Meksika turizmi - Geografiya - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	30000UZS
Hajmi	198.8KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	20 Sentyabr 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Geografiya

Sotuvchi

Sherzodjon Kamoldinov

Ro'yxatga olish sanasi 20 Sentyabr 2024

6 Sotish

Meksika turizmi

Sotib olish

MUNDARIJA
KIRISH ........................................................................................................................................ 2
I.BOB. Xalqaro turizmning mohiyati va maqsadlari ................................................................... 4
1.1 Turizmning mamlakatlar iqtisodiyotiga ta’siri ...................................................................... 4
1.2 turizmning madaniyat, ta’lim, sport va iqtisodiy sohalar bilan o’zaro bog’liqligi. ............... 9
1.3 Turizmning jamiyat va ekologiyaga ta’siri .......................................................................... 16
II BOB. Meksika davlatining umum geografik tasnifi .............................................................. 21
2.1 Meksika davlatining turizm salohiyati ................................................................................. 21
2.2 Meksika davlat turizmi ........................................................................................................ 36
Xulosa ........................................................................................................................................ 43
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati ............................................................................................ 46

1

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi : Biz hozirgi kunda rivojlangan va rivojlanib
kelayotgan davlatlarni turizmsiz ta ’ savvur qilishimiz qiyin . Masalan; Aqsh,
Fransiya, Germaniya, Yaponiya, Xitoy, Turkiya, Ruminiya va boshqalar misol
bo’la oladi.
Turizm-turli din va oqim a’zolari, ateistlar va diniy qarashlarga qiziqish
tanishish bilan yondashayotgan kishilar orasida yanada samarali uchrashuv va
dialoglarni ta’minlovchi jahon yo’lidir va hozirgi kunda kelib esa jadal va
to’xtovsiz ravishda rivojlanib kelmoqda.
Hozirga kelib inson o’zining qiziqishi sohalarini ko’rib ulgurishi, qoniqish,
o’rganish tanlash xususiyatlari va imkoniyat darajalaridan to’g’ri foydalanish
uchun ishlab chiqarish sohalarini, tabiiy biologik resurslarni, insonning yashash
tarzlarini alohida-alohida turizm turizm sohasiga aylantirdi.
Ishlab chiqarish sohalarining yoki insonlar guruhlarining mo’jizakor,
mukammal va hayratomuz ko’rinishga ega bo’lgan mahsulotlari, inshootlari
insonlar oqimini o’ziga jalb qilishi turizm sohasini keltirib chiqardi, sohadagi
turlarning ko’payib borayotganligi ham ana shu omillarga bog’liq.
Mavzuning o‘rganilganlik darajasi: Meksika davlati turizm turlari tasnifi,
ularning kelib chiqish tarixi, rivojlanish bosqichlari va klassifikatsiyalanishi xorijiy
olimlar Fennel, D. Lindberg, K., Furze, B, M. Blek, R. va Dehtjare, Y. asarlaridan,
hamda o‘zbek olimlari Halilov, B, Rafiqov A.A., Abirqulov Q.N., Hojimatov
izlanmalaridan nazariy va amaliy ishlari tadqiq qilingan.
Kurs ishining maqsadi: Meksika davlatining rivojlangan turistik zonalarini
tahlil qilib o’rganish hamda uni tadbiq qilish yo’llarini ko‘rsatib berish
Ishning vazifalari: Dunyoda Meksika davlati turizmda davomiy o’sib
borayotgan va yetakchi hisoblanayotgan turizm zonalari o’rganish; Meksika
davlatining rivojlanish bosqichlari va uning turlarining mazmunini yoritib berish;
Meksika davlati turizm sohasida rivojlangan hududlarni statistik ma’lumotlar
asosida tahlil qilish.
2

Mavzuni o‘rganishning uslubiy asoslari bo’lib Meksika Respublikasining
qonunlari, Vazirlar mahkamasining qarorlari, Prezident farmonlari va qarorlari,
asarlari, ma’ruzalari, davlat dasturlari, bir qator turizm sohasi olimlari tomonidan
yaratilgan turizmga doir adabiyotlar, darslik va o’quv qo’llanmalar, statistik
ma’lumot va hisobotlar hisoblanadi.
Tadqiqot obyekti bo’lib Respublikada faoliyat ko’rsatayotgan ekoturistik
hududlar, turizm majmualari va turistlarga xizmat ko’rsatayotgan barcha obyektlar
hisoblanadi.
Tadqiqot predmeti bo’lib mamlakatda va jahonda Meksika davlati turizm
zonalarida yuzaga kelayotgan muammolar, ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar
hisoblanadi.
Kurs ishining amaliy ahamiyati: Iqtidiyot va muhit muammolari: Ushbu
ishda Meksika davlati turizmning mohiyati, Meksika davlati muhitni saqlashning
ahamiyati va turizm faoliyatlari bilan bog liq Meksika davlati muammoalarʻ
o rganiladi.
ʻ
Kurs ishining tarkibi: Kurs ishi kirish, 2ta bob, to’rt bo‘lim, xulosa va
takliflar, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
Kurs ishining kirish qismida mavzuning dolzarbligi, maqsadi va vazifalari,
kurs ishining uslubiy asoslari, tadqiqotning obyekti va predmeti hamda ishning
ilmiy va amaliy ahamiyati ko‘rsatilgan.
Birinchi bob “Xalqaro turizmning mohiyati va maqsadlari” deb nomlanib
ushbu qismda Meksika davlatining paydo bo’lish tarixi, rivojlanish bosqichlari va
klassifikatsiyalari haqida to'liq ma'lumot berilgan.
Ikkinchi bob “Meksika turizm salohiyati va iqtisodiy rivojlanish tahlili” deb
nomlanib Meksika davlatining turizm samaradorligini oshirishning turli xil
istiqbollari haqida so’z borgan. Kurs ishining so’nggi sahifalarida ko’plab
turistlarni jalb etayotgan Meksika davlati manzillar haqida so’z boradi.
Ish so‘ngida tadqiqot natijalaridan olingan xulosalar va ish davomidan kelib
chiqqan takliflar hamda foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati keltirilgan.
3

I.BOB. Xalqaro turizmning mohiyati va maqsadlari
1.1 Turizmning mamlakatlar iqtisodiyotiga ta’siri
Turizm ko'plab mamlakatlar iqtisodiyotining eng muhim tarmoqlaridan biri
bo'lib, mahalliy hamjamiyatlarga daromad, bandlik va ijtimoiy imtiyozlar beradi.
Biroq, turizmning mintaqaga iqtisodiy ta'sirini o'lchash oddiy ish emas, chunki u
turli usullar, ma'lumotlar manbalari va taxminlarni o'z ichiga oladi. Turizm
umumiy iqtisodiy o‘sishga, kam rivojlangan rayonlaming rivojlanishiga
ko‘maklashadi. Yaxshi rivojlanmagan rayonlarda turistik markazlarni ochish
ko‘pgina davlatlarning asosiy usuli hisoblanadi.
Tog‘ va qishloq joylarida turistik markazning tashkil qilinishi shu joylarning
o‘zlashtirilishiga, aholi turmush sharoitining yaxshllanishiga yordam beradi.
Xalqaro va milliy turizmning rivojlanishi ko‘plab qishloq joylariga yangicha hayot
olib kelishi, aholining jipslashuviga ko‘mak berishi va shu joyning o‘zida qishloq
xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishni tashkil etishga katta turtki boiishi
mumkin. Bunga yorqin misol qilib, 60-yillarda achinarli holatda boigan Ossua
qishlogini olsa boladi. 100 yil ichida bu yer aholisining yarmi yo'qolib ketdi: 1961-
yilda unda 766 kishi yashagan, 1962-yilda esa 339 kishi qoldi. Ko‘pchilikning
fikricha bu qishloq o‘limga mahkum qilingandi. Aytib o‘tish muhimki, qishloq
aholisi qishloq xo‘jaligi bilan shug‘ullangan, 1976-yilda unda 4 tagina oila qoldi
xolos. iMahalliy hukumat zudlik bilan tog‘ turizm ini rivojlantirish to ‘g‘risida
qaror qabul qildi. Mexanik ko'targichlar va turistik bazalar qurish yo‘lga qo'yildi.
1981—1983- yillarda 700 o‘rinli mehmonxonalar qurildi va keyinchalik bu sonni 3
mingga ko‘tarishga niyat qilindi. Shunday qilib, mahalliy iqtisodning
rivojlanishiga zamin yaratildi. Keyingi yillarda ko‘pgina mamlakatlarda
shaharliklaming fermalarda hordiq chiqarishi odat tusiga kirib qoldi. Bu shunga
olib keldiki, qishloq aholisi turizm bilan bog‘liq ikkinchi ixtisosga ega bo‘lish va
joylarda turistik majmua qurib ishga tushirish bilan esa turmush sharoitini
yaxshilab olish imkoniga ega. Turizm sanoatining xarakterli tomonlaridan biri
xalqaro mehnat taqsimoti tizimidagi xizmat ko‘rsatish korxonasidir. Xorijiy
4

turizmning rivojlanganligi natijasida ushbu xizmat ko'rsatish korxonasi o‘z
xizmatlarini boshqa tovarlar kabi mahsulot sifatida sota boshlaydi.
Xalqaro turizm uchun xizmat ko'rsatishga ixtisoslashish mablag‘lar tushishiga
olib keladi. Turizm sanoati xizmat ko‘rsatish ko'lamining umumiy kengayishiga,
mintaqalardagi aholi daromadining oshishiga ta’sir ko‘rsatadi. Xalqaro turizm
ko‘lamining kengayishi bilan xizmat ko‘rsatish korxonalarining soni ham oshib
boraveradi.
Turizmga ta’sir ko‘rsatish sohasiga ko‘plab turdagi korxonalar kiradi va ular
turistik mavsum davomida ishga tushadi, ularning pul aylanmasi turistlar soniga
qarab orta boradi.
Xalqaro turizmga ta’sir etuvchi xizmat ko‘rsatish sohalariga oziqovqat,
kiyim-kechak, oyoq kiyimi, zargarlik buyumlari, antiqa buyumlar, atir-upalar
do‘koniari, attorlik mollari, gul do‘koni, tamaki mahsulotlari do‘koni, qurilish va ta
’mirlash, kir yuvish xizmatlari, yoqilg‘i quyish shoxobchalari va h.k. kiradi.
Xalqaro turizmning rivoji rayonda misli ko‘rilmagan iqtisodiy o‘sishga olib kelishi
mumkin. Bunga Yevropadagi 3 ibodat markazi bo‘lmish shaharning biri — Lurd
misol bo‘ladi. 5 ming aholisi bo‘Igan bu shaharchada o‘ziga xos turistik resurslar
mavjud: qasr, tog‘dagi qamoqqa aylantirilgan qadimiy qal’aning qoldig'i. 1858-
yilga kelib, bu shaharda mo'jiza yuz berdi. Shaharda topilgan 25 manba mo‘jizaviy
deb topildi va Lurdga minglab odamlar oqib kela boshladilar. Tadbirkorlar bundan
foydalana boshladilar. Shahardagi mo‘jizaning paydo bo'lgan yili atigi 2
mehmonxona bo‘lgan b o isa, 100 yil o'tib, Lurd Yevropadagi eng yirik
mehmonxonalari mavjud shaharga aylandi. 80-yillarda u mehmonxona soni
bo‘yicha fransuz shaharlari ichida 2-o‘rinni oldi. Shahardagi 226 mehmonxonada
3000 ishchi xizmat ko'rsatadi. Har yili shahar 3,5 million turistlami qabul qiladi,
buning 59% i xorijliklardir. Faqat turizm ayni rivojlangan rayonda talabning
keskin tushib ketishi juda xavflidir. Sayohat joyininig eskirishi, odamlarda
qiziqishning yo‘qligi, turistlarning kamayishi natijasida mazkur rayon iqtisodida
inqiroz ham ro‘y berishi mumkin. Bunga misol qilib, Fransiyadagi mineral suv
kurortlarini olsa boiadi.
5

Fransiyada 120 ta mineral suv manbalari mavjud. Bu butun Yevropadagi
nafaqat soni bo‘yicha, balki suvning tarkibidagi minerallarning soniga ko‘ra ham
eng boy manbalardir. Ikkinchi jahon urushi arafasida fransuz mineral suv kurortlari
dunyoda birinchi o'rinni egallagan. Faqat keyingi paytlarda birinchi jahon
urushidan oldin yaratilgan moddiy-texnika bazasi yangilanmadi, chunki manba
egalari o‘z kapitalini mineral suvlarni quyish va qadoqlashga sarfladilar. Natijada
Fransiya yiliga 2 mlrd. litr mineral suv ishlab chiqaradigan yirik majmuaga
aylandi, shu bilan birga xorijiy turistlar qatnovi ham kamaya bordi, bu esa turizm
asosiy rol o‘ynagan mintaqa iqtisodiga zarar, ya’ni tangchilik keltiradi. Turizm
rivojining kelajagini aniqlash uchun awalo, moddiy-texnik bazasi, turistik resurslar
koiam i, mazkur turistik mahsulotga boigan talabni chuqur o'rganish lozim. Bu
ishda turistik resurslarning bahosini haddan tashqari oshirib yubormaslik lozim.
Masalan, m a’lum bir mintaqadagi tarixiy yodgorlik faqat shu joyning o‘zi
uchungina qiziqarli bo’lishi mumkin, xalqaro maydonda esa boshqa ko‘plab
yodgorliklarning oldida mazkur yodgorlikning u qadar ahamiyati boimasligi va
turistlami o‘ziga jalb qilmasligi mumkin va shuning uchun ham bunday rayonlarda
moddiy-texnika bazasini yaratishdan ko‘p foyda olish amri mahol. Turistik
resurslami baholashda, qo‘shni rayondagi resurslarni ham hisobga olish kerak
boiadi. Turistik moda qo‘yadigan talabni (masalan, otlarda sayohatga chiqish va
h.k.)ni ham e’tibordan chetda qoldirmaslik lozim.
Shunday qilib, qoloq rayonda barpo etilgan turistik markaz uning 26
rivojlanishiga olib keladi. Bundan tashqari, bu kabi “rivojlanish qutblari”ning
tashkil etilishi kelgusida iqtisodiy disproporsiyaning chuqurlashuvini keltirib
chiqaradi. Shunisi aniqki, agar turistik siyosat mintaqa manfaatlariga zid kelmasa,
Xalqaro turizm o‘z-o‘zidan mahalliy iqtisodning gullab-yashnashiga kafil b o ia
olmaydi.
Turizm sohalar rivojlanishning bosh gultoji bolib, hozirgi kunda sayohat
qilish insoniyat maqsadlarining birini tashkil qilib kelmoqda. Jahonda ommaviy
turizmning rivojlanishi turizm industriyasi va xo‘jaliklaming bir-biriga bogliq
tarmoqlarini, din va madaniyatni, ta’lim tizimini shunday qizg‘in ravishda
6

rivojlanishini keltirib chiqardi. Ana shu shart-sharoitlardan kelib chiqib, aytish
mumkinki, turizm industriyasi bu mehmonxonalar va joylashtirishning boshqa
vositalari, tashish xizmatlari, umumiyovqatlanish obyektlari, ko‘ngil ochish
joylari va vositalari, bilim orttirish, davolash, sog‘lomlashtirish, sportga doir,
diniy-marosimchilik, ishbilarmonlikka va boshqa maqsadlarga molik vositalar,
turizm operatorlari va turizm agentliklarini amalga oshiruvchi, shuningdek,
turistik-ekskursiya va gid-tarjimonlik xizmatlarini taklif qiluvchi tashkilotlar
majmuyidir. Turizm har doim ham faqatgina sayohat qilishdan iborat
bo‘lmaydi. Masalan maqsadli turizmlar ham tashkil etiladi.
-Sarguzash turizmlar;
-Agroturizm;
-Madaniy turizm;-Ekoturizm;
-Tibbiy turizm;
-Diniy turizm;
-Spotr turizmi;
Bu kabi turizm turlarining mamlakat iqtisodiyotiga qanchalik foydasi
borligini ko‘rib chiqaylik;Turizm milliy daromadga, to lov balansiga, bandlikka,ʻ
import va eksportga turli ta sir ko rsatadi. Import va eksport uchun valyutaga
ʼ ʻ
bo‘lgan ehtiyojga, ish o‘rinlari bilan ta’minlash orqali bandlikka, daromad keltirish
orqali esa iqtisodiyotga hissa qo‘shadi. Turizm faoliyati natijasida olingan valyuta
mamlakat iqtisodiyotining o‘sishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Turistik
salohiyatga ega mamlakatlar iqtisodiy rivojlanish uchun ariza topshiradigan muhim
tarmoqdir. Shu sababdan turistik salohiyatga ega davlatlar bu imkoniyatdan
foydalanib, turli siyosatlar bilan uni jonlantirishi kerak . Turizmni rivojlantirish
uchun zarur choralarni ko‘rish va qo‘llashda tashqi omillar ham samarali bo‘lishi
mumkin. Turli epidemiyalar, urushlar, terror xurujlari, iqtisodiy inqirozlar kabi
omillar turizmda barqarorlik nuqtai nazaridan salbiy ta’sir ko‘rsatadi.Sayohat
oldidan sayyohlar o‘zlari boradigan mamlakatning turistik diqqatga sazovor
hududlari, tabiiy va tarixiy go‘zalliklarini ko‘zdan kechiradi, shuningdek, ushbu
elementlarni o‘rganib chiqadi va bir fikrga ega bo‘ladi. Ushbu hisob-kitoblar
7

nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy, madaniy va siyosiy ta’sirlari tufayli ham zarurdir.
Muvaffaqiyatga erishish uchun samarali ilmiy-tadqiqot tizimini ishlab chiqish va
rivojlangan mamlakatlarda mavjud turizm faoliyati va siyosatini kuzatish
foydalidir.Turizmning mamlakat iqtisodiyotiga qo‘shgan hissasi, o‘sha mamlakat
yoki mintaqaga turistlarning kelishi natijasida o‘sha o‘lkaning umumiy daromadi
va farovonligining oshishiga qarab tushuniladi. Daromad va farovonlik
darajasining oshishi bilan hududlar o‘rtasidagi rivojlanishning nomutanosibligi
kamayishi mumkin.O‘tmishdan hozirgi kungacha turizm rivojlanish va o‘sishning
eng muhim vositalaridan biri bo‘lib kelgan. Mintaqaviy daromad tafovutlarini va
daromad taqsimotidagi joylarga bog‘liq farqlarni kamaytirishda muhim rol
o‘ynaydi.
Turizm sanoati xizmat ko‘rsatish sohasidir. Shuning uchun u iqtisodiyotlarda
ishlab chiqarish va bandlikni oshirish xususiyatiga ega. Turizm mamlakatga
valyuta oqimini ta’minlash orqali to‘lov balansi taqchilligini yopishga yordam
beradi. Turizm savdo, sog‘liqni saqlash, bank, oziq-ovqat va ichimliklar, transport,
turar joy va qurilish kabi sohalar bilan bog‘liq bo‘lganligi sababli, bu sektorlarga
ta’sir qiladi. Ushbu sektorlar turizm uchun zarur bo‘lgan materiallarni ta’minlaydi.
Turizmning asosi bo‘lgan transport tufayli mamlakatda transportni ta’minlovchi
kompaniyalar yuqori daromad keltirishi mumkin. Turizmning rivojlanishi va
turizmga bo‘lgan talabning ortishi ishchi kuchiga bo‘lgan ehtiyojning ortishiga
sabab bo‘lmoqda. Shu nuqtai nazardan, turizmning bandlikka ta’siri ushbu
rivojlanishga bog‘liq. Bu mehnatni ko‘p talab qiladigan soha bo‘lganligi sababli,
turizm xarajatlari bevosita va bilvosita bandlik imkoniyatlarini
yaratadi.Turizmning mahalliy aholiga ham ta’siri ayrichadir, misol uchun
o‘lkadagi muqobil aholi ayni davrdaish bilan ta’minlanadi, turli millat elat vaxalq
vakillari bilan muloqotda bo‘ladilar va ularning turli an’ana qadriyatlari bilan
tanish bo‘ladilar, doimiy daromat olib turish imoniga ega bo‘lidilar, mahalliy aholi
imkon qadar o‘zlarining milliyliklarini namoyish qilish maqsadida ularni saqlab
qolish unutilganlarini yodga olishga erishadilar, turli xalqlardagi mehmon kutish
an’analarini o‘rganadilar o‘z milliy mehmondorchiliklarini namoyish qiladilar. Bu
8

kabi imkoniyatlar orqasidan mahalliy aholining dunyoqarashi,madaniy saviyasi
o‘sib rivojlanib boraveradi.Birgina turizm sohasining ortida bu qadar imkoniyatlar
mavjud, bu ayniqsa rivojlanayotgan davlatlar uchun juda foydali
hisoblandi.Shunday ekan turizmga e’tibor berish sayyohlar uchun qulay sharoitlar
yarata olish bu o‘z-o‘ziga qilingan e’tibor desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Jahonda
ommaviy turizmning rivojlanishi turizm industriyasi va xo‘jaliklaming bir-biriga
bogliq tarmoqlarini, din va madaniyatni, ta’lim tizimini shunday qizg‘in ravishda
rivojlanishini keltirib chiqardi. Ana shu shart-sharoitlardan kelib chiqib, aytish
mumkinki, turizm industriyasi bu mehmonxonalar va joylashtirishning boshqa
vositalari, tashish xizmatlari, umumiy ovqatlanish obyektlari, ko‘ngil ochish
joylari va vositalari, bilim orttirish, davolash, sog‘lomlashtirish, sportga doir,
diniy-marosimchilik, ishbilarmonlikka va boshqa maqsadlarga molik vositalar,
turizm operatorlari va turizm agentliklari amalga oshiruvchi, shuningdek, turistik-
ekskursiya va gid-tarjimonlik xizmatlarini taklif qiluvchi tashkilotlar majmuyidir.
1.2 turizmning madaniyat, ta’lim, sport va iqtisodiy sohalar bilan o’zaro
bog’liqligi.
Turizm va madaniyat avvallari asosan alohida jihatlar sifatida qaralgan.
Madaniy resurslar mahalliy aholining ta'lim olishi va mahalliy yoki milliy madaniy
o'ziga xosliklarni ta'minlash bilan bog'liq bo'lgan joylarning madaniy merosining
bir qismi sifatida qaraldi. Boshqa tomondan, turizm, asosan, mahalliy aholining
kundalik hayoti va madaniyatidan ajralib turadigan bo'sh vaqt bilan bog'liq faoliyat
sifatida qaraldi. Bu asrning oxiriga kelib asta-sekin o'zgarib bordi, chunki
sayyohlarni rag'batlantirish va yo'nalishlarni bir-biridan farqlashda madaniy
diqqatga sazovor joylarning roli yanada yaqqolroq namoyon bo'ldi. Madaniyat va
turizm o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikning kuchayishi bir qator omillar bilan
rag'batlantirildi.
Madaniyatga qiziqishning ortishi, ayniqsa globallashuv sharoitida o'zlikni
anglash va farqlash manbai sifatida. Madaniy kapitalning o'sib borishi, ta'lim
darajasining oshishi ham jarayonga yordam berdi. Rivojlangan hududlarda
yetarlicha boylik va vaqtga ega qarigan aholi ham talabni oshirdi. Tajribaning
9

to'g'ridan-to'g'ri shakllariga bo'lgan intilish (ko'rishdan ko'ra hayotni ko'rish) 20 -
asrning keyingi yillarida madaniy turizmni ham kuchaytirdi. Bizning davrimizda
boshqa madaniyatlarga kirishni osonlashtirgan harakatchanlikning ortishi turizmni
oshirdi.
Madaniy turizm o'sish bozori sifatida qaraldi va "sifatli" turizm va
mintaqaviy rivojlanish natijasida madaniyatning ortib borayotgan ta'minoti turizm
sanoatiga yordam berdi. Yangi texnologiyalar orqali madaniyat va turizmga oid
ma’lumotlarning o‘sib borishi talabni yanada oshirdi. O'ziga xos o'ziga xoslikni
o'rnatishga intilgan yangi xalqlar va mintaqalarning paydo bo'lishi, masalan,
Markaziy va Sharqiy Evropada yangi mustaqil davlatlarning ta'siri yangi
qiziqishlarni keltirib chiqardi.
Madaniyat sayyohlik mahsuloti va destinatsiyani tasvirlash strategiyalarining
bir jihati sifatida tobora ko'proq foydalanilmoqda va turizm madaniy meros va
madaniy ishlab chiqarishni qo'llab-quvvatlash vositasi sifatida madaniy rivojlanish
strategiyalariga kiritilgan. 1
Turizm va madaniyat o'rtasidagi bu sinergiya ushbu ikki
element o'rtasidagi to'g'ridan-to'g'ri munosabatlarni rag'batlantirishning eng muhim
sabablaridan biri sifatida qaraladi. Butun dunyo iqtisodiyotlari uchun turizm va
madaniyatning ahamiyati ortib borayotganini hisobga olsak, bu munosabatlar
yanada muhimroqdir. OECD ma'lumotlariga ko'ra, xalqaro turizm 2006 yilda
global xizmatlar eksportining taxminan 30% ni tashkil qiladi (OECD 2008).
Madaniyat va ijodkorlik tobora muhim iqtisodiy omil sifatida e'tirof etilmoqda.
Iqtisodiy hamkorlik va hamkorlik tashkilotining madaniyatning iqtisodiy
ahamiyatiga oid tadqiqoti shuni ko'rsatdiki, bir qancha yirik iqtisodlarda madaniyat
sohalari umumiy iqtisodiyotning 3% dan 6% gacha bo'lgan.
Keng tarqalgan madaniy, iqtisodiy va ijtimoiy imtiyozlar madaniyat va
turizmni bog'laydigan siyosatni yoki butun dunyo bo'ylab kontinental, milliy va
mintaqaviy darajada "madaniy turizm" ning torroq rivojlanishiga olib keladi.
Evropada Evropa Komissiyasi madaniy turizmni Evropa Ittifoqi aholisining
"xilma-xillikdagi birligini" ta'minlash vositasi sifatida targ'ib qiladi. Boshqalar
1
https://www.introtravel.com/travel-blog/unique-cultural-experiences-mexico/
10

madaniyati bilan tanishish uchun sayohat sayyohlar va mezbonlarga madaniy
farqni, shuningdek, asosiy madaniy aloqalarni qadrlash imkonini beradi. Avstraliya
va Kanadada madaniyat va turizm mahalliy xalqlar uchun iqtisodiy imkoniyatlarni
rivojlantirish bilan bog'langan. Afrika, Lotin Amerikasi va Osiyoda madaniy
turizm ko'pincha merosni saqlashni qo'llab-quvvatlash va mahalliy daromadlarni
oshirish vositasi sifatida qaraladi . Keng tarqalgan madaniy, iqtisodiy va ijtimoiy
imtiyozlar madaniyat va turizmni bog'laydigan yoki "madaniy turizm" ning torroq
rivojlanishini rag'batlantiradigan siyosat butun dunyo bo'ylab kontinental, milliy va
mintaqaviy darajada yaqqol namoyon bo'lganligini anglatadi. Masalan, Evropada
Evropa Komissiyasi madaniy turizmni Evropa Ittifoqi aholisining "xilma-xillikdagi
birligini" ta'minlash vositasi sifatida targ'ib qiladi. Boshqalar madaniyati bilan
tanishish uchun sayohat sayyohlar va mezbonlarga madaniy farqni, shuningdek,
asosiy madaniy aloqalarni qadrlash imkonini beradi. Avstraliya va Kanadada
madaniyat va turizm mahalliy xalqlar uchun iqtisodiy imkoniyatlarni rivojlantirish
bilan bog'langan. Afrika, Lotin Amerikasi va Osiyoda madaniy turizm ko'pincha
merosni saqlashni qo'llab-quvvatlash va mahalliy daromadlarni oshirish vositasi
sifatida qaraladi.
Turizm biznesi asta-sekin o'sib bordi va hayotning barcha qatlamlari
vakillariga bebaho tajribalarni taklif qildi. Afsuski, ta'lim tizimi talabalarni amaliy
tajriba bilan ta'minlashda yetib borishi kerak. Aksariyat mamlakatlarning nazariy
ta'lim tizimi o'quvchilarni haqiqiy dunyoga mos ravishda tarbiyalashi kerak. Bu
erda akademik ta'limdan amaliy ta'limga o'tish tushunchasi paydo bo'ladi. Ushbu
yangi g'oya ta'lim sohasini o'zgartirishi, bozorning yangi segmentini rivojlantirishi
va mamlakatning kelajak avlodlariga bebaho tajribalarni etkazishi mumkin.
Ushbu g'oyaning qimmatli taklifi mamlakatning kelajak avlodlari uchun
muhim tajribalarni ishlab chiqaradi. Shunda talabalar bugungi raqobat bozorida
juda muhim bo'lgan amaliy tajriba olish imkoniyatiga ega bo'ladilar. Bu ularga o'z
bilimlarini real vaziyatlarda o'rganish va qo'llash, ularni ishchi kuchiga tayyorlash
imkonini beradi. Bundan tashqari, bu ta'lim turizmi bozorining yangi segmentini
11

yaratadi, bu talabalarga boshqa bizneslarni o'rganish, yangi ko'nikmalarga ega
bo'lish va amaliy tajriba orttirish imkonini beradi.
Ushbu kontseptsiyaning imkoniyatlari juda katta. Kattaroq daromad olish
uchun biznes talabalardan, shuningdek, sanoatning o'zidan daromad olish
imkoniyatiga ega. Bundan tashqari, bu bozorda kamroq raqobatchilar mavjud
bo'lganligi sababli, yuqori narx bo'yicha muzokaralar olib borish imkoniyati
mavjud. Daromad manbalariga talabalar to'lovlari, korporativ ijtimoiy mas'uliyat
pullari va institutsional homiylik kiradi.
Ushbu kompaniyaning xarajatlariga bron qilish va sayohat xarajatlari,
litsenziya to'lovlari va boshqa to'lovlar kiradi. Shunga qaramay, sanoat mos
marketing usullari bilan ko'plab talabalar va korxonalarni jalb qilishi mumkin, bu
esa yuqori daromad keltiradi.
1-jadval
Meksikaga tashrif buyurgan turistlar ko’rsatkichi 2
Bu marketing taktikasi sifatida partizan marketingi, ijtimoiy media marketingi
va elektron pochta marketingini o'z ichiga olishi mumkin. Maktab avtobuslari va
tushlik qutilariga logotiplarni joylashtirish kabi partizan marketing strategiyalari
talabalarning keng qatlamini qamrab oladi. Ijtimoiy media marketingi LinkedIn va
Instagram orqali yangi mijozlarni nishonga oladi, elektron pochta marketingi esa
mumkin bo'lgan mijozlar va muassasalarga elektron pochta xabarlarini yuborishni
o'z ichiga oladi. Nazariy ta'limni amaliy ta'limga o'zgartirish ta'lim sohasini
o'zgartirishi va ta'lim turizmi bozorining yangi segmentini yaratishi mumkin. Bu
inqilobiy tushuncha kelajak avlodlarga qimmatli tajribalar beradi va ularni
mehnatga tayyorlaydi. Muvaffaqiyatli marketing usullari bilan sanoat ko'plab
talabalar va korxonalarni jalb qilishi mumkin, natijada daromad va rentabellik
yaxshilanadi.
Ta'lim turizmi global turizm sanoatida tobora ommalashib borayotgan yangi
tendentsiyadir. Keng ko'lamli ta'lim turizmi kontseptsiyasi turizm tushunchasini
2
https://www.google.com/mexico tourism stat/
12

o'zgartirmoqda. Boshqacha qilib aytganda, ta'lim sayohatining asosiy maqsadi
sayohatning o'zi emas, balki ma'lum mavzular bo'yicha bilim va tajriba olishdir.
Ta'lim turizmi - bu yangi narsalarni o'rganish, madaniyat yoki boshqa yo'nalishlar
tarixi haqida yangi bilimlarni olishdir. Uning asosiy yo'nalishi yangi narsalarni
o'rganish, boshqa madaniyatlarni o'rganish, o'rganish sayohatlari yoki o'rganilgan
ko'nikmalarni qo'llashdir. Bu so'nggi bir necha yil ichida eng mashhur turistik
faoliyat turlaridan biri, masalan, odamlar chet tillarini o'rganish uchun sayohat
qilishadi. Yangi bilimlarni o'rgatish va o'rganishning ommaviyligi ortib
borayotganligi sababli, ta'lim turizmi tez sur'atlar bilan rivojlanmoqda. Ta'lim
turizmi keng ko'lamli ommaviy turizmning muqobiliga aylandi.
Turizmning o'sishi bilan turizm sanoatida ta'lim turizmini ham o'z ichiga
olgan segmentlarning paydo bo'lishiga olib keldi. Ta'lim turizmi bir hil guruh
emas; u odamdan odamga yoki ularning qiziqishiga qarab farq qilishi mumkin.
So'nggi 30 yil ichida xalqaro talabalar soni doimiy ravishda o'sib bormoqda va
Xitoy, Hindiston va Koreya Respublikasi dunyodagi eng yaxshi talabalar uchligiga
kiradi. Ta'lim turizmi uchun eng mashhur yo'nalishlar AQSh, Buyuk Britaniya,
Germaniya,
Frantsiya, Avstraliya va Yaponiya. Ushbu oltita davlatda dunyodagi jami
xalqaro talabalarning taxminan 62% ni tashkil etadi.
Yaqin o'tmishda jamiyatning ta'lim darajasining umumiy o'sishi turizm
bozoriga jiddiy ta'sir ko'rsatdi. Ta'lim turizmi turli yo'nalishlarni egallashi va
tashrif buyuruvchilarning turli xil manfaatlariga xizmat qilishi mumkin, "masalan,
boshqa odamlar, ularning tili va madaniyati haqidagi qiziqishni qondirish; san'at,
musiqa, me'morchilik yoki folklorga qiziqishni rag'batlantirish; tabiiy muhit,
landshaftlar, flora va fauna uchun ilhomlantiruvchi tashvishlar; yoki madaniy
meros va tarixiy joylarga qiziqishni chuqurlashtirish. Ta'lim turizmi ma'lum bir
mavzuga qiziqish, qiziqish yoki hayratdan tashqariga chiqadi, lekin uyushgan
o'rganish elementini o'z ichiga oladi Turizm va sayohat faoliyati bilimlarni
oshiradi, chunki sayohat qilish orqali biz yangi odamlar, tillar, turmush tarzi,
landshaftlar, madaniyatlar, urf-odatlar va an'analar haqida bilib olamiz. Bu bizning
13

boshqa yo'nalishlar haqidagi bilimimizni oshiradi. Sayohat bizning ta'limimizda
muhim rol o'ynaydi va u ta'lim tizimining muhim qismidir. Sayohatsiz ta'lim to'liq
emas. Ilgari sayohat qilish qulayliklarsiz oson bo'lmagan, ammo endi transportning
yangi usullari va ilmiy takomillashtirish tufayli u tez, oson, arzon, qiziqarli va
yoqimli bo'lib qoldi. Katta kemalar, tez va qulay temir yo'llar, elektr transport
vositalari, samolyotlar kabi yangi transport turlari bilan sayohat yanada qiziqarli va
qulay bo'ldi. Shu bois sayohat ta’lim tizimining muhim qismiga aylandi va u
bilimlarni oshirish, innovatsion g‘oyalarni o‘stirish va fikrlash jarayonini
takomillashtirishda yordam beradi. Sayohat to'liq bilim beradi, kitob o'qish esa
narsalar haqida yarim yoki qisman bilim beradi. Yoshlar sayohati - bu maktab
ekskursiyalari, yoshlar almashinuvi, bolalar va o'smirlar uchun dizayn va
yaratishni o'z ichiga oladi, masalan, tarixiy, madaniy va ma'rifiy joylarga tashrif
buyurish, lagerning maqsadi, o'quv muhiti, boshqa turizm loyihalari ham kirishni
o'z ichiga olishi mumkin. chet eldagi ma'lum yo'nalishlarga. 3
1. Turizm ta'limi - Oliy likvidlik turizmi yoki o'qish ikki turga bo'linishi
mumkin: kunduzgi ta'lim dasturi yoki xalqaro almashinuv dasturida ishtirok etish.
2. Xalqaro tadqiqot dasturlari - Dunyo bo'ylab tobora ko'proq talabalar turli
mamlakatlarda o'z darajalarini tugatishga qaror qilishadi.
3. Talabalar almashinuvi dasturi – Oliy ta limning turli islohoti va Yevropaʼ
kredit o tkazmalari tizimining (ECTS) joriy etilishi tufayli universitet talabalari
ʻ
xorijda o qish davomida hali ham bir yoki ikki semestr davomida universitetlarga
ʻ
ega bo lish imkoniyatida tahsil olishadi. Shu jumladan, talabalar uchun ishlab
ʻ
chiqilgan almashinuv dasturlari, masalan, amaliyot, sport, musobaqalar va yozgi
maktab harakatlanish rejasi.
4. Workshop Travels - Odatda seminarlar, seminarlar va Edu-Tourism
Simpoziumlarini o'z ichiga oladi. Edu-Tourism Simpozium, likvidligini ta'minlash
va mavzu bilimlari bilan tanish bo'lmagan ishtirokchilar bilan sayohat qilish asosiy
maqsad sifatida. Bunday seminar ishtirokchilari har qanday yoshdagi odamlardir,
muayyan mavzular bo'yicha mutaxassislardan bilim olish istagi. Mamlakat
3
https://worldexpeditionsschools.com/countries/mexico
14

hududida sayohat cheklovlari xalqaro o'tkazish seminarlarni o'z ichiga olishi
mumkin bo'lgan mamlakat bo'lishi shart emas. Ushbu seminarlarning mavzusi
marketing siyosati tarixi kitobining oxirini aniqlash va tahlil qilishdan boshlab farq
qilishi mumkin. Kompaniya yoki sayohat etkazib beruvchisi tomonidan seminarlar
tashkil etish, bu erda mutaxassislar va talabalar umumiy joyda o'tkaziladi.
5. Bugungi kunda chet tillarini o'rganuvchilar uchun til maktablari qaysi bir
davlatda tilni o'rganishi uchun, u gapiriladi va ona tili bilan bevosita muloqot qilish
uchun yanada muhimroq bo'lish imkoniyati mavjud. Dunyoda ko'plab til
maktablari mavjud bo'lib, ular nafaqat tilni o'rganishni, balki shahar va mamlakat
bo'ylab sayohatlarni ham o'z ichiga oladi.
Ta'lim turizmi mezbon davlat va mezbon jamoa uchun foydalidir. Bu
mahalliy hamjamiyat, mintaqa va umuman mamlakat rivojlanishi uchun
salohiyatga ega. U mezbon manzilga global ta'sir ko'rsatishni va ushbu manzilning
yashirin joylarini o'rganish uchun joyni ta'minlashi mumkin.
Turizm sanoati ko'plab mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishida katta rol
o'ynaydi. Jahon sayyohlik tashkiloti turizm dunyo yalpi ichki mahsulotining 10
foizini tashkil etishini tasdiqlaydi. Ushbu hissa sektorning bevosita va bilvosita
ta'siridan kelib chiqadi. Sanoat dunyodagi eng yirik ish beruvchi bo'lib, barcha
mavjud ish o'rinlarining 9,1 foizi turizmning bevosita yoki bilvosita natijasidir.
mamlakatda sport turizmining o'sishi va rivojlanishini rag'batlantirish
mamlakatning ijobiy iqtisodiy yutuqlariga olib keladi. Sport turizmi mamlakatga
turizmdagi ulushini oshirish imkoniyatini beradi, chunki sport dunyodagi eng yirik
ijtimoiy hodisadir. Sport turistlariga tomoshabinlar va sport mashg'ulotlarida
jismoniy ishtirok etuvchilar kiradi. Illum (2012) sport turizmining geografik bozor
segmentatsiyasi mavjudligini tasdiqlaydi. Sport tadbirlari mahalliy bozorni,
mintaqaviy bozorni, xalqaro bozorni yoki ularning kombinatsiyasini jalb qilishi
mumkin. Mahalliy sport turizmi bozori muhim bo'lsa-da, eng katta foyda xalqaro
sport turizmi bozoridan olinadi. Olimpiada o'yinlari eng katta sport tadbiri bo'lib,
unda deyarli barcha davlatlar sportchilarni etishtiradi. Olimpiya o'yinlari yunonlar
tomonidan miloddan avvalgi 776 yilda boshlangan. Birinchi o'yinlar Gretsiyaning
15

janubi-g'arbiy qismida joylashgan Olimpiya shahrida bo'lib o'tdi. Dastlab, o'yinlar
yunon xudosi Zevsni sharaflash uchun o'tkazilgan va butun Yunonistondan
odamlar o'yinlarni tomosha qilish yoki ishtirok etish uchun Olimpiyaga borishgan.
O'yinlar har to'rt yilda bir marta o'tkazilib, katta tomoshabinni jalb qildi. Birinchi
zamonaviy Olimpiya o'yinlari 1896 yilda Afinada bo'lib o'tdi va unda 13
mamlakatdan sportchilar qatnashdilar.
Olimpiada bugungi kunda 204 mamlakatdan minglab ishtirokchilarni va
millionlab tomoshabinlarni jalb qiladigan mega-tadbirdir. Olimpiada o'yinlariga
mezbonlik qilish uchun u o'yinlarda ishtirok etish uchun boshqa davlatlar bilan
raqobatlashishi kerak. Xalqaro Olimpiya Qo'mitasi (XOQ) nomzod davlatlar
qatoridan Olimpiada o'tkaziladigan mamlakatni tanlaydigan organdir. Bir qator
talablar mavjud, jumladan, musobaqa maydonlarining mavjudligi, yaxshi transport
va aloqa infratuzilmasi, nomzod mamlakat o'yinlarni o'tkazish huquqiga ega
bo'lishi kerak.
Yana bir mega sport hodisasi - FIFA Jahon kubogi. Ushbu tadbir millionlab
ishtirokchilarni o'ziga jalb qiladi va ko'plab mamlakatlar ushbu tadbirni o'tkazishga
tayyor. Tenderda g'alaba qozongan mamlakatlarga o'yinlarni o'tkazish imkoniyati
beriladi. 2018 va 2022 yilgi jahon chempionatlari uchun FIFA ijroiya qo'mitasi
ko'rib chiqish uchun o'n bitta ariza taqdim etilgan. 2018 yilgi jahon chempionati
uchun joy sifatida Rossiya tanlandi, Qatar esa 2022 yilgi taklifda g'olib chiqdi.
1.3 Turizmning jamiyat va ekologiyaga ta’siri
Meksika turizm tarixi Meksika, boshqa rivojlanayotgan davlatlar singari,
turizmga iqtisodiy daromad va tashqi daromad olish vositasi sifatida qarashni
davom ettirmoqda. Mamlakat turizmining katta qismi qirg'oqbo'yi hududlarida
to'plangan. Darhaqiqat, qirg'oq turizmi Meksikaning eng tez rivojlanayotgan
hududlaridan biriga aylandi. Biroq, turizmning ahamiyati Meksikaga, uning tarixiy
rivojlanishi haqidagi adabiyot rivojlanmagan bo'lib qolmoqda.
Umuman olganda, olimlar ekzikanturizm tarixi va uning evolyutsiyasi
bo'yicha keng qamrovli adabiyotlar to'plami yo'qligini tan olishadi. Shunga
16

qaramay, adabiyot etishmasligini tan olishlariga qaramay, olimlar bu sohani
kengaytirish uchun ozgina ish qildilar. Biroq, ular orasida bir nechta chet elliklar
bor, Maykl Klansi va Dina Berger. Ushbu maqolada yozuvchi Meksika
turizmining ba'zi nufuzli olimlarining tarixshunosligini taqdim etadi.
Meksika turizmini rivojlantirish bo'yicha eng nufuzli ishlardan biri bu Dina
Berger. Berger o'zining "Meksikaning turizm sanoatining rivojlanishi: kunduzi
piramidalar, kechasi Martinlar" kitobida Meksika turizm sanoati davlat
qurilishining inqilobiy davrida paydo bo'lgan va hukumat Meksika xalqining
millatchiligi va o'ziga xosligi haqidagi rivoyatlarni shakllantiradigan vosita sifatida
harakat qilganini ta'kidlaydi. U 1920-yillarning oxirida turizm sohasi asosan
xususiy tashabbus orqali qo'llab-quvvatlanganligini ta'kidlab, o'z dalillarini qo'llab-
quvvatlaydi. Meksika Amerika avtomobil assotsiatsiyasi va Meksika turizm
assotsiatsiyasi kabi xususiy guruhlar turizm va sayohatni rivojlantirish uchun
Meksika banki bilan hamkorlik qildilar. Davlatning sanoatdagi ishtiroki sust edi.
Biroq, davlatning ishtiroki asta-sekin bo'lib, hukumat 1930-1935 yillarda xususiy
tashkilotlar bilan hamkorlikda turizmni rivojlantirish bo'yicha kursni belgilab
berdi. Berger bundan keyin Qo'shma Shtatlar mamlakatda turizmni rivojlantirishda
muhim rol o'ynaganligini ta'kidlaydi. Bergerning ta'kidlashicha, Qo'shma Shtatlar
sayohatchilari Meksikada hayotiy turizm sanoatining paydo bo'lishiga olib keldi.
Meksika turizmini rivojlantirishda amerikalik sayohatchilarning roli haqidagi
dalillarni jon Brittonning " inqilob va mafkura: Qo'shma Shtatlardagi Meksika
inqilobining tasvirlari ."Brittonning ta'kidlashicha, Meksikadagi turizm aniq
Amerika norasmiyligining alomati va ramzi sifatida namoyon bo'ladi, bu Qo'shma
Shtatlar va boshqa mamlakatlar, ayniqsa lotin Amerikasi mamlakatlari o'rtasidagi
munosabatlarni tavsiflaydi. Brittonning so'zlariga ko'ra, Qo'shma Shtatlar
Meksikani, ayniqsa, 1930-yillardan oldin etnik pastlik bilan ajralib turadigan qoloq
mamlakat deb hisoblagan. biroq, 1930-yillardan boshlab mamlakatga bo'lgan
munosabat o'zgarishi bilan Meksika sayyohlik joylari va ularning oshxonalariga
katta qiziqish paydo bo'ldi. Aynan shu davrda Meksikada turizm rivojlana
boshladi.
17

Maykl Klansining "Jannatni eksport qilish: Meksikada turizm va rivojlanish"
kitobi Meksikaning 60-yillarning o'rtalaridan 2000 yilgacha bo'lgan tarixiy
rivojlanishi haqida ma'lumot beradi. Klansining so'zlariga ko'ra, 60-yillarda
hukumat Meksika iqtisodiyotida turizmning ahamiyati to'g'risida xabardor bo'lgan.
Hukumat turizmni rivojlantirish vositasi sifatida import o'rnini bosish bilan tajriba
o'tkazishga intildi.
Meksika hukumati infratuzilmani rivojlantirish, xalqaro marketing, sayyohlik
siyosati, qonunlar va chet elliklarga Meksika saytlari va oshxonalarini targ'ib qilish
uchun sanoat tarmoqlariga kreditlar berish orqali ishtirok etdi. Biroq, hukumat
tabiat turizmi va tarixiy yodgorliklar kabi turistlarning boshqa jihatlari bilan
taqqoslaganda plyaj turizmini targ'ib qildi. Bu nima uchun plyaj turizmi
mamlakatda Meksika turizmining boshqa jihatlariga nisbatan ancha muvaffaqiyatli
ekanligini tushuntirishi mumkin. Rebekka Shrayber o'zining "Meksikadagi sovuq
mahsulotlar: AQSh dissidentlari va madaniy tanqidiy qarshilik" kitobida Qo'shma
Shtatlardan qora tanli va kommunistik surgun qilinganlar Meksika madaniyati
haqidagi rivoyatni qanday o'zgartirganini chuqur tahlil qiladi. 19-asrdan boshlab
Meksika siyosiy dissidentlar, shu jumladan qora tanli qullar uchun boshpana
sifatida paydo bo'ldi. Meksikaga ko'chib kelgan afroamerikaliklar Meksika
madaniyati bilan tanish edilar va bu aholi Meksika madaniyatini targ'ib qilishda
ajralmas edi. Boshqa tomondan, ikkinchi Jahon urushidan keyin Meksikaga surgun
qilingan siyosiy dissidentlar AQSh hukumatining Meksika haqidagi hikoyasini
qoloq joy sifatida rad etgan filmlar, tanqidiy asarlar va ommaviy axborot
vositalarini ishlab chiqarishdi. Meksika shtati 1930-yillarning oxiridan boshlab
turizmni sanktsiyalashi bilan turizm o'sdi. Dissidentlar va qora surgunlarning
rivoyatlari va asarlari Amerika fuqarolarining Meksika oshxonasi va sayyohlik
yo'nalishlari haqidagi rivoyati va idrokini o'zgartirishda muhim ahamiyatga ega
edi. Maykl Klensi" sayyohlik va rivojlanish: Meksikadan dalillar " 60-yillardan
keyin Meksika turizmiga bir nazar tashlaydi . Clancy, 1960dan oldin, sayyohlik
sanoati asosan bozorga asoslangan edi. Biroq, 60-yillarning oxirlarida hukumat
Meksika sayyohlik sanoatining rivojlanishiga ko'maklashish va shuningdek,
18

sanoatni tartibga solish uchun Milliy turizmni rivojlantirish Trast fondi va boshqa
agentliklarni tashkil etishga aralashdi.
Vaqtga qadar sanoat AQShga yaqinligi tufayli asosan muvaffaqiyatli bo'lgan.
Chet el turizmi chegara mintaqalari va Mexiko shahri bilan cheklangan. Biroq, bu
hukumat aralashuvi bilan o'zgaradi. Xususiy investorlar bilan birgalikda hukumat
Huatulco, Loreto, Los Cabos, Ixtapa va Kankun kabi yangi kurortlarni
rejalashtirishga rahbarlik qildi.
Boshqa rivojlanayotgan mamlakatlardan farqli o'laroq, Davlat aralashuvi
Meksika sayyohlik sanoatining rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega edi.
Davlat idoralari dastlab avtonom loyihalarni boshladilar, ammo keyinchalik
resurslardan to'g'ri foydalanishni ta'minlash uchun bozorga aralashadilar. Davlat
harakat, Clancy ko'ra eng yaxshi iqtisodiy rivojlanishiga yaqinlashish uchun
qanday Meksika hukumati katta nuqtai nazaridan tushunish mumkin. Turizm
sanoatiga faol aralashuvidan o'ttiz yil oldin Meksika hukumati import o'rnini
bosish bo'yicha tajriba o'tkazgan edi. Ushbu yondashuv "Meksika mo" jizasi "
hukumat hayotiy iqtisodiy o'sishni ta'minlash uchun kurashni davom ettirdi. Davlat
aralashuvi nafaqat turizm o'sishini rag'batlantirish, balki kvitansiyalar va
kelishlarni yaxshilashda ham muhim ahamiyatga ega edi. Hukumat sanoatni
qo'llab-quvvatlash uchun ishlatgan ikkita strategiya mavjud.
2-jadval
Turizm sanoatida band bo’lgan ishchilar ko’rsatkichi 4
Birinchidan, u mehmonxonalarning yangi zanjirlarini qurishga va bankrot
bo'lganlarni sotib olishga intildi. Ikkinchi strategiya xususiy investorlarga kredit
berish orqali rag'batlantirish edi. Klansining so'zlariga ko'ra, hukumat aralashuvi
o'zining afzalliklariga ega edi. Meksika ko'proq kiritish imkoniyatiga ega bo'ldi
300, 000 o'rtasida xonalar 1974 va 1992. Shunday qilib, Klansining so'zlariga
ko'ra, Meksika sayyohlik sanoati va uning muvaffaqiyati 60-yillarda davlatning
aralashuvi va keyingi uch o'n yillikdagi harakatlar bilan bog'liq bo'lishi mumkin.
4
https://cdn.statcdn.com/Statistic/975000/977876-blt
19

Meksika sayyohlik sanoatiga oid adabiyotlarni tahlil qilish mamlakatda turizm
vaqt o'tishi bilan qanday rivojlanganligini ko'rsatadi. 1930-yillarga qadar sanoatga
minimal davlat kirishi yoki aralashuvi mavjud edi. Hukumat keyingi 30 yil ichida
sanoatga aralashgan bo'lsa-da, aralashuvlar minimal edi. 60-yillarda davlat
aralashuvi muhimroq bo'lib, sanoatni shakllantirdi va sanoatning hozirgi holatini
davlat aralashuvi bilan bog'lash mumkin. Turistik sanoatning tarixiy tahlili turli xil
o'yinchilar va yirik iqtisodiyotga yaqinlik Meksika sayyohlik sektorini qanday
shakllantirganligini ko'rsatadi.
20

II BOB. Meksika davlatining umum geografik tasnifi
2.1 Meksika davlatining turizm salohiyati
Qadimgi inklar va atteklar tsivilizatsiyalarining vatani, kumush va oltin bilan
tikilgan chiroyli sombreros va kurtkalar, gitara bilan ishtiyoqli qo'shiqlar va
revolverlar va tayoqchalar bilan bo'lgan hissiy to'qnashuvlar - bu hech qachon
bo'lmagan ko'plab odamlarning ongida Meksika. Bu yerga.
Bu stereotiplarning ba'zilari sayohatchining samolyotni kesib o'tishi bilan
kartalar uyidek qulab tushadi. Boshqalar esa, aksincha, kuchayib bormoqda.
Umuman olganda, Meksikadagi turizm ana shunday afsonalarga asoslangan bo'lib,
u mamlakat haqidagi bilimlarni tarix, tabiiy boyliklar, gastronomiya, qadimiy va
zamonaviy madaniyat orqali taqdim etadi. Sayyohlarning asosiy oqimi Meksikaga
samolyot bilan keladi, AQShning mahalliy aholisi bundan mustasno, chegaradosh
hududlarda yashaydi, ular o'z mashinalari bilan borish uchun qulayroqdir.
Aviakompaniyalar nafaqat mamlakat poytaxti, balki boshqa yirik shaharlar bilan
ham aloqa o'rnatadilar.
Mamlakat bo'ylab siz juda qulay bo'lmagan temir yo'l transporti va ancha
qulay avtobuslar bilan borishingiz mumkin. Ba'zi hududlarda sayyoh orzu qilgan
joyga avtobuslar bilan borish mumkin.
Katta shaharlarda ular mikroavtobuslar va taksilar bilan raqobatlashadi.
Variant bor - mashina ijarasi, keyin turist o'z rejasi bo'yicha mamlakat bilan
tanishish imkoniyatiga ega. Meksikada turizm juda muhim sohadir. 1960-yillardan
boshlab Meksika hukumati tomonidan "tutunsiz sanoat"sifatida qattiq targ'ib
qilinmoqda. Meksika an'anaviy ravishda dunyodagi eng ko'p tashrif buyuriladigan
mamlakatlar qatoriga kiradi Jahon sayyohlik tashkiloti, va bu Amerika Qo'shma
shtatlaridan keyin Amerikada eng ko'p tashrif buyuriladigan ikkinchi mamlakat.
2017 yilda Meksika sayyohlik faoliyati uchun dunyodagi eng ko'p tashrif
buyuriladigan oltinchi mamlakat sifatida qayd etildi. Meksikada YUNESKOning
Butunjahon merosi ob'ektlari mavjud bo'lib, ularning ro'yxati qadimiy xarobalar,
mustamlaka shaharlari va tabiiy qo'riqxonalarni, shuningdek, zamonaviy davlat va
21

xususiy me'morchilikning bir qator asarlarini o'z ichiga oladi. Meksika XIX
asrning boshlaridan boshlab chet ellik mehmonlarni jalb qildi, madaniy festivallari,
mustamlaka shaharlari, qo'riqxonalari va plyajdagi kurortlari bilan. Mamlakatning
mo''tadil iqlimi va betakror madaniyati – Yevropa va Mesoamerikaning uyg'unligi
sayyohlar uchun jozibador. Mamlakatdagi eng yuqori turizm fasllari dekabr va yoz
o'rtalarida bo'lib, Pasxa va bahorgi ta'tildan bir hafta oldin qisqa sur'atlar bilan,
plyajdagi ko'plab kurort joylari Qo'shma Shtatlardan kelgan kollej talabalari uchun
mashhur joylarga aylanganda.
Sayyohlarning aksariyati Meksikaga AQSh va Kanadadan keladi. Boshqa
mehmonlar lotin Amerikasining boshqa mamlakatlaridan keladi. Evropa va
Osiyodan ham oz sonli sayyohlar keladi. Yigirmanchi asrning oxiridan boshlab
Meksika arxeologik joylar, mustamlaka shaharlari va YUNESKOning Jahon
merosi ob'ektlari ro'yxatiga kiritilgan tabiiy mo'jizalar kabi sayyohlik
yo'nalishlarini himoya qilish uchun xalqaro maydonlardan ogoh bo'ldi.
YUNESKOning nomoddiy madaniy meros dasturining ochilishi bilan Meksika
madaniy ahamiyatini tasdiqladi o'lganlar kunlari (2003), Meksika oshxonasi
(2010), mariachi musiqasi (2011) va charrer associatia (2016) va boshqalar.
Xususiy xayriya Meksikaning bir qator saytlarini saqlash va tiklashda muhim rol
o'ynadi, bu eng ko'zga ko'ringan tadbirkor Karlos Slim tomonidan Meksika
shahrining tarixiy markazi uchun asos bo'lgan (Fundaci., shu jumladan xavfsizlik
muammolari.
Meksikadagi zo'ravonlik va siyosiy notinchlik sayohat va turizmga ta'sir
qiladigan muammo bo'lib kelgan. Porfirio. D. (1876-1911) rejimi yillarida
zo'ravonlikning pasayishi va turizmning yuksalishi kuzatildi. The Meksika inqilobi
1910-20 yillar katta fuqarolar urushi edi, ammo shundan so'ng Meksika hukumati
1920-1930 yillarda turizm va madaniy almashinuvning kuchayishini ko'rgan ichki
xavfsizlik darajasiga erishdi. so'nggi yillarda, bilan giyohvand moddalar urushi
Meksikada, AQSh Davlat departamentining sayohat bo'yicha maslahatlari
sayyohlarni ma'lum darajadagi xavf haqida ogohlantirdi. mamlakat hududlari.
Aksariyat mamlakatlar o'z chegaralarini yopgan bo'lsa-da, Meksika pandemiya
22

davomida sayohat cheklovlarini saqlab qoldi. Bu turizmni kichikroq miqyosda
bo'lsa ham, 2020 yil davomida davom ettirishga imkon berdi. 2020 yilda Meksika
24 millionga yaqin xalqaro sayyohlarni kutib oldi va 2022 yilda mehmonlar soni
pandemiyadan oldingi darajadan oshib ketdi. Bu yerda raqamlar bo'yicha
Meksikaning asosiy taqsimoti.
40 million - Meksika har yili pandemiyadan oldin 40 millionga yaqin xalqaro
sayyohlarni qabul qildi
1-Meksika lotin Amerikasida eng ko'p tashrif buyuriladigan joy
Top 7-Meksika 7 million atrofida xalqaro sayyohlarni kutib olgan 2019 yilda
dunyodagi eng ko'p tashrif buyurilgan 45-mamlakat edi
24 milliard dollar - 2019 yilda Meksikada xalqaro turizm tomonidan ishlab
chiqarilgan
8,7% - turizm 8,7% hissa qo'shdi Meksika YAIM 2018 yilda
35 Jahon merosi xususiyatlari Meksikada joylashgan-lotin Amerikasi va
Karib dengizidagi har qanday mamlakat uchun eng yuqori raqam
1320 muzey - Meksika dunyodagi eng ko'p muzeylarga ega mamlakatlar
orasida 14-o'rinda turadi Meksika o'zining plyajlari va barcha inklyuziv kurortlari
bilan dunyoga mashhur. Plyajga tashrif buyuruvchilar va partiyalarni
sevuvchilardan tashqari, mamlakat tarix, madaniyat va tabiatga qaytishga qiziqqan
mehmonlarni jalb qiladigan bir nechta manzilga ega. Bu erda Meksikada eng ko'p
tashrif buyurilgan yo'nalishlar ayrim.
Mexiko - Meksikaning jonli poytaxti o'zining hayajonli san'at sahnasi va
ajoyib muzeylari bilan hayratga soladi. Shaharda dunyoga mashhur antropologiya
muzeyi joylashgan. Mexiko shahri taniqli meksikalik rassom Frida Kahloning
tug'ilgan joyi sifatida ham tanilgan.
Kankun-Kankun tortishuvlarga dunyodagi eng mashhur resort shaharlaridan
biri. Yucatcatxn yarim orolida joylashgan bu joy quyoshda hamma narsani o'z
ichiga olgan o'yin-kulgi uchun joy.
Tulum-Kankundan qirg'oq bo'yida joylashgan Tulum shahri o'zining
Bohemlik qobiliyati va qadimiy Mayya qal'asi bilan mashhur.
23

Puerto Vallarta-mamlakatning g'arbiy qirg'og'ida joylashgan go'zal kurort
shahri, Puerto Vallarta sho'ng'in va sho'ng'in uchun ajoyib joy.
Cabo San-Lukas-tez-tez "Cabo" deb nomlanuvchi, uning yuqori-end dam
olish bilan baja Kaliforniya yarimoroli voy uchida bu hashamatli resort shahar, Spa
va restoranlar.
Quesadillas dan tacos uchun, Meksika oziq-ovqat ustidan dunyoda sevimli
bo'lgan. Mana, mamlakatga tashrif buyurganingizda sinab ko'rishingiz kerak
bo'lgan eng mashhur Meksika taomlari!
Tacos Al Pastor-klassik takoning eng mashhurlaridan biri, tacos al pastor
sekin qovurilgan cho'chqa go'shti va ananas bilan to'ldirilgan. G'alati, ammo
mazali!
Enchiladas-bu mashhur Meksika taomida go'sht, pishloq, loviya va
sabzavotlar bilan to'ldirilgan tortillalar mavjud. Ovqat achchiq chili sousi bilan
qoplangan.
Mole-bu boy sous butun mamlakat bo'ylab mashhur. U bir nechta turli xil
ziravorlar, mo'l-ko'l chili va eng mashhur iteratsiyasida shokolad yordamida
tayyorlanadi!
Tamales - tanishuv orqaga qadimgi aztek uchun, Mayya va Inca shohliklar,
tamales shirin yoki mazali to'lg'azish yo bilan to'ldirilgan makkajo'xori xamir
cho'ntaklari bor. Keyin cho'ntak banan bargiga o'raladi va mazali natijalarga qadar
bug'lanadi.
Huevos Rancheros-bu mashhur nonushta taomlari qovurilgan loviya,
qovurilgan tuxum, issiq sous va yangi koriander bilan to'ldirilgan qovurilgan
makkajo'xori tortillalaridan boshlanadi Hozircha biz Meksika dunyodagi eng ko'p
tashrif buyuriladigan mamlakatlardan biri ekanligini aniqladik-shuning uchun bu
tashrif buyuruvchilar qayerdan keladi? 2019 yilda Meksika 45 millionga yaqin
xalqaro sayyohlarni qabul qildi. Ushbu besh mamlakat fuqarolari Meksikaga eng
ko'p tashrif buyurishdi.
Amerika Qo'shma Shtatlari-sayyohlarning aksariyati (qariyb 25 million!)
Qo'shma Shtatlardan kelgan.
24

Kanada - ikkinchi o'rinda 5,4 million mehmonni tashkil etgan Kanada.
Kolumbiya - 1,3 million atrofida kolumbiyalik sayyohlar 2019 yilda
Meksikaga tashrif buyurishdi.
Birlashgan Qirollik-Birlashgan qirollikdan 1,3 millionga yaqin sayyoh keldi.
Arxitektura yoki monumental turizm
Turizmning ushbu ikki turi madaniy turga kiradi, chunki u tuzilmalarni,
muzeylarni, cherkovlarni va, albatta, ispangacha bo'lgan yodgorliklarni kuzatishni
xohlaydigan odamlarni o'ziga jalb qiladi.
Chipotle Mexican Grill - bu meksika taomlarini taklif qiluvchi restoranlar
tarmog'i va uning xususiyatlariga burrito va taco kiradi. Uning shtab-kvartirasi
AQShda joylashgan va Buyuk Britaniya, Frantsiya va Germaniya bilan bir qatorda
AQSh va Kanada bozorlariga xizmat ko'rsatadigan 2950 ta restoranga ega.
Chipotle Mexican Grill 100 000 xodimga ega va uning daromadi 7,5 milliard
dollarni tashkil etdi, bu 2020 yilga nisbatan 26,1% ga oshdi. Kompaniya 2021 yilgi
Forbes jurnalining Amerikaning eng yaxshi ish beruvchilari va Fortune jurnalining
eng xurmatga sazovor kompaniyalari ro'yxatida tan olingan (Chipotle, 221).
SWOT tahlili Chipotle Mexican Grill-ning kuchli va zaif tomonlarini,
shuningdek kompaniya uchun mavjud imkoniyatlar va uning o'sishini cheklashi
mumkin bo'lgan tahdidlarni ta'kidlaydi.
Shu sababli, ushbu maqola tez oziq-ovqat tarmog'i sanoatining asosiy
o'yinchilaridan biri Chipotle Mexican Grillning samarali va sinchkovlik bilan
o'tkazilgan SWOT tahlilini taqdim etadi. Agar siz SWOT tahlilini o'tkazish haqida
batafsil ma'lumotga ega bo'lishni istasangiz, Swot tahlili
1.3 Meksika davlatining iqtisodiy rivojlanish xususiyatlari Meksika tez
rivojlanayotgan bozor og'ir vaznga aylanmoqda. 2017 yilda uning yalpi ichki
mahsuloti 2,4 trln. Bu uning asosiy savdo sherigi bo'lgan AQShdan (17,9 trillion
dollar) kam bo'lgan, ammo NAFTA ning boshqa sherigi Kanadadan (1,6 trln.
AQSh dollari) ko'proq. Meksikaning geografik hajmi Saudiya Arabistoniga teng.
Ammo neftning to'rtdan bir qismini eksport qilayotib, u besh marta ko'p odamlarni
qo'llab-quvvatlaydi.
25

Meksikaning 2017 yildagi yalpi ichki mahsulot o'sish sur'ati 2,1 foizni tashkil
etgan bo'lsa, Qo'shma Shtatlar haqida, ammo Kanada 3,0 foizga o'sgan. boshqa
NAFTA hamkorlari bilan bir xil. Meksika o'sishi 2016 yildan buyon 2,3 foizga
kamaygan. Aholi jon boshiga to'g'ri keladigan yalpi ichki mahsulot hisobidan
uning turmush darajasi 19,5 ming dollarni tashkil etdi . Boshqa NAFTA
sheriklarining yarmidan kami.
Meksika iqtisodiyoti eksportga bog'liq. Meksikaning dunyodagi 13-chi yirik
eksportchisi. 2017 yilda eksportning 81 foizi Qo'shma Shtatlarga to'g'ri keladi.
1994 yilda NAFTA imzolaganidan beri Qo'shma Shtatlar va Kanada bilan savdo
hajmi uch barobar oshdi. Meksikaning savdo hajmining 90 foizdan ortig'i 12 ta
erkin savdo bitimiga to'g'ri kelmaydi . Meksika boshqa davlatlardan ko'ra 44
mamlakat bilan kelishuvlarga erishdi. Ushbu savdo bitimlari Meksikaning
muvaffaqiyatiga katta sababdir.
Meksikaning Lotin Amerikasi qolgan qismi kabi bir xil mahsulot ishlab
chiqaradi va eksport qiladi. Tashqi savdo - Meksikaning boshqa yirik davlatlaridan
ko'ra ko'proq iqtisod.
Meksika dunyodagi sakkizinchi yirik neftni ishlab chiqaruvchi shirkat bo'lib,
sutkasiga taxminan uch million barrelni tashkil etadi. Bu esa, Kanada, Eron yoki
Iroqdan kam, lekin Kuvayt, Braziliya yoki Nigeriya kabi boshqa yirik
eksportchilarga qaraganda ko'proq.
Meksika metallga ishlov berish va qishloq xo'jaligi uchun mashinalarni
import qiladi. Shuningdek, u elektr jihozlarini, avtomobil va samolyot qismlarini
va po'latdan tayyorlangan shishadan tayyorlangan mahsulotlarni import qiladi.
Nima uchun Meksiko investorlar uchun jozibador
Meksika iqtisodiyoti va madaniyati o'zgarib bormoqda. 2012 yilgacha
Meksikaning iqtisodi Braziliyadan past bo'ldi. Meksika hozir elektronika uchun
yirik ishlab chiqarish markazi hisoblanadi. Bu Qo'shma Shtatlarda sotiladigan tekis
ekranli televizorlarning aksariyat qismini o'z ichiga oladi. Bundan tashqari,
tibbiyot asboblari va aerokosmik qismlarni ham ishlab chiqaradi.
26

Meksika savdo shartnomalari ishlab chiqaruvchilarga dunyoning 60 foiziga
bojsiz kirish imkonini beradi. Bu imtiyoz xorijiy korxonalarni jalb qiladi.
Xalqaro savdo (eksport va import) mamlakat YaIMning 66 foizini tashkil
qiladi. Bu Braziliya (26 foiz) yoki hatto Xitoy (42 foiz) dan ancha yuqori.
Savdolarga bo'lgan bu e'tibor, Meksikaning kompaniyalarini jahon miqyosida
raqobatbardosh qiladi. Gruma dunyoning eng yirik tortilla ishlab chiqaruvchisi.
Bimbo AQShning novvoy Sara Lee ni sotib olganidan beri eng yirik non ishlab
chiqaruvchisi. Meksikalik kompaniyalar AQSh bozoriga kirish imkoniyatiga ega.
Lotin Amerikasi bilan birgalikda umumiy tilga ham ega.
Meksika 2010 va 2015 yillar orasida to'qqizinchi - dunyodagi ettinchi eng
yirik avtoulov ishlab chiqaruvchisi bo'ldi. Bu to'rtinchi yirik avtomobil
eksportchisi.
Yaqinda Yaponiyani ikkinchi eng katta avtomobil qismlari eksportchisi
sifatida Yaponiyadan oshib ketdi. O'zgarishning bir qismini yangi prezident Enrike
Peña Nieto o'z ichiga oladi. 2013-yil dekabr oyida Kongress avgust oyida taklif
qilingan qonun loyihasini Meksikaning neft sanoatini qisman xususiy
investitsiyalarni jalb qilish uchun xususiylashtirishga taklif qildi. Chet el neft
kompaniyalari yangi quduqlardan olingan neftdan har qanday foyda olishlari
mumkin edi. Agar shartlar to'g'ri bo'lsa, u Meksikaning boy chuqur neft konlari va
tabiiy gaz zahiralarini qidirishga imkon beradi. Chet ellik sarmoyadorlar ko'proq
neft qazib olishga yordam beradi, agar ular daromadga ega bo'lishsa.
Mamlakatning neftni monopoliyasi Pemex davlatga qarashli bo'lib, uning
barcha daromadlarini federal hukumatga jo'natgan. Natijada, hukumat
daromadining uchdan bir qismi neftga bog'liq.
Hukumat yangi maydonlarni rivojlantirishga sarmoya kiritish o'rniga,
Pemeksni qisqa muddatli foydani eng yuqori darajaga ko'tarish uchun harakat
qilib, pulni sigirga o'xshatmoqda edi. Natijada so'nggi o'n yil ichida ishlab
chiqarish 25 foizga kamaydi. Bosh direktor o'rniga 2016 yil fevral oyida Kongress
qo'yildi. Yangi bosh direktor neft narxining tushishi bilan raqobatlashishi kerak.
27

Prezident Peña Nieto shuningdek, elektr energiyasini ishlab chiqarishni
xususiylashtirish va narxini pasaytirishga intiladi. Investorlar Meksikaning
NAFTA-ga, markaziy bankning mustaqillikka egaligiga va moliyaviy cheklovlarga
aralashishi kabi. (Manba: "Meksika neft va gaz sanoati korxonalarini qayta
ishlashga ruxsat beradi", The Wall Street Journal, 13-avgust, 2013-yil.)
Meksika savdo-sotiqni rivojlantirish uchun o'z infratuzilmasini yaratdi. Bu
2007 yilda dunyodagi eng boy odam bo'lgan Meksikalik telekommunikatsiya
magazini Karlos Slim Helu bo'ldi. U Microsoft-ning asoschisi Bill Geyts ushbu
lavozimni qayta qo'lga kiritgan paytda, 2013 yilgacha ushbu nomni saqlab qoldi.
Helu uch kompaniyaga egalik qiladi: América Móvil, Telmex va Grupo Financiero
Inbursa. Ular mobil telefonlarning 70 foizini, uy telefonlarining 80 foizi va keng
polosali ulanishning 70 foizini nazorat qiladilar.
Bu raqobatning yetishmasligi o'sishning oldini oladi. Meksikada mobil
telefonlarning kirishi 85 foizni tashkil etadi, bu Iroq kabi. Tez keng tarmoqli
ulanish narxi ikki barobar, Chilida bo'lgani kabi. Bimbo (non), Cemex (tsement) va
Televisa (televizor) kabi boshqa yaqin monopoliyalar mavjud.
Heluning pozitsiyasi Meksikaning telekommunikatsiya sohasini
takomillashtirish bo'yicha yangi siyosati bilan tahdid ostida. Amerika kompaniyasi
AT & T tushirilgan tariflar tufayli bozorga kiradi.
Meksika iqtisodiga qarshi kurashish
Eng katta muammo - giyohvand kartellarini yo'q qilishdir. Prezident Peña
Nietoning ta'kidlashicha, Kolumbiya uchun ishlaydigan darajadagi xavfsizlik
sarfini Yalpi ichki mahsulotga nisbatan 1,5 foizdan 5 foizgacha oshirish. U 40
ming askarni politsiya bo'limlariga kiritishi kerak edi.
Prezident Peña Nieto prezident Felipe Kalderon-Xinojosa o'rnini egalladi. U
uyushgan jinoyatchilik va korruptsion mahalliy politsiya ustidan munozarali
tartibsizlikni uyushtirdi. Bu butun kuchsiz urushni yaratdi. Bu kartellarning tinch
aholiga nisbatan qasd qilish, jumladan zo'ravonlikni kuchaytirdi.
Meksikaliklarning aksariyati Calderonni kartellarni ag'darish va zo'ravonlikni
kuchaytirish uchun aybladi.
28

Calderonning tashvishlanishiga sabab bor edi. Kolumbiyadagi
zo'ravonliklardan so'ng uning ko'pgina giyohvandlik operatsiyalari Meksikaga
ko'chib o'tdi. Katta nazoratsiz kartellar mahalliy hukumatlarni egallab olishadi.
Calderon Meksikaning iqtisodiy raqobatdoshligini yaxshilash uchun pastga tushdi.
Shuningdek, u sog'liqni saqlashni yanada yaxshilash, huquqiy muassasalarni
qo'llab-quvvatlash va atrof-muhitni muhofaza qilish bo'yicha choralar ko'rdi.
Prezident Pena maktablarni, yo'llarni va sog'liqni saqlash xizmatlarini yangilashni
va soliq tizimi va mehnat qonunlarini modernizatsiya qilishni va'da qildi.
Meksika va immigratsiya haqidagi ajoyib fakt
Ko'pgina amerikaliklar Meksikadan noqonuniy immigratsiya haqida
qayg'uradilar. Mamlakat aslida muhojirlarni o'ziga oladi. 2000 yildan 2010
yilgacha xorijda tug'ilgan chet elliklar soni ikki barobarga oshdi. Ularning 750
mingdan ortig'i amerikaliklardir. Natijada, aksariyat amerikaliklar so'nggi bir necha
yil davomida Meksikaga ko'chib kelganlar.
3-jadval
Amerika Qo’shma shtatlaridan Meksikaga tashrif buyuruvchilar
ko’rsatkichi 5
5
https://cdn.statcdn.com/Statistic/210000/214780-blank-754.
29

Bundan tashqari, mamlakatning tug'ilish darajasi pasaymoqda. Tez orada
Amerika Qo'shma Shtatlaridan past bo'lishi mumkin. Meksika giyohvand kartellari
bilan bog'liq zo'ravonliklar davom etmoqda, chunki Meksika AQShdagi
narkomanlarga katta yer osti savdo yo'lidir. Biroq, mamlakatda qotillik darajasi
besh yil ichida birinchi marta sekinlashmoqda. (Manba: "Zulmatdan keyin, Dawn",
The Economist, 24-noyabr, 2012-yil) Kelgusi bir necha yil ichida Meksikadagi
iqtisodiy o'sish zaif bo'lishi kutilmoqda. Bu Covid-19 pandemiyasidan to'liq
tiklanmaganligi, qisqa muddatda tashqi muammolar va uzoq muddatli tarkibiy
cheklovlar bilan bog'liq. Real YAIM o'sishi 1.7 yilda 2023% gacha, 3.5 yilda
taxmin qilingan 2022% gacha sekinlashishi kutilmoqda. Qisqa muddatli istiqbol
iste'molchilar va korxonalar uchun moliyaviy qo'llab-quvvatlashning etishmasligi,
kuchli inflyatsion bosimlar, pul-kredit siyosatining keskinlashuvi, AQShda
yaqinlashib kelayotgan texnik tanazzul va Rossiya-Ukraina urushining global
ta'minot zanjirlariga ta'siri tufayli pessimistik.
O'rta muddatli istiqbolda zaif davlat investitsiyalari va yuqori qashshoqlik
darajasi o'sishni 2 yildan keyingi yillarda yiliga o'rtacha 2023% gacha cheklashi
kutilmoqda. Prezident L. R. Obradorning ta'lim va energetika sohasidagi tarkibiy
islohotlarning mafkuraviy asosda qaytarilishi o'rta va uzoq muddatli o'sishga zarar
etkazishi kutilmoqda. Bank va telekommunikatsiya sohasidagi islohotlar saqlanib
qolmoqda, ammo amalga oshirilishdagi samarasizliklar ularning to'liq salohiyatiga
erishishiga to'sqinlik qilmoqda. Meksika dunyodagi 15 ta eng yirik iqtisodiyot
qatoriga kiradi va lotin Amerikasidagi ikkinchi yirik iqtisodiyotdir. Mamlakat
AQShga, uning asosiy savdo sherigi va eksportining qariyb 80 foizini tashkil
etadigan joyga juda bog'liq. IMF ma'lumotlariga ko'ra, YAIM 3.2 yilda taxminan
2023% ga o'sdi, bu mustahkam xizmatlar sektori (ayniqsa chakana savdo),
barqaror ish bozori, AQShdagi muhojirlardan pul o'tkazmalari oqimi va ish
haqining oshishi bilan bog'liq. XVJ prognozi bu yil 2.1% kengayishini va 1.5 da
2025% o'sishini kutmoqda. Xususiy iste'mol past ishsizlik va Real ish haqining
oshishi bilan bog'liq bo'lgan hal qiluvchi rol o'ynashi kutilmoqda. Xususiy
investitsiyalar ishlab chiqarish faoliyatining Meksikaga o'tishi tufayli bosqichma-
30

bosqich yaxshilanishga tayyor. Eksportga yirik savdo sheriklarining sekin o'sishi
to'sqinlik qilishi mumkin bo'lsa-da, iqtisodiyot ishlab chiqarish qiymat zanjirlariga
chuqur integratsiyalashuvi va yaqin hamkorlik tendentsiyasidan foyda ko'radi.
2023 yilda Meksika hukumati ehtiyotkorlik bilan moliya siyosatini olib bordi,
byudjet taqchilligi o'tgan yilga nisbatan o'zgarishsiz qoldi, foiz to'lovlari
ko'payganiga, ustuvor dasturlar uchun ajratmalar ko'payganiga va neft soliqlaridan
tushadigan daromadlarning pasayishiga qaramay, YaIMning 4,2% ni tashkil etdi.
XVJ defitsitning 5.8 yilda 2024% gacha o'sishini kutmoqda, bu ijtimoiy xarajatlar
uchun byudjet mablag'larining ko'payishi, xususan, universal bo'lmagan pensiyalar
va Janubiy mintaqadagi asosiy infratuzilma loyihalariga katta sarmoyalar bilan
bog'liq. Kengroq defitsit 54.7 yilda YaIMga umumiy davlat qarzining o'tgan yilgi
2024% dan 52.7% gacha oshishiga hissa qo'shishi kerak, bu ham yuqori Real foiz
stavkalari va protsiklik siyosat pozitsiyasi tufayli. Sarlavha inflyatsiyasi 2023 yil
davomida pasayishda davom etdi va xizmatlarda ayniqsa yuqori bosim bilan bo'lsa
ham, o'rtacha 5,5% ni tashkil etdi. Har ikkala yillik sarlavha va asosiy inflyatsiya
asta-sekin kamayib borishi va 3 oxirida 2025% maqsadiga erishish kutilmoqda.
Pandemiyadan beri mehnat bozori tiklanmoqda. 2023 yilda Meksikada ishsizlik
darajasi 2,9% gacha kamaydi, ammo bu yil 3,1% gacha va 3,4 yilda 2025% gacha
o'sishi kutilmoqda. Bugungi kunda norasmiy sektor hali atrofida jalb qilish taxmin
qilinmoqda 60% bandlik (OCSE). Hal qilinishi kerak bo'lgan asosiy muammolar
orasida AQSh iqtisodiyotiga yuqori qaramlik, yuqori va o'sib borayotgan
jinoyatchilik darajasi, daromadlar tengsizligi, infratuzilma va ta'limning
zaiflashishi va neft sektoriga o'n yillik investitsiyalar kiradi. Meksika iqtisodiyoti
diversifikatsiyalangan, shu jumladan yuqori texnologiyali sanoat, neft qazib olish,
minerallarni ekspluatatsiya qilish va ishlab chiqarish. Jahon bankining so'nggi
ma'lumotlariga ko'ra, qishloq xo'jaligi Meksika YaIMning 4 foizini tashkil qiladi
va mamlakat faol aholisining 12 foizini ish bilan ta'minlaydi. Meksika dunyodagi
ettinchi qishloq xo'jaligi kuchidir va dunyodagi eng yirik qahva, shakar,
makkajo'xori, apelsin, avakado va ohak ishlab chiqaruvchilar qatoriga kiradi.
Chorvachilik va baliq ovlash ham oziq-ovqat sanoatida muhim faoliyatdir.
31

Meksika, shuningdek, dunyodagi to'rtinchi yirik pivo ishlab chiqaruvchisi va uning
eng yirik eksportchisi hisoblanadi. Qishloq xo'jaligi sektori vaqti-vaqti bilan
qurg'oqchilikdan aziyat chekmoqda (2023 yil 1957 yildan beri eng quruq yil) va
iqlim bilan bog'liq boshqa masalalar. Jahon banki ma'lumotlariga ko'ra, sanoat
Meksika ishchilarining 26% ni tashkil qiladi va YaIMning 33.6% ni tashkil qiladi.
Meksika kumush, ftor, rux va simob kabi ko'plab minerallarni ishlab chiqaruvchi
dunyodagi yetakchi kompaniyalardan biridir. Bundan tashqari, neft va gaz
zaxiralari mamlakatning eng qimmatbaho boyliklaridan biridir. Keretaroda
klasterning rivojlanishi va 190 ga yaqin kompaniyalar, jumladan Bombardier,
Goodrich, Safran guruhi va Honeyuell mavjudligi tufayli aerokosmik sektor keskin
o'sdi, ular birgalikda 30 000 kishini ish bilan ta'minlaydi. Meksika, shuningdek,
dunyodagi eng yirik avtomobil ishlab chiqaruvchilarning o'ntaligiga kiradi va
ko'chmas mulkka katta sarmoyalar tufayli qurilish sektori jadal rivojlanmoqda.
Faqatgina ishlab chiqarish sektori YaIMning 21 foizini tashkil qiladi. Rasmiy
ma'lumotlarga ko'ra, sanoat ishlab chiqarishi 3.9 yilning birinchi o'n oyida 2023%
ga o'sdi. Xizmat ko'rsatish sohasi YaIMning 57,6% ni tashkil qiladi va ishchi
kuchining 62% ishlaydi. Hi-tech, axborot, va dasturiy ta'minot ishlab chiqish
tarmoqlari haqiqiy turtki yashayapmiz, ishchi kuchi sifati bilan surtiladi, klasterlar
va past operatsion xarajatlar deb Call markazlari yaratish ne'mat. So'nggi bir necha
yil ichida tibbiy xizmat va turizm barqaror o'sib bormoqda, asosan boshqa G'arb
mamlakatlariga qaraganda xizmat ko'rsatish xarajatlari pastligi tufayli. Pandemiya
paytida xizmat ko'rsatish sohasi eng ko'p zarar ko'rgan bo'lsa-da, so'nggi ikki yil
ichida bu sezilarli tiklanishni ko'rsatdi. Turizm Meksika iqtisodiyoti uchun muhim
sohadir, chet ellik mehmonlar soni o'tgan yilga nisbatan 11 yil oktyabrgacha 2023
foizga ko'paymoqda (data INEGI). Umuman olganda, 2022 yilda turistik YAIM
jami mxn 2,372,556 mln, bu milliy YaIMning 8,5% ga teng. Meksika tashqi savdo
uchun juda ochiq, bu 88 yilda YaIMning 2022 foizini tashkil etdi (Jahon banki,
so'nggi mavjud ma'lumotlar). Mamlakat asosan avtomobillar (8,1%), ma'lumotlarni
avtomatik qayta ishlash mashinalari (7,4%), avtomobil qismlari (6,6%), yuk
tashish uchun transport vositalari (5,7%) va neft moylarini (5,5%) eksport qiladi.
32

Importga kelsak, Meksikaning asosiy xaridlari orasida neft moylari (6.9%),
avtotransport vositalari uchun ehtiyot qismlar va aksessuarlar (4.9%), elektron
integral mikrosxemalar (4.4%), neft gazi (2.9%) va telefon apparatlari (2.7% -
ma'lumotlar Comtrade).
Meksika o'zining asosiy savdo sherigi – Qo'shma Shtatlar bilan tijorat
munosabatlariga juda bog'liq bo'lib, bu mamlakat eksportining to'rtdan uch
qismidan ko'prog'ini tashkil qiladi (78,1 yilda 2022%) 6
. Meksika eksporti uchun
boshqa yo'nalishlarga Kanada (2,7%), Xitoy (1,9%), Germaniya (1,4%), Braziliya
va Yaponiya (har biri 0,9%) kiradi. Importga ko'ra, asosiy kelib chiqishi AQSh
(43.8%), Xitoy (19.6%), Janubiy Koreya (3.7%), Germaniya (3.1%) va Yaponiya
(3% - data INEGI). Meksika dunyoning qirqqa yaqin turli mamlakatlari bilan
o'nlab erkin savdo shartnomalarini imzoladi. Meksikaning boshqa savdo
afzalliklariga quyidagilar kiradi Amerika Qo'shma Shtatlari–Meksika–Kanada
shartnomasi (2020 yilda NAFTA o'rnini egallagan), uning bilan erkin savdo
shartnomasi yevropa Ittifoqi 2000 yildan beri Yaponiya bilan savdo shartnomasi
2005 yildan beri va 2012 yil poydevori tinch okeani Ittifoqi bilan birga Kolumbiya,
Chili va Peru. Mamlakat savdo balansi tarkibiy jihatdan salbiy. 2022 yilda tovarlar
eksporti 578,1 milliard AQSh dollariga, importning 626,3 milliard AQSh dollariga
(mos ravishda -7,6% va +19,8%) yetdi.
4-jadval
6
https://www.state.gov/u-s-relations-with-mexico/
33

Meksikaning oxirgi 10 yil ichidagi eksport ko’rsatkichlari 7
7
https://cdn.statcdn.com/Statistic/260000/
34

Xizmatlarga kelsak, eksport 36 milliard AQSh dollarini tashkil etdi (+32,7%,
asosan turizm sohasining ijobiy ko'rsatkichlari tufayli), import esa 46,8 milliard
AQSh dollarini tashkil etdi (+20,8% y-o-y). INEGI-dan olingan dastlabki
ma'lumotlarga ko'ra, tovar eksporti 577.7 yilda 2023 milliard AQSh dollarini
tashkil etdi, importning 604.6 milliard dollariga nisbatan. Meksika quyidagi
xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning a'zosi: XVF, Shimoliy Amerika Erkin savdo
shartnomasi (NAFTA), OECD, Osiyo-tinch okeani iqtisodiy hamkorligi (APEC),
ICC, G-3, G-15, G-20, G-24, JST va boshqalar. Meksika ishtirok etadigan
iqtisodiy va boshqa xalqaro tashkilotlarning to'liq ro'yxati uchun bu yerni bosing.
Meksikaning xalqaro tashkilotiga a'zoligi ham shu erda ko'rsatilgan. TravelDoc
Infopage-da Covid-19 bilan bog'liq kirish qoidalari, parvozlarni taqiqlash, sinov va
vaktsinalar talablari bo'yicha barcha mamlakatlar uchun muntazam yangilanib
turadigan sayohat ma'lumotlari mavjud. 8
Amaldagi sayohat qoidalari, shu jumladan sog'liqni saqlash talablari haqida
ma'lumot topish uchun, shuningdek, IATA tomonidan har kuni taqdim etilgan va
yangilanadigan sayohat qoidalari xaritasiga murojaat qilish tavsiya etiladi.
Meksikaning etakchi sanoati-bu YaIMning 59,8 foizini tashkil etadigan xizmatlar
sohasi. Sanoat sektori 36,6%, so'ngra qishloq xo'jaligi 3,6% (bandlik darajasidan
ancha past) hissa qo'shadi. Sanoatning etakchi mahsulotlariga quyidagilar kiradi:
tamaki, kimyoviy moddalar, elektronika, temir va po'lat, aerokosmik,
to'qimachilik, tog ' - kon sanoati va neft. 2014 yilda Meksikadan eksport 400
milliard dollarga baholandi va bu dunyodagi 12-yirik eksport iqtisodiyotiga
aylandi. Uning asosiy eksportiga quyidagilar kiradi: xom neft (37 milliard dollar),
avtomobillar (33 milliard dollar), avtomobil qismlari (23 milliard dollar), yuk
mashinalari (22,7 milliard dollar) va kompyuterlar (18,6 milliard dollar). Uning
eksportining katta qismi quyidagi mamlakatlarga to'g'ri keladi: AQSh (291 milliard
dollar), Kanada (24,5 milliard dollar), Xitoy (7,89 milliard dollar), Ispaniya (6,18
milliard dollar) va Braziliya (5,35 milliard dollar). 2014 yilda Meksikaga import
379 milliard dollarni tashkil etdi va bu mamlakatga 21,3 milliard dollarlik ijobiy
8
https://visitmexico.com/eng/home-2/
35

savdo balansini berdi. Ijobiy savdo balansi mamlakat import qilinganidan ko'proq
eksport qilinishini anglatadi. Uning asosiy importiga quyidagilar kiradi: tozalangan
neft (22,9 milliard dollar), avtomobil qismlari (22,7 milliard dollar), integral
mikrosxemalar (13,5 milliard dollar), kompyuterlar (10 milliard dollar) va
radioeshittirish aksessuarlari (8,98 milliard dollar). Uning importining katta qismi
quyidagi mamlakatlardan keladi: AQSh (194 milliard dollar), Xitoy (58,7 milliard
dollar), Yaponiya (15,8 milliard dollar), Janubiy Koreya (13,4 milliard dollar) va
Germaniya (12,8 milliard dollar). Infratuzilma Meksika iqtisodiyoti duch keladigan
eng katta muammolardan biri ekanligini hisobga olsak, bu mamlakatning
kelajakdagi iqtisodiy rejalari uchun ham muhimdir. Ishlab chiqarish sanoati ishlab
chiqarish va ishlab chiqarishni ko'paytirishda davom etar ekan, Meksikada
infratuzilmaning etishmasligi muammoga aylanadi. Ba'zi iqtisodchilar bu
Meksikaning sanoatlashgan iqtisodiyotga aylanishiga to'sqinlik qiladi deb
hisoblashadi. Ushbu muammoni hal qilish uchun hukumat 2014-ning 2018-ga
Milliy infratuzilma dasturini boshladi. Ushbu dastur infratuzilmani rivojlantirishga
600 milliard dollarlik davlat va xususiy mablag'larni ajratadi. Bunga aloqa
tarmoqlari, energetika, uy-joy, sog'liqni saqlash, suv va turizm ob'ektlarini
takomillashtirish kiradi.
2.2 Meksika davlat turizmi
Qadimgi inklar va atteklar tsivilizatsiyalarining vatani, kumush va oltin bilan
tikilgan chiroyli sombreros va kurtkalar, gitara bilan ishtiyoqli qo'shiqlar va
revolverlar va tayoqchalar bilan bo'lgan hissiy to'qnashuvlar - bu hech qachon
bo'lmagan ko'plab odamlarning ongida Meksika.
Bu stereotiplarning ba'zilari sayohatchining samolyotni kesib o'tishi bilan
kartalar uyidek qulab tushadi. Boshqalar esa, aksincha, kuchayib bormoqda.
Umuman olganda, Meksikadagi turizm ana shunday afsonalarga asoslangan bo'lib,
u mamlakat haqidagi bilimlarni tarix, tabiiy boyliklar, gastronomiya, qadimiy va
zamonaviy madaniyat orqali taqdim etadi. Sayyohlarning asosiy oqimi Meksikaga
samolyot bilan keladi, AQShning mahalliy aholisi bundan mustasno, chegaradosh
36

hududlarda yashaydi, ular o'z mashinalari bilan borish uchun qulayroqdir.
Aviakompaniyalar nafaqat mamlakat poytaxti, balki boshqa yirik shaharlar bilan
ham aloqa o'rnatadilar.
Mamlakat bo'ylab siz juda qulay bo'lmagan temir yo'l transporti va ancha
qulay avtobuslar bilan borishingiz mumkin. Ba'zi hududlarda sayyoh orzu qilgan
joyga avtobuslar bilan borish mumkin.
Katta shaharlarda ular mikroavtobuslar va taksilar bilan raqobatlashadi.
Variant bor - mashina ijarasi, keyin turist o'z rejasi bo'yicha mamlakat bilan
tanishish imkoniyatiga ega. Meksikada turizm juda muhim sohadir. 1960-yillardan
boshlab Meksika hukumati tomonidan "tutunsiz sanoat"sifatida qattiq targ'ib
qilinmoqda. Meksika an'anaviy ravishda dunyodagi eng ko'p tashrif buyuriladigan
mamlakatlar qatoriga kiradi Jahon sayyohlik tashkiloti, va bu Amerika Qo'shma
shtatlaridan keyin Amerikada eng ko'p tashrif buyuriladigan ikkinchi mamlakat.
2017 yilda Meksika sayyohlik faoliyati uchun dunyodagi eng ko'p tashrif
buyuriladigan oltinchi mamlakat sifatida qayd etildi. Meksikada YUNESKOning
Butunjahon merosi ob'ektlari mavjud bo'lib, ularning ro'yxati qadimiy xarobalar,
mustamlaka shaharlari va tabiiy qo'riqxonalarni, shuningdek, zamonaviy davlat va
xususiy me'morchilikning bir qator asarlarini o'z ichiga oladi. Meksika XIX
asrning boshlaridan boshlab chet ellik mehmonlarni jalb qildi, madaniy festivallari,
mustamlaka shaharlari, qo'riqxonalari va plyajdagi kurortlari bilan. Mamlakatning
mo''tadil iqlimi va betakror madaniyati – Yevropa va Mesoamerikaning uyg'unligi
sayyohlar uchun jozibador. Mamlakatdagi eng yuqori turizm fasllari dekabr va yoz
o'rtalarida bo'lib, Pasxa va bahorgi ta'tildan bir hafta oldin qisqa sur'atlar bilan,
plyajdagi ko'plab kurort joylari Qo'shma Shtatlardan kelgan kollej talabalari uchun
mashhur joylarga aylanganda.
Sayyohlarning aksariyati Meksikaga AQSh va Kanadadan keladi. Boshqa
mehmonlar lotin Amerikasining boshqa mamlakatlaridan keladi. Evropa va
Osiyodan ham oz sonli sayyohlar keladi. Yigirmanchi asrning oxiridan boshlab
Meksika arxeologik joylar, mustamlaka shaharlari va YUNESKOning Jahon
merosi ob'ektlari ro'yxatiga kiritilgan tabiiy mo'jizalar kabi sayyohlik
37

yo'nalishlarini himoya qilish uchun xalqaro maydonlardan ogoh bo'ldi.
YUNESKOning nomoddiy madaniy meros dasturining ochilishi bilan Meksika
madaniy ahamiyatini tasdiqladi o'lganlar kunlari (2003), Meksika oshxonasi
(2010), mariachi musiqasi (2011) va charrer associatia (2016) va boshqalar.
Xususiy xayriya Meksikaning bir qator saytlarini saqlash va tiklashda muhim rol
o'ynadi, bu eng ko'zga ko'ringan tadbirkor Karlos Slim tomonidan Meksika
shahrining tarixiy markazi uchun asos bo'lgan (Fundaci., shu jumladan xavfsizlik
muammolari.
Meksikadagi zo'ravonlik va siyosiy notinchlik sayohat va turizmga ta'sir
qiladigan muammo bo'lib kelgan. Porfirio D. (1876-1911) rejimi yillarida
zo'ravonlikning pasayishi va turizmning yuksalishi kuzatildi. The Meksika inqilobi
1910-20 yillar katta fuqarolar urushi edi, ammo shundan so'ng Meksika hukumati
1920-1930 yillarda turizm va madaniy almashinuvning kuchayishini ko'rgan ichki
xavfsizlik darajasiga erishdi. so'nggi yillarda, bilan giyohvand moddalar urushi
Meksikada, AQSh Davlat departamentining sayohat bo'yicha maslahatlari
sayyohlarni ma'lum darajadagi xavf haqida ogohlantirdi. mamlakat hududlari.
Aksariyat mamlakatlar o'z chegaralarini yopgan bo'lsa-da, Meksika pandemiya
davomida sayohat cheklovlarini saqlab qoldi. Bu turizmni kichikroq miqyosda
bo'lsa ham, 2020 yil davomida davom ettirishga imkon berdi. 2020 yilda Meksika
24 millionga yaqin xalqaro sayyohlarni kutib oldi va 2022 yilda mehmonlar soni
pandemiyadan oldingi darajadan oshib ketdi. Bu yerda raqamlar bo'yicha
Meksikaning asosiy taqsimoti. 9
40 million - Meksika har yili pandemiyadan oldin 40 millionga yaqin xalqaro
sayyohlarni qabul qildi
1-Meksika lotin Amerikasida eng ko'p tashrif buyuriladigan joy
Top 7-Meksika 7 million atrofida xalqaro sayyohlarni kutib olgan 2019 yilda
dunyodagi eng ko'p tashrif buyurilgan 45-mamlakat edi
24 milliard dollar - 2019 yilda Meksikada xalqaro turizm tomonidan ishlab
chiqarilgan
9
https://en.wikipedia.org/wiki/Tourism_in_Mexico
38

8,7% - turizm 8,7% hissa qo'shdi Meksika YAIM 2018 yilda
35 Jahon merosi xususiyatlari Meksikada joylashgan-lotin Amerikasi va
Karib dengizidagi har qanday mamlakat uchun eng yuqori raqam
1320 muzey - Meksika dunyodagi eng ko'p muzeylarga ega mamlakatlar
orasida 14-o'rinda turadi Meksika o'zining plyajlari va barcha inklyuziv kurortlari
bilan dunyoga mashhur. Plyajga tashrif buyuruvchilar va partiyalarni
sevuvchilardan tashqari, mamlakat tarix, madaniyat va tabiatga qaytishga qiziqqan
mehmonlarni jalb qiladigan bir nechta manzilga ega. Bu erda Meksikada eng ko'p
tashrif buyurilgan yo'nalishlar ayrim.
Mexiko - Meksikaning jonli poytaxti o'zining hayajonli san'at sahnasi va
ajoyib muzeylari bilan hayratga soladi. Shaharda dunyoga mashhur antropologiya
muzeyi joylashgan. Mexiko shahri taniqli meksikalik rassom Frida Kahloning
tug'ilgan joyi sifatida ham tanilgan.
Kankun-Kankun tortishuvlarga dunyodagi eng mashhur resort shaharlaridan
biri. Yucatcatxn yarim orolida joylashgan bu joy quyoshda hamma narsani o'z
ichiga olgan o'yin-kulgi uchun joy.
Tulum-Kankundan qirg'oq bo'yida joylashgan Tulum shahri o'zining
Bohemlik qobiliyati va qadimiy Mayya qal'asi bilan mashhur.
Puerto Vallarta-mamlakatning g'arbiy qirg'og'ida joylashgan go'zal kurort
shahri, Puerto Vallarta sho'ng'in va sho'ng'in uchun ajoyib joy.
Cabo San-Lukas-tez-tez "Cabo" deb nomlanuvchi, uning yuqori-end dam
olish bilan baja Kaliforniya yarimoroli voy uchida bu hashamatli resort shahar, Spa
va restoranlar.
Quesadillas dan tacos uchun, Meksika oziq-ovqat ustidan dunyoda sevimli
bo'lgan. Mana, mamlakatga tashrif buyurganingizda sinab ko'rishingiz kerak
bo'lgan eng mashhur Meksika taomlari!
Tacos Al Pastor-klassik takoning eng mashhurlaridan biri, tacos al pastor
sekin qovurilgan cho'chqa go'shti va ananas bilan to'ldirilgan. G'alati, ammo
mazali!
39

Enchiladas-bu mashhur Meksika taomida go'sht, pishloq, loviya va
sabzavotlar bilan to'ldirilgan tortillalar mavjud. Ovqat achchiq chili sousi bilan
qoplangan.
Mole-bu boy sous butun mamlakat bo'ylab mashhur. U bir nechta turli xil
ziravorlar, mo'l-ko'l chili va eng mashhur iteratsiyasida shokolad yordamida
tayyorlanadi!
Tamales - tanishuv orqaga qadimgi aztek uchun, Mayya va Inca shohliklar,
tamales shirin yoki mazali to'lg'azish yo bilan to'ldirilgan makkajo'xori xamir
cho'ntaklari bor. Keyin cho'ntak banan bargiga o'raladi va mazali natijalarga qadar
bug'lanadi.
Huevos Rancheros-bu mashhur nonushta taomlari qovurilgan loviya,
qovurilgan tuxum, issiq sous va yangi koriander bilan to'ldirilgan qovurilgan
makkajo'xori tortillalaridan boshlanadi Hozircha biz Meksika dunyodagi eng ko'p
tashrif buyuriladigan mamlakatlardan biri ekanligini aniqladik-shuning uchun bu
tashrif buyuruvchilar qayerdan keladi? 2019 yilda Meksika 45 millionga yaqin
xalqaro sayyohlarni qabul qildi. Ushbu besh mamlakat fuqarolari Meksikaga eng
ko'p tashrif buyurishdi.
Amerika Qo'shma Shtatlari-sayyohlarning aksariyati (qariyb 25 million!)
Qo'shma Shtatlardan kelgan.
Kanada - ikkinchi o'rinda 5,4 million mehmonni tashkil etgan Kanada.
Kolumbiya - 1,3 million atrofida kolumbiyalik sayyohlar 2019 yilda
Meksikaga tashrif buyurishdi.
Birlashgan Qirollik-Birlashgan qirollikdan 1,3 millionga yaqin sayyoh keldi.
Braziliya-faqat ostida 1 million sayyohlar Braziliya kelib.
Arxitektura yoki monumental turizm
Turizmning ushbu ikki turi madaniy turga kiradi, chunki u tuzilmalarni,
muzeylarni, cherkovlarni va, albatta, ispangacha bo'lgan yodgorliklarni kuzatishni
xohlaydigan odamlarni o'ziga jalb qiladi. Chipotle Mexican Grill - bu
meksika taomlarini taklif qiluvchi restoranlar tarmog'i va uning xususiyatlariga
burrito va taco kiradi. Uning shtab-kvartirasi AQShda joylashgan va Buyuk
40

Britaniya, Frantsiya va Germaniya bilan bir qatorda AQSh va Kanada bozorlariga
xizmat ko'rsatadigan 2950 ta restoranga ega. Chipotle Mexican Grill 100 000
xodimga ega va uning daromadi 7,5 milliard dollarni tashkil etdi, bu 2020 yilga
nisbatan 26,1% ga oshdi. Kompaniya 2021 yilgi Forbes jurnalining Amerikaning
eng yaxshi ish beruvchilari va Fortune jurnalining eng hurmatga sazovor
kompaniyalari ro'yxatida tan olingan (Chipotle, 221).
SWOT tahlili Chipotle Mexican Grill-ning kuchli va zaif tomonlarini, shuningdek
kompaniya uchun mavjud imkoniyatlar va uning o'sishini cheklashi mumkin
bo'lgan tahdidlarni ta'kidlaydi.
Shu sababli, ushbu maqola tez oziq-ovqat tarmog'i sanoatining asosiy
o'yinchilaridan biri Chipotle Mexican Grillning samarali va sinchkovlik bilan
o'tkazilgan SWOT tahlilini taqdim etadi. 10
WTTCning so‘nggi yillik tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki:
2023 yilda Sayohat va turizm sektori jahon yalpi ichki mahsulotiga 9,1%
hissa qo'shdi; 2022 yilga nisbatan 23,2% ga o'sdi va 2019 yil darajasidan atigi
4,1% past.
2023-yilda 27 million yangi ish o‘rni paydo bo‘ldi, bu 2022-yilga nisbatan 9,1
foizga ko‘p va 2019 yil darajasidan atigi 1,4 foizga past.
2023 yilda mahalliy tashrif buyuruvchilarning xarajatlari 18,1 foizga o'sib,
2019 yil darajasidan oshib ketdi.
2023-yilda tashrif buyuruvchilarning xalqaro xarajatlari 33,1 foizga o‘sdi,
biroq 2019 yildagi umumiy ko‘rsatkichdan 14,4 foizga past bo‘ldi WTTCning
so‘nggi yillik tadqiqotlari shuni ko‘rsatadiki:
2023 yilda Sayohat va turizm sektori jahon yalpi ichki mahsulotiga 9,1%
hissa qo'shdi; 2022 yilga nisbatan 23,2% ga o'sdi va 2019 yil darajasidan atigi
4,1% past.
2023-yilda 27 million yangi ish o‘rni paydo bo‘ldi, bu 2022-yilga nisbatan 9,1
foizga ko‘p va 2019 yil darajasidan atigi 1,4 foizga past.
10
https://www.tripadvisor.com/Tourism-g150768-Mexico-Vacations.html
41

2023 yilda mahalliy tashrif buyuruvchilarning xarajatlari 18,1 foizga o'sib,
2019 yil darajasidan oshib ketdi.
2023-yilda tashrif buyuruvchilarning xalqaro xarajatlari 33,1 foizga o‘sdi,
biroq 2019 yildagi umumiy ko‘rsatkichdan 14,4 foizga past bo‘ldi.
42

Xulosa
Meksikaning turizm sanoati afsonalar va stereotiplar gobeleniga asoslangan
bo'lib, mamlakat tarixi, tabiiy go'zalligi, gastronomiyasi va madaniy merosi haqida
boy bilimlarni taqdim etadi. Ba'zi stereotiplar yaqinroq tekshirilganda qulab
tushsa-da, boshqalari davom etadi va hatto mustahkamlanib, sayohatchilarning
tasavvurlarini shakllantiradi. Mamlakatning turizm infratuzilmasi, jumladan, havo
qatnovi, temir yo'l, avtobuslar va ijaraga olingan avtomobillar tashrif
buyuruvchilar uchun qidiruv ishlarini osonlashtiradi.
1960-yillardan buyon Meksika hukumati tomonidan katta targ ib qilinganʻ
turizm mamlakat iqtisodiyotining asosiy toshiga aylandi va Meksikaga dunyodagi
eng ko p tashrif buyuradigan mamlakatlardan biri sifatida shuhrat qozondi.
ʻ
YuNESKOning Butunjahon merosi ob'ektlari bilan qadimiy xarobalardan tortib to
mustamlaka shaharlarigacha bo'lgan Meksika dunyoning turli burchaklaridan
tashrif buyuruvchilarni jalb qiladigan turli xil diqqatga sazovor joylarni taklif etadi.
Evropa va Mesoamerikan madaniyatlarining noyob uyg'unligi Meksikaning
mo''tadil iqlimi bilan birgalikda uni jozibali manzilga aylantiradi. Mamlakat
dekabrdan yozning o'rtalariga qadar eng yuqori turizm mavsumlarini ko'radi, Pasxa
va bahorgi ta'tilda qo'shimcha keskinliklar, ayniqsa amerikalik kollej talabalari
orasida mashhur.
Sayyohlarning aksariyati Qo'shma Shtatlar va Kanada kabi qo'shni
mamlakatlardan kelgan bo'lsa-da, Meksika ham Lotin Amerikasi, Evropa va
Osiyodan tashrif buyuruvchilarni kutib oladi. Mamlakatning YuNESKO
tomonidan tan olinishi va xususiy xayriya ishlari orqali o'zining madaniy merosini
asrab-avaylash majburiyati uning global turizm yo'nalishi sifatidagi muhimligini
ta'kidlaydi.
O'zining jozibadorligiga qaramay, Meksika o'zining sayyohlik yo'nalishlarini,
shu jumladan xavfsizlik masalalarini himoya qilishda qiyinchiliklarga duch
kelmoqda. Bu muammolarni bartaraf etish borasidagi sa’y-harakatlar mamlakat
turizm industriyasini qo‘llab-quvvatlash, yaqin va uzoqdan tashrif
43

buyuruvchilarning madaniy va tabiiy boyliklaridan bahramand bo‘lishlarini
ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Meksika butun dunyodan tashrif buyuruvchilarni o'ziga tortadigan tarix,
madaniyat va tabiiy go'zallikning yorqin gobelenidir. Stereotiplar mamlakatning
ma'lum bir manzarasini tasvirlashi mumkin bo'lsa-da, haqiqat ancha xilma-xil va
jozibali. Meksikadagi turizm ushbu afsonalar asosida qurilgan bo'lib,
mamlakatning boy merosi, tabiiy mo''jizalari va oshpazlik lazzatlariga qarashni
taklif qiladi.
Meksikadagi transport imkoniyatlari temir yo'l sayohatidan qulayroq
avtobuslarga va hatto moslashuvchanlikni istaganlar uchun avtomobil ijarasigacha
bo'lgan turli xil afzalliklarga javob beradi. Turizm industriyasi 1960-yillardan
buyon Meksika hukumati uchun diqqat markazida bo'lib, uning salohiyatini muhim
iqtisodiy omil sifatida tan oldi. Natijada, Meksika doimiy ravishda dunyo
miqyosida eng ko'p tashrif buyuradigan mamlakatlar qatoriga kiradi va
YuNESKOning Jahon merosi ob'ektlari o'zining jozibadorligini oshiradi.
Chet ellik mehmonlar Meksikaga asrlar davomida jalb qilingan, uning
madaniy festivallari, mustamlaka shaharlari va toza plyajlari bilan maftun bo'lgan.
Mamlakatning Yevropa va Mesoamerikan ta'sirining uyg'unligi, mo''tadil iqlimi
bilan birgalikda sayohatchilarga chidab bo'lmas joziba bag'ishlaydi. Sayyohlik
mavsumining eng yuqori cho'qqisi, xususan, AQSh va Kanadadan tashrif
buyuruvchilarning ko'payishiga guvoh bo'lib, Lotin Amerikasi mamlakatlari,
Evropa va Osiyodan qiziqish ortib bormoqda.
Meksikaning o z madaniy va tabiiy merosini asrab-avaylashga sodiqligiʻ
YuNESKOning nomoddiy madaniy meros dasturi kabi tashabbuslar orqali yaqqol
namoyon bo ladi. Ayniqsa, tadbirkor Karlos Slimning hissasi misolida ko‘rsatilgan
ʻ
xususiy xayriya faoliyati Meksika obidalarini himoya qilishda muhim rol o‘ynaydi,
merosni saqlash va xavfsizlik muammolarini hal qilish muhimligini ta’kidlaydi.
Aslini olganda, Meksikaning turizm sanoati uning doimiy jozibasi va uning
boy tarixi va madaniyatini avlodlar uchun saqlab qolish uchun qilingan sa'y-
harakatlarning dalilidir.
44

Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati
1. Yvette Reisinger. International tourism cultures and behavior. Elsevier 2009,
450 b.
2. Bob Brotherton. The International Hospitality Industry. Oxford, First published
2003, 251 b
3. Mamatqulov M.X. Bektemirov A.B., Tuxliev I.S. “Xalqaro turizm” Darslik.
Toshkent., 2009 y. 191 b.
4. Mamatqulov X.M. «Turizm infratuzilmasi» O‘quv qo‘llanma. –T.: «O‘zbekiston
faylafuslar jamiyati» nashriyoti, 2011. 335 b.
5. Lilly Martine Kunkef. International Tourism Policy and the Role of
Governmens in Tourism in the Context of Sustainability. GRIN Verlag Germane,
2013. 26
6. Экономика и организация туризма: международный туризм. Под.ред.
7. И.А. Рябова, Ю.А. Забаева, Е.А. Драчевой. Учебное пособие. Издание
второе.
8. М.: КНОРУС, 2006.
9. MamatqulovX.M. Xizmat ko‘rsatish sohasiga oid atamalar va iboralar izohli
lug‘ati. Toshkent ., 2010 y .. 397bet.
10. Щербакова С.А. Международный туризм: экономика и география.
Учебное пособие. М.: 2007, 144 стр.
11. http://lex.uz
12. 2. www.ziyonet.uz
13. 3. http://www.tourism.uz/
14. 4. http://www.tour. com /
46

Xalqaro turizm fanidan Meksika turizmi mavzusida kurs ishi

Sotib olish