bo'lgan va shunga mos
ravishda eng murakkab o'zaro ta'sirga ega bo'lgan, bozor iqtisodiyotining ob'ektiv
qonunlariga bo'ysunadigan milliy fermer xo'jaliklari majmui, natijada juda
ziddiyatli, ammo shu bilan birga ozmi-ko'pmi yaxlit dunyo iqtisodiy tizimi
shakllanadi.
Zamonaviy jahon iqtisodiyotining rivojlanishi va unga milliy fermer
xo'jaliklarining jalb etilishida bir necha davrlar ajralib turadi.
Jahon iqtisodiyotining rivojlanishidagi inqiroz hodisalari bilan tavsiflangan
birinchi davr (XX asrning 20-30 yillari). Jahon iqtisodiyotining chuqur ijtimoiy-
iqtisodiy inqirozi birinchi jahon urushi, dunyoning etakchi mamlakatlari
iqtisodiyotini rivojlantirishda 20-30-yillarning oxiridagi buyuk depressiya
natijasida yuzaga kelgan iqtisodiy aloqalarning umumiy beqarorligi bilan birga
keldi.
Ikkinchi davr (XX asrning 40-yillari oxiri - 80-yillari) tadbirkorlik kapitali
eksportining jadal o'sishi bilan tavsiflanadi. Shu vaqt ichida ishlab chiqarishning

o'sishi jahon iqtisodiyotining tashkiliy-iqtisodiy parametrlariga asosiy ta'sir
ko'rsatdi.
Ishlab chiqarish aloqalaridagi asosiy kuch mahsulotni yaratish, uni amalga
oshirish, hisoblash, kreditlashni amalga oshiradigan xalqaro ishlab chiqarish
komplekslarini tashkil etgan transmilliy korporatsiyalar (TMKlar) bo'ldi. 60-
yillarning o'rtalarida mustamlakachilik tizimining yo'q qilinishi ko'plab yangi,
rivojlanayotgan mamlakatlarni xalqaro maydonga olib keldi, ular bugungi kunda
ham jahon iqtisodiyotida alohida o'rin tutmoqda.
Jahon iqtisodiyotining rivojlanishidagi uchinchi davrning boshlanishi XX
asrning so'nggi o'n yilligi deb hisoblanishi mumkin, bu davrda geografik
makonning rivojlanishi, xalqaro va ba'zi hollarda Sayyora, ishlab chiqarish
kuchlarining shakllanishi, iqtisodiy o'zaro ta'sir va o'zaro bog'liqlik
kuchaygan. Sharqiy Evropa mamlakatlarida g'arbiy davlatlarga yaqin iqtisodiy va
siyosiy tuzilmalarni shakllantirish jarayonlari boshlandi. Xususan, Rossiyada 90-
yillarning boshidan boshlab mamlakat iqtisodiyotini boshqaruvning bozor
sharoitlariga o'tkazish va uni jahon iqtisodiyotiga chuqur integratsiya qilishga
qaratilgan iqtisodiy islohotlar boshlandi. Jahon iqtisodiyotining ushbu rivojlanish
davriga kirishi mamlakatlar o'rtasidagi hamkorlikni kuchaytirishi, ularning
iqtisodiy va siyosiy tuzilmalari birligini kuchayishiga olib kelishi mumkin.
90-yillarda jahon iqtisodiyotini xalqarolashtirish jarayoni, 80-yillarga
nisbatan, quyidagi sifat jihatidan yangi xususiyatlarga ega::
- Jahon sotsialistik tizimi qulaganidan so'ng, ko'plab mamlakatlar jahon
iqtisodiy aloqalari tizimiga qat'iy kiritilgan.
- Tashqi iqtisodiy aloqalar va xalqaro hisob-kitoblarni liberallashtirish
ko'plab mamlakatlarni qamrab oladi.
- Texnologiya, atrof-muhitning ifloslanishi, moliya institutlari faoliyati,
moliyaviy hisobotlar, milliy statistika va boshqalar uchun barcha mamlakatlar
uchun yagona standartlar keng qo'llanildi.
- Makroiqtisodiy siyosatning bir xil mezonlarini joriy etish, soliq
siyosatiga, bandlik siyosatiga qo'yiladigan talablarni birlashtirish va H. k. bunga

asosan xalqaro valyuta jamg'armasi (XVF), Jahon savdo tashkiloti (JST) va
boshqalar kabi xalqaro tashkilotlarning faoliyati yordam beradi.
Shunga qaramay, globallashuv jarayonining kuchayishiga qaramay, jahon
iqtisodiyoti global iqtisodiyotdan hali ham uzoqdir: rivojlanayotgan mamlakatlar
aholisining yarmi xalqaro iqtisodiy almashinuv va kapital harakati ta'sir
qilmaydigan yopiq iqtisodiyotda yashaydi.
Zamonaviy jahon iqtisodiyoti bir xil emas. U ijtimoiy tuzilishi, siyosiy
tuzilishi, ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlarining
rivojlanish darajasi, shuningdek xalqaro iqtisodiy munosabatlarning tabiati, ko'lami
va usullari bilan ajralib turadigan davlatlarni o'z ichiga oladi.
Hozirgi kunda jahon iqtisodiyotida etakchi o'rinni eng rivojlangan ettita
mamlakat egallaydi: AQSh, Yaponiya, Kanada, Germaniya, Frantsiya, Buyuk
Britaniya va Italiya. Ular sanoat rivojlangan mamlakatlar guruhining (ORS) sanoat
ishlab chiqarishining 80% dan ortig'ini va global sanoat ishlab chiqarishining
taxminan 60% ni, mos ravishda elektr energiyasi ishlab chiqarishning 70 va 60%
ni, tovarlar va xizmatlar eksportining 60% dan ortig'ini va 50% ni tashkil qiladi.
Milliy fermer xo'jaliklarini yagona jahon iqtisodiyotiga birlashtirish
xalqaro mehnat taqsimotiga (MRG) asoslangan bo'lib, bu alohida mamlakatlarning
mamlakatlar bir-biri bilan almashadigan ayrim turdagi mahsulotlarni ishlab
chiqarishga ixtisoslashuvidir.
80-90-yillarda dunyoda ulkan transformatsion kuchning keng ko'lamli
iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy jarayonlari boshlandi, bu allaqachon jahon
iqtisodiyotiga ta'sir ko'rsatdi.
Jahon iqtisodiyotining muhim muammosi-bu nafaqat rivojlanish darajasi,
balki MRI va jahon iqtisodiyotida ishtirok etish darajasi bilan tavsiflanadigan ko'p
bosqichli tizimlarning o'zaro ta'siri. Jahon iqtisodiyotining hozirgi rivojlanishining
o'ziga xos xususiyati integratsiyadir va integratsiya umumiydir: kapital, ishlab
chiqarish, mehnat. Dastlab Evropada paydo bo'lgan (Evropa iqtisodiy hamjamiyati-
EEC, iqtisodiy o'zaro yordam Kengashi-CMEA), u so'nggi yillarda yangi

mamlakatlar va mintaqalarni qamrab oldi va quyidagi yo'nalishlarda
rivojlanmoqda:
- ishlab chiqaruvchi kuchlarni xalqarolashtirish;
- xalqaro mehnat taqsimotini xalqarolashtirish;
- moddiy tovarlarning an'anaviy xalqaro savdosi ko'lamini oshirish va
sifatini o'zgartirish;
- turli mamlakatlarda iqtisodiy faoliyatning o'zaro bog'liqligi va o'zaro
bog'liqligini ta'minlaydigan moliyaviy va ishlab chiqarish resurslarining xalqaro
harakati;
- xizmat ko'rsatish sohasini rivojlantirish;
-xalqaro ilmiy-texnik bilimlar almashinuvi;
- xalqaro mehnat migratsiyasi;
- zamonaviylikning global muammolarini hal qilishga qaratilgan xalqaro
hamkorlik (tabiatni muhofaza qilish, jahon okeanini, kosmosni o'rganish,
rivojlanayotgan mamlakatlarning och qolgan aholisiga yordam berish va
boshqalar).
Turli mamlakatlar iqtisodiyotlari o'rtasidagi iqtisodiy aloqalar xalqaro
mehnat taqsimotiga asoslangan xalqaro iqtisodiy munosabatlar shaklida amalga
oshiriladi.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimida tovar bozorlari bilan bir qatorda
jahon moliya bozori, xalqaro mehnat bozori, jahon axborot bozori, xalqaro
valyuta-moliya tizimi faoliyat ko'rsatmoqda.
Kapital harakati, xorijiy investitsiyalar, uzoq muddatli xalqaro, davlat
kreditlari global moliya tizimiga to'liq ko'rinish beradi. Mehnat resurslari, bandlik
imkoniyatlari va sharoitlaridagi mamlakat farqlari xalqaro mehnat bozorining
shakllanishiga olib keladigan davlatlararo mehnat oqimlarining paydo bo'lishi va
rivojlanishini belgilaydi. Axborot ta'minoti, intellektual mulk rolining o'sishi,
patentlash tizimining keng joriy etilishi, ixtiro va kashfiyotlarni litsenziyalash,
mualliflik huquqini himoya qilish bo'yicha davlatlararo bitimlar jahon axborot
bozorini rivojlantirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratmoqda.

Shunday qilib, MeO xalqaro iqtisodiy integratsiyaning o'ziga xos omili
sifatida ishlaydigan bozor tipidagi jahon iqtisodiy munosabatlaridir.
Integratsiya-bu iqtisodiy rivojlanish darajasiga yaqin bo'lgan barqaror
iqtisodiy aloqalarni va milliy fermer xo'jaliklarining mehnat taqsimotini
rivojlantirishning ob'ektiv jarayoni. Tashqi iqtisodiy almashinuv va ishlab
chiqarish sohasini qamrab olgan holda, bu milliy fermer xo'jaliklarining yaqin
birlashuviga, mintaqaviy iqtisodiy komplekslarning yaratilishiga olib keladi.
Xalqaro iqtisodiy integratsiya (Mei) - bu alohida milliy iqtisodiyot
o'rtasidagi chuqur barqaror munosabatlar va mehnat taqsimotini rivojlantirish,
ularning iqtisodiyotlarining turli darajalarda va turli sohalarda o'zaro ta'siri asosida
mamlakatlarning iqtisodiy va siyosiy birlashishi jarayoni.
Iqtisodchilar integratsiya jarayonlarining rivojlanishining quyidagi
bosqichlarini yoki ketma-ket bosqichlarini ajratib ko'rsatishadi:
- erkin savdo zonasi, unda ishtirokchi mamlakatlar o'rtasidagi savdo
cheklovlari bekor qilinadi;
- erkin savdo zonasi faoliyati bilan bir qatorda yagona tashqi savdo tarifini
belgilash va uchinchi mamlakatlarga nisbatan yagona tashqi savdo siyosatini
amalga oshirishni nazarda tutuvchi bojxona Ittifoqi;
- uning ishtirokchilariga erkin o'zaro savdo va yagona tashqi savdo tariflari
bilan bir qatorda kapital va ishchi kuchining erkin harakatlanishini, shuningdek
iqtisodiy siyosatni muvofiqlashtirishni ta'minlaydigan yagona yoki umumiy bozor;
-davlatlararo iqtisodiy integratsiyaning eng yuqori shakli bo'lgan va boshqa
barcha integratsiya shakllarini umumiy iqtisodiy va valyuta-moliyaviy siyosatni
amalga oshirish bilan birlashtirgan iqtisodiy va valyuta Ittifoqi.
Qat'iy aytganda, hozirgi vaqtda mamlakatlarning faqat bitta xalqaro
integratsiya guruhi haqiqatan ham to'rt bosqichdan o'tdi - bu Evropa Ittifoqi
(Evropa Ittifoqi). Boshqa integratsiya guruhlari o'z rivojlanishida birinchi va
qisman ikkinchi bosqichlarni bosib o'tdilar. Masalan, Osiyo, Afrika va Lotin
Amerikasi mamlakatlarida hozirda 20 dan ortiq mintaqaviy guruhlar mavjud. Va

ularning hamkorlik shakllari va sohalari xilma-xil bo'lsa-da, barcha guruhlar
integratsiya xususiyatiga ega emas.
Bojxona uyushmalari shaklida birlashmalarni shakllantirish
tendentsiyasidan tashqari, ayrim davlatlarning iqtisodiy yaqinlashuvi jarayonida
xom ashyo ishlab chiqaruvchi va eksport qiluvchi mamlakatlar uyushmalari, erkin
iqtisodiy zonalar muhim o'rin tutadi.
Xom ashyo eksport qiluvchi mamlakatlar assotsiatsiyalari rivojlanayotgan
mamlakatlar tomonidan xom ashyo ularning ko'pchiligining iqtisodiyotida muhim
rol o'ynashi, eksportning 4/5 qismiga etishi va shuning uchun ularning valyuta
tushumlarining asosiy manbai bo'lganligi sababli yaratilgan. Ularning ta'lim olish
huquqi BMT Bosh Assambleyasining qarorlari bilan tasdiqlandi. Erkin iqtisodiy
zonalar turli darajadagi iqtisodiy rivojlanish davlatlarida tashkil etiladi. Erkin
iqtisodiy zonani bojsiz savdo va ombor zonasi sifatida tushunish eng keng
tarqalgan bo'lib, u milliy hududning bir qismi bo'lib, fiskal rejim nuqtai nazaridan
davlat chegaralaridan tashqarida deb hisoblanadi.
Shunday qilib, ishlab chiqarish va integratsiyani xalqarolashtirishda
namoyon bo'ladigan jahon iqtisodiy munosabatlari individual milliy
iqtisodiyotlarning o'zaro bog'liqligini kuchayishiga, jahon iqtisodiyotining
yaxlitligini shakllantirishga olib keladi.
Oldingi tahlil globallashuvning asosiy bosqichlarini umumiy ko'rinishda
taqdim etdi. Endi esa, har bir bosqichning o'ziga xos xususiyatlarini, asosiy
drayverlarini, ijobiy va salbiy oqibatlarini yanada chuqurroq va batafsil ko'rib
chiqamiz. Shuni yodda tutish kerakki, ushbu bosqichlar bir-biridan keskin ajralib
turmaydi va ular o'rtasida uzluksiz o'tish mavjud.
1. Proto-Globallashuv (taxminan 1500-1800): Markaziylashgan Savdo va
Mustamlakachilik
Ushbu davr asosan Buyuk Geografik Kashfiyotlar va yangi dengiz yo'llarining
ochilishi bilan belgilanadi. Evropa davlatlari yangi bozorlar va resurslarni izlab,
dengiz safarlarini kuchaytirdi. Hindiston, Xitoy va Janubi-Sharqiy Osiyo bilan

savdo aloqalari kengaydi. Ziravorlar, ipak, choy va boshqa tovarlarning global
aylanishi kuchaydi. Biroq, ushbu savdo asosan Evropa davlatlari manfaatlari uchun
xizmat qildi va ko'plab rivojlanayotgan mamlakatlar uchun ekspluatatsiya va
qaramlikni keltirib chiqardi. Mustamlakachilik davlatlarning iqtisodiy
rivojlanishiga to'sqinlik qildi, mahalliy ishlab chiqarishni bostirdi va resurslarni
chetga olib chiqdi. Texnologiyalar rivojlanishi sekin edi, aloqa va transport
cheklangan edi. Xabar almashish asosan dengiz yo'llari orqali amalga oshirildi va
ma'lumotlarning tarqalishi juda sekin sur'atlarda yuz berdi. Proto-globallashuv
davrida shakllangan global savdo tarmoqlari keyingi davrlar uchun poydevor
yaratdi, biroq bu poydevor notekis va adolatsiz edi.
2. Birinchi Globallashuv To'lqini (taxminan 1800-1914): Sanoat Inqilobi va Erkin
Savdo
Sanoat inqilobi texnologiyalar taraqqiyoti (bug' mashinalari, temir yo'llar,
paroxodlar, telegraf) va ommaviy ishlab chiqarishning rivojlanishiga olib keldi. Bu
global miqyosda tovarlar va xizmatlar aylanishini tezlashtirdi va xalqaro savdoning
keskin o'sishiga sabab bo'ldi. Erkin savdo g'oyalari targ'ib qilindi va liberalizm
iqtisodiyotda hukmronlik qila boshladi. Biroq, bu davrda ham mustamlakachilik
davom etdi va global iqtisodiyotda notekislik saqlanib qoldi. Evropa davlatlari va
AQSh rivojlanayotgan mamlakatlarni ekspluatatsiya qilishda davom etdilar va
ularning iqtisodiy taraqqiyotini cheklashdi. Rivojlanish notekis bo'lib, boy va
kambag'al mamlakatlar o'rtasidagi farq tobora kengaydi. Imperializm global
siyosatda asosiy rol o'ynadi va davlatlar o'rtasidagi raqobat global mojarolarga olib
keldi. Birinchi Jahon urushi birinchi globallashuv to'lqiniga to'sqinlik qildi.
3. Globallashuvning Pasayishi (taxminan 1914-1945): Milliy Davlatlar va Urush
Birinchi va Ikkinchi Jahon urushlari global iqtisodiyotga halokatli ta'sir ko'rsatdi
va globallashuv jarayonini qaytardi. Xalqaro savdo va investitsiyalar keskin
qisqardi. Davlatlar o'z iqtisodiyotlarini himoya qilish uchun proteksionist siyosat
olib bordilar. Milliy davlatlarning roli kuchaydi va xalqaro hamkorlik zaiflashdi.
Ushbu davrda global iqtisodiyotning integratsiyasi to'xtab qoldi va ko'plab
mamlakatlar iqtisodiy inqirozlarga duch keldi. Urushdan keyingi qayta qurish davri

global iqtisodiyotni qayta tiklashga va xalqaro hamkorlikni mustahkamlashga
qaratildi.
4. Ikkinchi Globallashuv To'lqini (taxminan 1945-2008): Liberalizatsiya va Global
Integratsiya
Ikkinchi Jahon urushidan keyin Bretton-Vuds tizimi va boshqa xalqaro
tashkilotlarning tashkil etilishi globallashuvning yangi bosqichini boshladi.
Xalqaro savdo va investitsiyalar keskin o'sdi. Liberalizatsiya siyosati ko'plab
mamlakatlarda amalga oshirildi va tovarlar, xizmatlar va kapitalning erkin
harakatlanishi ta'minlandi. Kommunikatsiya va transport texnologiyalari rivojlandi,
bu global integratsiyani tezlashtirdi. Global qiymat zanjirlari rivojlandi va
transmilliy korporatsiyalar global iqtisodiyotda muhim rol o'ynay boshladi. Ammo,
ushbu davrda ham iqtisodiy tengsizlik kuchaydi, global muammolar (atrof-muhit
ifloslanishi, iqlim o'zgarishi) dolzarb bo'lib qoldi va 2008 yildagi global moliyaviy
inqiroz globallashuvning zaif tomonlarini ko'rsatdi.
5. Globallashuvning Hozirgi Davri (2008 yildan hozirgacha): Noaniqlik va Yangi
Geopolitka
2008 yildagi inqirozdan keyin globallashuv jarayoni o'zgarishga uchradi.
Proteksionizm va milliyizm kuchaydi, global hamkorlik qiyinchiliklarga duch
keldi. Geopolitka o'zgarishlari (AQSHning ta'sirining pasayishi, Xitoyning
ko'tarilishi, Rossiyaning harakatlari) global tartibni o'zgartirmoqda. Shu bilan
birga, texnologiyalar taraqqiyoti (raqamli texnologiyalar, sun'iy intellekt, katta
ma'lumotlar) globallashuvni yangi yo'nalishlarda rivojlantirishda davom etmoqda.
Global qiymat zanjirlari o'zgarib, mintaqaviy integratsiya kuchaymoqda. Hozirgi
davr globallashuvning notekisligi, uning salbiy oqibatlariga qarshi kurashish
zarurati va geopolitik beqarorlik bilan belgilanadi. Globallashuvning kelajagi hali
noaniq bo'lib, ko'plab omillarga bog'liq.
Ushbu batafsil tahlil globallashuvning rivojlanishi qanchalik murakkab va ko'p
qirrali ekanligini ko'rsatadi. Har bir bosqich oldingisiga bog'liq bo'lib, uning ijobiy
va salbiy oqibatlari kelajakdagi rivojlanishga ta'sir ko'rsatadi. Globallashuvning

kelajagi ko'plab omillarga, jumladan, texnologiyalar taraqqiyoti, geopolitik vaziyat
va global boshqaruv tizimining samaradorligiga bog'liq.

Xulosa:
Ushbu kurs ishi globallashuvning murakkab va ko'p qirrali tabiati, uning tarixiy
rivojlanishi, asosiy omillari va oqibatlarini keng ko'lamli tahlil qilishga
bag'ishlangan. Tahlilimiz globallashuvning tekis va bir xil emasligini, balki doimiy
o'zgarib turuvchi va notekis jarayon ekanligini ko'rsatdi. Uning ta'siri turli
mamlakatlar va ijtimoiy guruhlar uchun turlicha bo'lib, ijobiy va salbiy
oqibatlarning o'zaro ta'sirini hisobga olish zarurligini ta'kidlaydi.
Asosiy Natijalar va Xulosalar:
Globallashuvning aniq ta'rifi yo'q: "Globallashuv" atamasi turli xil ma'nolarga ega
bo'lib, uning aniq ta'rifi hanuzgacha bahs mavzusi bo'lib qolmoqda. Ushbu kurs
ishi globallashuvni iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va madaniy integratsiyalashuv
jarayoni sifatida ko'rib chiqdi.
Globallashuvning bosqichlari va o'zgarishlari: Globallashuvning rivojlanishi bir
necha bosqichlarda sodir bo'lgan. Proto-globallashuv davri asosan geografik
kashfiyotlar va mustamlakachilik bilan belgilangan bo'lsa, sanoat inqilobi global
integratsiyani sezilarli darajada tezlashtirdi. Ikki jahon urushi globallashuvni
to'xtatdi, keyinchalik Bretton-Vuds tizimi va liberalizatsiya siyosati uning yangi
bosqichini boshladi. 2008 yildagi moliyaviy inqirozdan keyin globallashuvning
tabiati o'zgardi va hozirgi paytda geopolitik beqarorlik va proteksionizm
kuchayishi kuzatilmoqda.
Globallashuvning asosiy omillari: Globallashuvning rivojlanishi texnologiyalar
taraqqiyoti (kommunikatsiya va transport), siyosiy omillar (xalqaro hamkorlik,
liberalizatsiya siyosati), iqtisodiy omillar (erkin savdo, chet el investitsiyalari) va
madaniy omillar (madaniyatlararo almashinuv) ta'siri bilan belgilanadi. Bu omillar
o'zaro bog'liq va bir-birini ta'sir qiladi.
Globallashuvning ko'p qirrali oqibatlari: Globallashuvning ijobiy oqibatlariga
iqtisodiy o'sish, texnologik taraqqiyot, savdo hajmining o'sishi, madaniyatlararo
almashinuv va xalqaro hamkorlikning kuchayishi kiradi. Biroq, uning salbiy
oqibatlari ham mavjud: iqtisodiy tengsizlikning kuchayishi, global moliyaviy

inqirozlar xavfi, atrof-muhit muammolari, milliy madaniyatlarning yo'qolib ketish
xavfi va global boshqaruvning samaradorligi bilan bog'liq muammolar.
Globallashuvning kelajagi noaniq: Globallashuvning kelajagi hali noaniq bo'lib
qolmoqda. Texnologiyalar taraqqiyoti, geopolitik o'zgarishlar va global boshqaruv
tizimining samaradorligi uning keyingi rivojlanishini belgilaydi. Globallashuvning
salbiy oqibatlarini yumshatish va uning ijobiy tomonlarini kuchaytirish uchun
global hamkorlik va oqilona siyosat muhim ahamiyatga ega.
Globallashuvning Kelajagi haqidagi Bashoratlar va Tavsiyalar:
Globallashuvning kelajagi noaniq va bir nechta mumkin bo'lgan senariylar mavjud.
Eng ehtimolli senariylardan biri bu globallashuvning davomiyligi, lekin uning
tabiati va tezligiga o'zgarishlar kiritilishi hisoblanadi. Mintaqaviy integratsiya
kuchayishi, global qiymat zanjirlarining o'zgarishi va texnologiyalar taraqqiyoti
globallashuvning yangi shakllarini yaratishga olib kelishi mumkin.
Globallashuvning salbiy oqibatlarini yumshatish va uning ijobiy tomonlarini
kuchaytirish uchun quyidagi tavsiyalar beriladi:
Adolatli va teng huquqli globallashuvni rivojlantirish: Global boshqaruv
tizimini isloh qilish va rivojlanayotgan mamlakatlarning iqtisodiy taraqqiyotiga
ko'proq imkoniyatlar yaratish zarur. Savdo bitimlarini adolatli qilish va
rivojlanayotgan mamlakatlarning o'z milliy sanoatini rivojlantirishini qo'llab-
quvvatlash muhim ahamiyatga ega.
Atrof-muhitni muhofaza qilishga e'tibor qaratish: Globallashuvning atrof-
muhitga salbiy ta'sirini kamaytirish uchun global hamkorlik va chora-tadbirlarni
amalga oshirish zarur. Iqlim o'zgarishiga qarshi kurash va barqaror rivojlanish
tamoyillariga amal qilish muhimdir.
Texnologiyalar taraqqiyotidan adolatli foydalanish: Texnologiyalar
taraqqiyotiga asoslangan globallashuvni boshqarish va uning ijobiy tomonlaridan
barcha mamlakatlar va ijtimoiy guruhlar foydalanishini ta'minlash zarur. Raqamli
tengsizlikni kamaytirish va raqamli savodxonlikni oshirish muhimdir.

Madaniy xilma-xillikni himoya qilish: Global madaniyatning shakllanishiga
qaramasdan, milliy madaniyatlarning o'ziga xosligini saqlash va madaniy xilma-
xillikni himoya qilishga e'tibor qaratish lozim. Madaniyatlararo dialogni
rivojlantirish va madaniy almashinuvni qo'llab-quvvatlash muhimdir.
Global hamkorlikni kuchaytirish: Global muammolarni hal qilish uchun
xalqaro hamkorlikni kuchaytirish va global boshqaruv tizimini isloh qilish zarur.
Davlatlar o'rtasidagi ishonchni mustahkamlash va samarali muloqotni o'rnatish
muhim ahamiyatga ega.
Globallashuvning kelajagi barchamizning harakatlarimizga bog'liq. Oqilona
siyosat va global hamkorlik orqali biz globallashuvning salbiy oqibatlarini
yumshatish va uning ijobiy tomonlaridan barcha mamlakatlar va odamlar
foydalanishini ta'minlashga harakat qilishimiz mumkin. Globallashuvni boshqarish
jarayoni doimiy ravishda takomillashtirilib borilishi va uning ta'sirini doimiy
ravishda kuzatib borish kerak.

Ushbu tadqiqot jahon iqtisodiyotining globallashuv jarayonini ko'p qirrali va
murakkab hodisa sifatida tahlil qilishga bag'ishlangan edi. Biz globallashuvni
aniqlashdagi qiyinchiliklarni va uning turli nuqtai nazardan – iqtisodiy, siyosiy,
ijtimoiy va madaniy jihatlardan o'rganilishini ko'rib chiqdik. Globallashuvning
asosiy belgilarini, jumladan, tovarlar va xizmatlarning global aylanishini,
kapitalning xalqaro harakatini, texnologiyalar va innovatsiyalarning tarqalishini,
axborot va kommunikatsiyalarni rivojlanishini, madaniy almashinuvni va xalqaro
hamkorlikni batafsil o'rgandik. Har bir belgining o'ziga xos xususiyatlari,
shuningdek, ularning o'zaro bog'liqligi va o'zaro ta'siri tahlil qilindi.
Tadqiqot davomida globallashuvning iqtisodiy oqibatlari, jumladan, iqtisodiy
o'sishning tezlashishi, tovarlar va xizmatlar narxining pasayishi, innovatsiyalar va
texnologiyalar taraqqiyoti, ish o'rinlarining yaratilishi kabi ijobiy jihatlari,
shuningdek, ish o'rinlarining yo'qotilishi, tengsizlikning kuchayishi, global
moliyaviy inqirozlar xavfi, rivojlanayotgan mamlakatlarning ekspluatatsiyasi kabi
salbiy oqibatlari batafsil ko'rib chiqildi. Global qiymat zanjirlari va transmilliy

korporatsiyalar faoliyatining iqtisodiy o'sishga va global integratsiyaga ta'siri
muhokama qilindi. Shuningdek, glo ballashuvning moliyaviy bozorlarga ta'siri va
global moliyaviy inqirozlar xavfi tahlil qilindi.
Siyosiy jihatdan, globallashuv xalqaro hamkorlikni kuchaytirdi va
demokratiyaning tarqalishiga hissa qo'shdi. Ammo, shu bilan birga, davlat
suverenitetining pasayishi, global boshqaruvning samaradorligi bilan bog'liq
muammolar va transmilliy korporatsiyalar ta'sirining kuchayishi kabi salbiy
oqibatlar ham mavjud. Xalqaro tashkilotlarning roli va ularning samaradorligi
muhokama qilindi.
Ijtimoiy jihatdan, globallashuv madaniy almashinuvni kuchaytirdi va hayot
sifatining yaxshilanishiga yordam berdi. Biroq, shu bilan birga, ijtimoiy
tengsizlikning kuchayishi, migratsiya muammolari va madaniy gomogenizatsiya
kabi salbiy oqibatlar ham mavjud. Globallashuvning ijtimoiy integratsiyaga ta'siri
va ijtimoiy adolat masalalari muhokama qilindi.
Madaniy jihatdan, globallashuv madaniy xilma-xillikni oshirdi va global
muloqotni osonlashtirdi. Ammo, shu bilan birga, madaniy gomogenizatsiya va
madaniy identifikatsiyaning yo'qotilishi xavfi ham mavjud. Global madaniy
oqimlar va milliy madaniyatlarning o'zaro ta'siri tahlil qilindi.
Yakunida, globallashuvning ijobiy va salbiy oqibatlari o'zaro bog'liq va
murakkab ekanligi ta'kidlandi. Globallashuvning ijobiy tomonlarini kuchaytirish va
salbiy oqibatlarini yumshatish uchun muvozanatli va oqilona siyosat olib borish
zarurligi ta'kidlandi. Globallashuvning kelajagi va unga moslashish strategiyalari
muhokama qilindi. Tadqiqot natijalari globallashuv jarayonini chuqurroq
tushunishga va unga munosabatni shakllantirishga yordam beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
1.Isadjanov A.A., Ismailova N.S. Jahon iqtisodiyotining globallashuvi. O ’ quv
qo ’ llanma. –T.: «IQTISODIYOT», 2019. – 154 b.
2. Isadjanov A.A. «Jahon iqtisodiyotining globallashuvi» fanidan
talabalarning mustaqil ishi bo'yicha o'quv-uslubiy qo'llanma. --Ташкент:
ЖИДУ, 2013. - 76 b.
3. G.G’. Nazarova, N.M. Salixova. “Jahon iqtisodiyotinij globallashuvi”. /prof.
N.X. Jumaev tahriri ostida (o’quv qo’Ilamna TDIU, 201ly . 320 bet.
4. Vaxabov, A.V., D.A. Tadjibayeva, and Sh.X. Xajibakiev. Jahon iqtisodiyoti va
xalqaro iqtisodiy munosabatlar . Toshkent: Baktria press, 2015. 584 p.
5. A.M.Alimov. Globallashuv va mintaqaviy iqtisodiy integratsiya jarayonlari. - Т .:
«Fan va tcxnologiya», 2016, 276 bet.
6. Paul R. Gregory, Robert C. Stuart . The Global Economy and Its Economic
Systems. South-Western, Cengage Learning. 2014. ISBN-13: 978-1-285-05535-0
7. 3. Vaxabov A.V. Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar: o’quv
qo’llanma. / A.V. Vaxabov, Sh.X.Xajibakiev, Sh.I.Raxmanov, X.A.Usmanova. –
Т.: Iqtisod-Moliya, 2014. – 372 b.
8. Xodiyev B.Yu., Shodmonov Sh.Sh. Iqtisodiyot nazariyasi. Darslik. - Т.:
“Barkamol fayz media”, 2018. - 783 bet;
9. Мировая экономика в 2 ч. Часть 1 : учебник для академического
бакалавриата / Б. М.Смитиенко [и др.] ; под редакцией Б.М.Смитиенко,
Н.В.Лукьянович. — 4-е изд., перераб. и доп. — Москва : Издательство
Юрайт, 2019. -216 с.
10. International Monetary Fund. 2023. World Economic Outlook:
A Rocky Recovery. Washington, DC. April.
11. www.worldbank.org – Jahon bankining rasmiy sayti

Jahon iqtisodiyotining globallashuvi : mazmuni, omillari va rivojlanish bosqichlari.

Kurs ishi.

Sotib olish