Kompyuter tarmoqlarining texnologiyalari., RTVC servisi real vaqtli videokonferensiyalar - Информатика и ИТ - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	150000UZS
Размер	857.9KB
Покупки	0
Дата загрузки	05 Июль 2024
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Информатика и ИТ

Продавец

Aslanbek

Дата регистрации 23 Май 2024

1 Продаж

Kompyuter tarmoqlarining texnologiyalari., RTVC servisi real vaqtli videokonferensiyalar

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiMundarija
Kirish …………………………………………………………………...…………
1.1 Kurs ishining tarkibi va hajmi…………………………………………..…..
1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari…………………………………........
1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish……………………………..…
2. Kompyuter tarmoqlarining texnologiyalari.
2.1. Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz
tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11, 802.15, 802.16)
standartlari............................................................................................................
2.2 O‘ralgan juftlik asosidagi kabellar.................................................................
2.3. Simsiz aloqa kanallari...................................................................................
2.4. Mobil tarmoqlarining standartlari, zamonaviy tarmoqni loyihalash
dasturlar................................................................................................................
3. RTVC servisi real vaqtli videokonferensiyalar
3.1 Rtvc xizmatining maqsadi ............................................................................
4. Hisobiy qism
4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning
samaradorligini hisoblash tartibi..........................................................................
Ilova A …………………………………………………………………………….
Xulosa ………………………………………………………………………..……
Foydalanilgan adabiyotlar ………………………………………………..……..

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKirish
Bugungi kunda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini
jamiyat va davlat boshqaruvi faoliyatining barcha sohalariga keng joriy etish
hamda ulardan samarali foydalanish, fuqarolarning axborot olishga doir
konstitutsiyaviy huquqlarini ro'yobga chiqarish, davlat boshqaruvi organlari
faoliyatining ochiqligini ta'minlash, ―elektron hukumat tizimini jadal tatbiq‖
etish, telekommunikatsiya infratuzilmasi, ma'lumotlarni uzatish tarmoqlarini
modernizatsiya qilish borasida mamlakatimiz barcha hududida keng ko'lamli
ishlar amalga oshirilmoqda.
Davlatimiz rahbarining 2015 yil 4 fevraldagi ―O'zbekiston Respublikasi
Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligini tashkil
etish to'g‘risida gi farmoni ushbu yo'nalishdagi sa'y-harakatlarni yangi bosqichga
‖
ko'tarishga qaratilgani bilan nihoyatda ahamiyatlidir. Binobarin, mamlakatimizda
mustaqillikning ilk yillaridanoq, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini har
tomonlama ravnaq toptirish, uning huquqiy-tashkiliy hamda moddiy-tehnik
bazasini izchil takomillashtirishga alohida e'tibor qaratib kelinayapti. Axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari zamonamiz uchun dolzarbligiga monand sur'atda
boshqa sohalarga nisbatan jadal rivojlanayotganini alohida ta'kidlash joiz. Ushbu
xizmatlar hajmi so'nggi besh yilda 3,3 barobar, o'tgan yili esa 24,5 foiz o'sgani
buning amaliy tasdig‘idir.
Bularning barchasi axborot - kommunikatsiya texnologiyalarini
rivojlantirish borasida ko'rilayotgan izchil chora-tadbirlar samarasi, desak, aslo
mubolag‘a bo'lmaydi. Istiqbolda internetning milliy segmenti yanada
shakllantirilishini hamda unga keng polosali ulanishni kengaytirish, telefon
aloqasi, televidenie va radioeshittirishning raqamli tizimlariga to'liq o'tishni
ta'minlash, aholining, xususan, yosh avlodning axborotga bo'lgan hamda
intellektual talab va ehtiyojlarini qondirish maqsadida tarmoq resurslarini
rivojlantirish uchun zarur texnik hamda qulay shart-sharoitlarni yaratish ayni
muddaodir.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1. 1.Kurs ishining tarkibi va hajmi
Kurs ishi tarkib qismlariga, chizmalar, diagrammalarga joylashtirilgan tasviriy
grafik materiallar bilan hisob-kitob va tushuntirish yozuvidan (TY) iborat.
Qo'lda yozilgan matnning hajmi 25-35 jami sahifadan iborat bo'lib, hisob-kitob va
tushuntirish yozuvidan iborat bo’ladi:
sarlavha sahifasi;
mundarija
kirish
asosiy qism (bo'limlarga bo'lingan)
hisobiy qism
xulosa;
foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati (adabiyotlar);
ilovalar (rasmlar, diagrammalar, dastur ro'yxatlari
Kirish qismida muammoni hal qilishning dolzarbligini ko'rsatish kerak, agar
kerak bo'lsa, mavjud tizimlarni vazifalarni kamchiliklarini yoki ularni samarasiz
ishlarini isbotlash uchun ko'rib chiqish kerak.
Asosiy qismning bo'limida muddatli ish mavzusi bo'yicha materiallar ko'rib
chiqiladi: qisqacha tarixiy ma'lumot (agar kerak bo'lsa); asosiy tushunchalar va
ishlanmalar to’g’risida ma’lumot beriladi.
Xulosa qilib, olingan natijalar haqida qisqacha ma'lumot berish, ish natijalarini
umumlashtirish va barcha kurs ishlari bo'yicha xulosalar chiqarish kerak.
1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari
Kurs ishi kompyuterda A4 (297x210 mm) oq varaqning bir tomonida bir yarim
qator oralig'ida bosilishi kerak. Birinchi satrning hoshiyasi 1,25 sm. Matn 30-35
qatordan iborat bo'lishi kerak, 60 ta belgidan iborat bo'lishi kerak (so'zlar va tinish
belgilarining orasidagi bo'shliqlarni hisoblash) va varaqning butun kengligi bo'ylab

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishitekislanadi. Har bir varoq standart: chapdan - 3 sm, o'ngdan - 1,5 sm, yuqori va
pastdan - har biri 1,5 sm, harflar Times New Roman 14 o'lchamda bo’lishi kerak.
Shaxsiy fikrlarni, formulalarni, belgilarni kiritishga, shuningdek kurs ishning matniga
qora kapillyar (geliy) ruchka bilan diagramma va chizmalar kiritishga ruxsat beriladi.
Kurs ishlari hajmi kamida 25 sahifadan iborat bo'lishi va 35 varaqdan
oshmasligi lozim. Ishning matni sarlavha sahifasidan boshlanadi (A ilovaga qarang).
Keyingi sahifada bo'limlar, paragraflar, ilovalar va sahifalar yozilgan tarkibiy qismlar
jadvali (B ilovasiga qarang). Tarkiblar jadvalida ishda mavjud bo'lgan barcha
sarlavhalar bo'lishi kerak. Ularning matni ish mazmuniga to'liq mos kelishi, aniq,
ravshan, izchil va uning ichki mantig'ini aniq aks ettirishi kerak.
Kirish varaqasidan boshlab barcha ish varaqalari raqamlanadi. Raqamlash
boshidan oxirigacha bo'lishi kerak. Ilova va bibliografiya o'zaro tartib raqamlashga
kiritilishi kerak. Raqamlar varaqning pastki qismida, o'rtadan tekislanadi.
Matndagi har bir bo'lim bir-biridan ajratilgan bo’lishi kerak. Tegishli bo'lim
(qism) yoki kichik bo'limning raqami sarlavha boshiga qo'yiladi.
Kurs ishida turli xil grafik rasmlar (xaritalar, diagrammalar, chizmalar,
fotosuratlar va boshqalar) bo'lishi mumkin. loyihada joylashtirilgan rasmlar soni uning
mazmuniga qarab belgilanadi va matnga tartibli va aniqlik berish uchun etarli bo'lishi
kerak. Ular ish matnida ularga murojaat qilingandan so'ng darhol joylashtiriladi.
Yozuv varaqning o'rtasiga tekislanadi, kursiv bilan yozilgan va rasm ostida joylashgan.
Kurs ishiga joylashtirilgan raqamli material, jadval ko'rinishida chiqarish tavsiya
etiladi. Jadvallar varaqqa rasmlar singari joylashtirilishi kerak. Har bir jadvalga o'tish
raqami va imzo qo'shiladi. Jadval sarlavhasi birinchi satrni ko'rsatmasdan varaqning
chap chetiga tekislanadi, kursiv bilan yoziladi va jadvalning tepasida joylashgan. No.,
%, +, -, <,>, = va hokazo belgilar faqat sonli qiymatlar uchun ishlatilishi kerak.
Matnda bu belgilar so'zlar bilan yozilishi kerak.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiHisob birliklari va fizik kattaliklarni o'lchash birliklarining harf belgilari matnda
faqat bo'sh joy bilan ajratilgan sonli qiymatlar bilan qo'llaniladi (masalan: 5 dona, 10
MB). Matematik belgilarning belgilari +, -, <,>, =,  ,:, / ikkala tomondan bo'sh joylar
bilan ajratilgan. Masalan: a + b = c, d <c, a  b.
Axborot manbalariga havolalar arabcha raqamlar bilan raqamlangan va tirnoqli
matn oxirida kvadrat qavslarga joylashtirilgan (havolalar soni kamida beshta bo'lishi
kerak). Raqamlarga, formulalarga, jadvallarga va ilovalarga havolalar kurs ishlarining
matni davomida doimiy ravishda raqamlanishga ega bo'lishi kerak, ular qavs ichida
berilgan, masalan: (1-rasm), (3-jadval), formulalar (1) - (3), (Ilova) .) A).
Matnda keltirilgan manbalar va adabiyotlar havolalari orqali murojaat qilinadi.
Ishoratlar nafaqat to'g'ridan-to'g'ri iqtibos keltirganda, balki kurs ishining muallifi
hujjat yoki bayonotning matnidan iqtibos keltirganda, shuningdek, yangi faktlar,
raqamli materiallar va o'z so'zlaringiz bilan aytilgan boshqa ma'lumotlar keltirilganda
ham amalga oshiriladi. Ma'lumotlar ro'yxatining namunasi B ilovasida keltirilgan.
Dars ishi alohida papkada papka bilan birga beriladi. Varaqlar fayllarga joylashtiriladi
yoki to'ldiriladi.
1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish
Tushuntirish yozuvida bo'limlar, kichik bo'limlar, paragraflar, paragraflar va
paragraflar mavjud.
Bo'lim - bo'linishning birinchi bosqichi, seriya raqami va sarlavhasi bor.
Kichik bo'lim - bo'limning bir qismi, bo'lim raqami va pastki qismning seriya raqami
va sarlavhadan iborat seriya raqamiga ega.
Band - bo'lim yoki pastki qismning pastki qismi raqami va buyumning seriya
raqamidan iborat seriya raqami. Sarlavha bo'lishi mumkin.
Paragraf - paragrafning qismi, paragraf raqami va kichik bandning seriya raqamidan
iborat seriya raqamiga ega. Sarlavha bo'lishi mumkin.
Paragraf - bu raqam va sarlavha bo'lmagan matnning mantiqiy tanlangan qismi.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiBo'lim nomlari CAPITAL (bosh harf) bilan ajratiladi va bo'lim nomlari kichik harflar
bilan yoziladi. Matn va bo'limlar (kichik bo'limlar) nomi o'rtasida bitta qator oralig'i
(bitta bo'sh satr) bo'lishi kerak. Bo'lim sarlavhalarini va kichik bo'limlarni qalin qilib
belgilashingiz mumkin. Kursiv shriftdan foydalanish mumkin emas.
Har bir dastur yangi sahifadan arab raqamlarida ko'rsatilgan raqam bilan boshlanishi
kerak. Raqam sarlavhasi bosh harf bilan yozilgan. Bitta ilova raqamlanmagan. Ilovada
tematik sarlavha bo'lishi kerak, unda kichik harflar bilan yoziladi (birinchi bosh harf),
o'rtada joylashgan, raqamlash sarlavhasidan bo'sh chiziq bilan ajratilgan.
Kurs ishining matni barcha dasturlarga havolalarni o'z ichiga olishi kerak. Ular
arizalarni matnda ularga murojaat qilish tartibida tartibga soladilar.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.KOMPYUTER TARMOQLARINING TEXNOLOGIYALARI
Kompyuter tarmoqlari bizning o'zaro bog'liq dunyomizda hal qiluvchi rol
o'ynaydi, turli xil qurilmalarda aloqa, ma'lumotlar almashish va resurslarga kirishni
osonlashtiradi. Kompyuter tarmoqlarini qo'llab-quvvatlovchi texnologiyalar yillar
davomida sezilarli darajada rivojlanib, global miqyosda uzluksiz ma'lumot
almashinuviga hissa qo'shdi. Ushbu kirish qismida biz kompyuter tarmoqlarining
asosini tashkil etuvchi asosiy texnologiyalarni o'rganamiz.
1. LAN texnologiyalari (mahalliy tarmoq): mahalliy tarmoqlar cheklangan
geografik hududdagi qurilmalarni, masalan, uy, ofis yoki kampusni ulaydi.
Ethernet, keng qo'llaniladigan LAN texnologiyasi simli ulanishlardan foydalanadi,
simsiz ulanishni ta'minlaydi. Lan ulangan qurilmalar o'rtasida samarali aloqa va
resurslarni almashish imkonini beradi.
2. WAN Technologies (keng tarmoq tarmog'i): keng tarmoq tarmoqlari katta
geografik hududlarni qamrab oladi va bir nechta lanlarni birlashtiradi. Uzoq
masofali ma'lumotlarni uzatish uchun optik tolali aloqa, sun'iy yo'ldosh aloqasi va
keng polosali ulanishlar kabi texnologiyalar qo'llaniladi. Internetning o'zi global
Vanning ulkan namunasidir.
3. Router va Kommutator: marshrutlash va kommutatsiya texnologiyalari
tarmoq ichidagi ma'lumotlar trafigini yo'naltirish uchun juda muhimdir. Routerlar
ma'lumotlarning turli tarmoqlar o'rtasida harakatlanishi uchun eng yaxshi yo'lni
aniqlaydi, kalitlar esa bitta tarmoq ichidagi ma'lumotlar trafigini boshqaradi.
4. Tarmoq protokollari : protokollar ma'lumotlar uzatish qoidalari va
qoidalarini belgilaydi. TCP/IP (uzatishni boshqarish protokoli / Internet protokoli)
Internet uchun asosiy protokol to'plamidir. Bu ma'lumotni paketlarga ajratish va
ularni etkazib berishni boshqarish orqali ma'lumotlarning ishonchli uzatilishini
ta'minlaydi.
5. Simsiz texnologiyalar: WiFi, Bluetooth va boshqa simsiz texnologiyalar
jismoniy kabellarga bo'lgan ehtiyojni yo'q qiladi, moslashuvchanlik va
harakatchanlikni ta'minlaydi. Simsiz tarmoqlar smartfonlar, noutbuklar va IoT

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi(Internet of Things) qurilmalari kabi qurilmalarni ulash uchun ajralmas
hisoblanadi.
6. Xavfsizlik texnologiyalari: tarmoqlarga tobora ortib borayotgan ishonch
bilan xavfsizlik texnologiyalari ruxsatsiz kirish va ma'lumotlarning buzilishidan
himoya qilish uchun juda muhimdir. Xavfsizlik devorlari, shifrlash va virtual
xususiy tarmoqlar (VPN) tarmoq aloqasini ta'minlash uchun ishlatiladigan
texnologiyalarga misoldir.
7. Bulutli hisoblash: bulutli texnologiyalar hisoblash xizmatlarini internet
orqali etkazib berishga imkon beradi. Bulutga asoslangan tarmoqlar
kengaytiriladigan saqlash, qayta ishlash quvvati va ilovalarni ta'minlaydi, bu esa
mahalliy infratuzilmaga bo'lgan ehtiyojni kamaytiradi.
8. IoT (narsalar Interneti): IoT kundalik ob'ektlarni internetga ulashni o'z
ichiga oladi, bu ularga ma'lumotlarni yuborish va qabul qilish imkonini beradi.
Ushbu texnologiya aqlli uylardan tortib sanoat dasturlariga qadar turli sohalarda
samaradorlik va avtomatlashtirishni oshiradi.
9. Virtualizatsiya : tarmoq virtualizatsiyasi umumiy jismoniy infratuzilmada
virtual tarmoqlarni yaratishga imkon beradi. Ushbu texnologiya resurslardan
foydalanish, miqyoslilik va tarmoqni boshqarishda moslashuvchanlikni oshiradi.
Ushbu texnologiyalarni tushunish IT, tarmoq va kiberxavfsizlik sohasida
ishlaydigan mutaxassislar uchun juda muhimdir. Kompyuter tarmoqlari
rivojlanishda davom etar ekan, so'nggi yutuqlardan xabardor bo'lish mustahkam va
samarali aloqa infratuzilmalarini yaratish uchun juda muhimdir.
2-rasm. Simsiz va mobil texnologiyalari konvergensiyasi

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.1. Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz
tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11, 802.15, 802.16)
standartlari
Simli axborot uzatish muhitlari
Axborot o‘tkazish muhiti deb – kompyuterlar o‘rtasida axborot
almashinuvini ta’minlovchi axborot yo‘llariga (yoki aloqa kanallariga) aytiladi.
Ko‘pchilik kompyuter tarmoqlarida (ayniqsa mahalliy tarmoqlarda) simli yoki
kabelli aloqa kanallari ishlatiladi, vaholanki simsiz tarmoqlar ham mavjuddir.
Mahalliy tarmoqlarda ko‘pincha axborotlar ketma-ket kodda uzatiladi, ya niʻ
bir bit axborot uzatilgandan so‘ngina keyingi bit uzatiladi. Tushunarliki, bunday
axborot uzatish parallel kodda axborot uzatishga qaraganda murakkab va sekin
ishlovchi usuldir. Shuni hisobga olish kerakki, tezkor parallel usulda axborot
uzatish, ulangan kabellar (simlar) sonini uzatilayotgan axborotning razryadlar
soniga nisbatan baravar marotaba oshadi (masalan, 8-razryadli kodda 8 marotaba
axborot yo‘li oshadi). Yuzaki qaraganda kabel kam sarf bo‘ladigandek ko‘rinadi,
aslida juda ko‘p sarf bo‘ladi. Tarmoqdagi abonentlar o‘rtasidagi masofa katta
bo‘lsa ishlatiladigan kabelning narxi kompyuter narxi bilan barobar yoki undan
ham ko‘p bo‘lishi mumkin. 8,16 yoki 32 ta kabellarni o‘tkazishga qaraganda bir
dona kabelni o‘tkazish ancha oson. Ta mirlash, uzilishlarni topish va tiklash ishlari
ʻ
ham arzonga tushadi. Lekin bu hammasi emas. Kabelning turidan qat’iy nazar
axborotni uzoq masofaga uzatish murakkab uzatish va qabul qilish qurilmalarini
ishlatishni ta’lab qiladi. Buning uchun axborotni uzatish qismida kuchli signal
hosil qilish va axborotni qabul qilish qismida esa kuchsiz signalni tiklash
(detektorlash) kerak. Ketma-ket uzatishda buning uchun faqat bitta uzatuvchi va
bitta qabul qiluvchi qurilma ta’lab qilinadi. Parallel axborotni uzatishda uzatuvchi
va qabul qiluvchi qurilmalar soni esa ishlatiladigan parallel axborotni razryadlar
soniga teng bo‘ladi. Shuning uchun uzunligi uncha ko‘p bo‘lmagan (10 metrli)
tarmoqni loyihalashtirishda ko‘pincha axborotni ketma-ket uzatish usuli tanlanadi.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiAxborotni parallel uzatishdagi nihoyatda muhim shart, bu har bir bitni
uzatishga mo‘ljallangan kabellar uzunligi bir-biriga deyarli teng bo‘lishligidir. Aks
holda turli uzunlikdagi kabellardan o‘tayotgan signallar o‘rtasida qabul qilish
qurilmasining kirishida vaqt bo‘yicha siljish hosil bo‘ladi. Buning natijasida
tarmoq qisman buzilish yoki butunlay ishdan chiqishi mumkin. Masalan, 100
Mbit/s axborot uzatish tezligida va bitni uzatish davri 10 ns bo‘lganda vaqt
bo‘yicha siljish 5–10 ns dan oshmasligi lozim. Bunday siljish kattaligi,
kabellarning uzunligidagi farqi 1–2 metr bo‘lganda hosil bo‘ladi. Kabel uzunligi
1000 metr bo‘lganda esa, bu kattalik 0,1-0,2% ni tashkil qiladi. Haqiqatdan ba’zi
yuqori tezlikda ishlovchi mahalliy tarmoqlarda 2–4 talik kabel yordamida axborot
parallel uzatiladi. Berilgan tezlikni saqlab qolgan holda ancha arzon kabel ishlatish
mumkin, lekin kabelni ruxsat etilgan uzunligi bir necha 100 metrdan oshmaydi.
Misol tariqasida Fast Ethernet tarmoq segment 100 BASE-T4 keltirish mumkin.
IEEE 802. х standartlari
1980 yilda IEEE 802 LAN standartlashtirish qo'mitasini tashkil etdi, natijada
IEEE 802.x standartlari oilasi qabul qilindi, bu esa LANning quyi pog’onalarini
loyihalash bo'yicha ko'rsatmalar beradi. Keyinchalik ushbu qo'mita faoliyati
natijalari ISO 8802-1 ... X xalqaro standartlari to'plamiga asos bo'ldi. Ushbu
standartlar Ethernet, ArcNet va Token Ring uchun juda keng tarqalgan vendorlar
standartlarga asoslangan edi.
IEEE dan tashqari LAN protokollarini standartlashtirish bo'yicha ishlarda
boshqa tashkilotlar ham qatnashdilar. Shu tariqa, optik tolada ishlaydigan
tarmoqlar uchun ANSI, Amerika Standartlashtirish Instituti 100 Mbit/s
ma'lumotlarni uzatish tezligini ta'minlaydigan FDDI standartini ishlab chiqdi.
IEEE 802.x oila standartlari yetti pog’onali OSI modelining atigi ikkita pastki
pog’onani qamrab oladi – fizikaviy va va kanal. Buning sababi shundaki, aynan
shu pog’onalar mahalliy tarmoqlarning o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi.
Tarmoqdan boshlab yuqori pog’onalar mahalliy va global tarmoqlar uchun asosan
umumiy xususiyatlarga ega. Mahalliy tarmoqlarning o'ziga xos xususiyati,
shuningdek, kanal pog’onasini ikkita qismga bo'linishida ham aks etadi, ular

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiko'pincha sathlar deb ham ataladi: Logical Link Control (LLC) – mantiqiy kanalni
boshqarish; Media Access Control (MAC) - vositalarga kirishni boshqarish.
MAC sathi umumiy muhitni to'g'ri bo'lishishini ta'minlaydi, uni u yoki bu
tarmoq tuguni ixtiyorida ma'lum algoritmga muvofiq ravishda ta'minlaydi.
Zamonaviy mahalliy tarmoqlarda MAC ning bir nechta protokollari keng tarqalib,
umumiy uzatish vositaga kirish uchun turli algoritmlarni amalga oshirdi. Ushbu
protokollar Ethernet, Fast Ethernet, Gigabit-Ethernet, Token Ring, FDDI kabi
texnologiyalarning o'ziga xos xususiyatlarini to'liq aniqlaydi.
LLC sathi ma'lumotlar kadrlarini turli ishonchlilik darajalari bilan tugunlar
o'rtasida uzatish uchun javobgardir, shuningdek, qo'shni tarmoq pog’onasi bilan
interfeys funktsiyalarini bajaradi. Aynan LLC orqali tarmoq protokoli kanal
pog’onasidan kerakli transport bilan ishlashni talab qilinadigan sifat bilan talab
qiladi. LLC ushbu pog’onadagi kadrlarni tiklash protseduralari mavjudligida yoki
yo'qligida, ularning yo'qolishi yoki buzilishida farq qiladigan, ya'ni ushbu
darajadagi transport xizmatlarining sifati bilan farq qiladigan bir nechta ishlash
usullari mavjud.
MAC va LLC protokollari o'zaro mustaqil - har bir MAC protokoli har
qanday LLC protokoli bilan ishlatilishi mumkin va aksincha.
IEEE 802 standartlari 1-rasmda ko'rsatilgan juda aniq tuzilishga ega:

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiBugungi kunda 802 qo'mitasi quyidagi kichik qo'mitalarni o'z ichiga oladi:
802.1 - Internetworking – tarmoqlarni birlashtirish;
802.2 - Logical Link Control, LLC - ma'lumotlarni mantiqiy uzatishni
boshqarish;
802.3 - Ethernet CSMA / CD kirish usuli bilan;
802.4 - Token Bus LAN - Token Bus kirish usuli bilan lokal tarmoqlar;
802.5 - Token Ring LAN - Token Ring kirish usuli bilan mahalliy tarmoqlar;
802.6 - Metropolitan Area Network, MAN - Metropolitan Area Network;
802.7 - Broadband Technical Advisory Group - keng polosali uzatish
bo'yicha texnik maslahat guruhi;
802.8 - Fiber Optic Technical Advisory Group - optik tolali tarmoqlar uchun
texnik maslahat guruhi;
802.9 - Integrated Voice and data Networks - integrallashgan ovozli va
ma'lumotlar tarmoqlari;
802.10 - Network Security - tarmoq xavfsizligi;
802.11 - Wireless Networks - simsiz tarmoqlar;
802.12 - Demand Priority Access LAN, l00VG-AnyLAN - ustuvor talabli
kirish usuli bilan mahalliy tarmoqlar.
IEEE 802.3
Stаndаrt tаrmоqlаr o‘rtаsidа eng ko‘p tаrqаlgаn tаrmоq bu Ethernet
tаrmоg‘idir. U birinchi bo‘lib 1972 yildа Xerox firmаsi tоmоnidаn yarаtilib, ishlаb
chiqаrilа bоshlаndi. Tаrmоq lоyiхаsi аnchа muvоfаqiyatli bo‘lgаnligi uchun 1980
yili uni kаttа firmаlаrdаn DEC vа Intel qо‘llаdilаr (Ethernet tаrmоg‘ini birgаlikdа
qо‘llаgаn firmаlаrni bоsh hаriflаri bilаn DIX dеb yuritilа bоshlаndi). Bu uchtа
firmаning hаrаkаti vа qо‘llаshi nаtijаsidа 1985 yili Ethernet hаlqаrо stаndаrti
bo‘lib qоldi, uni kаttа hаlqаrо stаndаrtlаr tаshkilоtlаri stаndаrt sifаtidа qаbul
qilаdilаr: 802 IEEE qо‘mitаsi (Institute of Electrical and Electronic Engineers) vа
ECMA (European Computer Manufactures Association). Bu stаndаrt IEEE 802.3
nоmini оldi.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiIEEE 802.03 stаndаrtining аsоsiy ko‘rsаtgichlаri quyidаgilаr:
Tоpоlоgyasi – shinа; uzаtish muхiti – kоаksiаl kаbеl; uzаtish tеzligi – 10
Mbit/s; mаksimаl uzunligi – 5 km; аbоnеntlаrning mаksimаl sоni – 1024 tаgаchаn;
tаrmоq qismining uzunligi – 500 m; tаrmоqning bir qismidаgi mаksimаl
аbоnеntlаr soni – 100 tаgаchа; tаrmоqgа egа bo‘lish usuli – CSMA/CD, uzаtish
mоdulyatsiyasiz (mоnоkаnаl).
Jiddiy qаrаlgаndа IEEE 802.3 vа Ethernet оrаsidа оz fаrq mаvjud, lеkin ulаr
hаqidа оdаtdа eslаnmаydi.
Ethernet hоzir dunyodа eng tаnilgаn tаrmоq vа shubhа yо‘q аlbаttа u yaqin
kеlаjаkdа hаm shundаy bo‘lib qоlаdi. Bundаy bo‘lishigа аsоsiy sаbаb, uning
yarаtilishidаn bоshlаb hаmmа ko‘rsаtgichlаri, tаrmоq prоtоkоli hаmmа uchun
оchiq bo‘lgаnligi, shundаy bo‘lgаnligi uchun dunyodаgi judа ko‘p ishlаb
chiqаruvchilаr Ethernet qurilmа vа uskunаlаrini ishlаb chiqаrа bоshlаdilаr. Ulаr
o‘zаrо bir-birigа to‘liq mоslаngаn rаvishdа ishlаb chiqilаdi аlbаttа.
Dаstlаbki Ethernet tаrmоqlаridа 50 Оmli ikki turdаgi (yug‘оn vа ingichkа)
kоаksiаl kаbеllаr ishlаtilаr edi. Lеkin kеyingi vаqtlаrdа (1990 yil bоshlаridаn)
Ethernet tаrmоg‘ining аlоqа kаnаli uchun o‘rаlgаn juftlik kаbеllаridаn
fоydаlаnilgаn vеrsiyalаri kеng tаrqаldi. Shuningdеk оptik tоlаli kаbеllаr
ishlаtilаdigаn stаndаrt hаm qаbul qilindi vа stаndаrtlаrgа tеgishli o‘zgаrtirishlаr
kiritildi. 1995 yili Ethernet tаrmоg‘ining tеz ishlоvchi vеrsiyasigа stаndаrt qаbul
qilindi, u 100 Mbit/s tеzlikdа ishlаydi (Fast Ethernet dеb nоm bеrildi, IEEE 802.03
u stаndаrti), аlоqа muхitidа fgаn juftlik yoki оptik tоlа ishlаtilаdi. 1000 Mbit/s
tеzlikdа ishlаydigаn vеrsiyasi hаm ishlаb chiqаrilа bоshlаndi (Gigabit Ethernet,
IEEE 802.03 z stаndаrti).
2.2 O‘ralgan juftlik asosidagi kabellar
Kabel ishlab chiqaruvchi sanoat korxonalari kabel turlarini ko‘p miqdorda
ishlab chiqaradilar. Hamma ishlab chiqariladigan kabellarni uch turga bo‘lish
mumkin:

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi o‘ralgan juft simli kabel (vitaya para, twisted pair), ular himoyalangan
ya ni ekranlashtirilgan (ekranirovanniye, shielded twisted pair, stop) vaʻ
himoyalanmagan ya’ni ekranlashtirilmagan (neekranirovanniye, unshielded twisted
pair, UTP);
 koaksial kabellar (coaxial cable);
 shisha tolali kabellar (optovolokonniye kabeli, fiber optic).
Kabelning har bir turining o‘z afzalliklari va kamchiliklari mavjuddir,
shuning uchun kabel turini tanlanganda hal qilinayotgan masalaning xususiyatini,
shuningdek, alohida olingan tarmoq xususiyatini va avvaldan mavjud bo‘lgan
barcha korxona standartlarining o‘rniga, 1995-yilda qabul qilingan EIA/TIA 586
(Commercial Building Telecommunication Cabling Standard) standarti mavjud
bo‘lib, hozirgi vaqtda shu standartdan foydalaniladi.
O‘ralgan juft simlar hozirgi kunda eng arzon va eng ko‘p tarqalgan
kabellarda ishlatiladi. O‘ralgan juftlik asosidagi kabel tuzilishi ikkita mis sim
dielektrik material bilan har biri alohida qoplanib, ular o‘zaro bir-biriga o‘ralgan,
bunday juftliklarning bir nechtasi umumiy dielektrik (plastikli) g‘ilofga olingan
bo‘ladi. U ancha egiluvchan va uni aloqa kanaliga yotqizish qulaydir.
Odatda o‘ralgan juft kabel tarkibi 2 ta yoki 4 ta juftlikdan iborat bo‘ladi
2.1- rasm. O‘ralgan juft kabelining tuzilishi.
Himoyalanmagan o‘ralgan juftliklar tashqi elektromagnit xalaldan (pomexa)
sust himoyalangan va shuningdek , sanoat ayg‘oqchiligi maqsadida axborotlarni
eshitishdan ham himoyalanmagan. Axborot o‘g‘irlashning ikki turi ma’lum:
ulanish (kontaktniy) va ulanmasdan masofadan turib (beskontaktniy). Ulanish
orqali axborotni o‘g‘irlash ikkita ignani kabelga sanchish orqali amalga oshirilsa,
ulanmasdan axborotni o‘g‘irlash esa kabel tarqatadigan elektromagnit maydonni
radio orqali qabul qilish usulidan foydalanib amalga oshiriladi. Bu kamchiliklarni

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishibartaraf etish uchun kabel himoyalanadi (ekranlanadi). To‘qilgan juftlikni (STP)
ekranlashtirish vaqtida har bir juftlikni ochiq to‘qilgan metal l simli qobi q
(ekranning) ichiga joylashtiriladi. Bunday konstruksiya kabelni nurlanishini
kamaytiradi, tashqi elektromagnit maydon h alaqitlardan va juft simlarning bir-
biriga ta’sirini ham kamaytiradi (crosstalk, perekrestniye novodki, chorra h a
yo‘nalishlar). Tabiiyki ekranlashtirilgan o‘ralgan juftlik, ekranlashtirilmagan
juftlikka nisbatan narxi ancha qimmat bo‘ladi, ulardan foydalanilganda maxsus
ekranlashtirilgan ulovchi moslamalardan (razy o em) foydalanish zarur. Shuning
uchun , ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftlikka nisbatan ekranlashtirilgan o‘ralgan
juftlik kam uchraydi.
Ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftlikning asosiy afzalligi kabel uchlariga
razyomlarni ulashning osonligi va shuningdek har qanday shkastlanishlarni
tamirlashning boshqa turdagi kabelga qaraganda qulayligidir. Qolgan hamma
texnik ko‘rsatkichlari boshqa turdagi kabellarga nisbatan yomon. Masalan, signalni
uzatishda berilgan so‘nish tezligi (kabeldan signal o‘tgan sari uning amplitudasini
kamayishi) bu kabellarda koaksial kabel ko‘rsatkichiga nisbatan katta. Agarda kam
himoyalanganligini ham hisobga olsak, nima uchun o‘ralgan juftlik kabellarining
uzunligi kam bo‘lishi (100 metr atrofida) tushunarlidir. Hozirgi vaqtda o‘ralgan
juftliklardan 100 Mbit/s tezlikda axborot uzatish uchun ishlatilmoqda va uzatish
tezligini 1000 Mbit/s ga yetkazish ustida ish olib borilmoqda.
Ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftli kabellarning (UPT) EIA/TIA 568
standartiga ko‘ra beshta toifasi mavjud:
 1-toifasidagi kabel–bu oddiy telefon kabeli (o‘ralmagan juft sim) bo‘lib, u
orqali faqat tovushni uzatish mumkin, axborotni emas. Bu turdagi kabel texnik
ko‘rsatgichlari katta chekinishlaridan iborat (to‘lqin qarshiligi, o‘tkazish yo‘lagi,
chorraha yo‘nalishi).
 2-toifadagi kabel–bu o‘ralgan juftlikdan iborat kabel bo‘lib, axborotni 1
MGs gacha chastota oralig‘ida uzatish uchun mo‘ljallangan. Kabel chorraha
yo‘nalishlar darajasiga testlanmaydi. Hozirgi vaqtda juda kam ishlatiladi. EIA/TIA
568 standarti 1 va 2 toifadagi tarmoq kabellaridan foydalanish tavsiya etilmagan.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi 3-toifadagi kabel–bu kabel axborotlarni 16 MGs gacha chastota oraliqda
uzatishga mo‘ljallangan, o‘ralgan juftlikdan tashkil topgan bo‘lib, 1 metr uzunlikda
ikki sim bir biriga 9 marotaba o‘ralgan, kabel hamma ko‘rsatkichlari bo‘yicha
testlanadi va 100 Om to‘lqin qarshilikka egadir. Mahalliy tarmoqlarga standart
tomonidan tavsiya qilingan eng oddiy kabel turi bo‘lib hozirgi vaqtda ko‘p
tarqalgan.
 4-toifadagi kabel–bu kabel axborotlarni 20 MGs gacha chastota oraliqda
uzatishga mo‘ljallangan. Kam ishlatiladi, chunki ko‘rsatkichlari bo‘yicha 3-
toifadagi kabel ko‘rsatkichlaridan kam farqlanadi. Standart 3-toifadagi kabel
o‘rniga 5-toifadagi kabeldan foydalanish tavsiya etiladi. 4-toifadagi kabelni hamma
texnik ko‘rsatkichi bo‘yicha testlash mumkin va 100 Om to‘lqin qarshilikka ega.
IEEE8025 standartli tarmoqda foydalanish uchun yaratilgan kabeldir.
 5-toifadagi kabel–bu hozirgi vaqtda eng mukammal kabel bo‘lib, 100 MGs
chastota oralig‘ida axborot uzatishga mo‘ljallangan. O‘ralgan juftliklardan tashkil
topgan, 1 metr uzunlikda 27 ta o‘ramdan kam emas (1 futga 8 ta o‘ram). Kabelning
hamma ko‘rsatkichlari testlanadi va 100 Om to‘lqin qarshilikka ega. Hozirgi
zamon yuqori tezlikda ishlovchi tarmoqlarda, ya’ni Fost Ethernet va TPFDDT
foydalanish tavsiya etiladi. 5-toifadagi kabel 3-toifadagi kabelga nisbatan taxminan
30-40% qimmat.
 6-toifadagi kabel–bu kabelni kelajagi yaxshi bo‘lib, 200 MGs gacha
chastota oralig‘ida axborot uzatadi
 7-toifadagi kabel–bu kabelni kelajagi porloq va 600 MGs gacha chastota
oralig‘ida axborot uzatishi mumkin.
EIA/TIA 568 standartiga ko‘ra texnik ko‘rsatkichi mukammal 3,4 va 5
toifadagi kabellarning 1 MGs dan to kabelni maksimal chastota oralig‘ida to‘liq
to‘lqin qarshiligi 100 Om+15% tashkil qilish kerak. Ko‘rinib turibdiki, talablar
uncha qattiq emas, to‘lqin qarshilik qiymati 85 dan 115 Om oralig‘ida bo‘lishi
mumkin. Shu yerda aytib o‘tish kerakki, ekranlangan o‘ralgan juftlik SPT standart
talabiga asosan 150 Om + 15 % bo‘lishi lozim. Kabel va qurilmani impedansini
moslash uchun (agarda ular mos kelmasa), moslovchi transformatorlardan (Balun)

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishifoydalaniladi. Shuningdek, to‘lqin qarshiligi 100 Om bo‘lgan ekranlangan o‘ralgan
juftlik ham uchrab turadi.
Standart qo‘ygan ikkinchi muhim ko‘rsatkich–bu turli chastotalarda kabel
orqali o‘tuvchi signalni eng ko‘p so‘nish ko‘rsatkichidir. 6.1-jadvalda tashqi muhit
20 o
S bo‘lganda 305 metr masofada 3,4 va 5-toifadagi kabellarda so‘nish kattaligini
chegara qiymati keltirilgan.
2.1-j adval .
Chastota
MGs Maksimal so‘nish, dB
3-toifa 4-toifa 5-toifa
0,064 2,8 2,3 2,2
0,256 4,0 3,4 3,2
0,512 5,6 4,6 4,5
0,772 6,8 5,7 5,5
1,0 7,8 6,5 6,3
4,0 17 13 13
8,0 26 19 18
10,0 30 22 20
16,0 40 27 25
20,0 - 31 28
25,0 - - 32
31,25 - - 36
62,5 - - 52
100 - - 67
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, uncha katta bo‘lmagan uzunlikda ham signal
o‘n va yuz marotaba so‘nadi, bu hol esa signalni qabul qiluvchi qurilmalarga
qo‘yiladigan talabni oshiradi. Standart tomonidan yana bir ko‘rsatkich qo‘yilgan –
bu kabelni eng yaqin uchidagi chorraha yo‘nalish kattaligi (NEXT–Near End
Crosstalk). Bu ko‘rsatkich kabel tarkibidagi turli simlarni bir-biriga ta siriniʻ
ko‘rsatadi. 12.2-jadvalda 3,4 va 5-toifadagi kabellarning turli chastotada eng yaqin
uchidagi ruxsat etilgan chorraha yo‘nalish kattaliklari keltirilgan.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.2-j adval.
Chastota
MGs Kabelni yaqin uchidagi chorraha yo‘nalishi, dB
3-toifa 4-toifa 5-toifa
0,150 -54 -68 -74
0,772 -43 -58 -64
1,0 -41 -56 -62
4,0 -32 -47 -53
8,0 -28 -42 -48
10,0 -26 -41 -47
16,0 -23 -38 -44
20,0 - -36 -42
25,0 - - -41
31,25 - - -40
62,5 - - -35
100 - - -32
Tabiiyki, yuqori sifatli kabellarning chorraha yo‘nalish kattalik qiymati kam
bo‘ladi. Standart, shu jumladan 4 va 5-toifa kabellarni har bir juftligini ishchi
sig‘imini ruxsat etilgan kattaligini ham belgilab bergan. Bu kattalik tashqi muhit
20 o
C, signal chastotasi 1 KGs bo‘lganda 350 metrda (1000 fut) 17 nf dan katta
bo‘lmasligi lozim.
To‘qilgan juftliklarni ulash uchun RJ-45 turidagi razyomlar (konnektor)
ishlatiladi, telefonlarda foydalaniladigan (RJ-11) razyomga o‘xshash, lekin
o‘lchami bo‘yicha bir oz katta. RJ-45 razyomi 8 ta kontaktli bo‘ladi, RJ-11 esa 4 ta
kontaktga egadir. Kabel razyomga maxsus siquvchi asbob yordamida ulanadi.
Razyomning ignasimon tilla qoplamali kontaktlari kabelning har bir simi
qoplamasiga sanchiladi, sim qoplamasidan igna o‘tib, sim bilan mustahkam va
sifatli ulanish hosil qiladi. Shuni hisobga olish kerakki, standart tomonidan kabel
uchlarini razyomga ulash uchun 1 sm o‘ralgan juft qismini o‘ramdan ochish
mumkinligi ko‘zda tutilgan.
Ko‘pincha o‘ralgan juftlik axborotlarni faqat bir tomonga uzatish uchun
ishlatiladi, ya ni «yulduz» yoki «halqa» topologiya turlarida. «Shina» topologiyaliʻ
tarmoqlarda odatda koaksial kabel turidan foydalaniladi. Shuning uchun o‘ralgan
juft kabelni ulanmagan uchiga tashqi moslash qurilmasi (terminator) amalda
deyarli qo‘llanilmaydi.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKabellar ikki turdagi tashqi qobig‘ida ishlab chiqariladi.
 Polivinilxloridli qoplamali (PVX, PVC) kabellar arzon va xona sharoitida
ishlatilish uchun mo‘jallangan.
 Teflon qoplamali kabellar, nisbatan narxi qimmat va tashqi muhitda
foydalanish ham mumkin.
PVX qoplamadagi kabellarni yana non-plenum, teflon qoplamali kabellarni
esa-plenum deb ham ataladi. Plenum atamasi bu yerda qaysidir partiya
rahbariyatini yig‘ilishi ma nosida emas albatta, tarmoq kabellariniʻ
joylashtirilishiga eng qulay joy pol bilan pol ustidagi qo‘shimcha pol oralig‘i
(falshpol) va osma shift bilan shift oralig‘idagi bo‘shliq tushuniladi. Aytib
o‘tilganidek, ko‘zdan pana joylardan o‘tkazishga teflon qoplamali kabel qulay
bo‘lib u qiyin yonadi, (PVX kabelga nisbatan) yongan taqdirda ham, o‘zidan
zaxarli gazlarni ko‘p chiqarmaydi. Standartda aniq qilib ko‘rsatilmagan, lekin
tarmoq ish faoliyatiga sezilarli darajada ta’sir qiluvchi va barcha kabellarning yana
bir ko‘rsatkichi bor, bu kabelda signalni tarqalish tezligidir, ya’ni kabel uzunligiga
nisbatan hisoblanganda signalni kechikishi. Kabel ishlab chiqaruvchi korxonalar
ba’zi hollarda 1 metrda signalni ushlanish kattaligini va ba’zi hollarda esa
yorug‘lik tezligiga nisbatan (NVP-Nominal Velocity of Propagation, xujjatlarda
ko‘pincha shu nom bilan ataladi) signalni kabelda tarqalish tezligini ko‘rsatadi. Bu
ikki kattaliklar oddiy formula bilan bog‘langan.
t
3 =1/(3 · 10 10
· NVP ),
t
3 –kabelni 1 metr uzunligidagi ushlanish kattaligi nanosekundda belgilanadi.
Masalan, agarda NVP=0,65 (yorug‘lik tezligini 65%) bo‘lganda t
3 ushlanish 5,13
ns/m ga teng bo‘ladi. Hozirgi zamon kabellaridagi kechikish kattaligi ko‘pincha 5
ns/m dan iborat.
12.3-jadvalda taniqli ikkita AT s T va Belden firmalarida ishlab
chiqariladigan ba’zi kabel turlarining NVP kattaligi va 1 metrda kechikish
(nanosekundda) qiymati keltirilgan.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi 2.3-jadval
Ba’zi kabellarni vaqt ko‘rsatkichlari.
Firma Kabel Kabel toifasi Qoplama turi NVP Ushlanish (ns)
TT, T 1010 3 non-plenum 0,67 4,98
- 1041 4 - 0,70 4,76
- 10 61 5 - 0,70 4,76
- 2010 3 Plenum 0,70 4,76
- 2041 4 - 0,75 4,44
- 2061 5 - 0,75 4,44
Belden 1229 A 3 non-plenum 0,69 4,83
- 1455 A 4 - 0,72 4,63
- 1583 A 5 - 0,72 4,63
- 1245 A r 3 Plenum 0,69 4,83
- 1457 A 4 - 0,75 4,44
- 1457 A 5 - 0,75 4,44
Shu o‘rinda aytib o‘tish lozimki , ko‘pgina kabel tarkibidagi o‘ralgan
juftliklarni h ar birining qoplamasi alo h ida rangda bo‘ladi. Bu hol razy o mlarni
kabel uchlariga ulash vaqtida, ayniqsa kabel uchlari boshqa - boshqa xonada bo‘lsa
va asboblar yordamida nazorat qilish qiyin holda, ulashni sezilarli darajada
osonlashtir a d i .
O‘ralgan juftli kabellarning ekranlashtirilgan turiga STP IBM 1-turi misol
bo‘la oladi, bu kabel tarkibida AWG 22-turli ikkita o‘ralgan juftlik bor. Har bir
juftlikni to‘lqin qarshiligi 150 Om-ni tashkil qiladi. Bu turdagi kabellarga maxsus
razy o mlar (DB9) ishlatiladi, ular ekranlanmagan o‘ralgan juftliklarda
foydalaniladigan razy o mlardan farq qiladi.
2.3. Simsiz aloqa kanallari
Kompyuter tarmoqlarida ba’zi hollarda kabel orqali ulash o‘rniga ,
shuningdek , kabelsiz kanallardan ham foydalaniladi. Ularning asosiy afzalligi
shundan iboratki, hech qanday kabel yotqizishga hojat qolmaydi. Demak
devorlarni teshishga, kabellarni ma h kamlashga, folshpol ostidan o‘tkazishga yoki
osma shipdan va shamollatish yo‘llaridan kabellarni o‘tkazishga hojat qolmaydi.
Shuningdek, kabelning uzilgan joyini qidirish va ulashga ham hojat qolmaydi.
Yana kompyuterlarni bemalol xonada yoki bino bo‘ylab ko‘chirish mumkin,
chunki kompyuter kabellar bilan bog‘lanmagan.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiRadiokanal – bu usulda axborot uzatish uchun radio to‘lqinlaridan
foydalaniladi, shuning uchun bu usulda aloqa yuzlab va h atto minglab kilometrga
uzatiladi. Axborot o‘tkazish tezligi sekundiga o‘nlab megabitgacha yetishi mumkin
(bu holda tanlangan to‘lqin uzunligi va kodlash usuliga bog‘liq). Mahalliy
tarmoqlarda radiokanaldan foydalanmaslik sabablari quyidagilar: uzatish va qabul
qilish qurilmalari qimmat, shovqindan saqlanish darajasi past, axborotni uzatish
vaqtida sir saqlash butkul ta’minlanmagan va ishonchlilik darajasi past.
Lekin global tarmoqlar uchun radiokanal ko‘pincha yagona vosita bo‘lib
qoladi, chunki (sputnik–retranslyator) signalni tiklash sputnigi yordamida
axborotlarni butun dunyoga uzatishni ta minlash nisbatan oddiydir. Uzoqdaʻ
joylashgan bir necha mahalliy tarmoqlarni o‘zaro ulab bir butun tarmoq hosil qilish
uchun ham radiokanaldan foydalaniladi. Axborotni radio uzatish turining bir necha
standarti mavjud. Bulardan ikki turida to‘xtalib o‘tamiz:
 Tor spektorda (yoki bir chastotali uzatish) uzatish 46500 m 2
maydonni
qamrashga mo‘ljallangan. Bu holdagi radiosignal metal l va temir beton
to‘siqlardan o‘ta olmaydi, shuning uchun bir bino hududida ham aloqa o‘rnatishda
jiddiy muammo hosil bo‘lishi mumkin. Aloqa bu h olda nisbatan sekin amalga
oshadi (4,8 Mbit/s atrofida).
 Bir chastotali uzatishning kamchiligini yengish uchun tarqalgan spektorda
qandaydir chastota yo‘lagini kanallarga bo‘lib ishlatish taklif qilinadi. Tarmoq
abonentlarining h ammasi ma’lum vaqt oralig‘ida barobar (sinxron ravishda)
keyingi kanalga o‘tadilar. Maxfiylikni saqlash uchun maxsus kodlashtirilgan
axborot ishlatiladi. Bunday uzatish tezligi unchalik yuqori emas 2 Mbit/s dan
oshmaydi, abonentlar orasidagi masofa 3,2 km (ochiq maydonda) va bino
ichkarisida 120 metrdan ko‘p emas.
Keltirilgan turlardan ham boshqa radio kanallar mavjuddir, masalan, uyali
tarmoq, xuddi uyali telefon tarmoq prinsiplari kabi (ular maydonda teng
taqsimlangan signalni qayta tiklash qurilmalaridan foydalanadilar), shuningdek ,
mikroto‘lqin tarmog‘ida tor yo‘naltirilgan uzatishni yerdagi qurilmalar o‘rtasida
yoki sputnik va yerdagi stansiyalar oralig‘ida qo‘llaniladi.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiInfraqizil kanal ham simlarsiz axborot uzatishni ta’minlaydi, chunki aloqa
uchun infraqizil nurlanish ishlatiladi (televizorlarning masofadan boshqarish
qurilmasi kabi). Radio kanalga qaraganda ularning asosiy afzalligi elektromagnit
to‘siqlarga sezgir emas, bu xususiyati sanoat korxonalarda ishlatish imkonini
beradi. Bu holatda haqiqatdan uzatish quvvati katta bo‘lishi ta’lab qilinadi, sababi
boshqa hech qanday issiqlik nurlanish (infraqizil) manbalari ta sir qilmasligiʻ
uchun. Infraqizil aloqa xavoda chang miqdori ko‘p bo‘lgan sharoitda h am yomon
ishlaydi.
Infraqizil kanal bo‘ylab axborot uzatishning chegara qiymati 5–10 Mbit/s
dan oshmaydi. Axborotni sir tutish imkoniyati h am radiokanal h olatidek, yo‘q.
Radiokanal kabi uzatish va qabul qilish qurilmalari nisbatan qimmat. Bu sanab
o‘tilgan kamchiliklar tufayli infraqizil kanalidan kam foydalanadilar. Infraqizil
kanal ikki guru h ga bo‘linadi:
 ko‘rish masofasidagi kanallar, bularda aloqa nur orqali amalga oshiriladi.
Nur uzatish qurilmasidan to‘g‘ri qabul qilish qurilmasiga yo‘naltiriladi. Bu holda
aloqa tarmoq kompyuterlari o‘rtasida to‘siq bo‘lmagan holdagina amalga oshadi.
Ko‘rish masofasidagi kanalning axborot uzatish masofasi bir necha kilometrga
yetadi; tarqalgan nurlanishdagi kanallar, bu turdagi kanal pol, shift, devor va
boshqa to‘siqdan qaytgan signallarda ishlaydi. To‘siqlar bu h olda qo‘rqinchli
emas, lekin aloqa faqat bir bino chegarasida amalga oshadi.
Tabiiyki mavjud simsiz aloqa kanallari «shina» topologiyasiga to‘g‘ri keladi,
sababi axborot hamma abonentlarga bir vaqtn i ng o‘zida uzatiladi. Lekin tor
yo‘naltirilgan axborot uzatishni tashkil qilingan taqdirda xohlangan topologiya
(halqa, yulduz va boshqa) uchun radiokanalni va xuddi shuningdek , infraqizl
kanalini ta d biq qilish mumkin.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.4. Mobil tarmoqlarining standartlari, zamonaviy tarmoqni loyihalash
dasturlar
Mobil tarmoqlarining standartlari, zamonaviy tarmoqni loyihalash dasturlari
IEEE 802.11 Simsiz aloqa protokollari IEEE 802.11 - IEEE 802 mahalliy
tarmoq (LAN) protokollarining bir qismidir va simsiz mahalliy tarmoq (WLAN)
Wi-Fi kompyuter aloqasini amalga oshirish uchun ommaviy axborot vositalariga
kirishni boshqarish (MAC) va fizikaviy pog’ona protokollari to'plamini belgilaydi.
2.4 GHz, 5 GHz, 6 GHz va 60 GHz diapazonlarni o'z ichiga olgan, ammo shu bilan
cheklanmagan holda turli xil chastotalarda ishlay oladi.
2.4. rasm zamonaviy tarmoqni loyihalashda simsiz aloqa protokollari
Radioto‘lqinlar, infraqizil va mikroto‘lqinlar ko‘rinadigan yorug‘lik, ultrabinafsha
yorug‘lik, radioto‘lqin, infraqizil, rentgen nurlari, mikroto‘lqin va gamma-nurlarni
o‘z ichiga oladigan elektromagnitli spektrning bir qismidir. Elektromagnitli
radiatsiya yer atmosferasi va kosmos orqali is propagated. Radioto‘lqinli
texnologiyalar juda keng tarqalgan va tez ishlovchi simsiz tarmoq sohasida taqdim
etilgan. Radioto‘lqin texnologiyalari 802.11 simsiz tarmoq standartlari va
Bluetooth, HiperLAN kabi muqobil industry-endorsed approaches WiMAX va
HiperLAN simsiz mintaqaviy tarmoq texnologiyalarga misol bo‘la oladi. Uyali
aloqa texnologiyalari, jumladan 3G va 4G, ham radioto‘lqin texnologiyalaridan
foydalanadi. Infraqizil texnologiyalar radio wave approaches dan farqli uncha
mashhur emas. Infraqizil texnologiya ofis ichidagi aloqalar kabi qisqa masofadagi
ulanishlarda foydalaniladi. Radioto‘lqinli ulanishlarda.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiRadioto‘lqin texnologiyalari Tarmoq signallari radioto‘lqin orqali uzatish
mumkin, lekin tarmoq dasturlari yuqori chastotalar bilan ishlaydi. Misol uchun,
hududdagi AM stansiyalar 1290 chastotalarda efirga uzatadi, bu esa 1290 kHz
ma’noni beradi, chunki AM to‘lqinlar 535-1605 kHz oraliqda joylashadi. FM
to‘lqinlar esa 88-108 MHz oraliqda joylashadi. Radio tarmoq orqali uzatishda
signal bir yoki ko‘p yo‘nalishda uzatilishi mumkin, bu esa ishlatilayotgan antenna
turiga bevosita bog‘liq.
IEEE 802.11 protokoli asosidagi radioto‘lqinli tarmoqlar Har xil turdagi
radio to‘lqinlar ishlatiladi, lekin taklif etilgan. Asosiy standart 802.11 edi
(so‘ngidagi harflarsiz), lekin bugungi kunda keng tarqalgan standartlar – 802.11a,
802.11b, 802.11g, va 802.11n. 802.11ac va 802.11ad.
Simsiz ulanish uchta asosiy tashkil etuvchidan iborat:
1. Qabul qiluvchi va uzatuvchi plata.
2. Ulanish nuqtasi.
3. Antennalar.
Qabul qiluvchi plata simsiz tarmoq platasi (Wireless NIC – WNIC) deb nomlanadi
hamda OSI modelining Jismoniy va Ma’lumot uzatish pog‘onalarida faoliyat
ko‘rsatadi. WNIC ichki PCI (Peripheral Computer Interface) yoki miniPCI, alohida
CardBus yoki PCMCIA (Personal Computer Memory Card International
Association) kartasi yoki USB (Universal Serial Bus) ko‘rinishida bo‘lishi
mumkin. Ko‘p WNIC Microsoft Network Driver Interface Specification – NDIS
ga mos keladi. NDIS tarmoq drayverlari spetsifikatsiyasi hamda ko‘pgina tarmoq
protokollari bilan ishlay oladigan tarmoq platalari drayverlarini yaratish va
foydalanish uchun zarur ilova dasturlash interfeysi (Application Programming
Interface – API)dir. API kabi NDIS tarmoq kommunikatsiyalarida ishlatiladigan
kichik programmachalar yoki qism-programmalar kutubxonasiga ega. Bu
programmalar kutubxonasi NDIS.SYS tizim fayli Simsiz tarmoqqa ulanish usullari
Ulanish tezliklari 802.11 protokolning himoya usullari Xavfsizlik simsiz
tarmoqlarda kabelli tarmoqlar kabi zarur. Simsiz tarmoq ko‘payayotgan sababli uni
buzish uchun uyushtirilayotgan hujumlar ham ortib boradi.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi3. RTVC servisi real vaqtli videokonferensiyalar
3.1 Rtvc xizmatining maqsadi
Videokonferentsiya-bu kompyuterlarning multimedia imkoniyatlaridan
foydalangan holda tarmoq orqali ikki yoki undan ortiq shaxslarning o'zaro aloqasi.
Tarmoqqa ulangan kompyuter videokamera, mikrofon va audio karnaylar bilan
jihozlangan bo'lishi kerak. Videokonferentsaloqa tizimlari uchun ishlatiladigan
uskunalar darajasiga qarab, shaxsiy, guruh va studiya videokonferentsiyalari
farqlanadi.
Shaxsiy videokonferentsiyalar ( 3.1 rasm ). Bu videokonferentsaloqa
texnologiyalarining "kirish darajasi". Ularni yaratish uchun ish joyida
ishlatiladigan nisbatan arzon dasturiy ta'minot yoki dasturiy ta'minot talab qilinadi.
Ushbu turdagi videokonferentsaloqa ikki shaxs o'rtasida norasmiy muloqot qilish,
interaktiv ma'lumotlarni almashish, vaqt va moliya uchun kam xarajat bilan
fayllarni yuborish uchun ishlatilishi mumkin. Ilovalar bilan hamkorlikda "e'lonlar
taxtasi" ishlatiladi — bu aloqa sessiyasining barcha ishtirokchilariga matn yoki
grafik hujjatni tahrirlash imkoniyatini beradigan maxsus dastur.

3.1 rasm Shaxsiy videokonferentsiyalar uskunalari

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiGuruh videokonferentsiyalari (rasm. 3.2 ). Ular loyiha ustida birgalikda ishlashda,
ishtirokchi shaxsan ishtirok eta olmaydigan munozaralar va nutqlarni o'tkazishda
foydalanuvchilarning katta va o'rta guruhlari o'rtasida samarali muloqot qilish
uchun ishlatiladi. Signalning yuqori sifati tufayli siz hujjatlarni almashishingiz va
ko'rishingiz, dasturlar bilan guruh ishlarini bajarishingiz mumkin. Guruh
videokonferentsiyasini yaratish uchun eski video terminal modellari,
foydalanuvchi guruhlarining o'zaro ta'sirini ta'minlaydigan server, ish stantsiyalari
va serverlar uchun maxsus dasturiy mahsulotlar, ISDN ulanishi yoki mahalliy
tarmoq talab qilinadi.
rasm. 3.2 Guruh videokonferentsiyalari uskunalari
Studiya videokonferentsiyalari (rasm. 30). Ularni yaratish uchun yuqori darajadagi
ixtisoslashtirilgan televizion uskunalar (studiya kameralari, ovoz va boshqaruv
uskunalari, monitorlar) va aloqa kanallarining maksimal o'tkazuvchanligi (sun'iy
yo'ldosh va optik tolali aloqa kanallariga kirish) talab qilinadi. Bunday
videokonferentsiyalar ko'p sonli odamlar tomonidan axborotni qayta ishlashni
tashkil etish nuqtai nazaridan maksimal imkoniyatlarni talab qiladigan
muammolarni hal qilish uchun ishlatiladi. Ular Taqdimotchi tomonidan o'rnatilgan
rasmiy, qat'iy tartibga solingan aloqa uslubi bilan ajralib turadi. Bunday
videokonferentsiyalarning odatiy namunasi telemostlardir.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiTopologiyaga ko'ra, Videokonferentsiyaning ikkita asosiy turi mavjud: nuqta-nuqta
va ko'p nuqta. Nuqta-nuqta konferentsiyalari eng sodda. Ular faqat ikkita ish
stantsiyasini to'g'ridan — to'g'ri ulashni o'z ichiga oladi, ko'p nuqtali
videokonferentsiyalar esa bir vaqtning o'zida bir necha o'nlab foydalanuvchilar
yoki foydalanuvchilar guruhlarini qo'llab-quvvatlashga imkon beradi, shu bilan
birga maxsus qurilma-ko'p nuqtali sessiyalarni boshqarish serverini o'rnatish va
qo'llab-quvvatlash uchun qo'shimcha xarajatlarni talab qiladi.
Konferentsiyada ishtirok etadigan barcha terminallar videokonferentsaloqa
resurslarini boshqaradigan, terminallarning audio va videoni qayta ishlash
imkoniyatlarini muvofiqlashtiradigan, ko'plab manzillarga yo'naltirilishi kerak
bo'lgan audio va video oqimlarini aniqlaydigan serverga ulanishni o'rnatadi.
Shakl: 30. Studiya videokonferentsiyalari uskunalari
Masalan, agar siz bir nechta filiallar bilan videokonferentsiyalardan faqat
buyurtmalarni uzatish va Real vaqt rejimida hisobotlarni qabul qilish uchun
foydalanishingiz kerak bo'lsa, unda bu maqsad uchun "nuqta-nuqta"
konferentsiyasi juda mos keladi (har bir filial va bosh ofisni ixtisoslashtirilgan
terminal bilan ta'minlash kifoya), barcha filiallar vakillari ishtirokida yig'ilish
tashkil etish uchun esa ko'p nuqtali videokonferentsiya.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKo'p nuqtali aloqa seanslari ikkita asosiy rejimda o'tkazilishi mumkin:
* ovozni faollashtirish - ushbu rejimda sessiyaning barcha ishtirokchilari
ma'ruzachini ko'rishadi va ma'ruzachi oldingi ma'ruzachini ko'radi (kamerani
almashtirish ma'ruzachiga Real vaqtda amalga oshiriladi);
* uzluksiz mavjudlik-har bir ishtirokchi ekranga boshqa bir nechta
ishtirokchilardan rasm oladi. Bunday holda, ekran bir nechta maydonlarga
bo'linadi-2 dan 16 gacha. Agar ishtirokchilar soni kamroq bo'lsa, ulardan biri
"ovozni faollashtirish"rejimida ishlashi mumkin.
Ikkala rejimda ham "raislik nazorati" faol terminalni tanlash,
videokonferentsiya ma'muri tomonidan terminallarni ulash va o'chirish mumkin.
Agar kerak bo'lsa, istalgan vaqtda ushbu jarayonga aralashish imkoniyati bilan
avtomatik boshqaruv rejimini yoqishingiz mumkin.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi4. HISOBIY QISM
4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning
samaradorligini hisoblash tartibi
Birinchi m а h а lliy t а rm о ql а r p а yd о bo‘lg а n v а qtd а n b е ri yuzl а b turli х il
t а rm о q t ех n о l о giyal а ri yar а tildi, l е kin k е ng miqyosd а t а nilib, t а rq а lg а n t а rm о ql а r
bir n е ch а gin а хо l о s. T а niqli firm а l а r bu t а rm о ql а rni q о ‘ll а b-quvv а tl а shl а rig а v а
yuq о ri d а r а j а d а ul а rni ish f ао liyatini t а shkiliy t о m о nl а rini st а nd а rtl а shg а nig а nim а
s а b а b bo‘ldi. Bu t а rm о q qurilm а v а uskun а l а rini ko‘p ishl а b chiq а rilishi v а
ul а rning n а r х i p а stligi, b о shq а t а rm о ql а rg а q а r а g а nd а ustunligini t а ’minl а di.
D а sturiy t а ’min о t v о sit а l а rini ishl а b chiq а ruvchil а r h а m а lb а tt а k е ng t а rq а lg а n
qurilm а v а v о sit а l а rg а mo‘lj а ll а ng а n m ах sul о tl а rini ishl а b chiq а r а dil а r. Shuning
uchun st а nd а rt t а rm о qni t а nl а g а n f о yd а l а nuvchi qurilm а v а d а sturl а rni bir-biri
bil а n m о s tushishig а to‘liq k а f о l а t v а ish о nchg а eg а bo‘l а di.
H о zirgi v а qtd а f о yd а l а nil а dig а n t а rm о q turl а rini k а m а ytirish
t е nd е ntsiyasi kuch а ym о qd а . S а b а bl а rid а n bitt а si shund а n ib о r а tki, m а h а lliy
t а rm о ql а rd а ах b о r о t uz а tish t е zligini 100 v а h а tt о 1000 Mbit/s g а y е tk а zish uchun
eng yangi t ех n о l о giyal а rni ishl а tish v а jiddiy, ko‘p m а bl а g‘ t а l а b qil а dig а n ilmiy-
t а dqiq о t ishl а rini а m а lg а о shirish k е r а k. T а biyki bund а y ishl а rni f а q а t k а tt а
firm а l а r а m а lg а о shir а о l а dil а r v а ul а r o‘zi ishl а b chiq а r а dig а n st а nd а rt
t а rm о ql а rni q о ‘ll а b-quvv а tl а ydil а r. Shuningd е k ko‘pchilik f о yd а l а nuvchil а rd а
q а ysidir t а rm о ql а r o‘rn а tilg а n v а bu qurilm а l а rni bird а nig а , b а t а m о m b о shq а
t а rm о q qurilm а l а rig а а lm а shtirishni h ох l а m а ydil а r. Shuning uchun yaqin
k е l а j а kd а butkul yangi st а nd а rtl а r q а bul qilinishi kutilm а ydi а lb а td а . B о z о rd а
st а nd а rt l о k а l t а rm о ql а rning turli t о p о l о giyali, turli ko‘rs а tgichlil а ri jud а ko‘p,
f о yd а l а nuvchig а t а nl а sh imk о niyati k е ng miqyosd а m а vjud. L е kin u yoki bu
t а rm о qni t а nl а sh mu а mm о si b а ribir q о lg а n. D а sturiy v о sit а l а rni o‘zg а rtirishg а
q а r а g а nd а (ul а rni а lm а shtirish jud а о s о n) t а nl а ng а n qurilm а l а r ko‘p yil х izm а t
qilishi k е r а k, chunki ul а rni а lm а shtirish n а f а q а t ko‘p m а bl а g‘ t а l а b qilishd а n
t а shq а ri, k а b е ll а r yotqizilish v а k о mpyut е rl а rni o‘zg а rtirish, n а tij а d а butun t а rm о q
tizimini o‘zg а rtirishg а to‘g‘ri k е lishi mumkin. Shuning uchun tаrmоq qurilmаsini

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishitаnlаshdа yo‘l quyilgаn хаtоlik, dаsturiy tаminоtni tаnlаshdа yo‘l qo‘yilgаn
хаtоlikgа nisbаtаn аnchа qimmаtgа tushаdi.Biz bu bоbdа bа’zi bir stаndаrt
tаrmоqlаrni ko‘rib o‘tаmiz, bu o‘quvchini tаrmоq tаnlаshigа аnchа yordаm bеrаdi
dеgаn umiddаmiz. Stаndаrt tаrmоqlаr o‘rtаsidа eng ko‘p tаrqаlgаn tаrmоq bu
Ethernet tаrmоg‘idir. U birinchi bo‘lib 1972 yildа Xerox firmаsi tоmоnidаn
yarаtilib, ishlаb chiqаrilа bоshlаndi.
Tаrmоq lоyiхаsi аnchа muvоfаqiyatli bo‘lgаnligi uchun 1980 yili uni kаttа
firmаlаrdаn DEC vа Intel qо‘llаdilаr (Ethernet tаrmоg‘ini birgаlikdа qо‘llаgаn
firmаlаrni bоsh hаriflаri bilаn DIX dеb yuritilа bоshlаndi). Bu uchtа firmаning
hаrаkаti vа qо‘llаshi nаtijаsidа 1985 yili Ethernet hаlqаrо stаndаrti bo‘lib qоldi, uni
kаttа hаlqаrо stаndаrtlаr tаshkilоtlаri stаndаrt sifаtidа qаbul qilаdilаr: 802 IEEE
qо‘mitаsi (Institute of Electrical and Electronic Engineers) vа ECMA (European
Computer Manufactures Association). Bu stаndаrt IEEE 802.03 nоmini оldi
(inglizchа «eight oh two dot three») IEEE 802.03 stаndаrtining аsоsiy
ko‘rsаtgichlаri quyidаgilаr: Tоpоlоgyasi – shinа; uzаtish muхiti – kоаksiаl kаbеl;
uzаtish tеzligi – 10 Mbit/s; mаksimаl uzunligi – 5 km; аbоnеntlаrning mаksimаl
sоni – 1024 tаgаchаn; tаrmоq qismining uzunligi – 500 m; tаrmоqning bir
qismidаgi mаksimаl аbоnеntlаr soni – 100 tаgаchа; tаrmоqgа egа bo‘lish usuli –
CSMA/CD, uzаtish mоdulyatsiyasiz (mоnоkаnаl). Jiddiy qаrаlgаndа IEEE 802.03
vа Ethernet оrаsidа оz fаrq mаvjud, lеkin ulаr hаqidа оdаtdа eslаnmаydi.
Ethernet hоzir dunyodа eng tаnilgаn tаrmоq vа shubhа yо‘q аlbаttа u
yaqin kеlаjаkdа hаm shundаy bo‘lib qоlаdi. Bundаy bo‘lishigа аsоsiy sаbаb, uning
yarаtilishidаn bоshlаb hаmmа ko‘rsаtgichlаri, tаrmоq prоtоkоli hаmmа uchun
оchiq bo‘lgаnligi, shundаy bo‘lgаnligi uchun dunyodаgi judа ko‘p ishlаb
chiqаruvchilаr Ethernet qurilmа vа uskunаlаrini ishlаb chiqаrа bоshlаdilаr. Ulаr
o‘zаrо bir-birigа to‘liq mоslаngаn rаvishdа ishlаb chiqilаdi аlbаttа.
Dаstlаbki Ethernet tаrmоqlаridа 50 Оmli ikki turdаgi (yug‘оn vа ingichkа)
kоаksiаl kаbеllаr ishlаtilаr edi. Lеkin kеyingi vаqtlаrdа (1990 yil bоshlаridаn)
Ethernet tаrmоg‘ining аlоqа kаnаli uchun o‘rаlgаn juftlik kаbеllаridаn

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishifоydаlаnilgаn vеrsiyalаri kеng tаrqаldi. Shuningdеk оptik tоlаli kаbеllаr
ishlаtilаdigаn stаndаrt hаm qаbul qilindi vа stаndаrtlаrgа tеgishli o‘zgаrtirishlаr
kiritildi.
1995 yili Ethernet tаrmоg‘ining tеz ishlоvchi vеrsiyasigа stаndаrt qаbul
qilindi, u 100 Mbit/s tеzlikdа ishlаydi (Fast Ethernet dеb nоm bеrildi, IEEE 802.03
u stаndаrti), аlоqа muхitidа fgаn juftlik yoki оptik tоlа ishlаtilаdi. 1000 Mbit/s
tеzlikdа ishlаydigаn vеrsiyasi hаm ishlаb chiqаrilа bоshlаndi (Gigabit Ethernet,
IEEE 802.03 z stаndаrti). Stаndаrt bo‘yichа «shinа» tоpоlоgiyasidаn tаshqаri
shuningdеk «pаssiv yulduz» vа «pаssiv dаrахt» tоpоlоgiyali tаrmоqlаr hаm
qо‘llаnilаdi. Bu tаqdirdа tаrmоqning turli qisimlаrini o‘zаrо ulаsh uchun rеpitеr vа
pаssiv kоntsеntrаtоrlаrdаn fоydаlаnish ko‘zdа tutilаdi (7–rаsm). Tаrmоqning bir
qismi (sеgmеnt) bo‘lib shuningdеk bittа аbоnеnt hаm sеgmеnt bo‘lishi mumkin.
Kоаksiаl kаbеllаr shinа sеgmеntlаrigа ishlаtilаdi, to’qilgаn juftlik vа оptik tоlаli
kаbеllаr esа pаssiv yulduz nurlаri uchun ishlаtilаdi (bittаli аbоnеntlаrni
kоnsеntrаtоrgа ulаsh uchun). Аsоsiysi hоsil qilingаn tоpоlоgiyadа yopiq yo‘llаr
(pеtlya) bo‘lmаsligi kеrаk. Nаtijаdа jismоniy shinа hоsil bo‘lаdi, chunki signаl
ulаrning hаr biridаn turli tоmоnlаrgа tаrqаlib yanа shu jоygа qаytib kеlmаydi
(hаlqаdаgi kаbi). Butun tаrmоq kаbеlining mаksimаl uzunligi nаzаriy jiхаtdаn 6,5
km gа еtishi mumkin, lеkin аmаldа esа 2,5 km dаn оshmаydi.
Bu hоldа signаlning bittа qiymаti nоlgа, bоshqаsi mаnfiy qiymаtgа egа, ya’ni
signаlni dоimiy tаshkil qiluvchi qiymаti nоlgа tеng emаs. Gаlvаnik аjrаtish
аdаptеr, rеpitеr vа kоntsеntrаtоr qurilmаlri yordаmidа аmаlgа оshirilаdi.
Tаrmоqning uzаtish vа qаbul qilish qurilmаlаri bоshqа qurilmаlаrdаn gаlvаnik
аjrаlishi trаnsfоrmаtоr оrqаli vа аlоhidа elеktr mаnbаi yordаmidа аmаlgа
оshirilgаn, tаrmоq bilаn kаbеl to‘g‘ri ulаngаn. Ethernet tаrmоg‘igа ахbоrоt uzаtish
uchun egа bo‘lish аbоnеntlаrgа to‘liq tеnglik huquqini bеruvchi CSMA/CD
tаsоdifiy usul yordаmidа аmаlgа оshirilаdi.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi7-rаsm. Ethernet tаrmоq tоpоlоgiyasi
Fast Ethernet tаrmоg‘idа jismоniy «shinа» tоpоlоgiyasidаn fоydаlаnish
ko‘zdа tutilmаgаn, fаqаt «pаssiv yulduz» yoki «pаssiv dаrахt» tоpоlоgiyasi
ishlаtilаdi. Shuningdеk Fast Ethernet tаrmоg‘idа tаrmоq uzunligigа qаttiq tаlаblаr
vа chеgаrа qo‘yilgаn. Pаkеt fоrmаtini sаqlаb qоlib, tаrmоq tеzligini 10 bаrаvаr
оshirilgаnligi tufаyli tаrmоqning minimаl uzunligi 10 bаrаvаr kаmаyadi (Ethernet
dаgi 51,2 mks o‘rnigа 5,12 mks). Signаlni tаrmоqdаn o‘tishining ikki хissаlik vаqt
kаttаligi esа 10 mаrоtаbа kаmаyadi. Ethernet tаrmоg‘idаn ахbоrоt uzаtish uchun
stаndаrt kоd Mаnchеstеr – II ishlаtilаdi.
Tаrmоqdа 8 – rаsmdа ko‘rsаtilgаndеk o‘zgаruvchаn uzunlikkа egа bo‘luvchi
strukturаli pаkеt ishlаtilаdi.
8-rаsm. Ethernet tаrmоq pаkеtining tuzulishi
(rаqаmlаr bаytlаr sоnini ko‘rsаtаdi).

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiEthernet kаdr uznligi (ya’ni priаmbulаsiz pаkеt) 512 bitli оrаliqdаn kаm
bo‘lmаsligi kеrаk, yoki 51,2 mks (хuddi shu kаttаlik signаlni tаrmоqdаn bоrib
kеlish vаqtigа tеngdir). Mаnzillаshning shахsiy, guruhli vа kеng tаrqаtish usullаri
ko‘zdа tutilgаn. Ethernet pаkеti quyidаgi mаydоnlаrni o‘z ichigа оlgаn:
8 bitni priаmbulа tаshkil qilаdi, ulаrdаn birinchi еttitаsini 1010101 kоdi
tаshkil qilаdi, охirgi sаkkizinchisini 10101011 kоdi tаshkil qilаdi. IEEE 802.03
stаndаrtidа bu охirgi bаyt kаdr bоshlаnish bеlgisi dеb yurutilаdi (SFD – Start of
Frame Delimiter) vа pаkеtni аlоhidа mаydоnini tаshkil qilаdi.
Qаbul qiluvchi mаnzili vа jo‘nаtuvchi mаnzili 6 bаytdаn tаshkil tоpgаn bo‘lib
3.2 bоbdа yozilgаn stаndаrt ko‘rinishdа bo‘lаdi. Bu mаnzil mаydоnlаri аbоnеnt
qurilmаsi tоmоnidаn ishlаv bеrilаdi. Bоshqаrish mаydоnidа (L/T-Length/Type)
ахbоrоt mаydоnining uzunligi hаqidаgi mа’lumоt jоylаshtirilаdi. U yanа
fоydаlаnаyotgаn prоtоkоl turini bеlgilаshi mumkin. Аgаrdа bu mаydоn qiymаti
1500 dаn kаm bo‘lsа u hоldа ахbоrоtlаr mаydоnining uzunligini ko‘rsаtаdi.
Аgаrdа 1500 dаn kаttа bo‘lsа u hоldа kаdr turini ko‘rsаtаdi. Bоshqаrish mаydоni
dаstur tоmоnidаn ishlоv bеrilаdi. Ахbоrоtlаr mаydоnigа 46 bаytdаn 1500
bаytgаchа ахbоrоt kirishi mumkin. Аgаrdа pаkеtdа 46 bаytdаn kаm ахbоrоt
bo‘lsа, ахbоrоtlаr mаydоnining qоlgаn qismini to‘ldiruvchi bаytlаr egаllаydi. IEEE
802.3 stаndаrtigа ko‘rа pаkеt tаrkibidа mахsus to‘ldiruvchi mаydоn аjrаtilgаn (pad
data), аgаrdа ахbоrоt 46 bаytdаn uzun bo‘lsа to‘ldiruvchi mаydоn 0 uzunlikkа egа
bo‘lаdi. Nаzоrаt bitlаr yig‘indisining mаydоni (FCS – Frame Chech Segvence)
pаkеtning 32 rаzryadli dаvriy nаzоrаt yigindisidаn ibоrаt (CRC) vа u pаkеtning
to‘g‘ri uzаtilgаnligini аniqlаsh uchun ishlаtilаdi. Shundаy qilib, kаdrning minimаl
uzunligi 64 bаytni (512 bit) tаshkil qilаdi (priаmbulаsiz pаkеt). Аynаn shu kаttаlik
tаrmоqdаn signаl tаrqаlishini ikki хissа ushlаnish mаksimаl qiymаtini 512 bit
оrаlig‘idа аniqlаb bеrаdi (Ethernet uchun 51,2mks, Fast Ethernet uchun 5,12mks).
Turli tаrmоq qurilmаlаridаn pаkеtning o‘tishi nаtijаsidа priаmbulа kаmаyishi
mumkinligini stаndаrt nаzаrdа tutаdi vа shuning uchun uni хisоbgа оlinmаydi.
Kаdrning mаksimаl uzunligi 1518 bаyt (12144 bit, ya’ni 1214,4 mks Ethernet

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiuchun, Fast Ethernet uchun esа 121,44 mks). Bu kаttаlik muhim bo‘lib, uni tаrmоq
qurilmаlаrining bufеr хоtirа qurilmаlаrining sig‘imini хisоblаsh uchun vа
tаrmоqning umumiy yuklаmаsini bахоlаshdа fоydаlаnilаdi. 10 Mbit /s tеzlikdа
ishlоvchi Ethernet tаrmоg‘i uchun stаndаrt to‘rttа ахbоrоt uzаtish muхitini аniqlаb
bеrgаn:
10 BASE 5 (qаlin kоаksiаl kаbеl);
10 BASE 2 (ingichkа kоаksiаl kаbеl);
10 BASE-T (о‘rаlgаn juftlik);
10 BASE-FL (оptik tоlаli kаbеl);
Uzаtish muхitini rusumlаsh 3 elеmеntdаn tаshkil tоpgаn bo‘lib: «10» rаqаmi, 10
Mbit/s uzаtish tеzligini bildirаdi, BASE so‘zi yuqоri chаstоtаli signаlni
mоdulyatsiya qilmаsdаn uzаtishni bildirаdi, охirgi elеmеnt tаrmоq qismini
(sеgmеntini) ruхsаt etilgаn uzunligini аnglаtаdi: «5» -500 mеtrni, «2» - 200 mеtrni
(аniqrоgi, 185 mеtrni) yoki аlоqа yo‘lining turini: «T» – о‘rаlgаn juftlik (twisted
pair, vitаya pаrа), «F» – оptik tоlаli kаbеl (fiber optic, оptоvоlоkоpniy kаbеl).
Хuddi shuningdеk 100 Mbit/s tеzlik bilаn ishlоvchi Fast Ethernet uchun hаm
stаndаrt uch turdаgi uzаtish muхitini bеlgilаb bеrgаn:
100 BASE – T4 (to‘rttаli о‘rаlgаn juftlik);
100 BASE – Tx (ikkitаli о‘rаlgаn juftlik);
100 BASE – Fx (оptik tоlаli kаbеl).
Bu еrdа «100» sоni uzаtish tеzligini bildirаdi (100 Mbit/s), «T» - hаrfi о‘rаlgаn
juftlik ekаnini ko‘rsаtаdi, «F» - hаrfi оptik tоlаli kаbеl ekаnini аnglаtаdi.
100BASE–Tx vа 100BASE–Fx rusumidаgi kаbеllаrni birlаshtirib 100BASE–Х nоm
bilаn yuritilаdi, 100BASE-TХ lаrni esа 100BASE–T dеb bеlgilаnаdi.
Bu еrdа biz аytib o‘tishimiz kеrаkki Ethernet tаrmоg‘i оptimаl аlgоritmi bilаn hаm,
yuqоri ko‘rsаtkichlаri bilаn hаm bоshqа stаndаrt tаrmоq ko‘rsаtkichlаridаn аjrаlib
turmаydi. Lеkin yuqоri stаndаrtlаshtirilgаnlik dаrаjаsi bilаn, tехnik vоsitаlаrini judа

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiko‘p miqdоrdа ishlаb chiqаrilishi bilаn, ishlаb chiqаruvchilаr tоmоnidаn kuchli
qullаnishi shаrоfаti tufаyli bоshkа stаndаrt tаrmоqlаrdаn Ethernet tаrmоg‘i kеskin
аjrаlib turаdi vа shuning uchun hаm hаr qаndаy bоshqа tаrmоq tехnоlоgiyasini аynаn
Ethernet tаrmоg‘i bilаn sоlishtirilаdi.
2-jadval Ethernet tarmog'ining fizik qatlami spesifikatsiyasining parametrlari
Parametrlar 10Base-5 10Base-2 10 Вазе - Т 10Base - F
Maksimal segment uzunligi, m 500 185 100 2000
Tarmoq tugunlari orasidagi
maksimal masofa (takroriy
qurilmalar yordamida), m 2500 925 500 2500
(10BaseFB
uchun 2740)
Segmentdagi maksimal stantsiyalar
soni 100 30 1024 1024
Har qanday tarmoqda stantsiya
orasidagi repeterlarning maksimal
soni 4 4 4 4(10BaseFB
uchun 5 )
Jadval-3 PDV (umumiy qiymati barcha baza o’zgaruvchi orta qoluvchi segmentlar
soni) ni hisoblash uchun jadval
Segment
turi Chap baza
segmentini
hisoblash Oraliq baza
segmentini
hisoblash O’ng baza
segmentini
hisoblash 1m kadrlarni
ushlanish
vaqti Segmentning
maksimal
uzunligi
10Base-5 11.8 46.5 169.5 0.0866 500
10Base-2 11.8 46.5 169.5 0.1026 185
10Base-T 15.3 42.0 165.0 0.113 100
10Base-
FB - 24.0 - 0.1 2000
10Base-
FL 12.3 33.5 156.5 0.1 2000
FOIRL 7.8 29 152.0 0.1 1000
AUI(>2m) 0 0 0 0.1026 48+2
PVV (Kadrlar orasidagi intervallar soni) ni hisoblash uchun

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiSegment turi Oldingi segment Oraliq segment
10Base-5 или 10Base-2 16 11
10Base-FB - 2
10Base-FL 10.5 8
10Base-T-- 10.5 8
Ko’pincha segmentining uzunligi, shuningdek, takrorlagichning soni va
tarmoqning umumiy uzunligi va ularning bilan bog'liq cheklovlarni tekshirish
kerak bo’ladi. "5-4-3" qoidasi (5 ta segmentgacha ulanishda 4 tadan ortiq
takrorlash qurilmasi, faqatgina 3tagacha tarmoq tugunlarni ulash mumkin), qolgan
(bog'lanishlar segmentlari) uzaytiruvchi kabellar sifatida ishlatiladi). Koaksiyal va
"4ta Hub" standarti optik tolali va eshilgan juftlik kabellaridan tashkil topgan
tarmoqlar uchun malumotlar uzatishda foydalanish tavsiya etilmaydi.
Turli xil jismoniy tabaqalardan iborat bo'lgan chekka tarmoqlari to'g'ri ishlashi
uchun, uchta asosiy shart bajarilishi kerak:
- Tarmoqdagi stantsiyalar soni 1024dan oshmasligi (koaksiyal segmentlar uchun
cheklovlarni hisobga olgan holda).
- Tarmoqning ikkita eng uzoq stansiyalari orasidagi signalni tarqatishning ikki
marta kechikishi (Path kechiktirish qiymati, PDV) 575 bitlik oraliqlardan
oshmaydi.
- Kadrlar orasidagi masofa 49 sekunddan ortiq intervalgacha ko'paytiriladi.
(Ramkalarni yuborish vaqtida stantsiya 96 bitli intervalgacha dastlabki interfeysni
ta'minlaydi).
9-Variant.
Segment 1 10Base-5 30 0

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiSegment 2 10Base-2 10 5
Segment 3 10Base- T 10 00
Segment 4 10Base- FB 50
Segment 5 10Base- FL 85
Segment 6 FOIRL 10 00
Segment 7 10Base-5 10 00
Segment 8 10Base-2 30 0
Segment 9 10Base- T 30 0
1 2 3
4.1-rasm. Har xil fizik standartlardan va segmentlardan iborat bo’lgan Ethernet
tarmog’iga misol.
Hisoblash: PDV hisoblashda har bir simni kesilish joyidan segmentni jadval
asosida kechikishlarni hisoblashdan iborat, ( berilgan jadval asosida signallarning
kechikishi 1m kabel segment uzunligi bilan ko'paytiriladi), shundan keyin bu
kechikishlar chap, o’ng va oraliq segmentlarni yig’indisini topish kerak.
1-va 2- tarmoq o’rtasidagi PDV qiymatini hisoblash.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1.PDV qiymatini hisoblaymiz:
Chap baza segment 7:
11,8 + 1000∙0,0866= 98,4
Oraliq segment 4:
24 + 50∙0,1 = 29
Oraliq segment 1:
46,5+ 300∙0,0866 = 72,48
Oraliq segment 2:
46,5 + 105∙0,1026 = 57,27
Oraliq segment 5:
33,5 + 85∙0,1 = 42
O’ng baza segment 8:
169,5 + 300∙0,1026 = 200,28
1-va 2-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 499,43 ga teng bo’ldi. PDV
qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq
ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi.
2.PVV qiymatini hisoblaymiz:
1-Chap segment, 10Base-5: 16 bt ga qisqaradi.
2-oraliq segment, 10Base-FB: 2 bt ga qisqaradi.
3-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi.
4-oraliq segment, 10Base- 2: 11 bt ga qisqaradi.
5-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi.
1-va 2-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 48 ga teng
bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan
talablarga javob beradi.
1-va 3- tarmoq o’rtasidagi PDV qiymatini hisoblash.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.PDV qiymatini hisoblaymiz:
Chap baza segment 7:
11,8 + 1000∙0,0866= 98,4
Oraliq segment 4:
24 + 50∙0,1 = 29
Oraliq segment 1:
46,5+ 300∙0,0866 = 72,48
Oraliq segment 3:
42 + 1000∙0,0866 =128,6
Oraliq segment 6:
29 + 1000∙0,1 = 129
O’ng baza segment 9:
165 + 300∙0,113 = 198,9
1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 656,38 ga teng. PDV qiymati 575
maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’proq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita
signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi.
2.PVV qiymatini hisoblaymiz:
1-Chap segment, 10Base-5: 16 bt ga qisqaradi.
2-oraliq segment, 10Base-FB: 2 bt ga qisqaradi.
3-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi.
4-oraliq segment, 10Base-T: 8 bt ga qisqaradi.
5-oraliq segment, FOIRL: 0 bt ga qisqaradi.
1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 37 ga teng
bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan
talablarga javob beradi.
2-va 3- tarmoq o’rtasidagi PDV qiymatini hisoblash.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi4.PDV qiymatini hisoblaymiz:
Chap baza segment 8:
11,8 + 300∙0,1026 = 42,58
Oraliq segment 5:
33,5 + 85∙0,1 = 42
Oraliq segment 2:
46,5 + 105∙0,1026 = 57,27
Oraliq segment 3:
42 + 1000∙0,0866 =128,6
Oraliq segment 6:
29 + 1000∙0,1 = 129
O’ng baza segment 9:
165 + 300∙0,113 = 198,9
2-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 598,35 ga teng. PDV qiymati 575
maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’p bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita
signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi.
4.PVV qiymatini hisoblaymiz:
1-Chap segment, 10Base- 2: 16 bt ga qisqaradi.
2-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi.
3-oraliq segment, 10Base- 2: 11 bt ga qisqaradi.
4-oraliq segment, 10Base- T: 8 bt ga qisqaradi.
5-oraliq segment, FOIRL: 0 bt ga qisqaradi.
2-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 43 ga teng
bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan
talablarga javob beradi.

O’lcha m
mm m varaq Hujjat: Imzo
Sana varaq
NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiXulosa
1-va 3-; 2-va 3-komponentlarning PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan
qiymatdan ko’p bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining
mezoni talabiga javob bermaydi. 1-va 2-komponentlarning PDV qiymati 575
maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita
signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi.
1-va 2-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 499,43 ga teng.
1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 656,38 ga teng
2-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 598,35 ga teng.
PVV qiymatini hisoblaymiz:
1-va 2-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 48 ga teng bo’ladi
1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 37 ga teng bo’ladi.
2-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 43 ga teng bo’ladi.
Barcha PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 49 bit oraliqdagi
chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi
Kurs ishimni bajarish davomida PDV va PVV o’lchamlarni hisob kitob qilib
chiqdim va hamma hisob ishlarim barcha talablarga javob berdi. Barcha tarmoqlar
berilgan standartlarga javob beradi.

Mundarija
Kirish…………………………………………………………………...…………
1.1 Kurs ishining tarkibi va hajmi…………………………………………..…..
1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari…………………………………........
1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish……………………………..…
2. Kompyuter tarmoqlarining texnologiyalari.
2.1. Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11, 802.15, 802.16) standartlari............................................................................................................
2.2 O‘ralgan juftlik asosidagi kabellar.................................................................
2.3. Simsiz aloqa kanallari...................................................................................
2.4. Mobil tarmoqlarining standartlari, zamonaviy tarmoqni loyihalash dasturlar................................................................................................................
3. RTVC servisi real vaqtli videokonferensiyalar
3.1 Rtvc xizmatining maqsadi ............................................................................
4. Hisobiy qism
4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning samaradorligini hisoblash tartibi..........................................................................
Ilova A…………………………………………………………………………….
Xulosa………………………………………………………………………..……
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………..……..

Купить