Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 164.3KB
Покупки 1
Дата загрузки 17 Август 2023
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Архитектура

Продавец

Bohodir Jalolov

Karkassiz binolarning fazoviy bikirligini ta'minlash

Купить
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
“GEOLOGIYA-QIDIRUV VA KON-METALLURGIYA”
FAKULTETI
HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI KAFEDRASI
“5640100-Hayotiy faoliyat xavfsizligi”
bakalavr ta’lim yo‘nalishi 
“Bino va inshootlar xavfsizligi” fanidan 
Karkassiz binolarning fazoviy bikirligini ta`minlash   
mavzudagi kurs loyihasining hisob-tushuntirish yozuvi
 
  Bajardi:   20-18 guruh talabasi                                      Ergashev.O.Q
 Rahbar:dots.                                                               Xasanova.O.T 
Toshkent
1 “TASDIQLAYMAN”
“Hayot faoliyati xavfsizligi” kafedrasi
mudiri
___________ prof.  M.N. Musayev
Kafedra___________________________________202__ yil “____”___________
KURS LOYIHASI
Kurs bo’yicha ______________________________________________________
Guruh__________________ Talaba _______________ Rahbar_______________
T O P S H I R I Q
1. Ishlanadigan mavzu________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2. Boshlang’ich ma’lumotlar___________________________________________
_________________________________________________________________
__________________________________________________________________
_________________________________________________________________
3. Qo’llanmalar______________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
4. Grafik qismi_____________________________________________________
1.________________________________________________________________
2.________________________________________________________________
3.________________________________________________________________
5. Tushuntirish yozilmasining tuzilishi___________________________________
__________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
6. Qo’shimcha mashg’ulotlar va ko’rsatmalar_____________________________
7. Kurs loyihasini topshirish davri
1 2 3 4 Himoya 
Fakt 
Reja 
Rahbar _______________________
2 Mundarija
KIRISH
I. Binolarning konstruktiv   tiplari,   fazoviy bikirligi .
1.1 Binoning turg'unligi va fazoviy bikirligi
1.2 Bino va inshootlarda psixofizologik haqida umumiy 
tushuncha.
II.
Karkassiz  binolarning fazoviy bikirligini ta`minlash
2.1 Qurilishda o'lchamlarni yagona uyg'unlashtirish sistemasi
2.2 Qurilishda ishlatiladigan tabiiy toshlarning xillari
Hisob qismi
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
3 KIRISH
  O’zbekiston   Respublikasi   mustaqilli   yillarida   bo’lgan   o’zgarishlar   j amiyat
rivojining   zamonaviy   ilmiy-texnologik   darajasi   bir   tomondan,   qurilish   ishlab
chiqarishiga,   odatda,   yuqori   talablar   qo‘yadi,   ikkinchi   tomondan,   uni
takomillashtirishda va yangilanishiga yangi imkoniyatlarni ochib beradi.
Qurilish   ishlab   chiqarish   asosiga   hozirgi   vaqtda   qo‘yilayotgan   prinsiplar
quyidagilardir:   tizimlilik;   havfsizlik;   moslashuvchanlik;   resurstejamkorlik;   sifat;
samaradorlik.
Tizimlilik   ob’ekt   qurilishining   ishlab   chiqarish   jarayonini   murakkab
ierarxik tuzilishga ega, bir-biri bilan va tashqi muhit bilan konstruktiv, texnologik,
tashkiliy va iqtisodiy aloqalar bilan bog‘liq katta miqdordagi elementlardan iborat
murakkab   ierarxik   tuzilmaga   ega   yagona   qurilish   tizimi   sifatida   ko‘rib   chiqishni
anglatadi.
Havfsizlik   ob’ektni   qurishda   va   foydalanishda   qabul   qilinadigan   hajmiy-
rejaviy,   konstruktiv,   tashkiliy-texnologik   echim(qaror)larning   atrof   tabiiy   va
ijtimoiy   sharoitlariga   muvofiqligini   ta’minlovchi   va   ob’ektning   mustahkamligini
kafolatlovchi   prinsipdan   iborat   bo‘lib,   shu   jumladan   favqulodda   va   ekstremal
holatlar yuzaga kelganda1.
Moslashuvchanlik   ob’ektni   barpo   etish   ishlab   chiqarish   jarayonining
maydonchadagi   ishlarni   amalga   oshirishda   tez-tez   o‘zgaruvchan   sharoitlariga
moslashishi,   keng   diapazonda   tashkiliy,   texnologik   va   resursli   parametrlarning
o‘zgarishiga   javob   bermoq   va   bunda   loyihaviy   ko‘rsatkichlarni   saqlagan   holda
pirovard natijaga erishish qobiliyatini anglatadi.
Resurstejamkorlik   qurilish   ob’ektini   barpo   etishning   barcha   bosqichlarida
moddiy,   energetik,   mexnat,   moliyaviy   resurslarni   maqbullashtirishga   va
sarflanishini tejashga yo‘naltirilgan prinsipni ifoda etadi.
Sifat   qurilish   jarayonlari   barcha   parametrlarining   loyihaviy   qiymatlarga
mos   kelishi,   shuningdek   ob’ektni   qurish   va   foydalanishning   barcha   bosqichlarida
uzluksiz   nazorat   qilish   tizimi   asosida   amaldagi   norma   (me’yor)   lar,   standartlar,
tartiblarga muvofiq kelishini anglatadi.
4 I .    Binolarning konstruktiv   tiplari,   fazoviy bikirligi
1.1  Binoning turg'unligi va fazoviy bikirligi
Binoning   konstruktiv   elementlari   (1-3-rasmlar)   vazifasiga   ko'ra
qo'yidagilardan iborat bo'ladi:
to'suvchi,   ya'ni   xonani   tashqi   muhit   ta'siridan   himoyalaydi   yoki   xonalarni
bir-biridan ajratib turadi;
ko'tarib   turuvchi   devor   –   yuqorida   joylashgan   konstruksiyalar,   jixozlar,
mebellar va shu kabilardan tushadigan og'irlikni ko'tarib turadi;
aralash devor –  bir vaqtning o'zida ham ko'tarib turuvchi, ham tashqi muhit
ta'siridan himoyalovchi vazifani bajaradi.
Binolarning   y e r   u s t i   va   y e r   o s t i   qismlari   bo'ladi.   Poydevor,   podval,
texnik maqsadlarga mo'ljallangan yerto'la devorlari hamda birinchi qavatning toza
poli   sathidan   pastda   joylashgan   boshqa   konstruktiv   elementlar   binoning   yer   osti
qismi   hisoblanadi.   Birinchi   qavat   sathidan   balandda   joylashgan   konstruktiv
elementlar binoning yer usti qismini tashkil etadi.
Grajdan binolarining asosiy konstruktiv elementlari:
poydevor   –   binoning   yer   osti   qismi   bo'lib,   yuqorida   joylashgan
konstruksiyalar nagruzkasini zamin (grunt) ga uzatadi.
Konstruktiv   tuzilishi   jihatdan   uzluksiz   lentasimon   poydevor   (ko'tarib
turuvchi  devorlar  ostida tutash  tasma – polosa  ko'rinishida joylashgan)  va ustunli
poydevor   (ayrim   tayanchlar   ko'rinishida)   bo'ladi.   Mayda   donali   materiallardan
quriladigan   binolarning   poydevorlariga   xarsangtosh,   g'ishtlar   va   yig'ma   temir-
beton buyumlar ishlatiladi va hokazo;
devorlar   (tashqi   va   ichki)   orayopmalardan   tushadigan   nagruzkani   qabul
qilib,   poydevorga   o'tkazadi,   shuningdek,   onalarni   tashqi   muhit   ta'siridan   himoya
qiladi. 
Devorlar   nagruzka   qabul   qilishiga   qarab:   k o ' t a r i b   t u r u v c h i ,   o ' z
o g ' i r l i g i n i   k o ' t a r u v c h i   va  p a r d e v o r l a r g a  ajratiladi;
5 g'isht,   temir-beton   yoki   metall   kolonnalar   ko'rinishidagi   tayanch lar
yuqorida joylashgan elementlarning nagruzkasini poydevorga o'tkazadi;
   
1-rasm.   Grajdan   binosining
asosiy konstruktiv elementlari:  
1   -   poydeor;   2   -   devor;   3
orayopma; 
4   -   pardevor;   5   -   chordoq;   6   -
tarnov;  7 - tom;  8 - deraza;  9 - eshik. 2-rasm.   Ko'p   qavatli
korxona   binosining   asosiy
konstruktiv   elementlari:   1   -
ustunchali   poydevor;   2   -   poydevor
to'sini;   3   –   kolonna;   4   -   xari;   5   -
qavatlararo   orayopma;   6   -   tom;   7   -
devorlar; 8 – deraza.
3-rasm.   Bir   qavatli   korxona
binosining asosiy konstruktiv elementlari:   1
-   ustunli   poydevor;   2   -   poydevor   to'sini;   3   -
kolonna;   4   -   kranosti     to'sini;   5   -   stropila
to'sini; 6 - yopma plitasi;   7 - oynali tuynuk; 8
- tashqi devor paneli; 9 – deraza.
orayopmalar (qavatlararo yopmalar)  binoning ichki bo'shlig'ini qavatlarga
bo'ladi va nagruzkani devorlarga uzatadi.  Ular joylashishiga qarab:
q a v a t l a r a r o   o r a y o p m a   – qo'shni qavatlarni bir-biridan ajratadi;
p o d v a l   u s t i   o r a y o p m a s i   – birinchi qavatni podvaldan ajratib turadi;
c h o r d o q   o r a y o p m a s i   – tepa qavatni chordoqdan ajratadi;
nagruzka tushmaydigan pardevor –  xonalarni bir-biridan ajratadi;
6 tom   yopma,   ya'ni   tomni   yopish   uchun   ishlatilgan   material   va   uni   ushlab
turadigan   konstruksiyadan   iborat.   Tomlar   konstruktiv   tuzilishi   jihatdan
quyidagilarga bo'linadi:
c h o r d o q l i   t o m   -   binoning   yuqorigi   qavati   yopmasi   bilan   chordoq   tomi
orasida joylashgan;
c h o r d o q s i z   t o m   binoning tepa qavati yopmasi bilan birlashgan;
zinalar   bino   qavatlarini   o'zaro   bog'laydi   va   ko'pincha,   zinaxona   deb
ataladigan xonada bo'ladi.
Ikki qavatli binodagi kvartiralarni o'zaro bog'laydigan zinalar  ichki zina  deb
ataladi. Mamlakatimizning janubiy rayonlarida zinalar binodan tashqarida bo'lishi
mumkin; bu holda ular   o c h i q   (tashqi) zina deb yuritiladi;
derazalar   xonalarga   kunduzgi   yorug'lik,   quyosh   nuri   tushishi   hamda
xonalarni shamollatish uchun xizmat qiladi;
eshiklar   xonalarni   bir-biri   bilan   bog'laydi,   shuningdek,   binoga   kirish   va
undan chiqish yo'li hisoblanadi.
Ko'p qavatli sanoat binosining asosiy konstruktiv elementlari:
poydevorlar   (ustunli)   –   kolonnalardai   tushadigan   nagruzkani   qabul   qilib,
zaminga qtkazadi;
poydevorning   chetki   qatorlariga   yotqizilgan   poydevor   to'sinlari   tashqi
devorlardan tushadigan nagruzkani qabul qiladi;
balandligi   bir   yoki   ikki   qavatcha   keladigan   kolonnalar   xari   (rigel)larga
konsollari bilan tayanadi;
xarilar   –   qavatlararo   orayopmaning   plitalari   tayanib   turadigan   gorizontal
konstruktiv elementlardir;
sanoat korxonalari binolarining devorlari, orayopmalari, zinalari, deraza va
eshiklari, tom yopmalari Grajdan binolaridagi kabi vazifani bajaradi.
Bir qavatli korxona binolarining asosiy konstruktiv element lari:
kolonnalar   tagidagi   poydevorlar   ularga   tayanib   turadigan   element lar
nagruzkasini qabul qilib, zaminga o'tkazadi;
7 poydevor bloklariga tiralib qo'yilgan  poydevor to'sinlari  tashqi devorlardan
tushadigan nagruzkani qabul qiladi;
bir   yoki  ikki   konsolli   kolonnalar   ular  ustiga  yotqizilgan  kranosti   to'sinlari
nagruzkasini qabul qiladi;
ustiga   relslar   yotqizilgan   kranosti   to'sinlari   ko'prik   kranning   relslar
bo'yicha harakatlanishi uchun xizmat qiladi;
ustiga   plitalar   to'shalgan   va   qoplama   yotqizilgan   fermalar   yoki   to'sinlar
binoni tashqi muhit ta'siridan himoyalaydigan yopma hosil qiladi;
fonarlar  yorug'lik tushishi va ventilyasiya uchun mo'ljal langan;
devorlar, deraza  va  eshiklar  grajdan binolaridagi kabi vazifani bajaradi.
Hozirgi   vaqtda   qurilayotgan   binolarning   ko'pchiligi   yig'ma
konstruksiyalardan   quriladi.   Bunday   binolarning   barcha   konstruktiv   elementlari
qurilish industriyasi korxonalarida tayyorlangan konstruksiya va detallardan iborat
bo'ladi;   mazkur   korxonalar   hamma   turdagi   qurilishlar   uchun   kerak   bo'ladigan
xilma-xil yig'ma temir-beton va beton konstruksiyalarni ishlab chiqaradi.
Turar   joy   va   jamoatchilik   binolari,   sanoat   va   qishloq,   xo'jalik   binolariga
ishlatiladigan   ayrim   buyumlarning   nomlari   bir   xil   bo'ladi.   Masalan,   poydevorlar,
kolonnalar,   orayopma   panellari   va   hokazolar.   Lekin   nomlari   bir   xil   bo'lgan
buyumlar binoning vazifasiga qarab bir-biridan ancha farq qiladi. Masalan, sanoat
korxonalari   binolariga   ishlatiladigan   yig'ma   konstruksiyalar   grajdan   binolariga
ishlatiladigan   konstruktiv   elementlarga   nisbatan   ancha   yirik   bo'ladi,   chunki   unda
kolonnalarning   bo'ylama   qatorlari   orasidagi   masofa,   fermalarning   balandligi,
ko'prik krandan va boshqalardan tushadigan nagruzka juda katta.
Qurilish   sanoati   korxonalarida   barcha   turdagi   binolarga   ishlati ladigan
umumiy   buyumlardan   tashqari,   faqat   korxona   binolari   uchun   mo'ljallangan   qator
konstruksiyalar:   kranosti   to'sinlari,   oralig'i   katta   fermalar   va   boshqalar,
shuningdek,   grajdan   binolari   uchun   ventilyasiya   bloklari   va   hokazolar   ham
tayyorlanadi.
8    1.2   Bino va inshootlarda psixofizologik haqida umumiy tushuncha .
  Interyer   (франц .   interieur   —   ichki)   -   me morlikda   —   bino   va   inshootʼ
(turar   joy,   jamoat   va   sanoat)   larning,   badiiy   bezatilgan   va   jihozlangan   ichkari
qismi. Vazifasiga ko ra, me moriy yechimi (ko rinishi, hajmi, shakli, bezaklari va	
ʻ ʼ ʻ
b.)ga,   jihozlar   xususiyati   (mebel   jihozlari   va   b.)ga,   binoning   qanday   maqsadga
mo ljallanganligiga, o zaro mos  yaratilishiga bog liq. 	
ʻ ʻ ʻ
Interyer   holati   orqali   xonadon   sohibining   didi   haqida,   yoki   zavod   цехini
jixozlaganiga qarab ilmiy taraqqiyot holati haqida xulosa chiqarishimiz mumkin.
Uyni   eshik   derazalarning shakli, hajmi,   devor   va   shift , polni bezagi  va uy
jihozlarining   bezagi   ta’sviri   orqali   qaysi   davrga   mansubligini   bilib   olishimiz
mumkin.
Teatrdagi   interyer   har   tomonlama   ichki   jihozlari   bilan   estetik   jihatdan
zavod цехidan farq qiladi.
Zavodning   metall   quyish цехini  ko’z oldimizga keltiraylik.
Katta   seh   poliga   yotqizilgan   katta   hajmdagi   plitalar,   relesda   harakat
qilayotgan   og’ir   kranlar,   kumushsimon   tutun   orasidan   цехga   tushayotgan   sun’iy
yorug’   yonidagi   metall   pishiriq,   qozondan   ko’rinayoggan   qizil   lava   va   ko’k   tutun
kabi holati o’zini hayotiy go’zalligi bilan rassomni beixtiyor o’ziga tortadi.
Interter   janrida   hayotning   turli   bosqichlarida   ko’plab   rassomlar   ijod
qilishgan   ularning   asalari   orqali   o’sha   davrdagi   qishloq   uylari,   cherkov,
xonani,   saroylarni   ichki   interyerlari   orqali   qanday   holatda   bo’lganini   bilamiz.
Ko’plab   shunday   realistik   san’at   asarlarida   yozuvchi   olimlarning,   jamoat
arboblarining xonalari tasvirlangan.
9             Arxitektura   inshootlarini   loyihalash   ularning   mustahkamligi,
chidamliligi   va   atrof-muhit   uchun   xavfsizligini   ta'minlaydigan   barcha   qurilish   va
sanitariya me'yorlariga muvofiq amalga oshirilishi kerak.
Qurilishni boshlashdan oldin qurilish diagrammasida quyidagi nuanceslarni
hisobga olish kerak:
Kelajakdagi   oby'ektning   joylashuvi   va   uni   asosiy   nuqtalarga   muvofiq
joylashtirish.
Zamin   holati.   Bunga   yer   osti   suvlarining   mavjudligi   va   ularning   paydo
bo'lish chuqurligi, tuproqning muzlash darajasi va uning tarkibi kiradi.
Tashqi   ish   sharoitlari,   ya'ni   atrof-muhitning,   harorat   o'zgarishi,   yuqori
namlik, bo'ron shamollari va boshqalar.
Uning   qurilishida   foydalaniladigan   qurilish   materiallari   tanlovini
belgilaydigan oby'ektning maqsadi.
Muhim:   barcha   qurilish   materiallari   ekologik   xavfsizlik,   yong'inga
chidamlilik, sovuqqa yoki korroziyaga chidamlilik talablariga javob berishi kerak.
Zamonaviy   binolarni   loyihalashtirish   bu   butun   ilm-fan   bo'lib,   u   yerda
oby'ektni zarur ishonchlilik va chidamlilik bilan ta'minlaydigan ortiqcha ma'lumot
yo'q.   Shunday   qilib,   loyihada   strukturaning   xavfsizligini   ta'minlaydigan   salbiy
omillarni   (masalan,   yer   osti   suvlarini   drenajlash)   bartaraf   etish   to'g'risidagi
ma'lumotlar ko'rsatilishi mumkin.
Shuningdek,   me'moriy   inshootlarni   loyihalashda   poydevorning   kattaligi,
turi   va   mustahkamligidan   tortib,   tom   yopish   materiallarining   hajmi   va   og'irligiga
qadar barcha hisob-kitoblarni bajarish muhimdir.
Sanoat binolarining ichki qismini hal qilishda zamonaviy ilm-fan, texnika,
san'at   yutuqlaridan   foydalanish   orqali   funktsional,   texnik,   me'moriy   va   iqtisodiy
talablarni bajarish hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Mehnat   unumdorligini   oshirish,   mahsulot   sifatini   oshirish,   ishchilarning
charchoqlarini kamaytirish, ishlab chiqarish jarohatlarini kamaytirish asosan ichki
me'moriy yechimga bog'liq. Ichki arxitektura yaqindan sanoat binosining umumiy
10 me'moriy   va   konstruktiv   ko'rinishi   bilan   bog'liq   va   jarayon,   binolar,   sanitariya-
gigiyena talablari, qurilish iqlim maydoni meteorologik rejimida bog'liq.
Sanoat   binolarining   ichki   qismini   me'moriy   tashkil   qilishning   mumkin
bo'lgan usullari ichki makonning birligi, ishlab chiqarish xonasining tashqi makon
bilan aloqasi, qurilish tuzilmalari, texnologik asbob - uskunalardan foydalanish va
ayrim  hollarda ichki  kompozitsiyaning faol  elementlari  sifatida ishlab chiqarilgan
mahsulotlar, yorug'lik va rangni kompleks ishlatish hisoblanadi.
Bir qavatli va ko'p qavatli sanoat  binolarini loyihalashda ichki makonning
birligi printsipi so'nggi paytlarda tobora ko'proq e'tirofga sazovor bo'ldi. Keraksiz
ichki   devorlar   va   bo'linmalardan   voz   kechish   katta   jihozlardan   foydalanishga
imkon   beradi,   ishlab   chiqarish   jarayonini   modernizatsiya   qilish   bilan   bog'liq
ishlarni   osonlashtiradi.   Ustunlarning   katta   tarmog'i   ishlab   chiqarish   binosining
keng   ko'lamli   rejalashtirish   echimini   butunlay   yangi   ichki   xususiyatlarga   ega
bo'lgan ko'p qirrali xususiyatga ega.
Ichki makonning birligining me'moriy ifodasi, butun zaldan o'tib, zamin va
shipning   tekisliklari   shisha   qismlar   bilan   ajratilgan   turli   xonalarda   bir   xil   rangli
(ya'ni   rangli)   va   konstruktiv   echimlarga   ega   bo'lganda   yanada   kuchayadi.   Yuk
ko'taruvchi   tuzilmalardan   ramkaning   ustunlari   yordamida   yagona   maydoni   katta
hajmli tuzilmalar bilan qoplanganligi haqidagi tasavvurni yaratadi.
Ishlab   chiqarish   binolarini   tashqi   makon   bilan   bog'lash   (bu   erda   oqilona)
lenta   yoki   uzлюксiz   shisha   qurilma   bilan   amalga   oshiriladi.   Ichki   va   ichki
muhitdagi   vizual   termoyadroviy   ishchilarning   psixologik   holatiga   ijobiy   ta'sir
ko'rsatadi,   ularning   charchoqlarini   kamaytiradi.   Ba'zi   tashqi   elementlarning
(visorlar,   maysazorlar,   devor   qoplamalari   va   boshqalar)   binosiga   kirish   tashqi   va
ichki makonning o'zaro bog'liqligiga yordam beradi.
Qattiq   qurilish   binolarida   yoqimsiz   yopiq   his-tuyg'ular   binoning   engil
shaffof   qoplamasi   elementlari   bilan,   shuningdek,   ichki   bezakni   bezashlari   bilan
yumshatilishi   mumkin.   Badiiy   va   psixologik   ta'sir   shuningdek,   kompozitsiyaga
soxta   yorug'lik   ob'ektlari,   landshaft   nurli   vitraylar   va   boshqalarni   kiritish   orqali
erishiladi.
11 Ichki  makonni idrok qilish binoning konstruktiv qaroriga bog'liq. Qurilish
inshootlari va texnologik uskunalar - me'moriy kompozitsiyaning faol elementlari.
Ritm,   shakl,   nisbat,   o'lchov,   to'qima,   rang   va   ichki   sanoat   binosi   tarkibiy
elementlari   va   texnologik   uskunalar   yoritish,   barcha   bu   sezilarli   ichki   me'moriy
tasvirni ta'sir qiladi.
Bir   qavatli   sanoat   binolari   ichki   makonda   devorlarning   kompozitsion
qiymatini   yo'qotadigan   keng   ko'lamli   ustunlar   bilan   mustahkam   qurilish.   Bir
qavatli   binolarda   asosiy   rolni   qoplamalarning   qo'llab-quvvatlovchi   tuzilmalari   va
to'xtatilgan shiplarning dizayni va ko'p qavatli qo'llab-quvvatlovchi ship dizaynlari
o'ynaydi.
Texnologik uskunalar ko'pincha ichki kompozitsiyaga katta ta'sir ko'rsatadi
va ba'zi ishlab chiqarishlarda kompozitsiyaning asosiy omili bo'ladi.
Uskunalar   va   коммуникацияlarni   joylashtirish   tizimi   ichki   makonning
me'moriy   ifodasini   yaxshilashga   yordam   beradi,   shuningdek,   ishlab   chiqarilgan
mahsulotlar   ishlab   chiqarish   ichki   qismiga   yangi   me'moriy   fazilatlarni   berishi
mumkin. Misol  uchun, quyish do'konlarida eritilgan metall ichki makon tarkibida
asosiy e'tiborni yaratadi.
Ichki   makonning  ifodasi   tabiiy  yoki   sun'iy   yorug'lik  bilan   ta'kidlanadi,   bu
uning   shakllarining   hajmini   va   yengilligini   kuchaytiradi   yoki   zaiflashtiradi.
Yoritish   armatura   ichki   tarkibning   muhim   elementidir.   Sanoat   binolarini   sun'iy
yoritish   moslamalarining   shakli   umumiy   kompozitsion   yechim   bilan   mos
kelmasligi kerak.
Ichki   makonning   oqilona   yorug'lik   va   rangli   echimi   ishchilarning
farovonligi   va   kayfiyatini   yaxshilaydi,   sanoat   korxonalarida   qulay   psixologik
muhit yaratadi.
"Rang hamma narsaga qodir, u yorug'lik, xotirjamlik yoki hayajon tug'ishi
mumkin.  U  uyg'unlikni   yaratishi   yoki   shokka  sabab  bo'lishi   mumkin,  undan   juda
ko'p mo "jizalar kutish mumkin, ammo bu falokatga olib kelishi mumkin"
Ishlab   chiqarish   muhitidagi   rang   kompozitsion   vosita   sifatida,   psixologik
qulaylik omili va axborot vositasi sifatida qaraladi.
12 Ichki makonning rang muhitiga ham funktsional, ham me'moriy va badiiy
talablar   qo'yiladi.   Funktsional   talablarga   javob   beradigan   talablar   mavjud   bo'lib,
ularning   bajarilishi   ish   joyida   optimal   mehnat   sharoitlarini   yaratishga   kafolat
beradi, bu esa ishlab chiqarish jarohatlarini kamaytirishga, xodimlarning sog'lig'ini
saqlashga,   ularning   e'tiborini   oshirishga,   ko'rish   organlarining   faoliyatini
yaxshilashga yordam beradi.
Rangli muhit uchun me'moriy va badiiy talablar binoning ichki makonining
miqyosi-rejalashtirish va rangli echimini bir - biri bilan bog'lab turishidir va ichki
makonning   rang-barang   me'moriy   va   badiiy   tarkibi   ishchilarga   to'g'ri   hissiy   ta'sir
ko'rsatadi.
Funktsional   va   arxitektura-badiiy   talablarni   kompleks   ko'rib   chiqish
xonadagi   ranglarning   kombinatsiyasini   aniqlashga   imkon   beradi,   ya'ni   uning
"rangli iqlimi"ni hal qilish.
Rang xarakterlanadi:
rang-mos keladigan nomga ega bo'lgan dominant to'lqin uzunligi;
to'yinganlik   -   oq   rangga   nisbatan   poklik   (sof   rang   yoki   oq   aralashmasi
bilan);
yorug'lik yorqinligi, ya'ni yorug'lik aks etishi yoki radiatsiya miqdori.
Inson   ko'zining   ranglari   bir   qatorda   joylashgan:   qizil,   to'q   sariq,   sariq,
yashil,   ko'k,   ko'k,   binafsha.   Ushbu   gullar   guruhi   kromatik   deb   ataladi.   Kromatik,
shuningdek, oq, qora va kulrang, ular faqat yorug'lik bilan bir-biridan farq qiladi.
Asosiy   ranglar   ko'k,   sariq   va   qizil   rangga   ega;   qolgan   ranglar   asosiy   ranglarni
aralashtirishdan olinadi.
Bir-birini   to'ldiruvchi   ranglar   deb   ataladi,   ular   rang   doirasida   diametri
jihatidan   qarama-qarshidir.   Ranglar   odamlarning   idrokiga   qarab   sovuq   (yashil,
ko'k, ko'k, binafsha) va issiq (qizil, to'q sariq, sariq) bo'linadi.
Odatda,   ichki   makonni   echishda   ranglar   to'plami   ishlatiladi,   bu   ranglar
sxemasi   deb   ataladi.   Tegishli   ranglarning   ustunligiga   qarab   sovuq,   issiq,   aralash
yoki neytral bo'lishi mumkin.
13 Rangni   idrok   etishga   ta'sir   yorug'lik,   rang   muhiti,   binoning   yorug'lik
mamlakatlari va mavsumiga nisbatan joylashishi bilan bog'liq.
Sun'iy   yorug'lik   manbalari   bilan   ma'lum   sirtlarni   yoritganda,   sirt   rangi
spektr tarkibiga qarab turli yo'llar bilan qabul qilinishi mumkinligini hisobga oladi,
ya'ni.ishlatiladigan lampalar turiga bog'liq bo'ladi. Floresan lampalar bilan yoritish
eng to'g'ri rangni beradi, chunki ularning spektral tarkibi quyosh nuriga eng yaqin.
Ishlab   chiqarish   ichki   qismini   hal   qilishda   rangni   qo'llashning   ikkita
yo'nalishi   mavjud:   birinchisi   yorqin   kontrast   rangli   kombinatsiyalardan
foydalanishga   asoslangan,   ikkinchisi   tonal   rangli   kombinatsiyalardan
foydalanishga   asoslangan.   Yorqin,   kontrast   rangli   kompozitsiyalar   bunday
sohalarda qo'llaniladi, bu erda ishchilar  soni ahamiyatsiz, odamlar qisqa muddatli
va shuning uchun interyerning rangli echimlari psixofizyologik talablarga kamroq
mos keladi.
Ishchilar   ko'p   sonli   korxonalarda,   ishchilar   butun   smenada   do'konda
bo'lganida,   yorqin   rangli   aksinlarsiz   tonal   birikmalar   qo'llaniladi.   Shu   sababli,
fiziologik jihatdan eng yaxshi ish sharoitlari, ayniqsa, ranglarning ranglarini to'g'ri
ajratish   kerak   bo'lgan   korxonalarda   yoki   ishchilarning   uzoq   muddatli   ko'rish
kuchlanishi zarur bo'lgan joylarda yaratiladi.
Qurilish tuzilmalari, mashinalar va asbob-uskunalarni optimal ranglar bilan
bo'yash   va   quvur   liniyalari   va   vizual   ajitatsiya   elementlarining   yorqin   kontrast
rangi   bu   guruhning   sanoat   binolarining   ichki   qismiga   me'moriy   xilma-xillikni
beradi.
Ishlab   chiqarishning   texnologik   jarayoni   va   qurilish   joyining   iqlim
maydoni   ishlab  chiqarish   binolarining  rang-barang  iqlimiga  katta  ta'sir  ko'rsatadi.
Odatda,   issiq   ranglar   oralig'i   isitilmaydigan   do'konlarda,   tabiiy   yorug'liksiz
xonalarda   va   sovuq   iqlim   sharoitida   joylashgan   ishlab   chiqarish   binolarida
ishlatiladi; sovuq ranglar - har qanday iqlim sharoitida yoki issiq iqlim sharoitida
joylashgan   korxonalarda   katta   issiqlik   ishlab   chiqarish   korxonalarida.   Insonning
mehnat   faoliyati   ichki   ranglar   sxemasini   tanlashda   asosiy   rol   o'ynaydi.   Shunday
qilib,   ranglarning   sovuq   diapazoni   aqliy   ish   uchun   ishlatiladi,   bu   esa   doimiy
14 konsentratsiyani talab qiladi va qo'lda ishlashning yuqori darajasi yoki vaqti - vaqti
bilan   katta   aqliy   yoki   jismoniy   faoliyatni   talab   qiladigan   ishlarda   issiq   bo'ladi.
Shovqinli xonalarda tinch ranglarga ustunlik berish kerak: yashil yoki ko'k, chunki
ular insonning qiziqishini bartaraf qiladi.
      Binoning   ichki   qismini   hal   qilishda   ishlab   chiqarish   muhitining   barcha
rangli elementlari guruhlarga bo'linadi: 
I-qurilish   inshootlari;   II-texnologik   uskunalar,   III-ko'tarish   va   transport
uskunalari;   IV-muhandislik   коммуникацияlari:   Har   bir   guruh   o'zining   rangli
eritmasiga mos keladi.
   Rangli sirtlarning maksimal maydoni qurilish tuzilmalari - devorlar, ship,
qismlar, zamin bilan qoplangan. Ishlab chiqarish xonasining ichki qismining rang
sxemasini   to'g'ri   tanlash   bilan   siz   do'kon   va   ish   joyining   yaxshi   yoritilishiga
erishishingiz mumkin, rangli sirtlardan aks ettirilgan nurdan foydalanish, xonaning
nisbatlarini vizual his qilishni yaxshilash, qayta ishlangan qismlar uchun qulay fon
yaratish.
Apelsin   rangi   qizil   va   sariq   yorqinligini   birlashtiradi.   To'q   rangli   rang
rangli   ranglar   bilan   aniq   sariq   rang   sifatida   qabul   qilinadi.   To'q   rangli   rang:
" diqqat:   xavf !"Kiyim-kechakning   chetini   tortib   oladigan   mashinalarning
himoyalanmagan   qismlari   yoki   mashinalar   qismlarini   kesish,   kesish,   yoqish   sariq
yoki   to'q   sariq   rangga   bo'yalgan   bo'lishi   mumkin.   Bundan   tashqari,   himoya
eshiklarining   ichki   tomonlari,   qovoqlari,   termostat   qopqoqlari,   zaharli   moddalar
bilan   qoplangan   shkaflar   bo'yalgan   bo'lishi   kerak.   Ushbu   rang:   "yopiq!"Bundan
tashqari,   siz   to'q   sariq   rangga   ko'proq   e'tibor   berish   uchun   qora   doiralarni
tasvirlashingiz mumkin.
Qizil   rang   odatda  yong'inga   o'xshaydi.   Bu   rang   yong'inga  qarshi   vositalar
va ularning joylashuvi bilan qoplangan.
Yashil   rang   ishlab   chiqarishda   birinchi   yordam   va   birinchi   yordam
to'plamlarini  ko'rsatish  uchun  xizmat   qiladi.  Yashil  fonda  oq  xoch  joylashtiriladi.
Yoki   aksincha-oq   fonda   yashil   xoch.   Misol   uchun,   dori-darmonlarni   reklama
qilishda   ko'pincha   yashil   rang   sifatida   ishlatiladi,   bu   hamma   narsani   yumshata
15 oladi, tajribalarning aniqligini yo'qotadi. Yashil shifobaxsh, tasalli beruvchi ta'sirga
ega.
Oq   rang   bu   joyning   erkin   ekanligini   ko'rsatadi.   Oq   o'qlar   harakat
yo'nalishini ko'rsatadi. Oq bo'yoq urn va qutilar joylashgan joylarni qoplaydi.
Rang sxemasi zo'riqish yoki asabiylashmasligi kerak. Turli xil ranglarning
kombinatsiyasini   tanlash   sizning   dizayningizdan   nimani   xohlayotganingizni   hal
qilish bilan boshlanadi. Faqat shu tarzda ranglarning eng yaxshi kombinatsiyasini
tanlashingiz mumkin.
Ranglarni   tanlash   juda   muhim   masala.   Dizayndagi   ranglarning
kombinatsiyasi   har   doim   asosiy   vazifalarning   asosiy   qismidir.   Ranglarning
kombinatsiyalariga ahamiyat berishga ishonch hosil qiling — bu muhim!
Binoning o'lchamlari, konfiguratsiyasi va dizayn sxemasi interyerning rang
sxemasida   muhim   ahamiyatga   ega.   Rangning   dinamik   xususiyatlarini   hisobga
olgan   holda,   optik   aldash   orqali   binolarning   nomutanosibligini   tuzatishingiz
mumkin.   Uzoq   va   tor   xonalar   kengroq   va   qisqa   ko'rinishi   mumkin,   agar   oxirgi
devorlar   qizg'in   issiqda   bo'yalgan   bo'lsa   va   yon   tomoni   ochiq   sovuq   ohangda
bo'lsa.   Shiftni   issiq,   qizg'ish   rangda   bo'yashda   xonaning   balandligi   hisobga
olinadi..
Ichki me'moriy tarkibi xususiyatlari ranglar tegishli tanlash bilan ta'kidlash
mumkin.   Bunga   rangli   ritmik   kompozitsiyalarni   kiritish   yoki   binoning   tektonik
tuzilishini aniqlash yoki ichki miqyosni o'zgartirish orqali erishiladi.
Ichki makonning me'moriy tarkibini hal qilishda metrik va ortib borayotgan
ritm   tizimlari   tez-tez   ishlatiladi.   Misol   uchun,   mashina   asbob-uskunalari   haddan
tashqari   xilma-xilligi   bir   xil   intervallar   (metrik   ritm)   orqali   ularni   almashtirish
bilan   qurilish   inshootlarini   rang   bilan   ajratish   orqali   qilinadi.   Haddan   tashqari
monoton   uskunalar   va   takroriy   dizaynlar   bilan,   dizaynlarning   rangli   eritmasini
ortib borayotgan ritmda qo'llash oqilona.
Ba'zan   ramkaning   elementlarini   qarama-qarshi   tuzilmalar   rang   yordamida
amalga oshiriladi, buning natijasida binoning tektonik tuzilishi aniq aniqlanadi.
16 Rang sxemasining tabiati ichki o'lchamning idrokini o'zgartirishi mumkin.
Ranglarning  minimal   soniga  ega   bo'lgan  rangli   kompozitsiyaning   laconic  echimi,
katta   rangli   tekisliklar   bilan   cheklangan   Harmonik   nisbatlarga   ega   bo'lib,   ichki
makonning katta hajmini aniqlaydi. Ko'p rangli kompozitsiyalar binolarning ichki
qismini alohida hajmlarga ajratadi.
Yashash xonasida o'tish joylari kengroq-90 – dan, asosiy ob'ektlar – divan,
kreslolar,   qahva   stollari-va   aksessuarlar   yo'lni   to'sib   qo'ymaydi.   Yashash   joylari
o'rtasida qulay muloqot qilish uchun 2 metrdan oshmasligi kerak.
Divandan kofe stoliga bo'lgan masofa, o'tirgan kishi stol ustidagi narsalarga
osongina   etib   borishi   kerak.   Shu   bilan   birga,   stol   oyoqlarini   uzatishga   to'sqinlik
qilmaydi
II Karkassiz  binolarning fazoviy bikirligini ta`minlash   
II.1. Qurilishda o'lchamlarni yagona uyg'unlashtirish sistemasi
Yig'ma   temir-beton   konstruksiya   va   detallar   ko'plab   ishlab   chiqa rila
boshlagandan   keyin   qurilish   korxonalarini   tubdan   o'zgartirish,   qurilish
muddatlarini   qisqartirish,   bino   hamda   inshootlarni   zavodda   tayyorlangan   yirik
yig'ma   elementlardan   qurish   ishlarini   ko'proq   mexanizasiyalashtirish   imkoniyati
tug'ildi.
Yig'ma   elementlarni   ishlab   chiqarish   ish   vaqtida   buyumlarning   nomlari
(turlari)ni cheklash (kamaytirish) texnik va iqtisodiy jihatdan juda muhim.
Bunga erishish uchun ularni  bir xillash, tiplarga ajratish  va  standartlash
talab qilinadi.
Bir   xillash   (unifikasiya)   deganda,   yig'ma   konstruksiya   va   detal larning   tur
o'lchamlarini   juda   cheklash   tushuniladi;   bunda   ularni   tayyorlash   texnologiyasi
ancha   soddalashadi,   montaj   ishlari   tezla shadi.   Qurilish   konstruksiyalarini   bir
17 xillash   binoning   hajmiy   planlashtirish   parametrlari   (qavatlarning   balandligi,
prolyotlar,   qadamlar),   o'lchamlarining   turli-tuman ligini   kamaytirishga   hamda
konstruksiyaga ta'sir etadigan hisobiy nagruzkalarni unifikasiyalashga asoslangan.
Bir   shaklga   keltirilgan   (unifikasiyalangan)   konstruksiyalar   har   xil
maqsadlarga   mo'ljallangan   binolarga   ishlatiladi.   Bularning   arxitektura,   texnik   va
iqtisodiy   talablarni   to'la   qondiradigan   hamda   qurilishda   ko'p   martalab
foydalanishga yaraydiganlari  t i p a v i y   k o n s t r u k s i y a l a r  sifatida tasdiqlanadi.
Tiplarga ajratish   qurilishda ko'p martalab foydalanishga yaraydigan ayrim
konstruksiyalarning iqtisodiy jihatdan eng samarali yechimini (variantini) topish va
tanlashdan iborat. Shunday qilib, tiplarga ajratish qurilish konstruksiyalarining tip
o'lchamlarini,   binolarning   tiplari   sonini   kamaytirish   imkoniyatini   tug'dirish   bilan
birga, qurilish ishlarini soddalashtiradi va arzonlashtiradi.
Standartlash   qurilish   konstruksiyalari   va   buyumlarini   bir   xillash   hamda
tiplarga   ajratishning   eng   so'nggi   bosqichidir.   Ishlatib   sinab   ko'rilgan   va   keng
tarqalgan tipaviy konstruksiya hamda buyumlar   s t a n d a r t l a r   (namunalar) sifatida
tasdiqla nadi.   Standartlashtirilgan   konstruksiyalarning   o'lchamlari,   shakli   va   sifati
GOST tomonidan belgilanadi.
Ko'plab   quriladigan   binolarga   ishlatiladigan   yig'ma   buyumlarning   tiplari
sonini   kamaytirish   maqsadida   detallarning   yagona   sortamentn   (sifat   va   belgilari
majmui)   ishlab   chiqilgan;   loyihalash   tashkilotlari   hamda   qurilish   industriyasi
korxonalari   bu   sortamentga   amal   qilishlari   shart.   Yagona   sortamentni   joriy   etish
buyumlarni ko'plab ishlab chiqarish texnologiyasini yaxshilashga, ularning sifatini
oshirishga va tannarxini pasaytirishga yordam beradi.
Binoning   hajmiy-planlashtirish   konstruktiv   elementlari   o'lchamlarini
yig'ma konstruksiyalar o'lchamlari bilan bog'lash (asosiy modul bazasida) qoidalari
majmui   «Qurilishda   o'lchamlarni   yagona   uyg'unlashtirish   sistemasi»   («Yedinaya
koordinasionnaya sistema razmerov v stroitelstve») deb ataladi.
A s o s i y   m o d u l   q i l i b   100   mm   qabul   qilingan.   Binoning   va   yig'ma
konstruksiyalarning   o'lchamlari   karrali   100   mm   bilan   belgilanadi.
Konstruksiyaning   uzunligi   va   enini   belgilashda   yiriklashtirilgan   modullar   (6000,
18 3000,   1500,   1200,   600,   300,   200   mm),   konstruksiyaning   o'lchamlari   katta
bo'lmaganda esa  maydalangan karrali modullar  (50, 20, 10 mm) qabul qilinadi.
Qurilishda   o'lchamlarni   yagona   uyg'unlashtirish   sistemasi»da   yig'ma
konstruksiyalar   orasidagi   tirqishlar   va   choklarni   hisobga   olish   uchun   modul
o'lchamlarining bir necha kategoriyasi ko'zda tutilgan:
konstruksiyalarning   nominal   o'lchamlari   binoning   koordinata   o'qlari
oralig'ini   belgilaydi   yoki   shartli   o'lchamlari   (tirkish   va   choklarning   tegishli   qismi
hisobga olingan bo'ladi);
konstruktiv o'lchamlar –   yig'ma  elementlarning  loyihadagi  o'lchamlarini
ko'rsatadi   –   nominal   o'lchamlardan   tirqish   va   choklarning   normalashtirnlgan
kattaligicha (5, 10, 15, 20 mm) farq qiladi;
haqiqiy   o'lchamlar   –   tayyorlangan   konstruksiyaning   amaldagi   o'lchami
yoki   qurilgan   binoning   reja   o'qlari   orasidagi   haqiqiy   masofalar.   Bino   konstruktiv
elementlarining koordinata o'qlariga nisbatan (ular chizmada harflar yoki raqamlar
bilan belgilanadi) joylanishi YeMS da  bog'lash  deb ataladi.
Ko'tarib   turuvchi   devorli   binolarda   (8-rasm,   a,   b)   koordinata   o'qlari   ichki
devorlar  markazi  buylab, tashqi  devorlarda esa  devorning ichki kirrasidan 100 va
50 mm ga karrali masofadan utadi.
Karkasli  binolarda   (8-rasm, v) kolonnalarning o'rta qatorlarida reja o'qlari
kolonna   markazi   bo'yicha   o'tadi.   Chetki   qatorlarda   reja   o'qlari   yo   kolonnalarning
markazi bo'yicha ( o ' q   b o ' y i c h a   b o g ' l a s h ) yoki konstruktiv elementning qirrasi
bo'ylab o'tadi ( n u l   n u q t a d a   b o g ' l a s h ).
4-rasm. Devorlar va kolonnalarni koordinata reja o'qlariga bog'lash :
19a
) II.2. Qurilishda ishlatiladigan tabiiy toshlarning xillari
Tabiiy   tosh   materiallar   turli   tog'   jinslaridan   mexanik   yo'l   bilan   olinadi.
Ulardan   qurilish   materiallari   sifatida   hamda   beton,   g'isht,   qorishma   va   shu   kabi
sun'iy qurilish materiallari tayyorlanadigan xom ashyo tarzida keng foydalaniladi.
Tosh materiallarning fizik, mexanik va ximiyaviy ko'rsat kichlariga bog'liq
bo'lgan,   qurilish   xossalaridan   eng   muhimlari   materialning   zichligi,   pishiqlik
chegarasi,   sovuqbardoshligi,   uzoqqa   chidamliligi,   ya'ni   mustahkamligi   va   issiq
o'tkazuvchan ligidir.   Mexanik   pishiqlik   marka   bilan,   boshqacha   qilib   aytganda,
materialning   siqilishga,   egilishga   va   cho'zilishga   chidamlilik   darajasi   bilan
ifodalanadi.
Tosh materiallar  quyidagicha klassifikasiyalanadi:
zichligiga ko'ra –   og'ir (zichligi 1800 kg/m 3
  dan ziyod) va yengil (zichligi
1800 kg/m 3
 dan kam) materiallar;
siqilishga   chidamlilik   chegarasiga   ko'ra   –   4-1000   markaga   ajratiladi;   shu
bilan   birga,   yengil   tosh   materiallarning   markasi   200   gacha   bo'ladi;   og'ir   tosh
materiallarning markasi 100 dan boshlanadi va ancha yuqori bo'ladi;
20a - ko'tarib turuvchi devorlari 
bo'ylama turgan bino; b - ko'tarib 
turuvchi devorlari ko'ndalang bino; 
v - karkasli bino; 1 - 4, A, B, V 
binoning koordinata o'qlari b
)
v) sovuqqa   chidamlilik   darajasiga   ko'ra   –   Mrz   10   markadan   Mrz   300
markagacha ajratiladi. Shu bilan birga, yengil tosh materiallarning markasi Mrz 10
dan Mrz 25 gacha bo'ladi.
Qurilish   obyektlarida   mutlaqo   ishlov   berilmagan,   dag'al   ishlangan   va   sirti
puxta silliqlangan tabiiy tosh materiallar qo'llaniladi.
Qurilishda ishlatiladigan tabiiy toshlarning xillari:
Xarsangtosh   –   noto'g'ri   shakldagi   ohaktosh,   qumtosh   va   boshqa   zich   tog'
jinslari   bulaklari   -   tosh   devorlarga   nshlatiladi   va   betonga   to'ldirgich   sifatida
qo'shiladi;
chaqirtosh   –   yirikligi   –   5-150   mm   keladigan   turli   shakldagi,   o'tkir   qirrali
mayda   toshlar   (toshmaydalagichlarda   olinadi)   –   betonga   to'ldirgich   sifatida
qo'shiladi, poydevor tagiga solinadi va hokazo;
shag'al   –   yirikligi   –   5-150   mm   keladigan,   sirti   tekis   toshlar—karyerlar,
daryo, dengizlar va ko'llar tubidan olinadi, beton tayyorlaganda to'ldirgich sifatida
qo'shiladi, trotuar va yo'llar qurishda to'shama sifatida solinadi va hokazo;
arralangan   devorbop   tosh   –   kattaligi   390x190x188   mm,   490x240x188
mm,   massasi   40   kg   gacha   bo'lib,   ohaktosh   va   tufdan   arralab   olinadi,   devorlar   va
pardevorlar uchun ishlatiladi;
ohaktosh, tuf va gips toshdan arralab olingan bloklar –   hajmi kamida 0,1
m 3
; devorbop material hisoblanadi;
devorlarga   qoplanadigan   pardoz   toshlar   –   sirti   turlicha   naqsh langan
koshinlar – ichki va tashqi devorlar sirtiga qoplanadi.
Poydevor va devorlarga ishlatiladigan material hamda buyumlar:
noto'g'ri shakldagi xarsangtoshlar  (kattaligi 150x150 mm) – poydevorlarga
ishlatiladi;
yotqizishga   qulay,   yassi   xarsangtosh   –   taxminan   ikkita   qirrasi   parallel
bo'lib, poydevor qurish va boshqa yerosti konstruksiyalari uchun ishlatiladi;
arralangan   devorbop   toshlar   va   yirik   bloklar   –   devorlar   va   poydevorlar
qurish uchun foydalaniladi;
21 shu   bilan   birga,   zichligi   2100   kg/m 3
  dan   ortiq   bo'lgan   bloklar   podvallar
poydevori va devorlariga ishlatiladi.
Devorlar sirtiga qoplanadigan tabiiy tosh materiallar:
yo'nilgan   plitalar   granit,   qumtosh   va   zich   ohaktoshlardan   tayyorlanadi;
qalinligi   tayyorlash   texnologiyasiga   mos   qilib   olinadi,   lekin   100   mm   dan   yupqa
bo'lmaydi;   sirti   naqshdor   (bo'rtiq,   taram-taram,   chiziq-chiziq   va   xol-xol)   bo'ladi.
Bunday koshinlar tashqi devorlarning sirtiga qoplanadi;
arralangan   toshlar   –   granit,   ohaktosh,   marmartoshlardan   arralab   olinadi:
qalinligi   40-150   mm   bo'ladi,   sirti   yaltiratilgan,   jilvirlangan,   arralab   naqshlar
solingan koshinlar tashqi devorlar sirtiga qoplanadi;
marmartosh   va   ohaktoshlardan   tayyorlangan   yupqa   (qalin ligi   6-20   mm)
koshinlar  ichki va tashqi devorlar sirtiga qop lanadi;
zich  jinslardan  tayyorlangan   tosh  taxtalar   faqat   hashamat li   binolar  uchun
mo'ljallangan bo'lib, deraza tokchalariga ishlatiladi.
Tabiiy toshlardan tayyorlangan koshinlash buyumlari transport vositalariga
mexanizmlar   yordamida   ortishga   va   tushirishga   moslashtirilgan   yashiklarda
tashiladi. Sirti jilolangan detallar (koshinlar) yashiklarga juft-juft qilib, tik holatda
joylanadi;   bunda   har   bir   juft   koshinning   jilolangan   sirti   bir-biriga   qaratilgan   va
oralariga qog'oz qistirma qo'yilgan bo'lishi shart. Ular ponalar bilan mahkamlanishi
lozim.   Boshqa   koshinlarni   oralariga   qistirmalar   qo'yib   va   tikkasiga   joylab,
yashiksiz   tashish   va   shu   holatda   saqlash   mumkin;   ohaktosh,   marmartoshdan
tayyorlangan   plitalar   yopiq   omborlarda,   nam   ta'siridan   himoyalangan   holda
saqlanishi lozim.
HISOB QISMI
BALKANING O’Z OG’RLIGIDAN TUSHAYOTGAN YUKNI ANIQLASH
Berilganlar :   Xonaning   balandligi   –   3   m,   Xonaning   uzunligi   –   5   m,   Xonaning
eni – 4 m , Deraza balandligi – 1,7 m, Deraza romlari yogochdan , quyoshga karshi
qurilmalar    qo’llanilmagan. Shisha  yuzasining aniklashni dastlabki hisobi.
22 Temir beton ustunlarining sxemasi
Yon tomondan yoritilganda:
100 S
o  /S
p  = e
n  ¿ k
z	¿  h
o  / 
o  	¿ r
1  	¿  K
zd
bu erda: S
o  – yoritish proyomining yuzasi.   S
p  – xona polining yuzasi.     S
p  = 5 x
4 = 20 m 2
 
Tabiiy yoritilganlik koeffitsientini meyorlangan qiymati. e
n  = 0,5 %
Toshkent shahri V poyasda joylashgan, yorug’lik iqlimining koeffitsienti:
M = 0.8         C = 0.85              e 
n v
 = e  i  
M C = 0.5	
¿ 0.8	¿ 0.85 = 0.34%
k
z   – zapas koeffitsienti    k
z   = 1,2, h
o   – derazaning yorilganligini xarakterlovchi
koeffitsient.     h
o   =   10,5   ,   K
zd   –   deraza   karshisida   turgan   binoni   xisobiga
yoritilganlikni kamayishini xisobga oluvchi koeffitsient/       K
zd   = 1    
  0   – yoruglik
utkazishning umumiy koeffitsienti.

 0  = 0,8	
¿ 0,7	¿ 1	¿ 1 = 0,56
r
1   -   ichki   kaytgan   nurlar   xisobiga   tabiiy   yoritilganlik   koeffitsientini   oshib
ketishini xisobga oluvchi koeffitsient.      r
1  = 1,6
S
o  = 50,341,210,5/0,561,6 = 21,4/0,896 = 23 %
Demak   turar   joy   binosini   deraza   yuzasi   xona   pol   yuzasining   23%     dan   kam
b o‘ lmasligi kerak. Tabiiy yoritilganlikni A.M.Danilyuk metodi bilan  h isoblash k.k.
23 Xonani tabiiy yoritilganlik koeffitsient  q uyidagi fomuladan ani q lanadi:
e = e
n  + e
o  +e
z  +e
p                 e
n  = e x
n  ¿ 
 0	¿ q
Tabiiy yoritilganlik koeffitsientini   h isobiy   q iymatini ani q lash uchun xonaning
rejasi   va   kirkimi   masshtab   bilan   kalka   q o g‘ ozga   chiziladi   va   grafikdan   o‘ tgan
nurlar sanaladi va  q uyidagi jadvalga joylashtiriladi: 
Yon tomondan yoritilganda tabiiy yoritish koeffitsienti  quyidagi  formula bilan
aniqlanadi:
E = (E
1	
¿  q + E
zd	¿  R)	¿  r
1	¿   
 0 /k
z          E
zd  = 0
E = E
1	
¿  q	¿  r
1	¿   
 0 /k
z     E
1  = 0,01	¿  N
1	¿  N
2  
Tabiiy yoritish koeffitsienti xar bir  h isobiy nuqta uchun ani q laniladi:
E
1  = 0,01	
¿  10	¿  68	¿  1,2 	¿ 3,3 	¿ 0,56/1,2 = 12,38 %
E
2  = 0,01	
¿  13 	¿ 58 	¿ 1,00 	¿ 2,0 	¿ 0,56/1,2 = 7,03 %
E
3  = 0,01	
¿  9,5	¿  46 	¿ 0,86	¿  1,6	¿  0,56/1,2 = 2,76 %
E
4  = 0,01	
¿  6 	¿ 36	¿  0,77	¿  1,2 	¿ 0,56/1,2 = 0,91 %
E
5  = 0,01	
¿  4,2 	¿ 30	¿  0,69 	¿ 1,1	¿  0,56/1,2 = 0,43 %
Yuqoridagi   natijalarga   qarab   xonaning   qirqimida   tabiiy   yoritish   koeffitsientini
grafigi chiziladi.
.
Xulosa
24 Bıno   va   inshoatlar   xavfsizligi   fanidan     “Qurulish   maydonini   tanlashda
xavfsizlikga   quyiladigan   talablar   “   mavzusida   kurs   loyihasi   tayyorladim.   Kurs
loyiha   davomida   quyidagi   ma`lumotlarga   ega   bo`ldim:   Binolarning   konstruktiv
tiplari,   fazoviy   bikirligi,   Binoning   turg'unligi   va   fazoviy   bikirligi,   Bino   va
inshootlarda   psixofizologik   haqida   umumiy   tushuncha,   Karkassiz     binolarning
fazoviy   bikirligini   ta`minlash,   Qurilishda   o'lchamlarni   yagona   uyg'unlashtirish
sistemasi.
  Bundan tashqari kurs loyiha davomida qurulish maydonlariga quyiladigan
talablarga oid chizmalar ko`rib chiqdim.
      Hisob   qismida   esa   binolarni   konstruktiv   tiplarini,   fazoviy   bikrligini
hisoblab chiqdim.
FOYDALANILGAN ADABOYOTLAR
25 1.   Abdurashidov   K.S.,   Xabilov   B.A.,   Toychiyev   N.J.,   Raximboyev   A.G.
Qurilish mexanikasi. — Т., 2000. 
2. Анализ  причин  аварий и  повреждений строительных  конструкций.
— М.: «Стройиздат», 1973. 
3. Asqarov  В . Qurilish konstruksiyalari. —  Т ., 1995. 
4.   Атлас   деревянных   конструкций.   Г.Гётц   и   др.,   пер.   с   нем.   -   М.:
«Стройиздат», 1985. 
5. Qambanov X. U. Turar-joy binolarining konstruktiv elementlari. (0 ‘quv
qoilanma.) — Т., «0‘qituvchi», 1992. 
6.   QMQ   2.03.08-98   «Yog'och   konstruksiyalari».   O‘zR   Davlat   arxitektura
va qurilish qo'mitasi. — Т., 1998. 
7. QMQ 2.02.01-98 «Bino va inshootlar zaminlari». 
8. QMQ 2.08.01-94 «Turar-joy binolari». 
9. QMQ 1.02.07-97 «Qurilish uchun muhandislik izlanishlar». 
10.   Rasulov   X.Z.   Zamin   va   poydevorlar.   (O'quv   qo'llanma.)   —   Т.,
«O'qituvchi», 1993. 13. Rasulov X.Z. Binokorlik. (Lug'at.) — Т., Qomuslar  bosh
tahririyati. 1994.
www.ziyouz.com
www.hozir.uz
www.arxiv.uz
26

Karkassiz binolarning fazoviy bikirligini ta'minlash

Купить
  • Похожие документы

  • Kontakt tarmogini hisoblash
  • “175 000 m3 quvvatga ega bo‘lgan D 600 markadagi ko‘pikbeton bloklarini ishlab chiqarish korxonasini loyihalash
  • Уй-жой коммунaл xўжaлиги тизимидa бaҳони шaкллaнтириш вa коммунaл xизмaтлaрдaн фойдaлaниш мeъёрлaри
  • Kvarsporit ishlab chiqarish sexini loyixalash
  • Yig’ish chizmalarini tuzish tartibi

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha