Dokument ma'lumotlari

Narxi 15000UZS
Hajmi 221.8KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 02 Avgust 2023
Kengaytma docx
Bo'lim Diplom ishlar
Fan Adabiyot

Sotuvchi

Behruz Temirov

Ro'yxatga olish sanasi 11 May 2023

24 Sotish

Matbuotda yoshlar siyosatini aks etishi. (“Ma`rifat”, “Turkiston” gazetalari misolida)

Sotib olish
1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI O‘ZBEKISTON DAVLAT JAHON TILLARI UNIVERSITETI XALQARO JURNALISTIKA FAKULTETI XALQARO JURNALISTIKA NAZARIYASI VA AMALIYOTI KAFEDRASI MATBUOTDA YOSHLAR SIYOSATINI AKS ETISHI (“Ma`rifat”, “Turkiston” gazetalari misolida) mavzuida 5220100 – jurnalistika (xalqaro jurnalistika) yo‘nalishi bo‘yicha bakalavr darajasini olish uchun BITIRUV MALAKAVIY ISHI Toshkent 2MUNDARIJA Kirish .................................................................................................................. 3 I BOB. YOSHLARGA OID MAVZULARNING MATBUOTDA YORITILISHI 1.1. Yoshlarni huquqiy savodxonligini oshirishda matbuotda yoritilayotgan mavzularning zaruriyati .................................................................................... 8 1.2. Kamolot YIHning yoshlarning ijtimoiy, siyosiy, ma`naviy- marifiy hayotida tutgan o`rni (“Turkiston” va “Ma’rifat”gazetalari materiallari asosida)… .......................................................................................................... 16 1.3. Matbuotda yoshlar masalalarini yoritishda dolzarb mavzular .................... 27 II BOB. MATBUOTDA YOSHLARNING MA`NAVIY IMMUNITETINI MUSTAHKAMLASH VA SPORT MAVZULARINI YORITILISHIDA MAHORAT MASALALARI 2.1. Yoshlarni ma`naviy immunitetini mustahkamlashda matbuotni o’rni va ahamiyati ........................................................................................................... 34 2.2. Matbuotda sog`lom turmush tarzini targ`ib qilish ustuvor yo`nalish sifatida .............................................................................................................. 40 2.3. Yoshlar mavzularini yoritishda tahririyat va jurnalistlarga qo`yiladigan talablar ............................................................................................................... 48 Xulosa ............................................................................................................... 55 Foydalangan adabiyotlar ro`yxati ................................................................. 59 Ilovalar… ......................................................................................................... 61 3KIRISH Oldimizda turgan eng ezgu maqsadlarimiz – mamlakatimizning buyuk kelajagi ham, ertangi kunimiz, erkin va farovon hayotimiz ham, O‘zbekistonning XXI asrda jahon hamjamiyatidan qanday o‘rin egallashi ham – bularning barcha- barchasi, avvalambor, yangi avlod, unib-o‘sib kelayotgan farzandlarimiz qanday insonlar bo‘lib voyaga yetishiga bog‘liqdir. Islom Karimov Yoshlаrni o’z хаlqini, vаtаnini sеvishgа, zаmоnаviy bilim egаlаshgа, yaхshi kаsb-hunаrli, insоnpаrvаr, аdоlаtli, jаsur, mеhnаtsеvаr, g’аyrаtli vа аjdоdlаrgа sаdоqаtli bo’lishgа, shu yurtdа аsrlаr bo’yi shаkllаngаn urf-оdаtlаrni, qаdriyatlаrni e’zоzlаshgа o’rgаtish lоzim. Zеrо, yoshlаr – kеlаjаk poydivoridir. Hоzirgi kundа O’zbеkistоn аhоlisining 64% ko’prоg’ini yoshlаr tаshkil etаdi. Bu judа kаttа kuch. Mustаqillik shаrоfаti tufаyli mаmlаkаtimiz yoshlаri ilmu fаn, mаdаniyat, sаn’аt vа spоrt sоhаlаridа o’zlаrining bоr mаhоrаt vа imkоniyatlаrini jаhоn miqyosidа nаmоyon etib, bеqiyos yutuqlаrni qo’lgа kiritmоqdаlаr. Chunki bizning yurtdа yoshlаr hаyoti hаqidа o’ylаsh, ulаrgа dоimо g’аmхo’rlik qilish – dаvlаtimizning eng birinchi vаzifаlаridаn hisоblаnаdi. Mavzuning dolzarbligi: Yoshlar yurt kelajagi, millatning istiqbolini taminlovchi kuch hisoblanadi. Yoshlarning aql-zakovati, intilishiga qarab o`sha davlatning ertangi kuni haqida bashorat qilish mumkin.Yurtimiz mustaqilligiga erishgach eng muhim masalalardan biri yoshlar siyosatiga katta e’tibor qaratildi. 1991 yil 20 noyabrda qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to‘g‘risida”gi Qonunning davlat mustaqilligi e'lon qilinganligiga endigina sakson kun to‘lgan mamalakatda qabul qilinishi, o‘z-o‘zidan o‘sha paytdayoq O‘zbekistonda yoshlarga oid siyosat davlat siyosatining muhim yo‘nalishlaridan biriga aylanishidan dalolat berar edi.Yoshlarning ijtimoiy va ma'naviy jihatdan yuksak darajada kamol topishiga qaratilgan davlatning muhim 4yo‘nalishlarini belgilab berdi va uni amalga oshirishning qonuniy asosini yaratib berdi. Qonunning mantiqiy davomi sifatida O’zbekistn Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2014 yil 6 fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishga qaratilgan qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Qarori qabul qilindi. O’ zbekiston yoshlar mamlakati hisoblanadi. Aholining 64 foizdan ko’prog’ini yoshlar tashkil etadi. Demograflarning tadqiqot xulosasiga ko’ra, ushbu ko’rsatkich yaqin besh yillikda yana 25 foizga o’sishi ilmiy taxmin qilingan. Natijada mehnatga layoqatli aholining soni 50 foizga oshadi 1 . Bu raqamlar yurtimiz aholisining nafaqat son jihatdan o’sishini, balki yoshlarning katta intellectual imkoniyatlariga ega ekanini ham namoyon etadi. Istiqlol yillari yurtimizda yoshlarni qo’llab-quvvatlash va rag’batlantirish maqsadida “Sog’lom avlod uchun” ordening ta`sis etilishi; “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakatining tashkil etilishi; “Oila yili”, “Sog’lom avlod yili”, “Barkamol avlod yili”, “Sog’lom bola yili”, “Yoshlar yili” kabi davlat dasturlarining e`lon qilinishi; yoshlar muammolarini o’rganuvchi institutlar va markazlar faoliyatining yo’lga qo’yilishi; “O’zbekistonda yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to’g’risidagi” Qonun, Kadrlar tayyorlash milliy dasturining qabul qilinishi barkamol yoshlarni shakllantirishda katta ahamiyatga ega. Ayniqsa, “O’zbekistonda yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to’g’risida”gi Qonunda yoshlarga beriladigan ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy-huquqiy kafolatlar belgilab qo’yilgan. Qonunda: “Yoshlarga oid siyosat O’zbekiston Respublikasi davlat faoliyatining ustuvor yo’nalishi bo’lib, uning maqsadi yoshlarning ijtimoiy shakllanishi va kamol topishi, ijodiy iqtidori jamiyat manfaatlari yo’lida imkoni boricha to’la-to’kis ro’yobga chiqishi uchun ijtimoiy-iqtisodiy, 1 Ubaydullayeva.R Sotsiolno-demograficheskiy protses v sovremennom Uzbekistane. // www.vrach.uz// demograficheskie-processy. 5siyosiy-huquqiy, tashkiliy jihatdan shart-sharoit yaratish hamda ularni kafolatlashdan iboratdir” 2 , deb belgilangani yuqoridagi fikrlarning yorqin dalilidir. O’zbekistonda shakllantirilayotgan fuqarolik jamiyati, hayotimizda tobora muhim ahamiyat kasb etayotgan modernizatsiya jarayonlari va keng qamrovli islohotlarning samarasi, avvalo yoshlarni qo’llab-quvvatlash, ularni intellektual salohiyatini oshirish, moddiy va ma`naviy rag’batlantirishga qaratilgan. Globallashuv zamonida jamiyatni shakllantirish va rivojlantirish jarayonida yoshlarga keng imkoniyatlar yaratish davlatning ustuvor vazifalaridan biri hisoblanadi. Bu borada olib borilayotgan ishlarni xalqqa yetkazish va uni izchil yoritib borish bevosita ommaviy axborot vositalari xodimlari zimmasiga katta mas’uliyat yuklaydi. Shu o’rinda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning “27- iyun matbuot va OAV xodimlari kuni”da soha vakillariga yo’llagan tabrigidagi murojaati fikrimizni isbotlaydi: O`zbekistonni dunyodagi taraqqiy topgan mamlakatlar qatoriga ko`tarishdek yuksak marralarni ko`zlagan qonunlarimiz, dasturlarimiz bo`ladimi – bularning barchasini amalga oshirish uchun xalqimizga ochiq va ravshan qilib yetkazish, el-yurtimizni safarbarlikka chorlash, ruhini ko`tarish yo`lida matbuot va axborot vositalarining o`rni va ahamiyati beqiyos. …Unib-o`sib kelayotgan yoshlarimizni mustaqil fikrlaydigan, bizning qanday buyuk tarix va merosga ega ekanimizni anglab, ana shu bebaho boylikni qadrlab yashaydigan, biz boshlagan ulug’ ishlarning munosib davomchilari bo`lgan insonlar etib voyaga yetkazishda matbuot ahlining haqqoniy so`zi, uning ta`siri g`oyat muhim, aytish mumkinki, hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanini hech qachon esimizdan chiqarmasligimiz lozim.” 3 Har qanday islohotlarning, xususan, yosh avlod masalalari bo`yicha islohotlarning muvaffaqiyati ko`p jihatdan jamiyatda amalga oshirilayotgan islohotlarning mazmun – mohiyati va undan ko`zlangan maqsadning to`liq ijrosi davlat tomonidan ta`minlashga, nazorat qilinishiga, bu islohotlarning natijasini 2 “O’zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to’g’risida”gi Qonun. 1-modda // O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi // 1992 y., 2-son. 3 “Xalq so`zi” gazetasi 27-iyun, 2013yil. 6yoshlar faoliyatida aks etishiga bog`liq. Shu o`rinda OAV xususan bosma nashrlarda yoshlarimiz o`z orzu – istaklarini, talablari-yu takliflarini erkin ifoda etish, barobarida ularni tergab turuvchi nazorat ko`zgusiga aylanishi kerak. Shu nuqtai nazardan jamiyatda yoshlar siyosati, uni amalga oshirish borasida qilinayotgan sa`y harakatlar, yaratilayotgan cheksiz imkoniyatlarning tezkorlik va holisona yondashuv bilan yoritish aynan yoshlar matbuoti oldida turgan dolzarb vazifa hisoblanadi. Bitiruv malakaviy ishining ob`ekti va predmeti: Marifat” va Kamolot YIH muassisligidagi “Turkiston” gazetalarining 2014-2015 yillardagi taxlamlari ishga ob’ekt qilib olindi. “Yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishga qaratilgan qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida”gi Qarorning ijrosini matbuotda yoritilishini o`rganib chiqildi. Yoshlarninig ijtimoiy hayotdagi o`rni, yoshlarni globallashuv davrida ommaviy madaniyat kabi yot g`oyalardan himoyalash va sog`lom turmush tarzini targ`ib qilishda matbuotning o`rni va ahamiyatini yuqoridagi obektlar misolida taqqoslash, yutuq va kamchiliklarini aniqlash ishimizning predmeti hisoblanadi. Bitiruv malakaviy ishining yangiligi: Mavzu dolzarbligi bois ko`plab amaliy nazariy ishlar amalga oshirilgan. Eng avvalo Prezidentimizning asarlari, mavzu doirasida qabul qilingan qonun va qarorlari bu borada dasturilamal hisolanadi. Bizning kichik tadqiqotimiz davomida qabul qilingan “O`zbekiston Respublikasi yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishga qaratilgan qo`shimcha chora - tadbirlar” to’g’risidagi Qarorning ijrosini matbuotda yoritilishi va yoshlar huquqiy savodxonligini oshirishga qaratilgan materiallarni 2014- 2015 yil gazeta tahlamlari asosidagi tahlili ishimizning yangiligi hisoblanadi. Bitiruv malakaviy ishining maqsad va vazifalari: Bitiruv malakaviy ishimizning asosiy maqsadi yoshlar masalalarini xususan yoshlar siyosatini, yoshlarga oid bo`lgan masalalarni Respublikamizning ikki yirik tirajdagi matbuoti misolida o`rganib chiqish. 2014 -2015 yillarda chop etilgan materiallari asosida ularni tahlil qilish, yutuq va muammolarni aniqlashdan iborat. Tadqiqot jarayonida quyidagi vazifalarni belgilab oldik: 7 O`zbekistonda yoshlar siyosatining matbuotda aks etishi masalalarini o`rganish;  Yoshlar huquqiy savodxonligini oshirishda matbuotning o`rni va ahamiyati;  Har ikki matbuotda “Ma`rifat” va “Turkiston” gazetalarida yoshlar masalalarini yoritishdagi o`ziga xosliklar va mahorat masalalari;  Yoshlarning muammolarini yoritish masalalariga e`tibor qaratish;  Globallashuv davridayotg`oyalar tasirida himoyalashda matbuotning ahamiyatini o`rganib chiqish;  Yoshlar masalalarini yoritishda tahririyat va jurnalistlarga qo`yiladigan talablarni o`rganish; - O`rganib chiqish jarayonida ko`ringan kamchiliklarni asoslab berish va taklif mulohaza bildirish. Bitiruv malakaviy ishining metodologik va nazariy asoslari: O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov asarlari, farmonlari, maruzalari matni, nutqlari, yoshlar siosatiga oid qonun hujjatlari va qonunosti hujjatlari ishimizning metodologik asosi hisoblanadi. Nazariy asoslari sifatida jurnalistikaga doir ilmiy kitoblar, maruzalar matni, sohaga doir ilmiy o`quv qo`llanmalar, ilmiy nazariy adabiyotlardan foydalanildi. Bitiruv malakaviy ishning nazariy va amaliy ahamiyati: Jurnalistikada tahrir bilan bog`liq fanlarda nazariy jihatdan o`rganish mumkin. Amaliy jihatdan tadqiqot ishimizdan talabalar kurs ishlari, bitiruv malakaviy ishlarini hamda magistrlik dissertatsiyalarini yozishda foydalanishi mumkin. Bitiruv malakaviy ishning tuzilishi: Kirish, 2 bob, 6 fasl, xulosa adabiyotlar ro`yxati va ilovalardan iborat. 8I BOB. YOSHLARGA OID MAVZULARNING MATBUOTDA YORITILISHI 1.1. Yoshlarni huquqiy savodxonligini oshirishda, matbuotda yoritilayotgan mavzularning zaruriyati “Bugun biz demokratik jarayonlarni chuqurlashtirish, aholining siyosiy faoliyatini oshirish, fuqarolarning mamlakatimiz siyosiy va ijtimoiy hayotdagi amaliy ishtiroki haqida so’z yuritar ekanmiz, - deb ta’kidlaydi I.Karimov, - albatta axborot erkinligini ta`minlamasdan, ommaviy axborot vositalarini odamlar o’z fikr va g’oyalarini, sodir bo’layotgan voqealarga o’z munosabati va pozitsiyasini erkin ifoda etadigan minbarga aylantirmasdan turib, bu maqsadlarga erishib bo’lmasligini o’zimiz yaxshi tasavvur etamiz”. 4 “Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish milliy dasturi”da qayd etilganidek, huquqiy bilimlarni OAV orqali targ’ib qilish tizimini takomillashtirish muhim ahamiyatga ega. OAV huquqiy mavzulariga e`tiborni kuchaytirish, aholi o’rtasida ko’proq ko’tarilayotgan huquqiy masalalarni davriy nashrlar sahifalarida, televideniye va radio eshittirishlarida tushuntirib berish borasidagi hissasini keskin oshirish zarur vazifadir” 5 . Konstitutsiya va qonunlarga rioya qilish va ular bo‘yicha faoliyat yuritish har bir shaxs uchun jinsi, yoshi, millati, ijtimoiy kelib chiqishi va yana boshqa senzlardan qat'iy nazar majburiydir. Shuning uchun ham mamlakatimizda amalga oshirilayotgan barcha ijobiy o‘zgarishlar zamirida har tomonlama barkamol – jismonan sog‘lom, aqlan yetuk, nafaqat ko‘plab bilimlarni, hozirgi davrda talab katta bo‘lgan kasb-hunarlarni egallagan, ayni paytda, mustaqil va ijodiy fikrlashga qodir, intellektual salohiyati yuksak yosh avlod to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilishdek ustuvor maqsad mujassam ekani tabiiydir. Konstitutsiyamizda aynan yoshlarning huquq va erkinliklari tegishli konstitutsiyaviy normalar asosida o‘z ifodasini topgan. Zotan, konstitutsiyaning 4 Karimov I.A Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi (O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi ma`ruza) // Xalq so’zi, 2010 yil, 13 noyabr. 5 Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish milliy dasturi// O’zR Oliy Majlisi Axborotnomasi.-Toshkent, 1997,9(1257)- son.-B.-30. 9muqaddimasidayoq hozirgi va kelajak avlodlar oldidagi yuksak mas'ullikni nazarda tutuvchi norma belgilab qo‘yilgan. Sababi davlatimiz huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini qurishda yoshlarimizning ertangi kun uchun munosib vorislik masalasiga e'tibor qaratmoqda.  Davlat va uning sub`ektlari zimmasidagi yoshlar siyosati bo’yicha vakolatlarga quydagilar kiradi:  Yoshlar faoliyatiga oid umumiy ijtimoiy-iqtisodiy tashkiliy holatni aniqlash; Mavjud vakolatlar doirasida davlat yoshlar siyosati sohasiga huquqiy regulyatsiya munosabatlari;  Hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy, demografik, madaniy, etnik va boshqa xususiyatlari va jihatlarini hisobga olgan holda hududiy yoshlar siyosatini dasturlarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish; Davlat yoshlar siyosatining viloyatlar doirasidagi boshqaruv organlarini shakllantirish, yoshlar siyosatini amalga oshiruvchi ijro hokimiyati organlari tizimini aniqlash;  Hudud miqyosida faoliyat ko’rsatuvchi bolalar va yoshlar tashkilotlarining restrini amalga oshirish;  davlat yoshlar siyosati me`yorlar asosida belgilangan tartibda uni amalga oshirishda mamlakat miqyosida byudjet moliyaviy sarf-harajatlarni shakllantirish;  davlat yoshlar siyosatini amalga oshirishda ishtirok etuvchi barcha muassasalar va tashkilotlar faoliyatini muvofiqlashtirish. Davlat siyosatini amalga oshirishda mahalliy o’zini o’zib boshqarish organlari doirasidagi vakolatlar quyidagilardan iborat:  mahalliy o’zini o’zi boshqarish organlari miqyosida davlat yoshlar siyosatini amalga oshirishni rejalashtirish, tashkil qilish va boshqarish;  o’z vakolatlari doirasida davlat yoshlar siyosatini amalga oshirish yuzasidan me`yoriy hujjatlar tayyorlash;  hududiy mahalliy jamiyatlar miqyosida davlat yoshlar siyosatini amalga oshirish dasturlarini ishlab chiqish va ularni amaliyotga joriy qilish; 10 davlat yoshlar siyosatini amalga oshirishda mahalliy buyudjet va fondler sarf- harajatlarni tashkil qilish;  davlat yoshlar siyosatini amalga oshiruvchi barcha tashkilotlar va muassasalar faoliyatini muvofiqlashtirish. Shu bilan birgalikda O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining shu va shu kabi normalari Konstitutsiya normalari asosida qabul qilingan qator qonun hujjatlarida, ularning muayyan tarkibiy qismlarida o‘zining to‘la ifodasini topgan. Mazkur davrda “O‘zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to‘g‘risida”gi (1991-yil 20-noyabr), “Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida”gi (1992), “Ta'lim to‘g‘risida”gi (1992-yil, 1997-yil 29-avgust yangi tahrirda) qonunlar, qator kodekslar, Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi (1997 yil 29 avgust), Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish Milliy dasturi (1997) qabul qilindi. 1992 yilda esa, Bola huquqlari to‘g‘risidagi xalqaro Konvensiyaga qo‘shildi. Shuningdek mazkur yillar davomida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Respublika yosh ijodkorlarini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi (1992), “O‘zbekiston Respublikasining yosh mualliflariga eng yaxshi asarlari va ilmiy ishlari uchun Davlat mukofotini topshirish to‘g‘risida ” (1993- yil), “O‘zbekiston Respublikasi yoshlarining “Kamolot” jamg‘armasi to‘g‘risida” (1996-yil), “Huquqiy tarbiyani yaxshilash, aholining huquqiy madaniyati darajasini yuksaltirish, huquqshunos kadrlarni tayyorlash tizimini takomillashtirish, jamoatchilik fikrini o‘rganish ishini yaxshilash haqida” (1997), “Respublika Ma'naviyat va ma'rifat kengashini qo‘llab-quvvatlash to‘g‘risida”gi (1999) farmonlari e'lon qilindi. Mazkur bosqichda qabul qilingan qonun hujjatlari O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi bilan birgalikda yoshlarni yagona mafkura asosida tarbiyalashga xizmat qiluvchi eski ma'muriy-buyruqbozlik tizimi va uning huquqiy asoslarini tugatib, ularni tarbiyalash, huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilishning demokratik asoslarini belgilab berdi. Shuningdek voyaga yetmaganlar o‘rtasida tarbiyaviy ishlarni kuchaytirish, buning uchun mas'ul davlat idoralari, jamoat tashkilotlari hamda voyaga yetmaganlar ishlari bo‘yicha komissiyalar 11faoliyatini takomillashtirishga, jamiyatimizning ijtimoiy-ma'naviy va iqtisodiy yangilanish jarayonida yoshlarning o‘z o‘rnini topishiga ko‘maklashish, birinchi navbatda, qishloq joylardagi yigit-qizlarni ish bilan ta'minlash, jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanishi uchun imkoniyat yaratishga alohida e'tibor qaratildi. Ushbu davrda “ Bola huquqlari to‘g‘risidagi xalqaro Konvensiyaga doir bolalar savdosi, bolalar fohishabozligi va bolalar pornografiyasiga taalluqli Fakultativ protokol”ga qo`shilish haqida va “Voyaga yetmaganlar o‘rtasida nazoratsizlik va huquqbuzarliklarning profilaktikasi to‘g‘risida”gi (2010-yil), “Alkogol va tamaki mahsulotlarining tarqatilishi hamda iste'mol qilinishini cheklash to‘g‘risida”gi (2011) qonunlar qabul qilindi. Shuningdek, 2008-yil 8-aprelda “Ishga qabul qilish uchun eng kichik yosh to‘g‘risida”gi hamda “Bolalar mehnatining og‘ir shakllarini taqiqlash va yo‘q qilishga doir shoshilinch choralar to‘g‘risida ” gi Konvensiyalar ratifikatsiya qilindi. 2001-yil 4-yanvardagi O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganishni tashkil etish to`g`risida”gi Farmoyishi ham jamiyatda, ayniqsa yoshlar orasida huquqiy madaniyatni yuksaltirish uchun dasturulamal bo`lib xizmat qildi. Bir so’z bilan aytganda, yoshlarga oid davlat siyosatining huquqiy asoslarini tashkil etuvchi qonun hujjatlarining doirasi juda ham keng. Bu borada “Yoshlar yili” Davlat dasturi doirasida amaldagi qonun hujjatlarini takomillashtirish yuzasidan tashkil etilgan ishchi guruh tomonidan mustaqillik yillarida qabul qilingan amaldagi qonun hujjatlari atroflicha tahlil qilinib, yoshlar huquqlari, manfaatlari va erkinliklari belgilangan qonun hujjatlari tizimi shakllantirilganligi muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. Ishchi guruh tomonidan amaldagi normativ-huquqiy bazani, uning yoshlar manfaatlari va huquqlarini himoya qilishga oid qismini takomillashtirish maqsadida inventarizatsiyadan o‘tkazish jarayoni Konstitutsiya va kodekslardan tashqari, bu sohada 22 qonun, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 15 ta farmoni va 11 ta qarori, Vazirlar Mahkamasining 41 ta qarori, 32 ta idoraviy-me'yoriy hujjat mavjud ekanligini ko‘rsatdi. Shundan keyin ham yana o‘nlab yangi qonun hujjatlari qabul qilinganligi hisobga olinsa, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi normalariga asoslangan, yoshlarga oid 12davlat siyosatining huquqiy asoslarini belgilab beruvchi normativ-huquqiy hujjatlar tizimi 150 dan ortiq qonun hujjatlaridan tashkil topganligi ma'lum bo‘ladi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 40-moddasida har bir inson malakali tibbiy xizmatdan foydalanish huquqiga ega ekanligi belgilangan. Mazkur konstitutsiyaviy normaning hayotiyligini ta'minlash maqsadida sog‘liqni saqlash tizimiga har yili Davlat byudjeti xarajatlarining 12-15 foizdan ortiq qismi yo‘naltirilmoqda. O‘zbekiston 2011-yilda “Bolalarni asraylik” xalqaro tashkiloti tomonidan tuzilgan 161 mamlakatdan iborat jahon reytingida o‘sib kelayotgan yosh avlod salomatligi haqida eng ko‘p g‘amxo‘rlik ko‘rsatilayotgan davlatlar orasida 9- o‘rinni egalladi 27. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti Bosh direktori Margaret Chen o‘zining 2011-yil 25-26 noyabr kunlari poytaxtimizda bo‘lib o‘tgan nufuzli xalqaro anjumandagi nutqida e'tirof etganidek: “O‘zbekistonda hatto global inqirozlar davrida ham aholining salomatlik ko‘rsatkichlari muttasil oshib, umr ko‘rish davomiyligi yuksalmoqda. O‘zbekiston bu bilan haqli ravishda faxrlansa arziydi”. Mamlakatimiz rahbari Islom Karimov “O‘zbekistonda ona va bola salomatligini muhofaza qilishning milliy modeli: “sog‘lom ona – sog‘lom bola” mavzusidagi ushbu xalqaro simpoziumning ochilishidagi nutqida bu muvaffaqiyatlarimizning omillari haqida atroflicha to‘xtalib, mustaqil rivojlanish yillarida mamlakatimiz sog‘liqni saqlash tizimini barpo etishni davom ettirish va yangilash imkonini berayotgan mustahkam poydevor yaratilganiga anjuman ishtirokchilari e'tiborini qaratdi. “Har kim bilim olish huquqiga ega. Bepul umumiy ta'lim olish davlat tomonidan kafolatlanadi.Maktab ishlari davlat nazoratidadir” 6 . O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining ushbu 41-moddasi ijrosi yuzasidan ham faxrlansa arziydigan islohotlar amalga oshirildi. Birgina Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi (1997-yil) va Maktab ta'limi rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi (2004-yil) doirasida 1539 ta akademik litsey va kasb-hunar kollejlari, 7800 tadan ziyod umumta'lim maktablari yangitdan qurilib, to‘liq 6 O’zbekiston Respblikasining Konstitutsiyasi.-T.: O’zbekiston, 2013 . 13zamonaviy vositalar bilan jihozlandi. Oliy ta'lim muassasalarining soni 1,8 barobar (37 tadan 66 taga, shundan 59 tasi milliy, 7 tasi xorijiy) ko‘paydi. 5980 ta bolalar sport maskanlari, 6151 ta yopiq sport zallari barpo etildi28. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2001-yil 4-yanvarda e'lon qilingan “O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini o`rganishni tashkil etish to`g`risida”gi Farmoyishi ham mamlakatda Konstitutsiyani ommaviy ravishda o`rganish hamda uni hayotga tatbiq etish bo`yicha dasturulamal vazifasini o`tamoqda. Mana shu maqsadda davlatimiz rahbari O`zbekiston Konstitutsiyasini bolalar bog`chasidan boshlab o`rgatish, maktablarda darslik tariqasida o`qitish hamda oliy o`quv yurtlarida esa maxsus dars sifatida o`rganishni vazifa qilib qo`ydi. Sog‘liqni saqlash va ta'lim sohasidagi islohotlar shular bilan cheklanib qolmay, hozir ham izchil davom ettirilmoqda. Xususan, 2011- 2015-yillarda 700 dan ortiq tibbiyot muassasasi, 400 ta bolalar sporti, 221 ta bolalar musiqa va san'at maktabi qurib, foydalanishga topshirish, sport bilan muntazam shug‘ullanadigan bolalar sonini 2 barobar ko‘paytirish, zamonaviy “elektron ta'lim” loyihasini joriy etish kabi ko‘plab ishla rejalashtirilgan bo‘lib, bu vazifalar bosqichma-bosqich amalgam oshirilmoqda. Bu borada erishilayotgan natijalar 2011- 2012 yillarda poytaxtimizda o‘tkazilgan nufuzli xalqaro anjumanlarda nufuzli xalqaro tashkilotlar, dunyoning barcha qit'alaridan kelgan xorijlik ekspertlar tomonidan e'tirof etildi. Yurtimizda avvalo ommaviy axborot vositalari rivojini ta'minlaydigan, demokratik talab va standartlarga to‘la mos keladigan mustahkamqonunchilik bazasi yaratildi. Ushbu davrda ommaviy axborot vositalarini erkin vajadal rivojlantirishga, axborot sohasining samarali faoliyat ko‘rsatishini ta'minlashgaqaratilgan 10 ga yaqin qonun hujjatlari qabul qilindi. Ko`rilgan chora tadbirlarnatijasida bugungi kunda O‘zbekistonda ommaviy axborot vositalari 1326 tani tashkil etdi. Ulardan 704 tasi gazeta, 254 tasi jurnal, 17 tasi axborotnoma-byulleten, 4 tasi axborot agentligi, 63 tasi televideniye, 36 tasi radio,165 tadan ziyodi esa veb-saytlardir. Mavjud bosma davriy nashrlarning 43 foizi, telekanallarning qariyb 53 foizi, radiokanallarning 85 foizi nodavlat ommaviy axborot vositalari hisoblanadi. 14Axborot va so`z erkinligining mamlakatimizda yuqori darajada ta`minlanishibirinchidan, fuqarolarning konstitutsion shaxsiy huquqlarini kafolatlash bilan birgao`sib kelayotgan yosh avlodning bilim olish jarayonida o`ziga kerakli axborotniishonchsiz va noxolis tashqi axborot manbalaridan emas, balki mamlakatda ro`yxatgaolingan va har bir berilgan axboroti uchun javob beradigan manbalardan olishigaimkoniyat yaratadi. 2012-yil 10 dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Chet tillarni o‘rganish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Qarori qabul qilindi. Qarorda zamonaviy pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda o‘qitishning ilg‘or uslublarini joriy etish yo‘libilan, o‘sib kelayotgan yosh avlodni chet tillarga o‘qitish, shu tillarda erkin so‘zlashaoladigan mutaxassislarni tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish hamda buningnegizida, ularning jahon sivilizatsiyasi yutuqlari hamda dunyo axborot resurslaridankeng ko‘lamda foydalanishlari, xalqaro hamkorlik va muloqotni rivojlantirishlariuchun shart-sharoit va imkoniyatlar yaratish maqsadida 2013-2014 o‘quv yilidan boshlab, Respublikaning barcha hududida chet tillarni, asosan, ingliz tilini o‘rganish umumta'lim maktablarining birinchi sinflaridan o‘yin tarzidagi darslar va og‘zaki nutq darslari shaklida, ikkinchi sinfdan boshlab esa, alifbo, o‘qish va grammatikani o‘zlashtirishdan bosqichma-bosqich boshlanishi, oliy o‘quv yurtlarida ayrim maxsusfanlarni, xususan, texnik va xalqaro mutaxassisliklar bo‘yicha o‘qitish chet tillarda olib borilishi, umumiy o‘rta, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta'limi muassasalariningo‘quvchilari va o‘qituvchilarini chet tillar bo‘yicha darsliklar va o‘quv-uslubiykomplekslar bilan ta'minlash, ularni belgilangan muddatlarga rioya etilgan holda qayta nashr etish, O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Respublika maqsadli kitob jamg‘armasining aylanma mablag‘lari hisobidan bepul amalga oshirilishi 7 Karimov I. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasida ko’rsatib 7 Karimov I. A.Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsyepsiyasida ko’rsatib o’tilgan: O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo‘shma majlisidagima'ruza.2010 yil 12 noyabr/ I.Karimov. –Toshkent : “O‘zbekiston”, 2010.-B-.28. 15o’tilgan. Yurtimizda maktab ta'limi 7 ta tilda – o‘zbek, qoraqalpoq, rus, qozoq, qirg‘iz, turkman va tojik tillarida olib boriladi. Bu ham fuqarolarimizning jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qat'i nazar qonun oldida tengligiga doir konstitutsiyaviy qoidaga og‘ishmay amal qilinayotgani, shuningdek, davlat yoshlarimizning Konstitutsiya va qonunlarda mustahkamlangan huquqlari va erkinliklarini qat'iy ta'minlab kelayotganining yana bir isboti. O`quvchi qizlar uchun “Zulfiya” nomidagi Davlat mukofoti, oily ta`lim muassasalari talabalari uchun O`zbekiston Respublikasi Prezidenti, Beruniy, Ibn Sino, Navoiy, Ulug`bek, Imom al-Buxoriy nomlaridagi Davlat stipendiyalari ta`sis etildi va shu kungacha mingdan ortiq yoshlar ushbu tanlovlarda g`olib bo`lib, ko`plab imtiyoz va rag`batlarni qo`lga kiritdilar. Bundan tashqari mazkur davrda voyaga yetmaganlar va yoshlar huquqlarini himoya qilish, ularni yanada kengroq qullab- quvvatlash maqsadida yosh iste'dodlar uchun “Nihol” mukofoti (2006), “Voyaga yetmagan bolalarni farzandlikka va bolalarni oilaga tarbiyaga olish (patronat) to‘g‘risida”gi Nizomga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi (2007),“Yosh oilalarni moddiy va ma'naviy qo‘llab-quvvatlashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmon (2007) imzolandi, shuningdek O‘zbekistonda bolalar farovonligini ta'minlash bo‘yicha Harakat dasturi (2007), Bolalar musiqa va san'at maktablarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash va ularning faoliyatini yanada yaxshilash bo‘yicha 2009-2014 yillarga mo‘ljallangan Davlat dasturi qabul qilindi. Yurtboshimizning “O‘zbekistonda yashayotgan barcha-barcha yoshlar mening bolalarim, mening farzandlarim!” degan so‘zlari maktab va ta'lim sohadasi yurtimizda amalga oshirilayotgan ishlarda o‘z ifodasini topmoqda. Bugungi kunda mamlakatimizda 9779 ta umumta'lim maktabi faoliyat yuritmoqda. Maktab ta'limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturini amalga oshirish doirasida 2004-2009 yillarda respublika bo‘yicha 8500 dan ziyod maktab qurildi va kapital ta'mirlandi. Ularning aksariyati qishloqlarda joylashgan. Ushbu maqsadlar uchun 1,4 trillion so‘m mablag` sarflandi. 16“Kadrlar tayyorash dasturi deb nomolgan Ta'lim sohasini isloh qilish dasturi mamlakatimizda yangi jamiyat qurishning bosqichma-bosqich va tadrijiy rivojlanish prinsipiga asoslangan iqtisodiy va siyosiy islohotlarning biz tanlagan “o‘zbek modeli” – o‘z taraqqiyot yo‘limizning ajralmas tarkibiy qismidir. Dasturga muvofiq mamlakatimizda “9+3” sxemasi bo‘yicha 12 yillik umumiy majburiy bepul ta'lim tizimi joriy etildi. Dasturni hayotga tatbiq etish davomida uzluksiz xususiyat kasb etgan ta'limning nafaqat shakli, balki mohiyati ham tubdan o‘zgartirildi. Ayni paytda davlatimiz rahbari tomonidan yoshlarning huquq va manfaatlarini ta’minlash bo‘yicha qo‘yilgan vazifalarni to‘liq amalga oshirish uchun hali ko‘p ishlar qilinishi kerak. Bu, birinchi navbatda, yigit-qizlarimizning olijanob intilishlarini ro‘yobga chiqarish, jamiyatimizning ijtimoiy, iqtisodiy va ma’naviy rivojlanishida ishtirok etishida barcha yordamni ko‘rsatish bilan bog‘liqdir. Shu munosabat bilan bugungi kunda yoshlarda xalqimizga mutlaqo yot bo‘lgan turli oqimlar va ta’sirlarga qarshi mustahkam mafkuraviy immunitetni shakllantirish dolzarb ahamiyat kasb etadi. 1.2. “Kamolot” YIHning yoshlarning ijtimoiy, siyosiy, ma`naviy- marifiy hayotida tutgan o`rni (“Turkiston” gazetasi misolida) Yoshlar siyosatini amalga oshirishda, yurtimiz yoshlarini keng qamrab olgan Kamolot YIH faoliyati ham muhim o`rin tutadi. Shu nuqtai nazardan harakatning 2014-yilda amalga oshirgan yoshlar siyosatini ijrosini taminlashga qaratilgan harakatning faoliyati bilan tanishib chiqdik. Ushbu dastur ijrosini ta'minlash maqsadida Harakat tizimida bir qator ishlar amalga oshirilgan. Shu bilan birga o`tkazilgan, targ`ibot tashviqot ishlari, ijtimoiy siyosiy tadbirlarining matbuotda yoritilishi xususan “Turkiston” gazetasi misolida ko’rib chiqamiz. “Turkiston” gazetasi “Kamolot” YIH Markaziy kengashi, “Turkiston” gazetasi mehnat jamoasi muassisligida nashr etiladi. Gazeta o’z oldiga respublika yoshlarini axborot bilan ta`minlash, shu bilan birga o’sib kelayotgan yosh avlodni ona Vatanga muhabbat, yurtga sadoqat, milliy qadriyatlarimizga hurmat ruhida tarbiyalashga xizmat qilish 17vazifasini qo’ygan. Shuningdek, davlatimiz siyosatini keng ommaga sodda va ravon tilda yetkazish dunyoqarashini kengaytirish, bilim va salohiyatini yanada boyitishni maqsad qilgan. Gazeta o’zbek tilida haftada ikki marta nashr qilinadi. 8 betdan iborat gazetaning auditoriyasini asosan, 14-30 yosh oralig’idagi gazetxonlar tashkil qiladi. Harakatning 2014-yil yakunida berilgan ma’lumotlarga ko’ra yoshlarga oid davlat siyosati doirasida “Yoshlarni davlat hokimiyati (qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud) organlari tizimi va faoliyati bilan yaqindan tanishtirish” maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalari, Vazirlar Mahkamasi, Konstitutsiyaviy, Oliy va Oliy xo‘jalik sudlari hamda ushbu idoralarning quyi tizimlarida turkum uchrashuvlarni tashkil etish maqsadida davomida 960 marotaba “Hokim va yoshlar” uchrashuvlari tashkil etilgan bo‘lib, qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud organlariga uyushtirilgan 2 625 ta tashriflar doirasida 248 786 nafar yoshlar ishtirok etgan. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 21 yilligi munosabati bilan o‘tkazilgan majlisidagi ma'ruzasi targ‘ibotini tashkil etish bo‘yicha “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakatining hududiy Kengashlari tomonidan manzilli reja ishlab chiqilgan bo’lib, ushbu rejaga asosan hududlarda fevral-mart oylari davomida targ‘ibot ishlari amalga oshirildi. Ushbu targ‘ibot loyihasi doirasida 300 ga yaqin tadbirlar amalga oshirilgan. “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati tomonidan bir qator hamkor tashkilotlar ko‘magida 2013-yilning mart-may oylari davomida “Siz qonunni bilasizmi?” tanlovi o‘tkazilgan. Tanlovining 2013-2014 o‘quv yilidagi bosqichlarida 15 mingdan ortiq akademik litsey va kasb-hunar kollejlarining 55 ming (2013 yil 50 ming) nafarga yaqin yoshlari jalb etilib, shundan, tanlovning mahalliy bosqichlarida 1 571 ta o‘rta maxsus, kasb-hunar ta'limi muassasalarining 12 568 nafar o‘quvchilari, tanlovning hududiy bosqichlarida 193 ta o‘rta maxsus, kasb-hunar ta'limi muassasalarining 1 544 nafar o‘quvchilari hamda 14 ta o‘rta maxsus, kasb-hunar ta'limi muassasalarining 126 nafar o‘quvchilari tanlovning respublika bosqichida ishtirok etishgan. 18Talaba yoshlarning soliq qonunchiligi sohasidagi bilimlarini oshirish, bu boradagi amaliy ko‘nikmalarini mustahkamlash, ularni O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, Soliq kodeksi va boshqa qonun hujjatlariga hurmat ruhida tarbiyalash, soliq siyosatini yanada erkinlashtirish borasida amalga oshirilayotgan islohotlardan xabardor qilib borish maqsadida O‘zbekiston Milliy universiteti Madaniyat saroyida “Soliq bilimdonlari - 2014” ko‘rik-tanlovi o‘tkazildi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2014-yil 6-fevraldagi PQ-2124-son Qarori bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasida 2014-yilda yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishga qaratilgan qo‘shimcha chora-tadbirlar Dasturi”ning 1-bandi ijrosini ta'minlash maqsadida “O‘zbekiston Respublikasining Yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to‘g‘risida”gi qonunining yangi tahrirdagi loyihasiga Harakat tomonidan 300 ga yaqin konstruktiv takliflar taqdim etilib, mazkur takliflarning 15 tasi qonunning yangi tahrirdagi loyihasiga kiritilgan. Shuningdek, Dasturning 51, 52, 53 va 56-bandlarida belgilangan vazifalar ijrosini ta'minlash maqsadida Harakat tomonidan hisobot davrida 1000 ga yaqin targ‘ibot tadbirlari tashkil etildi. Targ‘ibot tadbirlari davomida ishchi guruhlari tomonidan voyaga yetmaganlarni ko‘ngil ochish (dam olish) joylarida tungi vaqtda ota-onasidan biri yoki uning o‘rnini bosuvchi shaxsning kuzatuvisiz bo‘lishlarini, behayolik, zo‘ravonlik va shavqatsizlikni targ‘ib qiluvchi mahsulotlarni tayyorlash, O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish, tarqatish, reklama qilish va namoyish etilishini, yoshlar orasida huquqbuzarlik va jinoyatchilikni hamda ota-onalar yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar tomonidan bolalarni tarbiyalash va ularga ta'lim berish borasidagi majburiyatlarni bajarmaslik holatlarini oldini olishga qaratilgan mavzularda tashkil etilgan. “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati tomonidan 2007-yildan buyon yozgi ta'til mavsumida oromgohlarga jalb etilmagan voyaga yetmaganlarning bo‘sh vaqtlarini mazmunli tashkil etish, yoshlar o‘rtasida huquqbuzarliklarning oldini olish hamda ichki ishlar idoralarida profilaktik hisobda turuvchi voyaga yetmaganlarning xulqini ijobiy tomonga o‘zgartirish orqali profilaktik hisobdan chiqarishga tavsiya qilish 19maqsadida tarbiya va sport-sog‘lomlashtirish oromgohlari tashkil etilmoqda. Xususan, 2007-2013 yillar mobaynida 9 508 nafar, shu jumladan, 2007-yilda 1 140 nafar, 2008- yilda 1 200 nafar, 2009-yilda 1 095 nafar, 2010 yilda 1 090 nafar, 2011-yilda 1 125 hamda 2012-yilda 1 038 nafar, 2013-yilda 1 174 nafar ichki ishlar idoralarida profilaktik hisobda turgan voyaga yetmaganlar oromgohlarga jalb etilib, ular dam olish va sog‘lomlashtirish bilan birga ma'naviy-ma'rifiy tadbirlarda faol ishtirok etishgan. 8 Natijada ularning xulqi ijobiy tomonga o‘zgarganligi sababli 2,5 ming nafarga yaqini ichki ishlar idoralarining profilaktik hisobidan chiqarilishiga erishildi. 2014-yilning iyul-avgust oylari davomida Vazirlar Mahkamasi huzuridagi voyaga yetmaganlar ishlari bo‘yicha komissiya tarkibidagi vazirlik va tashkilotlar hamkorligida Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahrida Ichki ishlar idoralarida profilaktik hisobda turuvchi voyaga yetmagan yoshlar uchun barcha hududlarda tarbiya va sport sog‘lomlashtirish oromgohlari tashkil etildi. Rejaga ko‘ra, loyihaga 1607 nafar profilaktik hisobida turuvchi yoshlarni jalb etish belgilangan bo‘lsa-da, Harakat hamda hamkor tashkilotlar tomonidan 1999 nafar yoshlar jalb qilingan bo‘lib, ulardan 1645 nafari ichki ishlar idoralarida profilaktik hisobda turuvchi voyaga yetmaganlar. Qolgan 354 nafari esa kam ta'minlangan, boquvchisini yo‘qotgan va diniy oqimga moyilligi bo‘lgan oila farzandlari hisoblanadi. Oromgoh ishtirokchilari uchun ma'naviy-ma'rifiy, sport-sog‘lomlashtirish tadbirlari bilan bir qatorda eko sayohatlarini tashkil etish, ularda ekologik madaniyatni shakllantirishga qaratilgan alohida davra suhbatlari o‘tkazildi. “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati hududiy Kengashlari tomonidan oromgohlarga jalb etilgan ichki ishlar idoralarida profilaktik hisobda turuvchi voyaga yetmaganlar orasidan xulqi ijobiy tomonga o‘zgargan 555 nafar yoshlarni hisobdan chiqarish bo‘yicha tavsiyanomalar berilgan. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining yigirma ikki yilligi munosabati bilan 2014-yil 27-oktyabridan 15-dekabriga qadar “O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi – mamlakat taraqqiyoti va jamiyat farovonligining huquqiy kafolati” mavzuidagi targ‘ibot tadbirlarini tashkil etildi. Targ‘ibot tadbirlari 8 www.kamolot.uz/2014yil sarhisobi. 20Respublika miqyosida umumta'lim maktablari, akademik litsey, kasb-hunar kollejlari, oliy ta'lim muassasalari va mahallalarda uch bosqichda tengdosh-tengdoshga tamoyili asosida o‘tkazilib kelinmoqda. Ushbu targ‘ibot tadbirlari doirasida joriy yilning 5 noyabrdan 5 dekabrga qadar Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakatining internetdagi elections 2014.kamolot.uz veb- sayti orqali “Men saylovga tayyorman” on-layn tanlovi tashkil etildi. On-layn tanlovda 93 ming nafardan ortiq yoshlar ishtirok etdi. O‘zbekiston Respublikasi mustaqilligining 23 yilligi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 2-apreldagi 62-sonli majlis bayoniga asosan yoshlarning mamlakatimizdagi ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy jarayonlarga munosabatlarini shakllantirish, ularda islohotlarga dahldorlik tuyg‘usini tarbiyalash va ularning ijtimoiy faolligini oshirish, ularni “ommaviy madaniyat”ning turli yot g‘oyalaridan asrash, shuningdek, xalqimiz, millatimiz, milliy qadriyatlarimizga hurmat va sadoqat ruhida tarbiyalash, hududlarda iqtidorli yoshlarning ilm-fan sohalarida qo‘lga kiritgan yutuqlarini rag‘batlantirish va ularning o‘z aql-zakovati va intellektual qobiliyatini to‘la namoyon etishlariga ko‘maklashish maqsadida “Biz – buyuk yurt farzandlarimiz!” shiori ostida yoshlar Festivallari doirasida yoshlarning dunyo va mamlakatimiz miqyosidagi jarayonlarga mustaqil va ongli munosabatini, turli axborot xurujlariga qarshi qat'iy fuqarolik pozitsiyasini shakllantirishga qaratilgan ijtimoiy-siyosiy va huquqiy, ma'naviy-ma'rifiy, sport- sog‘lomlashtirish yo‘nalishlaridagi 14 ta (“Ommaviy tahdidlar va yoshlar ma'naviyati” targ‘ibot loyihasi, “Deputat va yoshlar”, “Prezident asarlari bilimdoni”, “Hokim va yoshlar”, “Siz sevgan qahramonlar” va “Zamonamiz qahramonlari”, “Biz sog‘lom turmush tarzi tarafdorimiz!”, “Vijdonli sotuvchi” aksiyasi, “Hyech kim mehr va e'tibordan chetda qolmasin!”, “Iqtidor egasi – obod yurt ertasi” “Erta nikoh va uni oldini olish”, “Internet va yoshlar”, Futbol shou, “Kamolot kutubxonasi”, “Vatanim taraqqiyotiga mening hissam”) loyiha amalga oshirilgan . 9 9 “ Kamolot” YIH 2014- yilda amalga oshirilgan ishlar yuzasidan hisoboti.3-bet. 21Yosh jurnalistlarni zamonaviy talablar asosida bilim va tajribalarini oshirish maqsadida Harakatning Markaziy Kengashi tomonidan 4-7 iyun kunlari Toshkent viloyatining Bo‘stonliq tumanida joylashgan “Kamolot yoshlar oromgohi”da “Yosh jurnalistlar” media-treningi tashkil etildi. Media-trening yakunida ishtirokchilar tomonidan mamlkatimizning yoshlarga oid milliy axborot siyosatini yanada rivojlantirishga qaratilgan 40 ga yaqin takliflari ishlab chiqildi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 2-avgustdagi O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining 23 yilligi munosabati bilan “Yagonasan, muqaddas Vatanim, sevgi va sadoqatim senga baxshida, go‘zal O‘zbekistonim!” shiori ostida “Istiqlol farzandlari” yoshlar Festivalini tashkil etish va o‘tkazish to‘g‘risida”gi 146-bayoniga muvofiq joriy yilning 11-15 avgust kunlari Toshkent shahrida “Istiqlol farzandlari” yoshlar Festivali o‘tkazildi. Festivalni o‘tkazishdan asosiy maqsad – yosh avlodni milliy istiqlol g‘oyalariga cheksiz sadoqat, ona Vatanga muhabbat ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda barkamol avlodni voyaga yetkazish, ularni sifatli ta'lim olishi, kasb-hunarga ega bo‘lishi, tadbirkorlik faoliyatini yo‘lga qo‘yishi hamda iste'dodli yosh ijodkorlarni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish borasida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamdagi islohotlar va ularning natijalaridan xabardor qilish, yoshlarga xalqimizning boy tarixiy merosining vorisi bo‘lish, mamlakatni modernizatsiya qilish yo‘lida ulkan ahamiyat kasb etadigan zamonaviy demokratik jamiyatni qurish yo‘lidagi ishlarga daxldorlik tuyg‘usini shakllantirish va bu ezgu ishlarni davom ettirishdagi mas'uliyatini oshirishdan iborat. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 25-avgustdagi “Milliy g‘oya targ‘iboti va ma'naviy-ma'rifiy ishlar samaradorligini oshirish to‘g‘risida”gi PQ-451- son Qarori hamda Respublika Ma'naviyat va ma'rifat Kengashining 2008-yil 3- iyuldagi 07-26-48-sonli majlis bayoni qarorining 10-bandi ijrosini ta'minlash maqsadida Harakat tizimlari tomonidan “Yilning eng faol ma'naviyat targ‘ibotchisi” ko‘rik-tanlovi an'anaviy tarzda o’tkazilib kelinmoqda. “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati tashabbusi bilan ijobiy mazmundagi eng yaxshi internet-resurslarni yaratish, ko‘paytirish va mavjudlarini aniqlash, ularni 22rag‘batlantirish, ta'lim-tarbiyaga xizmat qiluvchi, xavfsiz va axborot madaniyati talablariga mos internet-muhitiga ega axborotlashgan jamiyatni shakllantirish, iqtidorli, ijodkor yoshlarni rag‘batlantirish hamda salohiyatlarini namoyon etishlariga ko‘maklashish, ularda internet tarmog‘ida milliy o‘zlikni muhofaza qilish ko‘nikmalarini shakllantirish, yosh veb-dizaynerlarni moddiy va manaviy jihatdan qo‘llab-quvvatlash, ular orasidan iqtidorlilarni kashf etish va keyingi faoliyatini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan 9 nominatsiyadan iborat “MIT.uz” milliy internet- tanlovi tashkil etildi. Yoshlarni ijtimoiy himoya qilish, zamonaviy kasb-hunarlarni egallashga bo‘lgan intilishlarini qo‘llab-quvvatlash, turli to‘garaklar, ijtimoiy yordam markazlari, klublar tashkil qilish orqali yoshlarni kasbga yo‘naltirish, yangi ish o‘rinlarini tashkil etish va ish bilan ta'minlash, tadbirkorlik faoliyatiga jalb qilish, bu boradagi qobiliyatlarini rivojlantirishga, bozor iqtisodiyoti tamoyillarini o‘rganishlariga va o‘z sohasining yetuk mutaxassislari bo‘lib yetishishlariga, tadbirkorlik ko‘nikmalarini shakllantirishga ko‘maklashish hamda amaliy yordam ko‘rsatish “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakatining dasturiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Mazkur vazifalarni bajarish maqsadida Harakat bir qator hamkor tashkilotlar, tijorat banklari bilan hamkorlikda ko‘rgazmalar, bo‘sh ish o‘rinlari yarmarkalari, tadbirkorlik yo‘nalishidagi tanlovlarni amalga oshirib kelmoqda. Jumladan, 2014- yilning may oyi davomida o‘rta maxsus kasb-hunar ta'limi markazi bilan hamkorlikda umumta'lim maktablarining bitiruvchi yoshlariga kasb-hunar kollejlari hamda akademik litseylarni tanlashda ko‘maklashish maqsadida, respublikamizning barcha tuman, shaharlarida “Mutaxassislik – sening kelajaging” ta'lim ko‘rgazmasi o‘tkazildi. Ko‘rgazmada respublikamiz bo‘yicha 1 391 ta kasb-hunar kollejlari o‘zlarida mavjud 5 476 ta yo‘nalishlar bilan ishtirok etdi. Unga Respublikamizdagi 7 855 ta maktablaridan 289 115 nafar maktab bitiruvchilarini qamrab olindi. Tijorat banklari faoliyati bilan yosh tadbirkorlarni yaqindan tanishtirish, bank kredit siyosati haqida tushunchalar hosil qilish maqsadida, 2014 yil 9-10 aprel kunlari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki hamda bir qator hamkor tashkilotlar bilan hamkorlikda 23“Bankekspo” ko‘rgazmasi tashkil etildi. Ko‘rgazma davomida yoshlarda tadbirkorlik ko‘nikmalarini oshirishga qaratilgan seminar treninglar tashkil qilinib, Harakatning tadbirkorlik loyihalari haqida ma'lumotlar berildi. Bundan tashqari, 2014-yil mart-may oylari davomida kasb-hunar kollejlari va akademik litsey bitiruvchilarining bandligini ta'minlash, ularda tadbirkorlik ko‘nikmalarini shakllantirish, yakka tartibdagi mehnat faoliyati, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik, kasanachilikni rivojlantirish hamda ularga mikromoliyaviy xizmatlar ko‘rsatish orqali yangi ish o‘rinlarini yaratish maqsadida O‘zbekiston “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati Markaziy Kengashi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi O‘rta maxsus kasb-xunar ta'limi markazi, O‘zbekiston Savdo sanoat palatasi hamda bir qator tijorat banklari bilan hamkorlikda “Mening biznes g‘oyam” tanlovi o‘tkazildi. Turkiston gazetasining 2014-yil 22 - sonida Rustam Yusupovning maqolasi orqali “Yosh tadbirkor” konsul`tativ markazining faoliyati, uni tashkil topishi va bugungi faoliyati bilan tanishib chiqdik. Mavzu keng qamrovli bo’lishiga qaramay aniq, lo`nda fikr, batafsillikka putur yetmaganligi, faktlarning o`z o`rnida keltirilishi bilan e`tiborni tortadi. Maqolaning kirish qismi shunday jumlalar bilan boshlanadi:“Savol tug`iladi: xo`sh, biznes bilan shug`ullanish shunchalik osonmi? Xolva degan bilan og`iz chuchimaydi, xayolga kelgan loyihani qog`ozga tushirib, biror tijorat bankiga olib borgan bilan kreditga ega bo`lib qoladimi?” 10 . Bu kabi savollar endigina kollejni tamomlab katta miqdordagi kreditlarga ega bo`lib, o`z shaxsiy tadbirkorligi bilan shug`illanayotgan minglab yoshlarni ko`rganda, yuqoridagi savollarni tug`ilishi tabiiy holat. Muallif o’zi bergan savolga o`zi batafsil javob beradi. Markaz “Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni tartibga soluvchi huquqiy-me`yoriy hujjatlar”, “O`z biznesini ro`yxatdan o`tkazish, biznesning huquqiy maqomi”, “Marketing strategiyasini ishlab chiqish”, “O’qitishning samarali interfaol metodlari”, “Biznes reja yozish talablari”, “Biznesning moliyaviy manbalari”, “Kreditlar va lizing olish talablari” kabi mavzularda o`quv mashg`ulotlari o`tiladi. 10 “Turkiston” gazetasi. 18-mart, 2014-yil,18-son. 242014-yil “Yosh tadbirkor” konsul`tativ markazlarida 1543 ta seminar trening tashkil etilib, unga yuz ming nafardan ortiq yigit qiz jalb etildi. Ularning 2433 nafariga tijorat banklaridan 20 milliard 531 million so`mdan ziyod imtiyozli kreditlar olishga ko`mak berildi. Natijada 5300 nafar o`g`il qiz ish bilan taminlandi. Va boshqa ko`plab markaz faoliyati bilan bog`liq ma’lumotlar berib o’tilgan. Faktlarning ko’p keltirilishi o’quvchini ishonchini tez qozonishga zamin yaratadi. Bu kabi materiallarni o’qigan har qanday o’quvchida yangi g’oyalar tug’ilishiga sabab bo’la oladi. Shu o’rinda gazetaning yana bir sonida “Kamolot” YIH loyihalaridan biri quydagicha izohlanadi: Sirdaryo viloyatida “Sen bilan kamolot sari” aksiyasi davom etmoqda. Yaqinda loyiha Sirdaryo tumanidagi 15-umumta’lim maktabida ham amalga oshirildi. Unda turli sohalarda ko’plab yutuqlarni qo’lga kiritgan iqtidorli yoshlar qatnashdi.. 11 . “Kamolot ko’zgusi” ruknida berilgan xabar. Biroq xabar, yangiliklar qachon, qayerda, qanday, nega va qanday qilib,” ja`mi olti savolga javob berishi lozim. 12 . “Yaqinda” degan kirish so’zidan o’quvchida savol tug’ilib qolmay voqelik bo’lib o’tganiga shubha uyg’otishga sabab bo’ladi. “yaqinda” so’zi o’rniga “kuni kecha” so’zlarini qo’llash ham mumkin edi. O’quvchiga matbuot sahifalaridagi qachon, qayerda, bo’lib o’tgani unchalik qiziqarli emasdir, biroq o’z kelajagi uchun foydali ma`lumotlar e`tiborni tortmay qo’ymaydi. Shunday ekan respublika yoshlari xabardor bo’lishiga arzugulik tomonlari o’ziga xosliklari yoritilishi kerak, deb o’ylaymiz. Loyihaning quyi bosqichlarida Harakatning “Yosh tadbirkor” konsultativ markazlari koordinator va biznes trenerlari tomonidan yoshlarda tadbirkorlik ko‘nikmalarini shakllantirishga doir o‘quv-seminarlari tashkil qilindi. Seminarlarda jami 1 877 nafar yoshlar tadbirkorlik sohasida o‘z bilim va tajribalarini oshirdilar. Shulardan biznes loyihalari istiqbolli deb topilgan 1 023 nafar yoshlarga hududiy ishchi guruhlar tomonidan tijorat banklaridan umumiy qiymati 11,8 mlrd. so‘mga 11 “Turkiston” gazetasi, 20-dekabr, 2014-yil, 102-son 12 Saidov H. To’xliyeva N. Reportiyorlik mahorati.- T.: 2008, G’afur G`ulom,-B.-10. 25yaqin imtiyozli kredit olish huquqini beruvchi tavsiyanomalar berildi. Hududiy bosqichda g‘olib deb topilgan 140 nafar yoshlar loyihaning respublika bosqichida ishtirok etishdi. 2014-yil aprel-sentyabr oylari davomida “Yosh tadbirkor-yurtga madadkor” loyihasi tashkil etildi. Loyihaning Respublika bosqichi sentabr oyida o‘quv oromgoh sifatida tashkil etildi. Respublika bosqichida g‘oliblikni qo‘lga kiritgan 29 nafar yoshlarga tijorat banklari tomonidan imtiyozli foizlarda 762 mln. so‘mdan ortiq mikrokredit mablag‘lari ajratilishi belgilangan bo‘lib, ularning kredit mablag‘lari hisoblangan jami 56 mln. so‘mdan ortiq mablag‘lar tegishli tijorat banklari tomonidan imtiyozli mikrokredit mablag‘larini olganlaridan so‘ng “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati Markaziy Kengashi tomonidan to‘lab berilishi belgilangan. Shuningdek, Harakat qoshidagi 4 ta yirik “Yoshlar markazlari” va 96 ta Yoshlar ijtimoiy xizmatlari markazlari tomonidan 318 to‘garak va o‘quv kurslari faoliyati doirasida 57 ming nafar yigit-qiz turli kasbga bepul o‘qitilgan. Iste'dodli yoshlarni ijodiy faolligini qo‘llab-quvvatlash maqsadida, joriy yilning 4-9 yanvar kunlari Toshkent shahrida Samarqand Davlat Universitetining 70 nafar faol talabalari ishtirokida “Kamolot – kelajak tayanchi” shiori ostidagi qishki faollar maktabi o‘tkazildi. Tadbir rejasida belgilangan mavzular bo‘yicha faol talabalarga “O‘quv uslubiy markaz” NTM xodimlari tomonidan rejali seminar-treninglar tashkillashtirilgan. 13 O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2014-yil 3-iyundagi 112- sonli majlis bayoniga asosan Harakatning quyi tizimlari tomonidan iyun'-iyul oylari davomida Respublikamizning barcha hududlarida “Yurt kelajagi” iqtidorli yoshlar respublika tanlovining mahalliy hamda hududiy saralash bosqichlari tashkil etildi. 60 230 nafar yoshlar tanlovning mahalliy bosqichlarida ishtirok etish istagini bildirib murojaat qilgan bo‘lib, ulardan 606 nafar hududiy bosqichlarda g‘oliblikni qo‘lga kiritib, tanlovning respublika final bosqichiga yo‘llanma oldi. 13 www.kamolot.uz 26Iqtidorli yoshlar tanlovining respublika bosqichi 10-16 avgust kunlari Qashqadaryo viloyati, Shahrisabz tumanida joylashgan “Lochin” oromgohida tashkil etildi. O‘quvchi-talabalarning yozgi ta'til davomidagi bo‘sh vaqtlarini foydali mehnatga jalb etish, mahallalardagi vaqtincha ishsiz yoshlarni ish bilan ta'minlash va ularning mamlakatimizda bo‘layotgan bunyodkorlik ishlarida ishtirok etishida ko‘maklashish maqsadida “Bunyodkor” yoshlar mehnat harakati faoliyatini tashkil etildi. “Bunyodkor” yoshlar mehnat harakati loyihasida 18 246 nafar mahallalardagi vaqtinchalik ishsiz yoshlar va 11 891 nafar oliy va o‘rta maxsus ta'lim muassasalarining o‘quvchi-talabalari jami 30 137 nafar yoshlar hududlardagi mavjud mehnat ob'ektlarda (qurilish va ta'mirlash, pedagogika, ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish, qishloq xo‘jaligi) sohalarida faoliyat olib bordilar. Yil davomida “Bunyodkor” yoshlar mehnat harakati loyihasida 4 220 nafar mahallalardagi vaqtinchalik ishsiz yoshlar mavjud mehnat ob'ektlarida ish faoliyatini olib borishgan. Harakatning oliy ta'lim muassasalari talabalari orasiga yanada chuqurroq kirib borishini ta'minlash va ta'sirini oshirish, talabalarning Harakat faoliyatiga intilishini kuchaytirish, talabalarning jamoat ishlari va Harakat faoliyatidagi faolligi, tashabbuskorligini rag‘batlantirish maqsadida oliy ta'lim muassasalari talabalari o‘rtasida “Kamolot stipendiyasi” tanlovi tashkil qilingan bo’lib, Respublikamizdagi 60 ta oliy ta'lim muassasalaridan 384 nafar talabalar ishtirok etish uchun ariza-anketa bilan bilan murojaat qildi. Shundan 55 nafar talaba saralab olinib, “Kamolot stipendiyasi”ga tavsiya etilgan. 2014-yil 4-dekabr kuni “Turkiston” saroyida mamlakatimiz taraqqiyotiga munosib hissa qo‘shayotgan bir guruh yoshlarga “O‘zbekiston belgisi” ko‘krak nishonini topshirish marosimi bo‘lib o‘tdi. O‘zlarining fidokorona mehnatlari bilan mamlakatimizning xalqaro maydondagi obro‘-e’tibori va nufuzini oshirishga munosib hissa qo‘shayotgan, 27jamiyatimizning ijtimoiy-siyosiy, ma'naviy-ma'rifiy hayotida faol ishtirok etib, professional mahorati va yorqin iste'dodini namoyon qilib kelayotgan 28 nafar yoshlar 2014-yil 4-dekabr kuni “O’zbekiston belgisi ko’krak nishoni” bilan taqdirlandilar. 26-iyun – Xalqaro giyohvandlikka qarshi kurash kuniga bag‘ishlangan “Giyohvandlik – asr vabosi!” shiori ostida targ‘ibot, aprel-dekabr oylari davomida aksiya doirasida OIV/OITS, giyohvandlikni oldini olish mavzusida Respublika bo‘ylab jami 1 740 dan ziyod informatsion mini-sessiyalar tashkil qilinib, 39 365 nafar yoshlar qamrab olindi. Informatsion mini-sessiyalarda 40 000 dan ziyod “Biz- sog‘lom turmush tarzi tarafdorimiz” mavzusidagi maxsus informatsion bukletlar tarqatildi hamda informatsion mini-sessiyalar tashkil etilgan joylarda informatsion plakatlar joylashtirildi. Shu bilan bir qatorda “1-dekabr – Xalqaro OITSga qarshi kurash kuni” munosabati bilan joylarda 920 dan ziyod targ‘ibot tadbirlari tashkil etilib, 425 mingdan ziyod yoshlar qamrab olingan. Biz “Kamolot” YIH harakatining bir yilik faoliyati bilan tanishib, harakatning yoshlar hayotidagi ahamiyati nechog’lik muhim ekanligi yuqorida keltirilgan faktlar orqali ko’rishimiz mumkin. “Turkiston” gazetasida 2014-yil davomida “Kamolot loyihalari”, “Kamolot ko’zgusi”, “Kamolotda mehmonda”, ruknlarida o’tkazilgan tadbirlar muntazam yoritilgan. “Kamolot” ko’zgusi va “Kamolot” loyihalarida umumiy jihatlar qolipdan chiqa olmaslik yaqqol ko’zga tashlanadi. Yoshlar matbuoti, yoshlar hayotini ko’zgusiga aylanishi aylanishi kerak. Bunga erishish uchun kichik mavzularga ham o’ziga xos yondashuv va izlanish talab etilishini yoshlar matbuoti bosh mezon biilishlari talab etiladi 1.3. Matbuotda yoshlar masalalarini yoritishda dolzarb mavzular Prezidentimiz Islom Karimovning “Farzandlarimiz bizdan ko’ra kuchli, bilimli, dono va albatta, baxtli bo’lishlari shart” degan gaplarida O’zbekiston yosh avlodni tarbiyalash borasidagi davlat siyosatining mazmun mohiyati o’z ifodasini topgan.Yurtimizda sog’lom avlodni shakllantirish uchun barcha sharoitlar yaratilgan. Bundan maqsad mamlakatimizda sog’lom va barkamol avlodni tarbiyalash, yoshlar 28o’z ijodiy va intellektual salohiyatini ro’yobga chiqarish, yurtimiz yigit qizlarini XXI asr talablariga to’liq javob beradigan har tomonlama rivojlangan shaxslar etib voyaga yetkazish uchun barcha shar-sharoitlar va imkoniyatlarni yaratishdir. Ertangi kun egalari yoshlarning muammolari bu yurt kelajagiga ham bevosita ta`siri demakdir. Bugungi yoshlarning muammolari ham turlicha. Bundan yigirma yil avvalgi yoshlarning muammolari bilan bugungi yoshlar muammolarini taqqoslashimiz mumkin emas. Birgin misol hozirgi kunda yoshlar bir kunini uyali aloqa yoki internetsiz tasavvur etisha olmaydi. To’g’ri tezkorlik – zamon talabi, yoshlargaxosxususiyat. Biroq hali oqni qoradan ajratishga o’rganmagan ko’plab yosh yigit qizlar vaqtlarini zoyi ketkazish bilan birga, o’zlari bilmagan, istamagan holatda qorong’u ko’chalarga kirib ketayotganlariga, afsuski ko’plab misollar keltirishimiz mumkin. Ammo bu yerda ikki yo’l o’rtasida turga o’spirin yoki bo’sh vaqtini samarali o’tkazishni bilmaydigan, qaysi kasbni tanlasam kelajagim uchun foydali bo’ladi, deb o’ylab yurgan yoshlarni ayblash bilan chegaralanishimiz to’g’ri emas, albatta. Bu yerda ota-ona, o’quv muassasalari, shuningdek respublikaning yetakchi ommaviy axborot vositalaridan ham dahldorlik bilan birga masulyat talab etiladi. Yoshlar hayotida qanchadan-qancha muammoli holatlar, jarayonlar yuz beradi. Birgina ta`lim sohasini olsak. Yurtimizda mana bir necha yildirki, uzluksiz ta`limni yo’lga qo’yish va uni rivojlantirish bo’yicha chora-tadbirlar olib bormoqda. Dastlabki to’rt yillik boshlang’ich ta`lim, to’qqiz yillik o’rta maxsus ta`lim jarayoni, so’ngra ixtiyoriy–majburiy ta`limning tashkil etilgan mamlakatimizda ta`lim tizimini jahon standartlari bo’yicha yo’lga qo’yilganini ko’rsatadi. Biroq muammo shundaki, yosh avlod bunday jarayonni qanday baholaydi va undagi ishtirokini qay taxlit olib boradi? To’qqizinchi sinfni bitirgan o’quvchi oldida kollejga topshirib bir kasbni egasi bo’lib chiqish yoki letseyda o’z bilimini yanada chuqurlashtirib oliy o’quv yurtiga o’qishga qabul qilinishi mumkin. Bu jarayon o’smir hayotida ahamiyatli bo’lishi bilan birga, ikkilantiruvchi jarayondir. Bitiruvchilarning 90 foizi daromadli kasb egasi bo’lishni istashadi. Daromadli ish deganda esa ko’z oldiga birinchi navbatda tadbirkorlik faoliyati keladi. Tadbirkorlik uchun faqatgina hisob kibobni bilish kifoya deydiganlar 29ham kam emas. Bu holatni ikki hil baholashimiz mumkin birinchidan maktablarda o’quvchilarni kasbga to’g’ri yo’naltirilmayotgani bo’lsa ikkinchida oilaviy muhitning ta`siri deyishimiz mumkin. Shu o’rinda yoshlar matbuotining vazifalaridan biri shunday vaziyatlarda yosh avllodga to’g’ri yo’l-yo’riq ko’rsatish, maslahat berishdir. Yuqorida keltirib o’tganimiz, tadbirkorlikka qiziquvchi yoshlar savollariga “Turkiston” gazetasida chop etilgan Rustam Yusupovning “Kichik biznesga katta maqsadlar bilan”, Nazokat Qurbonniyozovaning “Ilm – umr bezagi”, Dilshod Ro’ziqulovning “Yuridik xizmatlar ko’lami kengaymoqda”, va boshqa bir qator maqolalardan javob olishimiz mumkin. Yoshlar matbuotining yana bir muhim vazifalaridan yosh avlodni an`analar girdobiga tushib qolishdan saqlash. Urf –odatlarimizga ko’ra bo’yi yetgan qizni tez uzatib yuborish, yani turmushga berish eng maqbul yo’l hisoblanadi. Qalbi orzularga to’la qizchaning maqsadlari, orzu-istaklari bilan hamma oilalarda ham hisoblashishavermaydi. Natijada o’n sakkiz, o’n to’qqiz yoshda farzand ko’rish tabiiy holga aylanib qolgan. Ba’zan chekka viloyatlarda o’n besh, o’n olti yoshli qizlarni turmushga uzatish holatlari ham uchrab turadi. Bu kabi holatlar nafaqat bir oila, mahalla, viloyat uchun emas butun bir davlatning kelajagiga katta salbiy tasirni ko’rsatadi. Bunday voqealarni oldini olish, ota-onalarga, yosh yigit- qizlarga, turmush haqida tushuncha berish bosma nashrlarning muhim vazifalaridan sanaladi. Misol uchun yuqoridagi fikrlarimizga javoban matbuotda e’lon qilingan bir qator maqolalardan javob olishimiz mumkin. “Ma`rifat” gazetasi 2014- yil 16-iyul 57-sonida muallif Rahimaxon Begmatovaning “Yoshlarni turmushga tayyorlash ma`sulyatli jarayon” nomli maqolasi chop etilgan. Unda Andijon davlat tibbiyot instituti qoshidagi akademik litseyeda ta`lim olayotgan qizlar bilan olib borilayotgan ta`lim- tarbiya ishlari haqida so’z yuritiladi. Maqola kirish qismida dolzarb masala ko’rsatiladi. Balog’at yoshiga yetmasdan oila qurib mas`ulyatni anglamagan holatlarda ko’plab muqqaddas qo’rg’onlar barbod bo’layotgani, bu jarayonda pedagoglarning zimmasiga har bir o’quvchi yoshlar bilan alohida ishlash, ularni tinglash, muammolari yechimini topishga ko’maklashish zaruruyati alohida 30ta’kidlanadi. Litseyda olib borilayotgan ishlar samarasi natijasida Sarvinoz Jo’rayeva, Hosiyatxon Ziyoyeva kabi qizlarning turli respublika tanlovlarida g’oliblikka erishganlari haqida so’z yuritiladi. Maqolada “Qizlar uchun erta oila qurishlarini oldini olish”, “Yoshlarni turmuhga tayyorlashda oila qurish psixologiyasi” mavzularida muntazam davra suhbatlari olib borilayotgani o’z samarasini berib kelayotgan ta’kidlanadi. Bizga malumki davra suhbatlari, yuzma- yuz aloqa natijasida ko’proq natijaga erish mumkin. Bu usul samarali bo’lish bilan birga ortiqcha tashkilotchiliklarni talab etmaydi. Biz matbuotlardan bir mavzudagi ko’plab davra suhbatlari bo’lib o’tgani haqida o’qiymiz. Biroq odatdagidek mavzu bitta joy nomlari, qatnashchilar vaqti boshqa. Agar shu davra suhbatlarning o’ziga xos jihatlari, unda ilgari surilgan yangilik ham o’z ifodasini topsa maqsadga muvofiq bo’lardi. Gazetanini shu sonida tadqiqotchi Mirislom Badalovning “Mustaqil hayotga tayyorlash bunda “Qizlar klubi”ning ahamiyati katta” mavzuyida chop etilgan maqolada yosh qizlarning muammolariga atroflicha yondashuvni ko’rishimiz mumkin. Maqola ichida “Beg’ubor voyaga yetsa”, “O’zgalarga xuddi ko’zguga qarab”, “Oilaviy baxtni qizlar yaratadi”, “Birov birovga o’xshamas” kichik sarlavhalar berilishi o’quvchini o’ziga jalb etadi. Tarbiyaning har qaysi yo’nalishini ro’yobga chiqarishda, ma’ruza va suhbat, davra suhbati, munozara, oilaviy konferensiyalar, oilaviy musobaqa, oilaviy madaniy hordiq va ekskursiya, oilada individual suhbatlar metodlaridan foydalanish mumkinligi haqidagi aniq takliflar bilan birga, hayotiy misollar orqali har bir o’quvchiga tushunarli tilda maslahat bera olgan deyishimizga asos bo’ladi. Maqolada taniqli adib Mirzakalon Ismoiliyning fikrlarini keltirilishi judayam o’rinli bo’lganini ko’rishimiz mumkin: “Yaxshi oila qurmoq uchun birgina muhabbat kifoya emas,. Katta do’stlik ham kerak. Shunday ham bo’ladi: bir-birlarini sevadilar, turmush qurishni esa bilmaydilar”. Maqola yakunida “Qizlar klubi” barcha masalalarni o’z zimmasiga ololmaydi, buni imkoni yo’q. Ayni paytda bu klub imkoniyatlaridan o’rnida foydalanilsa, u juda katta tarbiyalovchilik vazifasini o’tashi tayinli haqida aniq va lo’nda xulosa berilgan. 31Gazetada yoshlar muammolari kabi mavzulari ham turlicha boshqa matbuotlarga nisbatan “Ma`rifat” gazetasida mavzuga chuqur yondashuv, batafsillik, keng qamrovligi bilan alohida ajralib turadi. Misol uchun mavzu dolzarbliligi bilan uning hajmi teng bo’lishiga gazeta tahririyati alohida e`tibor qaratishini sezish mumkin. Katta hayot ostonasiga ilk qadamlarini qo’yayotgan yosh oilalarning muammolari bo’lishi ta’biy holat hisoblanadi. Ayniqsa ularning alohida oila qo’rg’onlarini yaratishlarida uy-joy masalasi birinchi darajali masala hisoblanadi. Yurtimizda bularning barchasi inobatga olingan holda qator loyihalar amalga oshirilmoqda. Yosh oilalarga e`tibor va g`amxo`rlikni, kuchaytirish, ularni huquqiy va ijtimoiy himoya qilish, moddiy va ma`naviy jihatdan qo’llab quvvatlash, shu jumladan boshpana bilan ta’minlash, zarur imtiyoz va afzalliklarining yaratilishi shular jumlasidan. Prezidentimizning 2007-yil 18-mayda qabul qilingan “Yosh oilalarning moddiy va ma`naviy qo’llab quvvatlashga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi farmoni, Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 30-apreldagi “Yosh oilalarni ijtimoiy qo’llab-quvvatlashga doir qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi qarori bu borada muhim huquqiy asos bo’lib xizmat qilmoqda. 2014-yil 6-fevraldagi “O’zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatining amalga oshirishga qaratilgan qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida”gi qarori bilan tasdiqlangan “Kamolot uylari” haqida OAVlarida ma`lumotlar e`lon qilib borilayotganini kuzatitishimiz mumkin. Shu mavzudagi batafsil ma`lumotlarni “Ma`rifat” gazetasining 2015-yil 25-mart, 24 sonidan o’qishimiz mumkin.Gazeta muxbiri Dilfuza Toshkenboyevaning “Kamolot uylari” sarlavhasi ostidagi Kamolot YIH markaziy kengashi yurist- konsutanti Bahrom Ilhomjonov bilan suhbat olib boriladi. Suhbat davomida “Kamolot uylarini olishni qanday talab va mezonlari bor?”, “Hujjatlar qanday tartibda ko’tib chiqiladi?”, “Kamolot uylaridagi kvartiralarni navbatsiz ham olish mumkinmi?”, “Hozir mammlakatimizning qaysi hududlarida Kamolot uylari qurilyapti?” kabi asosli savollarga mutaxassis tomonidan batafsil 32ma’lumotlar berilgan. 14 Bir sahifalik materialdan yangi uy-joy qilishni rejalashtirib yurgan yosh oilalarni barcha savollariga javob olishlari bilan birga unga talab etiladigan barcha hujjatlar tartibi va imtiyozli kriditlar haqida ham bilib olishlari mumkin bo’ladi. Keltirilgan talablarga javob beradigan barcha yosh oilalar dastlabki besh yili imtiyozli davr, boshlang’ich badal to’lovisiz “Kamolot” uylariga ega bo’lishlari mumkin. Internet va kompyuter texnologiyalari sohasida yoshlarimizning bugungi erishayotgan yutuqlari oz emas. Aholiga xizmat ko’rsatishda yengilliklar yaratish, turli sohalar faoliyatini ixchamlashtirishda information texnologiyalardan foydalanish kabi yo’nalishlarda yoshlarimiz aqliy mehnatlari mamlakatimiz ijtimoiy hayotiga ijobiy o’zgarishlar olib kirmoqda. Internetda foydalanmaydigan yoshlarni bugungi kunda topish amrimahol. Har bir yosh o’z ehtiyojlaridan kelib chiqib internetga murojaat qiladi. Ular asosan yangiliklarni izlash, do’stlar bilan muloqot qilish, ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish maqsadida foydalanishadi. Ammo internetning yoshlarimizning ma`naviyati, dunyoqarashiga salbiy ta`sir etuvchi jihatlaridan ham ko’z yumib bolmaydi. Boshqacha aytganda, hozirgi dunyo axborot xavfsizligini ta`minlash muammolari – axborot sohasida shaxs, jamiyat va davlat manfaatlarining himoyalangan holati dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Chunki axborot, qudratli kuchga aylanib, yadro poligonlaridan ham xavfliroq tus olib bormoqda. Jahonda noxolis axborot tarqatish, uni salbiy talqin qilish yoki o’z manfaatiga moslab uzatish holatlari avj olmoqda. Shuining uchun ham axborot xavfsizligini taminlash har qachongidan ham muhimdir. Demak, axborot xavfsizligini ta`minlash usullarini o’rganish va tatbiq etish zarur va shartdir. Axborot xurujlarining oldini olish, axborot xavfsizligini – ta’minlash ichki va tashqi xavflardan himoyalash demakdir. Bir paytlar jug’rofiy siyosat asoschilari O’rta yer dengizini egallagan davlat butun dunyoga egalik qiladi, degan qarashni ilgari surgan edi. Bugungi axborot texnologiyalari yuksak taraqqiy etgan, axborot jamiyati qaror topib borayotgan sharoitda masalaning mohiyati o’zgarib ketdi: kimki axborot tarqatishga egalik qilsa, 14 “Ma`rifat” gazetasi.25- mart, 2015-yil, 24-son. 33dunyoning taqdiri o’shani qo’lida bo’ladi. Elvin Tofler aytib o’tganidek, biz yashab turgan olam yangi sivilizatsiyaning boshlanishidir va biz bu jarayonlarni jonli guvohlarimiz. Yangi sivilizatsiya asosini axborot tashkil qiladi. Shiddatli axborot oqimini rivoji madaniy rivojlanishga ta`sir ko’rsatadi va chuqur iz qoldiradi. Bunday holatda hammadan bir yoqadan bosh chiqarish va o’z immunitetini ushlab turish talab qilinadi. Respublikamizda bu jarayon 90 yildan ochiq axborot almashunuviga imkoniyatlar berilgandan so’ng kuzatila boshlandi. Insoniyat boshqaruv jaroyoniga qarab bormoqda. Ilgari shaxs axborotni boshqargan bo’lsa, hozir axborot shaxsni boshqarmoqda. Insoniyat tamadduni bu bosqichning asosiy ishtirokchisi o’sib kelayotgan yosh avloddir. Yosh avlod ongini egallash kelajak hayotni egallash ekanligini biz juda yaxshi bilamiz. Yangi svilizatsiyaning eng xavfli tomoni u asosiy o’lja sifatida yangi o’sib kelayotgan avlodni tanlaganidadir. Yana muhim eslatma borki, bugungi zamon yoshlariga taqiqlab qo’yish tanlab axborotni uzatishni iloji yo’q. Faqatgina ular ongida tashqi ta`sirlardan o’zlarini himoya qilishlari, to’g’ri va xolis axborotlarni qabul qilishlari uchun ulardagi ma`naviy immunitetni mustahkamlash muhim masala. Shunday ekan yoshlar matbuotining ham ma`sulyati alohida hisoblanadi. Kichik tadqiqotimizda tahlil qilinayotgan “Ma`rifat” va “Turkiston” gazetalarida ham bu mavzular doirasida turli yo’nalishlarda materiallar yoritilib boriladi. Yoritilish uslublarining o’ziga xosligi bayon tilining sodda va ravonligidadir. “Marifat” gazetasi haftada bir marta, “Turkiston” gazetasi ikki marta chop etiladi. Yoshlar esa tezkorlik tarafdorlari, ko’pchilik yoshlar matbuot do’koniga borib gazeta harid qilishga ketadigan vaqtlarini, turgan joylaridan qimirlamasdan uyali telefonlari orqali internetdan foydalanishni afzal ko’rishadi. Ko’p sonli yoshlarni inobatga olgan holda bosma nashrlar ham elektron sahifalarini yanada mukammallashtirishlari lozim, degan fikrga kelamiz. 34II BOB. MATBUOTDA YOSHLARNING MA`NAVIY IMMUNITETINI MUSTAHKAMLASH VA SPORT MAVZULARINI YORITILISHIDA MAHORAT MASALALARI 2.1. Yoshlarning ma’naviy immunitetini mustahkamlashda matbuotni o’rni va ahamiyati “Ma`naviy, ruhiy dunyoda hech qachon bo’shliq bo’lmaydi. Jamiyat hayotida sog’lom g’oya ustuvor bo’lmas ekan, albatta, yot, zararli ta’sirlar suqilib kirishga harakat qiladi. Bu qonuniyat”. 15 Islom Karimov Har bir ommaviy axborot vositalarining birinchi galdagi vazifasi, maqsadi xolis va tezkor axborotni xalqqa yetkazish. Shu bilan birga o’quvchilar savodxonligini oshirish ma`naviy immunitetini mustahkamlashdek muhim vazifasi bor. Yurtimiz istoqlolining ilk kunlaridan boshlab prezidentimiz rahnamoligida milliy ma`naviyatimizni tiklash, uni zamon talablari asosida rivojlantirish bo’yicha ulkan islohotlar amalga oshirilmoqda. Bugungi murakkab globallashuv davrida ma`naviyat sohasida vujudga kelayotgan dolzarb muammolar, xalqimiz ma`naviyatini asrash va yuksaltirish, ayniqsa yosh avlodning qalbi va ongini himoya qilish masalalariga alohida e`tibor qaratilyotganini barcha sohalarda amalga oshirilayotgan islohotlar misolida ko’rishimiz mumkin. “Ma`naviyat”, “ma`naviy immunitet” tushunchalariga qisqacha to’xtaladigan bo’lsak, yurtboshimiz ta’biri bilan aytganda “ma`naviyat” tushunchasining mazmuni faqat “mani”, “ma`no” degan so’zlar doirasida chegaralanib qolmaydi. Insonni ongi va ruhiyati bilan chambarchas bog’langan bu tushuncha har qaysi odam, jamiyat, xalq hayotida hech narsa bilan o’lchanmas beqiyos o’rin tutadi. “Ma`naviyat – insonni ruhan poklanish, qalban ulg’ayishga chorlaydigan, odamning ichki dunyosi, irodasini baquvvat, iymon- e`tiqodini butun qiladigan, vijdonini uyg’otadigan beqiyos kuch, uning barcha qarashlarining mezonidir” 16 . 15 Karimov I.A. Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch. T: “Ma`naviyat”. 2008-y.-B.- 19. 16 O`sha manba. 35Immunitet bir so’z bilan aytganda tashqi ta`sirlardan himoyalanish demakdir Ma`naviy immunitet tushunchasiga ham yurtboshimiz I.A.Karimovning quyidagi izoh beradi: “Ma`lumki, har qanday kasallikning oldini olish uchun unga qarshi immunitet hosil qilinadi. Biz farzandlarimizni ona Vatanga muhabbat, boy tariximizga, ota-bobolarimizning muqaddas diniga sadoqat ruhida tarbiyalash uchun, ta`bir joiz bo’lsa, avvalo ularning qalbi va ongida mafkuraviy immunitetni kuchaytirishimiz zarur. Toki yoshlarimiz milliy o’zligini, shu bilan birga, dunyoni chuqur anglaydigan, zamon bilan barobar qadam tashlaydigan insonlar bo’lib yetishsin. Ana shunda johil aqidaparastlarning “davati” ham, axloq-odob tushunchalarini rad etadigan, biz uchun mutlaqo begona g’oyalar ham ularga o’z ta`sirini o’tkaza olmaydi” 17 degan fikrlaridan ma`naviy immunitetni naqadar kerakli va zarurligini anglash qiyin emas. Ushbu tarmoqni rivojlantirish xalq ma`naviyatini yuksaltirish va mustahkamlash yo’lida barcha sohalarda dastur bo’la oladigan Prezidentimiz Islom Karimovning 2008 yilda nashr qilingan “Yuksak ma’naviyat - yengilmas kuch” asari beqiyos manba hisoblanadi. Amalga oshirilayotgan islohotlarni xalqqa yetkazishda ommaviy axborot vositalari jumladan, matbuotdan o’ziga xos yondashuv talab etiladi. Bu borada Prezidentimiz ta’kidlaganidek,- “Ma`naviyat haqida har qancha da’vatlar , muhim nazariy fikrlar bildirilmasin, agar ularni jamiyat ongiga singdirish uchun doimiy ish olib bormasak, bu boradagi faoliyatimizni har tomonlama puxta o’ylangan tizimli ravishda tashkil etmasak, tabiiyki, biz ko’zlangan maqsadga erisholmaymiz, ya`ni inson qalbiga yo’l topolmaymiz… matbuot , televideniye internet boshqa ommaviy axborot sohalari, bir so’z bilan aytganda, insonning qalbi va tafakkuriga bevosita ta`sir o’tkazadigan barcha sohalardagi faoliyatimizni xalqning ma`naviy ehtiyojlari, zamon talablari asosida yanada kuchaytirishimiz, yangi bosqichga ko’tarishimiz zarur” 18 .Yuqoridagi talab va takliflarga javobni “Ma`rifat” va “Turkiston” gazetalarida yoritilgan mavzular misolida ko’rib chiqamiz. 17 Karimov I.A.Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch.T:. “Ma`naviyat”, 2008.-B.119-120. 18 O’sha manba.-B.-129. 36Ma`rifat gazetasi 2014-yil 2-iyul sonida nashr qilingan professor Muhammadjon Qurbonovning “Bolam baxtli bo’lsin desangiz” sarlavhali maqolasida “Bugun mamalakatimizning 1400 ga yaqin ommaviy axborot vositalarida xizmat qilayotgan jurnalistlarning grajdanlik pozitsiyasiga ko’p narsa bog’liq. Milliy axborot maydonida sog’lom raqobat muhitini yaratish, fikrlar xilma-xilligiga erishish matbuotda barcha ijtimoiy qatlamlarning qarashlarini ifoda etish, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish kabi maqsadlarga jonkuyar va fidoyi jurnalistlarmizning mashaqqati mehnati bilan erishiladi” 19 .Shu bilan birga bugungi zamon davr tahdidlari ularga qarshi munosib kurashish nafaqat jurnalistlar, balki barchamizning muhim vazifamiz ekanligi haqida salmoqli fikrlar keltirilishi barchani ogohlikka chorlaydi. Maqolada bugungi zamon muammolari quyidagicha tasniflab berilgan.  Turli g’oya va manfaatlar kurashi tobora kuchayib, yolg’onni rost, rostni yolg’on deb ko’rsatishga urinishlar bo’layotir;  Axborot – kommunikatsiya vositalarini o’zining uzoqni ko’zlaydigan manfaaatlariga xizmat qildirishga majbur etish holatlari kuzatilmoqda;  g’arazli maqsadlar yo’lida odamlar, millatlar bir-biriga qarshi qo’yilmoqda;  odamlarni hayotdan norozi bo’lishga da`vat qilish uchun turli soxta ma`lumatlar tarqatilayotir;  o’zgalarni pisand etmay, kuchi yetadigan davlatlarga po’pisa va zo’ravonlik qilish, hech kim bilan hisoblashmasdan, kuch ishlatish hollari ro’y berayotir;  yon-atrofimizda o’zini oqlamagan va umrini o’tab bo’lgan eski tizim va ma`fkuralarni qo’msashga bo’lgan urinishlar tobora tarqalib va kuchayib bormoqda; Yuzaga kelgan bunday tahdidlarga munosib qarshi tura olish uchun amalga oshirilishi kerak bo’lgan eng muhim vazifalar ham belgilab berilgan. Shunday vaziyatda har bir kishi oqni qoradan, haqiqatni uydirmadan ajrata olishi zarur, buning uchun esa o’zining mustaqil dunyoqarashi va fikriga ega bo’lishi 19 Ma`rifat gazetasi 2014- yil 2- iyul 53 soni. 37kerak. Yot kuchlarning qarmog’iga tushib qolmaslik uchun xalqimiz, ayniqsa, yoshlarimizning ko’zini keng ochish, ularni irodasi mustahkam, iymoni baquvvat inson etib tarbiyalash zarur, bunda esa har bir murabbiy, targ’ibotchi, noshir, jurnalist, ota-onaning bilim va tajribasi, professional mahorati, grajdanlik pozitsiyasi tayanch bo’lmog’i kerak. Yuqorida berilgan aniq takliflar atrofimizda sodir bo’layotgan voqea hodisalarni teranroq anglashimizga yordam beradi. “Bugungi kunda, insoniyat qo’lida mavjud bo’lgan qurol-yaroqlar yer kurrasini bir necha bor yakson qilishga yetadi. Buni hammamiz yaxshi anglaymiz. Lekin, hozirgi zamondagi eng katta xavf insonlarning qalbini, ongini egallash uchun uzluksiz davom etayotgan mafkuraviy kurashdir. Endilikda yadro maydonlarida emas, mafkura maydonlarida bo’layotgan kurashlar ko’p narsani hal qiladi. Kurashning bu turida eng samarali qurol – axborot. Shu bois axborotni o’z maqsadlariga xizmat qildirishga intilish keskin tus olmoqda. Axborot uni uzatish, qayta ishlash va yig’ish bosqichlari o’ziga xos xususiyatga ega ekanligi bilan ham ahamiyatlidir. Ya’ni insonning oddiy, kundalik ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan xatti-harakatlarning asosini ham, dunyo davlatlarining insoniyat taqdiriga daxldor bo’lgan qarorlarning manbaini ham axborot tashkil etadi. Bu esa o’z navbatida g’oyaviy ta`sir o’tkazish imkoniyatlarini yanada kengaytiradi. Hozirgi kunda turli usullarda olib borilayotgan mafkuraviy targ’ibot va tashviqotlarning asl maqsadi – inson qalbi va ongi uchun kurashga qaratilgan. Bu kurash o’z natijasiga ko’ra uchta asosiy bosqichdan iborat. Birinchisi – muayyan axborot inson tomonidan qilinmaydi. Ikkinchisi – axborot inson ongida ma`lumot sifatida saqlanib qolishi va u bundan boshqa bir masala yuzasidan qarorlar qabul qilishda solishtiruvchi manba sifatida foydalanish mumkin. Uchinchisi – axborot fikr yoki g’oya sifatida inson qalbini egallashi, ma`naviy ruhiy xolatining uzviy qismiga aylanishi hamda bu uning amaliy faoliyati asosini tashkil qiluvchi omil bo’lib qolishi mumkin. Hozirgi davrda jamiyatlar rivojlanishini globallashuv jarayonlarining odamlar mentaliteti, ma`naviy dunyosi, ijtimoiy xatti-harakatlariga ta`sirisiz tasavvur etib 38bo’lmaydi. Insoniyatning keying taraqqiyot yo’llari globallashuv sharoitida shaxsning ijtimoiy ongi, yo’naltiruvchi maqsadlari, qadriyatlari, hayotiy tushunchalar, dunyoqarashi va oxir-oqibat uning jamiyat bilan munosabatlarda qanday o’zgarishlar sodir bo’layotganligiga bog’liq. Shuning uchun ijtimoiy va gumanitar fanlarda globallashuvning jamiyat hayotini iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, madaniy sohalariga ta`siri masalalariga katta e’tibor qaratilmoqda. Globallashuvning inson va potindustirial jamiyatlar hayotidagi o’rni hamda roli haqidagi alohida qarashlar shakllanmoqda. Biroq, bu jarayonlarning inson tafakkuri va ma`naviy dunyosida sodir bo’layotgan o’zgarishlarni tad qiq etish zaruriyati quyidagi holatlar bilan belgilanadi:  globallashuv shaxsni shakllantiruvchi jamiyatning madaniy – ma`naviy sohalariga ta`sir o’tkazib, muayyan o’zgarishlarga olib keladi, an`naviy qadriyatlar tizimini izdan chiqaradi;  globallashuv ta`sirida ro’y bergan o’zgarishlar insonning ma`naviy axloqiy, psixologik qiyofasiga jiddiy ta`sir o’tkazadi va demak, hozirgi zamon jamiyatining qiyofasini muayyan tarzda o’zgartiradi;  hozirgi zamon globallashuv konsepsiyalarida mualliflarning diqqat e`tibori asosan inson faoliyatining turli sohalarida ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy va madaniy sohalariga qaratilgan. Ijtimoiy munosabatlardagi o’zgarishlar inson dunyoqarashidagi o’zgarishlar natijasi ekanligi qayd etiladi. Bu hol atrof dunyo haqidagi tasavvurlar hamda global doirada insonlararo munosabat va o’zaro aloqalarni baholash mezonlari tizimini yanada chuqurroq o’rganishi taqozo etadi. Mavzuga psixologik nuqtai nazardan yondashadigan bo’lsak 2013-yil 24- iyulda “Ma`rifat” gazetasida chop etilgan psixolofgiya fanlari nomzodi Umarali Qodirovning “Destruktivlik tushunchasi”ning ta`rif, talqin va tahlilini o’qishimiz mumkin. “Deskruktiv faoliyat” (ingilizcha “destructive”- “yemiruvchi”, “Vayron qiladigsan”, “halokatli”). Aksariyat adabiyotlarda destruksiya “biror narsaning tuzilmasini vayron qilish” sifatida sharhlanadi. 20 20 O’sha manba.6-bet. 39Maxsus adabiyotlar, manbalarda qayd etilishicha, ushbu tushuncha zamirida odamning tashqi olamga nisbatan yo’naltiirilgan maxsus faolligi shakli tushiniladi. Bu faollikning mohiyati esa turli ob`ekt yoki tizimlarni vayron qilish yohud buzishga intilishida namoyon bo’ladi. Destruktiv faoliyat boshqa insonlar, jamiyat, davlat tabiiy muhit, madaniy-tarixiy yodgorliklar, turli buyumlar, shuningdek, shaxsning o’z-o’zini halok etishiga ham qaratilishi mumkin. “Hozirgi vaqtda yoshlarni destruktiv ta’sirlardan himoyalash masalasi dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Shu o’rinda katta yoshli avlod vakillarining yoshlarga xos mustaqillikka intilish, hech bo’lmaganda tashqi ko’rinishi ( kiyinishi, soch turmaklari, yurish – turishi va hokazo) bilan ajralib turishga zamonaviy ko’rinishga harakat qilish kabi xatti-harakatlarini inobatga olmasliklari yoki butunlay qoralashlari noo’rin” 21 . Yoshlar tarbiyasida kichik ko’ringan hatolar ham kelajakda o’z bo’yini ko’rsatishi mumkin. Yoshlarning ma`naviyati but bo’lishida oilaning yaqin insonlarni ahamiyati beqiyosligi barchamizga ma’lum”. Matbuotda yoritilgan yuqoridagi kabi materiallar nafaqat yoshlarni ma`naviy dunyosini boyitib qolmay ota-onalar, murabbiylar uchun ham tarbiya jarayonida ilmiy asos bo’lib xizmat qiladi. Umarli Qodirovning yana bir maqolasida “Axboriy-psixologik xavfsizlik” mavzuyida so’z yuritiladi. Psixologlar tomonidan hozirgi kunda “axboriy- qo’poruvchi omil” degan tushuncha iste`molga kiritilgan “Internetda tarqatilayotgan qo’poruvchilik ruhidagi axborotlar orqali ba`zan harbiy harakatlar evaziga amalga oshirib bo’lmaydigan maqsadlarga ham erishish mumkin” 22 . Bu axborotni shaxsga ta`sir qiluvchi jihatlari quyidagicha izohlanadi: Kishilarning axloqiy – psixologik holatini, dunyoqarashi, siyosiy nuqtai nazari va e`tiqodini maqsadli ravishda o’zgartirishga nisbatan qaratilgan axboriy bosim, huruj, notiqlik, ataylab buzilgan, noto’g’ri ma’lumat va axborotlarning tarqatilishi, to’g’ri ma`lumotning kishilar tomonidan noto’ri idrok etilishini ta`minlashga intilish. Tashqi muhit va shaxsning ichki dunyosi bir-biri bilan chambarchas bog’liq. O’zini o’zi anglash jarayonida psixologik yo’naltirilishga muhtoj kishi uchun uni 21 Ma`rifat gazetasi 2013- yil 24-iyul, 59-son. 22 Marifat gazetasi 2014- yil 21- iyun, 50-son. 40yonida taniydigan, uni maslahat beradigan, uni uchun to’g’ri qaror qabul qila oladigan insoning bo’lishi muhimdir. Bu jarayonda kishi ta’lim olish, dunyoqarashini kengaytirish, turli ma`lumot va materiallarni qabul qilish, yangi hayotiy tajribani o’zlashtirish qobilyatini namoyon qiladi. Inson o’zgaradi, transformasiyalashadi va bu jarayonni uni o’zi ongli ravishda his etishi, nazorat qilib borishi zarur. Alisher Navoiy bobomiz ta’biri bilan aytganda “manqurtlar” paydo bo’lmasligi uchun ayni holat, ya`ni shaxsga boshqalarning salbiy ta`sir o’tkazishiga yo’l qo’ymaslik maqsadida axborot iste’mol madaniyati, mafkuraviy immunitetni tarkib toptirish va rivojlantirish masalasi hanuz dolzarbligicha qolmoqda. Globalizatsiya jarayoning eng katta xavfli tomonlaridan biri yana shuki, u birinchi bo’lib yangi o’sib kelayotgan yosh avlodni o’zining qurboniga aylantiradi. Ongi qalbi pokiza tuyg’ular bilan to’lgan, hali dunyoni to’la anlab yetmagan yosh avlod bunday holatlarga aldanib qolishi hech gap emas. Biz bu jarayonlarni rivojlangan bir qancha davlatlar misolida ko’rib turibmiz. Ammo afsuski, bizning yoshlarimizga globalizatsiya hech qanday ta`sirini ko’rsatmayapti, deb ayta olmaymiz. Shunday tahlikali va qaltis vaziyatda yoshlarni bir mezonda ushlab turish ularni “Ommaviy madaniyat” va boshqa yot g’oyalar tasiridan to’liq himoya qilish mushkul masala. Bunda davlat barcha tashabusni o’z qo’liga olib ommaviy axborot vositalari bilan hamkorlikda ish olib borishi maqsadga muvofiqdir. 2.2. Matbuotda sog`lom turmush tarzini targ`ib qilish ustuvor yo`nalish sifatida Jismoniy va ruhiy salomatlik ijtimoiy qadriyat hisoblanadi. Shuning uchun har bir kishi yetuk tibbiy ong, ko’nikma va o’zini salomat olib yurish madaniyatini shakllantirish kerak, bu esa sog’lom turmush tarzi shakllanishini asosini tashkil etadi. Yurt kelajagi hisoblangan yoshlarning har tomonlama barkamol bo’lib yetishishlarida sog’lom turmush kechirishlarda sportning ahamiyati beqiyos hisoblanadi. Shularning barchasini inobatga olingan holda yurtimizda yoshlar sportini rivojlantirish, yoshlarni bo’sh vaqtlarini samarali o’tkazish yetakchi masalalardan 41biri. Sport har tomonlama sog’lom avlodni tarbiyalash bilan bir o’rinda mamlakatni dunyoga tanitishda ham beqiyos ahamiyatga ega. O’zbekiston Mustaqilligining eng muhim strategik yo’nalishlaridan biri jamiyatni barqarorlashtirish va fuqarolarni jismonan sog’lomlashtirish va turmush tarzini yaxshilash. Boshqacha qilib aytganda, insonni ham jismonan, ham ma`naviy sog’lomlashtirishdir. Shuning uchun ham yurtimizda amalga oshirilayotgan islohotlar eng avvalo insoniyat, uning manfaatlariga va barcha moddiy-ma`naviy, huquqiy- axloqiy ehtiyojlarni ro’yobga chiqarishga qaratilgandir. Har qanday jamiyatning ravnaqi va kelajagi uning ma`naviy kuch-qudrati, sog’lom ijtimoiy-siyosiy muhiti bilan bog’liqdir. Bu degani ma`naviyat sog’lom turmush tarzi bilan uzviy bog’liqdir va ular birgalikda jamiyat taraqqiyotining mezoni bo’lib xizmat qiladi. “Ma’naviyat – inson hayoti barcha qirralarining uning ruhidagi xatti-harakati, faoliyati va munosabatlari majmuasidir. Sog’lom turmush tarzi esa insonlarning muayyan ijtimoiy- huquqiy, siyosiy, ruhiy, axloqiy, madaniy jihatlardan shakllangan hayotiy faoliyat uslubi bo’lib, uni munosabatlarida, madaniyatida, jismoniy sog’lomligida, taffakur – ongi, odobi, dunyoqarashida, iqtidorida namoyon bo’ladi” 23 . Inson sog’lom turmush tarzi jarayonida o’zini anglab uni umrini oxirgacha rivojlantirib, takomillashtirib boradi. Bu jarayonda uni – farosati, aql-idroki, adolatli va adolatsizlikdan, ogohlikni loqaydlikdan ajrata olish kabi xislatlar qaror topib boradi. Bunday xislatlar asta – sekinlikda, jismonan baquvatlikda, ekologik va huquqiy madaniyatda namoyon bo’lib boradi. Ko’rinib turibdiki, sog’lom turmush tarzi ma`naviy yetuklik bilan uyg’unlikda inson kamolotiga xizmat qilib kelmoqda. Bu borada sog’lom turmush tarzini shakllantirishning asosiy tamoyillari mazmun – mohiyatini avval yashab ijod etgan buyuk allomalar Forobiy, Bahovuddin Naqshband, Najmiddin Kubro asarlarida ham sog’lom ijtimoiy muhitdagina sog’lom turmush tarzi bo’lishini ilmiy – nazariy asoslab berishgan. Ma`salan, Najmiddin Kubro insonlarning jismonan aqliy, ruhiy va ma`naviy yetuklikni sog’lom turmush tarzining asosi mezoni hisoblanadi. Bahovuddin Naqshband beadablar yashaydigan 23 Miraxmedova U. Axborot asrida yoshlar dunyoqarashi: Nazariya va amaliyot mavzuidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari to’plami.Toshkent ,2010.-B.-136-137. 42ijtimoiy muhit nosog’lom bo’lib, u insonlarga ham jonzotlarga ham salbiy ta`sir etadi, deydi. Alisher Navoiy sabr-toqatli insonlar yashagan jamoaning turmush tarzi ham sog’lom bo’ladi, deb hisoblagan. Bugungi kunda ham yuqoridagi fikrlar o’z isbotiga ega. Sog’lom turmush sharq xalqlarini salomatligi ularning jismonan – ruhiy baquvvat bo’lishiga, ma`naviy yetuk bo’lishiga xizmat qiladi. O’z navbatida ma`naviy yetuklik sog’lom turmush tarzini shakllantirishga, takomillashtirishga, insonlar sihat-salomatligi, baxt soadati, xalq farovonligini oshirishga xizmat qiladi. Jismoniy madaniyat, shuningdek, sportning topishi mamlakatning mudofaa qudratini oshirish ehtiyojlaridan kelib chiqadi, shuningdek, davlatlararo aloqalarning mustahkamlanishi, mustaqillikni mustahkamlash manfaatlarini xizmat qiladi. 24 Bugun jamiyatning barcha jabhalarida o’z bilim salohiyati bilan davlat rivojiga hissa qo’shayotgan yoshlarimiz o’zlariga bildirilgan ishonch, zimmalariga yuklatilgan ma`sulyatni his etib katta muvofaqqiyatlarni qo’lga kiritmoqda. Buni birgina xalqaro fan olimpiadalari yoki sport sohasida erishilayotgan marralar timsolida ham ko’rsa bo’ladi. Yoshlarga oid davlat siyosatining asosiy maqsadi intelektual salohiyatli, jismonan baquvvat, ruhan sog’lom avlodni voyaga yetkazishdan iborat. Uch bosqichli sport musobaqalarining tashkil etilishi, yoshlar madaniyat va san`at sohalari rivojlanishi bu boradagi islohotlar mukammal strategik maqsadlarni ko’zlaganidan dalolat beradi. O’z navbatida ular uchun mustahkam huquqiy asoslar yaratilmoqdaki, ishlar tartib bilan amalga oshirilmoqda. Sport sohasida yurtimiz yoshalari erishayotgan yutuqlari bilan faxrlansak arziydi. Ularning shoxsupalarni zabt etishlari zamirida tinimsiz mehnat yotganini, shu bilan birga yoshlar uchun o’rnak tomonlarini yuzaga chiqarishda OAVning ham hissasi katta. Aynan matbuot sohasida ham sport mavzulari yetakchilik qiladi. Ixtisoslashgan nashrlar ko’plab bo’lishiga qaramay har bir matbuotning bir sahifasi sport mavzulariga bag’ishlanadi. 24 Elov E, Arslonov Sh. Axborot asrida yoshlar dunyoqarashi: Nazariya va amaliyot mavzuidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari to’plami.Toshkent, 2013,-B.-34. 43“Turkiston” gazetasining 7-sahifasida muntazam sport mavzulari yoritilib boradi. Gazetaning 2014-yil 10-sentabr sonida Dilshod Ro’ziqulovning “Sportchilarimiz Janubiy Koreyada ham g’olib” nomli maqolasida “Butunjahon jang san`atlari festivalida 28 nafar sportchimiz Vatanimiz sharafini munosib himoya qildi. Ushbu nufuzli festivalda koreyalik, hindistonlik raqiblarimni to’rt turda mag’lubiyatga uchratib, yakunda oltin medalni qo’lga kiritdim, - deydi terma jamoamiz a’zosi, Angren avtomatika va servis kasb- hunar kollejining birinchi kurs Noilaxon Ahmedova” 25 . Ko’pchilik yoshlar sport musobaqalarida oltin medallar sohibi bo’lish uchun ixtisoslashgan o’quv dargohlarida o’qish kerak, deb o’ylashadi. Biroq kasb-hunar kolleji talabasini erishgan yutuqlari ko’pchilik tengdoshlarini ham serharakatlikka unday oladi. 2014-yil Janubiy Koreyaning Incheon shahri mezbonlik qilgan XVII Osiyo o’yinlari barcha OAVning diqqat markazida bo’lishi tabiiy chunki xalqaro musobaqalar nafaqat sportchilarning balki davlatning ham shon-shuhrati hisoblanadi. “Turkiston” gazetasi muhbiri Alibek Omonturdiev maqolasida keltirilishicha, “Nufuzli musobaqada sportchilarimiz 9 ta oltin, 14 ta kumush va 21 ta bronza medalni qo’lga kiritishdi” 26 . Maqolada O’zbekiston sportchilarini Osiyo o’yinlarida erishgan ja’mi yutuqlariga ham to’xtalib o’tilgan. 1994-yildan buyon ishtirok etib kelayotgan yurtdoshlarimiz bugungi kungacha 54 ta oltin, 82 ta kumush va 93 ta bronza ja’mi 229 ta medalga sazovor bo’lishgan. XVII Osiyo o’yinlari natijalarini qo’shganda medallar soni 273 nafarga yetgan. Barcha yutuqlar zamirida yurtimizda yaratilayotgan imkoniyatlar va undan unumli foydalanayotgan yoshlarning tinimsiz mehnatlari yotadi. Janubiy Koreyaning Incheon shahrida bo’lib o’tgan “Paraosiyo 2014” o’yinlarida sportchilarimiz 22 oltin, 5 kumush va 4 bronza, jami 31 medalni qo’lga kiritib, qirqdan ziyod davlat orasida beshinchi, markaziy Osiyo davlatlari o’rtasida birinchi o’rinni egalladi 27 . 25 “Turkiston” gazetasi 2014-yil 10- sentabr, 77-son. 26 “Turkiston”gazetasi 2014-yil 8- oktabr, 80-son. 27 “Ma`rifat” gazetasi 2014-yil 29- oktabr, 87-son. 44Bu borada O’zbekiston Respublikasi Madaniyat va sport ishlari vazirligi tasarrufidagi 5 ta oliy ta`lim muassasasi, 21 madaniyat va san`at kolleji, 14 Olimpiya zahiralar kollejlarida ta`lim sifati va mazmunini yanada takomillashtirish, yuqori bilim va salohiyatga ega kadrlar tayyorlash, yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash yo`lida keng ko’lamli ishlar amalga oshirilmoqda. O'zbekiston Respublikasining milliy sport jamoasi xalqaro maydonlarda mustahkam va baland cho'qqilarni zabt etgan holda o'z tarkibiy sonini yildan-yilga ko'paytirib bormoqda. Sportchilarimizning yuqori cho'qqilarga erishishi yosh respublikamizning xalqaro maydondagi obro'sini mustahkamlashda shubhasiz ko'maklashadi. Nufuzli anjumanlarda milliy bayrog'imizni himoya qiluvchi yoshlar maxsus yakka va o'yin sport turlarining professionallari o'z tayyorgarliklarini va mahoratlarini namoyish etib mamlakatimizning boy sport ana'nalariga egaligini namoyon etmoqdalar va tasdiqlamoqdalar. Jismoniy tarbiya va professional sport sohasida yuqori cho'qqilarga erishish jiddiy yondoshishni, katta mehnatni va moddiy xarajatlarni talab qiladi. Mana shularning barchasi mavjud bo'lgandagina sportning bir me'yorda doimiy rivojlanishiga erishish mumkin. Ko'pgina mamlakatlarning tajribalariga qaraganda, milliy sport va jismoniy tarbiya taqdirlari haqida davlat tomonidan g`amxo'rlik qilinishi ham, shubhasiz juda katta foyda keltirmoqda. Ijtimoiy sohadagi ushbu moddalarni qo'llab-quvvatlashda birinchi navbatda o'smir bolalarni va jamiyatning yo'sh muhitini ruhiy-jismoniy sog`lomlashtirish maqsadida barcha qulay sharoitlarni yaratmoqda. Mamlakatimizning hukumat tuzilmalari, jamoat tashkilotlari va sport muassasalari sport va jismoniy tarbiya sohasida moddiy-texnik bazasini rivojlantirish, ommaviylikka erishish, professional sportni kuchaytirish kabi muhim muammolarni har doim birgalikda yechishda hamjihat faoliyat olib bormoqda. Respublikada sportni rivojlantirish bo'yicha asosiy faoliyatni O'zbekiston Respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi olib boradi va muvofiqlashtiradi. Shu bilan bir qatorda olimpiya harakatini kelgusida rivojlantirish tadbirlarini va ularda respublika sportchilarini ishtirok etishini ta'minlash 1993-yilda Xalqaro 45Olimpiya harakatiga a’zo bo'lgan Milliy Olimpiya Qo'mitasi zimmasidadir. Bugungi kunda O'zbekiston milliy sport federatsiyalari 32 sport turi bo’yicha xalqaro federatsiyalarning a’zosi hisoblanib, ular xalqaro musobaqalarda ishtirok etish huquqiga egadirlar. Jismoniy tarbiya va sport bo'yicha mutaxassislarni tayyorlashni O'zbekiston davlat jismoniy tarbiya instituti amalga oshiradi. Unda har yili 2 mingga yaqin talabalar tahsil olmoqda. Oliy o'quv yurti jismoniy tarbiya o'qituvchilarini va sport bo'yicha murabbiy-o'qituvchilarni tayyorlamoqda. Respublikada keyingi yillarda sportning alohida turlari rivojlanmoqda, hamda ularning moddiy-texnik bazasi jahon talablari asosida mustahkamlanmoqda. Shu qatorda 36 nafar jamoadan iborat o'zbek futbolining bazasini misol qilib ko'rsatish mumkin. Uning ixtiyorida 231 ta stadion, 5231 futbol maydonlari, shuningdek kichik-futbol va futzal o'ynaydigan ko'p sonli maydonlar mavjud. 28 Respublikada keng tarqalgan sportning ushbu turi bo’yicha O’zbekistonda Chempionati va birinchiligi hamda Respublika kubogi o’tkaziladi. Sportning katta tennis turi ommaviyligi bo’yicha "birinchi o'rin"dagi sport turidan qolishmaydi. Respublikada tennisining rivojlanganlik darajasini O’zbekiston tennischilarning muvaffaqqiyatlari orqali ko’rish mumkin. 1994-yildan buyon mamlakatning barcha yirik shaharlarida har yili jahonning kuchli tennischilari ishtirokida xalqaro turnirlar o`tkazilmoqda. Respublika poytaxtining asosiy tennis musobaqasi “Prezident sovrini” bo`lgan yillik turniri hisoblanadi. O'zbekiston boks bo'yicha Osiya chempionati, taekvando bo'yicha Osiya va Okeaniya chempionati, erkin kurash bo'yicha “A” darajali xalaro turnir kabi nufuzli musobaqalar va turnirlarning o`tkazish joyi bo'lib kelmoqda. Olimpiya o’yinlari turkumiga kiruvchi sport turlari bo’yicha terma jamoalar oily sport ta’lim muassasalarida tayyorlanmoqda. Bu sport dargohlarida oily toifali 2000 nafar sportchilar 150 nafar malakali mutaxassislar qo’l ostida tayyorlanishmoqda. Ular 32 ta sport turlari bo'yicha milliy jamoa asoslarini tashkil 28 http://m.sports.uz/uz/football/news/2015.02.1719331/ 29 “Ma’rifat” gazetasi 2014-yil 2-iyul, 53-son. 46etadilar. Mazkur maktablar qoshidagi Olimpiyaga tayyorlov markazlarida istiqboli porloq va iqtidorli atletlar shug’ullanmoqdalar. Bizga ma`lumki, xalqaro miqyosdagi, sport musobaqalar soha tarmog’i rivojlangan xalqaro standartlarga javob bera oladigan mamlakatlarda o’tkaziladi. Bu borada O’zbekistonda o’tkazilayotgan xalqaro sport musobaqalari yurtimiz imkoniyatlarini yuqori darajalarga ko’tarilganini yana bir yorqin misoli. 2014-yilda yurtimiz mezbonlik qilgan Osiyo chempionati yuqoridagi fikrlarimizni isbotinni ko’rsatadi. Shu haqda “Ma`rifat” gazetasining 53-sonida Husan Nishonov musobaqa tafsilotlarni yoritgan. “6-12 yoshli shaxmatchilar ishtirok etgan Osiyo chempionatida yurimiz yoshlari oltita oltin, to’rtta kumush va to’rtta bronza medallariga ega bo’lishdi” 29 . Hali yoshi kichik bo’lgan shaxmatchilarimizning katta yutuqlari hech kimni befarq qoldirmaydi, albatta. Shu kabi materiallarni muntazam matbuotda berilishi yoshlar o’rtasida havas shijoatni orttiribgina qolmay, ota-onalar, ustoz murabbiylarni ham farzandlarini vaqtlarini zoye ketkazmasdan samarali tashkil qilishlari uchun turtki beradi, desak mubolag’a bo’lmaydi. Yosh mamlakatning hayotida katta miqdordagi 6,5 mln aholi band bo'lgan jismoniy tarbiya o'ziga xos o'rin tutadi. Ular 145000 jamoa asoslarini tashkil etadi. Respublikada paraolimpiya sportlarini rivojlantirishga katta e'tibor qaratilmoqda. Uning bazasini kengaytirishda nafaqat muassasa va jamoat tuzilmalari, balki O'zR ijtomoiy taminoti Vazirligi, Respublika nogironlar jamiyati, Xalqaro Qizil Xochning hududiy vakolatxonalar faoliyatlarining asosiy yo’nalishlaridan biri bo'lmoqda. O’zbek xalqi ko’p asrlardan beri o’zining O’zbekiston Milliy sporti bo’lmish kurash, belbog’li kurash, turon va boyqo’rg’on asoschilari bo’lgan jangchi polvonlari va afsonaviy chavandozlari bilan faxrlanadi. Mustaqillik tufayli, jahonga bizning madaniy merosimiz bo’lgan milliy sport turlarimizni tanishtirish imkoniyati tug’ildi. Agarda Yaponiya millionlab sport ishqibozalari uchun dzyudo, karate, sumo, Hitoy – ushu va kung-fu, Korea – taekvondo va sirim, Angliya – futbol, Kanada – shaybali hokkey, AQSH – beysbol, basketbol, amerika futbolining vatani deb 31 47hisoblansa, endi O’zbekiston milliy sport turlari – kurash, belbog’li kurash, turon, boyqo’rg’on va boshqalar xalqaro sport arenasida bizning davlatimizni dunyo ahliga tanitadi. Hozirgi kunda Kurash dunyoning 50 dan ortiq mamlakatlarida taraqqiy etti, shuningdek, chempionatlar va jahon birinchiligi hamda qit’alararo musobaqalar o’tkazilmoqda. 30 Quvonch bilan shuni ta’kidlash lozimki, Kurashni Osiyo o’yinlari dasturiga qo’shilishi, nafaqat O’zbekistonning balki butun jahon sport taraqqiyotidagi yana bir muhim hodisalardan biri hisoblanadi. Sport - bu so’glom ijtimoiy-siyosiy muhitni tadbiq etishning eng yaxshi vositasidir. Ayniqsa yoshlar orasida bu muhim ahamiyat kasb etadi. Bugun O’zbekistonda sport ta’lim va tarbiyaning ajralmas bo’lagidir.O’zbekiston aholisi yosh bo’lgan davlatdir, O’zbekiston hududida istiqomat qiluvchilarning qariyb 40% idan ko’prog’ini 18 yoshgacha bo’lgan yoshlar tashkil etadi. Ularning har tomonlama rivojlanib, ham ma’nan, ham jismonan kamolotga erishishlari muhim ahamiyatga egadir. Shuning uchun bolalar sportiga e’tibor va yoshlar orasida sog’lom turmish tarzini ommalashtirish davlat siyosatining eng asosiy yo’nalishlaridan biridir. 2002-yildan buyon bolalar sportini har tomonlama qo’llab – quvvatlash maqsadida bolalar sportini rivojlantirish jamg’armasi faoliyat yuritib kelmoqda. So’nggi yillarda respublikada 1113 zamonaviy bolalar sport obyektlari barpo etildi, shulardan 252 tasi sport komplekslari, 861 tasi sport zallari, va 110 tasi suzish uchun suv havzalaridir. Bugungi kunda 30 dan ortiq sport turlari bilan doimiy ravishda 1 million 800 ming bolalar shug’ullanishmoqda. Qishloq joylaridagi bolalarni erta vaqtlardan sportga jalb qilishga alogida etibor berilmoqda. 31 Shu bilan bir qatorda sport o’yinlarinig uch bosqichli tizimi shakllangan bo’lib, ularga “Umid nihollari”, “Barkamol avlod” va “Universiada” musobaqalari kiradi. Mazkur tizimni, tub ma’noda, yuqori malakali sportchilarni tanlab olish va tayyorlashning milliy va samarali modeli, deyish mumkin. Bu kabi keng ko’lamli ishlarning natijasida, bugungi kunda bizning o’g’il-qizlarimizning 92% bo’y va og’irlik jihatdan Jahon 30 O’sha manba. 32 Uz.mcs.uz. 48sog’liqni saqlash tashkiloti standartlariga to’g’ri keladi. 32 Buyuklarimiz aytganidek, sog’lom aqldan sog’lom fikr tug’iladi, sog’lom fikrdan tug’iladigan yangi va yaxshi amaliyot jahon ahlini hayratga soladi. 2.3. Yoshlar mavzularini yoritishda matbuot va jurnalistlarga qo’yiladigan talablar Yoshlar ertangi kun egalari. Yurt kelajagi. Ularga ko’rsatilayotgan e`tibor g’amxo’rlik kelajak uchun ham mustahkam poydevor bunyod qilish demakdir. Bu borada amalga oshirilayotgan har qanday mavzuga jiddiy yondashuv talab e`tiladi. Bugungi kunda yoshlar bilan ishlash ularni imkoniyatlari yutuqlarini, kerak bo’lsa muammolarini xolis yoritish OAVlari zimmasiga katta ma`sulyat yuklaydi. Bugungi yoshlar auditoriyasining didi, tanlovi o’sib bormoqda. Yildan-yilga ommaviy axborot vositalarini soni bilan birga sifati oshib borayotganiga barchamiz guvoh bo’lib turibmiz. Ommaviy axborot vositalarining asosiy bo’g’ini hisoblangan bosma nashrlarda aynan yoshlar mavzularini yoritish masalasiga e`tibor qaratadigan bo’lsak, o’z o’rnida haqli savol tug’iladi. Bugungi o’quvchi yoshlar nima uchun matbuotga nisbatan boshqa OAVlarga murojat qilishni afzal ko’rishadi? Bunga bir qancha misollarni ko’rsatishimiz mumkin albatta, birinchidan matbuotlar bir haftada bir yoki ikki marta nashr qilisnishi, ikkinchidan televizor orqali jarayonlarni guvohi bo’lishi, uchinchidan boshqa mashg’ulotlar bajarish bilan birga radio tinglash, internetni bir tugmasini bosish orqali axborotga ega bo’lish bularning barchasi har bir ommaviy axborot vositalarining o’ziga xosligi va yo’nalishidir. Matbuot haqida so’z ketganda shuni unutmasligimiz kerakki, undan nafaqat axborot olamiz, balki savodxonligimizni oshirish uchun ham foydalanamiz. Mutaxassislarni fikricha, gazeta boshqa OAV nisbatan ishonchlilik darajasini katta yoshli o’quvchilar yuqori qo’yishlariga sabab uni bir paytni o’zida ham ko’rib ham qo’l bilan ushlab ko’rish imkoniyatini berishidadir. 33 “Ma`rifat” gazetasi 2014- yil 2- avgust, 62-son. 49Bitiruv- malakaviy ishimizda tahlil qilinayotgan “Marifat” va “Turkiston” gazetalariga qisqacha tasnif beradigan bo’lsak, “Ma`rifat” xalq ziyolilari gazetasi, O’zbekiston Xalq ta’limi vazirligi, O’zbekiston Oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi, O’zbekiston Ta`lim, fan va madaniyat xodimlari kasaba uyushmasi Respublika kengashi muasisligida haftada ikki marta chop etiladi. Gazeta 16 sahifadan iborat bo’lib mavzulari ko’lami keng. Asosan ta`lim sohasiga tegishli masalalar, tahliliy materiallar, hududiy va jahon yangiliklari muntazam berib boriladi. “Turkiston” gazetasi o’z oldiga respublika yoshlarini axborot bilan ta`minlash, shu bilan birga o’sib kelayotgan yosh avlodni ona Vatanga muhabbat, yurtga sadoqat, milliy qadriyatlarimizga hurmat ruhida tarbiyalashga xizmat qilish vazifasini qo’ygan. Yuqoridagi ikki matbuot tuzilishi, yo’nalishi jihatidan bir biridan farq qilsa-da, yoshlar mavzulariga jiddiy yondashuvi bilan umumiy jihatlari bir qancha. Ma’rifat gazetasida yoshlar mavzulari, batafsil va kengroq yoritiladi, ta`lim sohasiga doir barcha ma`lumotlar muntazam berib boriladi. Masalan gazetaning 2014-yil 2- avgust sonida “O’zbekiston Respublikasi Xalq ta`limi vazirligi tomonidan 2014-2015 o’quv yilida foydalanishga tavsiya etiladigan darslik va o’quv qo’llanmalar ro’yhati” 33 bir sahifada berilgan unda 1-9 sinfgacha bo’lgan o’quv qo’llanmalar nomi, mualliflari, nashr etilgan yili, ta`minlanish turi jadval asosida ko’rsatib o’tilgan. Bu kabi materiallar ta`lim muassasalari rahbarlari, o’qituvchilar va ota-onalar uchun ham bir qancha qulayliklarni yaratadi. Gazetaning shu sonida berilgan “Orzulari bir olam yoshlar” mavzuyidagi maqolada oliy ta`lim muassasiga o’qishga kirishni orzu qilgan qanchadan-qancha yoshlar haqida bo’lib, ularning his-hayajonlari batafsil yoritilgan. Maqolaning o’ziga jalb etish xususiyatlari bir talay. Maqola hajm jihatdan ko’p bo’lishiga qaramay o’quvchini ortidan to’xtatmay ergashtirib keladi. “Birinchi avgust tongi boshqa kunlardan o’zgacha otdi. Shahar metropoliteni ham, jamoat transportlari ham ishini har kungidan ertaroq boshladi. Ko’chalar doimgidan gavjum, qo’lida passport va DTM ruxsatnomasini tutgan abiturentlar imtihon o’tkaziladigan o’quv binolari tomon 34 “Ma`rifat” gazetasi 2014-yil 2-avgust 62-son. 50shoshilmoqda. Ezgu niyatlar, hayajon, ishonch, xavotir kabi tuyg’ularning bari ko’nglida jo”. Maqola kirish qismi har qanday o’quvchini bir daqiqaga bo’lsa-da abiturentlik davriga olib kira oladi. Faktlarga to’xtaladigan bo’lsak, “2014 yil qabul komissiyasiga 543mingdan ziyod abiturent ariza topshirib, bir o’ringa o’rtacha tanlov 9,4ni tashkil etdi. 2013-yil bu ko’rsatgich 8,5 2012- yili esa 7,6 bo’lgan” 34 . Gazetada sohaga doir ko’plab terminlar ham beriladi. Yana shunisi e`tiborga loyiqki, gazeta muxbirlar ta`lim sohasi, sport yo’nalishi, ijtimoiy siyosiy mavzularni yoritishda o’sha sohalarning mutaxassislari kabi ilmiy yondashuvni guvohi bo’lamiz. “Turkiston” gazetasini yoshlar tilidan yoziladigan matbuotlar sirasiga kiritishimiz mumkin. Gazeta faoliyatini quydagi yo’nalishlarda ko’rishimiz mumkin.  Yoshlar hayotiga oid yangiliklarni berib borish;  Yoshlarni – huquq va manfaatlarini himoya qilish;  Zamonaviy bilim va kasbga ega bo’lgan yoshlar faoliyatini ommalashtirish;  Bugungi o’ta murakkab va tahlikali zamonda mavjud bo’lgan har qanday xatarlarga, zararli ta`sir va oqimlarga nisbatan ogoh, sergak va hushyor bo’lish borasida targ’ibot ishlarini olib borish;  Yoshlar muammolarini gazeta orqali ko’tarish va yechimini topishga ko’maklashish;  Yoshlarimizni jamiyat hayotida ishtirokini kuchaytirishdan iborat. Gazetada ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy huquqiy maqolalar muntazam berib boriladi. Bugun dunyoga yuz tutayotgan o’zbek yoshlari xalqaro munosabatlardan ham xabardor bo’lishlari muhim ahamiyat kasb etadi. Gazetaning 2014 yil 25 oktabr 85-sonida “O’zbekiston – Turkmaniston: O’zaro manfaatli hamkorlikning yangi bosqichi” mavzuli maqolasida ikki davlat prezidentlarining tor doiradagi uchrashuviga bag’ishlangan bo’lib maqolada umumiylikdan qochib, sodda tilda ikki davlat o’rtasidagi munosabatlarga alohida to’xtalib o’tilgan. “Islom Karimov va Gurbanguli Berdimuhamedov mintaqada suv resurslaridan foydalanish masalalariga alohida e`tibor qaratdilar. Ta`kidlanganidek, suv energitika sohasiga doir masalalarni 35 “Turkiston” gazetasi 2014-yil 25- oktabr 85-son. 36 “Turkiston” gazetasi 2015-yil 14- mart 21-son. 51hal qilishda, jumladan, transchegaraviy daryolarda yirik gidroenergetika inshoatlarini barpo etishda BMTning tegishli konvensiyalarida belgilab berilgan xalqaro me`yorlarga muvofiq ish tutish, bunday ob`ektlarning loyihalarini mustaqil xalqaro ekspertizadan o’tkazish zarurligi qayd etildi” 35 kabi bir qancha ma’lumotlarni berilishi yoshlar uchun, ham xalqaro aloqalar, ularning ahamiyati, dolzarbliginini o’rganib borishlari uchun judayam muhim hisoblanadi. Zamonaviy bilim va kasbga ega bo’lgan yoshlar faoliyati bilan keng ommani tanishtirish va yoshlarni ijodiy faoliyatlarini kengaytiradigan materiallarni muntazam e`lon qilish matbuotning bosh maqsadlaridan hisoblanadi. Shunday maqolalardan biri 2015-yil 14-mart 21-sonda chop etilgan Zarnigor Abdumalikovaning “70 yoshda yetti tilni o’rganish mumkin…” nomli suhbatidir. Suhbat O’zbekistonda ilk mnemonist, 23 yoshli Shohrux Mirzo Rahmonov bilan uyishtirilgan. Mnemonika so’zi yunoncha “mnemonikon” so’zidan olingan bo’lib, eslab qolish san’ati degan ma’noni anglatadi. Materialning dolzarbligi bugungi zamon yoshlari dunyo tillarini bilishlari, o’rganishlari nafaqat ehtiyoj balki zaruriyat hamdir. Shu nuqtai nazardan jurnalistning tanlagan mavzuyi va o’quvchiga yetkazishi uslubi to’g’ri tanlov hisoblanadi. Materialda quydagi misollar berilgani har qanday til o’rganishga ishtiyoqi bor kishilar e`tiborini tortmay qolmaydi. “Til o’rganishda asosan yangi so’zlarni talaffuzini o’zingiz biladigan qofiyadosh so’zlar bilan bog’lash lozim. Misol uchun: ingilizcha “Pul” so’zi tortmoq ma`nosini bildiradi. Bu so’zni qanday eslab qolish mumkin? Siz “pull”ni o’zingiz biladigan o’zbekcha pul so’ziga bog’laysiz. Endi pul tortilib kelayotganini tasavvur qiling. Bu orqali esda saqlab qolish qobilyatingiz yanada yaxshilanadi. Bu xotiraning eng kuchli qoidasidir” 36 . Berilgan ma`lumotlar nafaqat chet tillarini mustaqil o’rganishning qulay usuli, balki xotiraning mustahkamlash uchun ham ahamiyatli ekani muhim xususiyati deyishimiz mumkin. Sotsiologlarning e’tirof etishicha, ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy axborotlar qancha ko‘p to‘plansa, jamiyatning ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy o‘sishi shuncha tezlashadi. Modomiki, jurnalistika shu turdagi axborotlarni yig‘ish, qayta ishlash, tartibga solish, 52tahlil qilish bilan shug‘ullanar ekan, shunjay xulosa chiqarish mumkin: jurnalistikaning sifati qanchalik yuqori bo‘lsa, u o‘ziga yuklangan vazifani shunchalik to‘liqroq bajaradi, jamiyat shunchalik samarali va tez rivojlanadi, davlat institutlari va hokimiyat boshqaruv vazifasini to‘liqroq bajaradi, jamiyat rivoji, istiqbolini oldindan aytib, uning rejalarini ishlab chiqadi. E'tiborli jihati – hozir dunyoda turli yo‘nalishdagi gazeta va jurnallar miqdorining sezilarli o‘sishi kuzatilmoqda. “Mass-media bo‘yicha mashhur mutaxassis Maykl Konniff aytgan edi: “XX asr oxirlaridayoq Amerika kunlik gazetalarining davri tugagandek tuyulgandi. Lekin bunday bo‘lmadi. Gazetalar elektron-axboriy revolyusiyaning asosida turadi. Ular iste'molchilarga yangiliklar tasmasi, savdo-sotiqqa oid axborot mahalliy telefon abonentlari foydalana oladigan audiomatnlar va xatto, juda ko‘p axboriy vositalar xizmatini taklif etmoqdalar”. 37 Bugun an’anaviy vaqtli nashr bilan bir qatorda yakka tartibli jurnalistika yuzaga kelib, samarali rivojlanmoqda. Rivojlangan mamlakatlarda jamiyat fikrini shakllantirish jarayoniga tobora ko‘proq ta'sir o‘tkazayotgan o‘nlab elektron gazeta va jurnallar mavjud. Bugun an'anaviy vaqtli nashr bilan bir qatorda yakka tartibli jurnalistika yuzaga kelib, samarali rivojlanmoqda. Rivojlangan mamlakatlarda jamiyat fikrini shakllantirish jarayoniga tobora ko‘proq ta'sir o‘tkazayotgan o‘nlab elektron gazeta va jurnallar mavjud. Bu jarayon kelgusida yanada kuchga kiradi. “Maykrosoft”ning tashkilotchisi Bill Geyts e'tirof etganidek, yaqin kelajakda kompyuter va internet barcha uchun baravar bo‘ladi va uni sotib olish darslikdan arzonroq va qulayroq bo‘lib qoladi”. 38 Yangi axborot texnologiyalar bizning hayotimizda so‘zsiz ijobiy rol bajarish chog‘ida nopok kishilar qo‘lida buzg‘unchilik g‘oyalarga ham xizmat qilishi mumkin. Avvaldanoq matbuot yakka hokimlik qilib kelgan. Buni isbotlovchi yetarli darajada ko‘p adabiyotlar mavjud. 37 Allambergenova P. Ochiq axborot tizimlarida axboriy-psixologik xavfsizlik.Ma`ruzalar matni. Toshkent. 2007-y 38 O`sha manba.-B.-34 53Ba'zi so‘nggi hodisalar ham bunga guvoh bo‘la oladi. AQSH Kongressidagi oxirgi saylovoldi kompaniyasini eslash kifoya. Xuddi shunday hodisa Iroq harbiy kompaniyasi-respublikachilar va dokratlar tomonidan turlicha talqin etilgan. Siyosiy shaxslar, davlat arboblari, yozuvchilar, olimlar, bir so‘z bilan aytganda (o‘ta ahamiyatli shaxslar) obro‘sini to‘kish uchun xizmat qiladigan Internet saytlari va portallarini ham eslab o‘tish joiz. Yuqorida aytilganlar jamiyat hayotida OAVning naqadar muhim o‘rin tutishi, hokimiyat va xalq ularga qanchalar umid bog‘lashini yana bir bor isbotlaydi. Shu o‘rinda O‘zbekiston ham mustasno emas. Mustaqilligimiz e'lon qilingan kundan e'tiboran davlat va jamiyat nashr rivoji, radio va televidenie, axborot agentliklariga katta e'tibor qarata boshladi. Agar 90 yillar boshlarida respublikada 200 ga yaqin vaqtli matbuot nashriyotlari faoliyat ko‘rsatgan bo‘lsa, bugunga kelib ularning soni 1000 dan oshdi. 39 O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida OAVga maxsus o‘rin berilgan. Ularning erkin va to‘laqonli rivojlanishi uchun maxsus qonunlar ishlab chiqilgan. Jamiyatimizda jurnalistikaning ahamiyatini o‘stirish, uni qonun chiqaruvichi, ijro etuvchi va sud hokimiyati bilan bir qatorga qo‘yish va uni “to‘rtinchi hokimiyat”ga aylantirish uchun davlat siyosati darajasidagi qator tadbirlar amalga oshirilmoqda. 1996-yil O‘zbekiston Xalqaro Internet tarmog‘iga ulandi. Hozirda ko‘plab OAV kanallari internetda o‘z versiyasiga ega. Elektron gazetalar ham paydo bo‘ldi. Jahon jurnalistikasi tizimiga qo‘shilish jarayoni yuzaga keldi. Bugungi kunda nafaqat bizning auditoriya xorijiy OAVdan foydalanadi, balki internet orqali bizning gazeta va jurnallarimizni o‘qish, radiomizni eshitish, telekanallarimizni ko‘rish imkoniyati mavjud. Bu holat jamiyatimizni yanada ko‘rimli, yanada ochiq-oydin qiladi. Endi xorijda qiziqqan institutlar va doiralar sodir bo‘layotganini tahlil qilishlari, keyin nimalar bo‘lishi haqida o‘zlari tahmin qilishlari, jamiyatimiz uchun u yoki bu taraqqiyot ssenariylarini tuzishlari mumkin. 39 O’sha banba.-B.-39. 54Bularning barchasi O‘zbekiston Respublikasi axborot kanallari zimmasiga ulkan ma'suliyat yuklaydi. Tahririyat jamolari, OAV xodimlari, agar OAV o‘zlari hayotimizdagi muammoli masalalarni ko‘tarib chiqmas ekan, vujudga kelayotgan qarama-qarshi fikrlar imkoniga yordam berishga harakat qilmas ekan, u holda buni hozir sodir bo‘layotganidek-opponentlarimiz amalga oshirishlari mumkinligini anglab yetishlari lozim. 55XULOSA O’zbekiston mustaqillikka erishgandan buyon o’tgan davr mobaynida siyosiy va iqtisodiy sohada katta yutuqlarga erishdi. Yoshlarning huquqiy kafolati davlat siyosati darajasiga ko’tarildi. Bu borada amalga oshirilgan ishlarni o’rganish bitiruv malakaviy ishimizni asosiy mazmuni hisoblanadi. Har qanday yangilik, axborotni xolis va tezkor ommaga yetkazishda omaviy axborot vositalari ko’prik vazifasini bajaradi. OAV jamoatchilik fikrini shakllantirish, fikrlar xilma-xilligi, qarashlar rang- barangligini ta`minlash, fuqarolar ijtimoiy faollikni oshirish, jamiyatda adolat mezonlarini qaror toptirish, ochiq fuqarolik jamiyati asoslarini barpo etilishida muhim vosita bo’lib hisoblanadi. Axborot texnologiyalari asrida OAVning aholi barcha qatlamlarini ijtimoiy-siyosiy, huquqiy tafakkurini shakllantirishga, ular faoligiga ta`sir darajasi kengayib bormoqda. “OAV tafakkurimizni shakllantiradi, - deb yozadi E.Dennis,- fikrlarimiz va qarashlarimizga ta`sir ko’rsatadi, ma’lum xulq- atvor turlariga, masalan, ma`lum nomzod uchun ovoz berishimizga turtki beradi” 40 . Kuz`men esa, “jamoatchilik fikriga ommaviy tus bera olgani tufayli OAV uni boshqarishga va xatto yo’lga solishga qodir” 41 , -deb ta`kidlaydi. Boshqa olimlar fikriga ko’ra, matbuot qarashlarni vujudga keltirishda ham uni tarqatishda ham bevosita ishtirok etadi, ya`ni u jamoatchilik fikrini ifodalamaydi balki uni vujudga keltiradi, tarix ma`lum davrlarida OAV siyosiy ta`sirining kuchi davlat hokimiyatini kuchi bilan tenglashtirilgani ko’rsatiladi. Shu nuqtai nazarda ham demokratik davlat shakllanishida, ijtimoiy-siyosiy bilimlari chuqur yoshlarni tarbiyalashda OAVlarining bir qator vazifalari bor. Shu o’rinda barkamol avlodni tarbiyalashda matbuot ahlining haqqoniy so’zi muhim ahamiyatga ega. Bitiruv malakaviy ishimizning ob`ekti ikki yirik terajdagi respublik nashrlar “Ma`rifat” va “Turkiston” gazetalarining 2014-2015 yil tahlamlari asosida mavzu doirasida o’rganib chiqdik. Ta`lim sohasiga ixtisoslashgan “Ma’rifat ”gazetasi mamlakatimiz taraqqiyoti bilan birga o’sayotgan keng auditoriyani qamrab olayotganini guvohi bo’ldik. 40 Dennis E., Merill D. Besede o mass-media. – M.: Vagrius, 1997. – s. 139. 41 Kuz`min O.V. Sotsiologiya obshestvennovo mneniya. – Novosibirsk, 1996.- s.34. 56Yoshlar tilidan so’zlovchi “Turkiston” gazetasi kompozitsion jihattan sodda, ixcham, uslubiy ravon va tushunarli tilda mavzularni yoritadi. Bitiruv malakaviy ishimizning birinchi bobida yoshlarga oid mavzularni matbuotda yoritilishini o’rganib chiqib shunday xulosaga keldik: har ikki matbuotda yoshlar masalalariga keng o’rin ajratilgan. Bir qancha na`munali maqolalarni yuqorida tahlil qildik. Misol uchun “Ma`rifat” gazetasida “Qaror va ijro” sahifasida yangi qarorlarga sharh va ijrosi tafsilotlari keng yoritilib kelingan. “Turkiston” gazetasi “Yoshlarga oid davlat siyosati – amalda” sahifasi asosan yoshlarni bandligiga qaratilgan materialllar nashr qilingan. Ikkinchi bob matbuotda yoshlarning ma`naviy immunitetini mustahkamlash va sport mavzularini yoritishda mahorat masalalarini atroflicha o’rganib chiqdik. Birinchi bobimiz mavzulariga nisbatan “Ma`rifat” gazetasida ushbu bob doirasidagi mavzular ko’proq yoritilganini ko’ramiz. Turkiston gazetasida ham tahliliy materiallar ko’proq e`lon qilinisa maqsadga muvofiq bo’lardi. Mavzuni o’rganishimiz jarayonida quydagi takliflar tug’ildi:  Iqtisodiyot, siyosatda muntazam o’zgarmaydi biroq yoshlar mavzularida qolipga tushib qolish mumkin emas, har kuni, har soat, ildamlash zarur.  Yoshlarga yoshlar tilidan murojat qilish kerak.  Muallifsiz axborot agentliklari materiallarini ko’chirib matbuotga joylashtirish orqali ko’pchilik yoshlarda matbuot ham “internet ma’lumotlarini oladi” degan qarashlarini keltirib chiqaradi. Natijada to’g’ridan to’g’ri internetga murojaat qilishni afazal ko’rishiga yo’l qo’ymaslik.  Nashrlarning on-line variantlarini rang-baranglashtirish darkor.  “Turkiston” gazetasi sahifalarida tahliliy materiallarni son va sifatini ko’paytirish lozim.  “Turkiston” gazetasida yoshlar huquqiy savodxonligini oshirishga xizmat qiladigan sahifa tashkil etish kerak. 57 Yoshlar jurnalistikasi bo’yicha mutaxasis tayyorlash muhim masalalardan biru hisoblanadi. Biz kichik tadqiqotimiz davomida 100 kishidan iborat 15 yoshdan 30 yoshgacha bo’lgan, Nizomiy nomidagi Pedagogika universiteti, O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti va 1- Toshkent pedagogika kolleji talabalari o’rtasida quyidagi savollardan iborat so’rovnoma o’tkazdik: 1. Yoshlar matbuotidan qaysi gazetani muntazam o’qib borasiz? Degan savolimizga 25% yoshlar “Turkiston”, “Ma’rifat”, “Diyor”gazetalari va “Yosh kuch” jurnali, 55 % “Darakchi”, “Sug’diyona”, “Bekajon”, gazetalari, 10 % yoshlar matbuoti juda oz deb deb keltirishgan, 10 % muntazam kuzatib boradigan matbuotlari umuman yo’qligini ko’rsatishgan. 2. “Ma’rifat” va “Turkiston” gazetalarini kuzatib borasizmi? “Ma’rifat” gazetasi 45 %, “Turkiston” 30 %, har ikkala matbuotni kuzatib boruvchilar 25 % tashkil etdi. 3. Yoshlar huquqiy savodxonligini oshirishda qaysi matbuotni faol deb bilasiz? 45 % yoshlar “Huquq olamida” gzetasiga, 35 % “Xalq so’zi”,“Ma`rifat” “Turkiston”, “Inson va huquq”, 15 % yuqoridagi talablar darajasidagi matbuot yo’q deb javob berishgan, 5 % yoshlar “Shunday matbuot bormi o’zi” degan savol bilan murojat qilishgan. 4. Yurtimiz yoshlar matbuotining yutuqlari nimalardan iborat deb o’ylaysiz? 55 % yoshlar “Shou- biznes” va yoshlarga berilayotgan e`tibor, tezkor yoritiladi, 35 % yoshlar turli mavzular, 10 foiz yoshlar yutuqlari yo’q degan javoblarni berishgan. 5. Respublikamiz matbuotlarida, yana qanday yoshlar mavzularini yoritilishini hohlardingiz? kabi savollardan iborat so’rovnoma natijalariga ko’ra yoshlarning takliflari quyidagicha bo’ldi:  Yoshlarni jahon siyosiy jarayonlaridan ko’proq xabardor etish;  Qonun, qaror, dasturlarni yoshlar tilidan yozish;  Ta`lim sohasiga oid xususan chet elda ta`lim olish masalalaridagi mavzularni ko’paytirish; 58 Tanlovlar bu boradagi ko’rsatmalarni e`lon qilish;  Yoshlar ma`naviy olamini boyitishga xizmat qiladigan jahon adabiyoti durdonalarini muntazam e’lon qilib borish;  Yoshlarni qiziqtiradigan mavzularda matbuot tomonidan tanlovlar o’tkazish. O’tkazilgan kichik tadqiqotimiz umumiy natijalariga ko’ra demokratik davlat qurishda yoshlarni huquqiy savodhonligini oshirish muhim ahamiyat kasb etadi. Yoshlar matbuotida yoshlar siyosatini yoritish, bilan birga huquqiy bilimlarini oshirishga xizmat qiladigan materiallar, sahifalar ko’proq yoritilishi maqsadga muvofiq bo’lar edi. 59FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI I. QONUN VA ME`YORIY HUJJATLAR 1.1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. -T.: O’zbekiston 2014. 1.2. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Karimov I.A.ning “O’zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishga qaratilgan chora- tadbirlari to’g’risida”gi PQ_2129 son qarori.-T.: 2014. II. PREZIDENT ASARLARI 2.1.Karimov I.A. Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch. -T.: “Ma`naviyat”. 2008 y. 2.2.Karimov I.A. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi (O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi ma`ruza) // “Xalq so’zi”, 2010-yil, 13- noyabr. 2.3. Karimov I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1- tom.- T.: “O’zbekiston”, 1996. 2.4. Karimov I.A.ning O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 22 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimidagi ma`ruzasidan. // “Xalq so’zi” gazetasi. 2014-yil 6-dekabr. 2.5. Karimov I.A.ning Matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlariga yo’llagan tabrigi. // “Xalq so’zi” gazetasi. 2014-yil 28-iyun. III. MAXSUS ADABIYOTLAR 3.1. Nurmatov A. Zamonaviy OAVda kasbiy universallashuv va ixtisoslashuv. – T.: G’afur G’ulom . 2013 3.2. Saidov H. To’xliyeva N. Reportyorlik mahorati.-T.: Gafur G’ulom.2008 3.3. Mirahmedova U. Axborot asrida yoshlar dunyoqarashi: Nazariya va amaliyot mavzuidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari to’plami.- Toshkent, 2010. 603.4. Elov.E, Arslonov Sh. Axborot asrida yoshlar dunyoqarashi: Nazariya va amaliyot mavzuidagi respublika ilmiy-amaliy anjumani materiallari to’plami.Toshkent 2013. 3.5.Ubaydullayeva.R.Sotsiolno-demograficheskiy protses v sovremennom Uzbekistane. // www.vrach.uz// demograficheskie-processy. 3.6. “O’zbekiston Respublikasida yoshlarga oid davlat siyosatining asoslari to’g’risida”gi Qonun. 1-modda // O’zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining Axborotnomasi // 1992 y., 2-son. 3.7. Rahmatullayev T. Matbuot va demokratiya – T.: Samarqand davlat chet tillari institute” nashriyoti. 2002. 3.8. Xudoyqulov M. Jurnalistika va publisistika. – T.: “Tafakkur” nashriyoti. 2011. 3.9. Dennis E., Merill D. Besede o mass-media. – M.: Vagrius, 1997. 3.10. Kuz`min O,V. Sotsiologiya obshestvennovo mneniya. – Novosibirsk, 1996. IV. MATBUOT NASHRLARI 4.1. “Ma`rifat” va “Turkiston” gazetalarining 2014- 2015 yillik tahlamlari. V. INTERNET MANBALARI 5.1. www.turkiston.uz 5.2. www.marifat.uz 5.3. www.wikipedia.org 5.4. uz.mcs.uz /

Matbuotda yoshlar siyosatini aks etishi. (“Ma`rifat”, “Turkiston” gazetalari misolida)

Sotib olish