Информация о документе

Цена 150000UZS
Размер 857.9KB
Покупки 0
Дата загрузки 05 Июль 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Информатика и ИТ

Продавец

Aslanbek

Дата регистрации 23 Май 2024

2 Продаж

Kompyuter tarmoqlarining texnologiyalari., RTVC servisi real vaqtli videokonferensiyalar

Купить
O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiMundarija Kirish …………………………………………………………………...………… 1.1 Kurs ishining tarkibi va hajmi…………………………………………..….. 1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari…………………………………........ 1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish……………………………..… 2. Kompyuter tarmoqlarining texnologiyalari. 2.1. Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11, 802.15, 802.16) standartlari............................................................................................................ 2.2 O‘ralgan juftlik asosidagi kabellar................................................................. 2.3. Simsiz aloqa kanallari................................................................................... 2.4. Mobil tarmoqlarining standartlari, zamonaviy tarmoqni loyihalash dasturlar................................................................................................................ 3. RTVC servisi real vaqtli videokonferensiyalar 3.1 Rtvc xizmatining maqsadi ............................................................................ 4. Hisobiy qism 4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning samaradorligini hisoblash tartibi.......................................................................... Ilova A ……………………………………………………………………………. Xulosa ………………………………………………………………………..…… Foydalanilgan adabiyotlar ………………………………………………..…….. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKirish Bugungi kunda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini jamiyat va davlat boshqaruvi faoliyatining barcha sohalariga keng joriy etish hamda ulardan samarali foydalanish, fuqarolarning axborot olishga doir konstitutsiyaviy huquqlarini ro'yobga chiqarish, davlat boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligini ta'minlash, ―elektron hukumat tizimini jadal tatbiq‖ etish, telekommunikatsiya infratuzilmasi, ma'lumotlarni uzatish tarmoqlarini modernizatsiya qilish borasida mamlakatimiz barcha hududida keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Davlatimiz rahbarining 2015 yil 4 fevraldagi ―O'zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligini tashkil etish to'g‘risida gi farmoni ushbu yo'nalishdagi sa'y-harakatlarni yangi bosqichga ‖ ko'tarishga qaratilgani bilan nihoyatda ahamiyatlidir. Binobarin, mamlakatimizda mustaqillikning ilk yillaridanoq, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini har tomonlama ravnaq toptirish, uning huquqiy-tashkiliy hamda moddiy-tehnik bazasini izchil takomillashtirishga alohida e'tibor qaratib kelinayapti. Axborot- kommunikatsiya texnologiyalari zamonamiz uchun dolzarbligiga monand sur'atda boshqa sohalarga nisbatan jadal rivojlanayotganini alohida ta'kidlash joiz. Ushbu xizmatlar hajmi so'nggi besh yilda 3,3 barobar, o'tgan yili esa 24,5 foiz o'sgani buning amaliy tasdig‘idir. Bularning barchasi axborot - kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish borasida ko'rilayotgan izchil chora-tadbirlar samarasi, desak, aslo mubolag‘a bo'lmaydi. Istiqbolda internetning milliy segmenti yanada shakllantirilishini hamda unga keng polosali ulanishni kengaytirish, telefon aloqasi, televidenie va radioeshittirishning raqamli tizimlariga to'liq o'tishni ta'minlash, aholining, xususan, yosh avlodning axborotga bo'lgan hamda intellektual talab va ehtiyojlarini qondirish maqsadida tarmoq resurslarini rivojlantirish uchun zarur texnik hamda qulay shart-sharoitlarni yaratish ayni muddaodir. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1. 1.Kurs ishining tarkibi va hajmi Kurs ishi tarkib qismlariga, chizmalar, diagrammalarga joylashtirilgan tasviriy grafik materiallar bilan hisob-kitob va tushuntirish yozuvidan (TY) iborat. Qo'lda yozilgan matnning hajmi 25-35 jami sahifadan iborat bo'lib, hisob-kitob va tushuntirish yozuvidan iborat bo’ladi: sarlavha sahifasi; mundarija kirish asosiy qism (bo'limlarga bo'lingan) hisobiy qism xulosa; foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati (adabiyotlar); ilovalar (rasmlar, diagrammalar, dastur ro'yxatlari Kirish qismida muammoni hal qilishning dolzarbligini ko'rsatish kerak, agar kerak bo'lsa, mavjud tizimlarni vazifalarni kamchiliklarini yoki ularni samarasiz ishlarini isbotlash uchun ko'rib chiqish kerak. Asosiy qismning bo'limida muddatli ish mavzusi bo'yicha materiallar ko'rib chiqiladi: qisqacha tarixiy ma'lumot (agar kerak bo'lsa); asosiy tushunchalar va ishlanmalar to’g’risida ma’lumot beriladi. Xulosa qilib, olingan natijalar haqida qisqacha ma'lumot berish, ish natijalarini umumlashtirish va barcha kurs ishlari bo'yicha xulosalar chiqarish kerak. 1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari Kurs ishi kompyuterda A4 (297x210 mm) oq varaqning bir tomonida bir yarim qator oralig'ida bosilishi kerak. Birinchi satrning hoshiyasi 1,25 sm. Matn 30-35 qatordan iborat bo'lishi kerak, 60 ta belgidan iborat bo'lishi kerak (so'zlar va tinish belgilarining orasidagi bo'shliqlarni hisoblash) va varaqning butun kengligi bo'ylab O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishitekislanadi. Har bir varoq standart: chapdan - 3 sm, o'ngdan - 1,5 sm, yuqori va pastdan - har biri 1,5 sm, harflar Times New Roman 14 o'lchamda bo’lishi kerak. Shaxsiy fikrlarni, formulalarni, belgilarni kiritishga, shuningdek kurs ishning matniga qora kapillyar (geliy) ruchka bilan diagramma va chizmalar kiritishga ruxsat beriladi. Kurs ishlari hajmi kamida 25 sahifadan iborat bo'lishi va 35 varaqdan oshmasligi lozim. Ishning matni sarlavha sahifasidan boshlanadi (A ilovaga qarang). Keyingi sahifada bo'limlar, paragraflar, ilovalar va sahifalar yozilgan tarkibiy qismlar jadvali (B ilovasiga qarang). Tarkiblar jadvalida ishda mavjud bo'lgan barcha sarlavhalar bo'lishi kerak. Ularning matni ish mazmuniga to'liq mos kelishi, aniq, ravshan, izchil va uning ichki mantig'ini aniq aks ettirishi kerak. Kirish varaqasidan boshlab barcha ish varaqalari raqamlanadi. Raqamlash boshidan oxirigacha bo'lishi kerak. Ilova va bibliografiya o'zaro tartib raqamlashga kiritilishi kerak. Raqamlar varaqning pastki qismida, o'rtadan tekislanadi. Matndagi har bir bo'lim bir-biridan ajratilgan bo’lishi kerak. Tegishli bo'lim (qism) yoki kichik bo'limning raqami sarlavha boshiga qo'yiladi. Kurs ishida turli xil grafik rasmlar (xaritalar, diagrammalar, chizmalar, fotosuratlar va boshqalar) bo'lishi mumkin. loyihada joylashtirilgan rasmlar soni uning mazmuniga qarab belgilanadi va matnga tartibli va aniqlik berish uchun etarli bo'lishi kerak. Ular ish matnida ularga murojaat qilingandan so'ng darhol joylashtiriladi. Yozuv varaqning o'rtasiga tekislanadi, kursiv bilan yozilgan va rasm ostida joylashgan. Kurs ishiga joylashtirilgan raqamli material, jadval ko'rinishida chiqarish tavsiya etiladi. Jadvallar varaqqa rasmlar singari joylashtirilishi kerak. Har bir jadvalga o'tish raqami va imzo qo'shiladi. Jadval sarlavhasi birinchi satrni ko'rsatmasdan varaqning chap chetiga tekislanadi, kursiv bilan yoziladi va jadvalning tepasida joylashgan. No., %, +, -, <,>, = va hokazo belgilar faqat sonli qiymatlar uchun ishlatilishi kerak. Matnda bu belgilar so'zlar bilan yozilishi kerak. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiHisob birliklari va fizik kattaliklarni o'lchash birliklarining harf belgilari matnda faqat bo'sh joy bilan ajratilgan sonli qiymatlar bilan qo'llaniladi (masalan: 5 dona, 10 MB). Matematik belgilarning belgilari +, -, <,>, =,  ,:, / ikkala tomondan bo'sh joylar bilan ajratilgan. Masalan: a + b = c, d <c, a  b. Axborot manbalariga havolalar arabcha raqamlar bilan raqamlangan va tirnoqli matn oxirida kvadrat qavslarga joylashtirilgan (havolalar soni kamida beshta bo'lishi kerak). Raqamlarga, formulalarga, jadvallarga va ilovalarga havolalar kurs ishlarining matni davomida doimiy ravishda raqamlanishga ega bo'lishi kerak, ular qavs ichida berilgan, masalan: (1-rasm), (3-jadval), formulalar (1) - (3), (Ilova) .) A). Matnda keltirilgan manbalar va adabiyotlar havolalari orqali murojaat qilinadi. Ishoratlar nafaqat to'g'ridan-to'g'ri iqtibos keltirganda, balki kurs ishining muallifi hujjat yoki bayonotning matnidan iqtibos keltirganda, shuningdek, yangi faktlar, raqamli materiallar va o'z so'zlaringiz bilan aytilgan boshqa ma'lumotlar keltirilganda ham amalga oshiriladi. Ma'lumotlar ro'yxatining namunasi B ilovasida keltirilgan. Dars ishi alohida papkada papka bilan birga beriladi. Varaqlar fayllarga joylashtiriladi yoki to'ldiriladi. 1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish Tushuntirish yozuvida bo'limlar, kichik bo'limlar, paragraflar, paragraflar va paragraflar mavjud. Bo'lim - bo'linishning birinchi bosqichi, seriya raqami va sarlavhasi bor. Kichik bo'lim - bo'limning bir qismi, bo'lim raqami va pastki qismning seriya raqami va sarlavhadan iborat seriya raqamiga ega. Band - bo'lim yoki pastki qismning pastki qismi raqami va buyumning seriya raqamidan iborat seriya raqami. Sarlavha bo'lishi mumkin. Paragraf - paragrafning qismi, paragraf raqami va kichik bandning seriya raqamidan iborat seriya raqamiga ega. Sarlavha bo'lishi mumkin. Paragraf - bu raqam va sarlavha bo'lmagan matnning mantiqiy tanlangan qismi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiBo'lim nomlari CAPITAL (bosh harf) bilan ajratiladi va bo'lim nomlari kichik harflar bilan yoziladi. Matn va bo'limlar (kichik bo'limlar) nomi o'rtasida bitta qator oralig'i (bitta bo'sh satr) bo'lishi kerak. Bo'lim sarlavhalarini va kichik bo'limlarni qalin qilib belgilashingiz mumkin. Kursiv shriftdan foydalanish mumkin emas. Har bir dastur yangi sahifadan arab raqamlarida ko'rsatilgan raqam bilan boshlanishi kerak. Raqam sarlavhasi bosh harf bilan yozilgan. Bitta ilova raqamlanmagan. Ilovada tematik sarlavha bo'lishi kerak, unda kichik harflar bilan yoziladi (birinchi bosh harf), o'rtada joylashgan, raqamlash sarlavhasidan bo'sh chiziq bilan ajratilgan. Kurs ishining matni barcha dasturlarga havolalarni o'z ichiga olishi kerak. Ular arizalarni matnda ularga murojaat qilish tartibida tartibga soladilar. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.KOMPYUTER TARMOQLARINING TEXNOLOGIYALARI Kompyuter tarmoqlari bizning o'zaro bog'liq dunyomizda hal qiluvchi rol o'ynaydi, turli xil qurilmalarda aloqa, ma'lumotlar almashish va resurslarga kirishni osonlashtiradi. Kompyuter tarmoqlarini qo'llab-quvvatlovchi texnologiyalar yillar davomida sezilarli darajada rivojlanib, global miqyosda uzluksiz ma'lumot almashinuviga hissa qo'shdi. Ushbu kirish qismida biz kompyuter tarmoqlarining asosini tashkil etuvchi asosiy texnologiyalarni o'rganamiz. 1. LAN texnologiyalari (mahalliy tarmoq): mahalliy tarmoqlar cheklangan geografik hududdagi qurilmalarni, masalan, uy, ofis yoki kampusni ulaydi. Ethernet, keng qo'llaniladigan LAN texnologiyasi simli ulanishlardan foydalanadi, simsiz ulanishni ta'minlaydi. Lan ulangan qurilmalar o'rtasida samarali aloqa va resurslarni almashish imkonini beradi. 2. WAN Technologies (keng tarmoq tarmog'i): keng tarmoq tarmoqlari katta geografik hududlarni qamrab oladi va bir nechta lanlarni birlashtiradi. Uzoq masofali ma'lumotlarni uzatish uchun optik tolali aloqa, sun'iy yo'ldosh aloqasi va keng polosali ulanishlar kabi texnologiyalar qo'llaniladi. Internetning o'zi global Vanning ulkan namunasidir. 3. Router va Kommutator: marshrutlash va kommutatsiya texnologiyalari tarmoq ichidagi ma'lumotlar trafigini yo'naltirish uchun juda muhimdir. Routerlar ma'lumotlarning turli tarmoqlar o'rtasida harakatlanishi uchun eng yaxshi yo'lni aniqlaydi, kalitlar esa bitta tarmoq ichidagi ma'lumotlar trafigini boshqaradi. 4. Tarmoq protokollari : protokollar ma'lumotlar uzatish qoidalari va qoidalarini belgilaydi. TCP/IP (uzatishni boshqarish protokoli / Internet protokoli) Internet uchun asosiy protokol to'plamidir. Bu ma'lumotni paketlarga ajratish va ularni etkazib berishni boshqarish orqali ma'lumotlarning ishonchli uzatilishini ta'minlaydi. 5. Simsiz texnologiyalar: WiFi, Bluetooth va boshqa simsiz texnologiyalar jismoniy kabellarga bo'lgan ehtiyojni yo'q qiladi, moslashuvchanlik va harakatchanlikni ta'minlaydi. Simsiz tarmoqlar smartfonlar, noutbuklar va IoT O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi(Internet of Things) qurilmalari kabi qurilmalarni ulash uchun ajralmas hisoblanadi. 6. Xavfsizlik texnologiyalari: tarmoqlarga tobora ortib borayotgan ishonch bilan xavfsizlik texnologiyalari ruxsatsiz kirish va ma'lumotlarning buzilishidan himoya qilish uchun juda muhimdir. Xavfsizlik devorlari, shifrlash va virtual xususiy tarmoqlar (VPN) tarmoq aloqasini ta'minlash uchun ishlatiladigan texnologiyalarga misoldir. 7. Bulutli hisoblash: bulutli texnologiyalar hisoblash xizmatlarini internet orqali etkazib berishga imkon beradi. Bulutga asoslangan tarmoqlar kengaytiriladigan saqlash, qayta ishlash quvvati va ilovalarni ta'minlaydi, bu esa mahalliy infratuzilmaga bo'lgan ehtiyojni kamaytiradi. 8. IoT (narsalar Interneti): IoT kundalik ob'ektlarni internetga ulashni o'z ichiga oladi, bu ularga ma'lumotlarni yuborish va qabul qilish imkonini beradi. Ushbu texnologiya aqlli uylardan tortib sanoat dasturlariga qadar turli sohalarda samaradorlik va avtomatlashtirishni oshiradi. 9. Virtualizatsiya : tarmoq virtualizatsiyasi umumiy jismoniy infratuzilmada virtual tarmoqlarni yaratishga imkon beradi. Ushbu texnologiya resurslardan foydalanish, miqyoslilik va tarmoqni boshqarishda moslashuvchanlikni oshiradi. Ushbu texnologiyalarni tushunish IT, tarmoq va kiberxavfsizlik sohasida ishlaydigan mutaxassislar uchun juda muhimdir. Kompyuter tarmoqlari rivojlanishda davom etar ekan, so'nggi yutuqlardan xabardor bo'lish mustahkam va samarali aloqa infratuzilmalarini yaratish uchun juda muhimdir. 2-rasm. Simsiz va mobil texnologiyalari konvergensiyasi O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.1. Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11, 802.15, 802.16) standartlari Simli axborot uzatish muhitlari Axborot o‘tkazish muhiti deb – kompyuterlar o‘rtasida axborot almashinuvini ta’minlovchi axborot yo‘llariga (yoki aloqa kanallariga) aytiladi. Ko‘pchilik kompyuter tarmoqlarida (ayniqsa mahalliy tarmoqlarda) simli yoki kabelli aloqa kanallari ishlatiladi, vaholanki simsiz tarmoqlar ham mavjuddir. Mahalliy tarmoqlarda ko‘pincha axborotlar ketma-ket kodda uzatiladi, ya niʻ bir bit axborot uzatilgandan so‘ngina keyingi bit uzatiladi. Tushunarliki, bunday axborot uzatish parallel kodda axborot uzatishga qaraganda murakkab va sekin ishlovchi usuldir. Shuni hisobga olish kerakki, tezkor parallel usulda axborot uzatish, ulangan kabellar (simlar) sonini uzatilayotgan axborotning razryadlar soniga nisbatan baravar marotaba oshadi (masalan, 8-razryadli kodda 8 marotaba axborot yo‘li oshadi). Yuzaki qaraganda kabel kam sarf bo‘ladigandek ko‘rinadi, aslida juda ko‘p sarf bo‘ladi. Tarmoqdagi abonentlar o‘rtasidagi masofa katta bo‘lsa ishlatiladigan kabelning narxi kompyuter narxi bilan barobar yoki undan ham ko‘p bo‘lishi mumkin. 8,16 yoki 32 ta kabellarni o‘tkazishga qaraganda bir dona kabelni o‘tkazish ancha oson. Ta mirlash, uzilishlarni topish va tiklash ishlari ʻ ham arzonga tushadi. Lekin bu hammasi emas. Kabelning turidan qat’iy nazar axborotni uzoq masofaga uzatish murakkab uzatish va qabul qilish qurilmalarini ishlatishni ta’lab qiladi. Buning uchun axborotni uzatish qismida kuchli signal hosil qilish va axborotni qabul qilish qismida esa kuchsiz signalni tiklash (detektorlash) kerak. Ketma-ket uzatishda buning uchun faqat bitta uzatuvchi va bitta qabul qiluvchi qurilma ta’lab qilinadi. Parallel axborotni uzatishda uzatuvchi va qabul qiluvchi qurilmalar soni esa ishlatiladigan parallel axborotni razryadlar soniga teng bo‘ladi. Shuning uchun uzunligi uncha ko‘p bo‘lmagan (10 metrli) tarmoqni loyihalashtirishda ko‘pincha axborotni ketma-ket uzatish usuli tanlanadi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiAxborotni parallel uzatishdagi nihoyatda muhim shart, bu har bir bitni uzatishga mo‘ljallangan kabellar uzunligi bir-biriga deyarli teng bo‘lishligidir. Aks holda turli uzunlikdagi kabellardan o‘tayotgan signallar o‘rtasida qabul qilish qurilmasining kirishida vaqt bo‘yicha siljish hosil bo‘ladi. Buning natijasida tarmoq qisman buzilish yoki butunlay ishdan chiqishi mumkin. Masalan, 100 Mbit/s axborot uzatish tezligida va bitni uzatish davri 10 ns bo‘lganda vaqt bo‘yicha siljish 5–10 ns dan oshmasligi lozim. Bunday siljish kattaligi, kabellarning uzunligidagi farqi 1–2 metr bo‘lganda hosil bo‘ladi. Kabel uzunligi 1000 metr bo‘lganda esa, bu kattalik 0,1-0,2% ni tashkil qiladi. Haqiqatdan ba’zi yuqori tezlikda ishlovchi mahalliy tarmoqlarda 2–4 talik kabel yordamida axborot parallel uzatiladi. Berilgan tezlikni saqlab qolgan holda ancha arzon kabel ishlatish mumkin, lekin kabelni ruxsat etilgan uzunligi bir necha 100 metrdan oshmaydi. Misol tariqasida Fast Ethernet tarmoq segment 100 BASE-T4 keltirish mumkin. IEEE 802. х standartlari 1980 yilda IEEE 802 LAN standartlashtirish qo'mitasini tashkil etdi, natijada IEEE 802.x standartlari oilasi qabul qilindi, bu esa LANning quyi pog’onalarini loyihalash bo'yicha ko'rsatmalar beradi. Keyinchalik ushbu qo'mita faoliyati natijalari ISO 8802-1 ... X xalqaro standartlari to'plamiga asos bo'ldi. Ushbu standartlar Ethernet, ArcNet va Token Ring uchun juda keng tarqalgan vendorlar standartlarga asoslangan edi. IEEE dan tashqari LAN protokollarini standartlashtirish bo'yicha ishlarda boshqa tashkilotlar ham qatnashdilar. Shu tariqa, optik tolada ishlaydigan tarmoqlar uchun ANSI, Amerika Standartlashtirish Instituti 100 Mbit/s ma'lumotlarni uzatish tezligini ta'minlaydigan FDDI standartini ishlab chiqdi. IEEE 802.x oila standartlari yetti pog’onali OSI modelining atigi ikkita pastki pog’onani qamrab oladi – fizikaviy va va kanal. Buning sababi shundaki, aynan shu pog’onalar mahalliy tarmoqlarning o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi. Tarmoqdan boshlab yuqori pog’onalar mahalliy va global tarmoqlar uchun asosan umumiy xususiyatlarga ega. Mahalliy tarmoqlarning o'ziga xos xususiyati, shuningdek, kanal pog’onasini ikkita qismga bo'linishida ham aks etadi, ular O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiko'pincha sathlar deb ham ataladi: Logical Link Control (LLC) – mantiqiy kanalni boshqarish; Media Access Control (MAC) - vositalarga kirishni boshqarish. MAC sathi umumiy muhitni to'g'ri bo'lishishini ta'minlaydi, uni u yoki bu tarmoq tuguni ixtiyorida ma'lum algoritmga muvofiq ravishda ta'minlaydi. Zamonaviy mahalliy tarmoqlarda MAC ning bir nechta protokollari keng tarqalib, umumiy uzatish vositaga kirish uchun turli algoritmlarni amalga oshirdi. Ushbu protokollar Ethernet, Fast Ethernet, Gigabit-Ethernet, Token Ring, FDDI kabi texnologiyalarning o'ziga xos xususiyatlarini to'liq aniqlaydi. LLC sathi ma'lumotlar kadrlarini turli ishonchlilik darajalari bilan tugunlar o'rtasida uzatish uchun javobgardir, shuningdek, qo'shni tarmoq pog’onasi bilan interfeys funktsiyalarini bajaradi. Aynan LLC orqali tarmoq protokoli kanal pog’onasidan kerakli transport bilan ishlashni talab qilinadigan sifat bilan talab qiladi. LLC ushbu pog’onadagi kadrlarni tiklash protseduralari mavjudligida yoki yo'qligida, ularning yo'qolishi yoki buzilishida farq qiladigan, ya'ni ushbu darajadagi transport xizmatlarining sifati bilan farq qiladigan bir nechta ishlash usullari mavjud. MAC va LLC protokollari o'zaro mustaqil - har bir MAC protokoli har qanday LLC protokoli bilan ishlatilishi mumkin va aksincha. IEEE 802 standartlari 1-rasmda ko'rsatilgan juda aniq tuzilishga ega: O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiBugungi kunda 802 qo'mitasi quyidagi kichik qo'mitalarni o'z ichiga oladi: 802.1 - Internetworking – tarmoqlarni birlashtirish; 802.2 - Logical Link Control, LLC - ma'lumotlarni mantiqiy uzatishni boshqarish; 802.3 - Ethernet CSMA / CD kirish usuli bilan; 802.4 - Token Bus LAN - Token Bus kirish usuli bilan lokal tarmoqlar; 802.5 - Token Ring LAN - Token Ring kirish usuli bilan mahalliy tarmoqlar; 802.6 - Metropolitan Area Network, MAN - Metropolitan Area Network; 802.7 - Broadband Technical Advisory Group - keng polosali uzatish bo'yicha texnik maslahat guruhi; 802.8 - Fiber Optic Technical Advisory Group - optik tolali tarmoqlar uchun texnik maslahat guruhi; 802.9 - Integrated Voice and data Networks - integrallashgan ovozli va ma'lumotlar tarmoqlari; 802.10 - Network Security - tarmoq xavfsizligi; 802.11 - Wireless Networks - simsiz tarmoqlar; 802.12 - Demand Priority Access LAN, l00VG-AnyLAN - ustuvor talabli kirish usuli bilan mahalliy tarmoqlar. IEEE 802.3 Stаndаrt tаrmоqlаr o‘rtаsidа eng ko‘p tаrqаlgаn tаrmоq bu Ethernet tаrmоg‘idir. U birinchi bo‘lib 1972 yildа Xerox firmаsi tоmоnidаn yarаtilib, ishlаb chiqаrilа bоshlаndi. Tаrmоq lоyiхаsi аnchа muvоfаqiyatli bo‘lgаnligi uchun 1980 yili uni kаttа firmаlаrdаn DEC vа Intel qо‘llаdilаr (Ethernet tаrmоg‘ini birgаlikdа qо‘llаgаn firmаlаrni bоsh hаriflаri bilаn DIX dеb yuritilа bоshlаndi). Bu uchtа firmаning hаrаkаti vа qо‘llаshi nаtijаsidа 1985 yili Ethernet hаlqаrо stаndаrti bo‘lib qоldi, uni kаttа hаlqаrо stаndаrtlаr tаshkilоtlаri stаndаrt sifаtidа qаbul qilаdilаr: 802 IEEE qо‘mitаsi (Institute of Electrical and Electronic Engineers) vа ECMA (European Computer Manufactures Association). Bu stаndаrt IEEE 802.3 nоmini оldi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiIEEE 802.03 stаndаrtining аsоsiy ko‘rsаtgichlаri quyidаgilаr: Tоpоlоgyasi – shinа; uzаtish muхiti – kоаksiаl kаbеl; uzаtish tеzligi – 10 Mbit/s; mаksimаl uzunligi – 5 km; аbоnеntlаrning mаksimаl sоni – 1024 tаgаchаn; tаrmоq qismining uzunligi – 500 m; tаrmоqning bir qismidаgi mаksimаl аbоnеntlаr soni – 100 tаgаchа; tаrmоqgа egа bo‘lish usuli – CSMA/CD, uzаtish mоdulyatsiyasiz (mоnоkаnаl). Jiddiy qаrаlgаndа IEEE 802.3 vа Ethernet оrаsidа оz fаrq mаvjud, lеkin ulаr hаqidа оdаtdа eslаnmаydi. Ethernet hоzir dunyodа eng tаnilgаn tаrmоq vа shubhа yо‘q аlbаttа u yaqin kеlаjаkdа hаm shundаy bo‘lib qоlаdi. Bundаy bo‘lishigа аsоsiy sаbаb, uning yarаtilishidаn bоshlаb hаmmа ko‘rsаtgichlаri, tаrmоq prоtоkоli hаmmа uchun оchiq bo‘lgаnligi, shundаy bo‘lgаnligi uchun dunyodаgi judа ko‘p ishlаb chiqаruvchilаr Ethernet qurilmа vа uskunаlаrini ishlаb chiqаrа bоshlаdilаr. Ulаr o‘zаrо bir-birigа to‘liq mоslаngаn rаvishdа ishlаb chiqilаdi аlbаttа. Dаstlаbki Ethernet tаrmоqlаridа 50 Оmli ikki turdаgi (yug‘оn vа ingichkа) kоаksiаl kаbеllаr ishlаtilаr edi. Lеkin kеyingi vаqtlаrdа (1990 yil bоshlаridаn) Ethernet tаrmоg‘ining аlоqа kаnаli uchun o‘rаlgаn juftlik kаbеllаridаn fоydаlаnilgаn vеrsiyalаri kеng tаrqаldi. Shuningdеk оptik tоlаli kаbеllаr ishlаtilаdigаn stаndаrt hаm qаbul qilindi vа stаndаrtlаrgа tеgishli o‘zgаrtirishlаr kiritildi. 1995 yili Ethernet tаrmоg‘ining tеz ishlоvchi vеrsiyasigа stаndаrt qаbul qilindi, u 100 Mbit/s tеzlikdа ishlаydi (Fast Ethernet dеb nоm bеrildi, IEEE 802.03 u stаndаrti), аlоqа muхitidа fgаn juftlik yoki оptik tоlа ishlаtilаdi. 1000 Mbit/s tеzlikdа ishlаydigаn vеrsiyasi hаm ishlаb chiqаrilа bоshlаndi (Gigabit Ethernet, IEEE 802.03 z stаndаrti). 2.2 O‘ralgan juftlik asosidagi kabellar Kabel ishlab chiqaruvchi sanoat korxonalari kabel turlarini ko‘p miqdorda ishlab chiqaradilar. Hamma ishlab chiqariladigan kabellarni uch turga bo‘lish mumkin: O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi o‘ralgan juft simli kabel (vitaya para, twisted pair), ular himoyalangan ya ni ekranlashtirilgan (ekranirovanniye, shielded twisted pair, stop) vaʻ himoyalanmagan ya’ni ekranlashtirilmagan (neekranirovanniye, unshielded twisted pair, UTP);  koaksial kabellar (coaxial cable);  shisha tolali kabellar (optovolokonniye kabeli, fiber optic). Kabelning har bir turining o‘z afzalliklari va kamchiliklari mavjuddir, shuning uchun kabel turini tanlanganda hal qilinayotgan masalaning xususiyatini, shuningdek, alohida olingan tarmoq xususiyatini va avvaldan mavjud bo‘lgan barcha korxona standartlarining o‘rniga, 1995-yilda qabul qilingan EIA/TIA 586 (Commercial Building Telecommunication Cabling Standard) standarti mavjud bo‘lib, hozirgi vaqtda shu standartdan foydalaniladi. O‘ralgan juft simlar hozirgi kunda eng arzon va eng ko‘p tarqalgan kabellarda ishlatiladi. O‘ralgan juftlik asosidagi kabel tuzilishi ikkita mis sim dielektrik material bilan har biri alohida qoplanib, ular o‘zaro bir-biriga o‘ralgan, bunday juftliklarning bir nechtasi umumiy dielektrik (plastikli) g‘ilofga olingan bo‘ladi. U ancha egiluvchan va uni aloqa kanaliga yotqizish qulaydir. Odatda o‘ralgan juft kabel tarkibi 2 ta yoki 4 ta juftlikdan iborat bo‘ladi 2.1- rasm. O‘ralgan juft kabelining tuzilishi. Himoyalanmagan o‘ralgan juftliklar tashqi elektromagnit xalaldan (pomexa) sust himoyalangan va shuningdek , sanoat ayg‘oqchiligi maqsadida axborotlarni eshitishdan ham himoyalanmagan. Axborot o‘g‘irlashning ikki turi ma’lum: ulanish (kontaktniy) va ulanmasdan masofadan turib (beskontaktniy). Ulanish orqali axborotni o‘g‘irlash ikkita ignani kabelga sanchish orqali amalga oshirilsa, ulanmasdan axborotni o‘g‘irlash esa kabel tarqatadigan elektromagnit maydonni radio orqali qabul qilish usulidan foydalanib amalga oshiriladi. Bu kamchiliklarni O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishibartaraf etish uchun kabel himoyalanadi (ekranlanadi). To‘qilgan juftlikni (STP) ekranlashtirish vaqtida har bir juftlikni ochiq to‘qilgan metal l simli qobi q (ekranning) ichiga joylashtiriladi. Bunday konstruksiya kabelni nurlanishini kamaytiradi, tashqi elektromagnit maydon h alaqitlardan va juft simlarning bir- biriga ta’sirini ham kamaytiradi (crosstalk, perekrestniye novodki, chorra h a yo‘nalishlar). Tabiiyki ekranlashtirilgan o‘ralgan juftlik, ekranlashtirilmagan juftlikka nisbatan narxi ancha qimmat bo‘ladi, ulardan foydalanilganda maxsus ekranlashtirilgan ulovchi moslamalardan (razy o em) foydalanish zarur. Shuning uchun , ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftlikka nisbatan ekranlashtirilgan o‘ralgan juftlik kam uchraydi. Ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftlikning asosiy afzalligi kabel uchlariga razyomlarni ulashning osonligi va shuningdek har qanday shkastlanishlarni tamirlashning boshqa turdagi kabelga qaraganda qulayligidir. Qolgan hamma texnik ko‘rsatkichlari boshqa turdagi kabellarga nisbatan yomon. Masalan, signalni uzatishda berilgan so‘nish tezligi (kabeldan signal o‘tgan sari uning amplitudasini kamayishi) bu kabellarda koaksial kabel ko‘rsatkichiga nisbatan katta. Agarda kam himoyalanganligini ham hisobga olsak, nima uchun o‘ralgan juftlik kabellarining uzunligi kam bo‘lishi (100 metr atrofida) tushunarlidir. Hozirgi vaqtda o‘ralgan juftliklardan 100 Mbit/s tezlikda axborot uzatish uchun ishlatilmoqda va uzatish tezligini 1000 Mbit/s ga yetkazish ustida ish olib borilmoqda. Ekranlashtirilmagan o‘ralgan juftli kabellarning (UPT) EIA/TIA 568 standartiga ko‘ra beshta toifasi mavjud:  1-toifasidagi kabel–bu oddiy telefon kabeli (o‘ralmagan juft sim) bo‘lib, u orqali faqat tovushni uzatish mumkin, axborotni emas. Bu turdagi kabel texnik ko‘rsatgichlari katta chekinishlaridan iborat (to‘lqin qarshiligi, o‘tkazish yo‘lagi, chorraha yo‘nalishi).  2-toifadagi kabel–bu o‘ralgan juftlikdan iborat kabel bo‘lib, axborotni 1 MGs gacha chastota oralig‘ida uzatish uchun mo‘ljallangan. Kabel chorraha yo‘nalishlar darajasiga testlanmaydi. Hozirgi vaqtda juda kam ishlatiladi. EIA/TIA 568 standarti 1 va 2 toifadagi tarmoq kabellaridan foydalanish tavsiya etilmagan. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi 3-toifadagi kabel–bu kabel axborotlarni 16 MGs gacha chastota oraliqda uzatishga mo‘ljallangan, o‘ralgan juftlikdan tashkil topgan bo‘lib, 1 metr uzunlikda ikki sim bir biriga 9 marotaba o‘ralgan, kabel hamma ko‘rsatkichlari bo‘yicha testlanadi va 100 Om to‘lqin qarshilikka egadir. Mahalliy tarmoqlarga standart tomonidan tavsiya qilingan eng oddiy kabel turi bo‘lib hozirgi vaqtda ko‘p tarqalgan.  4-toifadagi kabel–bu kabel axborotlarni 20 MGs gacha chastota oraliqda uzatishga mo‘ljallangan. Kam ishlatiladi, chunki ko‘rsatkichlari bo‘yicha 3- toifadagi kabel ko‘rsatkichlaridan kam farqlanadi. Standart 3-toifadagi kabel o‘rniga 5-toifadagi kabeldan foydalanish tavsiya etiladi. 4-toifadagi kabelni hamma texnik ko‘rsatkichi bo‘yicha testlash mumkin va 100 Om to‘lqin qarshilikka ega. IEEE8025 standartli tarmoqda foydalanish uchun yaratilgan kabeldir.  5-toifadagi kabel–bu hozirgi vaqtda eng mukammal kabel bo‘lib, 100 MGs chastota oralig‘ida axborot uzatishga mo‘ljallangan. O‘ralgan juftliklardan tashkil topgan, 1 metr uzunlikda 27 ta o‘ramdan kam emas (1 futga 8 ta o‘ram). Kabelning hamma ko‘rsatkichlari testlanadi va 100 Om to‘lqin qarshilikka ega. Hozirgi zamon yuqori tezlikda ishlovchi tarmoqlarda, ya’ni Fost Ethernet va TPFDDT foydalanish tavsiya etiladi. 5-toifadagi kabel 3-toifadagi kabelga nisbatan taxminan 30-40% qimmat.  6-toifadagi kabel–bu kabelni kelajagi yaxshi bo‘lib, 200 MGs gacha chastota oralig‘ida axborot uzatadi  7-toifadagi kabel–bu kabelni kelajagi porloq va 600 MGs gacha chastota oralig‘ida axborot uzatishi mumkin. EIA/TIA 568 standartiga ko‘ra texnik ko‘rsatkichi mukammal 3,4 va 5 toifadagi kabellarning 1 MGs dan to kabelni maksimal chastota oralig‘ida to‘liq to‘lqin qarshiligi 100 Om+15% tashkil qilish kerak. Ko‘rinib turibdiki, talablar uncha qattiq emas, to‘lqin qarshilik qiymati 85 dan 115 Om oralig‘ida bo‘lishi mumkin. Shu yerda aytib o‘tish kerakki, ekranlangan o‘ralgan juftlik SPT standart talabiga asosan 150 Om + 15 % bo‘lishi lozim. Kabel va qurilmani impedansini moslash uchun (agarda ular mos kelmasa), moslovchi transformatorlardan (Balun) O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishifoydalaniladi. Shuningdek, to‘lqin qarshiligi 100 Om bo‘lgan ekranlangan o‘ralgan juftlik ham uchrab turadi. Standart qo‘ygan ikkinchi muhim ko‘rsatkich–bu turli chastotalarda kabel orqali o‘tuvchi signalni eng ko‘p so‘nish ko‘rsatkichidir. 6.1-jadvalda tashqi muhit 20 o S bo‘lganda 305 metr masofada 3,4 va 5-toifadagi kabellarda so‘nish kattaligini chegara qiymati keltirilgan. 2.1-j adval . Chastota MGs Maksimal so‘nish, dB 3-toifa 4-toifa 5-toifa 0,064 2,8 2,3 2,2 0,256 4,0 3,4 3,2 0,512 5,6 4,6 4,5 0,772 6,8 5,7 5,5 1,0 7,8 6,5 6,3 4,0 17 13 13 8,0 26 19 18 10,0 30 22 20 16,0 40 27 25 20,0 - 31 28 25,0 - - 32 31,25 - - 36 62,5 - - 52 100 - - 67 Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, uncha katta bo‘lmagan uzunlikda ham signal o‘n va yuz marotaba so‘nadi, bu hol esa signalni qabul qiluvchi qurilmalarga qo‘yiladigan talabni oshiradi. Standart tomonidan yana bir ko‘rsatkich qo‘yilgan – bu kabelni eng yaqin uchidagi chorraha yo‘nalish kattaligi (NEXT–Near End Crosstalk). Bu ko‘rsatkich kabel tarkibidagi turli simlarni bir-biriga ta siriniʻ ko‘rsatadi. 12.2-jadvalda 3,4 va 5-toifadagi kabellarning turli chastotada eng yaqin uchidagi ruxsat etilgan chorraha yo‘nalish kattaliklari keltirilgan. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.2-j adval. Chastota MGs Kabelni yaqin uchidagi chorraha yo‘nalishi, dB 3-toifa 4-toifa 5-toifa 0,150 -54 -68 -74 0,772 -43 -58 -64 1,0 -41 -56 -62 4,0 -32 -47 -53 8,0 -28 -42 -48 10,0 -26 -41 -47 16,0 -23 -38 -44 20,0 - -36 -42 25,0 - - -41 31,25 - - -40 62,5 - - -35 100 - - -32 Tabiiyki, yuqori sifatli kabellarning chorraha yo‘nalish kattalik qiymati kam bo‘ladi. Standart, shu jumladan 4 va 5-toifa kabellarni har bir juftligini ishchi sig‘imini ruxsat etilgan kattaligini ham belgilab bergan. Bu kattalik tashqi muhit 20 o C, signal chastotasi 1 KGs bo‘lganda 350 metrda (1000 fut) 17 nf dan katta bo‘lmasligi lozim. To‘qilgan juftliklarni ulash uchun RJ-45 turidagi razyomlar (konnektor) ishlatiladi, telefonlarda foydalaniladigan (RJ-11) razyomga o‘xshash, lekin o‘lchami bo‘yicha bir oz katta. RJ-45 razyomi 8 ta kontaktli bo‘ladi, RJ-11 esa 4 ta kontaktga egadir. Kabel razyomga maxsus siquvchi asbob yordamida ulanadi. Razyomning ignasimon tilla qoplamali kontaktlari kabelning har bir simi qoplamasiga sanchiladi, sim qoplamasidan igna o‘tib, sim bilan mustahkam va sifatli ulanish hosil qiladi. Shuni hisobga olish kerakki, standart tomonidan kabel uchlarini razyomga ulash uchun 1 sm o‘ralgan juft qismini o‘ramdan ochish mumkinligi ko‘zda tutilgan. Ko‘pincha o‘ralgan juftlik axborotlarni faqat bir tomonga uzatish uchun ishlatiladi, ya ni «yulduz» yoki «halqa» topologiya turlarida. «Shina» topologiyaliʻ tarmoqlarda odatda koaksial kabel turidan foydalaniladi. Shuning uchun o‘ralgan juft kabelni ulanmagan uchiga tashqi moslash qurilmasi (terminator) amalda deyarli qo‘llanilmaydi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKabellar ikki turdagi tashqi qobig‘ida ishlab chiqariladi.  Polivinilxloridli qoplamali (PVX, PVC) kabellar arzon va xona sharoitida ishlatilish uchun mo‘jallangan.  Teflon qoplamali kabellar, nisbatan narxi qimmat va tashqi muhitda foydalanish ham mumkin. PVX qoplamadagi kabellarni yana non-plenum, teflon qoplamali kabellarni esa-plenum deb ham ataladi. Plenum atamasi bu yerda qaysidir partiya rahbariyatini yig‘ilishi ma nosida emas albatta, tarmoq kabellariniʻ joylashtirilishiga eng qulay joy pol bilan pol ustidagi qo‘shimcha pol oralig‘i (falshpol) va osma shift bilan shift oralig‘idagi bo‘shliq tushuniladi. Aytib o‘tilganidek, ko‘zdan pana joylardan o‘tkazishga teflon qoplamali kabel qulay bo‘lib u qiyin yonadi, (PVX kabelga nisbatan) yongan taqdirda ham, o‘zidan zaxarli gazlarni ko‘p chiqarmaydi. Standartda aniq qilib ko‘rsatilmagan, lekin tarmoq ish faoliyatiga sezilarli darajada ta’sir qiluvchi va barcha kabellarning yana bir ko‘rsatkichi bor, bu kabelda signalni tarqalish tezligidir, ya’ni kabel uzunligiga nisbatan hisoblanganda signalni kechikishi. Kabel ishlab chiqaruvchi korxonalar ba’zi hollarda 1 metrda signalni ushlanish kattaligini va ba’zi hollarda esa yorug‘lik tezligiga nisbatan (NVP-Nominal Velocity of Propagation, xujjatlarda ko‘pincha shu nom bilan ataladi) signalni kabelda tarqalish tezligini ko‘rsatadi. Bu ikki kattaliklar oddiy formula bilan bog‘langan. t 3 =1/(3 · 10 10 · NVP ), t 3 –kabelni 1 metr uzunligidagi ushlanish kattaligi nanosekundda belgilanadi. Masalan, agarda NVP=0,65 (yorug‘lik tezligini 65%) bo‘lganda t 3 ushlanish 5,13 ns/m ga teng bo‘ladi. Hozirgi zamon kabellaridagi kechikish kattaligi ko‘pincha 5 ns/m dan iborat. 12.3-jadvalda taniqli ikkita AT s T va Belden firmalarida ishlab chiqariladigan ba’zi kabel turlarining NVP kattaligi va 1 metrda kechikish (nanosekundda) qiymati keltirilgan. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi 2.3-jadval Ba’zi kabellarni vaqt ko‘rsatkichlari. Firma Kabel Kabel toifasi Qoplama turi NVP Ushlanish (ns) TT, T 1010 3 non-plenum 0,67 4,98 - 1041 4 - 0,70 4,76 - 10 61 5 - 0,70 4,76 - 2010 3 Plenum 0,70 4,76 - 2041 4 - 0,75 4,44 - 2061 5 - 0,75 4,44 Belden 1229 A 3 non-plenum 0,69 4,83 - 1455 A 4 - 0,72 4,63 - 1583 A 5 - 0,72 4,63 - 1245 A r 3 Plenum 0,69 4,83 - 1457 A 4 - 0,75 4,44 - 1457 A 5 - 0,75 4,44 Shu o‘rinda aytib o‘tish lozimki , ko‘pgina kabel tarkibidagi o‘ralgan juftliklarni h ar birining qoplamasi alo h ida rangda bo‘ladi. Bu hol razy o mlarni kabel uchlariga ulash vaqtida, ayniqsa kabel uchlari boshqa - boshqa xonada bo‘lsa va asboblar yordamida nazorat qilish qiyin holda, ulashni sezilarli darajada osonlashtir a d i . O‘ralgan juftli kabellarning ekranlashtirilgan turiga STP IBM 1-turi misol bo‘la oladi, bu kabel tarkibida AWG 22-turli ikkita o‘ralgan juftlik bor. Har bir juftlikni to‘lqin qarshiligi 150 Om-ni tashkil qiladi. Bu turdagi kabellarga maxsus razy o mlar (DB9) ishlatiladi, ular ekranlanmagan o‘ralgan juftliklarda foydalaniladigan razy o mlardan farq qiladi. 2.3. Simsiz aloqa kanallari Kompyuter tarmoqlarida ba’zi hollarda kabel orqali ulash o‘rniga , shuningdek , kabelsiz kanallardan ham foydalaniladi. Ularning asosiy afzalligi shundan iboratki, hech qanday kabel yotqizishga hojat qolmaydi. Demak devorlarni teshishga, kabellarni ma h kamlashga, folshpol ostidan o‘tkazishga yoki osma shipdan va shamollatish yo‘llaridan kabellarni o‘tkazishga hojat qolmaydi. Shuningdek, kabelning uzilgan joyini qidirish va ulashga ham hojat qolmaydi. Yana kompyuterlarni bemalol xonada yoki bino bo‘ylab ko‘chirish mumkin, chunki kompyuter kabellar bilan bog‘lanmagan. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiRadiokanal – bu usulda axborot uzatish uchun radio to‘lqinlaridan foydalaniladi, shuning uchun bu usulda aloqa yuzlab va h atto minglab kilometrga uzatiladi. Axborot o‘tkazish tezligi sekundiga o‘nlab megabitgacha yetishi mumkin (bu holda tanlangan to‘lqin uzunligi va kodlash usuliga bog‘liq). Mahalliy tarmoqlarda radiokanaldan foydalanmaslik sabablari quyidagilar: uzatish va qabul qilish qurilmalari qimmat, shovqindan saqlanish darajasi past, axborotni uzatish vaqtida sir saqlash butkul ta’minlanmagan va ishonchlilik darajasi past. Lekin global tarmoqlar uchun radiokanal ko‘pincha yagona vosita bo‘lib qoladi, chunki (sputnik–retranslyator) signalni tiklash sputnigi yordamida axborotlarni butun dunyoga uzatishni ta minlash nisbatan oddiydir. Uzoqdaʻ joylashgan bir necha mahalliy tarmoqlarni o‘zaro ulab bir butun tarmoq hosil qilish uchun ham radiokanaldan foydalaniladi. Axborotni radio uzatish turining bir necha standarti mavjud. Bulardan ikki turida to‘xtalib o‘tamiz:  Tor spektorda (yoki bir chastotali uzatish) uzatish 46500 m 2 maydonni qamrashga mo‘ljallangan. Bu holdagi radiosignal metal l va temir beton to‘siqlardan o‘ta olmaydi, shuning uchun bir bino hududida ham aloqa o‘rnatishda jiddiy muammo hosil bo‘lishi mumkin. Aloqa bu h olda nisbatan sekin amalga oshadi (4,8 Mbit/s atrofida).  Bir chastotali uzatishning kamchiligini yengish uchun tarqalgan spektorda qandaydir chastota yo‘lagini kanallarga bo‘lib ishlatish taklif qilinadi. Tarmoq abonentlarining h ammasi ma’lum vaqt oralig‘ida barobar (sinxron ravishda) keyingi kanalga o‘tadilar. Maxfiylikni saqlash uchun maxsus kodlashtirilgan axborot ishlatiladi. Bunday uzatish tezligi unchalik yuqori emas 2 Mbit/s dan oshmaydi, abonentlar orasidagi masofa 3,2 km (ochiq maydonda) va bino ichkarisida 120 metrdan ko‘p emas. Keltirilgan turlardan ham boshqa radio kanallar mavjuddir, masalan, uyali tarmoq, xuddi uyali telefon tarmoq prinsiplari kabi (ular maydonda teng taqsimlangan signalni qayta tiklash qurilmalaridan foydalanadilar), shuningdek , mikroto‘lqin tarmog‘ida tor yo‘naltirilgan uzatishni yerdagi qurilmalar o‘rtasida yoki sputnik va yerdagi stansiyalar oralig‘ida qo‘llaniladi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiInfraqizil kanal ham simlarsiz axborot uzatishni ta’minlaydi, chunki aloqa uchun infraqizil nurlanish ishlatiladi (televizorlarning masofadan boshqarish qurilmasi kabi). Radio kanalga qaraganda ularning asosiy afzalligi elektromagnit to‘siqlarga sezgir emas, bu xususiyati sanoat korxonalarda ishlatish imkonini beradi. Bu holatda haqiqatdan uzatish quvvati katta bo‘lishi ta’lab qilinadi, sababi boshqa hech qanday issiqlik nurlanish (infraqizil) manbalari ta sir qilmasligiʻ uchun. Infraqizil aloqa xavoda chang miqdori ko‘p bo‘lgan sharoitda h am yomon ishlaydi. Infraqizil kanal bo‘ylab axborot uzatishning chegara qiymati 5–10 Mbit/s dan oshmaydi. Axborotni sir tutish imkoniyati h am radiokanal h olatidek, yo‘q. Radiokanal kabi uzatish va qabul qilish qurilmalari nisbatan qimmat. Bu sanab o‘tilgan kamchiliklar tufayli infraqizil kanalidan kam foydalanadilar. Infraqizil kanal ikki guru h ga bo‘linadi:  ko‘rish masofasidagi kanallar, bularda aloqa nur orqali amalga oshiriladi. Nur uzatish qurilmasidan to‘g‘ri qabul qilish qurilmasiga yo‘naltiriladi. Bu holda aloqa tarmoq kompyuterlari o‘rtasida to‘siq bo‘lmagan holdagina amalga oshadi. Ko‘rish masofasidagi kanalning axborot uzatish masofasi bir necha kilometrga yetadi; tarqalgan nurlanishdagi kanallar, bu turdagi kanal pol, shift, devor va boshqa to‘siqdan qaytgan signallarda ishlaydi. To‘siqlar bu h olda qo‘rqinchli emas, lekin aloqa faqat bir bino chegarasida amalga oshadi. Tabiiyki mavjud simsiz aloqa kanallari «shina» topologiyasiga to‘g‘ri keladi, sababi axborot hamma abonentlarga bir vaqtn i ng o‘zida uzatiladi. Lekin tor yo‘naltirilgan axborot uzatishni tashkil qilingan taqdirda xohlangan topologiya (halqa, yulduz va boshqa) uchun radiokanalni va xuddi shuningdek , infraqizl kanalini ta d biq qilish mumkin. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.4. Mobil tarmoqlarining standartlari, zamonaviy tarmoqni loyihalash dasturlar Mobil tarmoqlarining standartlari, zamonaviy tarmoqni loyihalash dasturlari IEEE 802.11 Simsiz aloqa protokollari IEEE 802.11 - IEEE 802 mahalliy tarmoq (LAN) protokollarining bir qismidir va simsiz mahalliy tarmoq (WLAN) Wi-Fi kompyuter aloqasini amalga oshirish uchun ommaviy axborot vositalariga kirishni boshqarish (MAC) va fizikaviy pog’ona protokollari to'plamini belgilaydi. 2.4 GHz, 5 GHz, 6 GHz va 60 GHz diapazonlarni o'z ichiga olgan, ammo shu bilan cheklanmagan holda turli xil chastotalarda ishlay oladi. 2.4. rasm zamonaviy tarmoqni loyihalashda simsiz aloqa protokollari Radioto‘lqinlar, infraqizil va mikroto‘lqinlar ko‘rinadigan yorug‘lik, ultrabinafsha yorug‘lik, radioto‘lqin, infraqizil, rentgen nurlari, mikroto‘lqin va gamma-nurlarni o‘z ichiga oladigan elektromagnitli spektrning bir qismidir. Elektromagnitli radiatsiya yer atmosferasi va kosmos orqali is propagated. Radioto‘lqinli texnologiyalar juda keng tarqalgan va tez ishlovchi simsiz tarmoq sohasida taqdim etilgan. Radioto‘lqin texnologiyalari 802.11 simsiz tarmoq standartlari va Bluetooth, HiperLAN kabi muqobil industry-endorsed approaches WiMAX va HiperLAN simsiz mintaqaviy tarmoq texnologiyalarga misol bo‘la oladi. Uyali aloqa texnologiyalari, jumladan 3G va 4G, ham radioto‘lqin texnologiyalaridan foydalanadi. Infraqizil texnologiyalar radio wave approaches dan farqli uncha mashhur emas. Infraqizil texnologiya ofis ichidagi aloqalar kabi qisqa masofadagi ulanishlarda foydalaniladi. Radioto‘lqinli ulanishlarda. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiRadioto‘lqin texnologiyalari Tarmoq signallari radioto‘lqin orqali uzatish mumkin, lekin tarmoq dasturlari yuqori chastotalar bilan ishlaydi. Misol uchun, hududdagi AM stansiyalar 1290 chastotalarda efirga uzatadi, bu esa 1290 kHz ma’noni beradi, chunki AM to‘lqinlar 535-1605 kHz oraliqda joylashadi. FM to‘lqinlar esa 88-108 MHz oraliqda joylashadi. Radio tarmoq orqali uzatishda signal bir yoki ko‘p yo‘nalishda uzatilishi mumkin, bu esa ishlatilayotgan antenna turiga bevosita bog‘liq. IEEE 802.11 protokoli asosidagi radioto‘lqinli tarmoqlar Har xil turdagi radio to‘lqinlar ishlatiladi, lekin taklif etilgan. Asosiy standart 802.11 edi (so‘ngidagi harflarsiz), lekin bugungi kunda keng tarqalgan standartlar – 802.11a, 802.11b, 802.11g, va 802.11n. 802.11ac va 802.11ad. Simsiz ulanish uchta asosiy tashkil etuvchidan iborat: 1. Qabul qiluvchi va uzatuvchi plata. 2. Ulanish nuqtasi. 3. Antennalar. Qabul qiluvchi plata simsiz tarmoq platasi (Wireless NIC – WNIC) deb nomlanadi hamda OSI modelining Jismoniy va Ma’lumot uzatish pog‘onalarida faoliyat ko‘rsatadi. WNIC ichki PCI (Peripheral Computer Interface) yoki miniPCI, alohida CardBus yoki PCMCIA (Personal Computer Memory Card International Association) kartasi yoki USB (Universal Serial Bus) ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Ko‘p WNIC Microsoft Network Driver Interface Specification – NDIS ga mos keladi. NDIS tarmoq drayverlari spetsifikatsiyasi hamda ko‘pgina tarmoq protokollari bilan ishlay oladigan tarmoq platalari drayverlarini yaratish va foydalanish uchun zarur ilova dasturlash interfeysi (Application Programming Interface – API)dir. API kabi NDIS tarmoq kommunikatsiyalarida ishlatiladigan kichik programmachalar yoki qism-programmalar kutubxonasiga ega. Bu programmalar kutubxonasi NDIS.SYS tizim fayli Simsiz tarmoqqa ulanish usullari Ulanish tezliklari 802.11 protokolning himoya usullari Xavfsizlik simsiz tarmoqlarda kabelli tarmoqlar kabi zarur. Simsiz tarmoq ko‘payayotgan sababli uni buzish uchun uyushtirilayotgan hujumlar ham ortib boradi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi3. RTVC servisi real vaqtli videokonferensiyalar 3.1 Rtvc xizmatining maqsadi Videokonferentsiya-bu kompyuterlarning multimedia imkoniyatlaridan foydalangan holda tarmoq orqali ikki yoki undan ortiq shaxslarning o'zaro aloqasi. Tarmoqqa ulangan kompyuter videokamera, mikrofon va audio karnaylar bilan jihozlangan bo'lishi kerak. Videokonferentsaloqa tizimlari uchun ishlatiladigan uskunalar darajasiga qarab, shaxsiy, guruh va studiya videokonferentsiyalari farqlanadi. Shaxsiy videokonferentsiyalar ( 3.1 rasm ). Bu videokonferentsaloqa texnologiyalarining "kirish darajasi". Ularni yaratish uchun ish joyida ishlatiladigan nisbatan arzon dasturiy ta'minot yoki dasturiy ta'minot talab qilinadi. Ushbu turdagi videokonferentsaloqa ikki shaxs o'rtasida norasmiy muloqot qilish, interaktiv ma'lumotlarni almashish, vaqt va moliya uchun kam xarajat bilan fayllarni yuborish uchun ishlatilishi mumkin. Ilovalar bilan hamkorlikda "e'lonlar taxtasi" ishlatiladi — bu aloqa sessiyasining barcha ishtirokchilariga matn yoki grafik hujjatni tahrirlash imkoniyatini beradigan maxsus dastur. 3.1 rasm Shaxsiy videokonferentsiyalar uskunalari O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiGuruh videokonferentsiyalari (rasm. 3.2 ). Ular loyiha ustida birgalikda ishlashda, ishtirokchi shaxsan ishtirok eta olmaydigan munozaralar va nutqlarni o'tkazishda foydalanuvchilarning katta va o'rta guruhlari o'rtasida samarali muloqot qilish uchun ishlatiladi. Signalning yuqori sifati tufayli siz hujjatlarni almashishingiz va ko'rishingiz, dasturlar bilan guruh ishlarini bajarishingiz mumkin. Guruh videokonferentsiyasini yaratish uchun eski video terminal modellari, foydalanuvchi guruhlarining o'zaro ta'sirini ta'minlaydigan server, ish stantsiyalari va serverlar uchun maxsus dasturiy mahsulotlar, ISDN ulanishi yoki mahalliy tarmoq talab qilinadi. rasm. 3.2 Guruh videokonferentsiyalari uskunalari Studiya videokonferentsiyalari (rasm. 30). Ularni yaratish uchun yuqori darajadagi ixtisoslashtirilgan televizion uskunalar (studiya kameralari, ovoz va boshqaruv uskunalari, monitorlar) va aloqa kanallarining maksimal o'tkazuvchanligi (sun'iy yo'ldosh va optik tolali aloqa kanallariga kirish) talab qilinadi. Bunday videokonferentsiyalar ko'p sonli odamlar tomonidan axborotni qayta ishlashni tashkil etish nuqtai nazaridan maksimal imkoniyatlarni talab qiladigan muammolarni hal qilish uchun ishlatiladi. Ular Taqdimotchi tomonidan o'rnatilgan rasmiy, qat'iy tartibga solingan aloqa uslubi bilan ajralib turadi. Bunday videokonferentsiyalarning odatiy namunasi telemostlardir. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiTopologiyaga ko'ra, Videokonferentsiyaning ikkita asosiy turi mavjud: nuqta-nuqta va ko'p nuqta. Nuqta-nuqta konferentsiyalari eng sodda. Ular faqat ikkita ish stantsiyasini to'g'ridan — to'g'ri ulashni o'z ichiga oladi, ko'p nuqtali videokonferentsiyalar esa bir vaqtning o'zida bir necha o'nlab foydalanuvchilar yoki foydalanuvchilar guruhlarini qo'llab-quvvatlashga imkon beradi, shu bilan birga maxsus qurilma-ko'p nuqtali sessiyalarni boshqarish serverini o'rnatish va qo'llab-quvvatlash uchun qo'shimcha xarajatlarni talab qiladi. Konferentsiyada ishtirok etadigan barcha terminallar videokonferentsaloqa resurslarini boshqaradigan, terminallarning audio va videoni qayta ishlash imkoniyatlarini muvofiqlashtiradigan, ko'plab manzillarga yo'naltirilishi kerak bo'lgan audio va video oqimlarini aniqlaydigan serverga ulanishni o'rnatadi. Shakl: 30. Studiya videokonferentsiyalari uskunalari Masalan, agar siz bir nechta filiallar bilan videokonferentsiyalardan faqat buyurtmalarni uzatish va Real vaqt rejimida hisobotlarni qabul qilish uchun foydalanishingiz kerak bo'lsa, unda bu maqsad uchun "nuqta-nuqta" konferentsiyasi juda mos keladi (har bir filial va bosh ofisni ixtisoslashtirilgan terminal bilan ta'minlash kifoya), barcha filiallar vakillari ishtirokida yig'ilish tashkil etish uchun esa ko'p nuqtali videokonferentsiya. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKo'p nuqtali aloqa seanslari ikkita asosiy rejimda o'tkazilishi mumkin: * ovozni faollashtirish - ushbu rejimda sessiyaning barcha ishtirokchilari ma'ruzachini ko'rishadi va ma'ruzachi oldingi ma'ruzachini ko'radi (kamerani almashtirish ma'ruzachiga Real vaqtda amalga oshiriladi); * uzluksiz mavjudlik-har bir ishtirokchi ekranga boshqa bir nechta ishtirokchilardan rasm oladi. Bunday holda, ekran bir nechta maydonlarga bo'linadi-2 dan 16 gacha. Agar ishtirokchilar soni kamroq bo'lsa, ulardan biri "ovozni faollashtirish"rejimida ishlashi mumkin. Ikkala rejimda ham "raislik nazorati" faol terminalni tanlash, videokonferentsiya ma'muri tomonidan terminallarni ulash va o'chirish mumkin. Agar kerak bo'lsa, istalgan vaqtda ushbu jarayonga aralashish imkoniyati bilan avtomatik boshqaruv rejimini yoqishingiz mumkin. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi4. HISOBIY QISM 4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning samaradorligini hisoblash tartibi Birinchi m а h а lliy t а rm о ql а r p а yd о bo‘lg а n v а qtd а n b е ri yuzl а b turli х il t а rm о q t ех n о l о giyal а ri yar а tildi, l е kin k е ng miqyosd а t а nilib, t а rq а lg а n t а rm о ql а r bir n е ch а gin а хо l о s. T а niqli firm а l а r bu t а rm о ql а rni q о ‘ll а b-quvv а tl а shl а rig а v а yuq о ri d а r а j а d а ul а rni ish f ао liyatini t а shkiliy t о m о nl а rini st а nd а rtl а shg а nig а nim а s а b а b bo‘ldi. Bu t а rm о q qurilm а v а uskun а l а rini ko‘p ishl а b chiq а rilishi v а ul а rning n а r х i p а stligi, b о shq а t а rm о ql а rg а q а r а g а nd а ustunligini t а ’minl а di. D а sturiy t а ’min о t v о sit а l а rini ishl а b chiq а ruvchil а r h а m а lb а tt а k е ng t а rq а lg а n qurilm а v а v о sit а l а rg а mo‘lj а ll а ng а n m ах sul о tl а rini ishl а b chiq а r а dil а r. Shuning uchun st а nd а rt t а rm о qni t а nl а g а n f о yd а l а nuvchi qurilm а v а d а sturl а rni bir-biri bil а n m о s tushishig а to‘liq k а f о l а t v а ish о nchg а eg а bo‘l а di. H о zirgi v а qtd а f о yd а l а nil а dig а n t а rm о q turl а rini k а m а ytirish t е nd е ntsiyasi kuch а ym о qd а . S а b а bl а rid а n bitt а si shund а n ib о r а tki, m а h а lliy t а rm о ql а rd а ах b о r о t uz а tish t е zligini 100 v а h а tt о 1000 Mbit/s g а y е tk а zish uchun eng yangi t ех n о l о giyal а rni ishl а tish v а jiddiy, ko‘p m а bl а g‘ t а l а b qil а dig а n ilmiy- t а dqiq о t ishl а rini а m а lg а о shirish k е r а k. T а biyki bund а y ishl а rni f а q а t k а tt а firm а l а r а m а lg а о shir а о l а dil а r v а ul а r o‘zi ishl а b chiq а r а dig а n st а nd а rt t а rm о ql а rni q о ‘ll а b-quvv а tl а ydil а r. Shuningd е k ko‘pchilik f о yd а l а nuvchil а rd а q а ysidir t а rm о ql а r o‘rn а tilg а n v а bu qurilm а l а rni bird а nig а , b а t а m о m b о shq а t а rm о q qurilm а l а rig а а lm а shtirishni h ох l а m а ydil а r. Shuning uchun yaqin k е l а j а kd а butkul yangi st а nd а rtl а r q а bul qilinishi kutilm а ydi а lb а td а . B о z о rd а st а nd а rt l о k а l t а rm о ql а rning turli t о p о l о giyali, turli ko‘rs а tgichlil а ri jud а ko‘p, f о yd а l а nuvchig а t а nl а sh imk о niyati k е ng miqyosd а m а vjud. L е kin u yoki bu t а rm о qni t а nl а sh mu а mm о si b а ribir q о lg а n. D а sturiy v о sit а l а rni o‘zg а rtirishg а q а r а g а nd а (ul а rni а lm а shtirish jud а о s о n) t а nl а ng а n qurilm а l а r ko‘p yil х izm а t qilishi k е r а k, chunki ul а rni а lm а shtirish n а f а q а t ko‘p m а bl а g‘ t а l а b qilishd а n t а shq а ri, k а b е ll а r yotqizilish v а k о mpyut е rl а rni o‘zg а rtirish, n а tij а d а butun t а rm о q tizimini o‘zg а rtirishg а to‘g‘ri k е lishi mumkin. Shuning uchun tаrmоq qurilmаsini O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishitаnlаshdа yo‘l quyilgаn хаtоlik, dаsturiy tаminоtni tаnlаshdа yo‘l qo‘yilgаn хаtоlikgа nisbаtаn аnchа qimmаtgа tushаdi.Biz bu bоbdа bа’zi bir stаndаrt tаrmоqlаrni ko‘rib o‘tаmiz, bu o‘quvchini tаrmоq tаnlаshigа аnchа yordаm bеrаdi dеgаn umiddаmiz. Stаndаrt tаrmоqlаr o‘rtаsidа eng ko‘p tаrqаlgаn tаrmоq bu Ethernet tаrmоg‘idir. U birinchi bo‘lib 1972 yildа Xerox firmаsi tоmоnidаn yarаtilib, ishlаb chiqаrilа bоshlаndi. Tаrmоq lоyiхаsi аnchа muvоfаqiyatli bo‘lgаnligi uchun 1980 yili uni kаttа firmаlаrdаn DEC vа Intel qо‘llаdilаr (Ethernet tаrmоg‘ini birgаlikdа qо‘llаgаn firmаlаrni bоsh hаriflаri bilаn DIX dеb yuritilа bоshlаndi). Bu uchtа firmаning hаrаkаti vа qо‘llаshi nаtijаsidа 1985 yili Ethernet hаlqаrо stаndаrti bo‘lib qоldi, uni kаttа hаlqаrо stаndаrtlаr tаshkilоtlаri stаndаrt sifаtidа qаbul qilаdilаr: 802 IEEE qо‘mitаsi (Institute of Electrical and Electronic Engineers) vа ECMA (European Computer Manufactures Association). Bu stаndаrt IEEE 802.03 nоmini оldi (inglizchа «eight oh two dot three») IEEE 802.03 stаndаrtining аsоsiy ko‘rsаtgichlаri quyidаgilаr: Tоpоlоgyasi – shinа; uzаtish muхiti – kоаksiаl kаbеl; uzаtish tеzligi – 10 Mbit/s; mаksimаl uzunligi – 5 km; аbоnеntlаrning mаksimаl sоni – 1024 tаgаchаn; tаrmоq qismining uzunligi – 500 m; tаrmоqning bir qismidаgi mаksimаl аbоnеntlаr soni – 100 tаgаchа; tаrmоqgа egа bo‘lish usuli – CSMA/CD, uzаtish mоdulyatsiyasiz (mоnоkаnаl). Jiddiy qаrаlgаndа IEEE 802.03 vа Ethernet оrаsidа оz fаrq mаvjud, lеkin ulаr hаqidа оdаtdа eslаnmаydi. Ethernet hоzir dunyodа eng tаnilgаn tаrmоq vа shubhа yо‘q аlbаttа u yaqin kеlаjаkdа hаm shundаy bo‘lib qоlаdi. Bundаy bo‘lishigа аsоsiy sаbаb, uning yarаtilishidаn bоshlаb hаmmа ko‘rsаtgichlаri, tаrmоq prоtоkоli hаmmа uchun оchiq bo‘lgаnligi, shundаy bo‘lgаnligi uchun dunyodаgi judа ko‘p ishlаb chiqаruvchilаr Ethernet qurilmа vа uskunаlаrini ishlаb chiqаrа bоshlаdilаr. Ulаr o‘zаrо bir-birigа to‘liq mоslаngаn rаvishdа ishlаb chiqilаdi аlbаttа. Dаstlаbki Ethernet tаrmоqlаridа 50 Оmli ikki turdаgi (yug‘оn vа ingichkа) kоаksiаl kаbеllаr ishlаtilаr edi. Lеkin kеyingi vаqtlаrdа (1990 yil bоshlаridаn) Ethernet tаrmоg‘ining аlоqа kаnаli uchun o‘rаlgаn juftlik kаbеllаridаn O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishifоydаlаnilgаn vеrsiyalаri kеng tаrqаldi. Shuningdеk оptik tоlаli kаbеllаr ishlаtilаdigаn stаndаrt hаm qаbul qilindi vа stаndаrtlаrgа tеgishli o‘zgаrtirishlаr kiritildi. 1995 yili Ethernet tаrmоg‘ining tеz ishlоvchi vеrsiyasigа stаndаrt qаbul qilindi, u 100 Mbit/s tеzlikdа ishlаydi (Fast Ethernet dеb nоm bеrildi, IEEE 802.03 u stаndаrti), аlоqа muхitidа fgаn juftlik yoki оptik tоlа ishlаtilаdi. 1000 Mbit/s tеzlikdа ishlаydigаn vеrsiyasi hаm ishlаb chiqаrilа bоshlаndi (Gigabit Ethernet, IEEE 802.03 z stаndаrti). Stаndаrt bo‘yichа «shinа» tоpоlоgiyasidаn tаshqаri shuningdеk «pаssiv yulduz» vа «pаssiv dаrахt» tоpоlоgiyali tаrmоqlаr hаm qо‘llаnilаdi. Bu tаqdirdа tаrmоqning turli qisimlаrini o‘zаrо ulаsh uchun rеpitеr vа pаssiv kоntsеntrаtоrlаrdаn fоydаlаnish ko‘zdа tutilаdi (7–rаsm). Tаrmоqning bir qismi (sеgmеnt) bo‘lib shuningdеk bittа аbоnеnt hаm sеgmеnt bo‘lishi mumkin. Kоаksiаl kаbеllаr shinа sеgmеntlаrigа ishlаtilаdi, to’qilgаn juftlik vа оptik tоlаli kаbеllаr esа pаssiv yulduz nurlаri uchun ishlаtilаdi (bittаli аbоnеntlаrni kоnsеntrаtоrgа ulаsh uchun). Аsоsiysi hоsil qilingаn tоpоlоgiyadа yopiq yo‘llаr (pеtlya) bo‘lmаsligi kеrаk. Nаtijаdа jismоniy shinа hоsil bo‘lаdi, chunki signаl ulаrning hаr biridаn turli tоmоnlаrgа tаrqаlib yanа shu jоygа qаytib kеlmаydi (hаlqаdаgi kаbi). Butun tаrmоq kаbеlining mаksimаl uzunligi nаzаriy jiхаtdаn 6,5 km gа еtishi mumkin, lеkin аmаldа esа 2,5 km dаn оshmаydi. Bu hоldа signаlning bittа qiymаti nоlgа, bоshqаsi mаnfiy qiymаtgа egа, ya’ni signаlni dоimiy tаshkil qiluvchi qiymаti nоlgа tеng emаs. Gаlvаnik аjrаtish аdаptеr, rеpitеr vа kоntsеntrаtоr qurilmаlri yordаmidа аmаlgа оshirilаdi. Tаrmоqning uzаtish vа qаbul qilish qurilmаlаri bоshqа qurilmаlаrdаn gаlvаnik аjrаlishi trаnsfоrmаtоr оrqаli vа аlоhidа elеktr mаnbаi yordаmidа аmаlgа оshirilgаn, tаrmоq bilаn kаbеl to‘g‘ri ulаngаn. Ethernet tаrmоg‘igа ахbоrоt uzаtish uchun egа bo‘lish аbоnеntlаrgа to‘liq tеnglik huquqini bеruvchi CSMA/CD tаsоdifiy usul yordаmidа аmаlgа оshirilаdi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi7-rаsm. Ethernet tаrmоq tоpоlоgiyasi Fast Ethernet tаrmоg‘idа jismоniy «shinа» tоpоlоgiyasidаn fоydаlаnish ko‘zdа tutilmаgаn, fаqаt «pаssiv yulduz» yoki «pаssiv dаrахt» tоpоlоgiyasi ishlаtilаdi. Shuningdеk Fast Ethernet tаrmоg‘idа tаrmоq uzunligigа qаttiq tаlаblаr vа chеgаrа qo‘yilgаn. Pаkеt fоrmаtini sаqlаb qоlib, tаrmоq tеzligini 10 bаrаvаr оshirilgаnligi tufаyli tаrmоqning minimаl uzunligi 10 bаrаvаr kаmаyadi (Ethernet dаgi 51,2 mks o‘rnigа 5,12 mks). Signаlni tаrmоqdаn o‘tishining ikki хissаlik vаqt kаttаligi esа 10 mаrоtаbа kаmаyadi. Ethernet tаrmоg‘idаn ахbоrоt uzаtish uchun stаndаrt kоd Mаnchеstеr – II ishlаtilаdi. Tаrmоqdа 8 – rаsmdа ko‘rsаtilgаndеk o‘zgаruvchаn uzunlikkа egа bo‘luvchi strukturаli pаkеt ishlаtilаdi. 8-rаsm. Ethernet tаrmоq pаkеtining tuzulishi (rаqаmlаr bаytlаr sоnini ko‘rsаtаdi). O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiEthernet kаdr uznligi (ya’ni priаmbulаsiz pаkеt) 512 bitli оrаliqdаn kаm bo‘lmаsligi kеrаk, yoki 51,2 mks (хuddi shu kаttаlik signаlni tаrmоqdаn bоrib kеlish vаqtigа tеngdir). Mаnzillаshning shахsiy, guruhli vа kеng tаrqаtish usullаri ko‘zdа tutilgаn. Ethernet pаkеti quyidаgi mаydоnlаrni o‘z ichigа оlgаn: 8 bitni priаmbulа tаshkil qilаdi, ulаrdаn birinchi еttitаsini 1010101 kоdi tаshkil qilаdi, охirgi sаkkizinchisini 10101011 kоdi tаshkil qilаdi. IEEE 802.03 stаndаrtidа bu охirgi bаyt kаdr bоshlаnish bеlgisi dеb yurutilаdi (SFD – Start of Frame Delimiter) vа pаkеtni аlоhidа mаydоnini tаshkil qilаdi. Qаbul qiluvchi mаnzili vа jo‘nаtuvchi mаnzili 6 bаytdаn tаshkil tоpgаn bo‘lib 3.2 bоbdа yozilgаn stаndаrt ko‘rinishdа bo‘lаdi. Bu mаnzil mаydоnlаri аbоnеnt qurilmаsi tоmоnidаn ishlаv bеrilаdi. Bоshqаrish mаydоnidа (L/T-Length/Type) ахbоrоt mаydоnining uzunligi hаqidаgi mа’lumоt jоylаshtirilаdi. U yanа fоydаlаnаyotgаn prоtоkоl turini bеlgilаshi mumkin. Аgаrdа bu mаydоn qiymаti 1500 dаn kаm bo‘lsа u hоldа ахbоrоtlаr mаydоnining uzunligini ko‘rsаtаdi. Аgаrdа 1500 dаn kаttа bo‘lsа u hоldа kаdr turini ko‘rsаtаdi. Bоshqаrish mаydоni dаstur tоmоnidаn ishlоv bеrilаdi. Ахbоrоtlаr mаydоnigа 46 bаytdаn 1500 bаytgаchа ахbоrоt kirishi mumkin. Аgаrdа pаkеtdа 46 bаytdаn kаm ахbоrоt bo‘lsа, ахbоrоtlаr mаydоnining qоlgаn qismini to‘ldiruvchi bаytlаr egаllаydi. IEEE 802.3 stаndаrtigа ko‘rа pаkеt tаrkibidа mахsus to‘ldiruvchi mаydоn аjrаtilgаn (pad data), аgаrdа ахbоrоt 46 bаytdаn uzun bo‘lsа to‘ldiruvchi mаydоn 0 uzunlikkа egа bo‘lаdi. Nаzоrаt bitlаr yig‘indisining mаydоni (FCS – Frame Chech Segvence) pаkеtning 32 rаzryadli dаvriy nаzоrаt yigindisidаn ibоrаt (CRC) vа u pаkеtning to‘g‘ri uzаtilgаnligini аniqlаsh uchun ishlаtilаdi. Shundаy qilib, kаdrning minimаl uzunligi 64 bаytni (512 bit) tаshkil qilаdi (priаmbulаsiz pаkеt). Аynаn shu kаttаlik tаrmоqdаn signаl tаrqаlishini ikki хissа ushlаnish mаksimаl qiymаtini 512 bit оrаlig‘idа аniqlаb bеrаdi (Ethernet uchun 51,2mks, Fast Ethernet uchun 5,12mks). Turli tаrmоq qurilmаlаridаn pаkеtning o‘tishi nаtijаsidа priаmbulа kаmаyishi mumkinligini stаndаrt nаzаrdа tutаdi vа shuning uchun uni хisоbgа оlinmаydi. Kаdrning mаksimаl uzunligi 1518 bаyt (12144 bit, ya’ni 1214,4 mks Ethernet O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiuchun, Fast Ethernet uchun esа 121,44 mks). Bu kаttаlik muhim bo‘lib, uni tаrmоq qurilmаlаrining bufеr хоtirа qurilmаlаrining sig‘imini хisоblаsh uchun vа tаrmоqning umumiy yuklаmаsini bахоlаshdа fоydаlаnilаdi. 10 Mbit /s tеzlikdа ishlоvchi Ethernet tаrmоg‘i uchun stаndаrt to‘rttа ахbоrоt uzаtish muхitini аniqlаb bеrgаn: 10 BASE 5 (qаlin kоаksiаl kаbеl); 10 BASE 2 (ingichkа kоаksiаl kаbеl); 10 BASE-T (о‘rаlgаn juftlik); 10 BASE-FL (оptik tоlаli kаbеl); Uzаtish muхitini rusumlаsh 3 elеmеntdаn tаshkil tоpgаn bo‘lib: «10» rаqаmi, 10 Mbit/s uzаtish tеzligini bildirаdi, BASE so‘zi yuqоri chаstоtаli signаlni mоdulyatsiya qilmаsdаn uzаtishni bildirаdi, охirgi elеmеnt tаrmоq qismini (sеgmеntini) ruхsаt etilgаn uzunligini аnglаtаdi: «5» -500 mеtrni, «2» - 200 mеtrni (аniqrоgi, 185 mеtrni) yoki аlоqа yo‘lining turini: «T» – о‘rаlgаn juftlik (twisted pair, vitаya pаrа), «F» – оptik tоlаli kаbеl (fiber optic, оptоvоlоkоpniy kаbеl). Хuddi shuningdеk 100 Mbit/s tеzlik bilаn ishlоvchi Fast Ethernet uchun hаm stаndаrt uch turdаgi uzаtish muхitini bеlgilаb bеrgаn: 100 BASE – T4 (to‘rttаli о‘rаlgаn juftlik); 100 BASE – Tx (ikkitаli о‘rаlgаn juftlik); 100 BASE – Fx (оptik tоlаli kаbеl). Bu еrdа «100» sоni uzаtish tеzligini bildirаdi (100 Mbit/s), «T» - hаrfi о‘rаlgаn juftlik ekаnini ko‘rsаtаdi, «F» - hаrfi оptik tоlаli kаbеl ekаnini аnglаtаdi. 100BASE–Tx vа 100BASE–Fx rusumidаgi kаbеllаrni birlаshtirib 100BASE–Х nоm bilаn yuritilаdi, 100BASE-TХ lаrni esа 100BASE–T dеb bеlgilаnаdi. Bu еrdа biz аytib o‘tishimiz kеrаkki Ethernet tаrmоg‘i оptimаl аlgоritmi bilаn hаm, yuqоri ko‘rsаtkichlаri bilаn hаm bоshqа stаndаrt tаrmоq ko‘rsаtkichlаridаn аjrаlib turmаydi. Lеkin yuqоri stаndаrtlаshtirilgаnlik dаrаjаsi bilаn, tехnik vоsitаlаrini judа O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiko‘p miqdоrdа ishlаb chiqаrilishi bilаn, ishlаb chiqаruvchilаr tоmоnidаn kuchli qullаnishi shаrоfаti tufаyli bоshkа stаndаrt tаrmоqlаrdаn Ethernet tаrmоg‘i kеskin аjrаlib turаdi vа shuning uchun hаm hаr qаndаy bоshqа tаrmоq tехnоlоgiyasini аynаn Ethernet tаrmоg‘i bilаn sоlishtirilаdi. 2-jadval Ethernet tarmog'ining fizik qatlami spesifikatsiyasining parametrlari Parametrlar 10Base-5 10Base-2 10 Вазе - Т 10Base - F Maksimal segment uzunligi, m 500 185 100 2000 Tarmoq tugunlari orasidagi maksimal masofa (takroriy qurilmalar yordamida), m 2500 925 500 2500 (10BaseFB uchun 2740) Segmentdagi maksimal stantsiyalar soni 100 30 1024 1024 Har qanday tarmoqda stantsiya orasidagi repeterlarning maksimal soni 4 4 4 4(10BaseFB uchun 5 ) Jadval-3 PDV (umumiy qiymati barcha baza o’zgaruvchi orta qoluvchi segmentlar soni) ni hisoblash uchun jadval Segment turi Chap baza segmentini hisoblash Oraliq baza segmentini hisoblash O’ng baza segmentini hisoblash 1m kadrlarni ushlanish vaqti Segmentning maksimal uzunligi 10Base-5 11.8 46.5 169.5 0.0866 500 10Base-2 11.8 46.5 169.5 0.1026 185 10Base-T 15.3 42.0 165.0 0.113 100 10Base- FB - 24.0 - 0.1 2000 10Base- FL 12.3 33.5 156.5 0.1 2000 FOIRL 7.8 29 152.0 0.1 1000 AUI(>2m) 0 0 0 0.1026 48+2 PVV (Kadrlar orasidagi intervallar soni) ni hisoblash uchun O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiSegment turi Oldingi segment Oraliq segment 10Base-5 или 10Base-2 16 11 10Base-FB - 2 10Base-FL 10.5 8 10Base-T-- 10.5 8 Ko’pincha segmentining uzunligi, shuningdek, takrorlagichning soni va tarmoqning umumiy uzunligi va ularning bilan bog'liq cheklovlarni tekshirish kerak bo’ladi. "5-4-3" qoidasi (5 ta segmentgacha ulanishda 4 tadan ortiq takrorlash qurilmasi, faqatgina 3tagacha tarmoq tugunlarni ulash mumkin), qolgan (bog'lanishlar segmentlari) uzaytiruvchi kabellar sifatida ishlatiladi). Koaksiyal va "4ta Hub" standarti optik tolali va eshilgan juftlik kabellaridan tashkil topgan tarmoqlar uchun malumotlar uzatishda foydalanish tavsiya etilmaydi. Turli xil jismoniy tabaqalardan iborat bo'lgan chekka tarmoqlari to'g'ri ishlashi uchun, uchta asosiy shart bajarilishi kerak: - Tarmoqdagi stantsiyalar soni 1024dan oshmasligi (koaksiyal segmentlar uchun cheklovlarni hisobga olgan holda). - Tarmoqning ikkita eng uzoq stansiyalari orasidagi signalni tarqatishning ikki marta kechikishi (Path kechiktirish qiymati, PDV) 575 bitlik oraliqlardan oshmaydi. - Kadrlar orasidagi masofa 49 sekunddan ortiq intervalgacha ko'paytiriladi. (Ramkalarni yuborish vaqtida stantsiya 96 bitli intervalgacha dastlabki interfeysni ta'minlaydi). 9-Variant. Segment 1 10Base-5 30 0 O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiSegment 2 10Base-2 10 5 Segment 3 10Base- T 10 00 Segment 4 10Base- FB 50 Segment 5 10Base- FL 85 Segment 6 FOIRL 10 00 Segment 7 10Base-5 10 00 Segment 8 10Base-2 30 0 Segment 9 10Base- T 30 0 1 2 3 4.1-rasm. Har xil fizik standartlardan va segmentlardan iborat bo’lgan Ethernet tarmog’iga misol. Hisoblash: PDV hisoblashda har bir simni kesilish joyidan segmentni jadval asosida kechikishlarni hisoblashdan iborat, ( berilgan jadval asosida signallarning kechikishi 1m kabel segment uzunligi bilan ko'paytiriladi), shundan keyin bu kechikishlar chap, o’ng va oraliq segmentlarni yig’indisini topish kerak. 1-va 2- tarmoq o’rtasidagi PDV qiymatini hisoblash. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 7: 11,8 + 1000∙0,0866= 98,4 Oraliq segment 4: 24 + 50∙0,1 = 29 Oraliq segment 1: 46,5+ 300∙0,0866 = 72,48 Oraliq segment 2: 46,5 + 105∙0,1026 = 57,27 Oraliq segment 5: 33,5 + 85∙0,1 = 42 O’ng baza segment 8: 169,5 + 300∙0,1026 = 200,28 1-va 2-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 499,43 ga teng bo’ldi. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 2.PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-Chap segment, 10Base-5: 16 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base-FB: 2 bt ga qisqaradi. 3-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- 2: 11 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 1-va 2-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 48 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. 1-va 3- tarmoq o’rtasidagi PDV qiymatini hisoblash. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 7: 11,8 + 1000∙0,0866= 98,4 Oraliq segment 4: 24 + 50∙0,1 = 29 Oraliq segment 1: 46,5+ 300∙0,0866 = 72,48 Oraliq segment 3: 42 + 1000∙0,0866 =128,6 Oraliq segment 6: 29 + 1000∙0,1 = 129 O’ng baza segment 9: 165 + 300∙0,113 = 198,9 1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 656,38 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’proq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi. 2.PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-Chap segment, 10Base-5: 16 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base-FB: 2 bt ga qisqaradi. 3-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base-T: 8 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, FOIRL: 0 bt ga qisqaradi. 1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 37 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. 2-va 3- tarmoq o’rtasidagi PDV qiymatini hisoblash. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi4.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 8: 11,8 + 300∙0,1026 = 42,58 Oraliq segment 5: 33,5 + 85∙0,1 = 42 Oraliq segment 2: 46,5 + 105∙0,1026 = 57,27 Oraliq segment 3: 42 + 1000∙0,0866 =128,6 Oraliq segment 6: 29 + 1000∙0,1 = 129 O’ng baza segment 9: 165 + 300∙0,113 = 198,9 2-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 598,35 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’p bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi. 4.PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-Chap segment, 10Base- 2: 16 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 3-oraliq segment, 10Base- 2: 11 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- T: 8 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, FOIRL: 0 bt ga qisqaradi. 2-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 43 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiXulosa 1-va 3-; 2-va 3-komponentlarning PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’p bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi. 1-va 2-komponentlarning PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 1-va 2-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 499,43 ga teng. 1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 656,38 ga teng 2-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 598,35 ga teng. PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-va 2-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 48 ga teng bo’ladi 1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 37 ga teng bo’ladi. 2-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 43 ga teng bo’ladi. Barcha PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi Kurs ishimni bajarish davomida PDV va PVV o’lchamlarni hisob kitob qilib chiqdim va hamma hisob ishlarim barcha talablarga javob berdi. Barcha tarmoqlar berilgan standartlarga javob beradi.
Mundarija 
Kirish…………………………………………………………………...………… 
1.1 Kurs ishining tarkibi va hajmi…………………………………………..….. 
1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari…………………………………........ 
1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish……………………………..… 
2. Kompyuter tarmoqlarining texnologiyalari. 
2.1. Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari. Simli va simsiz tarmoq texnologiyalari, IEEE 802 (IEEE 802.3, 802.11, 802.15, 802.16) standartlari............................................................................................................ 
2.2 O‘ralgan juftlik asosidagi kabellar................................................................. 
2.3. Simsiz aloqa kanallari................................................................................... 
2.4. Mobil tarmoqlarining standartlari, zamonaviy tarmoqni loyihalash dasturlar................................................................................................................ 
3.  RTVC servisi real vaqtli videokonferensiyalar 
3.1  Rtvc xizmatining maqsadi ............................................................................ 
4. Hisobiy qism 
4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning samaradorligini hisoblash tartibi.......................................................................... 
Ilova A……………………………………………………………………………. 
Xulosa………………………………………………………………………..…… 
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………..…….. 
Купить