Didaktik o’yinlar texnologiyasi va uning adabiy ta’limdagi o’rni - Adabiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	50000UZS
Hajmi	353.6KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	18 Iyun 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Adabiyot

Sotuvchi

Amriddin Hamroqulov

Ro'yxatga olish sanasi 23 Fevral 2025

27 Sotish

Didaktik o’yinlar texnologiyasi va uning adabiy ta’limdagi o’rni

Sotib olish

1ANDIJON DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
FILOLOGIYA FAKULTETI “O ZBEK TILI VAʻ
ADABIYOTI” KAFEDRASI “O zbek tili va
ʻ
adabiyoti” yo nalishi 301-guruh talabasi Yusupova
ʻ
Durdona Hokimjon qizining Hozirgi O’zbek adabiy
tili fanidan “ Didaktik o’yinlar texnalogiyasi va uning
adabiy ta’limdagi o’rni ” mavzusidagi
KURS ISHI

Ilmiy rahbar : Hamroqulova G
Bajaruvchi:Yusupova D.
ANDIJON -2025

2 Kurs ishi Andijon davlat pedagogika instituti o zbek tili va adabiyotiʻ
kafedrasida bajarilgan.

Ilmiy rahbar: Hamroqulova Guluzra

Himoya 2025-yil ___________oyining _____kun soat_____da Andijon davlat
pedagogika instituti O zbek tili va adabiyoti kafedrasida kurs ishlari himoyasi
ʻ
yig‘ilishida o tkazildi.
ʻ

Manzil: ______________________________________

Kurs ishi 2025-yil __________oyining _____kunida kafedraga topshirildi.

Kurs ishi bilan Andijon davlat pedagogika instituti O zbek tili va adabiyoti
ʻ
kafedrasida tanishish mumkin.
Manzil: _______________________________________
Yig‘ilish kotibi:____________________________

3 MUNDARIJA
KIRISH ……………………………………………………………………
I BOB. Didaktik o‘yinlar texnologiyasining nazariy asoslari
1.1. Didaktik o‘yinlar tushunchasi, maqsadi va vazifalari
1.2. Didaktik o‘yinlar texnologiyasining pedagogik va psixologik asoslari …
1.3. Adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanishning
afzalliklari ……………………………………………………………………
II BOB. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar texnologiyasini qo‘llash
amaliyoti
2.1. Boshlang‘ich va o‘rta ta’limda adabiy o‘qish darslarida didaktik
o‘yinlardan foydalanish tajribasi …………………………………………….
2.2. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarning o‘quvchi faolligi va bilim
samaradorligiga ta’siri ……………………………………………………….
2.3. Didaktik o‘yinlar asosida adabiy ta’limni takomillashtirish bo‘yicha
taklif va tavsiyalar ……………………………………………………………
XULOSA …………………………………………………………………….
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ………………………..…………
Kirish
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi Hozirgi kunda ta’lim tizimida
innovatsion pedagogik texnologiyalarni qo‘llash zaruriyati tobora ortib

4bormoqda. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarni qo‘llashning ahamiyati
o‘quvchilarning o‘z bilimlarini yanada samarali o‘zlashtirishiga, ijodiy fikrlash va
tanqidiy tahlil qilish qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Didaktik
o‘yinlar nafaqat o‘quvchilarning e’tiborini jalb qilish, balki ularni motivatsiya
qilishda ham samarali vosita bo‘ladi. O‘quvchilarning dars jarayonida faolligini
oshirish, ularning ta’limga bo‘lgan qiziqishlarini kuchaytirish va bilimlarni
mustahkamlashda didaktik o‘yinlarning roli katta. Shu bilan birga, didaktik
o‘yinlar texnologiyasining ta’lim tizimidagi o‘rni va uning amaliyotdagi
qo‘llanilishi hozirgi kunda ta’lim metodikalarini takomillashtirishda dolzarb
masalalardan biri hisoblanadi. Ayniqsa, o‘quvchilarning o‘quv faoliyatini yanada
qiziqarli va samarali qilish, ular uchun o‘qish jarayonini eng yaxshi tarzda tashkil
etish uchun didaktik o‘yinlarni o‘qituvchilar keng qo‘llashlari lozim. Buning
natijasida ta’lim jarayonida kreativ yondashuvlarni amalga oshirish,
o‘quvchilarning bilimini mustahkamlash va darslarga bo‘lgan qiziqishlarini
oshirish imkoniyatlari mavjud bo‘ladi. 1
Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Didaktik o‘yinlar
texnologiyasi o‘qitish jarayonida yangi pedagogik usullarni joriy etishda o‘zining
ahamiyatini ko‘rsatgan. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarni qo‘llashning
afzalliklari va uning pedagogik samaradorligi haqida bir qancha ilmiy tadqiqotlar
mavjud. Biroq, bu boradagi ilmiy ishlarning yoritilishi hali ham cheklangan.
Xususan, O‘zbekiston ta’lim tizimida didaktik o‘yinlar texnologiyasining adabiy
ta’limga qo‘llanishi haqida faqatgina bir necha ilmiy ishlanmalarga duch kelish
mumkin. Shu bilan birga, bu masala ilmiy jurnallarda, o‘qituvchilar va ilmiy
tadqiqotchilar tomonidan turli pedagogik metodlar, o‘qitish texnologiyalari
bo‘yicha ko‘plab ilmiy ma’ruzalar, maqolalar va tadqiqotlar shaklida o‘rganilgan.
Biroq, didaktik o‘yinlarning adabiy ta’limda qo‘llanishiga doir chuqur va
kompleks tadqiqotlar hali amalga oshirilmagan. Bu kurs ishining maqsadi adabiy
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev. (2019, 29-iyul).
Ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi.

5ta’limda didaktik o‘yinlarni qo‘llashning afzalliklari va metodologik
yondashuvlarini, shuningdek, ularning ta’lim samaradorligini oshirishdagi o‘rni
haqida chuqur tahlil qilishni ta’minlashdir. Shu bilan birga, adabiy ta’limda
didaktik o‘yinlardan samarali foydalanish bo‘yicha amaliy takliflar berish va
metodik yondashuvlarni ishlab chiqish ham asosiy maqsadlardan biridir.
Kurs ishi mavzusining ahamiyati didaktik o‘yinlar texnologiyasining
adabiy ta’limda qo‘llanilishini chuqur tahlil qilishda va uning ta’lim jarayonidagi
samaradorligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Ta’lim tizimida o‘quvchilarning
bilimlarni o‘zlashtirish jarayonini yanada samarali qilish uchun zamonaviy
metodlardan foydalanish zarurati mavjud. Didaktik o‘yinlar, o‘quvchilarga
nafaqat ma’lum bilimlarni berish, balki ularda ijodiy fikrlash, tanqidiy tahlil
qilish va amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishga yordam beradi. Bu ishda didaktik
o‘yinlarning adabiy ta’limdagi o‘rni va ularning o‘quvchilarning faolligini
oshirishdagi ahamiyati ko‘rib chiqiladi. O‘quvchilarning adabiy bilimlarini
rivojlantirishda didaktik o‘yinlarning o‘rni katta bo‘lib, ular darslarning yanada
qiziqarli va interaktiv bo‘lishini ta’minlaydi.Didaktik o‘yinlar yordamida
o‘quvchilarning adabiy ta’limga bo‘lgan qiziqishlari oshadi, bu esa ularning
o‘quv jarayonida faol ishtirok etishini ta’minlaydi. Ta’limda didaktik o‘yinlardan
samarali foydalanish, o‘quvchilarning bilimlarini yaxshilash bilan birga, ularning
o‘quv jarayonidagi faolligini oshirish, motivatsiyasini kuchaytirish va
o‘zlashtirish samaradorligini ta’minlashga xizmat qiladi. Shu bois, ushbu kurs
ishi ta’lim jarayonini takomillashtirishda muhim ilmiy va amaliy ahamiyatga ega.
Kurs ishi mavzusining obyekti – adabiy ta’lim jarayonida didaktik
o‘yinlardan foydalanishdir. Ushbu obyektda o‘quvchilarning adabiy bilimlarini
shakllantirish va ularning o‘quv jarayonida faolligini oshirish uchun didaktik
o‘yinlar qanday vosita sifatida ishlatilishi tahlil qilinadi.
Kurs ishi mavzusining predmeti – adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarning
o‘quvchilarning bilim samaradorligi, faolligi va ijodiy qobiliyatlarini

6rivojlantirishga ta’siri bo‘lib, didaktik o‘yinlarning pedagogik va psixologik
asoslari hamda amaliy qo‘llanilishi ko‘rib chiqiladi.
Kurs ishi mavzusining maqsadi – adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar
texnologiyasining o‘rni va amaliy qo‘llanilishini o‘rganish, ularning
o‘quvchilarni faollashtirishdagi, bilim samaradorligini oshirishdagi va ijodiy
qobiliyatlarini rivojlantirishdagi ahamiyatini aniqlashdir. Shu bilan birga,
didaktik o‘yinlarni adabiy ta’lim jarayoniga kiritishning samarali usullarini taklif
qilish.
Kurs ishi mavzusining vazifalari Didaktik o‘yinlar tushunchasi va ularning
maqsadi hamda vazifalarini tahlil qilish.Didaktik o‘yinlar texnologiyasining
pedagogik va psixologik asoslarini aniqlash.Adabiy ta’lim jarayonida didaktik
o‘yinlardan foydalanishning afzalliklarini ko‘rsatish.Adabiy ta’limda didaktik
o‘yinlar texnologiyasini qo‘llash amaliyotini tahlil qilish.Didaktik o‘yinlar
asosida adabiy ta’limni takomillashtirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish.
Kurs ishi mavzusining metodlari Kurs ishida quyidagi metodlar
qo‘llaniladi:
Tahlil va sintez – didaktik o‘yinlar texnologiyasining adabiy ta’limda
qo‘llanilishi va uning samaradorligi tahlil qilinadi.
Taqqoslash – didaktik o‘yinlar texnologiyasining boshqa ta’lim metodlari
bilan taqqoslanadi.
Empirik tadqiqotlar – adabiy ta’limda didaktik o‘yinlardan foydalanish
tajribalarini o‘rganish.
Kurs ishi tuzilishi kirish, ikki asosiy bob, xulosa va foydalanilgan
adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.
I BOB. Didaktik o‘yinlar texnologiyasining nazariy asoslari

71.1. Didaktik o‘yinlar tushunchasi, maqsadi va vazifalari
Didaktik o‘yinlar — bu o‘quvchilarning bilimlarini samarali o‘zlashtirish,
ularning ijodiy fikrlash va muammolarni hal qilish qobiliyatlarini rivojlantirish
uchun mo‘ljallangan interaktiv va o‘rgatish jarayoniga asoslangan o‘yinlar turidir.
Bu o‘yinlar ta’lim jarayonini qiziqarli va o‘qish uchun motivatsion qilish,
o‘quvchilarning o‘z bilimlarini mustahkamlash, yangi ko‘nikmalarni egallash va
mavjud bilimlarini real hayotga tatbiq qilish uchun ishlatiladi. Didaktik
o‘yinlarning asosiy maqsadi o‘quvchilarning o‘z-o‘zini rivojlantirishini qo‘llab-
quvvatlash, ularda jamiyatga moslashuvni, ijtimoiy va amaliy kompetensiyalarni
rivojlantirishga yordam berishdir.Didaktik o‘yinlar texnologiyasi o‘qitish
jarayonida innovatsion yondashuvlarning amalga oshirilishiga muhim hissa
qo‘shadi. Ular turli usullar va formatlarda bo‘lishi mumkin. Masalan, ro‘yxatli
o‘yinlar, jamoaviy o‘yinlar, intellektual o‘yinlar, simulyatsiya va boshqa ko‘plab
shakllar mavjud. Bu o‘yinlar o‘quvchilarga nafaqat ma’lum bir predmet bo‘yicha
bilimlarni o‘zlashtirishga yordam beradi, balki ular o‘zlarining ijtimoiy
ko‘nikmalarini, mas’uliyatni, kommunikativ qobiliyatlarni va tashabbuskorlikni
ham rivojlantiradilar. Didaktik o‘yinlar yordamida o‘quvchilar o‘zaro
hamkorlikda ishlashni, jamoaviy fikrlashni o‘rganadilar va bu ularga birgalikda
ishlashda muhim ahamiyatga ega. 2
Didaktik o‘yinlarning asosiy maqsadi o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash
qobiliyatini oshirish, o‘rganish jarayonida o‘zlashtirgan bilimlarini amaliyotda
qo‘llay olishni ta’minlashdir. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarga o‘rganilayotgan
materialni faqat nazariy jihatdan emas, balki amaliyotda ham qo‘llash imkonini
beradi. O‘quvchilar didaktik o‘yinlar orqali o‘z bilimlarini turli sharoitlarda
qo‘llashni o‘rganadilar, bu esa ularning o‘rganish jarayonini samarali qiladi.
Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilayotgan materialni interaktiv
shaklda tushuntirish imkonini beradi. O‘quvchilar bunday o‘yinlarda qatnashish
2
Xushvaqtova, S. (20 2 0). Pedagogika va didaktika – Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi
O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 45-60)

8orqali materialni yanada chuqurroq o‘zlashtiradilar va bilimlarni mustahkamlash
imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning o‘quv jarayoniga bo‘lgan
qiziqishini oshirish va motivatsiya yaratish maqsadida samarali vosita sifatida
ishlatiladi. O‘quvchilar o‘yinlarda qatnashish orqali o‘rganishga bo‘lgan
ishtiyoqini oshiradilar, ular o‘qishga yanada qiziqib, faollashadilar. Bu o‘z
navbatida, o‘qituvchi uchun o‘quvchilarni yanada faol ishtirok etishga
rag‘batlantirish imkoniyatini yaratadi. O‘quvchilarni o‘z fikrlarini erkin ifoda
etishga, guruhda ishlashga va muammolarni hal qilishga o‘rgatish ham didaktik
o‘yinlarning asosiy maqsadlaridan biridir. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga
muammolarni yechish jarayonida o‘z fikrlarini erkin ifoda etish, guruh
muhokamalarida qatnashish va boshqa fikrlarni tinglashga yordam beradi. Bu
ularga o‘z-o‘zini rivojlantirish va o‘z bilimlarini amaliyotda sinab ko‘rish
imkonini yaratadi.Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantirishga katta hissa qo‘shadi. O‘quvchilar o‘yin jarayonida
bir-birlarining fikrlarini tinglash, birgalikda ishlash va mas’uliyatni his qilishni
o‘rganadilar. Bu jarayon o‘quvchilarga nafaqat o‘z bilimlarini oshirish, balki
ijtimoiy va kommunikativ ko‘nikmalarini ham rivojlantirishga yordam beradi.
Masalan, jamoaviy o‘yinlar orqali o‘quvchilar guruhda ishlashni, fikr
almashishni, to‘g‘ri qarorlar qabul qilishni o‘rganadilar, bu esa ularning kelajakda
jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishlariga zamin yaratadi. Shunday qilib,
didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning nafaqat akademik bilimlarini, balki ijtimoiy va
emotsional ko‘nikmalarini ham rivojlantirishga yordam beradi. 3
Bu usulning muvaffaqiyatli qo‘llanilishi o‘quvchilarni o‘qishga yanada
qiziqtiradi, ularning o‘quv jarayonida faolligini oshiradi va ularda ijodiy fikrlash
ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shu bilan birga, o‘quvchilarning o‘z-o‘zini
baholash, mustaqil ishlash, jamoaviy ishda samarali qatnashish kabi ko‘nikmalari
3
Tursunova, N. (20 2 2). Adabiy ta’limda innovatsion pedagogik texnologiyalar – Toshkent:
Ma’naviyat va Ma’rifat nashriyoti. (betlar: 72-88)

9ham kuchayadi. Didaktik o‘yinlarning pedagogik samarasini ta’minlash uchun
o‘qituvchilarning metodik mahorati, o‘quv materiallariga mos o‘yinlarni tanlash
va o‘yinlar uchun zarur resurslar yaratish muhimdir.
Didaktik o‘yinlarning vazifalari o‘quvchilarning o‘qish jarayonini yanada
samarali, qiziqarli va amaliy qilishga yo‘naltirilgan. Ushbu o‘yinlar
o‘quvchilarning nafaqat akademik bilimlarini oshirish, balki ularning shaxsiy
rivojlanishiga va jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishiga hissa qo‘shadi.
Quyida didaktik o‘yinlarning asosiy vazifalari keltirilgan:
O‘quvchilarga bilim va ko‘nikmalarni o‘zlashtirishda yordam berish,
o‘quvchilarni o‘z bilimlarini real hayotda qo‘llay olishlariga yo‘naltirish
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘zlashtirilgan bilimlarni amaliyotda qo‘llash
imkonini beradi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini real hayotdagi
vaziyatlarga tatbiq etishni o‘rganadilar. Bu nafaqat o‘quvchilarning akademik
bilimlarini mustahkamlash, balki ularni hayotda yuzaga keladigan muammolarni
hal qilishga tayyorlashga yordam beradi. O‘quvchilar o‘z ko‘nikmalarini sinab
ko‘rib, ularni turli sharoitlarda qo‘llashni o‘rganadilar, bu esa ularning o‘rganish
jarayoniga nisbatan ishtiyoqini oshiradi.
O‘quvchilarda ijodiy fikrlash va tanqidiy tahlil qilish ko‘nikmalarini
rivojlantirish
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga, yangi g‘oyalar
va yechimlarni topishga yordam beradi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar tanqidiy
fikrlashni rivojlantiradilar, chunki ular ma’lum vaziyatlarni baholash, yangi
alternativalar yaratish va tanqidiy tahlil qilishga o‘rgatiladi. Bu, o‘z navbatida,
ularning ijodiy fikrlashini oshiradi va qarorlar qabul qilish jarayonida mustaqil
yondashuvni ta’minlaydi.
O‘quvchilarning ta’lim jarayonida faol ishtirok etishini ta’minlash, o‘qish
jarayonini yanada qiziqarli va motivatsion qilish
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning darslarda faol ishtirok etishini ta’minlaydi.
O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini amaliyotda sinab ko‘radilar, bu esa

10ularga o‘qish jarayonini qiziqarli va motivatsion qiladi. O‘quvchilar o‘yinlarga
qatnashish orqali o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradilar va darslarga bo‘lgan
qiziqishlarini kuchaytiradilar. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning darslarga
bo‘lgan motivatsiyasini oshiradi.
O‘quvchilarga mustaqil ishlashga, jamoada ishlashga va o‘z fikrlarini ifoda
etishga o‘rgatish
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga mustaqil fikrlash va jamoada ishlash
ko‘nikmalarini rivojlantiradi. O‘yinlar jamoaviy yondashuvni talab qilganligi
uchun o‘quvchilar o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga, boshqalar bilan fikr
almashishga va guruhda ishlashga o‘rgatiladi. Shuningdek, o‘quvchilar o‘z
fikrlarini ishonch bilan ifoda etishga, boshqalar bilan samarali muloqot qilishga
va guruhning muvaffaqiyatiga hissa qo‘shishga o‘rgatiladilar. Bu jarayon
o‘quvchilarda o‘z-o‘zini boshqarish va mas’uliyatni his qilish qobiliyatlarini
rivojlantiradi.
O‘quvchilarda dars materiallarini mustahkamlash va yangi bilimlarni
egallashni osonlashtirish Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilgan materialni
mustahkamlashda samarali vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida
darsda o‘rganilgan materialni qayta ko‘rib chiqadilar va o‘zlashtirilgan bilimlarni
mustahkamlash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning
bilimlarini yanada chuqurlashtirishga yordam beradi va yangi mavzularni
o‘zlashtirishni osonlashtiradi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga amaliy mashqlar
yordamida bilimlarini mustahkamlashni va yangi bilimlarni tez o‘zlashtirishni
ta’minlaydi. 4
1.2. Didaktik o‘yinlar texnologiyasining pedagogik va psixologik asoslari
Didaktik o‘yinlar texnologiyasi ta’lim jarayonida o‘quvchilarning bilimlarini
samarali o‘zlashtirish, ijodiy fikrlash va tanqidiy tahlil qilish ko‘nikmalarini
rivojlantirishda muhim vosita hisoblanadi. Ularning pedagogik va psixologik
4
Davronov, M. (201 7 ). O‘qitishda didaktik o‘yinlar va ularning roli – Toshkent: Fan va
Texnologiya nashriyoti. (betlar: 13-27)

11asoslari, ta’lim jarayonining samaradorligini oshirishda va o‘quvchilarning
shaxsiy rivojlanishiga hissa qo‘shishda muhim rol o‘ynaydi. Didaktik
o‘yinlarning pedagogik va psixologik asoslarini ko‘rib chiqishda, avvalo,
o‘quvchilarning ta’lim jarayoniga bo‘lgan munosabati, ularning motivatsiyasi va
shaxsiy rivojlanishi nuqtai nazaridan yondashish zarur.
Pedagogik asoslar
Didaktik o‘yinlarning pedagogik asoslari ta’lim jarayonining samarali va
interaktiv bo‘lishini ta’minlaydi. Pedagogika ilmida o‘quvchilarning ta’limga
bo‘lgan qiziqishi, o‘quv faoliyatidagi faolligi, shuningdek, o‘rganilayotgan
materialning qanday taqdim etilishi katta ahamiyatga ega. Didaktik o‘yinlar esa
bu jarayonlarni yanada samarali qilishga yordam beradi. Ularning asosiy
pedagogik vazifasi – o‘quvchilarning o‘rganilayotgan materialni nafaqat nazariy,
balki amaliy ravishda ham o‘zlashtirishini ta’minlashdir. Pedagogik asoslar
doirasida didaktik o‘yinlar o‘quvchilarni nafaqat o‘qishga, balki ta’lim jarayonida
faol ishtirok etishga ham rag‘batlantiradi. O‘yinlar yordamida o‘quvchilar o‘z
bilimlarini real hayotda qo‘llashni o‘rganadilar, bu esa ularning o‘quv materialini
chuqurroq o‘zlashtirishlariga yordam beradi.
Didaktik o‘yinlar pedagogik asoslarini to‘liq anglash uchun avvalo ta’lim
jarayonining maqsad va vazifalarini bilish lozim. Ta’lim jarayonida asosiy
maqsad – o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarni egallashidir. O‘quv jarayonini
samarali tashkil etish uchun o‘qituvchilar o‘quvchilarning qiziqishlarini oshirish
va o‘quvchilarga o‘rganishning turli shakllarini taklif qilishlari kerak. Didaktik
o‘yinlar, o‘z navbatida, o‘quvchilarga o‘rganilayotgan mavzuni amaliyotda sinab
ko‘rish imkoniyatini yaratadi. Bunday o‘yinlar o‘quvchilarni faollashtiradi,
ularning o‘z-o‘zini baholash qobiliyatlarini rivojlantiradi va o‘rganilgan
bilimlarni real hayotdagi muammolarni hal qilishda qo‘llashga o‘rgatadi.
Pedagogik yondashuvni qo‘llashda o‘quvchilarning individual xususiyatlarini
hisobga olish juda muhimdir. Har bir o‘quvchi o‘ziga xosdir va shuning uchun

12ta’lim jarayonida ularning ehtiyojlari va qiziqishlariga mos ravishda o‘yinlar
tashkil etilishi lozim.
Didaktik o‘yinlar pedagogik maqsadni amalga oshirish uchun turli formatlarda
bo‘lishi mumkin. Masalan, jamoaviy o‘yinlar o‘quvchilarni guruhlarga bo‘lishni
talab qiladi, bu esa o‘quvchilarda hamkorlik va jamoaviy ish ko‘nikmalarini
rivojlantiradi. Bunday o‘yinlar orqali o‘quvchilar fikrlarini bir-birlari bilan
almashadilar, yangi g‘oyalarni taklif etadilar, umumiy qarorlar qabul qiladilar. Bu
jarayon ularning kommunikativ ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shuningdek,
intellektual o‘yinlar o‘quvchilarda mantiqiy fikrlash, muammolarni hal qilish,
tanqidiy tahlil qilish kabi ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Bu kabi o‘yinlar orqali
o‘quvchilar nafaqat bilimlarni o‘rganadilar, balki o‘z bilimlarini amaliyotda
qo‘llashni o‘rganadilar. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning har tomonlama
rivojlanishiga yordam beradi va ularni turli vaziyatlarda o‘z bilimlarini qo‘llashga
o‘rgatadi. 5
Pedagogik asoslarda didaktik o‘yinlarning ahamiyati shundaki, ular
o‘quvchilarning o‘quv faoliyatida faol ishtirok etishini ta’minlaydi va dars
jarayonini yanada qiziqarli qilish imkonini beradi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali
nafaqat o‘z bilimlarini mustahkamlashadi, balki yangi ko‘nikmalarni egallashadi.
O‘quvchilarning darslarga bo‘lgan qiziqishini oshirish, ularni o‘rganishga jalb
qilish uchun didaktik o‘yinlar samarali vosita bo‘lib xizmat qiladi. Shu bilan
birga, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda mustaqil ishlash ko‘nikmalarini ham
rivojlantiradi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘z bilimlarini sinab ko‘radilar va o‘z-
o‘zini baholash imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bunday yondashuv o‘quvchilarga
o‘z bilimlarini chuqurroq tushunish va mustahkamlashda yordam beradi.
Didaktik o‘yinlarning pedagogik jihatdan eng muhim tomoni shundaki, ular
o‘quvchilarga doimiy ravishda yangi bilimlarni egallashda va o‘rganish
jarayonida faollikni saqlashda yordam beradi. O‘yinlar o‘quvchilarga ta’lim
5
Sirojiddinova, N. (2013). Adabiy o‘qish darslarida didaktik o‘yinlar texnologiyasining
ahamiyati – Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 45-60)

13jarayonini interaktiv va qiziqarli tarzda tashkil etish imkonini beradi. O‘quvchilar
o‘yinlar yordamida o‘rganilayotgan materialni qiziqarli va yangi shakllarda
o‘zlashtiradilar. Bu esa ularning o‘quv jarayoniga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va
ta’lim jarayonining samaradorligini ta’minlaydi. Shu bilan birga, didaktik
o‘yinlar o‘quvchilarda ijodiy fikrlash va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini
rivojlantiradi. Bu jarayon o‘quvchilarga mustaqil ishlash, o‘z fikrlarini ifoda etish
va guruhda samarali ishlashni o‘rgatadi. Didaktik o‘yinlar nafaqat bilimlarni
o‘zlashtirish, balki o‘quvchilarning shaxsiy rivojlanishiga ham ijobiy ta’sir
ko‘rsatadi.
O‘quvchilarning ta’lim jarayonidagi faolligi va ularga taqdim etiladigan
imkoniyatlar doirasida didaktik o‘yinlar pedagogik yondashuvni ilgari suradi.
O‘quvchilar o‘yinlar orqali faqat bilimlarni o‘rganib qolmay, balki ularni
amaliyotda qo‘llashni ham o‘rganadilar. Bu esa o‘quvchilarning o‘z-o‘zini
rivojlantirishga, mustaqil fikrlashga va jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat
yuritishga tayyorlanishiga yordam beradi. Didaktik o‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z
bilimlarini yanada mustahkamlashadi va yangi ko‘nikmalarni egallash
imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Shunday qilib, didaktik o‘yinlarning pedagogik
asoslari o‘quvchilarning ta’lim jarayonidagi samaradorligini oshiradi va ularning
bilim olish jarayonini faollashtiradi.
Psixologik asoslar
Didaktik o‘yinlarning psixologik asoslari o‘quvchilarning psixologik
rivojlanishini, ularning o‘qish jarayonida faol qatnashishlarini va shaxsiy
rivojlanishlarini ta’minlashga qaratilgan. Psixologiya ilmiga ko‘ra,
o‘quvchilarning o‘rganishdagi muvaffaqiyati ko‘p jihatdan ularning psixologik
holatiga, o‘qish motivatsiyasiga, emotsional holatiga va ijtimoiy ko‘nikmalariga
bog‘liq. Didaktik o‘yinlar bu omillarga ta’sir ko‘rsatish va o‘quvchilarni eng
yuqori darajada rivojlantirishga yordam beradi. O‘yinlar o‘quvchilarda psixologik
xavotirlarni kamaytirish, o‘zini erkin ifoda etish va motivatsiyani oshirishga

14xizmat qiladi. Bu, ayniqsa, o‘quvchilarning yangi materiallarni o‘zlashtirish va
o‘quv jarayonida samarali qatnashishlari uchun muhimdir.
Psixologik asoslar didaktik o‘yinlarning ta’lim jarayonidagi samaradorligini
oshiradi, chunki o‘quvchilar o‘yinlarni o‘rganishning qiziqarli va interaktiv shakli
sifatida qabul qiladilar. Bu o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini
oshiradi va ularning motivatsiyasini kuchaytiradi. Psixologik nuqtai nazardan,
didaktik o‘yinlar o‘quvchilarni o‘z bilimlarini sinab ko‘rishga undaydi va bu
jarayon o‘quvchilarga xatolarni to‘g‘rilash va yangi yechimlar topish
imkoniyatini beradi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida har xil vaziyatlarga qarshi
turishadi, bu esa ularning psixologik chidamliligini oshiradi. Xatolarni yengish va
yangi imkoniyatlar yaratish o‘quvchilarning o‘z-o‘zini anglashini va psixologik
rivojlanishini ta’minlaydi.Didaktik o‘yinlarning psixologik asoslari, shuningdek,
o‘quvchilarda ijtimoiy va emotsional ko‘nikmalarni rivojlantirishga yordam
beradi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘zaro hamkorlikda ishlashni
o‘rganadilar, guruhda muloqot qilishni, fikr almashishni va qarorlar qabul qilishni
o‘rganadilar. Bu jarayonlar ularning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantiradi va
jamiyatda muvaffaqiyatli ishlash uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni
shakllantiradi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘zlarining psixologik holatlarini
boshqarishni o‘rganadilar, stressli vaziyatlarda qanday munosabatda bo‘lishni,
hamda o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshirishni o‘rganadilar. Bu esa ularning
umumiy shaxsiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 6
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijtimoiy hissiyotlar, empatiya va o‘zaro
hurmatni rivojlantirishda ham muhim rol o‘ynaydi. O‘yinlarda ishtirok etish
o‘quvchilarga boshqalar bilan birgalikda ishlashni, ularning fikrlarini hurmat
qilishni o‘rgatadi. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning psixologik farovonligini
oshiradi va jamoada ishlashda muvaffaqiyatli bo‘lishlariga yordam beradi.
Shuningdek, o‘quvchilarda o‘ziga bo‘lgan ishonchni oshirish uchun didaktik
6
Shukurova, G. (2017). O‘quv jarayonida o‘yinlar texnologiyasining qo‘llanilishi – Toshkent:
Akademnashr. (betlar: 33-48)

15o‘yinlar muhim vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yin jarayonida o‘zlarini yangi
vaziyatlarda sinab ko‘rishadi, bu ularning o‘z qobiliyatlariga bo‘lgan ishonchni
oshiradi va psixologik jihatdan mustahkam shaxs bo‘lib shakllanishlariga yordam
beradi. 7
Psixologik jihatdan, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda stressni kamaytirish
va emotsional barqarorlikni ta’minlashga yordam beradi. O‘yinlar orqali
o‘quvchilar xatolarga nisbatan nozikroq bo‘lishadi, chunki o‘yinlar xatolarni
to‘g‘rilash va yangi imkoniyatlar yaratishni ta’minlaydi. Bu, o‘z navbatida,
o‘quvchilarning psixologik chidamliligini oshiradi va ular o‘rganish jarayonida
muvaffaqiyatga erishishlariga yordam beradi. O‘yinlar o‘quvchilarga stressni
boshqarish va o‘z emotsiyalarini boshqarishni o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘yin
jarayonida o‘zlarini xavotirsiz, erkin va mustaqil his qiladilar, bu esa ularning
ta’limga bo‘lgan qiziqishini oshiradi va o‘rganishga bo‘lgan motivatsiyasini
kuchaytiradi. 8
Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning o‘z-o‘zini
anglashini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar
o‘zlariga xos xususiyatlarini, kuchli va zaif tomonlarini aniqlashadi. Bu jarayon
o‘quvchilarga o‘z qobiliyatlarini sinash va yangi imkoniyatlar yaratish
imkoniyatini beradi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘z-o‘zini tanqidiy
baholashni o‘rganadilar, bu esa ularning shaxsiy rivojlanishiga katta ta’sir
ko‘rsatadi. O‘quvchilarda o‘z-o‘zini baholash, xatolarga toqat qilish va yangi
g‘oyalarni qabul qilish qobiliyatlari rivojlanadi, bu esa ularga o‘qish jarayonida
yanada muvaffaqiyatli bo‘lish imkoniyatini yaratadi. Didaktik o‘yinlar
o‘quvchilarning psixologik holatini yaxshilash, ularni motivatsiya qilish, stressni
boshqarish va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim vosita hisoblanadi.
O‘yinlar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlash, yangi ko‘nikmalarni
egallash va ta’lim jarayonida faol ishtirok etish imkoniyatini beradi. Shu tarzda,
7
Abduvaliev, B. (2010). Psixologik maslahat va pedagogik yondashuvlar – Toshkent:
Navqiron Nashriyoti. (betlar: 29-40)
8
G‘aybullaev, A. (2011). Pedagogik texnologiyalarni o‘qitish jarayonida qo‘llash – Toshkent:
O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 14-29)

16didaktik o‘yinlar nafaqat o‘quvchilarning bilimlarini oshiradi, balki ularning
psixologik va ijtimoiy rivojlanishiga ham katta hissa qo‘shadi.
1.3. Adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanishning
afzalliklari
Adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanishning afzalliklari
ko‘plab jihatlar bilan ta’minlanadi, chunki didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga nafaqat
o‘rganilayotgan materialni o‘zlashtirishga yordam beradi, balki ular orqali
o‘quvchilarning psixologik, ijtimoiy va emotsional rivojlanishi ham qo‘llab-
quvvatlanadi. Adabiy ta’limni zamonaviy didaktik o‘yinlar yordamida tashkil
etishning bir qancha afzalliklari mavjud:
1-rasm
O‘quvchilarning faoliyatini faollashtiradi
O‘quvchilarning o‘zlashtirilgan bilimlarini
amaliyotda qo‘llash imkoniyatini beradi
Yaratilish jarayonida ijodiy fikrlashni
rivojlantiradi
O‘quvchilarning emotsional rivojlanishiga
yordam beradi
O‘quvchilarni guruhda ishlashga o‘rgatadi
O‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni
rivojlantiradi
O‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash
qobiliyatini oshiradi

171. O‘quvchilarning faoliyatini faollashtiradi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning dars jarayonida faol ishtirok etishini
ta’minlaydi. O‘quvchilar o‘yin jarayonida o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash,
yangi ma’lumotlarni olish va ularga bo‘lgan qiziqishni oshirish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning ta’lim jarayoniga bo‘lgan
ishtiyoqini kuchaytiradi. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlardan foydalanish,
o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan motivatsiyasini oshiradi, chunki o‘yinlar
nafaqat bilim o‘rganish, balki qiziqarli faoliyat sifatida ham qabul qilinadi.
2. O‘quvchilarning o‘zlashtirilgan bilimlarini amaliyotda qo‘llash
imkoniyatini beradi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilgan materialni amaliyotda qo‘llash
imkoniyatini taqdim etadi. O‘yinlar o‘quvchilarga nafaqat nazariy bilimlarni
o‘zlashtirish, balki ular o‘rganilayotgan mavzularni real hayotdagi sharoitlarda
tatbiq etishni o‘rganish imkonini beradi. Bu jarayon, o‘quvchilarni o‘z bilimlarini
amaliyotda sinab ko‘rishga undaydi va o‘rganilgan materialni mustahkamlashda
samarali vosita hisoblanadi.
Masalan, adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar orqali o‘quvchilar adabiy asarlarni
tahlil qilishda, personajlar o‘rtasidagi munosabatlarni o‘rganishda va asar
muallifining g‘oyalarini tushunishda yanada faol ishtirok etadilar. O‘yinlar orqali
o‘quvchilar o‘zlari o‘rganayotgan adabiy mavzularni amaliy tarzda tahlil
qilishadi. Bunday yondashuv, o‘quvchilarning bilimlarini faqat to‘g‘ri eslab
qolishdan iborat bo‘lmay, balki ularni chuqurroq anglash va hayotda qo‘llash
imkonini beradi. Masalan, o‘quvchilar asar muallifining fikrlarini o‘z fikrlariga
asoslanib izohlaydilar, ularning asardagi personajlarga bo‘lgan munosabatini
shakllantiradilar. Bu jarayon, o‘quvchilarning o‘zlarining fikrlash va tahlil qilish
ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat qiladi.
O‘yinlar o‘quvchilarga nafaqat mantiqiy va analitik fikrlashni rivojlantirish,
balki o‘rganilayotgan materialni real sharoitlarda qo‘llashni o‘rganishni ham

18o‘rgatadi. Bunday faoliyat o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlashda samarali
yordam beradi, chunki ular o‘z bilimlarini o‘quv jarayonidan tashqari real
hayotda qanday ishlashini ko‘rishadi. Bu o‘quvchilarda materialni yaxshiroq
tushunish va uni qayta ishlashga yordam beradi.Didaktik o‘yinlarning yana bir
muhim jihati, ular o‘quvchilarga o‘z bilimlarini amaliyotda sinovdan o‘tkazish
imkonini beradi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘rganilgan bilimlarini
muammolarni hal qilishda, o‘z fikrlarini boshqalarga tushuntirishda va yaratgan
yechimlar bilan o‘zaro bahslashishda qo‘llaydilar. Bunday amaliy faoliyat
o‘quvchilarda mustahkam va davomiy bilimlarning shakllanishiga xizmat qiladi.
O‘quvchilar o‘zlarini haqiqiy dunyoda yuzaga keladigan vaziyatlarda qanday
ko‘rsatma berishni va bilimlarni qanday qo‘llashni o‘rganadilar.Shuningdek,
didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga yaratgan bilimlarini hayotiy muammolarni hal
qilishda qo‘llash imkonini beradi. O‘yinlar davomida o‘quvchilar turli
vaziyatlarni modellash, masalalarni hal qilish va qarorlar qabul qilishga
o‘rgatiladilar. Bu jarayon ularning amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam
beradi va ularga o‘z bilimlarini real hayotdagi sharoitlarda qo‘llashni
o‘rgatadi.Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga jamoaviy ishlashni,
fikr almashishni va guruhda qarorlar qabul qilishni o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘yin
jarayonida o‘z bilimlarini boshqalar bilan bo‘lishadilar va bu ularning bilimlarni
o‘zaro baham ko‘rishga, tahlil qilishga va birgalikda yechimlar yaratishga imkon
beradi. Bu jarayon o‘quvchilarning shaxsiy va jamoaviy rivojlanishiga ijobiy
ta’sir ko‘rsatadi.Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilayotgan materialni
amaliyotda qo‘llashni o‘rgatish orqali, ularning bilimlarini yanada samarali va
mustahkam qiladi. Bu o‘quvchilarda nafaqat nazariy bilimlar, balki amaliy
ko‘nikmalarni ham rivojlantirishga xizmat qiladi. Shunday qilib, didaktik o‘yinlar
o‘quvchilarning o‘rganilayotgan mavzularni nafaqat tushunish, balki ularni real
hayotda qo‘llash imkoniyatini beradi, bu esa o‘quvchilarni yanada to‘liqroq,
samarali va muvaffaqiyatli ta’lim olishga tayyorlaydi.
3. Yaratilish jarayonida ijodiy fikrlashni rivojlantiradi

19Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijodiy fikrlashni rivojlantirishda muhim rol
o‘ynaydi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘zlarining tasavvurini va ijodiy
qobiliyatlarini sinab ko‘rishlari mumkin. Masalan, o‘quvchilar adabiy asarlar
orqali yangi voqealar yaratish, personajlarni o‘zaro munosabatlar asosida qayta
shakllantirish yoki o‘z fikrlarini ijodiy tarzda ifoda etish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar. Bu o‘quvchilarga nafaqat ma’lumotlarni o‘rganishga, balki yangi
g‘oyalar va yechimlar topishga undaydi.
4. O‘quvchilarning emotsional rivojlanishiga yordam beradi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning emotsional rivojlanishiga katta hissa
qo‘shadi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘zlarini erkin his qilishadi, chunki o‘yinlar
o‘quv jarayonini stressdan xoli, qiziqarli va interaktiv tarzda tashkil etadi.
O‘quvchilar o‘yinlarda qatnashish orqali o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshiradilar
va bu jarayon ularning emotsional holatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Didaktik
o‘yinlar, o‘quvchilarga o‘z fikrlarini erkin ifoda etish va yangi g‘oyalar yaratish
imkoniyatini taqdim etadi. Bu ularning o‘zaro muloqot qilishga va jamiyatdagi
o‘z o‘rnini topishga yordam beradi.O‘quvchilar o‘yin davomida o‘zaro
munosabatlarni rivojlantiradilar va bir-birlariga yordam berishga o‘rgatiladilar.
Bunday jarayon, o‘z navbatida, o‘quvchilarning emotsional intellektini oshiradi
va o‘zaro hurmatni mustahkamlaydi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga
boshqalarning fikrlarini tinglash, o‘z fikrlarini muhokama qilish va qarorlar qabul
qilishda ishtirok etish imkoniyatini beradi. Bu, o‘z-o‘zini ifoda etish va o‘zaro
muloqot qilishda o‘quvchilarning ishtirokini rag‘batlantiradi.O‘quvchilar o‘yinlar
orqali yangi vaziyatlarga tayyor bo‘lishni, stressni boshqarishni va noaniq
vaziyatlarda qarorlar qabul qilishni o‘rganadilar. O‘yinlar ularning o‘zini
boshqarish qobiliyatlarini rivojlantiradi va o‘zgarishlarga tez moslashishni
o‘rgatadi. Bu o‘quvchilarga hayotdagi turli vaziyatlarga nisbatan samarali
reaksiya bildirishni o‘rgatadi. O‘quvchilar xatolarni to‘g‘rilashni o‘rganadilar va
bu jarayon ularga muvaffaqiyatga erishish yo‘lida yordam beradi.O‘yinlar
o‘quvchilarga o‘z-o‘zini baholash va o‘z bilimlarini sinash imkoniyatini beradi.

20Bu jarayon o‘quvchilarda xatolarni to‘g‘rilash va yangi g‘oyalarni qabul qilish
qobiliyatini rivojlantiradi. Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga shaxsiy
rivojlanishning turli tomonlarini o‘rganish va o‘zlarining shaxsiy ehtiyojlarini
tushunishga yordam beradi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘zlariga bo‘lgan
ishonchni oshiradilar va o‘z-o‘zini baholashni rivojlantiradilar.O‘quvchilar,
o‘yinlar orqali o‘rganilayotgan materialga mustahkam hissiy bog‘liqlik
o‘rnatadilar. Bu o‘quvchilarning o‘rganish jarayoniga bo‘lgan qiziqishini oshiradi
va ta’limga bo‘lgan motivatsiyasini kuchaytiradi. O‘quvchilarda yangi bilimlarni
o‘zlashtirish va o‘rganish jarayonida muvaffaqiyatga erishish hissi kuchayadi, bu
esa ularga ta’lim jarayonida yanada faol ishtirok etishga rag‘batlantiradi.Shu
bilan birga, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning emotsional holatini yaxshilash,
ularni faollashtirish va o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga o‘rgatish orqali ularning
emotsional rivojlanishiga yordam beradi. O‘quvchilarning ta’lim jarayonida
hissiy bog‘liqligi va emotsional faolligi oshadi, bu esa ularning o‘qish
jarayonidagi muvaffaqiyatini ta’minlaydi. O‘quvchilar o‘z bilimlarini amaliyotda
qo‘llash orqali o‘zlariga bo‘lgan ishonchni oshiradilar, shu bilan birga, o‘z-o‘zini
baholash qobiliyatlarini ham rivojlantiradilar. Bunday rivojlanish, o‘z navbatida,
o‘quvchilarga o‘z shaxsini shakllantirishda va jamiyatga moslashishda katta
yordam beradi.
5. O‘quvchilarni guruhda ishlashga o‘rgatadi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga guruhda ishlashni o‘rgatadi, chunki ko‘plab
didaktik o‘yinlar jamoaviy ishtirokni talab qiladi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali
o‘zaro muloqot qilishni, fikrlarini ifoda etishni, boshqalarning fikrlarini hurmat
qilishni va jamoa qarorlarini qabul qilishni o‘rganadilar. Bu ko‘nikmalar
jamoaviy ishda samarali bo‘lish uchun zarurdir. Adabiy ta’limda bunday o‘yinlar
orqali o‘quvchilar guruhda ishlash, o‘z fikrlarini boshqalarga tushuntirish va
muammolarni birgalikda hal qilishni o‘rganadilar.
6. O‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi

21Didaktik o‘yinlar tanqidiy fikrlashni rivojlantirishda muhim vosita
hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yin davomida tahlil qilish, qarorlar qabul qilish,
fikrlarni tanqidiy tarzda ko‘rib chiqish va izoh berish kabi ko‘nikmalarni
rivojlantiradilar. Masalan, adabiy asarlarni tahlil qilish yoki personajlarning xatti-
harakatlarini baholash orqali o‘quvchilar yangi fikrlarni yaratadilar va o‘zlarining
tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.
7. O‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash qobiliyatini oshiradi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘z-o‘zini baholash va o‘z bilimlarini
mustahkamlash imkoniyatini beradi. O‘yinlarda o‘quvchilar xatolarni to‘g‘rilash,
bilimlarini yanada takomillashtirish va yangi yondashuvlarni o‘rganish orqali o‘z
o‘rganish jarayonlarini nazorat qilish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu
o‘quvchilarga o‘z bilimlariga bo‘lgan ishonchni oshirishga yordam beradi va o‘z-
o‘zini rivojlantirishga undaydi.
8. O‘quvchilarda o‘zaro hurmat va hamkorlikni rivojlantiradi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘zaro hurmatni rivojlantirish, fikr almashish
va bir-birlarini qo‘llab-quvvatlashni o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘z
fikrlarini boshqalar bilan bo‘lish, ularning fikrlarini tinglash va jamoada ishlashda
hamkorlik qilishni o‘rganadilar. Bu, o‘z navbatida, o‘quvchilarning shaxsiy
rivojlanishiga, ijtimoiy muhitda muvaffaqiyatli bo‘lishiga yordam beradi.Adabiy
ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlardan foydalanish o‘quvchilarning bilimlarni
o‘zlashtirishini nafaqat samarali qiladi, balki ularning ijtimoiy va emotsional
rivojlanishiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijodiy
fikrlash, tanqidiy tahlil, jamoaviy ish va mustaqil qarorlar qabul qilish kabi
ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Bu o‘quvchilarga o‘z-o‘zini rivojlantirishga va
jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishga yordam beradi. Shu bilan birga,
didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash, bilimlarni
mustahkamlash va o‘rganishga bo‘lgan qiziqishni oshirish imkoniyatini yaratadi.

22II BOB. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar texnologiyasini qo‘llash amaliyoti
2.1. Boshlang‘ich va o‘rta ta’limda adabiy o‘qish darslarida didaktik
o‘yinlardan foydalanish tajribasi
Didaktik o‘yinlar boshlang‘ich va o‘rta ta’limda o‘quvchilarning ta’lim
jarayonida faol ishtirok etishlarini ta’minlash, o‘rganilayotgan materialni
chuqurroq o‘zlashtirish va ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda samarali
vosita sifatida xizmat qiladi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlar
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun adabiy o‘qish darslarida didaktik
o‘yinlarni qo‘llashning samaradorligi yuqori bo‘lib, bu o‘quvchilarning
bilimlarini yanada chuqurroq o‘zlashtirish, ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini
rivojlantirish va ta’lim jarayonini qiziqarli va interaktiv qilishda muhim rol
o‘ynaydi. O‘quvchilarga adabiy asarlarni o‘rganishda didaktik o‘yinlarni qo‘llash
orqali nafaqat o‘rganilgan materialni mustahkamlash, balki o‘quvchilarni
o‘rganish jarayonida faol ishtirok etishga rag‘batlantirish mumkin.
Masalan, 3-sinf o‘quvchilariga adabiy asarlarni o‘rganishda "Personajlar
haqida viktorina" o‘yinini tashkil qilish mumkin. Ushbu o‘yinda o‘quvchilarga
adabiy asarda keltirilgan personajlar va ularning xatti-harakatlari haqida savollar
beriladi. O‘quvchilar savollarga javob berish orqali nafaqat o‘quv materialini
eslab qoladilar, balki asardagi voqealar va personajlarning motivatsiyalarini
tushunishga ham yordam beradi. Bu o‘yin, o‘quvchilarning adabiy asarni yanada
chuqurroq tushunishlariga, personajlar va voqealar orasidagi bog‘lanishlarni
aniqlashga yordam beradi.
O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘rganilayotgan materialni interaktiv tarzda
o‘zlashtiradilar. Masalan, "Eng yaxshi personajni tanlang" o‘yinida o‘quvchilar
adabiy asarda eng qiziqarli deb hisoblagan personajni tanlashlari kerak va uni
tanlashdagi sabablarini izohlashadi. Bu o‘quvchilarga nafaqat materialni qayta
ko‘rib chiqish, balki o‘z fikrlarini aniq va tushunarli tarzda ifoda etish
imkoniyatini beradi. O‘quvchilar bu o‘yin orqali o‘zlarining fikrlarini va nuqtai

23nazarlarini bir-birlariga tushuntiradilar, bu esa muloqot ko‘nikmalarini
rivojlantiradi.
Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning o‘zaro muloqotini
rag‘batlantiradi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali bir-birlariga savollar berib, o‘zaro
fikr almashadilar va bu jarayonni yanada qiziqarli va samarali qilishadi.
O‘quvchilarning o‘z fikrlarini erkin ifoda etishlari ularning o‘rganish jarayoniga
bo‘lgan qiziqishini oshiradi. O‘quvchilar o‘zaro fikrlarni tinglash, boshqalarning
nuqtai nazarini tushunish va o‘z fikrlarini izohlashni o‘rganadilar. Bunda,
o‘quvchilarning emotsional rivojlanishi va jamoada ishlash ko‘nikmalarining
rivojlanishi ta’minlanadi.
O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini sinovdan o‘tkazish imkoniyatiga
ega bo‘ladilar. Masalan, "Personajni tanlash" o‘yini orqali o‘quvchilar adabiy
asarda muhim bo‘lgan personajlarni tanlab, ularning roli va ahamiyatini
tushuntiradilar. Bu o‘quvchilarga asar mazmunini chuqurroq anglashga yordam
beradi va ularning tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shuningdek,
o‘quvchilar o‘zlari tanlagan personajni tanishtirish orqali o‘z fikrlarini ishonch
bilan ifoda etishga o‘rganadilar. 9
Bunday o‘yinlar o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantiradi, chunki
ular o‘rganilgan materialni o‘zlashtirib, o‘z nuqtai nazarini ishlab chiqadilar.
O‘quvchilar o‘yinlarda qatnashish orqali materialni eslab qolish bilan birga, yangi
bilimlarni ham kashf etadilar. O‘yinlar orqali o‘quvchilarga o‘rganilgan
bilimlarni mustahkamlash va amaliyotda qo‘llash imkoniyati beriladi.
Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilgan materialni nafaqat qayta
ko‘rish, balki uni yanada qiziqarli va motivatsion tarzda o‘zlashtirish
imkoniyatini taqdim etadi.
Masalan, "Baho berish" o‘yinida o‘quvchilar adabiy asarlarni o‘qib, ularga o‘z
baholarini beradilar va baholashda asosli fikrlar va dalillarni keltiradilar. Bu
9
Pavlenko, M. (2016). Innovatsion yondashuvlar va pedagogik texnologiyalar – Toshkent:
O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 67-82)

24jarayon o‘quvchilarga materialni tushunishda chuqurlashish, o‘rganilgan
mavzularni qayta tahlil qilish imkoniyatini beradi. Shuningdek, o‘quvchilar o‘z
fikrlarini izohlash orqali mustaqil fikrlashni rivojlantiradilar va guruhda muloqot
qilish ko‘nikmalarini oshiradilar.
Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini yanada
mustahkamlashadi, yangi g‘oyalarni sinab ko‘radilar va o‘zlariga yangi
imkoniyatlar ochadilar. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘zlarini xatolardan
o‘rganishga, muvaffaqiyatlarni boshqalar bilan baham ko‘rishga va kelajakda
yanada muvaffaqiyatli bo‘lishga tayyorlanadilar. Shunday qilib, didaktik o‘yinlar
o‘quvchilarga o‘z-o‘zini rivojlantirish, bilimlarni yanada chuqurroq o‘zlashtirish
va jamoada ishlashni o‘rgatish orqali ta’lim jarayonini samarali qiladi.
O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlar
O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlar nafaqat o‘quvchilarning
akademik bilimlarini oshirish, balki ularning tanqidiy fikrlash, ijodiy yondashuv,
jamoada ishlash va kommunikatsiya ko‘nikmalarini rivojlantirishda ham muhim
vosita hisoblanadi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilayotgan mavzularni
yanada chuqurroq tushunishga, materialni amaliyotda qo‘llashga va o‘z
bilimlarini mustahkamlashga yordam beradi. O‘rta ta’lim sinflarida didaktik
o‘yinlar, ayniqsa, adabiy o‘qish darslarida o‘quvchilarning faoliyatini
faollashtirish va ularning fikrlarini erkin ifoda etish imkonini yaratadi. Bu
bo‘limda o‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlarning ahamiyati va
amaliy qo‘llanilishiga oid misollarni ko‘rib chiqamiz.
1. Intellektual o‘yinlar
O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun intellektual o‘yinlar eng samarali didaktik
vositalardan biridir. O‘quvchilarga adabiy asarlar, mualliflar va asarlar g‘oyalari
haqida savollar berish orqali ularning tahlil qilish, izoh berish va tanqidiy fikrlash
ko‘nikmalarini rivojlantirish mumkin. Masalan, "Adabiy viktorina" o‘yini
o‘tkazish orqali o‘quvchilarga ma’lum bir adabiy asar bo‘yicha savollar berish
mumkin. O‘quvchilar bu o‘yinda nafaqat o‘rganilgan asarlar haqidagi bilimlarini

25mustahkamlashadi, balki asardagi voqealar, personajlar va muallifning g‘oyasini
tahlil qilishda amaliy ko‘nikmalarni rivojlantiradilar.
Misol uchun, 9-sinf o‘quvchilari uchun "Muallifning niyati" deb nomlangan
o‘yin o‘tkazish mumkin. O‘quvchilarga bir necha adabiy asarlarning qisqacha
mazmuni beriladi, va ular muallifning asosiy g‘oyasini aniqlab, o‘z fikrlarini
dalillashlari kerak. Bu o‘yin o‘quvchilarni o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llashga,
g‘oyalar va nuqtai nazarlarni taqqoslashga undaydi. Bunda o‘quvchilar o‘z
fikrlarini boshqalarga tushuntirishda muloqot ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.
2. Guruhda ishlash o‘yinlari
O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun guruhda ishlash o‘yinlari ham samarali
vositadir. O‘quvchilarga guruhlarga bo‘lib, biror adabiy asar bo‘yicha bahs-
munozara o‘tkazish yoki guruhda xulosa chiqarish vazifasi berilishi mumkin.
Masalan, "Adabiy bahs" o‘yinida o‘quvchilar bir asar yoki personaj haqida turli
fikrlarni bildirishadi. Guruhdagi har bir o‘quvchi o‘z nuqtai nazarini bildirish va
boshqa o‘quvchilarning fikrlarini tinglash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu o‘yin
o‘quvchilarga nafaqat o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga, balki boshqalarning
fikrlarini ham tushunishga yordam beradi.
Bundan tashqari, "Adabiy muhokama" o‘yini orqali o‘quvchilarga adabiy
asarlar, mualliflarning g‘oyalari yoki voqealarning rivojlanishi haqidagi fikrlarni
o‘rganish va muhokama qilish taklif etiladi. O‘quvchilar o‘zlari tanlagan asar
haqida guruh bilan fikr almashish, o‘z nuqtai nazarlarini ishonch bilan bildirishni
o‘rganadilar. Bu jarayon o‘quvchilarda o‘z fikrlarini tahlil qilish, mantiqiy
fikrlash va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi.
3. Rol o‘ynash o‘yinlari
Didaktik o‘yinlarning yana bir turi bu rol o‘ynash o‘yinlaridir, bunda
o‘quvchilar adabiy asarlarning personajlarini o‘zlashtirib, o‘zaro interaktiv tarzda
voqealarni qayta tiklashadi. Misol uchun, 8-sinf o‘quvchilari uchun "Personajlar
roli" o‘yinini tashkil etish mumkin. Bu o‘yinda o‘quvchilar adabiy asar
personajlarini tanlab, ularning xatti-harakatlari, qarorlarini va boshqalar bilan

26bo‘lgan munosabatlarini o‘ynashadi. O‘quvchilar o‘zlari tanlagan personajning
ichki dunyosini va asardagi rolini tushunib, uni o‘z fikrlari bilan izohlashlari
kerak. Bu o‘yin o‘quvchilarga personajlarning fikrlarini tushunish, adabiy
asarlarga yangi nuqtai nazardan qarash imkonini beradi.
Bundan tashqari, o‘quvchilarga "Endi nima bo‘ladi?" o‘yinini o‘tkazish
mumkin. Bu o‘yinda o‘quvchilar asar yakunining turli versiyalarini yaratadilar va
ularning tanlovi bo‘yicha hikoyaning qanday rivojlanishini tasavvur qiladilar.
O‘quvchilar o‘zlariga berilgan rolda fikrlashadi va yangi bir vaziyatni yaratadilar,
bu esa ularning ijodiy fikrlashini rivojlantiradi.
4. Yaratish o‘yinlari
Yaratish o‘yinlari orqali o‘quvchilarga o‘quv materialini o‘zlari yaratish
imkoniyatini berish mumkin. Masalan, o‘rta ta’lim sinflarida "Yangi sahifa"
o‘yinini o‘tkazish mumkin. O‘quvchilarga adabiy asarlarni o‘qib, uning
mazmunini o‘zgartirish, yangi sahifalar qo‘shish va o‘zgacha bir yakun yaratish
vazifasi beriladi. Bu o‘yin orqali o‘quvchilar o‘zlari o‘rganayotgan asarni qayta
ishlash, yangi g‘oyalar yaratish va ijodiy fikrlashni rivojlantirishadi.
5. Tanqidiy fikrlash o‘yinlari
O‘quvchilarga adabiy asarlarni tahlil qilish va personajlarni baholash uchun
"Adabiy tahlil" o‘yini tashkil qilish mumkin. Bu o‘yinda o‘quvchilar o‘quv
materialini tahlil qilish, ularni o‘z fikrlariga asoslanib baholash va tanqidiy tahlil
qilishni o‘rganadilar. O‘quvchilar o‘zlarining fikrlarini mantiqiy tarzda
isbotlashga va boshqalar bilan o‘rtoqlashishga o‘rgatadilar. Bu, o‘z navbatida,
ularning tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning
bilimlarini mustahkamlash, ijodiy va tanqidiy fikrlashni rivojlantirish,
shuningdek, jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini oshirishda samarali vosita
hisoblanadi. Bunday o‘yinlar o‘quvchilarning o‘rganish jarayonini qiziqarli va
interaktiv qiladi, o‘quvchilarga o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash imkonini
beradi va ularni o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga rag‘batlantiradi. Shu bilan birga,

27didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirish, guruhda
ishlash va adabiy asarlar haqida chuqurroq fikr yuritish imkonini yaratadi.
Amaliy tajribadan misollar
Didaktik o‘yinlarni adabiy o‘qish darslarida qo‘llashning amaliy tajribasi
o‘quvchilarga o‘rganilayotgan materialni yanada samarali o‘zlashtirish va
o‘rganish jarayonini qiziqarli va interaktiv qilishga yordam beradi. Quyida
boshlang‘ich va o‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun didaktik o‘yinlarning amaliy
qo‘llanilishiga oid misollarni keltiramiz:
1. 3-sinf o‘quvchilari uchun "Personajlar haqida viktorina" o‘yini
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun adabiy o‘qish darslarida "Personajlar
haqida viktorina" o‘yini samarali qo‘llaniladi. Bu o‘yinda o‘quvchilarga
o‘rganilgan adabiy asardagi personajlar, ularning xatti-harakatlari va voqealar
haqidagi savollar beriladi. Masalan, o‘quvchilarga quyidagi savollar berilishi
mumkin:
"Kim bu asarda eng muhimi deb hisoblanadi?"
"Personaj nima uchun shunday qaror qabul qildi?"
"Personajning xatti-harakati asar rivojlanishiga qanday ta’sir ko‘rsatadi?"
O‘quvchilar savollarga javob berish orqali nafaqat o‘quv materialini eslab
qoladilar, balki personajlarning motivatsiyalarini va ularning harakatlarining
hikoyadagi rolini tushunishga ham yordam beradi. Bu o‘yin o‘quvchilarga
materialni mustahkamlash imkonini yaratadi va o‘quv jarayonini yanada qiziqarli
qiladi.
2. 5-sinf o‘quvchilari uchun "Adabiy g‘oya" o‘yini
O‘rta ta’lim sinf o‘quvchilari uchun "Adabiy g‘oya" o‘yini o‘tkazish mumkin.
Bu o‘yinda o‘quvchilarga adabiy asarlarning muallif g‘oyalari haqida savollar
beriladi, va ular o‘z bilimlarini amaliyotda sinovdan o‘tkazadilar. Misol uchun, 5-
sinf o‘quvchilari uchun quyidagi savollarni berish mumkin:
"Muallifning bu asar orqali qanday g‘oyani ilgari surmoqda?"

28"Qanday voqea yoki holat muallifning asosiy g‘oyasini tasvirlaydi?"
"Asarda keltirilgan g‘oya qanday tarzda o‘quvchiga ta’sir qiladi?"
Bu o‘yin o‘quvchilarga adabiy asarlarni tahlil qilishni, muallifning g‘oyasini
tushunishni va o‘z fikrlarini dalillashni o‘rgatadi. O‘quvchilar, shuningdek, o‘z
nuqtai nazarlarini boshqalar bilan baham ko‘rish orqali guruhda ishlash
ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.
3. 6-sinf o‘quvchilari uchun "Yaratish o‘yini"
"Yaratish o‘yini" o‘quvchilarga adabiy asarlarni o‘rganishda ijodiy fikrlashni
rivojlantirishga yordam beradi. Masalan, 6-sinf o‘quvchilari uchun adabiy
asarlarning oxirini o‘zgartirishni taklif qilish mumkin. O‘quvchilarga adabiy
asarlarning oxirini o‘zgartirish yoki yangi voqealar qo‘shish vazifasi beriladi.
Ular o‘z yaratgan yangi sahifalarini guruhda taqdim etadilar va ularning tanlovi
bo‘yicha hikoyaning qanday rivojlanishi haqida fikr yuritadilar.
Bu o‘yin o‘quvchilarga nafaqat materialni o‘rganishni, balki o‘zlarini ijodiy
jihatdan ifoda etishni o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘zlariga yangi bir nuqtai nazar
yaratadilar va o‘rganilgan asarni yanada chuqurroq tushunishga yordam beradi.
Shuningdek, bu jarayon o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlashga va yangi
g‘oyalarni yaratishga yordam beradi.
4. 8-sinf o‘quvchilari uchun "Personajlar rolini o‘ynash" o‘yini
O‘rta ta’limda adabiy o‘qish darslarida "Personajlar rolini o‘ynash" o‘yini
o‘quvchilarga personajlarning xatti-harakatlarini va hissiyotlarini chuqurroq
tushunishga yordam beradi. 8-sinf o‘quvchilariga adabiy asarlarni o‘rganishda
personajlarning rolini o‘ynash vazifasi beriladi. O‘quvchilar o‘zlari tanlagan
personajning xatti-harakatlarini, qarorlarini va o‘rganilgan asardagi
o‘zgarishlarini izohlashadi. Bu o‘yin o‘quvchilarga asarning mazmunini yangi
tarzda tushunish va o‘z fikrlarini mantiqiy tarzda ifoda etish imkonini
beradi.Shuningdek, o‘quvchilar o‘yin davomida personajning ichki dunyosini va
uning muammolarini tahlil qilishadi. Bu jarayon ularning psixologik tushuncha
va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. O‘quvchilar

29bir-birlariga savollar berib, o‘z fikrlarini muhokama qilish orqali o‘zaro muloqot
ko‘nikmalarini oshiradilar.
5. 9-sinf o‘quvchilari uchun "Adabiy tahlil" o‘yini
9-sinf o‘quvchilari uchun "Adabiy tahlil" o‘yini o‘tkazilishi mumkin. Bu
o‘yinda o‘quvchilar o‘rganilgan asarni tahlil qilib, uning asosiy g‘oyasini,
personajlarini, voqealar rivojini va muallifning xohishini aniqlashadi.
O‘quvchilar, o‘zlarining fikrlarini dalillashga va boshqalar bilan taqqoslashga
o‘rgatadilar. Bu o‘yin o‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi va asarning
barcha jihatlarini diqqat bilan o‘rganishlarini ta’minlaydi.
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning adabiy bilimlarini mustahkamlash va
o‘rganilayotgan materialni chuqurroq tushunishiga yordam beradi. Boshlang‘ich
va o‘rta ta’limda o‘quvchilar uchun didaktik o‘yinlarning qo‘llanilishi o‘qish
jarayonini yanada qiziqarli va samarali qiladi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali faqat
bilimlarni o‘rganish bilan cheklanmay, balki ijodiy fikrlash, guruhda ishlash va
fikrlarni erkin ifoda etish kabi ko‘nikmalarni ham rivojlantiradilar. Shunday qilib,
didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning shaxsiy va akademik rivojlanishiga ijobiy ta’sir
ko‘rsatadi. 10
2.2. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarning o‘quvchi faolligi va bilim
samaradorligiga ta’siri
Didaktik o‘yinlar adabiy ta’limda o‘quvchilarning faolligini oshirish, ularning
bilim samaradorligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. O‘quvchilarning ta’lim
jarayonidagi faolligi, nafaqat ularning bilim o‘rganish jarayonida qanday ishtirok
etishiga, balki ularning o‘zlashtirilgan bilimlarini amaliyotda qanday qo‘llashiga
ham bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Didaktik o‘yinlar yordamida o‘quvchilar
o‘zlarining o‘rganish jarayonidagi ishtirokini faollashtirib, bilimlarni yanada
samarali va chuqurroq o‘zlashtirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
10
Rakhmatov, M. (2017). Didaktik texnologiyalar va ularning ta’lim jarayonidagi o‘rni –
Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 23-38)

301. O‘quvchilarning faolligini oshiradi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, ularni
o‘qish jarayonida faol ishtirok etishga undaydi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar
o‘rganilayotgan materialni qiziqarli va interaktiv shaklda o‘zlashtiradilar, bu esa
ularning ta’lim jarayoniga bo‘lgan qiziqishini oshiradi. Adabiy ta’limda didaktik
o‘yinlarni qo‘llash o‘quvchilarga o‘z bilimlarini sinab ko‘rish, o‘zlarining
fikrlarini erkin ifoda etish va o‘rganilgan materialni amaliyotda qo‘llash
imkoniyatini beradi.
Masalan, o‘quvchilar o‘zlariga ma’lum adabiy asarlar haqida savollar berib,
ularning javoblarini o‘rganadilar. Bu jarayon o‘quvchilarni savol berishga,
o‘rganilgan ma’lumotlarni tahlil qilishga va o‘z nuqtai nazarini bildirishga
o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘z fikrlarini boshqalarga tushuntirish,
muloqot qilish va turli nuqtai nazarlarni hisobga olishni o‘rganadilar. Bunday
yondashuv, o‘quvchilarning o‘qish jarayonidagi faolligini oshiradi va darsda
ishtirok etishlariga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
2. O‘quvchilarning bilim samaradorligini oshiradi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning bilim samaradorligini oshirishda samarali
vosita hisoblanadi. O‘yinlar o‘quvchilarga materialni amaliyotda qo‘llashni
o‘rgatib, bilimlarni mustahkamlashga yordam beradi. Masalan, adabiy o‘qish
darsida o‘quvchilar o‘zlari o‘rganilgan asarlarni tahlil qilish orqali yangi1.
O‘quvchilarn
ing faolligini
oshiradi
2.
O‘quvchilarn
ing bilim
samaradorligi
ni oshiradi
3.
O‘quvchilarg
a tanqidiy
fikrlashni
rivojlantiradi
4.O‘quvchila
rning
motivatsiyasi
ni oshiradi

31ko‘nikmalarni egallaydilar. O‘yinlar o‘quvchilarga o‘zlashtirilgan bilimlarni
sinovdan o‘tkazish, xatolarni to‘g‘rilash va o‘rganilgan materialni amaliyotda
qo‘llash imkoniyatini yaratadi. Bu o‘quvchilarning bilimlarini yanada
mustahkamlashga va ularni amaliyotga tadbiq qilishga yordam beradi.
Shu bilan birga, o‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘rganilayotgan mavzularni
o‘zlashtirishni qiziqarli tarzda amalga oshiradilar. Adabiy o‘qish darslarida
didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga asarlar mazmuni, personajlarning xatti-
harakatlari, voqealar rivoji haqida bilimlarni mustahkamlash imkonini beradi. Bu
jarayon, o‘quvchilarga ma’lumotni nafaqat yodlash, balki uni tushunish va
amaliyotda qo‘llashni ham o‘rgatadi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning
o‘zlashtirgan bilimlarini yanada samarali, tez va chuqurroq o‘zlashtirishga
yordam beradi.
3. O‘quvchilarga tanqidiy fikrlashni rivojlantiradi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini
rivojlantirishda muhim vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida
o‘rganilayotgan materialni faqat eslab qolish bilan cheklanmay, balki uni tanqidiy
tahlil qilishni o‘rganadilar. Tanqidiy fikrlash o‘quvchilarga materialni faqat
yuzaki qabul qilishdan ko‘ra, uni chuqurroq o‘rganish, tafsilotlarga e’tibor
qaratish va har bir voqea yoki personajning sabablarini aniqlash imkonini beradi.
O‘quvchilar o‘rganilayotgan asarlarni tahlil qilishda, masalan, personajlarning
xatti-harakatlarini baholashda, asar muallifining g‘oyalarini tushunishda tanqidiy
yondashuvni qo‘llashadi. Bu o‘quvchilarga nafaqat materialni o‘rganishni, balki
uni izohlash va tanqidiy fikrlash orqali o‘z bilimlarini mustahkamlash
imkoniyatini yaratadi.
O‘yinlarda ishtirok etish orqali o‘quvchilar nafaqat o‘z fikrlarini dalillashni
o‘rganadilar, balki o‘zlariga qarama-qarshi nuqtai nazarlarni tinglash va tahlil
qilishga ham o‘rgatiladilar. Misol uchun, o‘quvchilar "Personajni baholash"
o‘yinida personajning harakatlari haqida o‘z fikrlarini bildiradilar va ularni
dalillash uchun asardan misollar keltiradilar. Bu jarayon o‘quvchilarda tanqidiy

32fikrlashni rivojlantiradi, chunki ular o‘z fikrlarini ishonchli va mantiqiy asosda
ifoda etishga o‘rgatadilar. Shuningdek, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarni turli
muammolarni hal qilishga undaydi. Masalan, "Voqeani o‘zgartirish" o‘yini orqali
o‘quvchilar asardagi voqealarni o‘zgartirish va yangi natijalar yaratish orqali
ularning yuzaga kelgan sabablari va oqibatlarini tahlil qilishadi.
Tanqidiy fikrlashni rivojlantirishda o‘quvchilar o‘z fikrlarini nafaqat mantiqiy
tarzda ifoda etishni, balki boshqa o‘quvchilar bilan samarali muloqot qilishni ham
o‘rganadilar. Didaktik o‘yinlar davomida o‘quvchilar guruhda ishlash, fikr
almashish va qarorlar qabul qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Bu esa
o‘quvchilarning tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini oshirishga yordam beradi, chunki
ular boshqalar bilan o‘z fikrlarini baham ko‘rib, turli nuqtai nazarlar va qarorlar
haqida fikr yuritadilar.
O‘quvchilar o‘yinlarda qatnashish orqali, materialni tahlil qilishda turli
usullarni qo‘llashni o‘rganadilar. Masalan, o‘quvchilar "Qanday voqea eng
muhim?" deb nomlangan o‘yinda, voqealar rivojini baholashda turli nuqtai
nazarlarni tahlil qilib, ulardan eng muhimini tanlashga harakat qilishadi. Bu, o‘z
navbatida, o‘quvchilarga materialni o‘zlashtirishning turli yo‘llarini o‘rgatadi va
ularga ularni tanqidiy tarzda ishlatish imkoniyatini yaratadi. Tanqidiy fikrlash
ko‘nikmalari o‘quvchilarning o‘rganish jarayonini yanada samarali qiladi, chunki
o‘quvchilar o‘z bilimlarini nafaqat yodlash, balki ularni har xil vaziyatlarda
qo‘llashni o‘rganadilar.
Didaktik o‘yinlar yordamida o‘quvchilar nafaqat nazariy bilimlarni
o‘zlashtiradilar, balki ularni amaliyotda qo‘llashga, tanqidiy fikrlashga va yangi
g‘oyalarni yaratishga undaladi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘z bilimlarini
sinovdan o‘tkazib, yangi yondashuvlar, fikrlar va qarorlar yaratishadi. Bu
jarayon, o‘z navbatida, o‘quvchilarning tanqidiy fikrlash va ijodiy yondashuvda
ishlash qobiliyatlarini rivojlantiradi.Shuningdek o‘quvchilar o‘yinlar orqali turli
sharoitlarga moslashishni o‘rganadilar, muammolarni hal qilishda yangicha
fikrlarni yaratadilar va o‘zlari uchun samarali qarorlar qabul qilishni o‘rganadilar.

33Bu esa o‘quvchilarning bilimlarini amaliyotda qo‘llash imkoniyatini yaratadi va
ular o‘z bilimlarini chuqurroq o‘zlashtirishga yordam beradi. O‘quvchilarning
tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish, ularning kelajakdagi shaxsiy va
professional rivojlanishiga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Bundan tashqari, didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga xatolarni tanqidiy tahlil
qilish va ularni to‘g‘rilashni o‘rgatadi. O‘quvchilar o‘yinlarda xatolarni
to‘g‘rilash orqali yangi imkoniyatlar yaratadilar va bu jarayon ularning o‘z-o‘zini
baholash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shu tarzda, o‘quvchilar o‘z bilimlarini
mustahkamlash, tanqidiy fikrlash va amaliyotda qo‘llashni o‘rgatishda didaktik
o‘yinlar muhim vosita bo‘lib xizmat qiladi.
4. O‘quvchilarning motivatsiyasini oshiradi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirishda ham samarali
vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yinlar yordamida o‘rganishni qiziqarli va
motivatsion tarzda amalga oshiradilar. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘rganish
jarayonini faqat dars sifatida emas, balki qiziqarli va interaktiv faoliyat sifatida
qabul qiladilar. Bu o‘quvchilarga o‘qishga bo‘lgan qiziqishni oshirishga yordam
beradi va o‘rganish jarayonida faol ishtirok etishlariga rag‘batlantiradi.
O‘quvchilar o‘yinlarda muvaffaqiyatga erishganlarida o‘zlariga bo‘lgan
ishonchni oshiradilar va yangi bilimlarni o‘rganishga bo‘lgan motivatsiya
kuchayadi.
5. O‘quvchilarning emotsional holatini yaxshilaydi
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning emotsional holatini ham yaxshilaydi.
O‘quvchilar o‘yin jarayonida o‘zlarini erkin his qilishadi va darsga bo‘lgan
qiziqishlarini oshiradilar. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘z bilimlarini baholash,
xatolarni tuzatish va yangi imkoniyatlarni yaratishni o‘rganadilar. Bu, o‘z
navbatida, o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan ijobiy munosabatini
mustahkamlaydi va ularning o‘qishga bo‘lgan qiziqishini oshiradi.
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning faolligini oshirish, ularning bilim
samaradorligini ta’minlash va motivatsiyasini kuchaytirishda samarali vosita

34hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali nafaqat o‘rganilgan materialni
mustahkamlash, balki ularni amaliyotda qo‘llashni, tanqidiy fikrlashni va ijodiy
yondashuvni rivojlantirishni o‘rganadilar. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning
o‘zlashtirilgan bilimlarini samarali qo‘llashga yordam beradi, o‘quvchilarga
yangi ko‘nikmalarni egallashda va o‘rganish jarayonida faol ishtirok etishda
yordam beradi. Bu o‘quvchilarga o‘z bilimlarini yanada chuqurroq va samarali
o‘zlashtirishga imkon yaratadi.
2.3. Didaktik o‘yinlar asosida adabiy ta’limni takomillashtirish bo‘yicha
taklif va tavsiyalar
Didaktik o‘yinlar asosida adabiy ta’limni takomillashtirish, o‘quvchilarning
bilimlarini samarali o‘zlashtirish va ta’lim jarayonini yanada qiziqarli va
interaktiv qilishga yordam beradi. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlarning samarali
qo‘llanilishi, o‘quvchilarda nafaqat adabiy bilimlarni, balki ijodiy fikrlash,
mantiqiy tahlil qilish va kommunikatsiya ko‘nikmalarini rivojlantirishga xizmat
qiladi.
1. Didaktik o‘yinlarning dars rejalariga kiritilishi
Adabiy ta’lim jarayonida didaktik o‘yinlarning samarali qo‘llanilishi uchun
o‘qituvchilar o‘z dars rejalarida didaktik o‘yinlarni aniq va to‘g‘ri kiritishlari
kerak. O‘quvchilarga o‘rganilayotgan materialni qiziqarli va interaktiv tarzda
yetkazish uchun didaktik o‘yinlarning turli shakllari (rol o‘ynash, viktorinalar,
guruhli ishlash o‘yinlari) dars rejasiga mos ravishda kiritilishi zarur.
O‘quvchilarga o‘rganilgan asarlar bo‘yicha turli o‘yinlarni tashkil etish,
o‘qituvchilarga ularni o‘rganish jarayonida faol ishtirok etishga va bilimlarini
amaliyotda qo‘llashga yordam beradi. 11
Taklif: Dars rejasida har bir mavzu bo‘yicha didaktik o‘yinlarni kiritish va bu
o‘yinlarni o‘rganilayotgan mavzuga mos ravishda ishlab chiqish. Masalan, adabiy
asarlarni o‘rganishda viktorina yoki jamoaviy tahlil o‘yinlarini tashkil etish.
11
Abdukarimov, M. (2014). Ta’lim texnologiyalarini adabiy ta’limda qo‘llash – Toshkent:
O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 51-67)

352. O‘quvchilarning qiziqishini oshirish uchun didaktik o‘yinlardan foydalanish
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi, ularni darsga faol jalb
etadi. Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘rganilgan materialni
o‘zlashtirish jarayonida nafaqat motivatsiya beradi, balki bilimni
mustahkamlashga yordam beradi. O‘yinlar orqali o‘quvchilar o‘zlarining ijodiy
va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.
Taklif: O‘quvchilarga doimiy ravishda yangi va qiziqarli didaktik o‘yinlarni
taqdim etish, shu bilan birga o‘quvchilarning qiziqishini oshirish va ularning
o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini kuchaytirish. Masalan, o‘quvchilarga o‘rganilgan
adabiy asarlar haqida guruhlar shaklida muhokama o‘yinlari yoki personajlar
rolini o‘ynashni taklif qilish.
3. Tanqidiy fikrlash va mantiqiy tahlilni rivojlantirish
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga adabiy asarlar, personajlar va ularning xatti-
harakatlarini tanqidiy tahlil qilishni o‘rgatadi. Tanqidiy fikrlash, o‘quvchilarning
nafaqat o‘rganilgan materialni to‘g‘ri tushunishi, balki uning ichki mantiqiy
bog‘lanishlarini anglash, dalillarga asoslanib fikr yuritish va yangi g‘oyalar
yaratish ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Didaktik o‘yinlar
yordamida o‘quvchilar o‘z fikrlarini mantiqiy tarzda izohlashga o‘rgatadilar, bu
esa o‘rganilayotgan materialni chuqurroq tushunishga yordam beradi.
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga materialni faqat eslab qolish bilan
cheklanmay, balki o‘rganilayotgan mavzuni tahlil qilishni, personajlar va
voqealar orasidagi mantiqiy bog‘lanishlarni aniqlashni o‘rgatadi. Masalan,
o‘quvchilar adabiy asarda keltirilgan voqealarni va personajlarning xatti-
harakatlarini tahlil qilishda turli nuqtai nazarlardan yondashishni o‘rganadilar. Bu
jarayon, o‘quvchilarda tanqidiy fikrlash va mantiqiy tahlil qilish qobiliyatlarini
rivojlantiradi.
O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘z fikrlarini mantiqiy tarzda izohlashga
o‘rgatiladilar, ya’ni ular o‘z fikrlarini asoslash, o‘rganilayotgan materialga
nisbatan dalillar keltirish va o‘z nuqtai nazarlarini boshqalarga tushuntirishga

36o‘rgatiladi. Masalan, "Personaj xatti-harakatlarini baholash" o‘yinida o‘quvchilar
adabiy asarda keltirilgan personajlarning harakatlarini baholaydilar. Ular,
personajning qarorlarini, xatti-harakatlarini tahlil qilib, bu xatti-harakatlar qanday
sabablar bilan yuzaga kelganini aniqlashga harakat qiladilar. Bu jarayon
o‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni rivojlantirishga yordam beradi, chunki ular
nafaqat personajning harakatlarini tushunishga, balki uni baholashda mantiqiy
asoslarni keltirishga o‘rgatiladi.
Bundan tashqari, "Adabiy asarning g‘oyasini izohlash" o‘yini ham
o‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi.
O‘quvchilarga o‘rganilayotgan adabiy asarlarning muallif g‘oyalarini aniqlash va
ularga izoh berish vazifasi beriladi. O‘quvchilar, asarda muallifning asosiy
g‘oyasini qanday tasvirlaganini, uning maqsadini qanday ifodalaganini va asar
orqali qanday xabarni bermoqchi bo‘lganini tahlil qilishadi. Bu jarayon
o‘quvchilarga g‘oyalarni izohlash, ularga tanqidiy yondashuvda bo‘lish va yangi
fikrlar yaratishda yordam beradi."
Tanqidiy fikrlashni rivojlantirish uchun o‘quvchilarni faqat yodlash bilan
cheklanmay, balki o‘rganilayotgan asarlarni tahlil qilish, o‘z fikrlarini dalillashga
undash kerak. Didaktik o‘yinlar bu jarayonni qo‘llab-quvvatlashga yordam
beradi, chunki o‘quvchilar o‘yin davomida materialni sinovdan o‘tkazadilar, o‘z
fikrlarini dalillashadi va ular bilan boshqalarning fikrlarini taqqoslash
imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
“Takliflar:
Personaj xatti-harakatlarini baholash o‘yinlari: Bu o‘yin orqali o‘quvchilar
adabiy asardagi personajlarning harakatlarini, qarorlarini tahlil qilib, ularning
psixologik holatini va motivatsiyalarini baholaydilar. Bu jarayon o‘quvchilarning
tanqidiy fikrlashini rivojlantiradi va ularni mantiqiy tahlil qilishga o‘rgatadi.
Adabiy asarning g‘oyasini izohlash o‘yinlari: O‘quvchilarga adabiy
asarlarning muallif g‘oyalarini aniqlash va ularga izoh berish vazifasi beriladi. Bu

37o‘yin orqali o‘quvchilar muallifning asosiy g‘oyasini tushunish, tahlil qilish va
o‘z fikrlarini mantiqiy tarzda izohlashni o‘rganadilar.
"Asar voqealari tahlili" o‘yini: O‘quvchilarga adabiy asarlarning muhim
voqealarini tahlil qilish va ulardagi sabab-oqibat aloqalarini aniqlash vazifasi
beriladi. Bu o‘yin o‘quvchilarga nafaqat voqealarni eslab qolish, balki ularning
sabablarini va oqibatlarini tahlil qilish imkoniyatini yaratadi.
Guruh muhokamasi o‘yinlari: O‘quvchilarni guruhlarga bo‘lib, adabiy
asarlarni tahlil qilish, personajlarning xatti-harakatlarini baholash va asar
muallifining g‘oyalarini izohlashga chaqirish mumkin. Bu o‘yin o‘quvchilarning
fikr almashish ko‘nikmalarini rivojlantiradi, tanqidiy fikrlashni chuqurlashtiradi
va guruhda ishlash ko‘nikmalarini oshiradi.
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini
rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi. O‘quvchilar o‘yinlar davomida o‘z
fikrlarini mantiqiy tarzda izohlash, materialni tahlil qilish, g‘oyalarni izohlash va
yangi fikrlar yaratish ko‘nikmalarini egallaydilar. Bu jarayon o‘quvchilarga
adabiy asarlarni chuqurroq tushunishga va ularni tanqidiy fikrlash orqali tahlil
qilishga imkon yaratadi. Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini
amaliyotda qo‘llash, tanqidiy fikrlashni rivojlantirish va ijodiy yondashuvda
ishlash imkoniyatini yaratadi.
4. O‘quvchilarda ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirish
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarda ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishda ham
samarali vosita hisoblanadi. O‘yinlarda o‘quvchilar o‘zaro muloqot qilishadi, fikr
almashishadi, o‘z fikrlarini boshqalarga tushuntirishadi va jamoaviy qarorlar
qabul qilishadi. Bularning barchasi o‘quvchilarning o‘zaro hamkorlikda ishlash
ko‘nikmalarini rivojlantiradi, shu bilan birga, guruhda ishlashni o‘rgatadi.
Taklif: O‘quvchilarga guruhda ishlashni o‘rgatadigan didaktik o‘yinlarni
kiritish, masalan, jamoaviy tahlil yoki fikr almashish o‘yinlarini tashkil etish. Bu
o‘quvchilarga boshqalar bilan samarali muloqot qilishni o‘rgatadi va ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.

385. O‘quvchilarga o‘z-o‘zini baholash imkoniyatini yaratish
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustahkamlash va o‘z-o‘zini
baholash imkoniyatini beradi. O‘yinlarda o‘quvchilar o‘z bilimlarini sinovdan
o‘tkazish, xatolarni tuzatish va yangi yechimlar topishga o‘rgatiladilar.
O‘quvchilar o‘zlarining o‘rganish jarayonini baholash orqali o‘z bilimlarini
yanada mustahkamlashadi.
Taklif: O‘quvchilarga o‘z bilimlarini o‘z-o‘zini baholash orqali
mustahkamlash imkonini beradigan didaktik o‘yinlarni o‘tkazish. Masalan,
o‘quvchilarga o‘rganilayotgan material bo‘yicha o‘z fikrlarini, bilganlarini va
tushunish darajasini baholashni taklif qilish.
6. Didaktik o‘yinlarning o‘quvchilarni rag‘batlantirishdagi roli
Didaktik o‘yinlar o‘quvchilarning rag‘batlantirilishida katta ahamiyatga ega.
O‘yinlar nafaqat bilimlarni o‘rganishga, balki o‘quvchilarga o‘z bilimlarini
sinovdan o‘tkazish, yangi imkoniyatlarni yaratish va erishgan muvaffaqiyatlarini
bahramand qilish imkoniyatini yaratadi. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘z
bilimlarini namoyish qilishadi va muvaffaqiyatga erishishda o‘zlarini
rag‘batlantiradilar.
Taklif: Didaktik o‘yinlarda o‘quvchilarga erishgan muvaffaqiyatlarini
bahramand qilish, ularga turli xil mukofotlar yoki motivatsion rag‘batlar taqdim
etish. Bu o‘quvchilarda o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqni oshiradi va
o‘quvchilarning rag‘batlantirishga bo‘lgan ehtiyojlarini qondiradi.
Didaktik o‘yinlar adabiy ta’limni takomillashtirishda juda samarali vosita
hisoblanadi. O‘quvchilarning o‘zlashtirilgan bilimlarini mustahkamlash, tanqidiy
fikrlashni rivojlantirish, ijtimoiy ko‘nikmalarni oshirish va o‘quvchilarda o‘z-
o‘zini baholash ko‘nikmalarini rivojlantirishda didaktik o‘yinlar o‘z ahamiyatini
namoyon etadi. Ushbu tavsiyalar asosida didaktik o‘yinlarni ta’lim jarayonida
qo‘llash, o‘quvchilarning ta’limga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, bilimlarni yanada
samarali o‘zlashtirishga yordam beradi va o‘quvchilarning umumiy rivojlanishiga
xizmat qiladi.

39 Xulosa
Men Didaktik o’yinlar texnalogiyasi va uning adabiy ta’limdagi o’rni
mavzusiga bag‘ishlangan kurs ishimda, didaktik o’yinlarning adabiy ta’lim
jarayonidagi ahamiyatini va uning o‘quvchilarga qanday ijobiy ta’sir ko‘rsatishini
batafsil yoritishga harakat qildim. Didaktik o’yinlar, o‘quvchilarning ta’lim
jarayonidagi faolligini oshirish, ularning bilim samaradorligini ta’minlash va
tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi.
Kurs ishimda, didaktik o’yinlarning o‘quvchilar uchun faqat o‘rganilayotgan
materialni o‘zlashtirishni emas, balki bilimlarni chuqurroq tushunishga, ijodiy
fikrlashni rivojlantirishga va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirishga
yordam berishini ko‘rsatishga intildim. O‘quvchilarga didaktik o’yinlar orqali o‘z
fikrlarini mantiqiy tarzda izohlash, asarlarni tahlil qilish, personajlarning
harakatlarini baholash va g‘oyalarni izohlashni o‘rgatish mumkin. didaktik
o’yinlar o‘quvchilarda ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi, guruhda ishlash va
bir-biriga yordam berish orqali ularni o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradi.
Bunday o‘yinlar o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash, o‘z fikrlarini erkin ifoda
etish va jamoada ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga imkon yaratadi.
Adabiy ta’limda didaktik o’yinlarni qo‘llash orqali o‘quvchilar nafaqat
bilimlarini mustahkamlash, balki o‘zlarini erkin ifoda etish va boshqalar bilan
samarali muloqot qilishni o‘rganadilar. Didaktik o’yinlar nafaqat o‘quvchilarning
akademik ko‘nikmalarini, balki ularning shaxsiy rivojlanishlarini ham qo‘llab-
quvvatlaydi.Shu bilan birga, didaktik o’yinlarning o‘quvchilarning
motivatsiyasini oshirishda va o‘rganish jarayonini qiziqarli qilishda qanday
ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatdim. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘z bilimlarini
sinovdan o‘tkazadilar, xatolarni to‘g‘rilashadi va yangi imkoniyatlar yaratadilar.
Bu o‘quvchilarning o‘rganishga bo‘lgan ishtiyoqini oshiradi va o‘rganish
jarayonini yanada samarali qiladi.

40Kurs ishimda keltirilgan barcha takliflar va tavsiyalar, didaktik o’yinlarning
adabiy ta’limda samarali qo‘llanilishi uchun yo‘l-yo‘riq bo‘lishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar
Miyoriy huquqiy hujjatlar
1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev.
(2019, 29-iyul). Ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi.
2) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev.
(2021, 12-fevral). Ta’lim sifatini oshirishga qaratilgan milliy dastur.
3) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev.
(2020, 5-mart). Boshlang‘ich va o‘rta ta’lim tizimini yanada takomillashtirish
bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida.
4) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev.
(2022, 6-iyul). Yoshlarning ta’lim olish imkoniyatlarini kengaytirish va
innovatsion texnologiyalarni ta’limda qo‘llash bo‘yicha.
5) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyev.
(2020, 17-noyabr). Raqamli ta’lim texnologiyalarini ta’lim tizimida keng
joriy etish to‘g‘risida.
Ilmiy adabiyotlar
1. Xushvaqtova, S. (2010). Pedagogika va didaktika – Toshkent: O‘zbekiston
Respublikasi O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 45-60)
2. Tursunova, N. (2012). Adabiy ta’limda innovatsion pedagogik texnologiyalar
– Toshkent: Ma’naviyat va Ma’rifat nashriyoti. (betlar: 72-88)
3. Davronov, M. (2014). O‘qitishda didaktik o‘yinlar va ularning roli –
Toshkent: Fan va Texnologiya nashriyoti. (betlar: 13-27)
4. Sirojiddinova, N. (2013). Adabiy o‘qish darslarida didaktik o‘yinlar
texnologiyasining ahamiyati – Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 45-60)
5. Yuldosheva, M. (2015). Adabiy ta’limda tanqidiy fikrlashni rivojlantirish –
Toshkent: Talim Nashriyoti. (betlar: 55-72)

416. Shukurova, G. (2017). O‘quv jarayonida o‘yinlar texnologiyasining
qo‘llanilishi – Toshkent: Akademnashr. (betlar: 33-48)
7. G‘aybullaev, A. (2011). Pedagogik texnologiyalarni o‘qitish jarayonida
qo‘llash – Toshkent: O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 14-29)
8. Abduvaliev, B. (2010). Psixologik maslahat va pedagogik yondashuvlar –
Toshkent: Navqiron Nashriyoti. (betlar: 29-40)
9. Pavlenko, M. (2016). Innovatsion yondashuvlar va pedagogik texnologiyalar
– Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 67-82)
10. Kasymov, F. (2018). Adabiy ta’limda pedagogik texnologiyalarning amaliy
qo‘llanilishi – Toshkent: Ma’naviyat va Ma’rifat. (betlar: 41-57)
11. Abdukarimov, M. (2014). Ta’lim texnologiyalarini adabiy ta’limda qo‘llash –
Toshkent: O‘qituvchi nashriyoti. (betlar: 51-67)
12. Toshpo‘latov, A. (2013). Adabiy ta’limda innovatsion metodlar – Toshkent:
Xalq Ta’limi nashriyoti. (betlar: 88-101)
13. Rakhmatov, M. (2017). Didaktik texnologiyalar va ularning ta’lim
jarayonidagi o‘rni – Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 23-38)
14. Murodov, U. (2015). Pedagogik texnologiyalar va metodlar – Toshkent:
Akademnashr. (betlar: 76-90)
15. Shayxov, O. (2012). Adabiy ta’limda didaktik o‘yinlar va metodik
yondashuvlar – Toshkent: Ma’naviyat va Ma’rifat. (betlar: 42-55)
16. Yusufov, R. (2018). Adabiy ta’limda innovatsion texnologiyalarning roli –
Toshkent: O‘zbekiston Ta’limi. (betlar: 58-73)

Didaktik o’yinlar texnalogiyasi va uning adabiy ta’limdagi o’rni

Sotib olish