Информация о документе

Цена 150000UZS
Размер 552.0KB
Покупки 0
Дата загрузки 05 Июль 2024
Расширение doc
Раздел Курсовые работы
Предмет Информатика и ИТ

Продавец

Aslanbek

Дата регистрации 23 Май 2024

2 Продаж

Kompyuterning tizimlarining arxitekturasi . Strukturasi, ishlash prinsiplari, IP- Internet protokoli-tarmoq pog`onasining asosiy protokoli. Internet tarmog`i xizmatlari va ularda ishlash asoslari

O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiMundarija Kirish …………………………………………………………………...………… 1.1 Kurs ishining tarkibi va hajmi…………………………………………..….. 1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari…………………………………........ 1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish……………………………..… 2. Kompyuterning tizimlarining arxitekturasi . Strukturasi, ishlash prinsiplari 2.1. Kompyuter tizimlari fanining tarixi va rivojlanish tendensiyalari .................................................................................................... 2.2 Hisoblash tizimlarining arxitekturasi ......................................................... 3. IP- Internet protokoli-tarmoq pog`onasining asosiy protokoli. Internet tarmog`i xizmatlari va ularda ishlash asoslari 3.1 IP tarmog`i haqida umumiy tushuncha ……………………...…………….. 3.2 IP manzillar funksiyalari ……………………...…………………………… 3.3 IP tarmog`ini maskasining strukturalari. …………………………………… 3.4. IP tarmog’ini maskalash maqsadi ………………………………................ 4. Hisobiy qism 4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning samaradorligini hisoblash tartibi.......................................................................... Ilova A ……………………………………………………………………………. Xulosa ………………………………………………………………………..…… Foydalanilgan adabiyotlar ………………………………………………..…….. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKirish Bugungi kunda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini jamiyat va davlat boshqaruvi faoliyatining barcha sohalariga keng joriy etish hamda ulardan samarali foydalanish, fuqarolarning axborot olishga doir konstitutsiyaviy huquqlarini ro'yobga chiqarish, davlat boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligini ta'minlash, ―elektron hukumat tizimini jadal tatbiq‖ etish, telekommunikatsiya infratuzilmasi, ma'lumotlarni uzatish tarmoqlarini modernizatsiya qilish borasida mamlakatimiz barcha hududida keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Davlatimiz rahbarining 2015 yil 4 fevraldagi ―O'zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligini tashkil etish to'g‘risidagi farmoni ushbu yo'nalishdagi sa'y-harakatlarni yangi bosqichga ko'tarishga qaratilgani bilan nihoyatda ahamiyatlidir. Binobarin, mamlakatimizda mustaqillikning ilk yillaridanoq, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini har tomonlama ravnaq toptirish, uning huquqiy-tashkiliy hamda moddiy-tehnik bazasini izchil takomillashtirishga alohida e'tibor qaratib kelinayapti. Axborot- kommunikatsiya texnologiyalari zamonamiz uchun dolzarbligiga monand sur'atda boshqa sohalarga nisbatan jadal rivojlanayotganini alohida ta'kidlash joiz. Ushbu xizmatlar hajmi so'nggi besh yilda 3,3 barobar, o'tgan yili esa 24,5 foiz o'sgani buning amaliy tasdig‘idir. Bularning barchasi axborot - kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish borasida ko'rilayotgan izchil chora-tadbirlar samarasi, desak, aslo mubolag‘a bo'lmaydi. Istiqbolda internetning milliy segmenti yanada shakllantirilishini hamda unga keng polosali ulanishni kengaytirish, telefon aloqasi, televidenie va radioeshittirishning raqamli tizimlariga to'liq o'tishni ta'minlash, aholining, xususan, yosh avlodning axborotga bo'lgan hamda intellektual talab va ehtiyojlarini qondirish maqsadida tarmoq resurslarini rivojlantirish uchun zarur texnik hamda qulay shart-sharoitlarni yaratish ayni muddaodir. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1. 1.Kurs ishining tarkibi va hajmi Kurs ishi tarkib qismlariga, chizmalar, diagrammalarga joylashtirilgan tasviriy grafik materiallar bilan hisob-kitob va tushuntirish yozuvidan (TY) iborat. Qo'lda yozilgan matnning hajmi 25-35 jami sahifadan iborat bo'lib, hisob-kitob va tushuntirish yozuvidan iborat bo’ladi: sarlavha sahifasi; mundarija kirish asosiy qism (bo'limlarga bo'lingan) hisobiy qism xulosa; foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati (adabiyotlar); ilovalar (rasmlar, diagrammalar, dastur ro'yxatlari Kirish qismida muammoni hal qilishning dolzarbligini ko'rsatish kerak, agar kerak bo'lsa, mavjud tizimlarni vazifalarni kamchiliklarini yoki ularni samarasiz ishlarini isbotlash uchun ko'rib chiqish kerak. Asosiy qismning bo'limida muddatli ish mavzusi bo'yicha materiallar ko'rib chiqiladi: qisqacha tarixiy ma'lumot (agar kerak bo'lsa); asosiy tushunchalar va ishlanmalar to’g’risida ma’lumot beriladi. Xulosa qilib, olingan natijalar haqida qisqacha ma'lumot berish, ish natijalarini umumlashtirish va barcha kurs ishlari bo'yicha xulosalar chiqarish kerak. 1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari Kurs ishi kompyuterda A4 (297x210 mm) oq varaqning bir tomonida bir yarim qator oralig'ida bosilishi kerak. Birinchi satrning hoshiyasi 1,25 sm. Matn 30-35 qatordan iborat bo'lishi kerak, 60 ta belgidan iborat bo'lishi kerak (so'zlar va tinish belgilarining orasidagi bo'shliqlarni hisoblash) va varaqning butun kengligi bo'ylab tekislanadi. Har bir varoq standart: chapdan - 3 sm, o'ngdan - 1,5 sm, yuqori va pastdan - har biri 1,5 sm, harflar Times New Roman 14 o'lchamda bo’lishi kerak. Shaxsiy fikrlarni, formulalarni, belgilarni kiritishga, shuningdek kurs ishning matniga qora kapillyar (geliy) ruchka bilan diagramma va chizmalar kiritishga ruxsat beriladi. Kurs ishlari hajmi kamida 25 sahifadan iborat bo'lishi va 35 varaqdan oshmasligi lozim. Ishning matni sarlavha sahifasidan boshlanadi (A ilovaga qarang). Keyingi sahifada bo'limlar, paragraflar, ilovalar va sahifalar yozilgan tarkibiy qismlar jadvali (B ilovasiga qarang). Tarkiblar jadvalida ishda mavjud bo'lgan barcha sarlavhalar bo'lishi kerak. Ularning matni ish mazmuniga to'liq mos kelishi, aniq, ravshan, izchil va uning ichki mantig'ini aniq aks ettirishi kerak. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKirish varaqasidan boshlab barcha ish varaqalari raqamlanadi. Raqamlash boshidan oxirigacha bo'lishi kerak. Ilova va bibliografiya o'zaro tartib raqamlashga kiritilishi kerak. Raqamlar varaqning pastki qismida, o'rtadan tekislanadi. Matndagi har bir bo'lim bir-biridan ajratilgan bo’lishi kerak. Tegishli bo'lim (qism) yoki kichik bo'limning raqami sarlavha boshiga qo'yiladi. Kurs ishida turli xil grafik rasmlar (xaritalar, diagrammalar, chizmalar, fotosuratlar va boshqalar) bo'lishi mumkin. loyihada joylashtirilgan rasmlar soni uning mazmuniga qarab belgilanadi va matnga tartibli va aniqlik berish uchun etarli bo'lishi kerak. Ular ish matnida ularga murojaat qilingandan so'ng darhol joylashtiriladi. Yozuv varaqning o'rtasiga tekislanadi, kursiv bilan yozilgan va rasm ostida joylashgan. Kurs ishiga joylashtirilgan raqamli material, jadval ko'rinishida chiqarish tavsiya etiladi. Jadvallar varaqqa rasmlar singari joylashtirilishi kerak. Har bir jadvalga o'tish raqami va imzo qo'shiladi. Jadval sarlavhasi birinchi satrni ko'rsatmasdan varaqning chap chetiga tekislanadi, kursiv bilan yoziladi va jadvalning tepasida joylashgan. No., %, +, -, <,>, = va hokazo belgilar faqat sonli qiymatlar uchun ishlatilishi kerak. Matnda bu belgilar so'zlar bilan yozilishi kerak. Hisob birliklari va fizik kattaliklarni o'lchash birliklarining harf belgilari matnda faqat bo'sh joy bilan ajratilgan sonli qiymatlar bilan qo'llaniladi (masalan: 5 dona, 10 MB). Matematik belgilarning belgilari +, -, <,>, =,  ,:, / ikkala tomondan bo'sh joylar bilan ajratilgan. Masalan: a + b = c, d <c, a  b. Axborot manbalariga havolalar arabcha raqamlar bilan raqamlangan va tirnoqli matn oxirida kvadrat qavslarga joylashtirilgan (havolalar soni kamida beshta bo'lishi kerak). Raqamlarga, formulalarga, jadvallarga va ilovalarga havolalar kurs ishlarining matni davomida doimiy ravishda raqamlanishga ega bo'lishi kerak, ular qavs ichida berilgan, masalan: (1-rasm), (3-jadval), formulalar (1) - (3), (Ilova) .) A). Matnda keltirilgan manbalar va adabiyotlar havolalari orqali murojaat qilinadi. Ishoratlar nafaqat to'g'ridan-to'g'ri iqtibos keltirganda, balki kurs ishining muallifi hujjat yoki bayonotning matnidan iqtibos keltirganda, shuningdek, yangi faktlar, raqamli materiallar va o'z so'zlaringiz bilan aytilgan boshqa ma'lumotlar keltirilganda ham amalga oshiriladi. Ma'lumotlar ro'yxatining namunasi B ilovasida keltirilgan. Dars ishi alohida papkada papka bilan birga beriladi. Varaqlar fayllarga joylashtiriladi yoki to'ldiriladi. 1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish Tushuntirish yozuvida bo'limlar, kichik bo'limlar, paragraflar, paragraflar va paragraflar mavjud. Bo'lim - bo'linishning birinchi bosqichi, seriya raqami va sarlavhasi bor. Kichik bo'lim - bo'limning bir qismi, bo'lim raqami va pastki qismning seriya raqami va sarlavhadan iborat seriya raqamiga ega. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiBand - bo'lim yoki pastki qismning pastki qismi raqami va buyumning seriya raqamidan iborat seriya raqami. Sarlavha bo'lishi mumkin. Paragraf - paragrafning qismi, paragraf raqami va kichik bandning seriya raqamidan iborat seriya raqamiga ega. Sarlavha bo'lishi mumkin. Paragraf - bu raqam va sarlavha bo'lmagan matnning mantiqiy tanlangan qismi. Bo'lim nomlari CAPITAL (bosh harf) bilan ajratiladi va bo'lim nomlari kichik harflar bilan yoziladi. Matn va bo'limlar (kichik bo'limlar) nomi o'rtasida bitta qator oralig'i (bitta bo'sh satr) bo'lishi kerak. Bo'lim sarlavhalarini va kichik bo'limlarni qalin qilib belgilashingiz mumkin. Kursiv shriftdan foydalanish mumkin emas. Har bir dastur yangi sahifadan arab raqamlarida ko'rsatilgan raqam bilan boshlanishi kerak. Raqam sarlavhasi bosh harf bilan yozilgan. Bitta ilova raqamlanmagan. Ilovada tematik sarlavha bo'lishi kerak, unda kichik harflar bilan yoziladi (birinchi bosh harf), o'rtada joylashgan, raqamlash sarlavhasidan bo'sh chiziq bilan ajratilgan. Kurs ishining matni barcha dasturlarga havolalarni o'z ichiga olishi kerak. Ular arizalarni matnda ularga murojaat qilish tartibida tartibga soladilar. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKOMPYUTERNING TIZIMLARINING ARXITEKTURASI . STRUKTURASI, ISHLASH PRINSIPLARI 2.1. Kompyuter tizimlari fanining tarixi va rivojlanish tendensiyalari Hozirgi davrda fan va texnikada ko‘p qo‘llaniladigan tushunchalardan biri tizimdir. Tizim-yunoncha so‘z bo‘lib, tashkil etuvchilardan iborat bir butunlik degan ma’noni anglatadi. Tizimlarni ularning turli belgilariga qarab turkumlash mumkin. Umuman olganda, tizimlar moddiy yoki mavhum bo‘lishi mumkin (mavhum–inson ongi mahsuli). Moddiy tizimlar, asosan moddiy obyektlar to‘plamidan tashkil topadi. O‘z navbatida moddiy tizim anorganik (mexanik, ximik) va organik (biologik) tizimga yoki aralash tizimga ajratiladi. Moddiy tizimlardan asosiy o‘rinni ijtimoiy tizim egallaydi. Bunday tizimning xususiyatlaridan biri insonlar o‘rtasidagi munosabatlarni aks ettirishdir. Mavhum tizimlar inson ongining mahsuli bo‘lib, har xil nazariyalar, bilimlar, gipotezalardan iborat. Yangi axborot texnologiyasi ham moddiy tizim unsurlarini (matematik modellar, inson bilimlari va hokazo) o‘z ichiga oladi. Shu orada axborot texnologiyasiga ta’rif berib o‘tish maqsadga muvofiqdir. Axborot tizimini ishlab chiqarishdan maqsad tashkiliy loyihalashtirish, texnologik va hokazo jihatlarini hisobga olgan holda tizim faoliyatining samaradorligini oshirishdir. O‘rganilayotgan fan sohasini aks ettiruvchi ham umumiy, ham ayrim xususiyatlarga ega bo‘lgan tizimning ko‘plab tushuncha va ta’riflari mavjud. Umumiy holatda tizim deganda elemenlari orasidagi va ularning xususiyatlari o‘rtasidagi aloqalar majmuiga ega bo‘lgan, ya’ni bir-biriga chambarchas bog‘langan qisimlardan iborat butun bir obyektlar majmuasi tushuniladi. Bunday ta’rifdagi tizimga quyidagilarni misol qilib keltirish mumkin: detallar va tutashtiruvchi qurilmalardan yig‘ilgan mashina; hujayralarining butun majmuini tashkil etuvchi tirik organizm; turli resurslar, bir-biri bilan bog‘langan ko‘plab ishlab chiqarish jarayonlari va kishilar jamoalari yaxlitligi yuzaga kelgan korxonalar va hokazo. Bunday hollarda obyektlar (qismlar) yagona tizim sifatida ishlaydi, ya’ni har bir O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiobyekt, kenja tizimlar umumiy tizim oldidagi yagona maqsad uchun harakat qiladi. «Tizim»ni aniqlashga quyidagi atamalar kiradi: «obyektlar», «aloqalar», «xususiyatlar». Obyektlar -tizimning bir bo‘lagi yoki komponentlari bo‘lib, jismoniy, matematik o‘zgaruvchan tenglamalar, qoida va qonunlar, texnologik jarayonlar, axborot jarayonlari, ishlab chiqarish bo‘linmalari kabi ko‘plab cheklanmagan qismlarga ega. Xususiyatlar bu obyektning sifatini ifodalovchi parametrlardir. Xususiyat tizimning ma’lum bir o‘lchamga ega obyektlarini bittalab miqdoriy jihatdan bayon etish imkonini beradi. Obyektlarning xususiyatlari tizim harakati natijasida o‘zgarishi mumkin. Aloqalar obyektlar va ularning xususiyatlarini tizim jarayonida yagona yaxlitlikka birlashtiradi. Bunda barcha tizim elementlarining kenja tizimlari va tizimlar o‘rtasida aloqa bo‘lishi nazarda tutiladi. Ayrim umumiy qonuniyatlar, qoidalar yoki tamoyillar bilan birlashuvchilar o‘rtasida aloqaning mavjud bo‘lishi tizimning asosiy tushunchasi sanaladi. Boshqalar bilan biror-bir aloqaga ega bo‘lmagan element ko‘rib chiqilayotgan tizimga kirmaydi. Tizimning xususiyatlari quyidagilar sanaladi: elementlar murakkabligi, maqsadga qaratilganligi, turli- tumanligi hamda ular tabiati, tarkiblashganligi, bo‘linishligidir. Tizimlar tarkibi hamda asosiy maqsadlariga ko‘ra farqlanadi. Quyida 1.1.- jadvalda turli elementlardan iborat bo‘lgan va turli maqsadlarga qaratilgan bir qancha tizimlar namuna sifatida keltirilgan. Tashkiliy murakkablik tizimning asosiy xususiyati sanaladi va u elementlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqalar (o‘zaro harakatlar) miqdori bilan aniqlanadi. Elementlar o‘rtasidagi chatishib, qo‘shilib ketgan o‘zaro aloqalar shunday tuzilganki, u birorta parametr aloqasining o‘zgarishiga olib keladi. Tashkiliy murakkablik elementlar tizimini tashkil etuvchi tavsiflar miqdori bo‘lmagan, yaxlit holda, faqat tizimga tegishli tavsiflarni aniqlaydi. Umuman olganda, tizim uni tashkil etuvchi elementlardan boshqacharoq tavsiflarga ega bo‘libgina qolmay, balki uning barcha qismlaridan sifat jihatidan farqlanadi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiShuningdek elementlar ega bo‘lmagan boshqa vazifalarni ham bajarish xususiyatiga ega. Tizim butunligining o‘ziga xosligi bilan aniqlanadigan yangi xususiyatlarning paydo bo‘lishi ba’zan emerjentlik (inglizcha «emergent»-yuzaga keluvchi, paydo bo‘luvchi) deb ataladi. Tizimlarni qismlarga, ayniqsa o‘zi tarkib topadigan elementlarga bo‘lganda bunday vazifalar yoki tavsiflar o‘z-o‘zidan yo‘q bo‘ladi. Maqsadga qaratilganlik. Tizim umumiy xususiyatga ega, ya’ni u umumiy maqsadga erishishga harakat qilishga qaratilgan. Tizimning maqsadga yo‘naltirganligini ifodalovchi barcha elementlar uchun umumiy bo‘lgan o‘zaro aloqalarning maqsadli qoidalari maqsadning mavjudligini belgilaydi. Tizimning tarkiblashganligi -bu tizimning alohida elementlari va ularning tashqi muhit bilan o‘zaro harakati o‘rtasidagi ichki aloqalarning doimiy tarkibidir. Tizim tarkibi uning faoliyati samaradorligini ko‘p jihatdan belgilovchi muhim tavsiflardan biri sanaladi. Tizimning bo‘linishi -bu uning maqsadlar va vazifalarga javob beruvchi ma’lum belgilar bo‘yicha ajratilgan elementlar yoki bir qator kenja tizimlardan tuzilganligini anglatadi. Kenja tizimlar bunday ajratilishning asosini tashkil etib, bunda elementlar o‘rtasidagi aloqalar ko‘proq, kenja tizimlar o‘rtasida esa kamroq bo‘ladi. Tizim tushunchasi shu ma’noda nisbiyki, tizim elementining o‘zi ham murakkab tizim bo‘lishi mumkin. Biror belgi bo‘yicha ajratilgan tizim o‘ziga nisbatan yuqori darajadagi tizim elementi bo‘lishi mumkin. Tashqi muhit. «Tizim» tushunchasi tizimga kiruvchi bir qator elementlarni cheklaydi: shartli ravishda cheklangan chegara o‘rnatadi, undan tashqaridagi elementlar esa ushbu tizimga kirmay qoladi. Bundan anglashiladiki, tizim o‘z- o‘zidan emas, balki boshqa ko‘plab elementlar qurshovida mavjud bo‘ladi. Ayrim masalalarni hal etishda bizni bu tashqi muhitning barcha elementlari emas, balki ushbu masala nuqtayi-nazaridan tashqi muhitni tashkil etuvchi, ko‘rib chiqilayotgan tizimga biror-bir aloqasi bo‘lgan elementlargina qiziqtiradi. Tashqi muhit bu ko‘rilayotgan tizimga ta’sir ko‘rsatuvchi yoki ko‘rilayotgan masala sharoitida uning ta’siri ostida bo‘lgan, tizimdan tashqaridagi har qanday tabiat elementlaridir. Chunki O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishireal sharoitlarda tizimlarning har biri alohida emas, balki boshqalari yonida, bir- biriga bog‘liq holda ishlayli. Tizimlarni tahlil va sintez qilish chog‘ida aloqalarning ikki xil turi ajralib turadi: ichki va tashqi aloqa. Tashqi aloqaga ega tizimlar ochiq, unga ega emaslari esa yopiq aloqa deb ataladi. Tizimlar tasnifi. Tizimlarni qiyoslash va farqlash, ularning bir-biriga o‘xshashlari va farqlilarini ajratish orqali tasniflash amalga oshiriladi. Tasniflash -bu faqat borliq modeli va uni turli belgilar, ya’ni, kirish va chiqish jarayonlarining bayoni, ularning kelib chiqishi, boshqaruv turi, boshqaruvning resurslari bilan ta’minlanganligi va hokazo bo‘yicha amalga oshirish mumkin. Bizni tizimning kelib chiqishi bo‘yicha tasniflash qiziqtiradi. Sun’iy tizimlar bu inson tomonidan yaratilgan tizimlardir. Tabiiy tizimlar-bu tabiatda yoki jamiyatda inson ishtirokisiz yuzaga kelgan tizimlar. Aralash tizimlar ta’biy va sun’iy tizimlarni o‘z ichiga oladi. Ergonamik tizimlar-bu «mashina- inson -operator» majmui. Biotexnik tizimlar tirik organizmlar va texnik qurilmalar kiradigan tizimlardir. Tashkiliy tizimlar -bu zaruriy vositalar bilan jihozlangan kishilar jamoasidan tashkil topgan tizimlar sanaladi. Tashkiliy tizim boshqarish, shuningdek, tashkiliy tuzilma, maqsadlar, boshqarish samaradorligi va xodimlarni rag‘batlantirish qoidalari mezonlari uchun foydalanadigan, xodimlarning yurish-turishi va texnik vositalarning ishlatilish tartibini belgilovchi qoidalar yig‘indisidir. Tashkiliy tizimlar ishlab chiqarish vositalaridan foydalanuvchi kishilar jamoasining ishlab chiqarish faoliyatini boshqarish uchun mo‘ljallangan. Oxirgisi ancha muhim holat hisoblanadi, chunki tashkiliy tizimlar texnik vositalarning o‘ziga xosligini, xususan, boshqaruv vositalarini hisobga olishi lozim. Tizimda boshqaruv obyekti -bu muayyan moddiy zahiralarga ega va aniq mahsulotni olishga yo‘naltirilgan ishlab chiqarish operatsiyalarini bajaruvchi vazirlik, idora, korxona, sex, ishlab chiqarish, uchastkalar, ijrochilar jamoasi yoki ayrim shaxslardir. Boshqaruv obyektining faoliyati ishlab chiqarish jarayoni O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishichog‘idagi turli holatlardagi vazifalarni amalga oshirishga bo‘ysuntirilgan. Boshqaruv organi obyektni boshqarish uchun tashkiliy tizimdan foydalanuvchi shaxs yoki shaxslar guruhi sanaladi. Tashkiliy tizimlar avtomatlashtirilgan yoki avtomatlashtirilmagan bo‘lishi mumkin. Tashkiliy tizimlar bir qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Dastlabki o‘ziga xosligi shuki, tizimning asosiy elementi murakkab, faol tizim bo‘lgan insondir. Inson yurish-turishi, xulqi jihatlarining amaliy talablarini bayon etuvchi norasmiy modellarini tuzish juda murakkab, ba’zan esa iloji yo‘q. Ayni paytda inson tashkiliy tizimlarda qaror qabul qiluvchi shaxs (QQSh) hisoblanadi. Tashkiliy tizimlarning ikkinchi o‘ziga xosligi ko‘p maqsadli ishlash xususiyatidir. Ushbu tizimlar faoliyatining samaradorligi, umumiy olganda ham, uning kichik tizim va elementlarini tashkil etuvchilariga ko‘ra ko‘plab miqdordagi texnik, iqtisodiy va ijtimoiy ko‘rsatkichlar bilan belgilanadi. Samaradorlikni baholashning ko‘pqirraligi ko‘pgina o‘zaro bog‘liq jihatlar bo‘yicha boshqarishni tashkil etish zaruriyatiga olib keladi. Bunda tizimning boshqa elementlari bilan moddiy va axborot jihatdan o‘zaro ta’sirini tashkil etish talab etiladi. Uchinchi o‘ziga xoslik-tashkiliy tizimlarning uzluksiz rivojlanishini o‘z ichiga oladi, u yangi ehtiyojlar paydo bo‘lishini, bu ehtiyojlarni tashqi va ichki shart-sharoit hamda o‘zgarishlar bilan bog‘liq holda qondirish yollarini takomillashtirishdan iborat. Oqibatda, obyektlar tarmoqlari doimiy o‘zgaradi, uning elementlari o‘rtasida yangi aloqalar paydo bo‘ladi. Shuningdek, ham alohida obyekt, ham umuman tizim sifatida boshqarish tizimi o‘zgaradi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.2 Hisoblash tizimlarining arxitekturasi Kompyuter (elektron hisoblash mashinasi)–hisoblash va axborot masalalarini yechish jarayonida axborotlarga avtomatik ishlov berish uchun mo‘ljallangan texnik vositalarining to‘plami. Kompyuterlar qator belgilar bo‘yicha turlarga ajratilishi mumkin, xususan: ishlash tamoyili;  element asosi ;  vazifasi;  hisoblash jarayonining tashkillashtirilish usuli;  o‘lchami va h isoblash quvvati;  imkoniyatlari;  dasturlarni parallel bajarish imkoniyati bo‘yicha va hokazo. Ishlash tamoyili bo‘yicha hisoblash mashinalarini katta uchta guruhga ajratish mumkin (2.2-rasm): analogli (uzluksiz), raqamli va aralash (gibrid). 2.2 -rasm. Ishlash tamoyili bo‘yicha hisoblash mashinalar i ni turlarga ajratish. Bu uch turga bo‘lishning ko‘rsatkichi, u hisoblash mashinalar i da ishlatiladigan axborotlarning ifodalanish shaklidir ( 2.3 -rasm). Raqamli hisoblash mashinasi (RHM) yoki kompyuter diskret ko‘rinishda ifodalangan, aniqrog‘i, raqamli shaklda ifodalangan axborot bilan ishlaydi. 2.3. rasm. Hisoblash mashinalar i da axborotlarni ifodalanishining ikki shakli.H isoblash mashinalari A H M G H M R H M U U t t Uzluksiz shaklda Raqamli impuls shaklida O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiAnalog yoki uzluksiz hisoblash mashinalari uzluksiz shakldagi axborotlar bilan ishlaydilar, ya ni qandaydir fizik kattalikdagi uzluksiz qatorga ega bo‘lganʻ qiymatlar ko‘rinishida (ko‘pincha elektr kuchlanishi). AHM juda sodda va foydalanishga qulay, bu mashinada ishlash uchun, masalalarni dasturlash uchun, odatda, ko‘p mehnat talab etilmaydi. Masalani yechish tezligi operatorning xohishi bo‘yicha o‘zgarishi mumkin va xohlagancha yuqori tezlikda amalga oshirish mumkin (RHM qaraganda yuqori), ammo masalani yechish aniqligi juda past (nisbiy xatoligi 2–5 % gacha). AHM da murakkab mantiq talab etilmaydigan va tarkibida differensial tenglama bo‘lgan matematik masalalar samarali yechiladi. Elektron AHMni ko‘pincha elektron modellashtiruvchi mashina deb ham ataydilar, chunki masalani yechish uchun ularda tadqiqot qilinayotgan tizimning fizik modeli yaratiladi. To‘g‘ri, xuddi shu asosda , elektron RHM ni ham shunday atash mumkin, vaholanki , ularda ham yechiladigan masala modeli yaratiladi, ammo model abstrakt, matematikdir. [4] GHM (aralash (gibrid) hisoblash mashinasi) yoki kombinatsiyalashtirilgan hisoblash mashinasi raqamli va uzluksiz shaklda ifodalangan axborotlar bilan ishlaydi. Ular o‘zida AHM va RHM afzalliklarini mujassamlashtirgan bo‘ladi. GHMdan murakkab, tez ishlovchi, texnik majmualarni boshqarish masalalarini hal qilishda foydalanish maqsadga muvofiqdir. Iqtisodda, shuningdek, ilm hamda texnikada eng ko‘p foydalaniladigan va tarqalgan turi bu RHM, odatda, ularni raqamli xususiyatini eslatmasdan oddiy kompyuter deb ataladi. Yaratilish bosqichi va element asosi bo‘yicha kompyuterlarni shartli ravishda avlodlarga bo‘linadi: 1-avlod, 1950 - yillar ; elektron vak u umli lampalardagi E H M; 2-avlod, 1960 - yillar; diskret yarimo‘tkazgichli asboblardagi EHM (tranzistorlardagi); 3-avlod, 1970-yillar; yarimo‘tkazgichli kichik va o‘rta integral sxemalardagi kompyuterlar (bitta g‘ilof ichida yuzlab-minglab tranzistorlar joylashtirilgan). Integral sxema–maxsus vazifalar uchun mo‘ljallangan elektron sxema, u yaxlit O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiyarimo‘tkazgichli kristal sifatida bajarilgan bo‘lib, o‘zida katta sondagi aktiv elementlarni (diod va tranzistorlarni) birlashtiradi; 4-avlod, 1980-90 - yillar; katta va juda katta integral sxemalardagi kompyuterlar, ularning asosi mikroprotsessorlardir (bitta kristal l da o‘n mingtalab– millionlab aktiv elementlar mavjud). Katta integral sxemalarda aktiv elementlar shunchalik zich joylashtirilganki, 1-avlod kompyuterining barcha elektron qurilmalari 100–150 m2 maydonni egallagan bo‘lsa, hozir 1,5–2 sm2 maydonni egallovchi bitta mikroprotsessorga joylashtirilgan. Juda katta integral sxemalarda aktiv elementlar o‘rtasidagi masofa 0,032–0,11 mikronni tashkil etadi (solishtirish uchun: odam soch tolasining qalinligi bir necha o‘n mikronga teng). 5-avlod, hozirgi vaqt (2010...); bir necha o‘nlab parallel ishlovchi mikroprotsessorlardan tashkil topgan kompyuterlar, ular yordamida bilimlarga ishlov berishning samarali tizimlarini qurishga imkoniyat mavjud; parallel tarkibli juda murakkab mikroprotsessorlarda tashkil topgan kompyuterlar bir vaqtning o‘zida dasturning o‘nlab ketma-ket ko‘rsatmalarini bajara oladilar. 6-avlod va keyingilari: yalpisiga parallellashtirilgan va neyron tarkibdagi optoelektron kompyuterlar, ular ko‘p sonli murakkab bo‘lmagan mikroprotsessorlarning taqsimlangan tarmog‘i bo‘lib, neyronli biologik tizimning modeli kabidir. Kompyuterning asosiy bloklari, ularning vazifalari va ko‘rsatkichlari Kompyuterlarning har bir keyingi avlodi o‘zining oldingi avlodiga nisbatan jiddiy yaxshi ko‘rsatkichlarga ega bo‘ladi. Kompyuterlarning unumdorligi va barcha xotirasining sig‘imi , odatda , bir necha o‘n marotaba ortiq. Vazifasi bo‘yicha kompyuterlarni uch guruhga ajratish mumkin (1.6-rasm): universal (umumiy masalalarga mo‘ljallangan); muammoga yo‘naltirilgan; maxsuslashtirilgan . O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.4-rasm. Vazifasi bo‘yicha kompyuterlarni turlarga ajratish. Universal kompyuterlar turli-muhandislik, texnik, iqtisodiy, matematik, axborot va shu kabi masalalarni yechish uchun mo‘ljallangan. Universal kompyuterlarning xususiyatlari quyidagilardan iborat: - yuqori unumdorlilik; - ishlov beriladigan axborotlar turlarining ko‘pligi- ikkilik, o‘nlik, belgilik–ular katta oraliqda o‘zgaradi va ular yuqori aniqlikda ifodalanadi; - bajariladigan operatsiyalarining ro‘yxati - keng, arifmetik, mantiqiy va maxsus; - operativ xotira sig‘imi katta; - axborotni kiritish-chiqarish tizimi rivojlangan, turli xildagi tashqi qurilmalarni ulashni ta minlaydi.ʻ Muammoga yo‘naltirilgan kompyuterlar ancha tor doiradagi masalalarni yechish uchun, odatda, texnologik obyektlarni va jarayonlarni boshqarishga, nisbatan katta bo‘lmagan axborotlarni yig‘ish, qayd qilish va ishlov berishga, nisbatan murakkab bo‘lmagan algoritmlarga ishlov berishga mo‘ljallangan. Ularda universal kompyuterlarga nisbatan apparat va dasturiy resurslari chegaralangandir. Maxsuslashtirilgan kompyuterlar ma’lum darajada tor doiradagi masalalarni yechish uchun yoki qat iy guruh funksiyalarni joriy etishga mo‘ljallangan. ʻ Kompyuterni bunday tor yo‘naltirilishi ularning tarkibini aniq maxsuslashtirishga imkon beradi, ishlashining yuqori unumdorligini va ishonchliligini saqlagan holda ularning murakkabligini va narxini jiddiy kamaytirish mumkin. Maxsuslashtirilgan kompyuterlarga quyidagilarni kiritish mumkin, masalan, maxsus vazifalar uchun dasturlanuvchi mikroprotsessorlar; alohida murakkab bo‘lmagan texnik qurilmalarni va jarayonlarni boshqarishning mantiqiy vazifasini bajaruvchi adapter H isoblash mashinalari Un i versal Muammoga yо‘naltirilgan Maxsuslashtirilgan O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiva kontrollerlar; hisoblash tizimlarining qismlarini moslovchi va ulovchi qurilmalar. O‘lchami va hisoblash quvvati bo‘yicha kompyuterlarni (1.7-rasm) quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin: - juda katta (superkompyuterlar); - katta; - kichik; - juda kichik (mikrokompyuterlar). Kompyuterlarning vazifalarini bajarish imkoniyatlari quyidagi muhim texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari bilan bog‘liqdir: tezligi (vaqt birligi oralig‘ida mashina bajaradigan o‘rtacha operatsiyalar soni bilan o‘lchanadi);  kompyuter ishlov olib boradigan sonlarni razryadligi va ifodalanish shakli;  xotira turlari va barcha xotiralarning tezligi;  axborotlarni tashqi saqlash, almashish va kiritish-chiqarish qurilma turlari va texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari;  kompyuterlarning o‘zaro va qismlarini ulash hamda aloqa qurilmalarining turi va o‘tkazish xususiyatlari;  kopyuterlarni bir vaqt oralig‘ida bir necha foydalanuvchi bilan ishlashi va bir necha dasturni parallel bajara olishi (ko‘p masalali);  kompyuterda ishlatiladigan operatsion tizimning turi va texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari;  dasturiy ta’minotning mavjudligi va vazifalarining imkoniyatlari;  boshqa turdagi kompyuterlar uchun yozilgan dasturlarni bajara olish imkoniyati (boshqa kompyuterlar bilan dasturiy moslashuvchanligi);  mashina buyruqlarining tarkibi va tizimi;  aloqa kanallariga va kompyuter tarmoqlariga ulanish imkoniyati;  kompyuterning foydalanishdagi ishonchliligi;  foydali ish vaqti bilan profilaktika vaqtining nisbati bo‘yicha aniqlanadigan kompyuterning vaqt bo‘yicha foydali ish koeffitsienti. H isoblash mashinalari Juda katta E H M Katta E H M Mikrokompyuterlar Kichik E H M O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.5-rasm. O‘lchami va hisoblash quvvati bo‘yicha kompyuterlarni turlarga ajratish. Yuqorida qayd qilib o‘tilgan zamonaviy kompyuterlarning ba’zi qiyosiy ko‘rsatkichlari 1.1-jadvalda keltirilgan. 1.1 -jadval. Zamonaviy kompyuterlarning qiyosiy ko‘rsatkichlari Ko‘rsatkichlar Kompyuter guruhlari Super kompyuterlar Katta kompyuterlar Kichik kompyuterlar Mikrokompyuterlar Unumdorlik MIPS 1000 – 1 000 000 100 – 10 000 10-1000 10-200 OX sig‘imi, Mbayt 2000 – 100 000 512 – 10 000 128-4096 128-2048 Tashqi XQ sig‘imi, Gbayt 500 – 50 000 100 – 10 000 100 -1000 100-1000 Razryadligi, bit 64-256 64-128 32-128 32-128 Tarixiy birinchi katta EHM paydo bo‘lgan, ularning element asosi elektron lampalardan to yuqori darajada integrallashtirilgan integral sxemalargacha bo‘lgan yo‘lni bosib o‘tdi. ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) birinchi katta EHM 1946-yili yaratilgan. U mashinaning og‘irlig‘i 30 tonnadan ortiq bo‘lib, sekundiga bir necha yuz operatsiya tezligiga ega bo‘lgan, operativ xotirasi esa 20 ta son sig‘imida bo‘lgan, katta zalda 150 m2 atrofidagi maydonni egallagan. Katta kompyuterlarning unumdorligi qator masalalarni yechish uchun yetarli bo‘lmay qoldi (ob-havoni bashorat qilish, murakkab mudofaa majmualarini boshqarish, biologik tadqiqotlarni, ekologik tizimlarni modellashtirish). Shu sabablar superkompyuterlarni, eng quvvatli hisoblash tizimlarini loyihalashtirib ishlab chiqishga olib keldi, ular hozirgi vaqtda ham jadallik bilan rivojlantirilmoqda. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1970-yillarda paydo bo‘lgan kichik kompyuterlarning paydo bo‘lishiga sabab, bir tomondan element asosining keskin rivojlanishi bo‘lsa, ikkinchi tomondan qator ilovalar uchun katta kompyuterlarning resurslarini ortiqchalik qilishi bo‘ldi. Kichik kompyuterlar ko‘pincha texnologik jarayonlarni boshqarish uchun ishlatiladi. Ular ancha ixcham va katta kompyuterlarga nisbatan ancha arzon. Element asosining, texnologiyaning va arxitekturaviy yechimlarning keyingi yutuqlari tufayli supermini kompyuterlarni paydo bo‘lishiga olib keldi– ular o‘lchami, arxitekturasi va narxi bo‘yicha kichik kompyuterlar guruhiga tegishli bo‘lsa ham, ammo unumdorligi bo‘yicha katta kompyuterlarga tenglasha olgan. 1969-yilda mikroprotsessorlarning ixtiro qilinishi 1970-yillarda yana bir kompyuterlar guruhi–mikrokompyuterlarni paydo bo‘lishiga olib keldi. Aynan mikroprotsessorlarning mavjudligi mikrokompyuterlarni aniqlab beruvchi belgi bo‘lib qolishiga xizmat qildi. Hozir mikroprotsessorlar barcha kompyuter guruhlarida ishlatiladi. Ba’zi kompyuter guruhlarining hozirgi holatini qisqacha ko‘rib chiqamiz. Katta kompyuterlar. Katta kompyuterlarni ko‘pincha meynfreymlar (mainframe) deb ataydilar; ularga quyidagi ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan kompyuterlar kiritiladi: - unumdorligi 100 MIPS dan kam bo‘lmagan; - asosiy xotiraning sig‘imi 512 dan 10 000 Mbayt; - tashqi xotira sig‘imi 100 Gbayt dan kam bo‘lmagan; - ko‘p foydalanuvchini ta’minlash ish tartibi bo‘lgan (bir vaqtning o‘zida 16 dan 1000 tagacha foydalanuvchi); Meynfreymlarni samarali tatbiq etishning asosiy yo‘nalishlari–bu ilmiy- texnika masalalarini yechish, axborotlarga paketli ishlov berishli hisoblash tizimlarida ishlatish, katta axborotlar ombori bilan ishlashda, hisoblash tarmoqlarini va ularning resurslarini boshqarish. Oxirgi yo‘nalish–meynfreymlarni hisoblash tarmoqlarining katta serveri sifatida ishlatish–mutaxassislar tomonidan ko‘pincha eng dolzarb deb qayd qilinmoqda. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiMeynfreymlarni ko‘pincha katta server deb ataydilar (meynfreym-serverlar). Ba’zida bunday atalishi atamalarda chalkashlik tug‘diradi. Gap shundaki, serverlar–bu ko‘p foydalanuvchili kompyuter, hisoblash tarmoqlarida ishlatiladi. Serverlar odatda mikrokompyuterlarga mansubdir, lekin o‘zining ko‘rsatkichlari bo‘yicha quvvatli serverlar kichik kompyuterlarga ham va hatto meynfreymlarga taalluqli bo‘lishi mumkin, superserverlar esa superkompyuterlarga yaqinlashib qolmoqdalar. Server-bu kompyuterlarni ishlatilish sohasi bo‘yicha turlanishi bo‘lib, mikrokompyuterlar, kichik kompyuterlar, meynfreymlar, superkompyuterlar deb nomlanishi esa o‘lchami va vazifasi bo‘yicha guruhlarga ajratishdir. Oxirgi bir necha o‘n yillar mobaynida bu guruh mashinalari rivojlanib kelayotgan standart, hozirgi zamon katta kompyuterlari avlodining boshi IBM firmasining mashinalari hisoblanadi. IBM 360 va IBM 370 model kompyuterlarining arxitekturasi va dasturiy ta’minoti Rossiyada ishlab chiqarilgan YES EVM mashinalarini loyihalashtirishda ham asos sifatida olingan. Eng yaxshi meynfreymlar loyihalariga birinchi navbatda Amerikada ishlab chiqarilganlarini kiritsa bo‘ladi:  IBM 3090, IBM 4300 (4331, 4341, 4361, 4381), IBM 380 o‘rniga 1979-yili yaratilgan (meynfreymlarning 2-avlodi);  IBM ES/9000, 1990-yili yaratilgan (meynfreymlarning 3-avlodi);  S/390 AS/400 (4-avlodi);  System z9 (5-avlodi). IBM ES/9000 (ES–Enterprise System) meynfreymlar oilasi katta kompyuterlarning oilasini boshlab berdi, ular o‘z ichiga 18 kompyuter modelini olib, IBM 390 arxitekturasi asosida joriy etilgan: ES/9221 model 120 kichik modellari asosiy xotirasining sig‘imi 256 Mbaytga ega, unumdorligi o‘nlab MIPS va 12 ta kiritish-chiqarish kanali mavjud; ES/9221 model 900 katta modellari 6 ta vektorli protsessorlarga ega, asosiy xotiraning sig‘imi 9 Gbaytga teng, unumdorligi minglab MIPS, shisha tolali kabeldan foydalanuvchi 256 ta kiritish-chiqarish kanali mavjud. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1997-yili IBM firmasi o‘zining katta kompyuterlarini bipolyar mikrosxemalarni qo‘llash orqali, KMOYA-mikrosxemalari ishlatiladigan, kichik o‘lchamli S/390 meynfreymlarga o‘zgartirish dasturini davom ettirdi. S/390 oilasi o‘z tarkibiga 14 ta kompyuter modelini oladi. Yangi modellarning ko‘rsatkichlari 3-avlod meynfreymlar ko‘rsatkichlariga nisbatan 1,3 marta yaxshilangan (operativ xotira hajmi taxminan ikki hissa oshgan–16 Gbayt gacha). S/390 oilasiga bir protsessorli 50 MIPS tezlikka ega bo‘lgan meynfreymlar modelidan to 10 protsessorli 500 MIPS tezlikkacha bo‘lgan modellar kiradi. S/390 modelini G4 va G5, S/390 Multiprice 2000 protsessorlarida ishlab chiqarilgan. Unumdorligini va boshqa ko‘rsatkichlarini oshirish maqsadida 32 tagacha S/390 mashinasini S/390 Parallel Sysplex texnologiyasi bo‘yicha klasterlarga birlashtirish mumkin (asosan superkompyuter yaratib). S/390 oilasi dunyoning ko‘pgina davlatlarida ishlatiladi. 1999-yili o‘rtacha unumdorlikdagi AS/400 meynfreymlar oilasi ishlab chiqarildi, u o‘z tarkibiga 12 modelni olgan. Operativ xotiraning maksimal sig‘imi 16 Gbayt, diskdagi xotira esa 2,1 Tbaytni tashkil etadi. AS/400 modellarining 720, 730 va 740 seriyalarida 12 ta PowerPC va Pentium II protsessorlari ishlatilgan. 2004-yili AS/400 “biznes-kompyuterlari” dunyoda eng tanilgan kompyuterlardan bo‘lgan. Tizimning keng miqyosida tanilishining sababi unumdorlik/narx nisbatining yaxshiligi, ishonchliligining juda yuqoriligi (bir soat davomida buzilmasdan ishlash ehtimoli 0,9994 ni tashkil etadi) va yaxshi dasturiy ta’minotining mavjudligidir. 2005-yili IBM firmasi System z9 (5-avlod) meynfreymini havola qildi, u samarali virtuallashtirish texnologiyasini quvvatlagan va xavfsizlikni ta’minlagan. Bu texnologiyalar uni eng ochiq, ishonchli va himoyalangan hisoblash tizimlaridan biriga aylantirdi. System z9 tizimi bir sekund davomida 1 milliard tranzaksiyagacha ishlov bera olgan, unumdorligi bo‘yicha 4-avloddan bir necha marotaba yuqori bo‘lgan. Yaponiya Fujitsu firmasining M 1800 kompyuterlari va shuningdek Germaniya Comparex Information Systems firmasining 8/*, 9/*, M2000 va S2000 O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishimeynfreymlari dunyoda ko‘p tarqalgan. Fujitsu firmasining M 1800 meynfreymlar oilasi 1990-yili V780 modelining o‘rniga kelgan va u o‘z tarkibiga 5 ta yangi modellarni olgan: Model-20, 30, 45, 65, 85; katta modellari Model-45, 65, 85–ko‘p protsessorli modellar, mos ravishda 4, 6, 8 ta protsessorli; oxirgi katta modelning operativ xotirasining sig‘imi 2 Gbayt va 256 ta kiritish-chiqarish kanallariga ega. Amdal firmasi 4-avlod meynfreymlarini 1999-yili ishlab chiqara boshladi (3-avlod mashinalari o‘rniga Millennium 400 va 500 ishlab chiqarilgan), so‘ng Millennium 700 va 800 ishlab chiqarilgan, ularning birinchisi 690 MIPS, ikkinchisi esa 1000690 MIPS unumdorlikka ega bo‘lib, 12 tadan protsessorga ega bo‘lgan. Germaniyaning Comparex firmasi 3-avlod meynfreymlarini ishlab chiqargan: 8/8x, 8/9x, 9/8xx, 9/9xx modellarini, ularda sakkiztagacha protsessori bo‘lgan, operativ xotirasi 8 Gbaytgacha sig‘imga ega bo‘lib, unumdorligi esa 20 dan 385 MIPS gacha bo‘lgan. 4-avlod meynfreymlari: M2000 va S2000, mos ravishda unumdorligi 990 va 870 MIPS bo‘lgan, operativ xotira hajmi 8000 gacha va 16 000 Mbaytga ega bo‘lgan. Bu tizimlarning buzilishgacha bo‘lgan o‘rtacha ish vaqti juda ham katta–12 yilni tashkil etadi. 3-avlod mashinalariga nisbatan o‘lchamlari va iste’mol quvvati jiddiy kichraytirilgan (1-2 ta ShKaf) (M2000 8 protsessorli modeli 50 kV A istemol qiladi, 9/9xx ning 8 protsessorli modeli 171 kV A iste’mol qilgan va suvda sovutilishi ta’lab etilgan). Chet el firmalari tomonidan meynfreymlarning reytingi ko‘p ko‘rsatkichlar bo‘yicha aniqlanadi, ular quyidagilardir: - ishonchlilik; - unumdorlik; - asosiy va tashqi xotira sig‘imi; - asosiy xotiraga murojaat vaqti; - tashqi xotira qurilmasiga ega bo‘lish vaqti; - kesh-xotira ko‘rsatkichlari; - kanallar soni va kiritish-chiqarish tizimining samaradorligi; - boshqa kompyuterlar bilan apparat va dasturiy mosligi; tarmoqni quvvatlashi va boshqalar. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKichik kompyuterlar. Kichik kompyuterlar (mini-EHM )-ishonchli, uncha qimmat bo‘lmagan, foydalanishda qulay kompyuterlar, meynfreymlarga qaraganda bir muncha kam imkoniyatlarga ega. Mini-kompyuterlar (ulardan eng quvvatlilari supermini-kompyuterlar) quyidagi ko‘rsatkichlarga ega bo‘ladi: unumdorligi – 1000 MIPS gacha;  asosiy xotira sig‘imi – 8000 Mbaytgacha;  diskli xotira sig‘imi – 1000 Gbaytgacha;  qo‘llanadigan foydalanuvchilarning soni–16–1024.  Mini-kompyuterlarning barcha modellari 32, 64 va 128–razryadli mikroprotsessorlar to‘plamlari asosida loyihalashtiriladi. Ularning asosiy xususiyatlari:  aniq tatbiq sohasidan kelib chiqqan holda unumdorlikning keng oralig‘i;  axborotni kiritish-chiqarish tizimli vazifasining ko‘pchiligini apparatli joriy etilishi;  ko‘p protsessorli va ko‘p mashinali tizimlarni oddiy joriy etilishi;  uzilishlarga ishlov berishning yuqori tezligi;  turli uzunlikdagi axborotlar o‘lchami bilan ishlash imkoniyati; O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi3. IP-MANZIL VA PASTKI TARMOQ 3.1 IP tarmog`i haqida umumiy tushuncha Internet Protocol address (IP manzil) - bu aloqa uchun Internet-protokoldan foydalanadigan kompyuter tarmog'iga ulangan har bir moslama uchun berilgan raqamli yorliq. IP-manzil ikkita asosiy funksiyani bajaradi: xost yoki tarmoq interfeysini va joylashishni aniqlash. Internet Protocol-ning 4-versiyasi (IPv4) IP-manzilni 32-bitli raqam sifatida belgilaydi. Biroq, Internetning o'sishi va mavjud IPv4 manzillarning yo'q bo'lib ketishi sababli, 1998-yilda IP-manzil uchun 128 bitdan foydalangan holda IP-ning yangi versiyasi (IPv6) standartlashtirildi. IPv6-ni tarqatish 2000-yillarning o'rtalaridan beri davom etmoqda. IP-manzillar yoziladi va inson tomonidan o'qiladigan yozuvlarda ko'rsatiladi, masalan IPv4 da 172.16.254.1, va IPv6 da 2001: db8: 0: 1234: 0: 567: 8: 1 shunad yoziladi. Manzilning yo'riqnoma prefiksining kattaligi CIDR yozuvida manzilni muhim bitlar soniga qo'shib belgilanadi, masalan, 192.168.1.15/24, bu tarixiy ravishda ishlatilgan 255.255.255.0 pastki tarmoq maskasiga tengdir. IP-manzil tarmog'i global miqyosda Internet tomonidan tayinlangan raqamlar bo'yicha ma'muriyat (IANA) va o'zlarining belgilangan tarmoqlarida mas'ul bo'lgan beshta mintaqaviy Internet-registrlar (RIR) tomonidan boshqariladi. Foydalanuvchilar IPv4 manzillari IANA tomonidan RIR-larga har biri taxminan 16,8 million manzildan iborat bloklarda tarqatilgan, ammo 2011-yildan beri IANA darajasida tugagan. RIRlardan faqat bittasida hamon Afrikada mahalliy topshiriqlar uchun ta'minot mavjud. Tarmoq ma'murlari tarmoqqa ulangan har bir qurilmaga IP-manzil tayinlashadi. Bunday topshiriqlar tarmoq amaliyoti va dasturiy ta'minot xususiyatlariga qarab statik (doimiy yoki doimiy emas) yoki dinamik asosda bo'lishi mumkin. 3.2 IP manzillar funksiyalari IP-manzil ikkita asosiy funksiyani bajaradi. U xostni yoki aniqrog'i uning tarmoq interfeysini aniqlaydi va u xostning tarmoqdagi joylashishini va shu bilan O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiushbu xostga yo'lni belgilash imkoniyatini beradi. Uning roli quyidagicha tavsiflangan: "Ism nima qidirayotganimizni bildiradi. Manzil qayerda ekanligini ko'rsatadi. Marshrut u yerga qanday borishni ko'rsatib beradi." Har bir IP-paketning sarlavhasida yuboruvchi xostning IP-manzili, va manzil egasi belgilanadi. IP manzillarning versiyalari: IP manzillarining ikkita versiyasi bugungi kunda Internetda keng tarqalgan. Dastlab 1983-yilda Internetning avvalgisi bo'lgan ARPANET-da joylashtirilgan Internet Protocol-ning asl nusxasi Internet Protocol- ning 4-versiyasi (IPv4). 1990-yillarning boshlarida Internet-provayderlari va oxirgi foydalanuvchi tashkilotlariga tayinlash uchun mavjud bo'lgan IPv4 manzil tarmog'ining tez tugashi Internet Engineering Task Force (IETF) ni Internetdagi adreslash imkoniyatlarini kengaytirish uchun yangi texnologiyalarni o'rganishga undadi. Natijada 1995-yilda Internet Protocol 6-versiyasi (IPv6) nomi bilan mashhur bo'lgan Internet protokoli qayta ishlab chiqildi. IPv6 texnologiyasi 2000-yillarning o'rtalariga qadar tijorat ishlab chiqarishni joylashtirish boshlangunga qadar turli sinov bosqichlarida edi. Bugungi kunda Internet protokolining ushbu ikki versiyasi bir vaqtning o'zida foydalanilmoqda. Boshqa texnik o'zgarishlar qatorida har bir versiya manzillar formatini turlicha belgilaydi. IPv4 ning oldinroq tarqalganligi sababli, IP-manzilning umumiy atamasi odatda IPv4 tomonidan belgilangan manzillarga tegishli. IPv4 va IPv6 o'rtasidagi versiya ketma-ketligidagi bo'shliq 1979 yilda eksperimental Internet Oqimi Protokoliga 5-versiyani tayinlash natijasida kelib chiqqan, ammo u hech qachon IPv5 deb nomlanmagan. v1 dan v9-gacha bo'lgan boshqa versiyalar aniqlangan, ammo faqat v4 va v6 keng qo'llanilgan. v1 va v2 1974 va 1977 yillarda TCP protokollari uchun nomlar edi, chunki o'sha paytda IP spetsifikatsiyasini ajratish kerak edi. v3 1978 yilda aniqlangan va v3.1 - bu TCP IP-dan ajratilgan birinchi versiya. v6 - bu bir nechta tavsiya etilgan versiyalarning sintezi, v6 Simple Internet Protocol, v7 TP / IX: Keyingi Internet, v8 PIP - P Internet Protocol va v9 TUBA - Tcp & Udp bilan katta manzillari mavjud edi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiIP manzillarning global manzillari Umumiy IP-manzil, umumiy til bilan aytganda, dunyo bo'ylab boshqariladigan bir martalik IP-manzil bo'lib, bu manzil xususiy tarmoqlarda foydalanish uchun ajratilgan manzil emas, masalan, RFC 1918 tomonidan saqlangan yoki turli xil IPv6 manzillar formatlari mahalliy miqyosda yoki sayt-mahalliy ko'lam, masalan, mahalliy manzil uchun havola. Umumiy IP-manzillar global Internetdagi xostlar o'rtasidagi aloqa uchun ishlatilishi mumkin. IP manzillarda xavfsizlik Xavfsizlik va maxfiylik nuqtai nazaridan tarmoq ma'murlari ko'pincha shaxsiy tarmoqlarida umumiy Internet-trafikni cheklashni xohlashadi. Har bir IP-paketning sarlavhalarida joylashgan manba va manzil IP-manzillari trafikni IP-manzilni blokirovka qilish yoki tashqi so'rovlarga javoblarni ichki serverlarga tanlab moslashtirish orqali ajratish uchun qulay vosita hisoblanadi. Bunga tarmoq shlyuzi yo'riqchisida ishlaydigan firewall dasturi yordamida erishiladi. Cheklangan va ruxsat berilgan trafikning IP-manzillari ma'lumotlar bazasi mos ravishda qora va oq ro'yxatlarda saqlanishi mumkin. 3.3 IP tarmog`ini maskasining strukturalari . Subnet maskasi — IP manzilidan ushbu quyi tarmoqning quyi tarmoq manzili va xost manzilini (xost, kompyuter, qurilma) aniqlash uchun ishlatiladigan bit niqobi. IP-manzildan farqli o'laroq, pastki tarmoq niqobi IP-paketning bir qismi emas. Maska tufayli siz tarmoq xosti IP-manzilining qaysi qismi tarmoq manziliga va qaysi qismi ushbu tarmoqdagi xost manziliga tegishli ekanligini bilib olishingiz mumkin. Masalan, IP manzili 12.34.56.78 va pastki tarmoq maskasi 255.255.255.0, prefiks uzunligi 24 bit (/24) bo'lgan xost 12.34.56.0 tarmog'ida joylashgan. IPv6 manzillashda 2001:0DB8:1:0:6C1F:A78A:3CB5:1ADD prefiks uzunligi 32 bit (/32) 2001:0DB8::/32 tarmog'ida joylashgan. Ta'rifning yana bir varianti IP manzillarining pastki tarmog'ini aniqlashdir. Masalan, quyi tarmoq maskasidan foydalanib, IP-manzillarning bir diapazoni bitta O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiquyi tarmoqda, ikkinchi diapazon esa mos ravishda boshqa pastki tarmoqda bo'lishini aytishingiz mumkin. Tarmoq manzilini olish uchun IP-manzil va pastki tarmoq maskasini bilib, ularga bitli birikma (bitli VA) operatsiyasini qo'llash kerak. Masalan, murakkabroq niqob bo'lsa: IP manzil: 11000000 10101000 00000001 00000010 (192.168.1.2) Quyi tarmoq niqobi: 11111111 11111111 11111110 00000000(255.255.254.0) Tarmoq manzili: 11000000 10101000 00000000 00000000 (192.168.0.0) Unga quyidagilar kiradi:  tarmoq manzilini belgilaydigan va ulardan iborat niqobning bir qismi;  pastki tarmoq niqobi bilan belgilanadigan tarmoq manzili;  ushbu tarmoqdagi qurilmalarning manzil diapazoni. 3.4. IP tarmog’ini maskalash maqsadi IP maska - bu tarmoq ichida mavjud bo'lgan IP-manzillar oralig'ini belgilaydigan raqam . Bitta kichik tarmoq niqobi ma'lum bir tarmoq uchun yaroqli IP sonini cheklaydi. Bir nechta tarmoq maskalari bitta tarmoqni kichik tarmoqlarga (subnetworks yoki subnets deb nomlangan) tashkil qilishi mumkin. Bitta kichik tarmoq ichidagi tizimlar bir-biri bilan to'g'ridan-to'g'ri aloqa qilishlari mumkin, turli kichik tarmoqlardagi tizimlar ip m aska orqali aloqa qilishlari kerak . Odatda, "subnet mask" iborasi ma'qul bo'lsa-da, siz IP manzili va submaskasini birdaniga aniqlash uchun stsenariy sifatida "IP / Mask" dan foydalanishingiz mumkin. Bunday vaziyatda IP-manzildan keyin niqobdagi bitlar soni kuzatiladi. Masalan: 10.0.1.1/24 216.202.192.66/22 Ular tengdir IP-manzil: 10.0.1.1 255.255.255.0 pastki tarmoq maskasi bilan IP-manzil: 216.202.196.66, 255.255.252.0-ning subnet maskasi misoli bilan Biroq, siz IP manzilini maskalamaysiz, pastki tarmoqni maskalashingiz kerak O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiInternet har qanday o'lchamdagi tarmoqlarni joylashtirishi kerakligi sababli, IP-manzildagi sekizli simi qanday sindirilganligiga qarab bir qator tarmoqlar uchun manzillar sxemasi mavjud. Siz har qanday IP-manzildagi uchta yuqori tartibli yoki eng chap bitga qarab, tarmoqning beshta turli sinflaridan qaysi biri A dan E gacha bo'lgan manzilga to'g'ri kelishini aniqlay olasiz. (D sinfidagi tarmoqlar multicasting uchun ajratilgan va E sinf tarmoqlari Internetda ishlatilmaydi, chunki ular Internet Engineering Task Force IETF tomonidan tadqiqot uchun ajratilgan.) A sinfidagi pastki tarmoq maskasi birinchi oktetdagi tarmoq qismini aks ettiradi va tarmoq menejeri uchun kerak bo'lganda xostlar va pastki tarmoqlarga bo'linishi uchun 2, 3 va 4 oktetlarni qoldiradi. A klassi 65 536 xostdan ko'proq tarmoqlarga mo'ljallangan. B sinfidagi subnet maskasi tarmoq uchun dastlabki ikkita oktetni talab qiladi va manzilning qolgan qismi, 3 va 4 oktetlarning 16 bitini ichki tarmoq va xost qismi uchun qoldiradi. B klassi 256 dan 65 534 ta xostgacha bo'lgan tarmoqlar uchun mo'ljallangan. C sinfidagi subnet maskasida, tarmoq qismi xostlar va subnetlar qolgan 8 oktet 4-da joylashgan birinchi uchta oktetadan iborat. S sinf 254 dan kam bo'lgan kichik tarmoqlarga mo'ljallangan. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiMaska sinflari A, B va C sinfidagi tarmoqlarda tabiiy maskalar yoki standart pastki tarmoq maskalari mavjud:  A sinf: 255.0.0.0  B sinf: 255.255.0.0  S sinf: 255.255.255.0 IP manzillarning sonini va turini har qanday mahalliy tarmoq uchun talab qilinadigan pastki tarmoq maskasi asosida aniqlashingiz mumkin. A sinfining IP-manzili va pastki tarmoq niqobining namunasi 255.0.0.0 standart A submaskasi va 10.20.12.2 IP-manzili bo'lishi mumkin. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi4 . HISOBIY QISM 4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning samaradorligini hisoblash tartibi Birinchi m а h а lliy t а rm о ql а r p а yd о bo‘lg а n v а qtd а n b е ri yuzl а b turli х il t а rm о q t ех n о l о giyal а ri yar а tildi, l е kin k е ng miqyosd а t а nilib, t а rq а lg а n t а rm о ql а r bir n е ch а gin а хо l о s. T а niqli firm а l а r bu t а rm о ql а rni q о ‘ll а b-quvv а tl а shl а rig а v а yuq о ri d а r а j а d а ul а rni ish f ао liyatini t а shkiliy t о m о nl а rini st а nd а rtl а shg а nig а nim а s а b а b bo‘ldi. Bu t а rm о q qurilm а v а uskun а l а rini ko‘p ishl а b chiq а rilishi v а ul а rning n а r х i p а stligi, b о shq а t а rm о ql а rg а q а r а g а nd а ustunligini t а ’minl а di. D а sturiy t а ’min о t v о sit а l а rini ishl а b chiq а ruvchil а r h а m а lb а tt а k е ng t а rq а lg а n qurilm а v а v о sit а l а rg а mo‘lj а ll а ng а n m ах sul о tl а rini ishl а b chiq а r а dil а r. Shuning uchun st а nd а rt t а rm о qni t а nl а g а n f о yd а l а nuvchi qurilm а v а d а sturl а rni bir-biri bil а n m о s tushishig а to‘liq k а f о l а t v а ish о nchg а eg а bo‘l а di. H о zirgi v а qtd а f о yd а l а nil а dig а n t а rm о q turl а rini k а m а ytirish t е nd е ntsiyasi kuch а ym о qd а . S а b а bl а rid а n bitt а si shund а n ib о r а tki, m а h а lliy t а rm о ql а rd а ах b о r о t uz а tish t е zligini 100 v а h а tt о 1000 Mbit/s g а y е tk а zish uchun eng yangi t ех n о l о giyal а rni ishl а tish v а jiddiy, ko‘p m а bl а g‘ t а l а b qil а dig а n ilmiy-t а dqiq о t ishl а rini а m а lg а о shirish k е r а k. T а biyki bund а y ishl а rni f а q а t k а tt а firm а l а r а m а lg а о shir а о l а dil а r v а ul а r o‘zi ishl а b chiq а r а dig а n st а nd а rt t а rm о ql а rni q о ‘ll а b- quvv а tl а ydil а r. Shuningd е k ko‘pchilik f о yd а l а nuvchil а rd а q а ysidir t а rm о ql а r o‘rn а tilg а n v а bu qurilm а l а rni bird а nig а , b а t а m о m b о shq а t а rm о q qurilm а l а rig а а lm а shtirishni h ох l а m а ydil а r. Shuning uchun yaqin k е l а j а kd а butkul yangi st а nd а rtl а r q а bul qilinishi kutilm а ydi а lb а td а . B о z о rd а st а nd а rt l о k а l t а rm о ql а rning turli t о p о l о giyali, turli ko‘rs а tgichlil а ri jud а ko‘p, f о yd а l а nuvchig а t а nl а sh imk о niyati k е ng miqyosd а m а vjud. L е kin u yoki bu t а rm о qni t а nl а sh mu а mm о si b а ribir q о lg а n. D а sturiy v о sit а l а rni o‘zg а rtirishg а q а r а g а nd а (ul а rni а lm а shtirish jud а о s о n) t а nl а ng а n qurilm а l а r ko‘p yil х izm а t qilishi k е r а k, chunki ul а rni а lm а shtirish n а f а q а t ko‘p m а bl а g‘ t а l а b qilishd а n t а shq а ri, k а b е ll а r yotqizilish v а k о mpyut е rl а rni o‘zg а rtirish, n а tij а d а butun t а rm о q tizimini o‘zg а rtirishg а to‘g‘ri k е lishi mumkin. Shuning uchun tаrmоq qurilmаsini tаnlаshdа yo‘l quyilgаn O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiхаtоlik, dаsturiy tаminоtni tаnlаshdа yo‘l qo‘yilgаn хаtоlikgа nisbаtаn аnchа qimmаtgа tushаdi.Biz bu bоbdа bа’zi bir stаndаrt tаrmоqlаrni ko‘rib o‘tаmiz, bu o‘quvchini tаrmоq tаnlаshigа аnchа yordаm bеrаdi dеgаn umiddаmiz. Stаndаrt tаrmоqlаr o‘rtаsidа eng ko‘p tаrqаlgаn tаrmоq bu Ethernet tаrmоg‘idir. U birinchi bo‘lib 1972 yildа Xerox firmаsi tоmоnidаn yarаtilib, ishlаb chiqаrilа bоshlаndi. Tаrmоq lоyiхаsi аnchа muvоfаqiyatli bo‘lgаnligi uchun 1980 yili uni kаttа firmаlаrdаn DEC vа Intel qо‘llаdilаr (Ethernet tаrmоg‘ini birgаlikdа qо‘llаgаn firmаlаrni bоsh hаriflаri bilаn DIX dеb yuritilа bоshlаndi). Bu uchtа firmаning hаrаkаti vа qо‘llаshi nаtijаsidа 1985 yili Ethernet hаlqаrо stаndаrti bo‘lib qоldi, uni kаttа hаlqаrо stаndаrtlаr tаshkilоtlаri stаndаrt sifаtidа qаbul qilаdilаr: 802 IEEE qо‘mitаsi (Institute of Electrical and Electronic Engineers) vа ECMA (European Computer Manufactures Association). Bu stаndаrt IEEE 802.03 nоmini оldi (inglizchа «eight oh two dot three») IEEE 802.03 stаndаrtining аsоsiy ko‘rsаtgichlаri quyidаgilаr: Tоpоlоgyasi – shinа; uzаtish muхiti – kоаksiаl kаbеl; uzаtish tеzligi – 10 Mbit/s; mаksimаl uzunligi – 5 km; аbоnеntlаrning mаksimаl sоni – 1024 tаgаchаn; tаrmоq qismining uzunligi – 500 m; tаrmоqning bir qismidаgi mаksimаl аbоnеntlаr soni – 100 tаgаchа; tаrmоqgа egа bo‘lish usuli CSMA/CD, uzаtish mоdulyatsiyasiz (mоnоkаnаl). Jiddiy qаrаlgаndа IEEE 802.03 vа Ethernet оrаsidа оz fаrq mаvjud, lеkin ulаr hаqidа оdаtdа eslаnmаydi. Ethernet hоzir dunyodа eng tаnilgаn tаrmоq vа shubhа yо‘q аlbаttа u yaqin kеlаjаkdа hаm shundаy bo‘lib qоlаdi. Bundаy bo‘lishigа аsоsiy sаbаb, uning yarаtilishidаn bоshlаb hаmmа ko‘rsаtgichlаri, tаrmоq prоtоkоli hаmmа uchun оchiq bo‘lgаnligi, shundаy bo‘lgаnligi uchun dunyodаgi judа ko‘p ishlаb chiqаruvchilаr Ethernet qurilmа vа uskunаlаrini ishlаb chiqаrа bоshlаdilаr. Ulаr o‘zаrо bir-birigа to‘liq mоslаngаn rаvishdа ishlаb chiqilаdi аlbаttа. Dаstlаbki Ethernet tаrmоqlаridа 50 Оmli ikki turdаgi (yug‘оn vа ingichkа) kоаksiаl kаbеllаr ishlаtilаr edi. Lеkin kеyingi vаqtlаrdа (1990 yil bоshlаridаn) Ethernet tаrmоg‘ining аlоqа kаnаli uchun o‘rаlgаn juftlik kаbеllаridаn fоydаlаnilgаn vеrsiyalаri kеng tаrqаldi. Shuningdеk оptik tоlаli kаbеllаr O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiishlаtilаdigаn stаndаrt hаm qаbul qilindi vа stаndаrtlаrgа tеgishli o‘zgаrtirishlаr kiritildi. 1995 yili Ethernet tаrmоg‘ining tеz ishlоvchi vеrsiyasigа stаndаrt qаbul qilindi, u 100 Mbit/s tеzlikdа ishlаydi (Fast Ethernet dеb nоm bеrildi, IEEE 802.03 u stаndаrti), аlоqа muхitidа fgаn juftlik yoki оptik tоlа ishlаtilаdi. 1000 Mbit/s tеzlikdа ishlаydigаn vеrsiyasi hаm ishlаb chiqаrilа bоshlаndi (Gigabit Ethernet, IEEE 802.03 z stаndаrti). Stаndаrt bo‘yichа «shinа» tоpоlоgiyasidаn tаshqаri shuningdеk «pаssiv yulduz» vа «pаssiv dаrахt» tоpоlоgiyali tаrmоqlаr hаm qо‘llаnilаdi. Bu tаqdirdа tаrmоqning turli qisimlаrini o‘zаrо ulаsh uchun rеpitеr vа pаssiv kоntsеntrаtоrlаrdаn fоydаlаnish ko‘zdа tutilаdi (7–rаsm). Tаrmоqning bir qismi (sеgmеnt) bo‘lib shuningdеk bittа аbоnеnt hаm sеgmеnt bo‘lishi mumkin. Kоаksiаl kаbеllаr shinа sеgmеntlаrigа ishlаtilаdi, to’qilgаn juftlik vа оptik tоlаli kаbеllаr esа pаssiv yulduz nurlаri uchun ishlаtilаdi (bittаli аbоnеntlаrni kоnsеntrаtоrgа ulаsh uchun). Аsоsiysi hоsil qilingаn tоpоlоgiyadа yopiq yo‘llаr (pеtlya) bo‘lmаsligi kеrаk. Nаtijаdа jismоniy shinа hоsil bo‘lаdi, chunki signаl ulаrning hаr biridаn turli tоmоnlаrgа tаrqаlib yanа shu jоygа qаytib kеlmаydi (hаlqаdаgi kаbi). Butun tаrmоq kаbеlining mаksimаl uzunligi nаzаriy jiхаtdаn 6,5 km gа еtishi mumkin, lеkin аmаldа esа 2,5 km dаn оshmаydi. Bu hоldа signаlning bittа qiymаti nоlgа, bоshqаsi mаnfiy qiymаtgа egа, ya’ni signаlni dоimiy tаshkil qiluvchi qiymаti nоlgа tеng emаs. Gаlvаnik аjrаtish аdаptеr, rеpitеr vа kоntsеntrаtоr qurilmаlri yordаmidа аmаlgа оshirilаdi. Tаrmоqning uzаtish vа qаbul qilish qurilmаlаri bоshqа qurilmаlаrdаn gаlvаnik аjrаlishi trаnsfоrmаtоr оrqаli vа аlоhidа elеktr mаnbаi yordаmidа аmаlgа оshirilgаn, tаrmоq bilаn kаbеl to‘g‘ri ulаngаn. Ethernet tаrmоg‘igа ахbоrоt uzаtish uchun egа bo‘lish аbоnеntlаrgа to‘liq tеnglik huquqini bеruvchi CSMA/CD tаsоdifiy usul yordаmidа аmаlgа оshirilаdi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi7-rаsm. Ethernet tаrmоq tоpоlоgiyasi Fast Ethernet tаrmоg‘idа jismоniy «shinа» tоpоlоgiyasidаn fоydаlаnish ko‘zdа tutilmаgаn, fаqаt «pаssiv yulduz» yoki «pаssiv dаrахt» tоpоlоgiyasi ishlаtilаdi. Shuningdеk Fast Ethernet tаrmоg‘idа tаrmоq uzunligigа qаttiq tаlаblаr vа chеgаrа qo‘yilgаn. Pаkеt fоrmаtini sаqlаb qоlib, tаrmоq tеzligini 10 bаrаvаr оshirilgаnligi tufаyli tаrmоqning minimаl uzunligi 10 bаrаvаr kаmаyadi (Ethernet dаgi 51,2 mks o‘rnigа 5,12 mks). Signаlni tаrmоqdаn o‘tishining ikki хissаlik vаqt kаttаligi esа 10 mаrоtаbа kаmаyadi. Ethernet tаrmоg‘idаn ахbоrоt uzаtish uchun stаndаrt kоd Mаnchеstеr – II ishlаtilаdi. Tаrmоqdа 8 – rаsmdа ko‘rsаtilgаndеk o‘zgаruvchаn uzunlikkа egа bo‘luvchi strukturаli pаkеt ishlаtilаdi. 8-rаsm. Ethernet tаrmоq pаkеtining tuzulishi (rаqаmlаr bаytlаr sоnini ko‘rsаtаdi). Ethernet kаdr uznligi (ya’ni priаmbulаsiz pаkеt) 512 bitli оrаliqdаn kаm bo‘lmаsligi kеrаk, yoki 51,2 mks (хuddi shu kаttаlik signаlni tаrmоqdаn bоrib O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishikеlish vаqtigа tеngdir). Mаnzillаshning shахsiy, guruhli vа kеng tаrqаtish usullаri ko‘zdа tutilgаn. Ethernet pаkеti quyidаgi mаydоnlаrni o‘z ichigа оlgаn: 8 bitni priаmbulа tаshkil qilаdi, ulаrdаn birinchi еttitаsini 1010101 kоdi tаshkil qilаdi, охirgi sаkkizinchisini 10101011 kоdi tаshkil qilаdi. IEEE 802.03 stаndаrtidа bu охirgi bаyt kаdr bоshlаnish bеlgisi dеb yurutilаdi (SFD – Start of Frame Delimiter) vа pаkеtni аlоhidа mаydоnini tаshkil qilаdi. Qаbul qiluvchi mаnzili vа jo‘nаtuvchi mаnzili 6 bаytdаn tаshkil tоpgаn bo‘lib 3.2 bоbdа yozilgаn stаndаrt ko‘rinishdа bo‘lаdi. Bu mаnzil mаydоnlаri аbоnеnt qurilmаsi tоmоnidаn ishlаv bеrilаdi. Bоshqаrish mаydоnidа (L/T-Length/Type) ахbоrоt mаydоnining uzunligi hаqidаgi mа’lumоt jоylаshtirilаdi. U yanа fоydаlаnаyotgаn prоtоkоl turini bеlgilаshi mumkin. Аgаrdа bu mаydоn qiymаti 1500 dаn kаm bo‘lsа u hоldа ахbоrоtlаr mаydоnining uzunligini ko‘rsаtаdi. Аgаrdа 1500 dаn kаttа bo‘lsа u hоldа kаdr turini ko‘rsаtаdi. Bоshqаrish mаydоni dаstur tоmоnidаn ishlоv bеrilаdi. Ахbоrоtlаr mаydоnigа 46 bаytdаn 1500 bаytgаchа ахbоrоt kirishi mumkin. Аgаrdа pаkеtdа 46 bаytdаn kаm ахbоrоt bo‘lsа, ахbоrоtlаr mаydоnining qоlgаn qismini to‘ldiruvchi bаytlаr egаllаydi. IEEE 802.3 stаndаrtigа ko‘rа pаkеt tаrkibidа mахsus to‘ldiruvchi mаydоn аjrаtilgаn (pad data), аgаrdа ахbоrоt 46 bаytdаn uzun bo‘lsа to‘ldiruvchi mаydоn 0 uzunlikkа egа bo‘lаdi. Nаzоrаt bitlаr yig‘indisining mаydоni (FCS – Frame Chech Segvence) pаkеtning 32 rаzryadli dаvriy nаzоrаt yigindisidаn ibоrаt (CRC) vа u pаkеtning to‘g‘ri uzаtilgаnligini аniqlаsh uchun ishlаtilаdi. Shundаy qilib, kаdrning minimаl uzunligi 64 bаytni (512 bit) tаshkil qilаdi (priаmbulаsiz pаkеt). Аynаn shu kаttаlik tаrmоqdаn signаl tаrqаlishini ikki хissа ushlаnish mаksimаl qiymаtini 512 bit оrаlig‘idа аniqlаb bеrаdi (Ethernet uchun 51,2mks, Fast Ethernet uchun 5,12mks). Turli tаrmоq qurilmаlаridаn pаkеtning o‘tishi nаtijаsidа priаmbulа kаmаyishi mumkinligini stаndаrt nаzаrdа tutаdi vа shuning uchun uni хisоbgа оlinmаydi. Kаdrning mаksimаl uzunligi 1518 bаyt (12144 bit, ya’ni 1214,4 mks Ethernet uchun, Fast Ethernet uchun esа 121,44 mks). Bu kаttаlik muhim bo‘lib, uni tаrmоq qurilmаlаrining bufеr хоtirа qurilmаlаrining sig‘imini хisоblаsh uchun vа tаrmоqning umumiy yuklаmаsini bахоlаshdа fоydаlаnilаdi. 10 Mbit /s tеzlikdа O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiishlоvchi Ethernet tаrmоg‘i uchun stаndаrt to‘rttа ахbоrоt uzаtish muхitini аniqlаb bеrgаn: 10 BASE 5 (qаlin kоаksiаl kаbеl); 10 BASE 2 (ingichkа kоаksiаl kаbеl); 10 BASE-T (о‘rаlgаn juftlik); 10 BASE-FL (оptik tоlаli kаbеl); Uzаtish muхitini rusumlаsh 3 elеmеntdаn tаshkil tоpgаn bo‘lib: «10» rаqаmi, 10 Mbit/s uzаtish tеzligini bildirаdi, BASE so‘zi yuqоri chаstоtаli signаlni mоdulyatsiya qilmаsdаn uzаtishni bildirаdi, охirgi elеmеnt tаrmоq qismini (sеgmеntini) ruхsаt etilgаn uzunligini аnglаtаdi: «5» -500 mеtrni, «2» - 200 mеtrni (аniqrоgi, 185 mеtrni) yoki аlоqа yo‘lining turini: «T» – о‘rаlgаn juftlik (twisted pair, vitаya pаrа), «F» – оptik tоlаli kаbеl (fiber optic, оptоvоlоkоpniy kаbеl). Хuddi shuningdеk 100 Mbit/s tеzlik bilаn ishlоvchi Fast Ethernet uchun hаm stаndаrt uch turdаgi uzаtish muхitini bеlgilаb bеrgаn: 100 BASE – T4 (to‘rttаli о‘rаlgаn juftlik); 100 BASE – Tx (ikkitаli о‘rаlgаn juftlik); 100 BASE – Fx (оptik tоlаli kаbеl). Bu еrdа «100» sоni uzаtish tеzligini bildirаdi (100 Mbit/s), «T» - hаrfi о‘rаlgаn juftlik ekаnini ko‘rsаtаdi, «F» - hаrfi оptik tоlаli kаbеl ekаnini аnglаtаdi. 100BASE–Tx vа 100BASE–Fx rusumidаgi kаbеllаrni birlаshtirib 100BASE–Х nоm bilаn yuritilаdi, 100BASE-TХ lаrni esа 100BASE–T dеb bеlgilаnаdi. Bu yеrdа biz аytib o‘tishimiz kеrаkki Ethernet tаrmоg‘i оptimаl аlgоritmi bilаn hаm, yuqоri ko‘rsаtkichlаri bilаn hаm bоshqа stаndаrt tаrmоq ko‘rsаtkichlаridаn аjrаlib turmаydi. Lеkin yuqоri stаndаrtlаshtirilgаnlik dаrаjаsi bilаn, tехnik vоsitаlаrini judа ko‘p miqdоrdа ishlаb chiqаrilishi bilаn, ishlаb chiqаruvchilаr tоmоnidаn kuchli qullаnishi shаrоfаti tufаyli bоshkа stаndаrt tаrmоqlаrdаn Ethernet tаrmоg‘i kеskin аjrаlib turаdi vа shuning uchun hаm hаr qаndаy bоshqа tаrmоq tехnоlоgiyasini аynаn Ethernet tаrmоg‘i bilаn sоlishtirilаdi. 2-jadval Ethernet tarmog'ining fizik qatlami spesifikatsiyasining parametrlari O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiParametrlar 10Base-5 10Base-2 10 Вазе - Т 10Base - F Maksimal segment uzunligi, m 500 185 100 2000 Tarmoq tugunlari orasidagi maksimal masofa (takroriy qurilmalar yordamida), m 2500 925 500 2500 (10BaseFB uchun 2740) Segmentdagi maksimal stantsiyalar soni 100 30 1024 1024 Har qanday tarmoqda stantsiya orasidagi repeterlarning maksimal soni 4 4 4 4(10BaseFB uchun 5 ) Jadval-3 PDV (umumiy qiymati barcha baza o’zgaruvchi orta qoluvchi segmentlar soni) ni hisoblash uchun jadval Segment turi Chap baza segmentini hisoblash Oraliq baza segmentini hisoblash O’ng baza segmentini hisoblash 1m kadrlarni ushlanish vaqti Segmentning maksimal uzunligi 10Base-5 11.8 46.5 169.5 0.0866 500 10Base-2 11.8 46.5 169.5 0.1026 185 10Base-T 15.3 42.0 165.0 0.113 100 10Base-FB - 24.0 - 0.1 2000 10Base-FL 12.3 33.5 156.5 0.1 2000 FOIRL 7.8 29 152.0 0.1 1000 AUI(>2m) 0 0 0 0.1026 48+2 PVV (Kadrlar orasidagi intervallar soni) ni hisoblash uchun Segment turi Oldingi segment Oraliq segment 10Base-5 или 10Base-2 16 11 10Base-FB - 2 10Base-FL 10.5 8 10Base-T-- 10.5 8 O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKo ’ pincha segmentining uzunligi , shuningdek , takrorlagichning soni va tarmoqning umumiy uzunligi va ularning bilan bog ' liq cheklovlarni tekshirish kerak bo ’ ladi . "5-4-3" qoidasi (5 ta segmentgacha ulanishda 4 tadan ortiq takrorlash qurilmasi , faqatgina 3 tagacha tarmoq tugunlarni ulash mumkin ), qolgan ( bog ' lanishlar segmentlari ) uzaytiruvchi kabellar sifatida ishlatiladi ). Koaksiyal va "4 ta Hub " standarti optik tolali va eshilgan juftlik kabellaridan tashkil topgan tarmoqlar uchun malumotlar uzatishda foydalanish tavsiya etilmaydi . Turli xil jismoniy tabaqalardan iborat bo ' lgan chekka tarmoqlari to ' g ' ri ishlashi uchun , uchta asosiy shart bajarilishi kerak : - Tarmoqdagi stantsiyalar soni 1024dan oshmasligi (koaksiyal segmentlar uchun cheklovlarni hisobga olgan holda). - Tarmoqning ikkita eng uzoq stansiyalari orasidagi signalni tarqatishning ikki marta kechikishi (Path kechiktirish qiymati, PDV) 575 bitlik oraliqlardan oshmaydi. - Kadrlar orasidagi masofa 49 sekunddan ortiq intervalgacha ko'paytiriladi. (Ramkalarni yuborish vaqtida stantsiya 96 bitli intervalgacha dastlabki interfeysni ta'minlaydi). O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1 -Variant. 1 2 3 4 1-rasm. Har xil fizik standartlardan va segmentlardan iborat bo’lgan Ethernet tarmog’iga misol. Segment 1 10Base-2 100 Segment 2 10Base-5 300 Segment 3 10Base-T 100 Segment 4 10Base-FB 1100 Segment 5 10Base-FL 1200 Segment 6 FOIRL 200 Segment 7 10Base-2 100 Segment 8 10Base-5 250 Segment 9 10Base-T 50 Segment 10 10Base-FL 120 Segment 11 10Base-FB 50 0 Segment 12 FOIRL 500 1-va 2- tarmoq o’rtasida. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 3: 15.3 + 100∙0,113= 26.6 Oraliq segment 2: 46,5 + 250∙0,1026 = 72.15 Oraliq segment 1: 46.5+ 100∙0,0866 = 55.16 Oraliq segment 4: 24 + 1100∙0,1 = 134 Oraliq segment 5: 33.5 + 1200∙0,1 = 153.5 O’ng baza segment 6: 152 + 200∙0,1 = 172 1-va 2-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 613.41 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’proq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi. 1.PVV qiymatini hisoblaymiz: 3-Chap segment, 10Base-T: 10,5 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base-2: 11 bt ga qisqaradi. 1-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 1-va 2-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi, bu esa 49bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. 1-va 3- tarmoq o’rtasida. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 3: 15.3 + 100∙0,113= 26.6 Oraliq segment 2: 46,5 + 250∙0,1026 = 72.15 Oraliq segment 1: 46.5+ 100∙0,0866 = 55.16 Oraliq segment 7: 46.5 + 100∙0,0866 = 55.16 Oraliq segment 8: 46.5 + 250∙0,1026 = 72.15 O’ng baza segment 9: 165 + 50∙0,113 = 170.65 1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 451.87 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 2.PVV qiymatini hisoblaymiz: 3-Chap segment, 10Base-T: 10,5 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base-2: 11 bt ga qisqaradi. 1-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base-2: 11 bt ga qisqaradi. 1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 54,5 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan ko’proq ya’ni qo’yilgan talablarga javob bermaydi. 1-va 4- tarmoq o’rtasida. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi3.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 3: 15.3 + 100∙0,113= 26.6 Oraliq segment 2: 46,5 + 250∙0,1026 = 72.15 Oraliq segment 1: 46.5+ 100∙0,0866 = 55.16 Oraliq segment 10: 24 + 120∙0,1 = 36 Oraliq segment 11: 33.5 + 500∙0,1 = 83.5 O’ng baza segment 12: 152 + 500∙0,1 = 202 1-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 475.41 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 3.PVV qiymatini hisoblaymiz: 3-Chap segment, 10Base-T: 10,5 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base-2: 11 bt ga qisqaradi. 1-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi. 10-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 11-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 1-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. 2-va 3- tarmoq o’rtasida. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi4.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 6: 7.8 + 200∙0,1= 27.8 Oraliq segment 5: 33,5 + 1200∙0,1 = 153.5 Oraliq segment 4: 24+ 1100∙0,1 = 134 Oraliq segment 7: 46.5 + 100∙0,0866 = 55.16 Oraliq segment 8: 46.5 + 250∙0,1026 = 72.15 O’ng baza segment 9: 165 + 50∙0,113 = 170.65 2-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 613.26 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’proq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi. 4.PVV qiymatini hisoblaymiz: 5-Chap segment, FOIRL: 0 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 7-oraliq segment, 10Base- 5: 11 bt ga qisqaradi. 8-oraliq segment, 10Base- 2: 11 bt ga qisqaradi. 2-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 32 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. 2-va 4- tarmoq o’rtasida . O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi5.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 6: 7.8 + 200∙0,1= 27.8 Oraliq segment 5: 33,5 + 1200∙0,1 = 153.5 Oraliq segment 4: 24+ 1100∙0,1 = 134 Oraliq segment 10: 24 + 120∙0,1 = 36 Oraliq segment 11: 33.5 + 500∙0,1 = 83.5 O’ng baza segment 12: 152 + 500∙0,1 = 202 2-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 636.8 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’proq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi. 5.PVV qiymatini hisoblaymiz: 6-Chap segment, FOIRL: 0 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 10-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 11-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 2-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 20 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. 3-va 4- tarmoq o’rtasida. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi6.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 9: 15.3 + 50∙0,113= 20.95 Oraliq segment 8: 46,5 + 250∙0,1026 = 72.15 Oraliq segment 7: 46.5+ 100∙0,0866 = 55.16 Oraliq segment 10: 24 + 120∙0,1 = 36 Oraliq segment 11: 33.5 + 500∙0,1 = 83.5 O’ng baza segment 12: 152 + 500∙0,1 = 202 3-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 469.76 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 6.PVV qiymatini hisoblaymiz: 6-Chap segment, 10Base-T: 10,5 bt ga qisqaradi. 8-oraliq segment, 10Base- 2: 11 bt ga qisqaradi. 7-oraliq segment, 10Base- 5: 11 bt ga qisqaradi. 10-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 11-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 3-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi.Natijada, tarmoq Ethernet standartlariga barcha talablariga javob beradi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiXulosa 1-va 2-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 613.41 ga teng. 1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 451.87 ga teng. 1-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 475.41 ga teng. 2-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 613.26 ga teng. 2-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 636.8 ga teng. 3-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 469.76 ga teng. 1-va 3-tarmoq, 1-va 4-tarmoq, 3-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 1-va 2-tarmoq, 2-va 3-tarmoq, 2-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’proq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi. PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-va 2-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi. 1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 54,5 ga teng bo’ladi. 1-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi. 2-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 32 ga teng bo’ladi. 2-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 20 ga teng bo’ladi. 3-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi. 1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan ko’proq ya’ni qo’yilgan talablarga javob bermaydi. Qolgan barcha tarmoqlar qo’yilgan talabga javob beradi Kurs ishimni bajarish davomida PDV va PVV o’lchamlarni hisob kitob qilib chiqdim va hisob ishlarimdagi xato va kamchiliklarni aniqladim. Bunda PDV va PVV o’lchamlarni ba’zilari talablarga javob bermadi. Ba’zi tarmoqlar berilgan standartlarga javob bermadi! O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiFoydalanilgan adabiyotlar: 1. O.T.Kenjaboev, R.X.Ayupov, B.S.Sultonov, A.O.Ro‘ziev, A.X.Abdullaev ‘Informatika va axborot texnologiyalari’ fanidan ma’ruza matnlari to`plami. - Toshkent:TMI,2009. 2. “Informatika va axborot tehnologiyalari” fanidan tajriba ishlari to’plami. 3. . Abduqodirov. “Axborot texnologiyalari” Toshkent O`qituvchi, 2001 yil. 4. M. R. Musayeva, M. A. Zoidova, F. S. Islamova “Informatika” fanidan amaliy mashg`ulotlar uchun uslubiy qo`llanma, Toshkent 2008 yil, TAQI. 5. S. Simonovich, G. Evseev, A. Alekseev “Umumiy informatika” Moskva: ASTpress,2003-yil. 6. I. G. Lesnichnaya, I.V. Missing, Yu. D. Romanov, V. I. Shestakov “Informatika va ma’lumotlar texnologiyalari” 2-e izdaniya. Moskva: Eksmo, 2007-yil 7. Internet saytlari www.ziyo.uz , www.kitob.uz.
Mundarija 
Kirish…………………………………………………………………...………… 
1.1 Kurs ishining tarkibi va hajmi…………………………………………..….. 
1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari…………………………………........ 
1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish……………………………..… 
2.Kompyuterning tizimlarining arxitekturasi . Strukturasi,  ishlash  prinsiplari 

2.1.  Kompyuter tizimlari fanining tarixi va rivojlanish 

tendensiyalari ....................................................................................................

 
2.2   Hisoblash tizimlarining arxitekturasi ......................................................... 
3.  IP- Internet protokoli-tarmoq pog`onasining asosiy protokoli. Internet tarmog`i xizmatlari va ularda ishlash asoslari 

3.1 IP tarmog`i haqida umumiy tushuncha……………………...……………..

3.2 IP manzillar funksiyalari……………………...……………………………

 

3.3 IP tarmog`ini maskasining strukturalari.……………………………………

3.4. IP tarmog’ini maskalash maqsadi………………………………................

 
4. Hisobiy qism 
4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning samaradorligini hisoblash tartibi.......................................................................... 
Ilova A……………………………………………………………………………. 
Xulosa………………………………………………………………………..…… 
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………..…….. 
Купить