Maktabgacha yoshdagi bolalarni estetik tarbiyalashda bolalar ko‘nikmalarinining o‘rni

Maktabgacha yoshdagi bolalarni estetik tarbiyalashda bolalar
ko‘nikmalarinining o‘rni
MUNDARIJA
KIRISH …………………………………………………………………………….3
I-BOB. ESTETIK TARBIYANING NAZARIY ASOSLARI.
1.1. Estetik tarbiyaning mazmuni va ahamiyati.
1.2. Maktabgacha yoshdagi bolalar estetik tarbiyasining asosiy yo‘nalishlari.
1.3. Estetik tarbiyada bolalar ko‘nikmalarining shakllanishi.
II-BOB.   MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA ESTETIK 
KO‘NIKMALARNI SHAKLLANTIRISH USULLARI .
2.1. San’at va tabiat orqali bolalarda estetik his-tuyg‘ularni shakllantirish.
2.2. Musiqa va rasm chizish mashg‘ulotlari orqali estetik tarbiya berish.
2.3. O‘yin va ijodiy faoliyat estetik tarbiyaning muhim vositasi sifatida.
III-BOB.   ESTETIK TARBIYANING SAMARADORLIGINI OSHIRISH 
YO‘LLARI.
3.1. Oila va bog‘cha hamkorligining estetik tarbiyada o‘rni.
3.2. Innovatsion usullar va texnologiyalar yordamida estetik tarbiyani 
takomillashtirish.
3.3. Estetik tarbiyaning bola shaxsining rivojlanishiga ta’siri.
XULOSA …………………………………………………………………………46
FOYDALANILGAN   ADABIYOTLAR ……………………………………..…48
2 KIRISH
O'zbekiston   Prezidenti,   shuningdek,   ta'lim   tizimini   rivojlantirish   bo'yicha
qilinayotgan   islohotlar,   bolalarni   maktabga   tayyorlash   va   ularning   aqliy
tayyorgarligini oshirishga katta e'tibor qaratmoqda. Prezidentning fikrlariga ko'ra,
bolalar   uchun   maktabga   tayyorgarlik   jarayoni   –   bu   ularning   aqliy   rivojlanishi,
ijodkorlik qobiliyatlari va shaxsiy fazilatlarini shakllantirishda muhim ahamiyatga
ega. Ushbu jarayon doirasida, bolalarning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun
zamonaviy uslublar va ta'lim metodlaridan foydalanish zarur. 
Shavkat Miromovich Mirziyoyev
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   estetik   tarbiyalashda   bolalar
ko‘nikmalarining o‘rni, o‘zgacha bir pedagogik ahamiyatga ega. Estetik tarbiya –
bu   nafaqat   go‘zallikni   tushunish   va   qadrlashni   o‘rgatish   jarayoni,   balki   bolaning
hissiy,   aqliy   va   ijodiy   rivojlanishini   ta’minlashda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Estetik
ko‘nikmalar,   bolaning   o‘zini   ifodalash,   dunyoqarashini   kengaytirish   va   atrof-
muhitni   idrok   etish   kabi   jihatlarni   rivojlantiradi 1
.   Bolalar   ko‘nikmalari,   ularning
shaxsiyatining asosiy tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi va estetik tarbiya orqali
shakllanadi.   Bu   ko‘nikmalar   bolaning   estetik   didi,   badiiy   tasavvuri,   musiqaviy
idroki,  rang  va  shakllarni  anglash   kabi  ko‘plab jihatlarni  o‘z  ichiga oladi.  Estetik
ko‘nikmalarni   rivojlantirish,   bolaning   go‘zallikka   bo‘lgan   hissiy   munosabatini
o‘stiradi,   unga   o‘z   ifodalarini   erkin   bildirishi   va   o‘z   hissiyotlarini   boshqarishi
uchun imkoniyat yaratadi. Bu jarayon bolaning mustaqil fikrlash, ijodiy yondashuv
va   shaxs   sifatida   rivojlanishiga   xizmat   qiladi.Maktabgacha   yoshdagi   bolalarda
estetik ko‘nikmalarni rivojlantirish, ularning nafaqat san’atni anglash, balki o‘zaro
1
 Abdullaeva, D. R. (2021).   Bolalar san'ati va estetik tarbiya .  Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi.
3 muloqotda   bo‘lish,   boshqalar   bilan   hamkorlik   qilish   kabi   ijtimoiy   ko‘nikmalarini
ham   o‘stiradi.   Bunday   ko‘nikmalar   bolalarning   jamiyatda   o‘z   o‘rnini   topish,
boshqalarni   tushunish   va   ular   bilan   samarali   muloqot   qilish   imkonini   beradi.
Shuningdek,   estetik   ko‘nikmalarni   rivojlantirish,   bolaning   hissiy   holatini
yaxshilash,   uning   o‘zini   qadrlashiga   yordam   beradi   va   ijtimoiy   moslashuvini
osonlashtiradi.Estetik   tarbiya   jarayonida   bolaning   ko‘nikmalarini   rivojlantirishda
o‘qituvchilarning,   tarbiyachilarning   roli   beqiyosdir.   Ular,   bolalarning   estetik
qiziqishlarini   va   individual   xususiyatlarini   inobatga   olgan   holda,   turli   badiiy
faoliyatlarni   tashkil   etadilar   va   shu   orqali   bolalarning   estetik   ko‘nikmalarini
shakllantirishda yo‘l-yo‘riq ko‘rsatadilar.Estetik tarbiya bolalarning intellektual va
hissiy   rivojlanishida   muhim   o‘rin   tutadi.   Shuningdek,   ularni   jismoniy
rivojlanishiga   ham   yordam   beradi,   chunki   estetik   faoliyatlar   bolaning   motorikasi,
koordinatsiyasi   va   reaksiya   tezligini   rivojlantiradi.Shunday   qilib,   maktabgacha
yoshdagi bolalarda estetik ko‘nikmalarni rivojlantirish, nafaqat san’atni idrok etish,
balki bolaning shaxsiyatini shakllantirish, uning ijodiy salohiyatini kengaytirish va
jamiyatga moslashuvini osonlashtirish uchun zarur. Bu ko‘nikmalar bolalar uchun
go‘zallikni   tushunish   va   uni   yaratishda,   o‘z   hissiyotlarini   ifodalashda,   boshqalar
bilan   muloqotda   bo‘lishda   va   ijtimoiy   mas’uliyatni   his   etishda   bevosita   ta’sir
qiladi.
Kurs   ishining   maqsadi:   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   estetik
tarbiyalashda   bolalar   ko‘nikmalarining   o‘rni   juda   muhimdir.   Ularning   maqsadi,
bolalarning   estetik   his-tuyg‘ularini,   ijodiy   qobiliyatlarini   va   ijtimoiy
ko‘nikmalarini   rivojlantirishga   qaratilgan.   Estetik   tarbiya   bolalarga   go‘zallikni
anglash, san'at va tabiat bilan aloqada bo‘lish imkoniyatini beradi, bu esa ularning
shaxsiy rivojlanishiga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi.
4 Kurs   ishining   vazifasi:   Bolalar   ko‘nikmalari,   ularning   o‘zini   ifoda   etish,
ijodiy   fikrlash   va   boshqalar   bilan   o‘zaro   aloqalarini   o‘rganish   jarayonida   muhim
rol o‘ynaydi. Estetik tarbiya orqali bolalar ranglar, shakllar va tovushlar orqali his-
tuyg‘ularini   ifoda   etish   imkoniyatini   topadilar.   Bu   jarayon,   bolalarning   hissiy
rivojlanishini kuchaytiradi va ularni o‘z his-tuyg‘ularini anglashga o‘rgatadi.
Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi: Ushbu kurs ishi 3 nta bob,9 ta reja,xulosa
va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.
5 I-BOB. ESTETIK TARBIYANING NAZARIY ASOSLARI.
1.1. Estetik tarbiyaning mazmuni va ahamiyati.
Estetik   tarbiya   —   inson   ruhiyatining,   his-tuyg‘ularining,   fikrlashining   va
estetik   qadr-qimmatlarini   shakllantirish   jarayonidir.   Bu   jarayon,   asosan,   san'at,
madaniyat   va   tabiat   orqali   amalga   oshiriladi.   Estetik   tarbiyaning   mazmuni   va
ahamiyati,   avvalo,   insonning   o‘zligini   anglash,   go‘zallikni   tushunish   va   hayotga
bo‘lgan qarashlarini kengaytirish bilan bog‘liqdir.
Estetik   tarbiyaning   asosiy   maqsadi   —   insonni   go‘zallik   va   estetik   qiymatlar
bilan   tanishtirishdir.   Bu   jarayonda   san'at   asarlari,   tabiat   manzaralari   va   madaniy
meros   orqali   insonni   estetik   tajribaga   olib   kirish   muhim   ahamiyatga   ega.   Estetik
tarbiya,   shuningdek,   insonni   sog‘lom,   mustaqil   fikrlovchi   va   his-tuyg‘ularini
anglaydigan   shaxsga   aylantirishga   xizmat   qiladi.Estetik   tarbiyaning   ahamiyati,
avvalo,   inson   ruhiyatining   rivojlanishi   bilan   bog‘liq.   San'at   va   go‘zallik   insonni
tarbiyalash,   uning   fikrlash   qobiliyatini   kengaytirish   va   hissiyotlarini
chuqurlashtirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Estetik   qadr-qimmatlar,   insonning
hayotga,   atrof-muhitga   va   o‘zidagi   go‘zallikka   bo‘lgan   munosabatini   belgilaydi.
Bu   munosabat,   o‘z   navbatida,   jamiyatda   ijtimoiy   va   madaniy   hayotning
rivojlanishiga   ta’sir   qiladi.Estetik   tarbiyaning   boshqaruv   tizimida   o‘rni   katta.
O‘zbekistonning   ta'lim   tizimida   estetik   tarbiyaning   o‘rni   va   ahamiyati,   yosh
avlodni   tarbiyalashda   muhim   ahamiyatga   ega.   Ta'lim   jarayonida   san'at   va
madaniyatga oid darslar, tadbirlar va ko‘rgazmalar o‘tkazish orqali estetik tarbiya
ta'minlanadi.   Bu   esa   o‘quvchilarning   san'atga   bo‘lgan   qiziqishini   oshiradi,   ularni
ijodkorlikka   undaydi   va   o‘zlarini   ifoda   etish   imkonini   beradi.Estetik   tarbiyaning
mazmuni, shuningdek, tabiat  bilan aloqada bo‘lishni  ham o‘z ichiga oladi. Tabiat
go‘zalligi,   uning   rang-barangligi   va   noan'anaviy   ko‘rinishlari   orqali   inson   estetik
6 his-tuyg‘ularini   rivojlantirish   imkoniyatiga   ega   bo‘ladi.   Tabiat   bilan   aloqada
bo‘lish,   insonning   ichki   dunyosini   boyitadi,   uning   hissiyoti   va   ruhiy   holatini
yaxshilaydi.Estetik   tarbiya   orqali   inson   o‘zining   ichki   qiyofasini,   ruhiyatini
anglaydi   va   o‘zini   ifoda   etishga   o‘rganadi.   Bu   jarayon   orqali   odamlar   o‘z   his-
tuyg‘ularini,   fikrlarini   va   go‘zallikni   qabul   qilish   qobiliyatini   oshiradilar.   Estetik
tarbiyaning ahamiyati shundaki, u insonning o‘ziga va atrofidagi dunyoga bo‘lgan
munosabatini   o‘zgartiradi.   Go‘zallikni   anglash,   hayotdagi   muhim   qadriyatlarni
tushunish   va   o‘zini   ifoda   etish   imkoniyatlari   insonni   yanada   kamolotga
yetkazadi.Estetik tarbiyaning o‘suvchi  avlod uchun ahamiyati, ularning shaxsiyati
va   ijtimoiy   hayotida   muhim   rol   o‘ynashi   bilan   bog‘liq.   Yoshlar,   estetik   tarbiya
orqali, hayotdagi go‘zallikni, san'atni  va madaniyatni qadriga yetish imkoniyatiga
ega   bo‘ladilar.   Ular   o‘z   his-tuyg‘ularini,   fikrlarini   va   ijodiy   qobiliyatlarini
shakllantirish orqali, jamiyatda o‘z o‘rnini topa oladilar.
Estetik   tarbiyaning   o‘ziga   xos   jihati   shundaki,   u   nafaqat   individual,   balki
ijtimoiy   jarayon   hamdir.Estetik   tarbiya   orqali   shakllangan   insonlar,   jamiyatda
go‘zallikni,   san'atni   va   madaniy   qadriyatlarni   targ‘ib   qilishda   muhim   rol
o‘ynaydilar.Ular,   o‘z   navbatida,   jamiyatda   estetik   muhitni   rivojlantirishga   hissa
qo‘shadilar.estetik   tarbiya   —   bu   insonning   ichki   dunyosini   boyitish,   ruhiyatini
rivojlantirish  va  go‘zallikni   anglash   jarayonidir.  Bu  jarayon  orqali   inson  o‘zligini
anglaydi,   hayotga   bo‘lgan   qarashlarini   kengaytiradi   va   jamiyatda   o‘z   o‘rnini
topadi.   Estetik   tarbiyaning   ahamiyati,   uning   insonning   ruhiy   va   ijtimoiy
rivojlanishidagi   o‘rni   bilan   belgilanadi.Estetik   tarbiya   inson   shaxsini   har
tomonlama   rivojlantirishning   muhim   jihatlaridan   biri   bo‘lib,   uning   hayotni,
san’atni va tabiatni anglash qobiliyatini shakllantirishga yordam beradi. Bu tarbiya
jarayoni   inson   qalbida   go‘zallikni   his   etish,   tushunish   va   yaratish   qobiliyatini
7 rivojlantirishga qaratilgan bo‘lib, jamiyatning madaniy taraqqiyotida muhim o‘rin
tutadi. Estetik tarbiya nafaqat san’at va adabiyotga oid bilimlarni egallashni, balki
kundalik   hayotda   ham   nafislik,   nafosat   va   badiiy   tafakkurni   shakllantirishni
ta’minlaydi.   Insonning   estetik   dunyoqarashi   uning   hayotga   bo‘lgan   munosabatini
belgilaydi,   uning   didi,   xulq-atvori   va   axloqiy   qoidalariga   ta’sir   qiladi.Estetik
tarbiya   yosh   bolalardan   boshlab   har   bir   shaxsga   yo‘naltirilishi   lozim,   chunki   bu
yosh   davrida   insonning   tasavvur   qilish,   his   qilish   va   badiiy  qobiliyatlari   eng   faol
rivojlanadi.   Bolalikdan   boshlab   estetik   tarbiya   berish   ularga   atrof-muhitdagi
go‘zallikni   ko‘rish,   tabiat   va   san’at   asarlarini   anglash,   musiqa,   adabiyot   va   rasm
chizish orqali o‘z his-tuyg‘ularini ifodalash imkoniyatini yaratadi. Bunday tarbiya
orqali bolalar nafaqat san’at asarlarini baholay oladi, balki ularni yaratish va ijodiy
yondashish   ko‘nikmalarini   ham   egallaydi.   Estetik   tarbiya   shuningdek,   shaxsning
ruhiy   dunyosini   boyitib,   uning   jamiyatda   o‘z   o‘rnini   topishiga
ko‘maklashadi.Estetik tarbiyaning mazmuni juda keng bo‘lib, u san’at, madaniyat,
axloq, hayotiy hodisalar va tabiat go‘zalligini idrok etish kabi jihatlarni o‘z ichiga
oladi.   Bunda   insonning   estetik   hissiyotlari,   estetik   ideallari   va   didi   shakllanadi 2
.
Estetik tarbiya orqali inson san’atning turli ko‘rinishlari bilan tanishadi, hayotning
har   bir   jabhasida   go‘zallikni   qadrlashni   o‘rganadi.   Bu   jarayonda   inson   atrof-
muhitdagi   uyg‘unlik,   ranglar   va   shakllarning   muvozanati,   tovushlarning
ohangdorligi kabi jihatlarni his qilishni o‘zlashtiradi. Shu bois, estetik tarbiya faqat
san’at   sohasiga   oid   bo‘lib   qolmay,   balki   insonning   umuman   hayotga   bo‘lgan
qarashlarini   shakllantiruvchi   vosita   ham   hisoblanadi.Estetik   tarbiyaning   asosiy
vazifalaridan biri insonda badiiy did va ijodiy tafakkurni rivojlantirishdir. Har bir
2
 Khamroeva, N. T. (2022).  Maktabgacha yoshdagi bolalarda estetik ko‘nikmalarni rivojlantirish usullari .  Tashkent:
O‘zbekiston ijodkorlar uyushmasi.
8 insonning   ichki   olami   o‘ziga   xos   bo‘lib,   uning   estetik   tarbiya   orqali   boyitilishi,
kengayishi   va   mukammallashuvi   uning   shaxs   sifatida   o‘sishiga   zamin   yaratadi.
Insonning   hayotda   go‘zallikni   ko‘rishi,   nozik   jihatlarni   tushunishi   va   san’at   bilan
muloqot   qilishi   uning   ma’naviy   dunyosiga   ijobiy   ta’sir   ko‘rsatadi.   Shu   boisdan,
estetik tarbiya inson qalbini tarbiyalashning muhim yo‘nalishi  hisoblanadi.Estetik
tarbiyaning eng muhim jihatlaridan biri bu insonda go‘zallik va nafosatga intilish
hissini   uyg‘otishdir.   Go‘zallikni   tushunish   va   undan   zavq   olish   insonning   hayot
sifatiga   bevosita   ta’sir   qiladi.   Hayotning   turli   jabhalarida   –   kundalik   hayotdan
tortib san’at asarlarini idrok etishgacha bo‘lgan jarayonda estetik tarbiya insonning
didini shakllantiradi va uni go‘zal va nafis narsalarga intilishga undaydi. Masalan,
kiyinish   madaniyatidan   tortib,   ichki   va   tashqi   muhitni   bezashgacha   bo‘lgan
jarayonlarda   insonning   estetik   didi   uning   shaxsiyati   va   madaniy   saviyasini
belgilaydi.Bolalar va yoshlar  uchun estetik  tarbiya ayniqsa muhim  ahamiyat  kasb
etadi,   chunki   ular   hali   hayotni   to‘liq   anglab   yetmagan   bo‘lishadi   va   ularga
go‘zallikni   his   qilish,   uni   qadrlash   va   yaratish   o‘rgatilishi   zarur.   Maktabgacha
yoshdagi   bolalar   estetik   tarbiyani   musiqa,   rasm   chizish,   qo‘g‘irchoq   teatri,
qo‘shiqlar va she’rlar o‘qish orqali o‘zlashtiradilar. Bunday tarbiya ularning ijodiy
tafakkurini   rivojlantirib,   hissiyotlarini   ifodalashga   yordam   beradi.   Shuningdek,
tabiat   hodisalarini   kuzatish,   gullar,   qushlar,   daraxtlar   va   boshqa   tabiat
ne’matlarining   go‘zalligini   tushunish   bolalarda   nafaqat   estetik   his-tuyg‘ularni
rivojlantiradi,   balki   ularning   ekologik   ongini   ham   shakllantiradi.Estetik   tarbiya
jarayonida   pedagoglarning   roli   juda   muhimdir.   O‘qituvchilar   va   tarbiyachilar
bolalarda   san’atga   bo‘lgan   muhabbatni   uyg‘otishi,   ularning   badiiy   va   estetik
qiziqishlarini   qo‘llab-quvvatlashi   kerak.   Ta’lim   jarayonida   turli   madaniy-
tarbiyaviy   tadbirlar,   ijodiy   mashg‘ulotlar,   san’at   asarlarini   tahlil   qilish   va
9 muhokama qilish kabilar muhim o‘rin tutadi. O‘quvchilarni teatr, muzey, galereya
va   konsertlarga   olib   borish   ham   estetik   tarbiyaning   muhim   qismi
hisoblanadi.Estetik   tarbiya   nafaqat   san’at   va   madaniyat   bilan   bog‘liq,   balki
insonning   ma’naviy   va   axloqiy   rivojlanishiga   ham   ta’sir   ko‘rsatadi.   Insonning
xulq-atvori, uning jamiyat bilan o‘zaro munosabatlari, nutq madaniyati va umuman
shaxsiy fazilatlari ham estetik tarbiya natijasida shakllanadi. Go‘zallik faqat tashqi
ko‘rinishda  emas,  balki  insonning   ichki   dunyosida  ham  mujassam  bo‘lishi  kerak.
Estetik   tarbiya   insonni   axloqiy   va   ma’naviy   yetuk   shaxs   sifatida   shakllantirishga
yordam beradi.Jamiyat taraqqiyoti estetik tarbiyaga bog‘liq bo‘lib, madaniyatli va
didli kishilar mavjud bo‘lgan jamiyat har doim yuksalib boradi. Insonlar orasidagi
munosabatlarda   ham   estetik   madaniyat   muhim   rol   o‘ynaydi.   Yaxshi   odob-axloq
qoidalariga   rioya   qilish,   so‘zlash   madaniyatiga   ega   bo‘lish,   atrof-muhitga   e’tibor
bilan   qarash,   san’at   va   madaniyatni   qadrlash   –   bularning   barchasi   estetik   tarbiya
natijalaridir.estetik   tarbiya   insonning   hayotida   muhim   rol   o‘ynaydi.   U   shaxsning
estetik   didini   shakllantiradi,   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantiradi,   hayotga   go‘zallik
nuqtayi nazaridan qarashni o‘rgatadi. Shuningdek, insonning axloqiy va ma’naviy
jihatdan   yetuk   bo‘lishiga   ko‘mak   beradi.   Shu   sababli,   estetik   tarbiya   nafaqat
maktab   va   bog‘chalarda,   balki   oilada,   jamiyatda   ham   muntazam   ravishda   olib
borilishi lozim.
1.2. Maktabgacha yoshdagi bolalar estetik tarbiyasining asosiy yo‘nalishlari.
Maktabgacha yoshdagi bolalar estetik tarbiyasi — bu bolalarning go‘zallikni
anglash,   his-tuyg‘ularini   ifoda   etish   va   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantirish
jarayonidir.   Ushbu   jarayon,   bolalarning   shaxsiyati,   ruhiyati   va   ijtimoiy   hayotida
muhim   o‘rin   tutadi.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar,   o‘zlarining   atrof-muhitlarini,
san’atni   va   go‘zallikni   anglash   orqali   estetik   his-tuyg‘ularini   shakllantiradilar.
10 Estetik   tarbiyaning   asosiy   yo‘nalishlari   bolalarning   rivojlanishida   va   ularning
shaxs sifatida shakllanishida muhim ahamiyatga ega.
Estetik tarbiyaning birinchi  yo‘nalishi  — san’at  orqali  tarbiya.  Maktabgacha
yoshdagi   bolalar   san'at   asarlari,   musiqalar   va   raqslar   orqali   go‘zallikni   anglash
imkoniyatiga   ega   bo‘ladilar.   San'at,   bolalarga   o‘z   his-tuyg‘ularini   ifoda   etish   va
ijodkorlik   qobiliyatlarini   rivojlantirishda   yordam   beradi.   Rasm   chizish,   qo‘shiq
aytish,   raqsga   tushish   kabi   faoliyatlar   bolalarning   estetik   his-tuyg‘ularini
kuchaytiradi. Bu jarayon, bolalarning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va ularni
ijodiy fikrlashga undaydi.
Ikkinchi yo‘nalish — tabiat bilan aloqada bo‘lish. Tabiat, bolalarga go‘zallik
va rang-baranglikni  kashf  etish  imkoniyatini  beradi. Tabiatni  o‘rganish,  bolalarga
yashil   maydonlarda,   gullarda   va   hayvonlarda   go‘zallikni   ko‘rish   imkoniyatini
yaratadi.   Tabiat   bilan   aloqada   bo‘lish,   bolalarning   sezgirligini   oshiradi   va   ularni
atrof-muhitga   nisbatan   mehr-muhabbat   bilan   tarbiyalashga   yordam   beradi.   Ular
tabiatdagi   o‘zgarishlarni   kuzatish   orqali,   go‘zallikni   anglashga   va   unga   hurmat
bilan   munosabatda   bo‘lishga   o‘rganadilar.estetik   tarbiyaning   muhim   yo‘nalishi
ijodiy faoliyatdir. Bolalarni ijodiy faoliyatga jalb qilish, ularning hayotga bo‘lgan
qiziqishini   oshiradi.   Ijodiy   faoliyatlar,   masalan,   rasm   chizish,   qo‘shiq   aytish,
hikoya qilish, bolalarning shaxsiy qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Bu
jarayon,   bolalarning   o‘z   his-tuyg‘ularini,   fikrlarini   va   tasavvurlarini   ifoda   etish
imkonini beradi. Ijodiy faoliyat bolalarning fikrlash qobiliyatlarini kengaytiradi va
ularning ijodkorlik salohiyatini ochadi.Estetik tarbiyaning boshqa bir yo‘nalishi —
madaniyat   va   an’analarni   o‘rganishdir.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar,   o‘z   milliy
madaniyatlari va an’analarini bilish orqali, o‘z qadr-qimmatlarini anglab yetadilar.
Madaniyat,   bolalarning   ruhiyatini   boyitadi   va   ularni   o‘z   xalqining   tarixiga,   urf-
11 odatlariga   va   qadriyatlariga   nisbatan   mehr-muhabbat   bilan   tarbiyalaydi.   Bu
jarayon,   bolalarning   ijtimoiy   hayotda   o‘z   o‘rnini   topishiga   yordam   beradi.Estetik
tarbiyaning   yana   bir   muhim   yo‘nalishi   —   ko‘rgazmalar   va   tadbirlar   o‘tkazishdir.
Bolalar   uchun   estetik   ko‘rgazmalar,   san’at   asarlarini,   rasm   va   qo‘shiqlarni
namoyish   qilish   imkonini   beradi.   Bu   jarayon,   bolalarning   ijodiy   faoliyatini
rag‘batlantiradi   va  ularni   o‘z  ijodlarini   boshqalar   bilan  baham  ko‘rishga   undaydi.
Ko‘rgazmalar   va   tadbirlar   bolalarning   o‘zaro   aloqalarini,   kommunikatsiya
qobiliyatlarini   va   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   rivojlantirishga   yordam
beradi.Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   estetik   tarbiyasining   ahamiyati,   ularning
ruhiy va jismoniy rivojlanishi bilan bog‘liq. Estetik tarbiya orqali bolalar o‘z his-
tuyg‘ularini   anglaydilar,   ijodiy   fikrlash   qobiliyatlarini   rivojlantiradilar   va   san’at
bilan bog‘liq faoliyatlarga jalb  qilinadilar.  Bu  jarayon,  bolalarning o‘zlarini   ifoda
etish   imkoniyatlarini   kengaytiradi   va   ularni   jamiyatda   faol   ishtirok   etishga
tayyorlaydi.Estetik tarbiyaning samarali amalga oshirilishi uchun, o‘qituvchilar va
ota-onalar   ham   muhim   rol   o‘ynaydi.   Ular   bolalarga   estetik   qadr-qimmatlarni
o‘rgatish, san’at  va go‘zallikni kashf etishda yordam  berishlari kerak. Ota-onalar,
bolalariga   san'at   asarlarini   ko‘rsatish,   ularni   tabiatga   olib   borish   va   ijodiy
faoliyatlarga jalb qilish orqali estetik tarbiyani mustahkamlashda hissa qo‘shishlari
lozim.Umuman   olganda,   maktabgacha   yoshdagi   bolalar   estetik   tarbiyasining
asosiy   yo‘nalishlari,   san’at,   tabiat,   ijodiy   faoliyat,   madaniyat   va   an’analarni
o‘rganish,   ko‘rgazmalar   va   tadbirlar   o‘tkazishdir.   Bu   yo‘nalishlar,   bolalarning
shaxsiyati   va   ruhiy   rivojlanishida   muhim   ahamiyatga   ega   bo‘lib,   ularning
go‘zallikni   anglash   va   his-tuyg‘ularini   ifoda   etishlariga   yordam   beradi.   Estetik
tarbiya,   bolalarning   kelajakdagi   hayotida,   ijtimoiy   va   madaniy   faoliyatlarida
muhim   rol   o‘ynaydi.Maktabgacha   yosh   davri   bola   shaxsining   shakllanishi   uchun
12 eng muhim  bosqichlardan biri  hisoblanadi.  Shu sababli,  estetik tarbiya bu davrda
bolaning   nafaqat   san’at   va   go‘zallikni   anglash   qobiliyatini   rivojlantirish,   balki
uning   hissiy,   ma’naviy   va   axloqiy   jihatdan   yetuk   shaxs   bo‘lib   voyaga   yetishini
ta’minlashga qaratilgan. Maktabgacha yoshdagi bolalar estetik tarbiyasining asosiy
yo‘nalishlari   bolaning   atrof-muhitdagi   go‘zallikni   his   qilish   qobiliyatini
shakllantirish,   san’at   va   madaniyatga   qiziqishini   oshirish,   ijodiy   tafakkurini
rivojlantirish   hamda   badiiy-estetik   ko‘nikmalarini   mustahkamlashdan   iboratdir.
Ushbu   jarayon   bolalarning   tabiat,   musiqa,   tasviriy   san’at,   adabiyot,   teatr   va
me’morchilik   kabi   san’at   turlariga   bo‘lgan   qiziqishini   uyg‘otishga   qaratilgan
bo‘lib, ularning umumiy madaniy saviyasini oshirishga xizmat qiladi.Maktabgacha
yoshdagi   bolalarning   estetik   tarbiyasidagi   muhim   yo‘nalishlardan   biri   tabiat
go‘zalligini   anglash   va   undan   zavq   olish   qobiliyatini   shakllantirishdir.   Tabiat
insoniyat uchun eng buyuk ilhom manbalaridan biri bo‘lib, uning estetik qimmati
juda   yuqori.   Bolalar   tabiatning   go‘zalligini   anglash   orqali   nafaqat   estetik   didni
rivojlantiradi,   balki   ekologik   ongini   ham   shakllantiradi.   Daraxtlarning   rang-
barangligi, gullarning nozikligi, qushlarning sayrashi, suvning tovushi – bularning
barchasi bolalarda nafislik va nozik his-tuyg‘ularni shakllantirishga yordam beradi.
Shuning   uchun   bog‘cha   tarbiyachilari   va   ota-onalar   bolalarni   tabiat   bilan
tanishtirish, ularni tabiatni asrab-avaylashga o‘rgatishlari lozim. Ochiq havoda sayr
qilish, daraxtlar va gullarni parvarish qilish, qushlarga g‘amxo‘rlik ko‘rsatish kabi
mashg‘ulotlar   bolaning   estetik   didini   rivojlantiradi.Musiqa   ham   maktabgacha
yoshdagi   bolalarning   estetik   tarbiyasida   katta   ahamiyatga   ega.   Musiqa   bolaning
ruhiy   dunyosini   boyitib,   uning   hissiyotlarini   ifodalashiga   yordam   beradi.   Bolalar
kuy ohanglarini eshitib, uning ritm va dinamikasini his qilishni o‘rganadilar, bu esa
ularning   musiqiy   didini   shakllantirishga   xizmat   qiladi.   Shuningdek,   bolalar   turli
13 musiqa   asboblari   bilan   tanishish,   kuylarni   eshitish   va   hatto   oddiy   musiqa
asboblarida   o‘ynash   orqali   musiqaga   bo‘lgan   qiziqishlarini   oshiradilar.
Bog‘chalarda   qo‘shiq   aytish,   ritmik   harakatlar,   raqs   mashg‘ulotlari   bolalarning
nafaqat   estetik,   balki   jismoniy   rivojlanishiga   ham   ijobiy   ta’sir   ko‘rsatadi.   Musiqa
orqali bolalar o‘z his-tuyg‘ularini ifodalashni o‘rganadilar, kuy va ritmni his qilish
orqali   ularning   estetik   idroki   rivojlanadi.Tasviriy   san’at   va   amaliy   bezak   san’ati
bolalarda   ijodiy   qobiliyatlarni   rivojlantirish   va   estetik   didni   shakllantirishning
muhim   vositalaridan   biridir.   Rasm   chizish,   bo‘yoqlar   bilan   ishlash,   loydan   turli
buyumlar   yasash,   qog‘ozdan   qirqish   kabi   mashg‘ulotlar   bolaning   tasavvurini
kengaytiradi   va   uning   badiiy   didini   o‘stiradi.   Bolalar   san’at   asarlarini   kuzatish,
ranglar   uyg‘unligini   tushunish   va   badiiy   obrazlarni   yaratish   orqali   go‘zallikni   his
qilishni   o‘rganadilar.   Tasviriy   san’at   bolaning   xayoloti   va   ijodiy   tafakkurini
rivojlantirish   bilan   birga,   uning   qo‘l   harakatlarini   mustahkamlash,   tafakkur
jarayonlarini faollashtirish va hayotga estetik munosabatini shakllantirishga xizmat
qiladi. Shu bois bog‘chalarda bolalar uchun maxsus rasm chizish va amaliy san’at
mashg‘ulotlarini   yo‘lga   qo‘yish   juda   muhimdir.Bolalar   adabiyoti   ham   estetik
tarbiyaning ajralmas qismi hisoblanadi. Ertaklar, she’rlar, hikoyalar va turli badiiy
asarlar   bolalarning   nafaqat   badiiy   didini   rivojlantiradi,   balki   ularning   axloqiy
dunyoqarashini   shakllantirishga   ham   xizmat   qiladi.   Yaxshi   yozilgan   ertak   va
hikoyalar   bolalarni   go‘zallikni   qadrlash,   yaxshilik   va   yomonlikni   farqlash,   badiiy
obrazlarni   tushunish   kabi   jihatlarga   o‘rgatadi.   Adabiy   asarlar   orqali   bolalar
hayotning turli jihatlarini estetik nuqtayi nazardan idrok etishga o‘rganadilar. Shu
sababli   bog‘cha   tarbiyachilari   bolalar   bilan   ertak   o‘qish,   hikoyalar   aytib   berish,
she’rlarni yodlash kabi mashg‘ulotlarni muntazam ravishda tashkil etishlari lozim.
14 Teatr   va   dramatik   o‘yinlar   ham   bolalarning   estetik   tarbiyasida   muhim   rol
o‘ynaydi.   Bog‘chalarda   qo‘g‘irchoq   teatrlarini   tashkil   qilish,   bolalar   ishtirokida
kichik   spektakllarni   sahnalashtirish   ularning   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantirish
bilan birga, ularni badiiy obrazlarni tushunishga va sahna san’atidan zavq olishga
o‘rgatadi.   Teatr   bolalarga   o‘z   his-tuyg‘ularini   ifodalash,   aktyorlik   mahoratini
shakllantirish va ijodiy tafakkurni rivojlantirish imkonini beradi. Bundan tashqari,
teatr bolalarda nutq madaniyatini rivojlantirishga, ularning ifodali gapirish, harakat
qilish va tinglash qobiliyatlarini oshirishga xizmat qiladi. Shu sababli bog‘chalarda
bolalar   teatr   jamoalarini   tashkil   qilish,   rolli   o‘yinlar   o‘tkazish   va   badiiy
sahnalashtirish   ishlarini   amalga   oshirish   tavsiya   etiladi.Me’morchilik   va   dizayn
elementlari   ham   bolalarning   estetik   tarbiyasida   muhim   ahamiyatga   ega.   Bolalar
bino   va   inshootlarning   shakli,   ularning   rang-barangligi   va   badiiy   bezaklariga
qarab, go‘zallikni anglashni o‘rganadilar. Uy, bog‘cha, maktab, bog‘ va haykallar
kabi   me’moriy   obidalarning   estetik   qimmatini   tushunish   orqali   bolalar   badiiy
didlarini rivojlantirishadi. Bundan tashqari, bolalar o‘z o‘yinchoqlari, kiyimlari va
xona   bezaklariga   e’tibor   berish   orqali   ham   go‘zallikka   bo‘lgan   qiziqishlarini
oshiradilar.Xulosa   qilib   aytganda,   maktabgacha   yoshdagi   bolalarning   estetik
tarbiyasi   juda   keng   qamrovli   bo‘lib,   u   tabiatni   anglash,   musiqa,   tasviriy   san’at,
adabiyot, teatr va me’morchilik kabi yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi. Estetik tarbiya
bolaning   shaxs   sifatida   shakllanishida   katta   ahamiyatga   ega   bo‘lib,   uning
hissiyotlari,   didi,   ijodiy   tafakkuri   va   ma’naviy   olamini   boyitadi.   Shu   sababli,
estetik   tarbiyani   bolalikdan   boshlab   to‘g‘ri   yo‘lga   qo‘yish,   ularning   estetik
qobiliyatlarini   rivojlantirish   va   go‘zallikni   qadrlashga   o‘rgatish   muhim
vazifalardan biridir.
1.3. Estetik tarbiyada bolalar ko‘nikmalarining shakllanishi.
15 Estetik   tarbiyada   bolalar   ko‘nikmalarining   shakllanishi   —   bu   bolalarning
go‘zallikni   anglash,   san’at   va   tabiatga   bo‘lgan   munosabatlarini   rivojlantirish
jarayonidir.   Estetik   tarbiya,   bolalarning   hissiyotlarini,   ijodiy   fikrlashlarini   va
ijodkorlik   qobiliyatlarini   shakllantirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Ushbu   jarayon,
bolalarning   ruhiy   va   jismoniy   rivojlanishida,   shuningdek,   ijtimoiy   hayotda   faol
ishtirok   etishida   katta   ahamiyatga   ega.Bolalar   estetik   tarbiyada   ko‘nikmalarini
shakllantirish   jarayonida   birinchi   navbatda,   san'at   asarlari   bilan   tanishish
muhimdir. San'at asarlarini ko‘rish, bolalarga ranglar, shakllar va kompozitsiyalar
orqali   go‘zallikni   anglash   imkoniyatini   beradi.   Rasm   chizish,   haykaltaroshlik   va
boshqa san'at turlari orqali bolalar o‘z his-tuyg‘ularini ifoda etish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar.   Bu   jarayon,   bolalarning   ijodiy   ko‘nikmalarini   rivojlantiradi   va   o‘z
fikrlarini erkin ifoda etishga yordam beradi.
Ikkinchi muhim ko‘nikma — tabiatgo‘ylikdir. Tabiatning go‘zalligi va rang-
barangligi   bolalarning   estetik   his-tuyg‘ularini   oshiradi.   Tabiatni   o‘rganish,
bolalarga   turli   xil   ranglar,   shakllar   va   tuzilmalarni   ko‘rish   imkoniyatini   beradi.
Tabiat   bilan   aloqada   bo‘lish,   bolalarning   sezgirligini   va   his-tuyg‘ularini
kuchaytiradi,   bu   esa   ularni   go‘zallikni   anglashga   undaydi.Uchinchidan,   estetik
tarbiyada ijodiy faoliyatning ahamiyati juda katta. Bolalar ijodiy faoliyatlar orqali,
masalan,   rasm   chizish,   qo‘shiq   aytish,   raqsga   tushish   va   hikoya   qilish   orqali
o‘zlarining   his-tuyg‘ularini   ifoda   etishadi.   Bu   jarayon,   bolalarning   ijodkorlik
qobiliyatlarini  rivojlantirishga  yordam  beradi. Ijodiy faoliyat bolalarning o‘zlarini
erkin   ifoda   etishiga   va   san'at   orqali   o‘z   fikrlarini   bildirishlariga   imkon
yaratadi.Bundan   tashqari,   estetik   tarbiyada   ko‘nikmalar   shakllanishi   jarayonida
madaniyat   va   an’analarni   o‘rganish   ham   muhimdir.   Bolalar   o‘z   milliy
madaniyatlarini   bilish   orqali   o‘zlariga   xos   qadr-qimmatlarni   anglaydilar.
16 Madaniyat,   bolalarning   ruhiyatini   boyitadi   va   ularni   o‘z   xalqining   tarixiga,   urf-
odatlariga   va   qadriyatlariga   nisbatan   mehr-muhabbat   bilan   tarbiyalaydi.   Bu
jarayon,   bolalarning   ijtimoiy   hayotda   o‘z   o‘rnini   topishiga   yordam
beradi.Ko‘rgazmalar   va   tadbirlar   o‘tkazish   ham   estetik   tarbiyada   bolalar
ko‘nikmalarining   shakllanishiga   katta   hissa   qo‘shadi.   Bolalarga   estetik
ko‘rgazmalar, san’at asarlarini va ijodiy faoliyatlarini namoyish qilish imkoniyatini
beradi.   Bu   jarayon,   bolalarning   ijodiy   faoliyatini   rag‘batlantiradi   va   ularni   o‘z
ijodlarini   boshqalar   bilan   baham   ko‘rishga   undaydi.   Ko‘rgazmalar   va   tadbirlar
bolalarning   o‘zaro   aloqalarini,   kommunikatsiya   qobiliyatlarini   va   ijtimoiy
ko‘nikmalarini   rivojlantirishga   yordam   beradi.Estetik   tarbiyada   bolalar
ko‘nikmalarining   shakllanishi   jarayoni,   ularning   ruhiy   va   jismoniy   rivojlanishini
ta'minlashda   muhim   ahamiyatga   ega.   Estetik   tarbiya   orqali   bolalar   o‘z   his-
tuyg‘ularini   anglaydilar,   ijodiy   fikrlash   qobiliyatlarini   rivojlantiradilar   va   san'at
bilan bog‘liq faoliyatlarga jalb  qilinadilar.  Bu  jarayon,  bolalarning o‘zlarini   ifoda
etish   imkoniyatlarini   kengaytiradi   va   ularni   jamiyatda   faol   ishtirok   etishga
tayyorlaydi.Shuningdek,   estetik   tarbiyada   bolalar   ko‘nikmalarini   shakllantirish
jarayonida   ota-onalar   va   o‘qituvchilarning   roli   ham   muhimdir.   Ota-onalar,
bolalariga   san'at   asarlarini   ko‘rsatish,   ularni   tabiatga   olib   borish   va   ijodiy
faoliyatlarga jalb qilish orqali estetik tarbiyani mustahkamlashda hissa qo‘shishlari
lozim 3
.   O‘qituvchilar   esa,   bolalarni   estetik   muhitda   tarbiyalash,   ularni   san'at   va
madaniyat bilan tanishtirish, shu orqali bolalarning ko‘nikmalarini rivojlantirishda
muhim  rol  o‘ynaydi.Umuman olganda, estetik  tarbiyada  bolalar  ko‘nikmalarining
3
 Qodirova, L. (2021).  Bolalar va san'at estetik tarbiya . Tashkent: O‘zbekiston ijodkorlar uyushmasi.
17 shakllanishi,   san’at,   tabiat,   ijodiy   faoliyat,   madaniyat   va   an’analarni   o‘rganish,
ko‘rgazmalar va tadbirlar o‘tkazish orqali amalga oshiriladi. 
18 II-BOB.   MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA ESTETIK
KO‘NIKMALARNI SHAKLLANTIRISH USULLARI .
2.1. San’at va tabiat orqali bolalarda estetik his-tuyg‘ularni shakllantirish.
Bolalar   estetik   tarbiyasining   asosiy   maqsadi   ularning   hayotni   go‘zallik   bilan
idrok etish qobiliyatini rivojlantirish, nafosat va nafislikni his qilishga o‘rgatishdir.
Bu   jarayonda   san’at   va   tabiat   muhim   vosita   hisoblanadi,   chunki   ular   insonning
estetik his-tuyg‘ularini shakllantirish va rivojlantirish uchun eng tabiiy va samarali
manbalardir.   Bolalik   davrida   estetik   hislarni   uyg‘otish   va   rivojlantirish   insonning
butun   hayotiga   ijobiy   ta’sir   ko‘rsatadi,   uning   dunyoqarashi,   hissiy   tajribasi   va
ijodiy   qobiliyatlarini   shakllantirishga   yordam   beradi.   Shu   sababli,   bolalar
tarbiyasida   san’at   va   tabiatdan   unumli   foydalanish   ularning   ruhiy   va   ma’naviy
olamini   boyitishga   xizmat   qiladi.Tabiat   bolalar   uchun   eng   yaqin   va   tabiiy   estetik
tarbiya   manbai   bo‘lib,   ular   tabiat   hodisalari   orqali   go‘zallikni   his   qilishni
o‘rganadilar.   Tabiat   go‘zalligi   bolalar   ongida   nafosat,   uyg‘unlik,   ranglar
muvozanati   kabi   tushunchalarni   shakllantirishga   yordam   beradi.   Masalan,
fasllarning   almashinuvi,   quyosh   nuri,   yomg‘ir   tomchilari,   qushlarning   sayrashi,
daraxtlarning   barg   chiqarishi   va   gul   ochishi   bolalarga   o‘ziga   xos   estetik   zavq
bag‘ishlaydi. Bu jarayonda bolalar tabiatni kuzatish, uni idrok etish va go‘zallikni
qadrlashni   o‘rganadilar.   Tabiat   manzaralarini   tomosha   qilish,   bog‘   va   o‘rmon
sayohatlari,   gul   va   daraxt   ekish   kabi   mashg‘ulotlar   bolalarning   estetik   didini
shakllantirishga   yordam   beradi.   Bundan   tashqari,   tabiat   bilan   bevosita   muloqot
qilish   bolalar   ongida   ekologik   ongni   ham   shakllantirib,   atrof-muhitga   mehr   va
g‘amxo‘rlik bilan munosabatda bo‘lish hissini rivojlantiradi.
Tabiatdan   ilhomlanib,   bolalar   rasm   chizish,   hikoya   yoki   she’r   to‘qish,
musiqiy   ifodalar   yaratish   kabi   ijodiy   mashg‘ulotlarga   qiziqish   bildiradilar.
19 Masalan, bog‘da yoki o‘rmonda kuzatilgan manzaralar ularni ranglar uyg‘unligini
anglashga,   hayvonlarning   harakatlarini   tasvirlashga   yoki   qushlarning   ovozlarini
taqlid qilishga undaydi. Shu tariqa, tabiatning o‘zi  estetik hislarni  uyg‘otuvchi  va
ijodiy faoliyatni rag‘batlantiruvchi kuchga ega.
San’at  esa  bolalarda  estetik   his-tuyg‘ularni   shakllantirishning  yanada   chuqur
va ijodiy yo‘nalishidir. San’at inson ruhiyatiga bevosita ta’sir qiluvchi eng kuchli
vositalardan   biri   bo‘lib,   u   bolalar   ongida   badiiy   obrazlarni   idrok   etish   va   ularga
nisbatan   estetik   munosabatni   shakllantirishga   yordam   beradi.   San’atning   turli
yo‘nalishlari   –   musiqa,   tasviriy   san’at,   adabiyot,   teatr   va   haykaltaroshlik   orqali
bolalar   go‘zallik   dunyosiga   kirib   boradilar   va   undagi   estetik   jihatlarni   anglay
boshlaydilar.Musiqa bolalarning estetik tarbiyasida katta ahamiyatga ega bo‘lib, u
bolalarning ichki dunyosini boyitadi, ularning his-tuyg‘ularini ifodalashga yordam
beradi.   Go‘zal   kuylar,   nafis   ohanglar   va   ritmik   tovushlar   bolalarda   nafosatga
intilish,  noziklik va nafislikni  his qilish  qobiliyatini  rivojlantiradi. Masalan,  sekin
va sokin musiqalar bolalarga tinchlik va osoyishtalik baxsh etsa, sho‘x va jo‘shqin
kuylar   ularda   quvonch   hissini   uyg‘otadi.   Bolalar   kuylarni   tinglab,   ularning
ruhiyatiga qanday ta’sir qilishini his qilishni o‘rganadilar va musiqa orqali o‘z his-
tuyg‘ularini   ifodalashga   harakat   qiladilar.Tasviriy   san’at   orqali   bolalar   hayotdagi
go‘zallikni   tasvirlash   va   yaratishni   o‘rganadilar.   Rasm   chizish,   bo‘yoqlar   bilan
ishlash,   haykallar   yasash   kabi   faoliyatlar   bolaning   badiiy   didini   shakllantirishga
xizmat   qiladi.   Bolalar   tabiat   manzaralarini,   hayvonlarni,   insonlarni   yoki
tasavvuridagi qiziqarli obrazlarni chizish orqali o‘z his-tuyg‘ularini aks ettiradilar.
Shu tariqa, san’at bolalarga o‘z dunyoqarashini ifodalash imkonini beradi va ularni
go‘zallikni yaratishga undaydi.
20 Adabiyot bolalar uchun estetik tarbiyaning yana bir muhim vositasi bo‘lib, u
ularning   badiiy   tafakkurini   va   hissiy   qabul   qilish   qobiliyatini   rivojlantiradi.
Ertaklar,   she’rlar,   hikoyalar   bolalarda   go‘zallikni   tushunish,   yaxshilik   va
yomonlikni   farqlash,   nafosatga   intilish   hissini   shakllantiradi.   Masalan,   xalq
ertaklarida   tabiat   tasvirlari,   qahramonlarning   fazilatlari   orqali   bolalar   estetik
qadriyatlarni   anglashga   o‘rganadilar.   Ertaklarni   tinglash   yoki   kitoblarni   tomosha
qilish   bolalarda   hayotning   estetik   tomonlarini   kashf   etishga   yordam   beradi   va
ularning badiiy tasavvurini boyitadi.
Teatr   san’ati   bolalar   uchun   estetik   tarbiyaning   eng   jonli   va   ta’sirchan
shakllaridan biri bo‘lib, u ularga badiiy obrazlarni jonli tarzda idrok etish imkonini
beradi. Qo‘g‘irchoq  teatrlari, bolalar   spektakllari  yoki   rolli   o‘yinlar  orqali  bolalar
turli   xarakterlarni   o‘rganadilar,   badiiy   ifodani   tushunadilar   va   sahna   san’atining
estetik   jihatlarini   anglay   boshlaydilar.   Teatr   bolalarga   so‘zlash   madaniyatini,
nutqning estetik go‘zalligini va badiiy ekspressiyani tushunishga o‘rgatadi.
San’at va tabiat orqali bolalarda estetik his-tuyg‘ularni shakllantirish nafaqat
ularning badiiy didini rivojlantiradi, balki ularning shaxs sifatida yetuk bo‘lishiga
ham   xizmat   qiladi.   Estetik   tarbiya   tufayli   bolalar   hayotga   nafislik   bilan   qarashni
o‘rganadilar, go‘zallikni qadrlash va uni yaratish qobiliyatini shakllantiradilar. Shu
sababli,   ota-onalar,   tarbiyachilar   va   pedagoglar   bolalarga   san’at   va   tabiat
go‘zalligini anglash imkoniyatini yaratib berishlari, ularning estetik qobiliyatlarini
rivojlantirish   uchun   ijodiy   faoliyatga   yo‘naltirishlari   muhimdir.Xulosa   qilib
aytganda,   san’at   va   tabiat   estetik   his-tuyg‘ularni   shakllantirishning   eng   samarali
vositalari   bo‘lib,   ular   orqali   bolalar   go‘zallikni   anglash,   his   qilish   va   yaratish
qobiliyatiga   ega   bo‘ladilar.   Tabiat   orqali   bolalar   atrof-muhitdagi   uyg‘unlik   va
rang-baranglikni   tushunadilar,   san’at   orqali   esa   badiiy   tasavvurlarini   rivojlantirib,
21 o‘z   his-tuyg‘ularini   ifodalashni   o‘rganadilar.   Shu   bois   bolalarni   san’at   va   tabiat
bilan yaqin tanishtirish, ularga estetik tarbiyani bolalikdan boshlab singdirish inson
shaxsini har tomonlama rivojlantirish uchun muhim ahamiyat kasb etadi.San’at va
tabiat   orqali   bolalarda   estetik   his-tuyg‘ularni   shakllantirish   —   bu   muhim
pedagogik   jarayon   bo‘lib,   u   bolalarning   rivojlanishi,   his-tuyg‘ularini   anglash   va
ijodiy   qobiliyatlarini   oshirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Estetik   tarbiya,   bolalarning
go‘zallikni anglash, san’at va tabiat bilan aloqada bo‘lish orqali ularning ruhiyatini
boyitadi.   San’at   va   tabiat,   bolalarning   his-tuyg‘ularini   o‘stirish,   ijodkorlikni
rivojlantirish   va   ularni   hayotga   nisbatan   pozitif   munosabatda   tarbiyalashda
foydalaniladigan   kuchli   vositalardir.San’at,   bolalarda   estetik   his-tuyg‘ularni
shakllantirishda   asosiy   omil   hisoblanadi.   Rasm,   musiqa,   teatr   va   boshqa   san’at
turlari bolalarga go‘zallikni anglash imkoniyatini beradi. San’at asarlarini ko‘rish,
ulardan ilhomlanish va o‘z ijodlarini yarata olish, bolalarning hissiy rivojlanishiga
katta ta’sir ko‘rsatadi. Rasm chizish, qo‘shiq aytish va raqsga tushish orqali bolalar
o‘z his-tuyg‘ularini ifoda etishni o‘rganadilar. Bu jarayon, bolalarning o‘zini ifoda
etish   qobiliyatini   oshiradi   va   estetik   qadr-qimmatlarni   tushunishlariga   yordam
beradi.San’at   orqali   bolalar,   ranglar   va   shakllar   o‘rtasidagi   munosabatlarni
o‘rganadilar.   Rasm   chizish   yoki   bo‘yash   jarayonida   bolalar   ranglarning
go‘zalligini, ularning bir-biriga ta’sirini va muvozanatini anglaydilar. Bu jarayon,
bolalarning   tasavvurini   kengaytiradi,   ijodiy   fikrlashlarini   rivojlantiradi   va   estetik
his-tuyg‘ularini   kuchaytiradi.  San’at  asarlarini  yaratayotganda,  bolalar  o‘zlarining
hissiyotlarini,   fikrlarini   va   tasavvurlarini   ifoda   etish   imkoniyatiga   ega
bo‘ladilar.Tabiat   ham   bolalarda   estetik   his-tuyg‘ularni   shakllantirishda   muhim
o‘rin   tutadi.   Tabiat,   bolalarga   go‘zallik,   rang-baranglik   va   hayotning   turli   xil
ko‘rinishlarini kashf etish imkonini beradi. Tabiatni o‘rganish, bolalar uchun keng
22 imkoniyatlar   yaratadi.   Ular   tabiatdagi   ranglar,   shakllar   va   muhitlarni   kuzatish
orqali go‘zallikni anglashni o‘rganadilar. Tabiat bilan aloqada bo‘lish, bolalarning
sezgirligini   oshiradi   va   ularni   atrof-muhitga   nisbatan   mehr-muhabbat   bilan
tarbiyalashga yordam beradi.Bolalar tabiatda sayohat qilganda, ular yangi tajribalar
orttiradilar.   Tabiatdagi   o‘zgarishlar,   fasllar,   hayvonlar   va   o‘simliklar   bolalarga
estetik   his-tuyg‘ularni   kuchaytirishga   yordam   beradi.   Tabiat   manzaralari,   yashil
maydonlar, gullar va qoyalar bolalarning his-tuyg‘ularini o‘sishiga hissa qo‘shadi.
Tabiatni   o‘rganish   jarayonida   bolalar,   o‘zlarining   hissiyotlarini   va   fikrlarini
anglash imkoniyatiga ega bo‘ladilar.San’at va tabiat bir-birini to‘ldiruvchi jarayon
sifatida ishlaydi. Masalan, bolalar tabiatda sayr qilayotganda, ularning ko‘rganlari
san’at   asarlariga   ilhom   beradi.   Tabiat   manzaralari,   ranglar   va   shakllar   bolalarga
rasm chizishda  yoki musiqa yaratishda ilhom manbai  bo‘ladi. Shuningdek, san’at
asarlarini ko‘rish, bolalarni tabiatga, uning go‘zalligiga va muhimligini anglashga
undaydi.   Bu   jarayon,   bolalarning   ruhiyatini   boyitadi,   ularni   ijodiy   fikrlashga   va
san’at orqali o‘z his-tuyg‘ularini ifoda etishga o‘rgatadi.Estetik tarbiyada san’at va
tabiatning o‘zaro aloqasi, bolalarning shaxsiyati  va ijtimoiy rivojlanishida muhim
ahamiyatga   ega.   Bolalar   san’at   va   tabiat   orqali   estetik   his-tuyg‘ularini
shakllantirganida,   ularning   o‘zlariga,   atrof-muhitga   va   boshqalarga   bo‘lgan
munosabatlari   o‘zgaradi.   Go‘zallikni   anglash,   bolalarning   ruhiy   holatini
yaxshilaydi   va   ularni   hayotga   nisbatan   ijobiy   munosabatda   tarbiyalaydi.Ushbu
jarayonda   ota-onalar   va   o‘qituvchilarning   roli   ham   muhim   ahamiyatga   ega.   Ota-
onalar, bolalariga san’at  asarlarini  ko‘rsatish,  tabiatga olib borish  va ularni  ijodiy
faoliyatlarga jalb qilish orqali estetik tarbiyani mustahkamlashda hissa qo‘shishlari
lozim. O‘qituvchilar esa, bolalarni san’at va tabiat bilan tanishtirish, ularni estetik
muhitda   tarbiyalash   orqali   ko‘nikmalarini   rivojlantirishda   muhim   rol
23 o‘ynaydi.San’at   va   tabiat   orqali   bolalarda   estetik   his-tuyg‘ularni   shakllantirish
jarayoni, bolalarning shaxsiyati va ruhiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Bu
jarayon,   bolalarni   go‘zallikni   anglash,   his-tuyg‘ularini   ifoda   etish   va   ijodiy
fikrlashga   undaydi.   Estetik   tarbiya,   bolalarning   kelajakdagi   hayotida,   ijtimoiy   va
madaniy faoliyatlarida muhim rol o‘ynaydi.
2.2. Musiqa va rasm chizish mashg‘ulotlari orqali estetik tarbiya berish.
Estetik   tarbiya   inson   ongida   go‘zallikni   anglash,   uni   tushunish   va   yaratish
qobiliyatini   rivojlantirish   jarayonidir.   Ayniqsa,   bolalar   tarbiyasida   estetik   tarbiya
muhim   ahamiyatga   ega   bo‘lib,   u   bolalarning   nafosat,   nafislik,   did   va   ijodiy
qobiliyatlarini shakllantirishga xizmat qiladi. Estetik tarbiyani shakllantirishda turli
san’at yo‘nalishlari, jumladan, musiqa va rasm chizish mashg‘ulotlari muhim o‘rin
tutadi.   Ushbu   mashg‘ulotlar   orqali   bolalar   badiiy   didni   rivojlantirish,   o‘z   his-
tuyg‘ularini   ifodalash   va   ijodiy   tafakkurini   oshirish   imkoniyatiga   ega   bo‘ladilar.
Musiqa   va   tasviriy   san’at   bola   ruhiyatiga   bevosita   ta’sir   etuvchi   vositalar   bo‘lib,
ular orqali estetik tarbiya yanada samarali amalga oshiriladi.
Musiqa estetik tarbiyaning eng ta’sirchan vositalaridan biri bo‘lib, u bolaning
ruhiy   holatini   shakllantirish,   ichki   his-tuyg‘ularini   uyg‘otish   va   hayotga   estetik
munosabatini   tarbiyalashda   katta   rol   o‘ynaydi.   Musiqaning   ritmi,   ohangi,   kuyi
bolalarning tuyg‘ulariga ta’sir etib, ularni quvonch, hayrat, zavq yoki taskin hissini
tuyishga   undaydi.   Musiqa   orqali   bolalar   nafaqat   tovushlar   uyg‘unligini   anglashni
o‘rganadilar,   balki   musiqa   asarlarida   aks   etgan   hissiyotlarni   tushunish,   uni   ichki
dunyosi   bilan   uyg‘unlashtirishga   ham   o‘rganadilar.   Shu   bois   bog‘chalarda   va
boshlang‘ich   ta’lim   muassasalarida   musiqiy   tarbiya   bolalarning   estetik   didini
shakllantirishda alohida ahamiyat kasb etadi.
24 Bolalarning   musiqaga   bo‘lgan   qiziqishini   rivojlantirish   uchun   ularni   turli
musiqiy   asarlar   bilan   tanishtirish   muhimdir.   Klassik   musiqa,   xalq   qo‘shiqlari,
bolalar   uchun   mo‘ljallangan   kuylar   ularning   badiiy   tafakkurini   rivojlantiradi   va
musiqa   orqali   estetik   hislarini   boyitadi.   Mashg‘ulotlar   davomida   bolalar   kuy
ohanglariga   mos   harakat   qilish,   ritmik   mashqlar   bajarish,   kuylash   va   musiqa
asboblarida   oddiy   ohanglarni   ijro   etish   orqali   musiqa   san’atining   go‘zalligini   his
qilishga   o‘rganadilar.   Musiqa   nafaqat   eshitish   orqali   estetik   tarbiyani
shakllantiradi,   balki   uni   ijro   etish   orqali   bolalar   o‘z   his-tuyg‘ularini   ifodalash
imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Qo‘shiq   aytish   va   ritmik   harakatlar   ham   musiqiy   tarbiyaning   muhim
jihatlaridan  biridir. Qo‘shiq  aytish  bolalarning tovushlarni   idrok  etish  qobiliyatini
oshiradi,   ularning   talaffuzini   yaxshilaydi   va   musiqaga   bo‘lgan   mehrini
shakllantiradi. Ritmik harakatlar esa musiqa bilan uyg‘unlashib, bolaning jismoniy
harakatlarini   nazorat   qilishga,   musiqa   ritmini   his   qilishga   va   tovushlarga
moslashishga  yordam  beradi. Shu bilan birga, bolalar  musiqa  tinglash  orqali  turli
janr   va   uslublarni   farqlashni,   har   bir   musiqiy   asarning   o‘ziga   xos   xususiyatlarini
anglashni o‘rganadilar.
Rasm   chizish   mashg‘ulotlari   ham   estetik   tarbiya   berishning   muhim
yo‘nalishlaridan   biri   bo‘lib,   bolalarning   tasavvurini   boyitadi,   ularning   ijodiy
qobiliyatlarini  rivojlantiradi  va  badiiy  didini  shakllantirishga   xizmat   qiladi.  Rasm
chizish   orqali   bolalar   atrof-muhitdagi   go‘zallikni   anglashni,   ranglar   uyg‘unligini
his qilishni va o‘z tasavvurlarini ifodalashni o‘rganadilar. Ushbu jarayon ularning
kuzatuvchanligini   oshiradi,   tafakkurini   kengaytiradi   va   go‘zallikni   yaratish
qobiliyatini rivojlantiradi.
25 Rasm   chizish   mashg‘ulotlari   bolalarga   turli   badiiy   usullarni   o‘rgatish   bilan
birga,   ularni   tabiat,   insonlar,   hayvonlar   va   boshqa   voqea-hodisalarni   tasvirlashga
o‘rgatadi.   Masalan,   bolalar   tabiat   manzaralarini   chizish   orqali   uning   go‘zalligini
his   qilishni   o‘rganadilar,   odamlar   yoki   hayvonlarning   suratini   chizish   orqali   esa
ularning   badiiy   tasavvur   doirasi   kengayadi.   Shuningdek,   bo‘yoqlar   bilan   ishlash,
akvarel,   guash   va   boshqa   texnikalarni   o‘rganish   bolalarning   tasviriy   san’atga
bo‘lgan qiziqishini oshiradi.
Ranglarning   uyg‘unligini   tushunish   va   turli   shakllarni   ifodalash   bolalarning
estetik idrokini rivojlantirishga yordam beradi. Rasm chizish jarayonida bolalar o‘z
his-tuyg‘ularini   qog‘ozga   tushirish   imkoniyatiga   ega   bo‘lib,   ular   o‘z   ichki
olamlarini   ifoda   etishni   o‘rganadilar.   Shu   sababli,   maktabgacha   yoshdagi   bolalar
uchun rasm chizish mashg‘ulotlarini muntazam o‘tkazish, ularga turli mavzularda
rasm   chizish   topshiriqlarini   berish   muhim   ahamiyat   kasb   etadi.Musiqa   va   rasm
chizish   mashg‘ulotlarini   birgalikda   tashkil   etish   bolalarning   estetik   tarbiyasini
yanada   samarali   amalga   oshirishga   yordam   beradi.   Masalan,   bolalar   musiqa
tinglash jarayonida uning ruhiyatiga mos rasm chizishlari mumkin. Sevinchli yoki
g‘amgin   kuylarni   eshitib,   bolalar   ularning   ta’sirida   o‘z   his-tuyg‘ularini   ranglar
orqali   ifodalashga   harakat   qiladilar.   Bunday   mashg‘ulotlar   bolalarning   musiqiy
idrokini   oshirish   bilan   birga,   tasviriy   san’at   orqali   estetik   hislarini   yanada
boyitishga   xizmat   qiladi.Xulosa   qilib   aytganda,   musiqa   va   rasm   chizish
mashg‘ulotlari bolalarda estetik his-tuyg‘ularni shakllantirishning muhim vositalari
bo‘lib,   ular   orqali   bolalar   go‘zallikni   anglashni,   hissiy   va   badiiy   idrokini
rivojlantirishni   o‘rganadilar.   Musiqa   orqali   ular   ohang   va   ritmni   his   qilishga,
tovushlar   uyg‘unligini   tushunishga   va   ijodiy   ifodalanishga   o‘rganadilar.   Rasm
chizish   orqali   esa   bolalar   tasavvurlarini   kengaytirib,   hayotdagi   go‘zallikni
26 tasvirlash   va   ifodalash   qobiliyatini   rivojlantiradilar.   Shu   sababli,   estetik   tarbiyani
shakllantirish jarayonida musiqa va tasviriy san’at mashg‘ulotlariga alohida e’tibor
qaratish   lozim.San’at   va   tabiat   orqali   bolalarda   estetik   his-tuyg‘ularni
shakllantirish — bu muhim pedagogik jarayon bo‘lib, bolalarning rivojlanishi, his-
tuyg‘ularini   anglash   va   ijodiy   qobiliyatlarini   oshirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.
Estetik   tarbiya   bolalarning   go‘zallikni   anglash,   san’at   va   tabiat   bilan   aloqada
bo‘lish   orqali   ularning   ruhiyatini   boyitadi.   San’at   va   tabiat,   bolalarning   his-
tuyg‘ularini   o‘stirish,   ijodkorlikni   rivojlantirish   va   ularni   hayotga   nisbatan   pozitif
munosabatda   tarbiyalashda   foydalaniladigan   kuchli   vositalardir.San’at   bolalarda
estetik   his-tuyg‘ularni   shakllantirishda   asosiy   omil   hisoblanadi.   Rasm,   musiqa,
teatr   va   boshqa   san’at   turlari   bolalarga   go‘zallikni   anglash   imkoniyatini   beradi.
San’at   asarlarini   ko‘rish,   ulardan   ilhomlanish   va   o‘z   ijodlarini   yarata   olish,
bolalarning   hissiy   rivojlanishiga   katta   ta’sir   ko‘rsatadi.   Rasm   chizish,   qo‘shiq
aytish   va   raqsga   tushish   orqali   bolalar   o‘z   his-tuyg‘ularini   ifoda   etishni
o‘rganadilar.   Bu   jarayon   bolalarning   o‘zini   ifoda   etish   qobiliyatini   oshiradi   va
estetik   qadr-qimmatlarni   tushunishlariga   yordam   beradi.San’at   orqali   bolalar
ranglar   va   shakllar   o‘rtasidagi   munosabatlarni   o‘rganadilar.   Rasm   chizish   yoki
bo‘yash jarayonida bolalar ranglarning go‘zalligini, ularning bir-biriga ta’sirini va
muvozanatini  anglaydilar. Bu jarayon bolalarning tasavvurini  kengaytiradi, ijodiy
fikrlashlarini   rivojlantiradi   va   estetik   his-tuyg‘ularini   kuchaytiradi.   San’at
asarlarini   yaratayotganda,   bolalar   o‘zlarining   hissiyotlarini,   fikrlarini   va
tasavvurlarini ifoda etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.Tabiat ham bolalarda estetik
his-tuyg‘ularni   shakllantirishda   muhim   o‘rin   tutadi.   Tabiat,   bolalarga   go‘zallik,
rang-baranglik   va   hayotning   turli   xil   ko‘rinishlarini   kashf   etish   imkonini   beradi.
Tabiatni   o‘rganish,   bolalar   uchun   keng   imkoniyatlar   yaratadi.   Ular   tabiatdagi
27 ranglar,   shakllar   va   muhitlarni   kuzatish   orqali   go‘zallikni   anglashni   o‘rganadilar.
Tabiat   bilan   aloqada   bo‘lish,   bolalarning   sezgirligini   oshiradi   va   ularni   atrof-
muhitga   nisbatan   mehr-muhabbat   bilan   tarbiyalashga   yordam   beradi.Bolalar
tabiatda sayohat qilganda, ular yangi tajribalar orttiradilar. Tabiatdagi o‘zgarishlar,
fasllar,   hayvonlar   va   o‘simliklar   bolalarga   estetik   his-tuyg‘ularni   kuchaytirishga
yordam beradi. Tabiat manzaralari, yashil maydonlar, gullar va qoyalar bolalarning
his-tuyg‘ularini   o‘sishiga   hissa   qo‘shadi.   Tabiatni   o‘rganish   jarayonida   bolalar,
o‘zlarining   hissiyotlarini   va   fikrlarini   anglash   imkoniyatiga   ega   bo‘ladilar.San’at
va tabiat bir-birini to‘ldiruvchi jarayon sifatida ishlaydi. Masalan, bolalar tabiatda
sayr   qilayotganda,   ularning   ko‘rganlari   san’at   asarlariga   ilhom   beradi.   Tabiat
manzaralari,   ranglar   va   shakllar   bolalarga   rasm   chizishda   yoki   musiqa   yaratishda
ilhom   manbai   bo‘ladi.   Shuningdek,   san’at   asarlarini   ko‘rish,   bolalarni   tabiatga,
uning   go‘zalligiga   va   muhimligini   anglashga   undaydi.   Bu   jarayon   bolalarning
ruhiyatini   boyitadi,   ularni   ijodiy   fikrlashga   va   san’at   orqali   o‘z   his-tuyg‘ularini
ifoda   etishga   o‘rgatadi.Estetik   tarbiyada   san’at   va   tabiatning   o‘zaro   aloqasi,
bolalarning   shaxsiyati   va   ijtimoiy   rivojlanishida   muhim   ahamiyatga   ega.   Bolalar
san’at va tabiat orqali estetik his-tuyg‘ularini shakllantirganida, ularning o‘zlariga,
atrof-muhitga   va   boshqalarga   bo‘lgan   munosabatlari   o‘zgaradi.   Go‘zallikni
anglash,   bolalarning   ruhiy   holatini   yaxshilaydi   va   ularni   hayotga   nisbatan   ijobiy
munosabatda   tarbiyalaydi.Ushbu   jarayonda   ota-onalar   va   o‘qituvchilarning   roli
ham   muhim   ahamiyatga   ega.   Ota-onalar   bolalariga   san’at   asarlarini   ko‘rsatish,
tabiatga olib borish va ularni ijodiy faoliyatlarga jalb qilish orqali estetik tarbiyani
mustahkamlashda   hissa   qo‘shishlari   lozim.   O‘qituvchilar   esa   bolalarni   san’at   va
tabiat   bilan   tanishtirish,   ularni   estetik   muhitda   tarbiyalash   orqali   ko‘nikmalarini
rivojlantirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.Umuman   olganda,   san’at   va   tabiat   orqali
28 bolalarda   estetik   his-tuyg‘ularni   shakllantirish   jarayoni   bolalarning   shaxsiyati   va
ruhiy   rivojlanishida   muhim   ahamiyatga   ega.   Bu   jarayon   bolalarni   go‘zallikni
anglash,   his-tuyg‘ularini   ifoda   etish   va   ijodiy   fikrlashga   undaydi.   Estetik   tarbiya
bolalarning   kelajakdagi   hayotida,   ijtimoiy   va   madaniy   faoliyatlarida   muhim   rol
o‘ynaydi.
2.3. O‘yin va ijodiy faoliyat estetik tarbiyaning muhim vositasi sifatida.
Estetik   tarbiya   insonda   go‘zallikni   anglash,   uni   qadrlash   va   yaratish
qobiliyatini   rivojlantirish   jarayonidir.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   uchun   bu
jarayon   tabiat,   san’at   va   kundalik   hayotda   ko‘riladigan   estetik   unsurlar   orqali
shakllantiriladi.   Bunda   o‘yin   va   ijodiy   faoliyat   eng   samarali   vositalardan   biri
hisoblanadi. Chunki bolalar uchun o‘yin hayotning ajralmas qismi bo‘lib, ularning
atrof-muhitni idrok etishi, hissiy tajriba orttirishi va o‘zini ifoda etishi uchun tabiiy
maydon  yaratadi.   Ijodiy   faoliyat   esa   ularning  tasavvurlarini   boyitib,   o‘z   fikrlarini
san’at   vositalari   orqali   ifodalashga   yordam   beradi.   Shu   sababli,   estetik   tarbiyani
shakllantirishda   o‘yin   va   ijodiy   mashg‘ulotlarni   to‘g‘ri   tashkil   etish   muhim
ahamiyat   kasb   etadi.O‘yin   bolalar   uchun   nafaqat   hordiq   chiqarish   vositasi,   balki
ularning   hayotni   tushunishi   va   estetik   his-tuyg‘ularini   rivojlantirish   imkoniyati
hamdir. O‘yin davomida bolalar o‘z atrofidagi go‘zallikni kashf etadilar, tabiat va
san’at   bilan   tanishadilar,   rang-barang   his-tuyg‘ularni   boshdan   kechiradilar.
Ayniqsa,   rolli   o‘yinlar,   dramatik   sahnalashtirishlar   va   tasviriy   san’at   elementlari
bilan   boyitilgan   mashg‘ulotlar   bolalarning   badiiy   didini   shakllantirishga   yordam
beradi.   Masalan,   qo‘g‘irchoq   teatrlari,   ertak   qahramonlarini   sahnalashtirish,   turli
voqealarni   jonlantirish   orqali   bolalar   san’atning   jozibasini   his   qiladilar.Tasviriy
san’at,   haykaltaroshlik,   musiqiy   improvizatsiyalar   va   qo‘shiq   aytish   kabi   ijodiy
mashg‘ulotlar   bolalarga   o‘z   his-tuyg‘ularini   ifodalash   imkoniyatini   yaratadi.
29 Bolalar   o‘yin   orqali   ranglar   uyg‘unligini   tushunib,   shakl   va   kompozitsiyani   his
qilishga   o‘rganadilar.   Ular   qog‘ozga   yoki   gilam   ustiga   chizgan   rasm   orqali   o‘z
tasavvurlarini aks ettiradilar, loy yoki plastilindan har xil figuralarni yasash orqali
san’atning   uch   o‘lchovli   shakllarini   tushunib   boradilar.Bundan   tashqari,   bolalar
uchun   sahnalashtirilgan   o‘yinlar,   masalan,   teatr   ko‘rinishlari,   qo‘shiq   va   raqs
asosidagi   ijodiy   chiqishlar   estetik   tarbiyaning   muhim   qismi   hisoblanadi.   Ushbu
o‘yinlarda   ishtirok   etish   bolalarning   badiiy   didini   rivojlantirib,   ularni   nafislik,
aniqlik   va   badiiy   tafakkurni   shakllantirishga   o‘rgatadi.   Teatr   o‘yinlari   orqali
bolalar   badiiy   ifodani   o‘rganadilar,   xarakterlarni   jonlantirish,   his-tuyg‘ularni
obrazlar   orqali   aks   ettirish   qobiliyatini   shakllantiradilar.Musiqa   ham   o‘yin
jarayonida estetik tarbiyani shakllantirishning samarali vositasi bo‘lib, u bolalarga
ritm,   ohang   va   tovush   uyg‘unligini   his   qilishni   o‘rgatadi.   Musiqali   harakatli
o‘yinlar,   raqs   elementlari,   turli   kuylarni   ifodalashga   qaratilgan   mashg‘ulotlar
bolalarning   nafosatni   anglashiga   yordam   beradi.   Masalan,   bolalar   sho‘x   kuylarni
tinglaganda xursand bo‘lishadi, sekin va sokin kuylar esa ularga taskin beradi. Shu
tarzda,   musiqaviy   o‘yinlar   bolalarning   ichki   dunyosini   boyitib,   ularning   estetik
qobiliyatlarini   rivojlantirishga   xizmat  qiladi.Ijodiy faoliyat  esa   bolalarning  estetik
tarbiyasini   chuqurlashtirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Ular   tabiat   va   san’at   asarlari
bilan   ilhomlanib,   turli   xil   ijodiy   ishlarni   yaratishga   harakat   qiladilar.   Masalan,
tabiatdagi   fasllarning   go‘zalligidan   ilhomlanib   rasm   chizish,   turli   voqealarni
tasvirlab   hikoya   yoki   ertak   tuzish,   rang-barang   qog‘ozlardan   kollajlar   yasash
bolalarning   estetik   idrokini   rivojlantirishga   yordam   beradi.   Ijodiy   jarayonda   ular
badiiy   tafakkurni   shakllantiradi,   rang,   shakl,   kompozitsiya   va   ohang   uyg‘unligini
tushunishga harakat qiladilar.Bolalar uchun ijodiy faoliyatni o‘yin shaklida tashkil
etish   esa   bu   jarayonni   yanada   qiziqarli   va   samarali   qiladi.   Masalan,   “Ranglar
30 dunyosi”   o‘yini   orqali   bolalar   turli   ranglarning   uyg‘unligi   va   ularning   hissiyotga
ta’sirini   o‘rganadilar.   “Tasavvur   sayohati”   o‘yinida   bolalar   musiqani   tinglab,   o‘z
tasavvurlariga asoslangan  suratlar chizadilar. Bunday mashg‘ulotlar orqali bolalar
estetik   his-tuyg‘ularini   chuqurroq   anglashga   o‘rganadilar.O‘yin   va   ijodiy   faoliyat
bolalarning   estetik   tarbiyasini   shakllantirishda   eng   muhim   vositalardan   biri
hisoblanadi.   O‘yin   orqali   bolalar   san’at   va   tabiat   go‘zalligini   his   qilib,   uni   idrok
etishga   va   ifodalashga   o‘rganadilar.   Ijodiy   faoliyat   esa   bolalarning   tasavvur
doirasini   kengaytirib,   ularning   go‘zallikni   yaratish   va   qadrlash   qobiliyatini
rivojlantiradi.   Shu   sababli,   tarbiyachilar   va   ota-onalar   bolalarning   o‘yin   va   ijodiy
faoliyatini   estetik   tarbiya   bilan   uyg‘un   holda   olib   borishlari,   ularga   badiiy
tafakkurni   rivojlantirishga   xizmat  qiluvchi   sharoit  yaratishlari   muhimdir.O‘yin  va
ijodiy   faoliyat   estetik   tarbiyaning   muhim   vositalaridan   biri   hisoblanadi.   Ular
bolalarning   shaxsiy   rivojlanishi,   ijodiy   fikrlash   qobiliyatlarini   oshirish   va   estetik
his-tuyg‘ularini   shakllantirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Bolalar   o‘yin   va   ijodiy
faoliyat   orqali   o‘z   his-tuyg‘ularini,   fikrlarini   va   tasavvurlarini   ifoda   etish
imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu jarayon, ularning ruhiy rivojlanishiga  va ijtimoiy
ko‘nikmalarini   oshirishga   yordam   beradi.O‘yin   —   bolalar   uchun   o‘zlarini   ifoda
etish,   yangi   tajribalar   orttirish   va   muhitni   o‘rganishning   eng   samarali   usullaridan
biridir.   O‘yin   jarayonida   bolalar   turli   xil   rollarni   o‘ynab,   o‘z   fikrlarini   va   his-
tuyg‘ularini   ifoda   etadilar.   O‘yinlar   orqali   bolalar   hayotdagi   muhim   voqealarni,
ijtimoiy   munosabatlarni   va   o‘zaro   aloqalarni   o‘rganadilar.   Bu   jarayon,   ularning
ijodiy fikrlashlarini va estetik his-tuyg‘ularini rivojlantirishga hissa qo‘shadi.Ijodiy
faoliyat   esa   bolalarga   o‘z   ijodkorlik   qobiliyatlarini   namoyon   etish   imkoniyatini
beradi.   Rasm   chizish,   musiqiy   asar   yaratish,   hikoya   yozish   yoki   boshqa   san'at
turlarida   ishtirok   etish   orqali   bolalar   o‘z   his-tuyg‘ularini   va   tasavvurlarini   ifoda
31 etadilar. Ijodiy faoliyatlar bolalarning ijodkorlik salohiyatini oshiradi va ularni o‘z
fikrlarini erkin ifoda etishga undaydi. Bu jarayon, bolalarning shaxsiyati  va ruhiy
holatini boyitadi.Estetik tarbiyada o‘yin va ijodiy faoliyatning o‘zaro aloqasi ham
muhimdir. Bolalar o‘yin davomida ijodiy fikrlashni rivojlantirish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar.   Masalan,   biron   bir   o‘yin   ichida   bolalar   o‘z   tasavvurlarini   amalga
oshiradigan   vaziyatlarni   yaratish   orqali   ijodiy   qobiliyatlarini   kuchaytiradilar.
O‘yinlar  orqali  bolalar  o‘z his-tuyg‘ularini  tushunib, ularga munosabat  bildirishni
o‘rganadilar. Bu jarayon, bolalarning o‘zaro aloqalarini va ijtimoiy ko‘nikmalarini
rivojlantirishga   yordam   beradi.O‘yin   va   ijodiy   faoliyatning   estetik   tarbiyadagi
ahamiyati   shundaki,   ular   bolalarning   his-tuyg‘ularini,   fikrlarini   va   ijodiy
qobiliyatlarini   shakllantiradi.   Bolalar   o‘yinlar   orqali   o‘zlarining   ichki   dunyosini
kashf etadilar, yangi fikrlarni sinab ko‘radilar va o‘zlarini ifoda etish imkoniyatini
topadilar. Bu jarayon, bolalarning hayotga bo‘lgan munosabatlarini o‘zgartiradi va
ularni   ijodiy   fikrlashga   undaydi.O‘yin   va   ijodiy   faoliyat   orqali   bolalar   o‘z   his-
tuyg‘ularini   yanada   chuqurroq   anglashadi.   O‘yin   jarayonida   yuzaga   kelgan
hissiyotlar,   bolalar   uchun   eng   qiziqarli   va   oson   tushunarli   tajribalar   hisoblanadi.
Ular   o‘zlarini   erkin   his   qilishadi   va   his-tuyg‘ularini   ifoda   etishda   cheklovlardan
xoli bo‘ladilar. Bu jarayon bolalarning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va ularni
ijodiy   fikrlashga   undaydi.O‘yin   va   ijodiy   faoliyat   estetik   tarbiyaning   muhim
vositalari   sifatida   bolalarning   ruhiy   salomatligini   ham   ta’minlaydi.   O‘yin
jarayonida bolalar stress va tashvishlardan qochish imkoniyatini topadilar. Ular o‘z
his-tuyg‘ularini   ifoda   etish   orqali   ruhiy   holatlarini   yaxshilaydilar.   Ijodiy   faoliyat
esa bolalarga o‘zlarini ifoda etish va o‘z ichki  hissiyotlarini  anglash imkoniyatini
beradi.   Bu   jarayon,   bolalarning   ruhiy   barqarorligini   oshiradi   va   ularni   ijtimoiy
32 hayotda   faol   ishtirok   etishga   tayyorlaydi 4
.   Estetik   tarbiyada   o‘yin   va   ijodiy
faoliyatning ahamiyatini oshirish uchun o‘qituvchilar va ota-onalar bolalarga turli
xil   o‘yinlar   va   ijodiy   faoliyatlarni   taklif   qilishlari   kerak.   O‘qituvchilar,   bolalarni
estetik muhitda tarbiyalash, ularni ijodiy faoliyatlarga jalb qilish va o‘yinlar orqali
ularning   ko‘nikmalarini   rivojlantirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Ota-onalar   esa
bolalariga   san’at   asarlarini   ko‘rsatish,   ularni   tabiatga   olib   borish   va   ijodiy
faoliyatlarga jalb qilish orqali estetik tarbiyani mustahkamlashda hissa qo‘shishlari
lozim.Umuman   olganda,   o‘yin   va   ijodiy   faoliyat   estetik   tarbiyaning   muhim
vositalari sifatida bolalarning shaxsiyati va ruhiy rivojlanishida muhim ahamiyatga
ega. Bu jarayon bolalarga go‘zallikni anglash, his-tuyg‘ularini ifoda etish va ijodiy
fikrlashga   undaydi.   Estetik   tarbiya,   bolalarning   kelajakdagi   hayotida,   ijtimoiy   va
madaniy faoliyatlarida muhim rol o‘ynaydi. O‘yin va ijodiy faoliyat orqali bolalar
o‘zlarining   ichki   dunyosini   kashf   etish,   yangi   qirralarni   o‘rganish   va   go‘zallikni
anglash imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
III-BOB.   ESTETIK TARBIYANING SAMARADORLIGINI OSHIRISH
YO‘LLARI.
3.1. Oila va bog‘cha hamkorligining estetik tarbiyada o‘rni.
Estetik   tarbiya   insonning   go‘zallikni   anglash,   his   qilish   va   yaratish
qobiliyatini   rivojlantirish   jarayoni   bo‘lib,   u   bolalikdan   shakllanadi.   Ayniqsa,
maktabgacha   yoshdagi   bolalarda   estetik   his-tuyg‘ularni   rivojlantirish   ularning
shaxsiyati,   didi   va   ijodiy   qobiliyatlarini   shakllantirishga   katta   ta’sir   ko‘rsatadi.
Ushbu jarayonda eng muhim omillardan biri – oila va bog‘cha hamkorligidir. Oila
4
 Murodova, F. M. (2021).  Estetik tarbiyada innovatsion yondashuvlar . Tashkent: Talim.
33 bolaning birlamchi tarbiya maskani bo‘lsa, bog‘cha esa ularning rivojlanishi uchun
yangi   imkoniyatlar   yaratadigan   muhit   hisoblanadi.   Ushbu   ikki   muhit
uyg‘unlashgan   holda   ishlaganda   bolalar   estetik   tarbiyani   yanada   samarali
o‘zlashtiradilar,   san’at,   tabiat   va   go‘zallikni   tushunish   borasida   keng
dunyoqarashga ega bo‘ladilar.Oila bolalarning ilk badiiy idroki shakllanadigan joy
bo‘lib, u yerda bolalar go‘zallik haqida dastlabki tasavvurga ega bo‘ladilar. Uyning
tartibga keltirilganligi, undagi estetik muhit, ota-onaning didi va badiiy qiziqishlari
bola   estetik   tarbiyasiga   bevosita   ta’sir   qiladi.   Masalan,   uyda   ranglar   uyg‘unligi,
chiroyli   bezaklar,   san’at   asarlari,   kitoblar,   musiqa   va   boshqa   badiiy   unsurlar
mavjud   bo‘lsa,   bola   tabiiy   ravishda   go‘zallikni   anglashga   va   unga   intilishga
o‘rganadi.   Shu   bois,   ota-onalar   bolalarining   estetik   tarbiyasiga   e’tibor   berishlari,
ularga   san’atning   turli   turlari   bilan   tanishish   imkoniyatini   yaratishlari
muhimdir.Bog‘cha   esa   bolalar   estetik   tarbiyasini   yanada   kengroq   rivojlantirish
uchun   maxsus   sharoit   yaratadi.   Bog‘chada   bolalar   musiqiy,   tasviriy   san’at,
haykaltaroshlik,   teatr   o‘yinlari   kabi   estetik   mashg‘ulotlar   bilan   shug‘ullanib,   o‘z
ijodiy   qobiliyatlarini   namoyon   etadilar.   Bunda   tarbiyachilar   va   pedagoglar
bolalarni badiiy didini rivojlantirish, ularning atrof-muhitdagi go‘zallikni his qilish
qobiliyatini shakllantirish uchun turli metodlardan foydalanadilar. Masalan, bolalar
tabiat   manzaralarini   tasvirlash,   qo‘shiqlar   kuylash,   musiqiy   asarlarni   tinglash,
badiiy   ertaklarni   o‘qish   orqali   estetik   dunyoqarashni   rivojlantiradilar.Oila   va
bog‘cha   hamkorligi   bolalarning   estetik   tarbiyasini   shakllantirishda   muhim   o‘rin
tutadi.   Agar   ota-onalar   bog‘cha   pedagoglari   bilan   hamkorlikda   ish   olib   borsalar,
estetik tarbiya jarayoni yanada samarali kechadi. Masalan, bog‘chada o‘tilayotgan
mavzular   oilada   ham   davom   ettirilsa,   bolalar   o‘z   bilimlarini   mustahkamlab
boradilar. Agar bog‘chada bolalar tabiat haqida o‘rganayotgan bo‘lsalar, ota-onalar
34 ularni   tabiat   qo‘yniga   sayrga   olib   chiqib,   o‘rgangan   bilimlarini   amalda
qo‘llashlariga   imkon   yaratishlari   mumkin.Shuningdek,   bog‘cha   va   oila
hamkorligida turli madaniy tadbirlarni tashkil etish ham bolalar estetik tarbiyasini
rivojlantirishga   xizmat   qiladi.   Masalan,   oilalar   va   bolalar   ishtirokida   teatr
tomoshalari,   rasm   chizish   ko‘rgazmalari,   qo‘shiq   va   raqs   tanlovlari   o‘tkazilishi
mumkin.   Bunday   tadbirlar   bolalarning   san’atga   bo‘lgan   qiziqishini   oshirib,
ularning   ijodiy   qobiliyatlarini   shakllantirishga   yordam   beradi.Oila   va   bog‘cha
hamkorligi   orqali   bolalarga   san’at   va   badiiy   ijodga   bo‘lgan   mehrni   singdirish
muhim   ahamiyat   kasb   etadi.   Ota-onalar   farzandlarini   teatrlarga,   muzeylarga,
konsertlarga   olib   borishlari,   uy   sharoitida   birgalikda   rasm   chizish,   ertaklar   aytib
berish,   musiqa   tinglash   kabi   faoliyatlarni   amalga   oshirishlari   bolalarning   estetik
dunyoqarashini   kengaytiradi.   Agar   bola   san’atni   ota-onasi   va   pedagoglar   bilan
birgalikda o‘rganib, u bilan shug‘ullansa, u san’atni sevishni va unga hurmat bilan
munosabatda   bo‘lishni   o‘rganadi.Estetik   tarbiyada   ota-onalar   va   bog‘cha
tarbiyachilari bir-birini qo‘llab-quvvatlab, hamkorlikda ishlashlari juda muhimdir.
Tarbiyachilar   ota-onalarga   estetik   tarbiya   haqida   maslahatlar   berib,   bolalar   bilan
uyda qanday mashg‘ulotlar o‘tkazish kerakligi haqida tavsiyalarni taqdim etishlari
mumkin.   Ota-onalar   esa   o‘z   navbatida   bolalarining   ijodiy   qobiliyatlarini
rivojlantirish   uchun   bog‘chada   o‘rgatilgan   bilimlarni   uy   sharoitida
mustahkamlashga harakat  qilishlari lozim. Oila   va   bog ‘ cha   hamkorligi   bolalarning
estetik   tarbiyasida   muhim   rol   o ‘ ynaydi .   Oila   bolalarga   go‘zallikni   anglash   va
qadrlashni o‘rgatsa, bog‘cha esa ularning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun
maxsus   sharoit   yaratadi.   Ushbu   ikki   muhit   bir-biri   bilan   uyg‘unlashgan   holda
ishlaganda,   bolalar   san’atni   sevish,   tabiatga   mehr   qo‘yish,   musiqa   va   tasviriy
san’at orqali o‘z his-tuyg‘ularini ifodalash kabi ko‘nikmalarga ega bo‘ladilar. Shu
35 sababli,   ota-onalar   va   tarbiyachilar   hamkorlikda   ishlashlari,   bolalarning   estetik
tarbiyasiga   jiddiy   e’tibor   berishlari   lozim.Estetik   tarbiya   insonning   go‘zallikni
idrok etishi, uni tushunishi va baholashi, shuningdek, san’at hamda ijod orqali o‘z
his-tuyg‘ularini ifodalashi jarayonidir. Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun estetik
tarbiya   ularning   dunyoqarashi   va   shaxsiyati   shakllanishida   katta   ahamiyat   kasb
etadi.   Bolalar   go‘zallikni   anglash   va   undan   zavqlanishni   dastlab   oilada,   so‘ngra
bog‘chada o‘rganadilar. Shu sababli, estetik tarbiyaning samaradorligini ta’minlash
uchun oila va bog‘cha o‘zaro hamkorlikda harakat  qilishi  kerak. Oila bolalarning
ilk tarbiya maskani bo‘lib, ularga asosiy estetik ko‘nikmalarni beradi, bog‘cha esa
bu   jarayonni   rivojlantirib,   kengaytiradi.Oilada   bola   go‘zallik   bilan   bog‘liq   ilk
taassurotlarini   shakllantiradi.   Uyning   tozaligi,   tartibi,   uy   bezaklari,   ranglarning
uyg‘unligi,   ota-onaning   didi   va   san’atga   bo‘lgan   munosabati   bolaning   estetik
hislarini   rivojlantirishga   bevosita   ta’sir   qiladi.   Masalan,   ota-onalar   bolalarni
chiroyli rasm va suratlar, musiqalar, badiiy adabiyotlar bilan tanishtirsa, bolalarda
go‘zallikka   bo‘lgan   mehr   va   qiziqish   paydo   bo‘ladi.   Oilada   bola   ertak   tinglash,
she’r yodlash, qo‘shiqlar kuylash, rasm chizish, haykaltaroshlik bilan shug‘ullanish
kabi mashg‘ulotlar orqali san’atga bo‘lgan mehrni shakllantiradi. Bundan tashqari,
tabiat   go‘zalliklarini   kuzatish,   turli   fasllarning   jozibador   jihatlarini   his   qilish,
gullarni   parvarish   qilish   orqali   ham   bolalar   estetik   tarbiya   oladilar.Bog‘cha   esa
bolalar   uchun   estetik   tarbiya   bo‘yicha   kengroq   va   ilmiy   asoslangan   metodlarni
qo‘llaydi. Bog‘chada san’atning turli turlari bilan shug‘ullanish, teatr tomoshalari,
rasm chizish, qo‘g‘irchoq teatrlari, raqs mashg‘ulotlari kabi faoliyatlar bolalarning
badiiy   didini   shakllantirishga   xizmat   qiladi.   Tarbiyachilar   bolalarga   musiqa,
tasviriy san’at, haykaltaroshlik, adabiyot va tabiat go‘zalliklarini tushuntirish orqali
ularning   estetik   didini   rivojlantirishga   yo‘naltiradilar.   Bolalar   o‘z   his-tuyg‘ularini
36 ifodalash   uchun   turli   badiiy   vositalardan   foydalanishni   o‘rganadilar,   bu   esa
ularning   ijodiy   tafakkurini   o‘stirishga   yordam   beradi.Oila   va   bog‘cha   hamkorligi
bolalarning   estetik   tarbiyasini   yanada   boyitadi.   Agar   ota-onalar   bog‘chada
o‘rgatilgan   estetik   tarbiya   elementlarini   uyda   davom   ettirsalar,   bolalar   bu
jarayondan   chuqurroq   taassurot   oladilar.   Masalan,   agar   bog‘chada   fasllar   haqida
rasm   chizish   mashg‘ulotlari   o‘tkazilgan   bo‘lsa,   ota-onalar   bolalar   bilan   tabiat
qo‘ynida   sayr   qilib,   real   hayotda   kuzatilgan   go‘zalliklarni   muhokama   qilishlari
mumkin. Yoki agar  bolalar  bog‘chada qo‘shiq kuylashni  o‘rganayotgan bo‘lsalar,
ota-onalar   uyda   bolalar   bilan   birga   qo‘shiq   kuylash   orqali   ularning   badiiy
layoqatlarini rivojlantirishlari mumkin.
Shuningdek,   oila   va   bog‘cha   hamkorligida   turli   madaniy   tadbirlarni   tashkil
etish   ham   bolalar   estetik   tarbiyasini   shakllantirishda   katta   ahamiyatga   ega.
Masalan, ota-onalar ishtirokida qo‘shiq va raqs kechalari, rasm  chizish tanlovlari,
qo‘g‘irchoq   teatrlari   va   boshqa   ijodiy   tadbirlar   uyushtirilishi   mumkin.   Bunday
tadbirlar  bolalarning san’atga bo‘lgan mehrini  oshirib, ularning o‘zini  erkin ifoda
etishiga yordam  beradi.Ota-onalar bog‘cha tarbiyachilari bilan muntazam aloqada
bo‘lishlari,   bolaning   estetik   tarbiyasini   uy   sharoitida   davom   ettirish   bo‘yicha
maslahatlar   olishlari   muhimdir.   Bog‘cha   pedagoglari   ota-onalarga   bolalarning
badiiy didini shakllantirish bo‘yicha tavsiyalar berishlari, o‘z navbatida, ota-onalar
esa   bolalarining   qiziqishlari   haqida   pedagoglarga   ma’lumot   berishlari   lozim.Oila
va   bog‘cha   hamkorligi   bolalarning   estetik   tarbiyasini   shakllantirishda   katta
ahamiyatga   ega.   Oila   bolalarga   go‘zallikni   anglash,   qadrlash   va   yaratish
ko‘nikmalarini   beradi,   bog‘cha   esa   bu   jarayonni   yanada   rivojlantirib,   ijodiy
mashg‘ulotlar   orqali   bolalarning   badiiy   didini   shakllantiradi.   Ota-onalar   va
bog‘cha   pedagoglari   birgalikda   harakat   qilsalar,   bolalarda   san’at,   tabiat   va   hayot
37 go‘zalligini   tushunish   hamda   uni   qadrlash   hissi   yanada   kuchayadi.   Shu   sababli,
ota-onalar   va   tarbiyachilar   bolalarning   estetik   tarbiyasiga   alohida   e’tibor
qaratishlari,   ularning   san’at   va   ijodiy   faoliyatga   bo‘lgan   qiziqishini   rivojlantirish
uchun birgalikda harakat qilishlari lozim.
3.2. Innovatsion usullar va texnologiyalar yordamida estetik tarbiyani
takomillashtirish.
Innovatsion   usullar   va   texnologiyalar   yordamida   estetik   tarbiyani
takomillashtirish   mavzusi   maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   estetik   jihatdan
rivojlantirishda   yangi   metodlarni   va   ilg‘or   texnologiyalarning   qo‘llanilishi
zarurligini ta’kidlaydi. Estetik tarbiya, bolalar psixologiyasini, badiiy idrokini, his-
tuyg‘ularini   va   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantirishni   maqsad   qilgan   kompleks
jarayon   bo‘lib,   zamonaviy   pedagogika   va   psixologiyada   innovatsion
yondashuvlarning   ahamiyati   tobora   ortib   bormoqda.Estetik   tarbiyani
takomillashtirish   jarayonida   innovatsion   texnologiyalarni   qo‘llash   bolalarning
estetik idroki, badiiy tasavvuri va yaratuvchanligini rivojlantirishga yordam beradi.
Pedagoglar   va   tarbiyachilar   yangi   texnologiyalarni   pedagogik   jarayonlarga
integratsiyalash   orqali   bolalarni   ilg‘or   tasviriy,   musiqa,   teatr   san’ati   va   boshqa
san’at   turlari   bilan   tanishtiradilar.   Innovatsion   texnologiyalarni   joriy   qilish
bolalarga   san’atni   nafaqat   so‘z   orqali,   balki   tasvirlar,   audiovizual   vositalar,
interaktiv   ta’lim   dasturlari   yordamida   tushunishga   imkon   yaratadi.   Bunday
texnologiyalar   orqali   estetik   tarbiya   yanada   samarali,   qiziqarli   va   ta’sirli
bo‘ladi.Bugungi   kunda   san’at,   musiqa,   rasm   chizish,   teatr   va   boshqa   badiiy
faoliyatlar   orqali   estetik   tarbiyani   rivojlantirishda   kompyuter   texnologiyalari,
multimedia   vositalari,   internet   resurslari   va   virtual   platformalar   faol
qo‘llanilmoqda.   Innovatsion   texnologiyalar   yordamida   estetik   tarbiyani
38 takomillashtirish   jarayonida   interaktiv   doskalar,   ta’lim   dasturlari   va   o‘yinlar,
onlayn-ko‘rgazmalar,   virtual   san’at   galereyalari   va   boshqa   imkoniyatlardan
foydalaniladi. Bu texnologiyalar bolalarning tasavvurini kengaytiradi, ularga yangi
bilimlar   olishda   yordam   beradi   va   san’atga   bo‘lgan   qiziqishni
kuchaytiradi.Innovatsion   texnologiyalarni   joriy   etishning   yana   bir   muhim   jihati   –
bu   bolalarning   individual   qobiliyatlarini   rivojlantirishda   samarali   vosita   sifatida
xizmat qilishidir. Dasturlar va mobil ilovalar yordamida bolalar o‘z qobiliyatlarini
mustaqil   ravishda   sinab   ko‘rishlari,   badiiy   ijod   qilishlari   va   o‘ziga   xos   uslubda
yaratgan asarlarini baholashlari mumkin. Bu ularning mustaqil fikrlash qobiliyatini
oshiradi va estetik dunyoqarashini rivojlantiradi.Shuningdek, internet platformalari
va raqamli resurslar orqali bolalar san’atning turli turlarini o‘rganish imkoniyatiga
ega bo‘ladilar. Masalan,  bolalar virtual  san’at  galereyalariga kirib, dunyo bo‘ylab
mashhur   rassomlarning   asarlarini   ko‘rishlari,   musiqa   yoki   drama   spektakllarini
onlayn   tarzda   tomosha   qilishlari   mumkin.   Bu   esa   ularda   san’atga   nisbatan   yangi
qiziqish uyg‘otadi va estetik idrokni yanada chuqurlashtiradi.
Innovatsion   texnologiyalar   yordamida   o‘tiladigan   mashg‘ulotlar   ko‘pincha
o‘quvchilarga   o‘rganayotgan   badiiy   faoliyatini   interaktiv   tarzda   taqdim   etadi,
bunda   bolaning   hissiy   tajribalari   va   ijodiy   yondashuvlari   asosiy   o‘rinda   turadi.
Masalan, musiqa ta’limida, bolalar nafaqat musiqa asarlarini tinglash, balki virtual
musiqiy   asboblar   yordamida   o‘zlari   yangi   kompozitsiyalar   yaratishlari   mumkin.
Bunday   mashg‘ulotlar   bolalarning   musiqiy   tafakkurini   rivojlantiradi,   ularning
sezgirligini   va   san’atga   bo‘lgan   muhabbatini   oshiradi.Tasviriy   san’at   va   rasm
chizish   mashg‘ulotlarida   ham   innovatsion   texnologiyalar   keng   qo‘llanilishi
mumkin.   Grafik   dizayn   dasturlari   yordamida   bolalar   o‘z   tasavvurini   raqamli
shaklda   ifodalashlari,   turli   ranglar   va   shakllarni   birlashtirish   orqali   yangi   san’at
39 asarlarini   yaratishlari   mumkin.   Bu   texnologiyalar   bolaning   yaratuvchanligini
rivojlantiradi   va   badiiy   tasavvurini   kengaytiradi.Bundan   tashqari,   virtual   realitet
(VR)   va   kengaytirilgan   realitet   (AR)   texnologiyalarini   qo‘llash   estetik   tarbiya
jarayonini   yangi   bosqichga   olib   chiqadi.   Masalan,   VR   texnologiyasi   yordamida
bolalar   san’at   asarlarini   “ichkaridan”   ko‘rishlari,   turli   san’at   turlarida   amaliy
mashg‘ulotlar o‘tkazishlari mumkin. AR esa real dunyo bilan virtual elementlarni
birlashtirib,   bolalarga   yangi   estetik   tajribalar   yaratishda   yordam   beradi.Bunday
texnologiyalarni   samarali   qo‘llashda   muhim   jihat   –   bu   ularning   bolalarga   zarar
keltirmasligini   ta’minlashdir.   Texnologiyalarni   pedagogik   jarayonga   kiritishda,
bolalarning salomatligi, ruhiy holati va o‘rganishdagi  ehtiyojlari inobatga olinishi
lozim.Innovatsion   usullar   va   texnologiyalar   yordamida   estetik   tarbiyani
takomillashtirish bolalarga nafaqat badiiy faoliyatda, balki  umumiy rivojlanishida
ham yordam beradi. Bunday texnologiyalar orqali bolalar nafaqat go‘zallikni idrok
etadilar,   balki   yangi   bilimlar   o‘zlashtirib,   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantiradilar.
Shu   bilan   birga,   texnologiyalarni   qo‘llash,   pedagogik   jarayonni   qiziqarli   va
samarali   qilishga   yordam   beradi,   bu   esa   bolalarning   estetik   tarbiyasiga   yangicha
nafas bag‘ishlaydi.Shunday qilib, innovatsion usullar va texnologiyalar yordamida
estetik   tarbiyani   takomillashtirish   jarayoni,   bolalar   uchun   yanada   qiziqarli,
samarali   va   foydali   bo‘ladi.   Bu   texnologiyalar   nafaqat   san’atni   o‘rganish,   balki
umumiy   rivojlanishni   ta’minlash,   bolalarning   estetik   dunyoqarashini
shakllantirishda   ham   muhim   ahamiyat   kasb   etadi.   Modernizatsiya   va   innovatsion
texnologiyalar   yordamida   bolalar   estetik   tarbiyani   zamonaviy   va   ilg‘or   usullar
bilan o‘rganadilar, bu esa ularning ijodiy salohiyatini rivojlantirishda katta yordam
beradi.Innovatsion   usullar   va   texnologiyalar   yordamida   estetik   tarbiyani
takomillashtirish   —   bu   zamonaviy   ta'lim   jarayonida   muhim   rol   o‘ynaydigan
40 aspektlardan   biridir.   Estetik   tarbiya   bolalarning   go‘zallikni   anglash,   hissiyotlarini
ifoda   etish   va   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantirishga   qaratilgan.   Ushbu   jarayonni
takomillashtirishda   innovatsion   usullar   va   texnologiyalardan   foydalanish,   ta'lim
sifatini   oshirish   va   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishini   ta'minlashda   juda
muhimdir.Innovatsion   usullar   ta'lim   jarayonida   yangilik   va   o‘zgarishlarni   kiritish
orqali   bolalarning   qiziqishlarini   oshirishga   yordam   beradi.   Masalan,   interaktiv
o‘yinlar,   onlayn   kurslar,   virtual   ko‘rgazmalar   va   boshqa   zamonaviy   vositalar
yordamida   bolalarning   san'at   va   estetikaga   bo‘lgan   qiziqishini   oshirish   mumkin.
Bu   usullar   orqali   bolalar   o‘z   his-tuyg‘ularini   erkin   ifoda   etish,   ijodiy   fikrlash   va
estetik   qadr-qimmatlarni   tushunish   imkoniyatini   olishadi.Texnologiyalar
yordamida   estetik   tarbiyani   takomillashtirish   jarayonida   multimedia   vositalari   va
raqamli   san'atning   roli   katta.   Multimedia   vositalari,   masalan,   video   darslar,
interaktiv taqdimotlar va grafik materiallar orqali bolalar san'at va go‘zallikni turli
xil   shakllarda   qabul   qilish   imkoniyatiga   ega   bo‘ladilar.   Raqamli   san'at,   bolalarga
kompyuter yordamida rasm chizish, musiqalar yaratish va boshqa ijodiy faoliyatlar
bilan   shug‘ullanishda   yordam   beradi.   Bu   jarayon   bolalarning   ijodiy   salohiyatini
rivojlantirishga   hissa   qo‘shadi.Innovatsion   usullar   va   texnologiyalar   yordamida
estetik   tarbiyani   takomillashtirishda   hamda   bolalarning   san'at   va   tabiatga   bo‘lgan
munosabatini   o‘zgartirishda   interaktiv   texnologiyalar   muhim   o‘rin   tutadi.
Interaktiv   ta'lim   platformalari,   bolalar   uchun   qiziqarli   va   o‘rganishga   undovchi
muhit   yaratadi.   Ular   o‘zaro   aloqalarini   rivojlantirish,   muammolarni   hal   qilish   va
ijodiy   fikrlash   qobiliyatlarini   oshirishga   yordam   beradi.   Interaktiv   texnologiyalar
orqali  bolalar  o‘z fikrlarini  erkin ifoda etish imkoniyatini  topadilar  va bu jarayon
ularning   estetik   his-tuyg‘ularini   kuchaytiradi.Estetik   tarbiyani   takomillashtirishda
innovatsion   usullardan   yana   biri   —   loyiha   asosida   ta'limdir.   Loyiha   asosidagi
41 ta'lim, bolalarga real hayotdagi muammolarni hal qilishda yordam beradi. Ular o‘z
ijodiy   g‘oyalarini   amalga   oshirish,   jamoaviy   ish   olib   borish   va   san'at   asarlarini
yaratish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu jarayon, bolalarning ijodiy qobiliyatlarini
rivojlantirish   va   estetik   tarbiyani   kuchaytirish   uchun   samarali   vosita
hisoblanadi.Bundan tashqari, estetik tarbiyani takomillashtirishda san'at va tabiatni
birlashtiruvchi innovatsion dasturlarni joriy etish ham muhimdir. Tabiat go‘zalligi
va   san'at   o‘rtasidagi   aloqani   o‘rganish   bolalarga   yangi   estetik   tajribalar   keltiradi.
Tabiatga   sayohatlar,   ekoturizm   va   san'at   ko‘rgazmalari   orqali   bolalar   tabiatning
go‘zalligini anglab, uni san'at asarlarida ifoda etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu
jarayon   estetik   his-tuyg‘ularini   rivojlantirishga   yordam   beradi.Innovatsion   usullar
va   texnologiyalar   yordamida   estetik   tarbiyani   takomillashtirishda   ota-onalar   va
pedagoglarning hamkorligi muhim ahamiyatga ega. Ota-onalar bolalarini san'at va
estetikaga   qiziqtirishda,   ularni   ijodiy   faoliyatlarga   jalb   qilishda   va   innovatsion
texnologiyalarni qo‘llashda yordam berishlari lozim. Pedagoglar esa, o‘z darslarida
innovatsion   usullarni   qo‘llash   orqali   bolalarning   qiziqishlarini   oshirish,   ularni
san'at   va   estetikaga   jalb   qilishda   muvaffaqiyat   qozonishlari   mumkin 5
.   Umuman
olganda,   innovatsion   usullar   va   texnologiyalar   yordamida   estetik   tarbiyani
takomillashtirish   jarayoni   bolalarning   shaxsiyati   va   ruhiy   rivojlanishida   muhim
ahamiyatga   ega.   Bu   jarayon   bolalarga   go‘zallikni   anglash,   his-tuyg‘ularini   ifoda
etish va ijodiy fikrlash imkoniyatini beradi. Estetik tarbiya, bolalarning kelajakdagi
hayotida,   ijtimoiy   va   madaniy   faoliyatlarida   muhim   rol   o‘ynaydi.   Innovatsion
usullar   va   texnologiyalardan   foydalanish,   estetik   tarbiyani   yanada   samarali   va
qiziqarli qilishga yordam beradi.
5
 Xolmatova, D. (2022).  Bolalar va estetik his-tuyg‘ular .  Tashkent: O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi.
42 3.3. Estetik tarbiyaning bola shaxsining rivojlanishiga ta’siri.
Estetik   tarbiyaning   bola   shaxsining   rivojlanishiga   ta’siri   uning   butun
shaxsiyati, dunyoqarashi, tafakkuri va hissiy dunyosining shakllanishida muhim rol
o‘ynaydi. Estetik tarbiya, go‘zallikni anglash, uni his qilish va yaratish, insonning
ichki   dunyosini   boyitishning,   uning   badiiy   tafakkurini   rivojlantirishning   asosiy
vositasidir.   Bolalar   maktabgacha   davrda   o‘zlarining   estetik   idroki   orqali   o‘zlarini
va   atrof-muhitni   tushunishga,   shu   bilan   birga   o‘z   shaxsini   shakllantirishga
kirishadilar.Estetik tarbiya bolada go‘zallikni anglash, qadrlash va uni yaratishning
boshlang‘ich asoslarini qo‘yaydi. Bu jarayon bolaning estetik didini rivojlantiradi,
uning   badiiy   tasavvurini   kengaytiradi,   shuningdek,   o‘zining   ichki   hissiyotlari   va
his-tuyg‘ularini  ifodalash  imkoniyatini  beradi.  Bu, o‘z  navbatida,  bolaning  o‘ziga
bo‘lgan   ishonchini   mustahkamlashga   yordam   beradi.   Estetik   tarbiya   yordamida
bolalar   nafaqat   tashqi   dunyo   bilan   bog‘lanib,   uning   go‘zalligini   idrok   etishadi,
balki   o‘zlarining   his-tuyg‘ularini   yanada   chuqurroq   tushunishga
boshlaydilar.Estetik   tarbiya,   bolalarda   empatiya   va   sezgirlikni   rivojlantiradi.
Bolalar   san’at,   musiqa,   rasm   chizish   kabi   faoliyatlar   orqali   boshqalarning   his-
tuyg‘ularini   anglashni   o‘rganadilar.   Masalan,   musiqa   asarlari   yoki   badiiy   ijod
orqali   bola   boshqa   insonlarning   ruhiy   holatini   tushunishga   va   unga   nisbatan
empatiya   bildirishga   qodir   bo‘ladi.   Bu   bolaning   shaxsiyati   va   ijtimoiy
munosabatlarini   shakllantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.Estetik   tarbiya   bolada
ijodkorlikni   rivojlantiradi,   bu   esa   uning   shaxsiy   rivojlanishiga   bevosita   ta’sir
qiladi. Bolalar san’at bilan shug‘ullanish orqali o‘z fikrlarini erkin ifodalash, yangi
g‘oyalar   yaratish   va   o‘z   yondashuvlarini   ishlab   chiqish   imkoniyatiga   ega
bo‘ladilar.   Estetik   faoliyat   bolaning   kreativ   fikrlashini   o‘stiradi   va   uni   o‘zining
ichki   dunyosini   kengaytirishga   undaydi.   Bu   ijodiy   qobiliyatlar,   o‘z   navbatida,
43 bolaning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi va uning shaxsiy rivojlanishiga ijobiy
ta’sir   qiladi.Estetik   tarbiyaning   bola   shaxsining   rivojlanishiga   ta’siri   shundan
iboratki,   bu   jarayon   bolaning   shaxsiy   qadr-qimmatini,   o‘zining   dunyoqarashini
shakllantirishda   muhim   omil   hisoblanadi.   Go‘zallikka   bo‘lgan   muhabbat,   unga
bo‘lgan   ehtiyoj   va   unga   bo‘lgan   izlanishlar   bolalar   uchun   bir   necha   jihatdan
muhim   bo‘ladi.  Estetik  tarbiya  bolaning  ichki   olamini   boyitish   bilan  birga,   uning
ijtimoiy mas’uliyatini va shaxsiy axloqiy prinsiplarini ham rivojlantiradi. Bolaning
estetik   tarbiyasi   uning   jismoniy   rivojlanishiga   ham   ta ’ sir   qiladi .   San’at   bilan
shug‘ullanish   bolada   jismoniy   harakatni,   koordinatsiyani,   nuqtai   nazarni
rivojlantiradi.   Badiiy   faoliyat,   masalan,   raqs,   rasm   chizish   yoki   musiqa,   bolaning
motorik   rivojlanishini   ham   o‘z   ichiga   oladi.   Estetik   tarbiyaning   turli   shakllari
bolaning muvozanat, reaktsiya  tezligi  va jismoniy qobiliyatlarini  oshiradi.Bundan
tashqari,   estetik   tarbiya   bolalar   o‘rtasida   axloqiy   normalarni   va   ijtimoiy
munosabatlarni   shakllantirishga   ham   xizmat   qiladi.   San’at   orqali   bolalar   o‘zaro
hurmat, bir-birini tushunish, o‘z fikrini bildirish va boshqalar bilan muloqot qilish
kabi   ijtimoiy   ko‘nikmalarni   rivojlantiradilar.   Estetik   faoliyatning   bunday   ijtimoiy
jihatlari   bolaning   shaxs   sifatida   to‘liq   rivojlanishiga   yordam   beradi.Bola
shaxsining   rivojlanishida   estetik   tarbiya   bevosita   ta’sir   ko‘rsatadi.   U   bolada
go‘zallikni anglash va uni yaratish istagini shakllantiradi, bu esa bolaning shaxsiy
o‘sishida   ijobiy   rol   o‘ynaydi.   Badiiy   idrok,   hissiy   ong,   ijodiy   qobiliyatlar   va
ijtimoiy   mas’uliyatni   shakllantirishda   estetik   tarbiya   asosiy   omil   bo‘ladi.   Bu
jarayon   bolalar   uchun   nafaqat   dunyoqarashni   kengaytirish,   balki   o‘zini   to‘liq
ifodalash,   hissiy   va   intellektual   rivojlanishni   ta’minlashga   xizmat   qiladi.   Estetik
tarbiya, shuningdek, bolaning ichki muvozanatini va o‘zini anglashni o‘stiradi, bu
esa   uning   to‘laqonli   shaxs   sifatida   rivojlanishiga   olib   keladi.Estetik   tarbiya
44 bolaning   shaxsiy   rivojlanishida   muhim   o‘rin   tutadi.   Bu   jarayon   bolaning   estetik
idrokini   rivojlantiradi,   ijodiy   salohiyatini   oshiradi,   uning   ruhiy   va   intellektual
rivojlanishiga   xizmat   qiladi.   Estetik   tarbiya   bolaning   ijtimoiy   mas’uliyatini
shakllantirish,   axloqiy   qadriyatlarini   mustahkamlash   va   ijtimoiy   munosabatlarni
rivojlantirishda ham muhim omil hisoblanadi. Shu sababli, estetik tarbiyaning bola
shaxsining   rivojlanishiga   ta’siri   juda   keng   va   chuqur.Estetik   tarbiyaning   bola
shaxsining   rivojlanishiga   ta’siri   —   bu   ta'lim   jarayonida   muhim   ahamiyatga   ega
bo‘lgan masala. Estetik tarbiya, bolalarning go‘zallikni anglash, hissiyotlarini ifoda
etish   va   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantirishga   qaratilgan.   Ushbu   jarayon   bolalar
shaxsiyatining   turli   jihatlarini,   jumladan,   ruhiy,   ijtimoiy,   ko‘nikmalar   va   fikrlash
qobiliyatlarini   shakllantirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Estetik   tarbiya   orqali   bolalar
o‘z   his-tuyg‘ularini   tushunish,   ularni   ifoda   etish   va   boshqalar   bilan   o‘zaro
aloqalarini rivojlantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.Estetik tarbiyaning birinchi va
eng   muhim   ta'siri   —   bu   bolalarning   hissiy   rivojlanishidir.   Hissiyotlar,   bolalar
shaxsiyatining   asosiy   qismi   hisoblanadi.   Estetik   tarbiya,   bolalarga   o‘z   his-
tuyg‘ularini   anglash   va   boshqalarning   his-tuyg‘ularini   tushunish   imkoniyatini
beradi.   San'at   asarlarini   ko‘rish,   musiqalarni   tinglash   va   ijodiy   faoliyatlarda
ishtirok   etish   orqali   bolalar   o‘z   hissiyotlarini   yanada   chuqurroq   anglashadi.   Bu
jarayon,   bolalarning   o‘zlariga   bo‘lgan   ishonchini   oshiradi   va   ularni   o‘z   his-
tuyg‘ularini   ifoda   etishga   undaydi.Ikkinchi   jihat   —   bolalarning   ijodiy
qobiliyatlarini   rivojlantirishdir.   Estetik   tarbiya   bolalarga   rasm   chizish,   musiqa
yaratish,   raqsga   tushish   va   boshqa   ijodiy   faoliyatlar   orqali   o‘z   ijodkorlik
salohiyatlarini   namoyon   etish   imkoniyatini   taqdim   etadi.   Ijodiy   faoliyat
bolalarning   tasavvurlarini   kengaytiradi   va   ularni   yangi   g‘oyalar   yaratishga
undaydi.   Bu   jarayon,   bolalarning   ijodiy   fikrlashini   rivojlantirishga   va   ularning
45 shaxsiyati   orqali   o‘zlarini   ifoda   etishlariga   yordam   beradi.Estetik   tarbiya
shuningdek,   bolalarning   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   rivojlantirishda   ham   muhim
ahamiyatga   ega.   Bolalar   san'at   va   ijodiy   faoliyatlar   orqali   boshqalar   bilan   o‘zaro
aloqalarini   o‘rganadilar.   Masalan,   guruhda   ijodiy   loyihalarda   ishtirok   etish,
bolalarni   hamkorlik   qilishga,   bir-birini   tinglashga   va   fikrlarini   baham   ko‘rishga
o‘rgatadi.   Bu   jarayon   bolalarning   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   rivojlantiradi   va   ularni
jamiyatda   faol   ishtirok   etishga   tayyorlaydi.Estetik   tarbiyaning   yana   bir   muhim
ta'siri   —   bu   bolalarning   estetik   sezgilarini   rivojlantirishdir.   Go‘zallikni   anglash,
bolalarga   atrof-muhitga,   san'atga   va   tabiatga   bo‘lgan   munosabatlarini
o‘zgartirishga   yordam   beradi.   Tabiat   va   san'at   orqali   bolalar   go‘zallikni   kashf
etadilar,   ranglar   va   shakllar   o‘rtasidagi   munosabatlarni   o‘rganadilar.   Bu   jarayon,
bolalarning   estetik   his-tuyg‘ularini   kuchaytiradi   va   ularni   go‘zallikni   qadrlashga
undaydi.Estetik   tarbiyaning   ruhiy   rivojlanishga   ta'siri   ham   muhimdir.   San'at   va
ijodiy   faoliyatlar   bolalarning   ruhiy   holatini   yaxshilaydi.   Ular   stress   va
tashvishlardan   qochish   imkoniyatini   topadilar,   o‘z   his-tuyg‘ularini   ifoda   etish
orqali   ruhiy   barqarorlikni   ta'minlaydilar.   Bu   jarayon   bolalarning   ruhiy
salomatligini   oshiradi   va   ularni   ijtimoiy   hayotda   faol   ishtirok   etishga
tayyorlaydi.Estetik   tarbiya   orqali   bolalar   o‘zlariga   xos   shaxs   sifatida   rivojlanish
imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ular o‘z qadr-qimmatlarini anglash, o‘zlariga bo‘lgan
ishonchni oshirish va shaxsiy qarorlar qabul qilishda mustaqil bo‘lish imkoniyatini
olishadi.   Bu   jarayon,   bolalarning   o‘zlariga   nisbatan   ijobiy   munosabatda
bo‘lishlariga   yordam   beradi   va   ularni   o‘z   hayotlari   uchun   mas'uliyatli   shaxslar
sifatida tarbiyalaydi.Ota-onalar va o‘qituvchilar estetik tarbiyani amalga oshirishda
46 muhim   rol   o‘ynaydilar 6
.   Ota-onalar   bolalarini   san'at   va   ijodiy   faoliyatlarga   jalb
qilish,   ularni   tabiatga   olib   borish   va   estetik   muhitda   tarbiyalash   orqali   ularning
shaxsiy rivojlanishiga hissa qo‘shishlari lozim. 
XULOSA.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   estetik   tarbiyalashda   bolalar
ko‘nikmalarining   o‘rni,   albatta,   juda   katta.   Estetik   tarbiya,   bolalarga   go‘zallikni
anglash, qadrlash va yaratish qobiliyatlarini shakllantirish jarayonida ularga estetik
ko‘nikmalarni o‘rgatishning alohida o‘rni bor. Ko‘nikmalar bolalar uchun nafaqat
san’at   va go‘zallikni  idrok etish,  balki   ularning  shaxsiy   va ijtimoiy rivojlanishida
muhim   vositadir.   Estetik   ko‘nikmalar   bolalarning   his-tuyg‘ularini,   tasavvurini,
yaratuvchanligini   va   ijodkorlik   qobiliyatlarini   rivojlantirishda   asosiy   mexanizmni
tashkil etadi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarda   estetik   ko‘nikmalarni   shakllantirishda,
birinchi   navbatda,   ularda   go‘zallikka   bo‘lgan   qiziqish   va   unda   mavjud   bo‘lgan
estetik qadrlarni anglashni o‘rgatish muhim ahamiyatga ega. Ko‘nikmalar, ayniqsa,
bolalarning   atrof-muhitni   idrok   etish   orqali   rivojlanadi.   Masalan,   tabiatning   turli
ko‘rinishlari,   uning   rang-barangligi   va   shakllari   bolalarda   go‘zallikni   anglashni
o‘rgatadi.   Shuningdek,   musiqa,   rasm,   raqs   va   boshqa   san’at   turlari   orqali   bolalar
o‘zlarining   estetik   qobiliyatlarini   oshiradilar.   Musiqa   va   san’at   orqali   bolaning
didi,   tasavvuri   va   fikrlash   qobiliyati   boyiydi.Bolalar   ko‘nikmalarining   o‘ziga   xos
jihati   shundaki,   ular   bolaning   individual   xususiyatlari   va   ehtiyojlariga   mos
ravishda   rivojlanadi.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   hali   juda   kichik   bo‘lgani
6
  Nurmatova,   R.   (2021).   Bolalar   ijodkorligini   oshirishda   estetik   tarbiyaning   roli .   Tashkent:   O‘zbekiston
Respublikasi Ta'lim vazirligi.
47 uchun,   ularning   estetik   tarbiyasi   ham   ijtimoiy   va   hissiy   rivojlanishiga   xizmat
qiladi.   Ko‘nikmalarni   shakllantirishda   o‘quv   jarayonining   tizimliligi   va   izchilligi
katta   ahamiyatga   ega.   Bunda   bola   o‘ziga   mos   bo‘lgan   va   uning   qiziqishlarini
uyg‘otadigan faoliyatlarni tanlash, ularni qiziqarli va ma’lumotli tarzda taklif etish
muhimdir.   Bolalar   ko‘nikmalarini   rivojlantirishda   o‘yinlarning   o‘rni   juda   katta.
O‘yin,   nafaqat   bolalar   uchun   qiziqarli   faoliyat,   balki   ular   uchun   estetik   tarbiyani
rivojlantirishning   eng   samarali   vositasidir.   O‘yinlar   orqali   bolalar   o‘z   his-
tuyg‘ularini   ifodalash,   boshqalarni   tushunish   va   san’at   asarlariga   bo‘lgan
munosabatlarini   shakllantiradilar.Estetik   ko‘nikmalarni   shakllantirishda
bolalarning   ijodiy   faoliyatlari   ham   juda   muhim   ahamiyatga   ega.   Ular   o‘zlari
yaratgan   asarlar   orqali   o‘zining   ichki   dunyosini,   tasavvurini   va   shaxsiyatini
ifodalaydilar.   Badiiy   faoliyatlar,   rasm   chizish,   musiqa   asarlarini   ijro   etish   yoki
teatrdagi   rollar   orqali   bolalar   ijodiy   yondashuvni   o‘rganadilar.   Bu   faoliyatlar
bolaning   nutqini,   his-tuyg‘ularini   va   tasavvurini   rivojlantiradi.   Estetik
ko‘nikmalarni   shakllantirishda   o‘zini   ifodalash   va   boshqalar   bilan   muloqot   qilish
ham   alohida   ahamiyatga   ega.   Bolalar   badiiy   faoliyatlarda,   ayniqsa,   san’at   bilan
shug‘ullanishda   o‘z   hissiyotlarini   boshqa   bolalar   bilan   baham   ko‘rish   orqali
ko‘nikmalarni rivojlantiradilar. Shuningdek, estetik ko‘nikmalarni shakllantirishda
o‘qituvchi   va   tarbiyachilarning   o‘rni   ham   beqiyosdir.   Ularning   bolalar   bilan
muloqoti,   estetik   ta’limga   bo‘lgan   yondashuvi,   bolalarni   san’atga   bo‘lgan
qiziqishlarini   uyg‘otishdagi   mahorati   bolalar   ko‘nikmalarini   shakllantirishda
muhim   rol   o‘ynaydi.Maktabgacha   yoshdagi   bolalarda   estetik   ko‘nikmalarni
rivojlantirish,   shuningdek,   ularning   badiiy   didini   oshirishga,   go‘zallikka   bo‘lgan
sevgisini kuchaytirishga, ijodiy qobiliyatlarini namoyon etishga yordam beradi. Bu
ko‘nikmalar   bolaning   shaxs   sifatida   to‘liq   rivojlanishida,   uning   hissiy   va
48 intellektual rivojlanishida, shuningdek, ijtimoiy hayotda muvaffaqiyatli bo‘lishida
katta   ahamiyatga   ega.   Bolalarning   estetik   ko‘nikmalarini   shakllantirish,
shuningdek,   ularning   dunyoqarashini   kengaytiradi,   ular   go‘zallikni   nafaqat   tashqi
dunyoda,   balki   o‘z   ichki   dunyosida   ham   topishni   o‘rganadilar.Ko‘nikmalarni
shakllantirish   jarayonida   bolaning   his-tuyg‘ulari,   fikrlash   tarzi   va   ijodiy
faoliyatining mustahkamlanishi natijasida, u o‘zini va atrofidagi dunyoni yaxshiroq
tushunishga va qabul qilishga intiladi.  Bu esa bolaning shaxs sifatida rivojlanishini
ta’minlaydi.   Estetik   ko‘nikmalarni   shakllantirishda   o‘yinlar,   badiiy   faoliyatlar,
musiqa va rasm chizish mashg‘ulotlari juda samarali vositalardir. O‘qituvchilar va
tarbiyachilar  bolaning  qiziqishlarini  inobatga  olgan  holda   estetik  tarbiyani   tashkil
etish orqali bolalar uchun yaratuvchanlikni rivojlantirishga xizmat qiladilar.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
1. Abdullaeva,   D.   R.   (2021).   Bolalar   san'ati   va   estetik   tarbiya .   Tashkent:
O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi.
2. Khamroeva,   N.   T.   (2022).   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarda   estetik
ko‘nikmalarni rivojlantirish usullari .  Tashkent: O‘zbekiston ijodkorlar uyushmasi.
3. Murodova,   F.   M.   (2021).   Estetik   tarbiyada   innovatsion   yondashuvlar .
Tashkent: Talim.
4. Rasulova,   G.   A.   (2023).   Bolalar   ko‘nikmalarini   rivojlantirishda   san'atning
roli . Tashkent: O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi.
49 5. Kadirova,   S.   R.   (2020).   Maktabgacha   ta'limda   estetik   tarbiya .   Tashkent:
O‘zbekiston Ta'limi.
6. Tursunova,   M.   (2022).   Estetik   tarbiyaning   psixologik   asoslari .   Tashkent:
Qadimgi va zamonaviy ilmiy tadqiqotlar.
7. Ismoilova,   D.   M.   (2023).   Bolalarning   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantirish .
Tashkent: Ziyo.
8. Shodmonova,   L.   (2021).   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarning   estetik
sezgirligini oshirish . Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi.
9. Akhmedova,   T.   (2022).   San'at   va   tabiat   orqali   bolalarda   estetik   tarbiya .
Tashkent: San'at va madaniyat.
10. Jumaev,   R.   (2020).   Bolalar   ko‘nikmalarini   shakllantirishda   o‘yin   va   ijod .
Tashkent: O‘zbekiston Bolalar va O‘smirlar jamiyati.
11. Karimova, Z. (2021).   Estetik tarbiyada texnologiyalarni   qo‘llash .   Tashkent:
Innovatsion ta'lim.
12. O‘tkirova,   A.   (2023).   Bolalar   san'atida   estetik   ko‘nikmalar .   Tashkent:
O‘zbekiston san'ati.
13. Suyunova, M. (2020).  Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun san'at dasturlari .
Tashkent: Qoraqalpog‘iston.
14. Xolmatova,   D.   (2022).   Bolalar   va   estetik   his-tuyg‘ular .   Tashkent:
O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi.
15. Fayzullaeva,   N.   (2021).   Bolalar   ijodiy   faoliyatini   rivojlantirish .   Tashkent:
Ta'lim va madaniyat.
16. Mustafayeva, R. (2023).  San'at va estetik tarbiya .  Tashkent: Yangi avlod.
17. Xasanova,   M.   (2020).   Estetik   tarbiyani   amalga   oshirishda   o‘qituvchining
roli .  Tashkent: Ta'lim.
50 18. Abduraxmonova, S. (2022).   Maktabgacha ta'limda ijodiy usullar . Tashkent:
O‘zbekiston Ta'limi.
19. Nasriddinova,   D.   (2023).   Bolalar   san'atida   estetik   ko‘nikmalarni
rivojlantirish . Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi.
20. Qodirova, L. (2021).  Bolalar va san'at estetik tarbiya . Tashkent: O‘zbekiston
ijodkorlar uyushmasi.
21. Shokirova,   Z.   (2022).   Estetik   tarbiya   va   bolalar   ko‘nikmalari .   Tashkent:
O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi.
22. Ibragimova,   T.   (2020).   Bolalar   ko‘nikmalarini   rivojlantirishda   san'atning
o‘rni .  Tashkent: Ziyo.
23. Soliev,   A.   (2023).   Maktabgacha   ta'limda   estetik   ko‘nikmalar .   Tashkent:
Ta'lim.
24. Nurmatova,   R.   (2021).   Bolalar   ijodkorligini   oshirishda   estetik   tarbiyaning
roli .  Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi.
25. Islamova,   F.   (2022).   Bolalar   san'ati   va   estetik   tarbiyaning   o‘zaro   aloqasi .
Tashkent: O‘zbekiston ijodkorlar uyushmasi.
51

Maktabgacha yoshdagi bolalarni estetik tarbiyalashda bolalar ko‘nikmalarinining o‘rni

MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………….3

I-BOB.ESTETIK TARBIYANING NAZARIY ASOSLARI.

1.1.Estetik tarbiyaning mazmuni va ahamiyati.

1.2.Maktabgacha yoshdagi bolalar estetik tarbiyasining asosiy yo‘nalishlari.

1.3.Estetik tarbiyada bolalar ko‘nikmalarining shakllanishi.

II-BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA ESTETIK KO‘NIKMALARNI SHAKLLANTIRISH USULLARI.

2.1.San’at va tabiat orqali bolalarda estetik his-tuyg‘ularni shakllantirish.

2.2.Musiqa va rasm chizish mashg‘ulotlari orqali estetik tarbiya berish.

2.3.O‘yin va ijodiy faoliyat estetik tarbiyaning muhim vositasi sifatida.

III-BOB. ESTETIK TARBIYANING SAMARADORLIGINI OSHIRISH YO‘LLARI.

3.1.Oila va bog‘cha hamkorligining estetik tarbiyada o‘rni.

3.2.Innovatsion usullar va texnologiyalar yordamida estetik tarbiyani takomillashtirish.

3.3.Estetik tarbiyaning bola shaxsining rivojlanishiga ta’siri.

 

KIRISH

O'zbekiston Prezidenti, shuningdek, ta'lim tizimini rivojlantirish bo'yicha qilinayotgan islohotlar, bolalarni maktabga tayyorlash va ularning aqliy tayyorgarligini oshirishga katta e'tibor qaratmoqda. Prezidentning fikrlariga ko'ra, bolalar uchun maktabga tayyorgarlik jarayoni – bu ularning aqliy rivojlanishi, ijodkorlik qobiliyatlari va shaxsiy fazilatlarini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu jarayon doirasida, bolalarning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun zamonaviy uslublar va ta'lim metodlaridan foydalanish zarur. 

Shavkat Miromovich Mirziyoyev

Maktabgacha yoshdagi bolalarni estetik tarbiyalashda bolalar ko‘nikmalarining o‘rni, o‘zgacha bir pedagogik ahamiyatga ega. Estetik tarbiya – bu nafaqat go‘zallikni tushunish va qadrlashni o‘rgatish jarayoni, balki bolaning hissiy, aqliy va ijodiy rivojlanishini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Estetik ko‘nikmalar, bolaning o‘zini ifodalash, dunyoqarashini kengaytirish va atrof-muhitni idrok etish kabi jihatlarni rivojlantiradi[1]. Bolalar ko‘nikmalari, ularning shaxsiyatining asosiy tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi va estetik tarbiya orqali shakllanadi. Bu ko‘nikmalar bolaning estetik didi, badiiy tasavvuri, musiqaviy idroki, rang va shakllarni anglash kabi ko‘plab jihatlarni o‘z ichiga oladi. Estetik ko‘nikmalarni rivojlantirish, bolaning go‘zallikka bo‘lgan hissiy munosabatini o‘stiradi, unga o‘z ifodalarini erkin bildirishi va o‘z hissiyotlarini boshqarishi uchun imkoniyat yaratadi. Bu jarayon bolaning mustaqil fikrlash, ijodiy yondashuv va shaxs sifatida rivojlanishiga xizmat qiladi.Maktabgacha yoshdagi bolalarda estetik ko‘nikmalarni rivojlantirish, ularning nafaqat san’atni anglash, balki o‘zaro muloqotda bo‘lish, boshqalar bilan hamkorlik qilish kabi ijtimoiy ko‘nikmalarini ham o‘stiradi. Bunday ko‘nikmalar bolalarning jamiyatda o‘z o‘rnini topish, boshqalarni tushunish va ular bilan samarali muloqot qilish imkonini beradi. Shuningdek, estetik ko‘nikmalarni rivojlantirish, bolaning hissiy holatini yaxshilash, uning o‘zini qadrlashiga yordam beradi va ijtimoiy moslashuvini osonlashtiradi.Estetik tarbiya jarayonida bolaning ko‘nikmalarini rivojlantirishda o‘qituvchilarning, tarbiyachilarning roli beqiyosdir. Ular, bolalarning estetik qiziqishlarini va individual xususiyatlarini inobatga olgan holda, turli badiiy faoliyatlarni tashkil etadilar va shu orqali bolalarning estetik ko‘nikmalarini shakllantirishda yo‘l-yo‘riq ko‘rsatadilar.Estetik tarbiya bolalarning intellektual va hissiy rivojlanishida muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, ularni jismoniy rivojlanishiga ham yordam beradi, chunki estetik faoliyatlar bolaning motorikasi, koordinatsiyasi va reaksiya tezligini rivojlantiradi.Shunday qilib, maktabgacha yoshdagi bolalarda estetik ko‘nikmalarni rivojlantirish, nafaqat san’atni idrok etish, balki bolaning shaxsiyatini shakllantirish, uning ijodiy salohiyatini kengaytirish va jamiyatga moslashuvini osonlashtirish uchun zarur. Bu ko‘nikmalar bolalar uchun go‘zallikni tushunish va uni yaratishda, o‘z hissiyotlarini ifodalashda, boshqalar bilan muloqotda bo‘lishda va ijtimoiy mas’uliyatni his etishda bevosita ta’sir qiladi.

Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha yoshdagi bolalarni estetik tarbiyalashda bolalar ko‘nikmalarining o‘rni juda muhimdir. Ularning maqsadi, bolalarning estetik his-tuyg‘ularini, ijodiy qobiliyatlarini va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan. Estetik tarbiya bolalarga go‘zallikni anglash, san'at va tabiat bilan aloqada bo‘lish imkoniyatini beradi, bu esa ularning shaxsiy rivojlanishiga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi.

Kurs ishining vazifasi: Bolalar ko‘nikmalari, ularning o‘zini ifoda etish, ijodiy fikrlash va boshqalar bilan o‘zaro aloqalarini o‘rganish jarayonida muhim rol o‘ynaydi. Estetik tarbiya orqali bolalar ranglar, shakllar va tovushlar orqali his-tuyg‘ularini ifoda etish imkoniyatini topadilar. Bu jarayon, bolalarning hissiy rivojlanishini kuchaytiradi va ularni o‘z his-tuyg‘ularini anglashga o‘rgatadi.

Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:Ushbu kurs ishi 3 nta bob,9 ta reja,xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

 


 

[1] Abdullaeva, D. R. (2021). Bolalar san'ati va estetik tarbiya. Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi.