Информация о документе

Цена 150000UZS
Размер 794.0KB
Покупки 0
Дата загрузки 05 Июль 2024
Расширение doc
Раздел Курсовые работы
Предмет Информатика и ИТ

Продавец

Aslanbek

Дата регистрации 23 Май 2024

2 Продаж

Lokal hisoblash tarmog`ining komponentlari, Kommunikatsiya va marshuritizatsiya tamoyillari

O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiMundarija Kirish …………………………………………………………………...………… 1.1 Kurs ishining tarkibi va hajmi…………………………………………..….. 1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari…………………………………........ 1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish……………………………..… 2. Lokal hisoblash tarmog`ining komponentlari 2.1 Lokal hisoblash tarmoqlari ......................................................................... 2.2 Global hisoblash tarmoqlari ......................................................................... 2.3 Regional tarmoqlar ...................................................................................... 2.4 Amaliy pog’ona protokollari: Telnet, FTP va TFTP, NTP............................ 3. Kommunikatsiya va marshuritizatsiya tamoyillari 3.1 Kommunikatsiya haqida umumiy tushunchalar ........................................... 3.2 Ommaviy kommunikatsiya………………………….…………………….. 3.3 Ommaviy kommunikatsiyaning ahamiyati .................................................. 3.4 Ommaviy kommunikatsiyalarning ijobiy va salbiy taraflari ...................... 3.5 Ommaviy kommunikatsiya turlari:.………………………………………. 4. Hisobiy qism 4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning samaradorligini hisoblash tartibi.......................................................................... Ilova A ……………………………………………………………………………. Xulosa ………………………………………………………………………..…… Foydalanilgan adabiyotlar ………………………………………………..…….. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKirish Bugungi kunda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini jamiyat va davlat boshqaruvi faoliyatining barcha sohalariga keng joriy etish hamda ulardan samarali foydalanish, fuqarolarning axborot olishga doir konstitutsiyaviy huquqlarini ro'yobga chiqarish, davlat boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligini ta'minlash, ―elektron hukumat tizimini jadal tatbiq‖ etish, telekommunikatsiya infratuzilmasi, ma'lumotlarni uzatish tarmoqlarini modernizatsiya qilish borasida mamlakatimiz barcha hududida keng ko'lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Davlatimiz rahbarining 2015 yil 4 fevraldagi ―O'zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligini tashkil etish to'g‘risida gi farmoni ushbu yo'nalishdagi sa'y-harakatlarni yangi bosqichga ‖ ko'tarishga qaratilgani bilan nihoyatda ahamiyatlidir. Binobarin, mamlakatimizda mustaqillikning ilk yillaridanoq, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini har tomonlama ravnaq toptirish, uning huquqiy-tashkiliy hamda moddiy-tehnik bazasini izchil takomillashtirishga alohida e'tibor qaratib kelinayapti. Axborot- kommunikatsiya texnologiyalari zamonamiz uchun dolzarbligiga monand sur'atda boshqa sohalarga nisbatan jadal rivojlanayotganini alohida ta'kidlash joiz. Ushbu xizmatlar hajmi so'nggi besh yilda 3,3 barobar, o'tgan yili esa 24,5 foiz o'sgani buning amaliy tasdig‘idir. Bularning barchasi axborot - kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish borasida ko'rilayotgan izchil chora-tadbirlar samarasi, desak, aslo mubolag‘a bo'lmaydi. Istiqbolda internetning milliy segmenti yanada shakllantirilishini hamda unga keng polosali ulanishni kengaytirish, telefon aloqasi, televidenie va radioeshittirishning raqamli tizimlariga to'liq o'tishni ta'minlash, aholining, xususan, yosh avlodning axborotga bo'lgan hamda intellektual talab va ehtiyojlarini qondirish maqsadida tarmoq resurslarini rivojlantirish uchun zarur texnik hamda qulay shart-sharoitlarni yaratish ayni muddaodir. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1. 1.Kurs ishining tarkibi va hajmi Kurs ishi tarkib qismlariga, chizmalar, diagrammalarga joylashtirilgan tasviriy grafik materiallar bilan hisob-kitob va tushuntirish yozuvidan (TY) iborat. Qo'lda yozilgan matnning hajmi 25-35 jami sahifadan iborat bo'lib, hisob-kitob va tushuntirish yozuvidan iborat bo’ladi: sarlavha sahifasi; mundarija kirish asosiy qism (bo'limlarga bo'lingan) hisobiy qism xulosa; foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati (adabiyotlar); ilovalar (rasmlar, diagrammalar, dastur ro'yxatlari Kirish qismida muammoni hal qilishning dolzarbligini ko'rsatish kerak, agar kerak bo'lsa, mavjud tizimlarni vazifalarni kamchiliklarini yoki ularni samarasiz ishlarini isbotlash uchun ko'rib chiqish kerak. Asosiy qismning bo'limida muddatli ish mavzusi bo'yicha materiallar ko'rib chiqiladi: qisqacha tarixiy ma'lumot (agar kerak bo'lsa); asosiy tushunchalar va ishlanmalar to’g’risida ma’lumot beriladi. Xulosa qilib, olingan natijalar haqida qisqacha ma'lumot berish, ish natijalarini umumlashtirish va barcha kurs ishlari bo'yicha xulosalar chiqarish kerak. 1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari Kurs ishi kompyuterda A4 (297x210 mm) oq varaqning bir tomonida bir yarim qator oralig'ida bosilishi kerak. Birinchi satrning hoshiyasi 1,25 sm. Matn 30-35 qatordan iborat bo'lishi kerak, 60 ta belgidan iborat bo'lishi kerak (so'zlar va tinish belgilarining orasidagi bo'shliqlarni hisoblash) va varaqning butun kengligi bo'ylab O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishitekislanadi. Har bir varoq standart: chapdan - 3 sm, o'ngdan - 1,5 sm, yuqori va pastdan - har biri 1,5 sm, harflar Times New Roman 14 o'lchamda bo’lishi kerak. Shaxsiy fikrlarni, formulalarni, belgilarni kiritishga, shuningdek kurs ishning matniga qora kapillyar (geliy) ruchka bilan diagramma va chizmalar kiritishga ruxsat beriladi. Kurs ishlari hajmi kamida 25 sahifadan iborat bo'lishi va 35 varaqdan oshmasligi lozim. Ishning matni sarlavha sahifasidan boshlanadi (A ilovaga qarang). Keyingi sahifada bo'limlar, paragraflar, ilovalar va sahifalar yozilgan tarkibiy qismlar jadvali (B ilovasiga qarang). Tarkiblar jadvalida ishda mavjud bo'lgan barcha sarlavhalar bo'lishi kerak. Ularning matni ish mazmuniga to'liq mos kelishi, aniq, ravshan, izchil va uning ichki mantig'ini aniq aks ettirishi kerak. Kirish varaqasidan boshlab barcha ish varaqalari raqamlanadi. Raqamlash boshidan oxirigacha bo'lishi kerak. Ilova va bibliografiya o'zaro tartib raqamlashga kiritilishi kerak. Raqamlar varaqning pastki qismida, o'rtadan tekislanadi. Matndagi har bir bo'lim bir-biridan ajratilgan bo’lishi kerak. Tegishli bo'lim (qism) yoki kichik bo'limning raqami sarlavha boshiga qo'yiladi. Kurs ishida turli xil grafik rasmlar (xaritalar, diagrammalar, chizmalar, fotosuratlar va boshqalar) bo'lishi mumkin. loyihada joylashtirilgan rasmlar soni uning mazmuniga qarab belgilanadi va matnga tartibli va aniqlik berish uchun etarli bo'lishi kerak. Ular ish matnida ularga murojaat qilingandan so'ng darhol joylashtiriladi. Yozuv varaqning o'rtasiga tekislanadi, kursiv bilan yozilgan va rasm ostida joylashgan. Kurs ishiga joylashtirilgan raqamli material, jadval ko'rinishida chiqarish tavsiya etiladi. Jadvallar varaqqa rasmlar singari joylashtirilishi kerak. Har bir jadvalga o'tish raqami va imzo qo'shiladi. Jadval sarlavhasi birinchi satrni ko'rsatmasdan varaqning chap chetiga tekislanadi, kursiv bilan yoziladi va jadvalning tepasida joylashgan. No., %, +, -, <,>, = va hokazo belgilar faqat sonli qiymatlar uchun ishlatilishi kerak. Matnda bu belgilar so'zlar bilan yozilishi kerak. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiHisob birliklari va fizik kattaliklarni o'lchash birliklarining harf belgilari matnda faqat bo'sh joy bilan ajratilgan sonli qiymatlar bilan qo'llaniladi (masalan: 5 dona, 10 MB). Matematik belgilarning belgilari +, -, <,>, =,  ,:, / ikkala tomondan bo'sh joylar bilan ajratilgan. Masalan: a + b = c, d <c, a  b. Axborot manbalariga havolalar arabcha raqamlar bilan raqamlangan va tirnoqli matn oxirida kvadrat qavslarga joylashtirilgan (havolalar soni kamida beshta bo'lishi kerak). Raqamlarga, formulalarga, jadvallarga va ilovalarga havolalar kurs ishlarining matni davomida doimiy ravishda raqamlanishga ega bo'lishi kerak, ular qavs ichida berilgan, masalan: (1-rasm), (3-jadval), formulalar (1) - (3), (Ilova) .) A). Matnda keltirilgan manbalar va adabiyotlar havolalari orqali murojaat qilinadi. Ishoratlar nafaqat to'g'ridan-to'g'ri iqtibos keltirganda, balki kurs ishining muallifi hujjat yoki bayonotning matnidan iqtibos keltirganda, shuningdek, yangi faktlar, raqamli materiallar va o'z so'zlaringiz bilan aytilgan boshqa ma'lumotlar keltirilganda ham amalga oshiriladi. Ma'lumotlar ro'yxatining namunasi B ilovasida keltirilgan. Dars ishi alohida papkada papka bilan birga beriladi. Varaqlar fayllarga joylashtiriladi yoki to'ldiriladi. 1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish Tushuntirish yozuvida bo'limlar, kichik bo'limlar, paragraflar, paragraflar va paragraflar mavjud. Bo'lim - bo'linishning birinchi bosqichi, seriya raqami va sarlavhasi bor. Kichik bo'lim - bo'limning bir qismi, bo'lim raqami va pastki qismning seriya raqami va sarlavhadan iborat seriya raqamiga ega. Band - bo'lim yoki pastki qismning pastki qismi raqami va buyumning seriya raqamidan iborat seriya raqami. Sarlavha bo'lishi mumkin. Paragraf - paragrafning qismi, paragraf raqami va kichik bandning seriya raqamidan iborat seriya raqamiga ega. Sarlavha bo'lishi mumkin. Paragraf - bu raqam va sarlavha bo'lmagan matnning mantiqiy tanlangan qismi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiBo'lim nomlari CAPITAL (bosh harf) bilan ajratiladi va bo'lim nomlari kichik harflar bilan yoziladi. Matn va bo'limlar (kichik bo'limlar) nomi o'rtasida bitta qator oralig'i (bitta bo'sh satr) bo'lishi kerak. Bo'lim sarlavhalarini va kichik bo'limlarni qalin qilib belgilashingiz mumkin. Kursiv shriftdan foydalanish mumkin emas. Har bir dastur yangi sahifadan arab raqamlarida ko'rsatilgan raqam bilan boshlanishi kerak. Raqam sarlavhasi bosh harf bilan yozilgan. Bitta ilova raqamlanmagan. Ilovada tematik sarlavha bo'lishi kerak, unda kichik harflar bilan yoziladi (birinchi bosh harf), o'rtada joylashgan, raqamlash sarlavhasidan bo'sh chiziq bilan ajratilgan. Kurs ishining matni barcha dasturlarga havolalarni o'z ichiga olishi kerak. Ular arizalarni matnda ularga murojaat qilish tartibida tartibga soladilar. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2. LOKAL HISOBLASH TARMOG`INING KOMPONENTLARI 2.1. Lokal hisoblash tarmoqlari “Lokal tarmoqlar” (LAN, Local Area Network) deganda aynan shunday tarmoqlarni tushiniladiki, u o‘lchamlari katta bo‘lmagan bir-biriga yaqin joylashgan kompyuterlarni birlashtiradi. Bunday izohlarni aniq emasligini tushunish uchun ayrim lokal tarmoqlarni xarakteristikalarini ko‘rish yetarli bo‘ladi. Masalan, ayrim lokal tarmoqlar bir necha kilometr yoki o‘nlab kilometrlar masofadagi aloqani oson ta’minlaydi. Bu esa xona, bino, bir-biriga yaqin joylashgan binolarni birlashtirish mumkin. Unda o‘lchamlari butun shaharga teng tarmoq- ni birlashtirish mumkin. Boshqa tomondan, global tarmoqlar bo‘yicha (WAN, Wide Area Network yoki GAN, Global Area Network) bir xonadagi qo‘shni stollarda joylashgan kompyuterlar birlashishi mumkin, buni esa negadir hech kim lokal tarmoq deb atamaydi. Shuningdek, bir- biriga yaqin joylashgan kompyuterlar kabel orqali interfeyslarning (RS 232-C, Centronis) tashqi razyomlariga yoki kabelsiz infraqizil kanali bo‘yicha ulanadi. Bunday aloqa ham lokal tarmoq deyilmaydi. Bir nechta kompyuterlarni birlashtirgan kichik tarmoqni lokal tarmoq deb atash noto‘g‘ri. Haqiqatdan ham, real holatda ko‘pincha lokal tarmoq ikkita yoki bir necha o‘nlab kompyuterlarni birlashtiradi. Bir xil lokal tarmoqlarning imkoniyatlari yuqori, abonentlarni maksimal soni mingacha yetishi mumkin. Bunday tarmoqni kichik deb atash to‘g‘ri bo‘lmasa kerak. Bir xil mualliflar lokal tarmoqni “ko‘p kompyuterlarni bevosita ulash uchun tizim” deb ifodalashadi. Bunda faraz qilinadiki, axborot kompyuterdan kompyuterga vositachilarisiz bir xil muxitda uzatiladi. Biroq, zamonaviy lokal tarmog‘ida bir xil muxitda uzatish to‘g‘risida gapirish to‘g‘ri kelmaydi. Masalan, bir tarmoq ichida ham har xil turdagi elektr kabellari va optovolokonlar ham ishlatiladi. “Vositachilarsiz” uzatish deb ifodalash ham juda aniq emas, chunki zamonaviy lokal tarmoqlarda har xil konsentratorlar, komutatorlar, marshrutizatorlar, ko‘priklar (mostlar) ishlatiladi. Ular uzatiladigan axborotni juda murakkab qayta ishlashini amalga oshiradi. Tushunarli emas, ularni vositachi deb atalsa bo‘ladimi yoki yo‘qmi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiTo‘g‘rirog‘i, lokal tarmoq bu shunday tarmoqki, foydalanuvchilar aloqani sezmaslikka imkon beradi. Lokal tarmog‘i bilan bog‘langan kompyuterlar bir virtual kompyuterga birlashadi, uning resurslariga hamma foydalanuvchilar kirishi mumkin bo‘ladi, lekin bu kirish bevosita har bir alohida kompyuterga kiradigan resurslarga qaraganda uncha qulay emas. Bu holatda qulaylik deganda birinchi navbatta kirishni yuqori real tezligi tushiniladi, qo‘shish orasidagi axborotlar bilan almashish foydalanuvchi uchun bilinmasdan amalga oshiriladi. Bunday ifodalanishda na sekin global tarmoqlar, na sekin aloqa Ketma ket yoki parallel portlar orqali lokal tarmoqlar degan tushunchaga to‘g‘ri kelmaydi. Bunday ifodalashdan kelib chiqadiki, lokal tarmoqda uzatish tezligi eng ko‘p tarqalgangan kompyuterlarni ishlash tezligi oshishi bilan albatta oshishi kerak. Shunday holat kuzatilyapti, agar yaqinda 1-10 Mbit/s uzatish tezligi qoniqarli deb hisoblangan bo‘lsa, bugun esa o‘rta tezlikdagi tarmoq deb 100 Mbit /s tezlikda ishlaydigan tarmoq hisoblanadi, 1000 Mbit/s va o‘ndan katta tezlik uchun vositalar faol ishlab chiqilmoqda. Lekin bu yagona farqi emas, boshqa omillar ham muhimdir. Masalan, uzatishda xatolar darajasi past, prinsipial suratda bo‘lishi zarur. Axir juda tez uzatilgan bo‘lsa ham, xatolar bilan buzilgan axborot manosiz bo‘ladi – uni yana bir uzatish kerak bo‘ladi. Shu sababli lokal tarmoqlar O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiuchun maxsus o‘tkazilgan sifatli aloqa liniyalaridan foydalaniladi. Tarmoqning yana prinsipial axamiyati shundan iboratki u katta yuklanishda ishlash imkoniyati, ya’ni katta intensive axborot almashunuvidadir (yoki katta trafik bilan). Agar tarmoqda foydalanadigan almashuvni boshqarish me-xanizmi unga effektiv bo‘lmasa, unda uzatish uchun kompyuterlar o‘z navbatini xaddan tashqari uzoq kutishi mumkin. Keyin uzatish eng katta tezlikda olib boriladigan va butunlay xatosiz bo‘lsa ham, tarmoqdan foydalanuvchiga bu baribir barcha tarmoqdagi resurslarga kirish to‘g‘ri kelmaydigan ushlab qolishlarga aylanadi. Har qanday almashuvni boshqaradigan mexanizm kafolatli shunday ishlashi mumkinki, agar qancha kompyuterlar abonentlar, uzellar tarmoqga ulanishi oldindan ma’lum bo‘lsa. Yoqilganda ko‘p abonentlarni ulash ko‘zda tutilmagan, me-xanizm buzilishi mumkin. Va nixoyat, tarmoq deb bu so‘zni asl ma’nosiga qaraganda shunday ma’lumotlarni uzatish tizimiki, u o‘nlab kompyuterlarni birlashtiradigan, lekin standart portlari orqali aloqa holatiga o‘xshab ikkita emas. Shunday qilib, lokal tarmoqlar-ning farq qiluvchi belgilari quyidagicha: • uzatishning yuqori tezligi, katta o‘tkazuvchanlik imkoniyati; • uzatishning xato darajasi pastligi (yoki, yuqori sifatli aloqa kanallari). Ma’lumotlar uzatish qo‘yiladigan ehtimolli xatosi 10~7–10~8 bo‘lishi kerak; O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi• effektli, tezlik bilan almashuvni boshqarish mexanizmi. • chegaralangan, tarmoqga ulanadigan aniq ma’lum bo‘lgan kompyuterlar soni. Bunday ta’riflagandan tushunarliki, global tarmoqlar lokallardan farqli shunki ular abonentlar sonini chegaralanmaslikka hisoblangan bo‘lib unga sifatli bo‘lmagan aloqa kanallardan foydalanib uzatish tezligi past bo‘ladi, almashuv boshqarish mexanizmi esa ularda tez bo‘lmasligi kafolatlangan. Global tarmoqlarda aloqa sifati uncha muhim emas, uning borlig‘i hisobdir. Ko‘pincha kompyuter tarmoqlarining yana bir sinfini ajratishadi – shaxar tarmoqlari (MAN, Metropolitan Area Network). Ular global tarmoqlarga yaqinroq bo‘ladi, lekin ba’zan lokal tarmoq xususiyatiga ega bo‘lishadi, masalan yuqori sifatli aloqa kanallari va nisbatan uzatishni yuqori tezligi. 9 Shahar tarmog‘i o‘zining hamma afzalliklari bilan haqiqatan ham lokal bo‘lishi mumkin. To‘g‘risi xozir lokal va global tarmoqlari orasida ma’lum bir aniq chegarani o‘tkazish mumkin emas. Ko‘p sonli lokal tarmoqlar global tarmoqga chiqishga ega, lekin axborot uzatish xarakteri, almashuvni tashkil etish prinsiplari, lokal tarmoq ichidagi resurslarga kirish rejimi odatda global tarmoqlarda qabul qilingandan katta farq qiladi. Bunda lokal tarmog‘ining barcha kompyuterlari global tarmoqga ulangani bilan lokal tarmoqlar xususiyatlarini bekor qilmaydi. Global tarmoqga chiqish imkoni lokal tarmog‘idan foydalanuvchilarning birga ishlatish resurslardan biri bo‘lib qoladi. Lokal tarmog‘idan xilma-xil sonli axborot uzatilishi mumkin: axborotlar, tasvirlar telefon orqali gaplashuvlar, elektron xatlar va hakozo. Aytgandek, huddi shunday tasvir uzatish masalasi, ayniqsa to‘liq rangli dinamik tasvirlarga tarmoqni tez ishlashi uchun eng yuqori talablar qo‘yiladi. Ko‘pincha lokal tarmoqlarni diskli fazo, printerlar va global tarmoqga chiqish resurslarni birga ishlatishda foydalaniladi, lekin bu lokal tarmoqlar vositalari imkoniyatlarining juda kam qismidir. Masalan, ular har xil turdagi kompyuterlar orasida axborotlarni almashuvini bajarishga imkon beradi. Faqat kompyuterlar emas balki boshqa qurilmalar, masalan, printerlar, plotterlar, skanerlar tarmoqning abonentlari (uzellari) bo‘lishi mumkin. Lokal tarmoqlar tarmoqdagi hamma kompyuterlarda parallel hisoblash tizimini tashkil etishga imkon yaratadi. Ular O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiyordamida murakkab texnologik tizimlarni yoki bir nechta kompyuterlarda bir vaqtda ilmiy izlanishlar qurilmasida ishlarni boshqarish ham mumkin. Biroq lokal tarmoqlar ba’zi kamchiliklarga ega, ularni doim esda tutish kerak. Uskunalar sotib olish va tarmoqli dasturli ta’minot, ulanuvchi kabellarni o‘tkazish va personalni o‘qitish qo‘shimcha moddiy xarajatlardan tashqari yana mutaxassis bo‘lishi kerak, u tarmoqni ishlashini nazorat qilib turadi, uni takomillashtiradi, resurslarga kirishni boshqaradi, bo‘lajak nosozliklarni to‘g‘rilaydi yani u tarmoq administratoridir.Tarmoqlar kompyuterlarni joyini o‘zgartirish, boshqa joyga o‘tkazish imkoniyatlarini chegaralab qo‘yadi, chunki bunda birlashtirilgan kabellarni qaytadan o‘tkazish kerak bo‘ladi. Bundan tashqari, tarmoqlar kompyuter viruslarini tarqatishga ajoyib muxit hisoblanadi, shuning uchun kompyuterlardan avtonom foydalanishga qaratadi himoyalash masalalarga ko‘proq etibor berishga to‘g‘ri keladi. Hech narsa bekorga kelmaydi.Tarmoqlar nazariyasini asosiy tushunchalarini eslatib o‘tamiz, ular server va kliyent. Server deb tarmoqni abonenti (uzeli) bo‘lib, boshqa abonentlarga o‘zining resurslarini taqdim etib, o‘zi esa boshqa abonentni resurslardan foydalanmaydi, ya’ni faqat tarmoqga xizmat qiladi. Tarmoqda serverlar bir nechta bo‘lishi mumkin, quvvatli kompyuter server bo‘lishi shart emas. Ajratilgan server tarmoqdagi masalalar bilan shug‘ullanadi. Ajratilgan server tarmoqga xizmat qilishdan tashqari boshqa masalalar bilan shug‘ullanishi mumkin. O‘ziga xos server turi tarmoqli printer. Kliyent bu tarmoq-ni abonenti bo‘lib, faqat tarmoq resurslaridan foydalanadi, o‘zi esa o‘zining resurslarini tarmoqga bermaydi, tarmoq unga xizmat qiladi. Ko‘pincha kompyuter – klientni ishchi stansiyasi deb atashadi. Har bir kompyuter bir vaqtda ham kliyent, ham server bo‘lishi mumkin. Ko‘pincha server va klient deganda kompyuterlarni emas, balki ular uchun ishlaydigan dasturlar ilovalarini tushuniladi. 10 Bu holatda resurs faqat beradigan ilovani server deyiladi, agar ilova tarmoqdagi resurslardan faqat foydalansa kliyent deyiladi. 2.2. Global hisoblash tarmoqlari turli mamlakatlar va qit’alarda joylashgan abonentlarni birlashtiradi. Abonentlar o’rtasidagi o’zaro aloqa telefon tarmog’i, O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiradio-aloqa va sun’iy yo’ldosh orqali aloqa tizimi bazasida amalga oshiriladi. Global hisoblash tarmoqlari barcha insoniyatning axborot resurslarini birlash tirish va ushbu resursga kirishni tashkil etish muammosini hal etadi. 2.3. Regional tarmoqlar bir-biridan ma’lum bir masofada joylashgan abonentlarni bog’laydi. U alohida mamlakatning katta shahridagi, iqtisodiy mintaqadagi abonentlarni o’z ichiga oladi. Abonentlar orasidagi masofa o’nlab, yuzlab kilometrni tashkil qiladi. Hisoblash tarmoqlarining asosiy komponentlari quyidagi lardan iborat: — kabel va ishchi stanstiya; — tarmoq INTERFACE; — tarmoq SERVER. Internet – jahon bo’yicha kompyuterlar tarmoqlaridan tuzilgan yaxlit tarmoq bo’lib, unda yagona «til»— andoza— qoidalar majmui asosida axborot almashadilar. Uning nomi «tarmoqlararo» degan ma’noni anglatadi. Umuman olganda, Internetni tarmoqlarning tarmog’i sifatida qabul qilish to’g’ri bo’ladi. Internet o’ziga ulangan tarmoqqa kiruvchi kompyuterlarning o’zaro ma’lumotlar almashish imkoniyatini yaratib beradi. Internet davlat buyurtmalarini bajarishda O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishitashkilotlarning birgalikda olib boriladigan faoliyatlarini engillashtirish maqsadida 70-yillarning boshlarida AQSh mudofaa vazirligining loyihasi asosida yuzaga kelgan. Bu boshlang’ich tarmoq ARPANet (Advanced Pesearch Projects Aqency) bo’lib, avvalo, Kaliforniya va Yuta shtatlaridagi 4 tagina kompyuterni o’zaro bog’lagan. 1972 yilda ARPANet tajriba tarmog’i namoyish etiladi. U 40 ta kompyuterdan iborat bo’lib, barcha kompyuterlar teng huquqli bo’lishga va resurslarga faqat faylga murojaat qilishga mo’ljal langan dasturiy ta’minot yordamidagina kirish mumkin bo’lgan. Keyinchalik bu tarmoq kengayib, 80-yillar oxirida AQSh milliy ilmiy jamiyat ining ixtiyoriga topshirilib, NSFNem shaklida rivoj topgan. Mazkur tarmoq hozirgi Internetning tayanch tarmog’i hisoblanadi. Internetdan foydalanishda quyidagi tendenstiyalar kuzatil moqda: — 1981 yilda 213 ta kompyuter; — 1983 yilda 562 ta kompyuter; — 1986 yilda 5089 ta kompyuter; — 1992 yilda 727000 ta kompyuter; — 1995 yilda 20 mln. dan ortiq kompyuter. Ya’ni, Internet tarmog’iga ulangan kompyuterlar soni yil sayin ortib bormoqda. Hisob-kitoblarga qaraganda, 2005 yilga borib er yuzida 1 milliardga yaqin kompyuterlar internetga ulanishi kutilmoqda. Internet-yalpi holda nazorat qilinmaydigan va boshqarib bo’lmaydigan tizim hisoblanadi. Uning yagona xo’jayini yo’q. 2004 yil dune bo’yicha Internet tarmog’idan foydalanuvchilar soni 800 milliondan oshdi. Bugungi kunda Internet o’zining texnologik imkoniyatlari Bilan muhim aloqa vositasi, axborot va bilim olishning bebaho manbai sifatida xizmat qilmoqda. Internet XX asrning buyuk kashfiyotlaridan biri hisoblanadi. Ushbu kashfiyot tufayli jahondagi millionlab kompyuterlar yagona tarmoqqa birlashtirildi. Bosh kompyuterni Internet tarmog’iga ulash uchun joylardagi Internet ishini boshqaruvchi tashkilot(provayder)ga murojaat qilinishi lozim. 1997 yildan boshlab, bizning respublikamizda ham Internet provayderlari xizmat ko’rsatish ishini boshladi. O’zbekistonda hozirgi kunda ko’plab(270 dan ziyod) Internet O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiprovayderlari mavjud. Bunday tashkilotlardan ba’zilarini elektron manzillari bilan keltiramiz: Uz.RAK( www.uzpak.uz ), Naytov( www.naytov.com ), UzNet( www.uznet.uz ), Sarkor-Telekom( www.sarkortelecom.uz ), Uzbekistan Freenet(www.freenet.uz) va boshqa tashkilotlardir. Internetga ulanish uchun quyidagi texnik vositalar talab qilinadi:  Zamonaviy kompyuter;  Modem (ichki yoki tashqi , hozir kompakt Uzb-modem lar ko’p tarqalgan ) qurilmasi. Internetda to’la qiymatli(multimedia, ovoz, grafikli tasvirlar bilan) ishlash uchun modemning tezligi yuqori bo’lishi kerak. Shuning uchun, kompyuterga ma’lumotlarni qabul qilish va uzatish tezligi 28,8 Kbayt/sekunddan kam bo’lmagan modem o’rnatilishi lozim. Eng yaxshi modemlarni US Robotics firmasi ishlab chiqaradi: Sportster  havaskorlar uchun, Courier  professionallar uchun. Ichki(kompyuter ichiga qo’yiladi) va tashqi(COM-port orqali ulanadi) modem tiplari unchalik bir-biridan farq qilmaydi. Lekin, savol tug’iladi, ichki modem qulaymi yoki tashqi modem. Ichki modem tashqi modemga nisbatan arzon hamda u kompterning ichiga qo’yilganligi bois, foydalanuvchi ishchi stolida o’ralashib yotmaydi va COM-portni band qilmaydi. Ammo tashqi modemning ichki modemga nisbatan bitta afzallik tomoni mavjud. Agar ma’lumotlarni uzatish vaqtida modem to’xtab(zavisat) qolsa, u holda ichki modemni ishga tushirish uchun barcha ishlab turgan dasturlarni yopish va kompyuterni qayta ishga tushirish talab qilinadi. Bu holda, agar tashqi modem bo’lsa, faqat uni o’chirish va qaytadan ishga tushirish kifoya bo’ladi.  Telefon, radioaloqa yoki sun’iy yo’ldosh orqali. Kompyuterni Internetga yuklash uchun dastlab telefon tarmog’i orqali Internetda xizmat ko’rsatadigan provayder serveriga ulanish kerak bo’ladi. Ulanish vaqtida kompyuterda mijozning ismi (login) va paroli kiritilishi talab qilinadi. Agar kiritilgan ismi va parol so’zi to’g’ri bo’lsa, mijozning kompyuteri provayder serveriga ulanadi. Ulanish va uning tezligi (bir sekundda ma’lumot yuborish hajmi hisobida) haqida ma’lumot oynasi hamda kompyuterning O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishitopshiriqlar jadvalida oldinma-keyin joylashgan kompyuterlar tasviri paydo bo’ladi. Hozir Uzb-modem lar orqali Internetga ulanish juda oson. Uzb-modem sotib olinadi. Ularga kompaniyaning nomerga ega sim kartasi o’rnatilgan bo’ladi. Kompyuterga Usell Uzb-modemi yoki Beeline Uzb-modemi ning dasturi o’rnatiladi. Ishlayotganda u aktivlashtiriladi (soedinit komandasi orqali) va ixtiyoriy Internet sharhlovchi orqali Internetga biror sahifadan kiriladi. Ushbu jarayonlar to’g’ri bajarilgandan so’ng, istalgan biror bir brauzer (dastur) yordamida Internet tarmog’iga ulanadi. Biror sababga ko’ra aloqa o’rnatilmay qolsa, aloqa o’rnatilmagan ligidan xabar beruvchi oyna paydo bo’ladi. Bunday holda aloqani o’rnatish uchun yuqoridagi jarayonni qayta takrorlash yoki provayderning ishonch telefonlariga murojaat qilish kerak. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi3. KOMMUNIKATSIYA VA MARSHURITIZATSIYA TAMOYILLARI 3.1 Kommunikatsiya haqida umumiy tushunchalar Kommunikatsiya ( lotincha : communicatio — umumlashtiraman, bog layman) —ʻ 1. Kibernetikada — informatsiya (axborot)larni almashish jarayoni. Jismoniy va ijtimoiy nuqtai nazardan yondashiladigan kommunikatsiyalar mavjud. Jismoniy nuqtai nazardan yondoshiladigan kommunikatsiya aloqa deb ham ataladi. Aloqa faza joylashgan nuqtalar, qurilmalar yoki kishilar o rtasida mos aloqa kanali ʻ bo yicha axborotlarni uzatish jarayonlarini o z ichiga oladi. Inson yaratgan ʻ ʻ texnikaviy tizimlarda quyidagi 4 ta asosiy kommunikatsiya turi bor: “inson-inson”, “inson-mashina”, “mashina-inson”, “mashina-mashina”. Texnikaviy darajadagi jarayonlarida turli xil sun iy tillar (masalan, algol, kobol va axborotlarni avtomatik ʼ qayta ishlash uchun mo ljallangan boshqa tillar)dan foydalaniladi. Ijtimoiy nuqtai ʻ nazardan yondashiladigan kommunikatsiya guruh yoki tashkilot ichidagi, butun jamoa ichidagi alohida shaxslar o rtasida axborot almashish jarayonini o z ichiga ʻ ʻ oladi. Bunday turdagi kommunikatsiya, asosan, tabiiy til yordamida amalga oshiriladi. Yakka kommunikatsiyada inson axborotni aniqlashi va idrok etishi (o zlashtirishi) katta ahamiyatga ega. Guruh yoki tashqilot ichidagi kommunikatsiya ʻ uchun shu guruh yoki tashkilot a zolari orasida munosabatlarning taqsimlanishi, ʼ qabul qilingan kommunikatsiya qoidalarining xususiyatlari ahamiyatli; 2. Transport , aloqa yo llari va shahar xo jaligi yer osti tarmoqlari. Shahar ʻ ʻ xo jaligi yer osti tarmoqlariga shaharni ʻ suv , elektr energiyasi , issiqlik , tabiiy gaz bilan ta minlash uchun yer ostidan o tkaziladigan suv quvurlari va kabellar ʼ ʻ kiradi. Yer osti tarmoqlari ko cha va maydonlar ostidan o tkaziladi. Katta ʻ ʻ shaharlarda suv quvurlari va kabellar bir umumiy kollektordan o tkaziladi, natijada ʻ kommunikatsiyani ta mirlash vaqtida yo llarni qayta buzib-tuzatishga hojat ʼ ʻ qolmaydi; 3. Hayvonlarda — bir-biri bilan “muloqot qilish”dagi “signalli” usullar majmui. Har bir tur hayvon uchun “o ziga xos” kommunikatsiya “signallari” ʻ bo ladi. ʻ [1] 3 .2. Ommaviy kommunikatsiya O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiOmmaviy kommunikatsiya deganda ommaviy axborot vositalari orqali keng miqyosdagi xabarlar yoki ma ʼ lumotlarni yuborish , qabul qilish , almashish jarayoni tushunilishi mumkin . Xabarlarni bir vaqtning o ʻ zida bir nechta odamga yetkazish ommaviy kommunikatsiya deb ataladi . U jurnalistika va reklamani o z ichiga olganʻ media-texnologiyalarning turli shakllaridan foydalanadi.[1] Yuqorida ta kidlaganimizdek, bir vaqtning o zida ko plab qabul qiluvchilarga ʼ ʻ ʻ xabarlarni uzatish ommaviy kommunikatsiya hisoblanadi, ammo to liq ma noda ʻ ʼ ommaviy kommunikatsiyani mintaqalar va butun dunyo bo ylab axborotning keng ʻ aylanish jarayoni sifatida tushunish mumkin. Ommaviy kommunikatsiya orqali ma lumot odatda axborot manbalaridan uzoqda ʼ bo lgan ko plab odamlarga tezda uzatilishi mumkin. Ommaviy kommunikatsiya ʻ ʻ radio, televideniya, ijtimoiy tarmoqlar, bilbordlar, gazetalar, jurnallar, kitoblar, filmlar va Internet kabi ko plab vositalar yordamida amalga oshiriladi. Hozirda ʻ ommaviy kommunikatsiyalar shiddatli tezlikda dolzarb mavzular haqida ma lumot ʼ tarqatish uchun foydalanilmoqda. Ommaviy kommunikatsiya orqali tarqatilgan axborot va media natijasida insoniyatning qutblanishga asoslangan madaniyati shakllanmoqda.[2] Tushunchasi va tarixi Ijtimoiy sohada ommaviy kommunikatsiya Kommunikatsiya fanining kichik sohasi sifatida ko riladi. Ommaviy kommunikatsiya — bu „shaxs, odamlar guruhi ʻ yoki tashkilot tomonidan axborot yaratiladigan va uni qandaydir vosita orqali katta, anonim, bir xil bo lmagan auditoriyaga yetkazish jarayonidir.“[3] Bu shuni ʻ anglatadiki, ommaviy kommunikatsiya auditoriyasi asosan turli madaniyatlar, xatti- harakatlar va e tiqod tizimlariga mansub bo ladi. ʼ ʻ Tarixdagi birinchi ommaviy axborot vositasi davriy matbuot edi. Uning vazifalari yillar davomida o zgarib borgan. Masalan, XVI-XVII asrlarda matbuotning avtoritar ʻ nazariyasi mavjud bo lgan bo lsa, XVII asrda — erkin matbuot nazariyasi, ʻ ʻ O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishishuningdek, XIX asrda proletar matbuoti nazariyasi shakillandi. 20-asr o rtalaridaʻ esa ijtimoiy mas’uliyat nazariyasi paydo bo ldi.[4] ʻ Axborotni idrok etish nuqtai nazaridan davriy bosma televideniya, radio va kompyuter tarmoqlariga nisbatan ancha murakkab shakl hisoblanadi. Bundan tashqari, materialni taqdim etish nuqtai nazaridan gazetalar boshqa ommaviy axborot vositalariga qaraganda kamroq samaralidir. Bunga qaramasdan, ommaviy axborotni yetkazib berishda davriy bosma vositalarining inkor etilmaydigan afzalliklari ham bor: siz bir xil gazeta materialiga qayta-qayta qaytishingiz mumkin; gazetani deyarli hamma joyda o qish mumkin; ʻ gazetani bir-biringiz bilan almashishingiz mumkin; gazeta materiali an anaviy ravishda qonuniylikning barcha belgilariga ega bo ladi ʼ ʻ va hokazo. So rovnomalar natijasiga ko ra, oddiy odam ertalab radioni ommaviy axborot ʻ ʻ vositasi sifatida afzal ko radi, chunki u hamma ishga yoki o qishga shoshilayotgan ʻ ʻ paytda ko zga tashlanmaydigan axborot fonini yaratadi, axborot beradi va ʻ chalg itmaydi. Kechqurun esa televizor afzal ko riladi, chunki u axborotni idrok ʻ ʻ etish nuqtai nazaridan eng osondir.[4] Kommunikatsiya tarixi san at va yozuvning tarixiy shakillaridan tortib Internet ʼ kabi zamonaviy kommunikatsiya metodlarigacha cho zilgan. Ommaviy ʻ kommunikatsiya odamlar xabarlarni bir manbadan bir nechta qabul qiluvchilarga uzatishi mumkin bo lgan paytda boshlangan. Ommaviy kommunikatsiya ʻ gipodermik igna modeli (yoki sehrli o q nazariyasi) kabi nazariyalardan tortib, ʻ kompyuter vositachiligidagi kommunikatsiya kabi zamonaviyroq nazariyalar orqali shakillanib, hozirgi holga kelgan, 3.3. Ommaviy kommunikatsiyaning ahamiyati Ommaviy kommunikatsiya vositalari maxsus kanallar va uzatuvchilar bo lib, ular ʻ yordamida axborot xabarlari katta maydonlarda tarqaladi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiOmmaviy kommunikatsiyadagi texnik vositalar quyidagilardan iborat: ommaviy axborot vositalari (OAV): televideniya, matbuot, Internet, radio, ommaviy ta sir vositalari: kino, sirk, adabiyot, teatr, tomoshalar,ʼ texnik vositalar (pochta, telefaks, telefon). Ommaviy kommunikatsiya axborot aylanish kanali va ommaviy tuyg ularning ʻ integratori, ijtimoiy psixikaning dinamik jarayonlarini tartibga soluvchi rolini o ynaydi. Aynan shuning uchun ham ommaviy kommunikatsiya organlari shaxs va ʻ ijtimoiy guruhga kuchli ta sir ko‘rsatish vositasi hisoblanadi. ʼ M.A.Vasilik fikriga ko ra ommaviy kommunikatsiya vositalaridagi aloqa ʻ jarayonining o‘ziga xosligi uning quyidagi xossalari bilan bog‘liq (bo‘yicha): diatopiklik — axborot xabarlarini makonni yengish imkonini beruvchi kommunikativ xususiyat; diaxroniklik — buning natijasida xabar o z vaqtida saqlanib qoladi; ʻ replikatsiya — ommaviy kommunikatsiyaning tartibga soluvchi ta sirini amalga ʼ oshiradigan xususiyat; bir vaqtdalik — deyarli bir vaqtning o zida ko plab odamlarga adekvat xabarlarni ʻ ʻ taqdim etish imkonini beradigan aloqa jarayonining xususiyati; ko paytirish — buning natijasida axborot nisbatan o zgarmagan tarkib bilan ʻ ʻ takrorlanishga duchor bo ladi.[5] ʻ XX asrda ommaviy kommunikatsiya vositalarining rivojlanishi dunyoqarashning o zgarishiga, muloqotning virtual olami shakllanishiga olib keldi. ʻ Ommaviy kommunikatsiya nazariyasida ikkita asosiy yondashuv mavjud: Minimal ta sir modelini qo llab-quvvatlaydigan insonga yo naltirilgan ʼ ʻ ʻ yondashuv. Ushbu yondashuvning mohiyati shundaki, jamiyat ommaviy kommunikatsiya vositalarini o z ehtiyojlariga moslashtiradi. Ushbu yondashuv ʻ tarafdorlari shuni ta kidlashadiki, odamlar qabul qilayotgan axborotlarni tanlab ʼ o zlashtirishadi. Ular ma lumotlarning faqat o z fikrlariga o xshash qismini qabul ʻ ʼ ʻ ʻ qiladilar va bu fikrga mos kelmaydigan qismi rad etiladi. Bu yondashuvga mos O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiommaviy kommunikatsiya modellari: E. Noel-Neumannning „sukunat spirali“, V. Gamsonning konstruktiv modeli sanaladi. Mediaga yo naltirilgan yondashuv. Ushbu yondashuvning mohiyati shundaki,ʻ inson ommaviy axborot vositalarining ta siriga duchor bo ladi. Ommaviy ʼ ʻ kommunikatsiya vositalari qarshilik ko rsatib bo lmaydigan dori kabi harakat qiladi. ʻ ʻ Bu yondashuvning vakili G. Maklyuen (1911 — 1980) hisoblanadi. U birinchi bo‘lib xabarlarni mazmunidan qat i nazar, ommaviy axborot vositalarining, asosan, ʼ televideniyaning jamoat fikrini shakllantirishdagi rolini o‘rgandi. Makon va zamonni o zida jamlagan televideniya ularni tomoshabin idrokida birlashtiradi, shu ʻ bilan birga oddiy narsalarga ham ahamiyat beradi. Oldin sodir bo lgan voqealarga ʻ e tibor qaratib, televideniya jamoatchilikka yakuniy natija haqida gapirib beradi. Bu ʼ tomoshabinlar ongida harakatning o zi shu natijaga olib keladi degan illyuziyani ʻ shakllantiradi. Ma lum bo lishicha, reaksiya harakatdan oldin bo ladi. Shunday ʼ ʻ ʻ qilib, tomoshabin televizion tasvirning tarkibiy-rezonans tarqoqligini qabul qilishga majbur bo ladi ʻ . 3.4. Ommaviy kommunikatsiyalarning ijobiy va salbiy taraflari Afzalliklari Ommaviy kommunikatsiya qisqa vaqt ichida keng geografik hududga tarqalishi mumkin. U ma lumotni mamlakat yoki butun dunyo bo ylab tarqatishga yordam ʼ ʻ beradi. Quyida ommaviy kommunikatsiyaning asosiy afzalliklari keltirilgan. Do stlar va yaqinlar bilan doimiy aloqada bo lish ʻ ʻ Ommaviy kommunikatsiya odamlarning bir-biri bilan aloqada bo lishiga yordam ʻ beradi. Misol uchun, agar kimdir boshqa davlatda, mamlakatda ishi bo lsa yoki ʻ hatto sayohat qilsa, ommaviy kommunikatsiya ularga aloqa qilishda yordam beradi. Tadqiqotlar shuni ko rsatadiki, odamlarning taxminan 95 % kommunikatsiya uchun ʻ mobil telefon, noutbuk, kompyuter kabi elektron qurilmalardan foydalanadi. Tezlik va doimiylik O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiAxborot oqimi uzluksiz va maqsadli auditoriyaga tez yetib boradi. Xalqaro savdo Ommaviy kommunikatsiya mahsulotlarni almashtirish, sotish yoki sotib olish uchun tashqi bozorlarni yaratadi. Misol: kriptovalyuta, elektron tijorat kabi savdo turlarini ommaviy kommunikatsiyalarsiz tasavvur qilib bo lmaydi.ʻ Mahsulotlar va xizmatlarni tavsiya qilish Ommaviy kommunikatsiya reklamada katta rol o ynaydi. U yordamida ʻ mahsulotlarga xaridorlarni ko paytirish va xaridorlarga sifatli mahsulotlarni tavsiya ʻ qilish mumkin bo ladi. ʻ Yangi korxonalarni tashkil etish va yangi mahsulotlarni joriy etish Ommaviy kommunikatsiya, hatto turli qit alardagi odamlarga yangi biznes ʼ boshlashga yoki mahsulotni ishlab chiqarishga yordam beradi. Shunday uchun ham potentsial startaplar ba zan xorijiy manbalardan mablag oladi. ʼ ʻ Xabar berish Dunyo bo ylab sodir bo layotgan voqealardan odamlar xabardor qilinadi; Bu ʻ ʻ odamlarning geografik hududi, tili, jinsi, tabaqasi va e tiqodidan qat i nazar, ʼ ʼ barchani o zaro bog lanishiga yordam beradi. Ommaviy kommunikatsiya ʻ ʻ so zsizlarga ovoz berdi va pasayishlarni ko tardi. ʻ ʻ Ko ngilochar dasturlar ʻ Ommaviy kommunikatsiyaning eng mashhur usullaridan biri bu o yin-kulgidir. ʻ Buning yo qligi hayotimizda bo shliqni paydo qiladi. Minglab teleko rsatuvlar, ʻ ʻ ʻ kanallar, filmlar, yangiliklar, sport, musiqa, multfilmlar va radio butun dunyodan va barcha yoshdagi tomoshabinlarni o ziga jalb qildi. ʻ Salbiy taraflari O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiOmmaviy kommunikatsiya individualizmga olib keladi, unda odamlar ko pʻ vaqtlarini televizor ko rishga sarflashadi, bu esa ijtimoiy munosabatlarga ta sir ʻ ʼ qiladi. Ommaviy kommunikatsiyaning boshqa kamchiliklari quyidagilardan iborat. Jamiyat bilan aloqani uzilishi Ajablanarlisi shundaki, ommaviy kommunikatsiya odamlarni bir-biriga bog lash, ʻ ma lumot almashish uchun ixtiro qilingan, ammo endilikda bu tushuncha ʼ individualizm bilan bog liq. Buning sababi shundaki, ko pchilik vaqtlarining ko p ʻ ʻ ʻ qismini elektron qurilmalar va internetda o tkazadilar. Ular oilaviy vaqtdan ko ra ʻ ʻ teleko rsatuvlarni tomosha qilishni, internetda kezishni yoki ijtimoiy tarmoqlarda ʻ harakat qilishni afzal ko rishadi. ʻ Bolalar uchun zararli Ommaviy kommunikatsiyaning asosiy jihatlaridan yana biri shundaki, uning kontentining aksariyat qismi bolalar uchun mos emas. Shu sababli, bunday axborot vositalaridan bolani vaqtini asrash juda qiyin bo ladi, ayniqsa ota-onalar ʻ farzandlarini nazorat qilish uchun kecha-yu kunduz yonida bo la olmasa. ʻ Sog likka ta sir qiladi ʻ ʼ Radio, televizor, mobil telefonlarning chastotalari va radiatsiyalari nafaqat insoniyat, balki hayvonlar va qushlar salomatligiga uzoq muddatli ta sir ko rsatadi. ʼ ʻ Bundan tashqari, bir necha soat ekranda ishlash ko rish bilan bog liq muammolarga ʻ ʻ olib keladi. Hamma uchun ochiq emas Ommaviy kommunikatsiyaning yana bir kamchiligi shundaki, undan hamma ham foydalana olmaydi. Garchi u dunyoning deyarli barcha qismlarini qamrab olgan bo lsa-da, u hali ham geografik jihatdan tanlangan hududlardagina mavjud bo la ʻ ʻ oladi.[1] O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi3.5. Ommaviy kommunikatsiya turlari: Reklama Ommaviy kommunikatsiya bilan bog liq bo lgan reklama — bu mahsulot yokiʻ ʻ xizmatni tinglovchilarni mahsulotni sotib olishga yoki xizmatdan foydalanishga undaydigan ishonchli tarzda sotish strategiyasidir. Reklama, odatda, qandaydir ommaviy axborot vositalari, masalan, televideniya orqali amalga oshirilganligi sababli, reklamaning ta siri va usullarini o rganish ommaviy kommunikatsiyani ʼ ʻ o rganish uchun dolzarbdir. Reklama — bu homiydan olingan ishonchli ʻ ma lumotning pullik, bir tomonlama marketingi sanaladi. Ommaviy ʼ kommunikatsiya kanallari orqali homiy mahsulot yoki g oyalarni qabul qilishga ʻ yordam beradi. Reklamachilar o z auditoriyasiga yuborilayotgan xabarni to liq ʻ ʻ nazorat qiladi.[6] Jurnalistika Jurnalistika — bu ommaviy axborot vositalari orqali taqdim etish uchun voqealar haqida xabarlar tayyorlash va tarqatish faoliyatidir. Jurnalistikani o rganish ʻ gazetalar, axborot kanallari, radiostansiyalar, televideniya stansiyalari va yaqinda e- readerlar va smartfonlar kabi ommaviy axborot vositalari orqali jamoatchilikka ma lumot tarqatilishini tahlil qilishni o z ichiga oladi. ʼ ʻ Muqobil jurnalistika mazmuni, ishlab chiqarilishi yoki tarqatilishi nuqtai nazaridan o rnatilgan yoki hukmron bo lgan ommaviy axborot vositalari turlaridan ʻ ʻ chetga chiqadi. Muqobil jurnalistika asosiy jurnalistika bilan bir xil ommaviy axborot vositalaridan foydalanadi, asosiy oqimdan chetlatilganlarning manfaatlarini himoya qiladi. Fuqarolik jurnalistikasi („ommaviy jurnalistika“ deb ham ataladi) — jurnalistikani demokratik jarayonga integratsiyalash g oyasi hisoblanadi. Ommaviy ʻ axborot vositalari nafaqat jamoatchilikni xabardor qiladi, balki fuqarolarni jalb qilish va jamoatchilik muhokamasini yaratishga yordam beradi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiFuqarolik jurnalistikasi yangilik va axborotni faol ishlab chiqaruvchi jamoat fuqarolariga asoslanadi. Fuqarolik jurnalistikasi yangiliklarni omma tomonidan, ko pincha Internet orqali tarqatish bilan shug ullanadi.ʻ ʻ PR PR(piar) ingilizcha Public Relations ya ni Jamoatchilik bilan aloqala ma nosini ʼ ʼ anglatadi. Jamoatchilik bilan aloqalar (PR) — bu shaxs yoki tashkilotning (masalan, biznes, davlat organi yoki notijorat tashkiloti) jamoatchilik fikriga ta sir qilish uchun ʼ axborotni boshqarish va tarqatish amaliyotidir. Jamoatchilik bilan aloqalar tashkilot yoki shaxsning jamoatchilikni qiziqtirgan mavzulardan foydalangan holda o z ʻ auditoriyasiga ta sir qilishini o z ichiga olishi mumkin.[7] PR asosan ommaviy ʼ ʻ axborot vositalariga asoslangan bo ladi va bu uni marketing kommunikatsiyalari ʻ shakli sifatidagi reklamadan ajratib turadi. Biroq 21-asrga kelib reklama ham kengroq PR faoliyatining bir qismiga aylandi.[8] PRning maqsadi jamoatchilikni, bo lajak mijozlarni, investorlarni, hamkorlarni, ʻ xodimlarni va boshqa manfaatdor tomonlarni xabardor qilish va oxir-oqibat ularni tashkilot, uning rahbariyati, mahsulotlari yoki siyosiy qarorlari haqida ijobiy nuqtai nazarni saqlashga ishontirishdir. Ijtimoiy media (Ijtimoiy tarmoqlar) Ijtimoiy media tushunchasi mobil qurilmalarda ham, uy kompyuterlarida ham foydalanuvchilarga so‘zlar, tasvirlar, tovushlar va videolardan foydalanish orqali o‘zaro muloqot qilish imkonini beruvchi platformalarni anglatadi.[5] Ijtimoiy media Facebook va Instagram kabi mashhur saytlarni, shuningdek LinkedIn kabi biznes tarmoqlarini rivojlantirishga yordam beradigan saytlarni o z ichiga oladi. ʻ Kommunikatsiya va jamoatchilik bilan aloqalarda ijtimoiy media(tarmoqlar)dan O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishifoydalanish yillar davomida keskin o sdi va hozirda tomoshabinlarga taqdimʻ etiladigan reklamalarning asosiy qismiga aylandi. Yoshlar uchun mo ljallangan ʻ ko plab yangi kompaniyalar va bizneslar uchun ijtimoiy tarmoqlar reklama ʻ maqsadlari va brendni rivojlantirish uchun vositadir. Ijtimoiy media maqsadli auditoriyaga ulanish va ularga erishishning qo shimcha usullarini taqdim etadi.[9] ʻ Shaxsiy ijtimoiy hayotni tasavvur qilish va baham ko rish qobiliyatiga ega ʻ bo lgan bir nechta ijtimoiy tarmoq saytlari mavjud. Birinchi ijtimoiy tarmoq saytlari ʻ bir necha yil oldin yaratilgan bo lsa ham, Myspace va Facebookning yuksalishi ʻ avvalgi ijtimoiy media saytlarini ortda qoldirdi. Bugungi kunga kelib, Facebook bir nechta aloqa turlari uchun eng mashhur ijtimoiy media veb-saytlaridan biriga aylandi. Umuman olganda, Facebook yaqinlar va do stlar bilan, shuningdek, ʻ qiziqishlari o xshash bo lgan odamlar bilan muloqot qilish uchun ishlatiladi.[10] ʻ ʻ Audio media Ovoz yozish texnologiyalari 1870-yillarda ishlab chiqilgan ovoz yozish qurilmalar ommaviy kommunikatsiyaning birinchi bosma bo lmagan shakli edi. XIX asr oxirida Tomas ʻ Edison tomonidan fonografning ixtirosi, Aleksandr Grem Bell va Charlz Taynterlar tomonidan grafofon va The Victor Talking Machine kompaniyasining gramofonni taqdim qilishi musiqani ommaga etkazgan birinchi raqobatdosh ommaviy axborot vositalari shakillantirdi.[11] Ovoz yozish texnologiyalari 1950-yillarda LP vinil plastinasi, 1965 yilda sakkizta trek lentasi, undan keyin vinil va kassetalar ixtiro qilinishi bilan yana o zgardi. Undan keyin kompakt disklar (CD)paydo bo ldi va u ʻ ʻ Edison davridan beri ovoz yozish san atidagi eng katta ixtiro sifatida ko rildi.[12] ʼ ʻ Radio Radio dunyodagi ommaviy kommunikatsiyaning eng keng tarqalgan shakli hisoblanadi va Qo shma Shtatlarda eng ko p foydalaniladigan vosita hisoblanadi. ʻ ʻ Internet radiosi hozirda tobora ommalashib bormoqda, chunki radiostansiyalar o z ʻ O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiveb-saytlari va boshqa ilovalar orqali kontentni uzatmoqda. Apple Music va Spotify kabi musiqa striming xizmatlari ham platformaga radio funksiyalarini birlashtirgan. [13] Spotify Radio — bu Spotify-ga o z foydalanuvchilari uchun istalgan ijrochiʻ yoki pleylist asosida treklar va podkast segmentlari bilan doimiy ravishda pleylist yaratish imkonini beruvchi xususiyatdir. Film va televideniya Kino sanoati Tomas Edison tomonidan kinetoskop ixtiro qilinishi bilan boshlangan. Uning patentga ega bo‘lmagani ikki aka-uka Lui va Ogyust Lyumyerning kino va tasvirlarni qayta ishlashga qodir portativ kamera yaratishiga olib keldi.[11] Ixtiro aka-uka Lyumyerlar parijlik tomoshabinlar oldida ochiq havoda namoyish etilgan 60 soniyalik bir qator kliplarni debyut qilganlaridan so ng ʻ tez fursatda shuhrat qozondi. Harakatlanuvchi tasvirlarning tobora ommalashib borayotganiga qaramay, aka-uka Lumiere film uslubida inqilob qilishga intilmadi, balki Fransiyadagi kundalik hayotni hujjatlashtirishga qat iy rioya qildi. Bu bo lajak ʼ ʻ kino inqilobchilari, jumladan, maxsus effektlardan foydalanish orqali o z filmlarida ʻ voqealar ketma-ketligini yaratishga intilgan Jorj Melis uchun zamin yaratdi.[11] Ommaviy axborot vositalarida namoyish etilayotgan filmlar tomoshabinlar qalbida muayyan fikrlarni shakllantirishi mumkin. Shu sababli, kino ayniqsa ommaviy kommunikatsiya uchun o rganilishi kerak bo lgan potentsial ob’ektga ʻ ʻ aylanadi. Ommaviy axborot vositalaridan foydalangan holda, film katta auditoriyani qamrab olishi mumkin va bu uning eng katta afzalliklaridan biridir, Film nafaqat ko ngilochar dastur, balki biror vaziyatni yoritish va ta lim berish ʻ ʼ uchun ham ishlatiladigan kuchli ommaviy kommunikatsiya vositasidir.[14] Televideniya Televizor uzoq nuqtalar o rtasida statsionar yoki harakatlanuvchi ob’ektlarning ʻ tasvirlarini uzatuvchi muhim ommaviy axborot vositalarining aloqa kanalini tashkil qiladi.[15] Televizor minglab kilometr uzoqlikda sodir bo layotgan voqealarga ʻ O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiguvoh bo lish imkonini beradi. Ayniqsa, aholisining katta qismi savodsiz bo lganʻ ʻ mamlakatlardada televideniyaning bu xususiyati uni ijtimoiy xabarlarni uzatish uchun ideal vositaga aylantiradi. [16] Fotografiya Fotografiya texnologiya va ommaviy kommunikatsiya sohasida faktlarni namoyish qilish yoki g oyalarni mustahkamlash orqali muhim rol o ynaydi. ʻ ʻ Kamera-obskura surat hosil qila oladigan birinchi texnika edi. U qog ozda yoki ʻ devorda rasm hosil qilishi mumkin edi. Fransuz ixtirochisi Jozef Nips 1827-yilda dunyodagi birinchi suratni olishi uchun 8 soat sarflagan.1989-yilga kelib Lui Dager suratga olish vaqtini taxminan 30 daqiqaga qisqartiradigan dagerreotip texnologiyasini yaratadi. Yillar o tgan sari suratga olish texnikasi, jumladan, tasvir ʻ sifatini yaxshilash, tasvirga rang qo shish va suratga olish vaqti kabilar ham ʻ o zgarib bordi. Zamonaviy fotografiya raqamli texnologiyalarning rivojlanishi bilan ʻ keskin o zgardi, chunki telefonlar va raqamli kameralar plyonkali kameralarni ʻ o ziga xos mahsulotga aylantirib qo ygan edi.Fotosuratlar raqamli ravishda ʻ ʻ o zgartirilgan bo lsa-da, u hali ham kommunikatsiya jarayonida dalil sifatida ʻ ʻ qatnashadi. Interaktiv media Videoo yinlar ʻ Videoo yinlar ma lumotni reklama va targ ibot orqali tarqatish uchun ishlatiladi. ʻ ʼ ʻ Asosiy auditoriyaga erishish uchun videoo yinlar televidenie, radio va bilbordlar ʻ kabi asosiy ommaviy axborot vositalarida keng reklama qilinishi kerak, shunda xabar ommaga oson yetib boradi. Hozirgi axborotlashgan asrimizda videoo yinlariga bekorchilikda vaqt o tkazish uchun eremak emas, balki inson ʻ ʻ hayotidagi muhim qarorlarni qabul qilishda yordam beradigan mazmunli ma lumotlarni olishi mumkin bo lgan vosita sifatida qaraladi. Masalan, ʼ ʻ O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiBowmanning so zlariga ko ra, „NRA Gun Club“ o yini qurollarni yig ish,ʻ ʻ ʻ ʻ ta mirlash, tozalash va saqlashni, shuningdek nishonga olish amaliyotini o z ichiga ʼ ʻ olgan videoo yin bo lsa ham, o yinda o yinchilarni qurolga ega bo lish va ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ishlatishdan qaytarish, qurol haqiqatini simulyatsiya qilish potentsialiga ega[17]. Xulosa shuki, televidenie, kino, radio, kitoblar va kino, boshqa ommaviy axborot vositalari qatorida axborot berish va ko ngil ochish uchun mas’ul bo lgani kabi, ʻ ʻ videoo yinlar ham o z mazmuni bilan bir xil maqsadga erishadi.[18] ʻ ʻ Elektron kitoblar Elektron kitoblar odamlarning o qish uslubini o zgartirdi. Odamlar kitoblarni o z ʻ ʻ ʻ qurilmalariga yuklab olishlari mumkin. Bu iste molchilarga o qiganlarini kuzatish, ʼ ʻ izoh qoldirish va internetda o zlariga notanish bo lgan so zlarning ta riflarini ʻ ʻ ʻ ʼ qidirish imkonini beradi.[11] Ta limda elektron kitoblar mavjudligi sababli, ʼ talabalar uchun kurs materiallari va elektron kitoblardan mobil foydalanishga bo lgan talabning ortishi smartfonlar sonining ko payishiga olib keldi.[19] Amazon ʻ ʻ Kindle kabi e-readerlar yillar davomida rivojlangan. 2007 yilda ishga tushirilgandan beri Kindle o z xotirasini 4 GB dan 8 GB gacha kengaytirdi. Bundan tashqari, ʻ Kindle o yinlar, filmlar va musiqalarni o z ichiga olgan aksessuarlarni qo shdi. ʻ ʻ ʻ Nazariyalar: Kommunikatsiya tadqiqotchilari ommaviy kommunikatsiyani o rganish bilan ʻ bog liq bir qancha asosiy nazariyalarni aniqladilar. Kommunikatsiya nazariyasi ʻ aloqani amalga oshirishga imkon beruvchi jarayonlar va mexanizmlarni ko rib ʻ chiqadi. Kultivatsiya nazariyasi Jorj Gerbner va Marshall Maklyuhan tomonidan ishlab chiqilgan kultivatsiya nazariyasi televizor ko rishning uzoq muddatli ta sirini muhokama qiladi va faraz ʻ ʼ qiladiki, odam qancha ko p televizor ko rsa, u haqiqiy dunyo ular televizorda ʻ ʻ ko rgan narsalarga o xshashligiga ishonish ehtimoli shunchalik yuqori bo ladi.[20] ʻ ʻ ʻ O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiKultivatsiya o rtacha dunyo sindromi g oyasi bilan chambarchas bog liq bo lib, uʻ ʻ ʻ ʻ yangiliklarni tez-tez tomosha qiladigan odamlar dunyoni „o rtacha“ joy deb bilish ʻ ehtimoli ko proq ekanligini tasdiqlaydi.[21] ʻ Kontengent nazariyasi Kontengent nazariyasi tashkilotlarga, ayniqsa inqiroz davrida, jamoatchilik bilan axloqiy munosabatda bo lish usullari haqida ma lumot beradi.[22] Kontingent ʻ ʼ nazariyasi — bu boshqaruv tizimida tashkilotni tashkil qilish va boshqarishning yagona yo li yoki eng yaxshi usuli yo qligini ta kidlaydigan xatti-harakatlar ʻ ʻ ʼ nazariyasi to plami bo lib, unga ko ra, buning o rniga vaziyat va nisbiy sharoitga ʻ ʻ ʻ ʻ qarab qaror qabul qila oladigan rahbar tayinlanishi kerakligi tushuntiriladi. PR taraflama qarydigan bo lsak, bu nazariya nima uchun turli tashkilotlar o zlari ʻ ʻ ishtirok etayotgan vaziyatlarga qarab turli xil yo l tutishi mumkinligini ʻ tushuntirishga harakat qiladi. "Agenda setting" nazariyasi (Kun tartibini belgilash nazariyasi) "Agenda setting" nazariyasi ommaviy axborot vositalari jamoatchilikka „nima haqida o ylash kerag-u, nima haqida o ylash kerak emasligini“ o rgatadi degan ʻ ʻ ʻ g oyaga asoslanadi. Ushbu nazariyaga ko ra, ommaviy axborot vositalarining ʻ ʻ jamoatchilik nutqiga ta sir qilishi va odamlarga jamiyat oldida turgan muhim ʼ masalalarni aytib berishi ommaviy kommunikatsiya vositalariga insonlar uchun kun tartibini belgilash qudratini beradi.[23] Sukunat spirali nazariyasi Elizabet Noelle-Neumann tomonidan ishlab chiqilgan sukunat spirali nazariyasida, agar odamlar o zlarining fikrlari ko pchilikning fikriga to g ri ʻ ʻ ʻ ʻ kelishiga ishonsalar, omma oldida o z fikrlarini oshkor qilish ehtimoli ko proq ʻ ʻ bo ladi, deb bayon qilinadi, chunki ko pchilik tomonidan rad qilinishi mumkin ʻ ʻ bo lgan fikrlarni bayon qilish odamlarni jamiyatdan chetlatilishiga olib keladi. Bu ʻ nazariya ommaviy kommunikatsiyaga tegishlidir, chunki u ommaviy axborot O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishivositalari odamlarning fikrini shakllantirish, shuningdek, ko pchilikning fikri debʻ hisoblangan fikrni bildirish kuchiga ega degan farazni ilgari suradi.[24] Media ekologiyasi nazariyasi Media ekologiyasi nazariyasi ommaviy axborot vositalari, texnologiya va kommunikatsiyalarni hamda ularning inson muhitiga qanday ta sir qilishini ʼ o rganadi. Nazariy tushunchalar 1964-yilda Marshall Maklyuhan tomonidan taklif ʻ qilingan bo lsada, media ekologiyasi atamasi birinchi marta 1968-yilda Nil Postman ʻ tomonidan rasmiy ravishda fanga kiritilgan. Media ekologiyasi ommaviy axborot vositalariga muhit sifatida va muhitlarni ommaviy axborot vositalari sifatida, ularning evolyutsiyasi, ta siri va shakllariga ʼ asosiy e tiborni qaratadi. U o zaro ta sirlardan xabardorlikni oshirish maqsadida ʼ ʻ ʼ odamlar, texnologiya, ommaviy axborot vositalari va atrof-muhit o rtasidagi ʻ murakkab o zaro ta sir haqidagi nazariyani o z ichiga oladi.[25] ʻ ʼ ʻ Media ekologiyasi nazariyasiga ko ra, odamlar ommaviy axborot vositalarining ʻ ta sirida shakllanadi[26] va aloqa va ommaviy axborot vositalari odamlarning atrof- ʼ muhitga qarashlari va o zaro munosabatiga chuqur ta sir qiladi.[27] ʻ ʼ Semiotika Semiotika tilni tizim deb hisoblaydi. Tizim turli qismlardan tashkil topgan bo ladi, bu qismlar belgilar (so zlar, tasvirlar, imo-ishoralar va vaziyatlar) deb ʻ ʻ ataladi. Til tizimi vaqt o‘tishi bilan o‘zgaradi, lekin semiotika tizimni ma lum bir ʼ vaqtda ma lum bir hududda qanday bo lganligini tahlil qiladi.[28] ʼ ʻ Semiotiklar belgilar ma noni yetkazish hamda hayot va haqiqat haqidagi ʼ tasavvurlarimizni shakllantirish uchun qanday ishlatilishini o rganadilar. Ular ʻ mo ljallangan oluvchilarga ma no berish uchun belgilar qanday qo llanilishiga katta ʻ ʼ ʻ O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishie tibor berishadi va ularning ma nosi samarali bo lishini ta minlash yo llariniʼ ʼ ʻ ʼ ʻ izlaydilar.[29] Semiotika bizga ma lum belgilar nima uchun turli madaniyatlarda va turli ʼ hududlarda turlicha talqin qilinishini tushunishga yordam beradi. Misol uchun, AQShda „OK“ qo l belgisining ma nosi bilan Braziliyadagi shu belgini ma nosi ʻ ʼ ʼ farq qiladi. (Braziliyada bu belgi qo pol ma noni bildiradi). Shuning uchun ʻ ʼ semiotika xabarlar „tarjimada yo qolib qolmasligi“ uchun kommunikatsiya ʻ ishtirokchisi tegishli ijtimoiy va madaniy kontekstni bilishi muhimligini ta kidlaydi. ʼ Shuningdek, u odamlarga ranglar, tasvirlar, tovushlar va hodisalarga bog liq bo lgan ʻ ʻ ma no haqida chuqur fikr yuritishga yordam beradi hamda hislar odamlar va boshqa ʼ tashqi omillar tomonidan qanday oldindan belgilab qo yilgan bo lishi mumkinligini ʻ ʻ ko rib chiqadi.[29] ʻ Konvergentsiya Media konvergentsiyasi an anaviy media, bosma ommaviy axborot vositalari, ʼ radioeshittirish vositalari, yangi media va Internet kabi turli xil ommaviy axborot vositalarini, shuningdek raqamli media platformalari orqali portativ va yuqori interaktiv texnologiyalarni birlashtirishni anglatadi. Bu Kommunikatsiya, komputer texnologiyalari va Kontentning kombinatsiyasiga olib keladi, chunki uchtasi ham texnologiya orqali birlashtirilgan bo ladi. Media konvergentsiyasining eng dolzarb ʻ misoli bu turli xil ommaviy axborot vositalarini, ya ni bosma ommaviy axborot ʼ vositalarini (elektron kitoblar, yangiliklar ilovalari), radioeshittirish vositalarini (veb-saytlar, radio, musiqa ilovalari), shuningdek, yangi mediani (internet) birlashtiradigan, qo ng iroq qilish va matn yozishdan tortib fotosurat, videografiya, ʻ ʻ o yin va boshqa ko p narsalarni bajaradigan yagona qurilma smartfondir. ʻ ʻ Media konvergentsiyasining eng mashhur misollari: O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiSmartfonlar (kamera, musiqa, internet, kitoblar va boshqa barcha ommaviy axborot vositalarini birlashtiradi) Onlayn radio (internet bilan birlashtiruvchi radio) Elektron kitoblar (raqamli texnologiya bilan qog ozli qog ozlarni birlashtirish)ʻ ʻ Yangilik haqida xabar beruvchi veb-saytlar va ilovalar[30] Konvergentsiya va uning ta sirining aniq ta rifi yo q. Biroq, uni uchta ob’ektiv ʼ ʼ ʻ orqali ko rish mumkin: texnologik yaqinlashuv(konvergentsiya), madaniy ʻ yaqinlashuv(konvergentsiya) va iqtisodiy yaqinlashuv(konvergentsiya).Texnologik konvergentsiya ikki yoki undan ortiq media-kompaniyalarning raqamli platformada birlashishi bo lib, kompaniyalarni yangi mahsulotlarni ishlab chiqishiga yoki yangi ʻ sektorlar va iqtisodiyotlarning bir qismiga aylanishga olib kelishi mumkin.[31] Madaniy yaqinlashuv(konvergentsiya) insonlar guruhlari o rtasida turli e tiqodlar, ʻ ʼ qadriyatlar va an analarning uyg unlashuvi bilan shug ullanadi va kontentning ʼ ʻ ʻ globallashuvi orqali sodir bo lishi mumkin. Masalan, Nyu-York shahrida bo lib ʻ ʻ o tgan Amerika shoulari xalqaro miqyosda ko riladi va ularning ko pchiligi ʻ ʻ ʻ Tailanddagi ayol ishchilar orasida ayniqsa mashhur bo ladi.[11] Kornel ʻ universitetining Axborot texnologiyalari bo limi va sotsiologiya bo limi tomonidan ʻ ʻ o tkazilgan YouTube iste moli bo yicha tadqiqot shuni ko rsatdiki, madaniy ʻ ʼ ʻ ʻ yaqinlashuv rivojlangan kosmopolit hududlarda tez-tez sodir bo ladi.[32] ʻ O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi4 . HISOBIY QISM 4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning samaradorligini hisoblash tartibi Birinchi m а h а lliy t а rm о ql а r p а yd о bo‘lg а n v а qtd а n b е ri yuzl а b turli х il t а rm о q t ех n о l о giyal а ri yar а tildi, l е kin k е ng miqyosd а t а nilib, t а rq а lg а n t а rm о ql а r bir n е ch а gin а хо l о s. T а niqli firm а l а r bu t а rm о ql а rni q о ‘ll а b-quvv а tl а shl а rig а v а yuq о ri d а r а j а d а ul а rni ish f ао liyatini t а shkiliy t о m о nl а rini st а nd а rtl а shg а nig а nim а s а b а b bo‘ldi. Bu t а rm о q qurilm а v а uskun а l а rini ko‘p ishl а b chiq а rilishi v а ul а rning n а r х i p а stligi, b о shq а t а rm о ql а rg а q а r а g а nd а ustunligini t а ’minl а di. D а sturiy t а ’min о t v о sit а l а rini ishl а b chiq а ruvchil а r h а m а lb а tt а k е ng t а rq а lg а n qurilm а v а v о sit а l а rg а mo‘lj а ll а ng а n m ах sul о tl а rini ishl а b chiq а r а dil а r. Shuning uchun st а nd а rt t а rm о qni t а nl а g а n f о yd а l а nuvchi qurilm а v а d а sturl а rni bir-biri bil а n m о s tushishig а to‘liq k а f о l а t v а ish о nchg а eg а bo‘l а di. H о zirgi v а qtd а f о yd а l а nil а dig а n t а rm о q turl а rini k а m а ytirish t е nd е ntsiyasi kuch а ym о qd а . S а b а bl а rid а n bitt а si shund а n ib о r а tki, m а h а lliy t а rm о ql а rd а ах b о r о t uz а tish t е zligini 100 v а h а tt о 1000 Mbit/s g а y е tk а zish uchun eng yangi t ех n о l о giyal а rni ishl а tish v а jiddiy, ko‘p m а bl а g‘ t а l а b qil а dig а n ilmiy-t а dqiq о t ishl а rini а m а lg а о shirish k е r а k. T а biyki bund а y ishl а rni f а q а t k а tt а firm а l а r а m а lg а о shir а о l а dil а r v а ul а r o‘zi ishl а b chiq а r а dig а n st а nd а rt t а rm о ql а rni q о ‘ll а b- quvv а tl а ydil а r. Shuningd е k ko‘pchilik f о yd а l а nuvchil а rd а q а ysidir t а rm о ql а r o‘rn а tilg а n v а bu qurilm а l а rni bird а nig а , b а t а m о m b о shq а t а rm о q qurilm а l а rig а а lm а shtirishni h ох l а m а ydil а r. Shuning uchun yaqin k е l а j а kd а butkul yangi st а nd а rtl а r q а bul qilinishi kutilm а ydi а lb а td а . B о z о rd а st а nd а rt l о k а l t а rm о ql а rning turli t о p о l о giyali, turli ko‘rs а tgichlil а ri jud а ko‘p, f о yd а l а nuvchig а t а nl а sh imk о niyati k е ng miqyosd а m а vjud. L е kin u yoki bu t а rm о qni t а nl а sh mu а mm о si b а ribir q о lg а n. D а sturiy v о sit а l а rni o‘zg а rtirishg а q а r а g а nd а (ul а rni а lm а shtirish jud а о s о n) t а nl а ng а n qurilm а l а r ko‘p yil х izm а t qilishi k е r а k, chunki ul а rni а lm а shtirish n а f а q а t ko‘p m а bl а g‘ t а l а b qilishd а n t а shq а ri, k а b е ll а r yotqizilish v а k о mpyut е rl а rni o‘zg а rtirish, n а tij а d а butun t а rm о q tizimini o‘zg а rtirishg а to‘g‘ri k е lishi mumkin. Shuning uchun tаrmоq qurilmаsini tаnlаshdа yo‘l quyilgаn O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiхаtоlik, dаsturiy tаminоtni tаnlаshdа yo‘l qo‘yilgаn хаtоlikgа nisbаtаn аnchа qimmаtgа tushаdi.Biz bu bоbdа bа’zi bir stаndаrt tаrmоqlаrni ko‘rib o‘tаmiz, bu o‘quvchini tаrmоq tаnlаshigа аnchа yordаm bеrаdi dеgаn umiddаmiz. Stаndаrt tаrmоqlаr o‘rtаsidа eng ko‘p tаrqаlgаn tаrmоq bu Ethernet tаrmоg‘idir. U birinchi bo‘lib 1972 yildа Xerox firmаsi tоmоnidаn yarаtilib, ishlаb chiqаrilа bоshlаndi. Tаrmоq lоyiхаsi аnchа muvоfаqiyatli bo‘lgаnligi uchun 1980 yili uni kаttа firmаlаrdаn DEC vа Intel qо‘llаdilаr (Ethernet tаrmоg‘ini birgаlikdа qо‘llаgаn firmаlаrni bоsh hаriflаri bilаn DIX dеb yuritilа bоshlаndi). Bu uchtа firmаning hаrаkаti vа qо‘llаshi nаtijаsidа 1985 yili Ethernet hаlqаrо stаndаrti bo‘lib qоldi, uni kаttа hаlqаrо stаndаrtlаr tаshkilоtlаri stаndаrt sifаtidа qаbul qilаdilаr: 802 IEEE qо‘mitаsi (Institute of Electrical and Electronic Engineers) vа ECMA (European Computer Manufactures Association). Bu stаndаrt IEEE 802.03 nоmini оldi (inglizchа «eight oh two dot three») IEEE 802.03 stаndаrtining аsоsiy ko‘rsаtgichlаri quyidаgilаr: Tоpоlоgyasi – shinа; uzаtish muхiti – kоаksiаl kаbеl; uzаtish tеzligi – 10 Mbit/s; mаksimаl uzunligi – 5 km; аbоnеntlаrning mаksimаl sоni – 1024 tаgаchаn; tаrmоq qismining uzunligi – 500 m; tаrmоqning bir qismidаgi mаksimаl аbоnеntlаr soni – 100 tаgаchа; tаrmоqgа egа bo‘lish usuli CSMA/CD, uzаtish mоdulyatsiyasiz (mоnоkаnаl). Jiddiy qаrаlgаndа IEEE 802.03 vа Ethernet оrаsidа оz fаrq mаvjud, lеkin ulаr hаqidа оdаtdа eslаnmаydi. Ethernet hоzir dunyodа eng tаnilgаn tаrmоq vа shubhа yо‘q аlbаttа u yaqin kеlаjаkdа hаm shundаy bo‘lib qоlаdi. Bundаy bo‘lishigа аsоsiy sаbаb, uning yarаtilishidаn bоshlаb hаmmа ko‘rsаtgichlаri, tаrmоq prоtоkоli hаmmа uchun оchiq bo‘lgаnligi, shundаy bo‘lgаnligi uchun dunyodаgi judа ko‘p ishlаb chiqаruvchilаr Ethernet qurilmа vа uskunаlаrini ishlаb chiqаrа bоshlаdilаr. Ulаr o‘zаrо bir-birigа to‘liq mоslаngаn rаvishdа ishlаb chiqilаdi аlbаttа. Dаstlаbki Ethernet tаrmоqlаridа 50 Оmli ikki turdаgi (yug‘оn vа ingichkа) kоаksiаl kаbеllаr ishlаtilаr edi. Lеkin kеyingi vаqtlаrdа (1990 yil bоshlаridаn) Ethernet tаrmоg‘ining аlоqа kаnаli uchun o‘rаlgаn juftlik kаbеllаridаn fоydаlаnilgаn vеrsiyalаri kеng tаrqаldi. Shuningdеk оptik tоlаli kаbеllаr O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiishlаtilаdigаn stаndаrt hаm qаbul qilindi vа stаndаrtlаrgа tеgishli o‘zgаrtirishlаr kiritildi. 1995 yili Ethernet tаrmоg‘ining tеz ishlоvchi vеrsiyasigа stаndаrt qаbul qilindi, u 100 Mbit/s tеzlikdа ishlаydi (Fast Ethernet dеb nоm bеrildi, IEEE 802.03 u stаndаrti), аlоqа muхitidа fgаn juftlik yoki оptik tоlа ishlаtilаdi. 1000 Mbit/s tеzlikdа ishlаydigаn vеrsiyasi hаm ishlаb chiqаrilа bоshlаndi (Gigabit Ethernet, IEEE 802.03 z stаndаrti). Stаndаrt bo‘yichа «shinа» tоpоlоgiyasidаn tаshqаri shuningdеk «pаssiv yulduz» vа «pаssiv dаrахt» tоpоlоgiyali tаrmоqlаr hаm qо‘llаnilаdi. Bu tаqdirdа tаrmоqning turli qisimlаrini o‘zаrо ulаsh uchun rеpitеr vа pаssiv kоntsеntrаtоrlаrdаn fоydаlаnish ko‘zdа tutilаdi (7–rаsm). Tаrmоqning bir qismi (sеgmеnt) bo‘lib shuningdеk bittа аbоnеnt hаm sеgmеnt bo‘lishi mumkin. Kоаksiаl kаbеllаr shinа sеgmеntlаrigа ishlаtilаdi, to’qilgаn juftlik vа оptik tоlаli kаbеllаr esа pаssiv yulduz nurlаri uchun ishlаtilаdi (bittаli аbоnеntlаrni kоnsеntrаtоrgа ulаsh uchun). Аsоsiysi hоsil qilingаn tоpоlоgiyadа yopiq yo‘llаr (pеtlya) bo‘lmаsligi kеrаk. Nаtijаdа jismоniy shinа hоsil bo‘lаdi, chunki signаl ulаrning hаr biridаn turli tоmоnlаrgа tаrqаlib yanа shu jоygа qаytib kеlmаydi (hаlqаdаgi kаbi). Butun tаrmоq kаbеlining mаksimаl uzunligi nаzаriy jiхаtdаn 6,5 km gа еtishi mumkin, lеkin аmаldа esа 2,5 km dаn оshmаydi. Bu hоldа signаlning bittа qiymаti nоlgа, bоshqаsi mаnfiy qiymаtgа egа, ya’ni signаlni dоimiy tаshkil qiluvchi qiymаti nоlgа tеng emаs. Gаlvаnik аjrаtish аdаptеr, rеpitеr vа kоntsеntrаtоr qurilmаlri yordаmidа аmаlgа оshirilаdi. Tаrmоqning uzаtish vа qаbul qilish qurilmаlаri bоshqа qurilmаlаrdаn gаlvаnik аjrаlishi trаnsfоrmаtоr оrqаli vа аlоhidа elеktr mаnbаi yordаmidа аmаlgа оshirilgаn, tаrmоq bilаn kаbеl to‘g‘ri ulаngаn. Ethernet tаrmоg‘igа ахbоrоt uzаtish uchun egа bo‘lish аbоnеntlаrgа to‘liq tеnglik huquqini bеruvchi CSMA/CD tаsоdifiy usul yordаmidа аmаlgа оshirilаdi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi7-rаsm. Ethernet tаrmоq tоpоlоgiyasi Fast Ethernet tаrmоg‘idа jismоniy «shinа» tоpоlоgiyasidаn fоydаlаnish ko‘zdа tutilmаgаn, fаqаt «pаssiv yulduz» yoki «pаssiv dаrахt» tоpоlоgiyasi ishlаtilаdi. Shuningdеk Fast Ethernet tаrmоg‘idа tаrmоq uzunligigа qаttiq tаlаblаr vа chеgаrа qo‘yilgаn. Pаkеt fоrmаtini sаqlаb qоlib, tаrmоq tеzligini 10 bаrаvаr оshirilgаnligi tufаyli tаrmоqning minimаl uzunligi 10 bаrаvаr kаmаyadi (Ethernet dаgi 51,2 mks o‘rnigа 5,12 mks). Signаlni tаrmоqdаn o‘tishining ikki хissаlik vаqt kаttаligi esа 10 mаrоtаbа kаmаyadi. Ethernet tаrmоg‘idаn ахbоrоt uzаtish uchun stаndаrt kоd Mаnchеstеr – II ishlаtilаdi. Tаrmоqdа 8 – rаsmdа ko‘rsаtilgаndеk o‘zgаruvchаn uzunlikkа egа bo‘luvchi strukturаli pаkеt ishlаtilаdi. 8-rаsm. Ethernet tаrmоq pаkеtining tuzulishi (rаqаmlаr bаytlаr sоnini ko‘rsаtаdi). O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiEthernet kаdr uznligi (ya’ni priаmbulаsiz pаkеt) 512 bitli оrаliqdаn kаm bo‘lmаsligi kеrаk, yoki 51,2 mks (хuddi shu kаttаlik signаlni tаrmоqdаn bоrib kеlish vаqtigа tеngdir). Mаnzillаshning shахsiy, guruhli vа kеng tаrqаtish usullаri ko‘zdа tutilgаn. Ethernet pаkеti quyidаgi mаydоnlаrni o‘z ichigа оlgаn: 8 bitni priаmbulа tаshkil qilаdi, ulаrdаn birinchi еttitаsini 1010101 kоdi tаshkil qilаdi, охirgi sаkkizinchisini 10101011 kоdi tаshkil qilаdi. IEEE 802.03 stаndаrtidа bu охirgi bаyt kаdr bоshlаnish bеlgisi dеb yurutilаdi (SFD – Start of Frame Delimiter) vа pаkеtni аlоhidа mаydоnini tаshkil qilаdi. Qаbul qiluvchi mаnzili vа jo‘nаtuvchi mаnzili 6 bаytdаn tаshkil tоpgаn bo‘lib 3.2 bоbdа yozilgаn stаndаrt ko‘rinishdа bo‘lаdi. Bu mаnzil mаydоnlаri аbоnеnt qurilmаsi tоmоnidаn ishlаv bеrilаdi. Bоshqаrish mаydоnidа (L/T-Length/Type) ахbоrоt mаydоnining uzunligi hаqidаgi mа’lumоt jоylаshtirilаdi. U yanа fоydаlаnаyotgаn prоtоkоl turini bеlgilаshi mumkin. Аgаrdа bu mаydоn qiymаti 1500 dаn kаm bo‘lsа u hоldа ахbоrоtlаr mаydоnining uzunligini ko‘rsаtаdi. Аgаrdа 1500 dаn kаttа bo‘lsа u hоldа kаdr turini ko‘rsаtаdi. Bоshqаrish mаydоni dаstur tоmоnidаn ishlоv bеrilаdi. Ахbоrоtlаr mаydоnigа 46 bаytdаn 1500 bаytgаchа ахbоrоt kirishi mumkin. Аgаrdа pаkеtdа 46 bаytdаn kаm ахbоrоt bo‘lsа, ахbоrоtlаr mаydоnining qоlgаn qismini to‘ldiruvchi bаytlаr egаllаydi. IEEE 802.3 stаndаrtigа ko‘rа pаkеt tаrkibidа mахsus to‘ldiruvchi mаydоn аjrаtilgаn (pad data), аgаrdа ахbоrоt 46 bаytdаn uzun bo‘lsа to‘ldiruvchi mаydоn 0 uzunlikkа egа bo‘lаdi. Nаzоrаt bitlаr yig‘indisining mаydоni (FCS – Frame Chech Segvence) pаkеtning 32 rаzryadli dаvriy nаzоrаt yigindisidаn ibоrаt (CRC) vа u pаkеtning to‘g‘ri uzаtilgаnligini аniqlаsh uchun ishlаtilаdi. Shundаy qilib, kаdrning minimаl uzunligi 64 bаytni (512 bit) tаshkil qilаdi (priаmbulаsiz pаkеt). Аynаn shu kаttаlik tаrmоqdаn signаl tаrqаlishini ikki хissа ushlаnish mаksimаl qiymаtini 512 bit оrаlig‘idа аniqlаb bеrаdi (Ethernet uchun 51,2mks, Fast Ethernet uchun 5,12mks). Turli tаrmоq qurilmаlаridаn pаkеtning o‘tishi nаtijаsidа priаmbulа kаmаyishi mumkinligini stаndаrt nаzаrdа tutаdi vа shuning uchun uni хisоbgа оlinmаydi. Kаdrning mаksimаl uzunligi 1518 bаyt (12144 bit, ya’ni 1214,4 mks Ethernet O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiuchun, Fast Ethernet uchun esа 121,44 mks). Bu kаttаlik muhim bo‘lib, uni tаrmоq qurilmаlаrining bufеr хоtirа qurilmаlаrining sig‘imini хisоblаsh uchun vа tаrmоqning umumiy yuklаmаsini bахоlаshdа fоydаlаnilаdi. 10 Mbit /s tеzlikdа ishlоvchi Ethernet tаrmоg‘i uchun stаndаrt to‘rttа ахbоrоt uzаtish muхitini аniqlаb bеrgаn: 10 BASE 5 (qаlin kоаksiаl kаbеl); 10 BASE 2 (ingichkа kоаksiаl kаbеl); 10 BASE-T (о‘rаlgаn juftlik); 10 BASE-FL (оptik tоlаli kаbеl); Uzаtish muхitini rusumlаsh 3 elеmеntdаn tаshkil tоpgаn bo‘lib: «10» rаqаmi, 10 Mbit/s uzаtish tеzligini bildirаdi, BASE so‘zi yuqоri chаstоtаli signаlni mоdulyatsiya qilmаsdаn uzаtishni bildirаdi, охirgi elеmеnt tаrmоq qismini (sеgmеntini) ruхsаt etilgаn uzunligini аnglаtаdi: «5» -500 mеtrni, «2» - 200 mеtrni (аniqrоgi, 185 mеtrni) yoki аlоqа yo‘lining turini: «T» – о‘rаlgаn juftlik (twisted pair, vitаya pаrа), «F» – оptik tоlаli kаbеl (fiber optic, оptоvоlоkоpniy kаbеl). Хuddi shuningdеk 100 Mbit/s tеzlik bilаn ishlоvchi Fast Ethernet uchun hаm stаndаrt uch turdаgi uzаtish muхitini bеlgilаb bеrgаn: 100 BASE – T4 (to‘rttаli о‘rаlgаn juftlik); 100 BASE – Tx (ikkitаli о‘rаlgаn juftlik); 100 BASE – Fx (оptik tоlаli kаbеl). Bu еrdа «100» sоni uzаtish tеzligini bildirаdi (100 Mbit/s), «T» - hаrfi о‘rаlgаn juftlik ekаnini ko‘rsаtаdi, «F» - hаrfi оptik tоlаli kаbеl ekаnini аnglаtаdi. 100BASE–Tx vа 100BASE–Fx rusumidаgi kаbеllаrni birlаshtirib 100BASE–Х nоm bilаn yuritilаdi, 100BASE-TХ lаrni esа 100BASE–T dеb bеlgilаnаdi. Bu yеrdа biz аytib o‘tishimiz kеrаkki Ethernet tаrmоg‘i оptimаl аlgоritmi bilаn hаm, yuqоri ko‘rsаtkichlаri bilаn hаm bоshqа stаndаrt tаrmоq ko‘rsаtkichlаridаn O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiаjrаlib turmаydi. Lеkin yuqоri stаndаrtlаshtirilgаnlik dаrаjаsi bilаn, tехnik vоsitаlаrini judа ko‘p miqdоrdа ishlаb chiqаrilishi bilаn, ishlаb chiqаruvchilаr tоmоnidаn kuchli qullаnishi shаrоfаti tufаyli bоshkа stаndаrt tаrmоqlаrdаn Ethernet tаrmоg‘i kеskin аjrаlib turаdi vа shuning uchun hаm hаr qаndаy bоshqа tаrmоq tехnоlоgiyasini аynаn Ethernet tаrmоg‘i bilаn sоlishtirilаdi. 2-jadval Ethernet tarmog'ining fizik qatlami spesifikatsiyasining parametrlari Parametrlar 10Base-5 10Base-2 10 Вазе - Т 10Base - F Maksimal segment uzunligi, m 500 185 100 2000 Tarmoq tugunlari orasidagi maksimal masofa (takroriy qurilmalar yordamida), m 2500 925 500 2500 (10BaseFB uchun 2740) Segmentdagi maksimal stantsiyalar soni 100 30 1024 1024 Har qanday tarmoqda stantsiya orasidagi repeterlarning maksimal soni 4 4 4 4(10BaseFB uchun 5 ) Jadval-3 PDV (umumiy qiymati barcha baza o’zgaruvchi orta qoluvchi segmentlar soni) ni hisoblash uchun jadval Segment turi Chap baza segmentini hisoblash Oraliq baza segmentini hisoblash O’ng baza segmentini hisoblash 1m kadrlarni ushlanish vaqti Segmentning maksimal uzunligi 10Base-5 11.8 46.5 169.5 0.0866 500 10Base-2 11.8 46.5 169.5 0.1026 185 10Base-T 15.3 42.0 165.0 0.113 100 10Base-FB - 24.0 - 0.1 2000 10Base-FL 12.3 33.5 156.5 0.1 2000 FOIRL 7.8 29 152.0 0.1 1000 AUI(>2m) 0 0 0 0.1026 48+2 PVV (Kadrlar orasidagi intervallar soni) ni hisoblash uchun O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiSegment turi Oldingi segment Oraliq segment 10Base-5 или 10Base-2 16 11 10Base-FB - 2 10Base-FL 10.5 8 10Base-T-- 10.5 8 Ko’pincha segmentining uzunligi, shuningdek, takrorlagichning soni va tarmoqning umumiy uzunligi va ularning bilan bog'liq cheklovlarni tekshirish kerak bo’ladi. "5-4-3" qoidasi (5 ta segmentgacha ulanishda 4 tadan ortiq takrorlash qurilmasi, faqatgina 3tagacha tarmoq tugunlarni ulash mumkin), qolgan (bog'lanishlar segmentlari) uzaytiruvchi kabellar sifatida ishlatiladi). Koaksiyal va "4ta Hub" standarti optik tolali va eshilgan juftlik kabellaridan tashkil topgan tarmoqlar uchun malumotlar uzatishda foydalanish tavsiya etilmaydi. Turli xil jismoniy tabaqalardan iborat bo'lgan chekka tarmoqlari to'g'ri ishlashi uchun, uchta asosiy shart bajarilishi kerak: - Tarmoqdagi stantsiyalar soni 1024dan oshmasligi (koaksiyal segmentlar uchun cheklovlarni hisobga olgan holda). - Tarmoqning ikkita eng uzoq stansiyalari orasidagi signalni tarqatishning ikki marta kechikishi (Path kechiktirish qiymati, PDV) 575 bitlik oraliqlardan oshmaydi. - Kadrlar orasidagi masofa 49 sekunddan ortiq intervalgacha ko'paytiriladi. (Ramkalarni yuborish vaqtida stantsiya 96 bitli intervalgacha dastlabki interfeysni ta'minlaydi). O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi3 -Variant. 1 2 3 4 1-rasm. Har xil fizik standartlardan va segmentlardan iborat bo’lgan Ethernet tarmog’iga misol. Segment 1 10Base-5 300 Segment 2 10Base-2 100 Segment 3 10Base-T 1000 Segment 4 10Base-FB 50 Segment 5 10Base-FL 100 Segment 6 FOIRL 1000 Segment 7 10Base-5 500 Segment 8 10Base-2 300 Segment 9 10Base-T 400 Segment 10 10Base-FB 90 Segment 11 10Base-FL 300 Segment 12 FOIRL 50 O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1-va 2- tarmoq o’rtasida. 1.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 3: 15.3 + 1000∙0,113= 128.3 Oraliq segment 2: 46,5 + 100∙0,1026 = 56.76 Oraliq segment 1: 46.5+ 300∙0,0866 = 72.48 Oraliq segment 4: 24 + 50∙0,1 = 29 Oraliq segment 5: 33.5 + 100∙0,1 = 43.5 O’ng baza segment 6: 152 + 1000∙0,1 = 252 1-va 2-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 582.04 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’proq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi. 1.PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-Chap segment, 10Base-T: 10,5 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base-2: 11 bt ga qisqaradi. 3-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 1-va 2-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1-va 3- tarmoq o’rtasida. 2.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 3: 15.3 + 1000∙0,113= 128.3 Oraliq segment 2: 46,5 + 100∙0,1026 = 56.76 Oraliq segment 1: 46.5+ 300∙0,0866 = 72.48 Oraliq segment 7: 46.5 + 500∙0,0866 = 89.8 Oraliq segment 8: 46.5 + 300∙0,1026 = 77.28 O’ng baza segment 9: 165 + 400∙0,113 = 210.2 1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 634.82 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’proq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi. 2.PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-Chap segment, 10Base-T: 10,5 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base-2: 11 bt ga qisqaradi. 3-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base-2: 11 bt ga qisqaradi. 1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 54,5 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan ko’proq ya’ni qo’yilgan talablarga javob bermaydi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi1-va 4- tarmoq o’rtasida. 3.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 3: 15.3 + 1000∙0,113= 128.3 Oraliq segment 2: 46,5 + 100∙0,1026 = 56.76 Oraliq segment 1: 46.5+ 300∙0,0866 = 72.48 Oraliq segment 10: 24 + 90∙0,1 = 33 Oraliq segment 11: 33.5 + 300∙0,1 = 63.5 O’ng baza segment 12: 152 + 50∙0,1 = 157 1-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 511.04 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 3.PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-Chap segment, 10Base-T: 10,5 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base-2: 11 bt ga qisqaradi. 3-oraliq segment, 10Base-5: 11 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 1-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2-va 3- tarmoq o’rtasida. 4.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 6: 7.8 + 1000∙0,1= 107.8 Oraliq segment 5: 33,5 + 100∙0,1 = 43.5 Oraliq segment 4: 24+ 50∙0,1 = 29 Oraliq segment 7: 46.5 + 500∙0,0866 = 89.8 Oraliq segment 8: 46.5 + 300∙0,1026 = 77.28 O’ng baza segment 9: 165 + 400∙0,113 = 210.2 2-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 557.58 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 4.PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-Chap segment, FOIRL: 0 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 3-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- 5: 11 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base- 2: 11 bt ga qisqaradi. 2-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 32 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi2-va 4- tarmoq o’rtasida . 5.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 6: 7.8 + 1000∙0,1= 107.8 Oraliq segment 5: 33,5 + 100∙0,1 = 43.5 Oraliq segment 4: 24+ 50∙0,1 = 29 Oraliq segment 10: 24 + 90∙0,1 = 33 Oraliq segment 11: 33.5 + 300∙0,1 = 63.5 O’ng baza segment 12: 152 + 50∙0,1 = 157 2-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 433.8 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 5.PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-Chap segment, FOIRL: 0 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 3-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 2-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 20 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishi3-va 4- tarmoq o’rtasida. 6.PDV qiymatini hisoblaymiz: Chap baza segment 9: 15.3 + 400∙0,113= 60.5 Oraliq segment 8: 46,5 + 300∙0,1026 = 77.28 Oraliq segment 7: 46.5+ 500∙0,0866 = 89.8 Oraliq segment 10: 24 + 90∙0,1 = 33 Oraliq segment 11: 33.5 + 300∙0,1 = 63.5 O’ng baza segment 12: 152 + 50∙0,1 = 157 3-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 481.08 ga teng. PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 6.PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-Chap segment, 10Base-T: 10,5 bt ga qisqaradi. 2-oraliq segment, 10Base- 2: 11 bt ga qisqaradi. 3-oraliq segment, 10Base- 5: 11 bt ga qisqaradi. 4-oraliq segment, 10Base- FB: 2 bt ga qisqaradi. 5-oraliq segment, 10Base- FL: 8 bt ga qisqaradi. 3-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi, bu esa 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan kamroq ya’ni qo’yilgan talablarga javob beradi.Natijada, tarmoq Ethernet standartlariga barcha talablariga javob beradi. O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiXulosa 1-va 2-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 582.04 ga teng. 1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 634.82 ga teng. 1-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 511.04 ga teng. 2-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 557.58 ga teng. 2-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 433.8 ga teng. 3-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 481.08 ga teng. 1-va 4-tarmoq, 2-va 3-tarmoq, 2-va 4-tarmoq va 3-va 4-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan kamroq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob beradi. 1-va 2-tarmoq, 1-va 3-tarmoq komponentlarining PDV qiymati 575 maksimal ruxsat etilgan qiymatdan ko’proq bo'lgani uchun bu tarmoq ikkita signalning qaytishi vaqtining mezoni talabiga javob bermaydi. PVV qiymatini hisoblaymiz: 1-va 2-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi. 1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 54,5 ga teng bo’ladi. 1-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi. 2-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 32 ga teng bo’ladi. 2-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 20 ga teng bo’ladi. 3-va 4-tarmoq PVV o’lchamlarni jami qiymati 42,5 ga teng bo’ladi. 1-va 3-tarmoq PVV o’lchamlarni hisoblash natijasida jami qiymati 49 bit oraliqdagi chegara qiymatidan ko’proq ya’ni qo’yilgan talablarga javob bermaydi. Qolgan barcha tarmoqlar qo’yilgan talabga javob beradi Kurs ishimni bajarish davomida PDV va PVV o’lchamlarni hisob kitob qilib chiqdim va hisob ishlarimdagi xato va kamchiliklarni aniqladim. Bunda PDV va PVV o’lchamlarni ba’zilari talablarga javob bermadi. Ba’zi tarmoqlar berilgan standartlarga javob bermadi! O’lcha m mm m varaq Hujjat: Imzo Sana varaq NDK va TU 60711400 . 41sE -2 2 TJA Kurs ishiFoydalanilgan adabiyotlar: 1. O.T.Kenjaboev, R.X.Ayupov, B.S.Sultonov, A.O.Ro‘ziev, A.X.Abdullaev ‘Informatika va axborot texnologiyalari’ fanidan ma’ruza matnlari to`plami. - Toshkent:TMI,2009. 2. “Informatika va axborot tehnologiyalari” fanidan tajriba ishlari to’plami. 3. . Abduqodirov. “Axborot texnologiyalari” Toshkent O`qituvchi, 2001 yil. 4. M. R. Musayeva, M. A. Zoidova, F. S. Islamova “Informatika” fanidan amaliy mashg`ulotlar uchun uslubiy qo`llanma, Toshkent 2008 yil, TAQI. 5. S. Simonovich, G. Evseev, A. Alekseev “Umumiy informatika” Moskva: ASTpress,2003-yil. 6. I. G. Lesnichnaya, I.V. Missing, Yu. D. Romanov, V. I. Shestakov “Informatika va ma’lumotlar texnologiyalari” 2-e izdaniya. Moskva: Eksmo, 2007-yil 7. Internet saytlari www.ziyo.uz , www.kitob.uz.
Mundarija 
Kirish…………………………………………………………………...………… 
1.1 Kurs ishining tarkibi va hajmi…………………………………………..….. 
1.2. Kurs ishini rasmiylashtirish talablari…………………………………........ 
1.3. Kurs ishining strukturaviy rasmiylashtirish……………………………..… 
2. Lokal hisoblash tarmog`ining komponentlari 
2.1  Lokal  hisoblash   tarmoqlari ......................................................................... 
2.2  Global hisoblash tarmoqlari ......................................................................... 
2.3   Regional tarmoqlar ...................................................................................... 
2.4Amaliy pog’ona protokollari: Telnet, FTP va TFTP, NTP............................ 
3.  Kommunikatsiya va marshuritizatsiya tamoyillari 
3.1 Kommunikatsiya haqida umumiy tushunchalar ........................................... 

3.2  Ommaviy kommunikatsiya………………………….……………………..

3.3  Ommaviy kommunikatsiyaning ahamiyati ..................................................

3.4   Ommaviy kommunikatsiyalarning ijobiy va salbiy taraflari ......................

3.5   Ommaviy kommunikatsiya turlari:.……………………………………….

 
4. Hisobiy qism 
4.1 Ethernet va FastEthernet asosidagi kompyuter tarmog'i va uning samaradorligini hisoblash tartibi.......................................................................... 
Ilova A……………………………………………………………………………. 
Xulosa………………………………………………………………………..…… 
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………..…….. 
Купить