Magnit maydon - Физика - Презентации

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	5.3MB
Покупки	0
Дата загрузки	27 Сентябрь 2024
Расширение	pptx
Раздел	Презентации
Предмет	Физика

Magnit maydon

Купить

F I Z I K A
MAVZU: Magnit maydon

Nimani o‘rganamiz?
Mazkur bobda siz doimiy magnitning va tokli
o‘tkazgich atrofidagi magit maydonning hosil
bo‘lishi hamda magnit maydonni tavsiflovchi
kattaliklar bilan tanishasiz. Shuningdek, magnit
maydonning tokli o‘tkagichga va
harakatlanayotgan zaryadli zarraga ta’siri, tokli
g‘altakning magnit maydoni, elektromagnitlar va
ularning amaliyotda qo‘llanilishi haqida bilib olasiz.

F I Z I K A
M AVZU: MAGNIT MAYDON.
DOIMIY MAGNIT VA UNING
QO‘LLANILISHI

Kirish
Biz bilamizki jismlarni bir-biriga ishqalaganda
zaryadlanishi va ularning atrofida elektr maydon hosil
bo‘ladi. Lekin shunday jismlar borki, ular bir-biriga
ishqalanmasa-da, o‘z atrofida gravitatsion maydondan farqli
bo‘lgan maydon hosil qiladi.

Doimiy magnit va uning qutblari
Tabiatda shunday metall birikmalari mavjudki, ular ba’zi
jismlarni o‘ziga tortish xususiyatiga ega. Jismlarning bunday
xossasi ular atrofida maydon mavjudligini bildiradi. Bu
maydonni magnit maydon deb ataymiz.

Doimiy magnit va uning qutblari
“ Magnit ” so‘zi Kichik Osiyodagi qadimiy Magnesiya
shahri nomidan kelib chiqqan. Bu yerda topilgan temirni
tortuvchi toshni “magnesiya toshi” deb atashgan.

Doimiy magnit va uning qutblari
Buyuk yurtdoshimiz Abu Rayhon
Beruniy (973-1047) o‘z asarlarida magnitni
“ ohanrabo ” – “ temirni tortuvchi ” deb atagan.
Beruniy qum aralash oltin zarralari orasidan
temir zarralarini ajratib olishda magnitdan
foydalanilishi haqida yozib qoldirgan.

Doimiy magnit va uning qutblari
Beruniy magnitning bir xil nomli qutblari o‘zaro
itarilishi, turli qutblari esa tortilishi, magnitga
ishqalangan po‘lat ham magnitlanib qolishini
tajriba orqali asoslab bergan.

Doimiy magnit va uning qutblari
O‘zining magnitlangan holatini uzoq vaqt yo‘qotmaydigan
jismlar doimiy magnitlar deyiladi.
Tabiiy magnit uzoq vaqt ta’sir ettirilganda magnitlangan
po‘lat bo‘laklari sun’iy magnitlar deb ataladi.

Doimiy magnitlar
Sun’iy magnitlarning xossalari tabiiy magnitlarning
xossalari kabi bo‘ladi. Tabiiy va sun’iy magnitlarning
barchasi doimiy magnitlardir.

Magnitlaring xossalari
Magnitga mayda temir jismlarni yipishtiraylik,
bunda har ikkala qutbga ham yopishganini
ko‘ramiz.
Magnitning ta’siri eng kuchli
joyi uning qutblari bo‘ladi.

Doimiy magnit va uning qutblari
“ Magnit ”ning o‘rtasi neytral bo‘lib,
u qismida tortishish kuchi mavjud
emas. Dinamometrga osilgan mixga
magnitning o‘rtasini yaqinlashtirib
bunga ishonch hosil qilish mumkin.

Magnitlarning ta’sir kuchlari
Magnitlarning ta’sir kuchlarini tajribada o‘rganish
mumkin. Ulardan birini shtativga osib, ikkinchisini
yaqinlashtirganimizda ulardan birini qochganini
yoki yaqinlashganini ko‘rishimiz mumkin.

Uilyam Gilberg
Ingliz shifokori Uilyam Gilbert
(1544−1603) doimiy magnitlarning
xossalarini o‘rganish bo‘yicha
tadqiqotlar olib borgan. Gilbert
1600-yilda nashr etilgan “ Magnit,
magnit jismlar va ulkan magnit − Yer
haqida ” nomli kitobida magnitlarning
xossalarini bayon qilgan:

Magnitlarning xossalari
Magnit turli qismlarining tortish kuchi har xil bo‘lib,
uning chekka uchlari − qutblarida tortish kuchi eng
kattadir.1
Turli qutbli magnitlar bir-biriga tortiladi, bir xil qutbli
magnitlar esa bir-biridan itariladi.3 Magnit ikkita − shimoliy va janubiy qutbga ega bo‘lib,
bu qutblar xususiyatiga ko‘ra turlichadir.2

Magnitlarning xossalari
Kuchli qizdirilganda tabiiy magnitlarning ham, sun’iy
magnitlarning ham magnit xossalari yo‘qoladi.6
Magnitlar shisha, charm, qog‘oz va suv orqali o‘z
ta’sirini ko‘rsatadi.7 Yer shari ulkan magnitdir.
5 Bir qutbli magnitni hosil qilib bo‘lmaydi
4

Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar:
I. Darslikda berilgan “Magnit maydon. Doimiy magnit va
uning qo‘llanilishi” mavzusini o‘qib o‘rganish.
II. Mavzu oxirida berilgan savollarga javob yozish .
III. Ikkita bir xil metalldan biri magnit ikkinchisi esa
boshqa magnit emas. Boshqa jismlardan foydalanmasdan
ularni o‘zaro qanday ajratish mumkin?

Magnit maydon

Купить