Mikrokredit Banki - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	697.0KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	03 Iyun 2025
Kengaytma	doc
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Nurali Axmedov

Ro'yxatga olish sanasi 24 Oktyabr 2024

12 Sotish

Mikrokredit Banki

Sotib olish

Mundarija:
Kirish.
1. “Mikrokredit bankining”ning O’zbekiston iqtisodiyotidagi o’rni.
“Mikrokredit banki”
Qashqadaryo viloyati filialining tashkiliy strukturasi.
2. “Mikrokredit banki ” faoliyatini tartibga soluvchi me’yoriy – huquqiy
hujjatlar tahlili.
3. “Mikrokredit banki” Qashqadaryo viloyati filialining samaradorligini
baholash. moliya va moliyaviy texnalogiyalar jihatlarini o’rganish.
Xulasa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

Kirish.
“ Mikrokredit banki” faoliyati, bank faoliyatini tartibga soluvchi normativ-
huquqiy hujjatlar va tashkiliy tuzilmasi va “Plastik kartalari va terminallarga
xizmat ko’rsatish bo’limi” ish faoliyati bilan tanishdim. Amaliyotning to’rtinchi
kunidan sakkizinchi kuniga qadar “Yuridik shaxslarga xizmat ko’rsatish
bo’limining”ning ish faoliyati bilan tanishdim. Keyin esa to’qqizinchi kunda
buxgalteriya faoliyatiga o’tdim va amaliyotimning qolgan qizmini ushbu bo’limda
o’tadim. Ushbu bo’limda amaliyotni o’tash davrida jismoniy shaxslarga taqdim
etilayotgan kreditlar va uning miqdori bilan tanishdim, mijozlarga taqdim etilgan
kredit hujjatlarini rasmiylashtirishni o’rgandim va bajargan ishlarimni amaliyot
kundaligimda qayd etdim.
Ushbu amaliyotning maqsadi: nazariy bilimlarni amaliy ko’nikmalar bilan
mustahkamlash.
Ushbu amaliyotning vazifalari: bank faoliyati haqida dastlabki bilimlarni
egallash va tashkiliy tuzilishini o’rganishdir.
Bank – bu kredit-moliya muassasasi, bo sh pul mablag larini to plash,ʻ ʻ ʻ
korxonalarga va umuman pulga muhtojlarga kredit, ssuda berish, naqd pulsiz
hisob-kitoblarini amalga oshirish, pul va turli qimmatbaho qog ozlar chiqarish,
ʻ
oltin va chet el valutalari bilan bog liq operatsiyalarni bajarish va boshqa
ʻ
faoliyatlar bilan shug ullanadi.
ʻ
O’zbеkistоn Rеspublikasi iqtisоdiyotida bоzоr munоsabatlarini qarоr
tоptirish dоlzarb tadbirlardan bo’lgan pul, krеdit va bank tizimida ham chuqur
o’zgarishlarni amalga оshirishni taqоzо qildi. Bоzоr munоsabatlariga o’tish
iqtisоdiy katеgоriya sifatida pulning, krеditning, fоiz, sоliq va bоshqa
katеgоriyalarning mоhiyati va ahamiyatiga yangicha yondashish zarurligini taqоzо
qiladi. Bоzоr munоsabatlarini talab darajasida tashkil qilish, ishlab chiqarishni
rivоjlantirish, kеngaytirish va shu asоsda iqtisоdiy taraqqiyotga erishish krеditdan
fоydalanishni, banklar faоliyatining samaradоrligini оshirishni, krеditdan
fоydalanishda salbiy hоlatlarni оldini оlishni taqоzо qiladi.

Kredit, bo sh turgan pul mablag larini ssuda fondi shaklida to plash vaʻ ʻ ʻ
ularni pulga muhtoj bo lib turgan yuridik va jismoniy shaxslarga ishlab chiqarish
ʻ
va boshqa ehtiyojlari uchun ma lum muddatga, foiz to lovlari bilan qaytarish
ʼ ʻ
shartida qarzga berish munosabatlarini ifodalaydi.
Banklar faoliyatini huquqiy jihatdan O‘zbekiston Respublikasining
25.04.1996-yilda qabul qilingan “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi
qonuni(2019-yil 5-noyabrdagi O‘RQ-580-sonli Qonuniga muvofiq yangi tahrirda
qabul qilingan) orqali tartibga solinadi 1
.
Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev ta'kidlaganlaridek: "Kreditlar ishlab chiqarish
va infratuzilmani rivojlantirish, tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlashda zarur
manba hisoblanadi." 2
Shu borada ko‘rilgan tizimli choralar natijasida oxirgi ikki
yilda banklar tomonidan investitsiya loyihalarini kreditlash ko‘lami sezilarli
darajada kengayib, kredit portfeli hajmi 3,2 barobar oshdi. Hududlarni
rivojlantirish dasturlari doirasida 6400 ta loyiha uchun 27 trillion so‘m kredit
ajratildi 3
.
1
h ttps:/lex.uz/ - O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari milliy bazasi.
2
Prezidentimizning 2018-yil 22-noyabrda o'tkazilgan bank tizimidagi muammolarga bag‘ishlangan
videoselektordagi nutqi.
3
https://president.uz/uz - O'zbekiston Respublikasi Prezidentining ramiy veb sayti (Prezident matbuot xizmati).

1. “ Mikrokredit Banki”ning O’zbekiston iqtisodiyotidagi o’rni. “Xalq
banki” Qashqadaryo viloyati filialining tashkiliy strukturasi.
Aksiyadorlik tijorat Mikrokredit banki O'zbekistonning qadimiy
banklaridan biri hisoblanadi. Toshkentda birlamchi jamg'arma kassalar
1875-yilda tashkil etilgan. O'zbekiston Respublikasi Hukumatining
1995-yil 4-oktabrdagi Qaroriga asosan «O'zjamg'armabank» Davlat-
tijorat Mikrokredit banki etib qayta tashkil etildi . Faoliyat ko‘rsatishni
boshlagandan buyon bank jadal sur'atlarda rivojlandi. Korporativ mijozlarga
xizmat ko‘rsatish sohasi bilan bir qatorda chakana segmentda ham yuqori o‘sish
sur'atlariga erishdi. Hozirda “Xalq banki” ATB O‘zbekistonning eng yirik tijorat
banklaridan biri, universal va ishonchli moliya instituti hisoblanadi. Bank to‘liq
hajmda yuqori sifatli zamonaviy bank xizmatlarini ko‘rsatadi, o‘z mijozlari va
sheriklarining barcha ehtiyoj va xohish-istaklarini imkon qadar qoniqtirishga
intiladi 4
.
Soha parametrlari bo‘yicha mijozlar bazasining diversifikatsiya qilingan
tuzilmasini shakllantirish, tarif siyosatining o‘rtacha bozor darajasiga
yo‘naltirilganligi, uzoq muddatli hamkorlik munosabatlarini o‘rnatish va mijoz
biznesini samarali qo‘llab-quvvatlash – mijozlar borasida bank olib boradigan
siyosatning asosiy yo‘nalishidir.
Bank xizmatlari ko‘rsatish bo‘yicha hududiy tarmoqni kengaytirish bank
faoliyatining mintaqaviy ekspansiyasi strategiyasida muhim omil sanaladi. “Xalq
banki” ATBning barcha filiallari bank xizmatlari sonini ko‘paytirib, yangi
mijozlarni jalb qilgan holda mintaqaviy bozorlarda faol ishlamoqda. Qayerda
joylashganligidan qat'i nazar bankning barcha ofislarida mijozlarga xizmat
ko‘rsatish standartlari imkon qadar yuqori bo‘lishi va zamon talablariga to‘liq
darajada javob berishi yo‘lida bank o‘zining barcha imkoniyatlarini ishga
solmoqda. Bank tizimida tatbiq etilgan zamonaviy axborot texnologiyalari
4
https://xalqbanki.uz/ - “Xalq banki” ning rasmiy veb sahifasi.

filiallarda mijozlar Bank taqdim etadigan barcha xizmatlardan foydalanishlari
uchun keng imkoniyat yaratadi.
Bank xizmatlari ko‘rsatishning yagona standartlari tatbiq etilgan, bankning
joriy faoliyati va xizmatlari to‘g‘risida axborot muntazam chop etib boriladi,
shuningdek bank xalqaro va milliy ko‘rgazma va anjumanlarning faol
ishtirokchisidir. Bankning turli assotsiatsiya, birja va kliring markazlariga a'zoligi
unga bank xizmatlari ko‘rsatishni takomillashtirish, yangi va innovatsion bank
xizmatlarini tatbiq etish jarayonlarida, shuningdek bank xodimlarining malakasini
oshirish dasturlarida ishtirok etish imkonini beradi.
Bankning o‘z obro‘-e'tibori va mavqeini oshirishga intilishi so‘nggi
yillardagi faol marketing va reklama faoliyatida namoyon bo‘lmoqda.
“ Mikrokredit banki” bozor munosabatlari sub’ekti sifatida mamlakat
iqtisodiyotining rivojlanishida muhim o‘rin tutadi. Ularning o‘rni quyidagi
holatlarda yaqqol nomoyon bo‘ladi:
1. “ Mikrokredit banki” iqtisodiyotni kreditlash faoliyati bilan shug‘ullanadi.
Buning natijasida ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishning hajmi oshadi. Bu esa
pirovard natijasida mamlakatning iqtisodiyotining rivojlanish ko‘rsatkichi bo‘lmish
YAIM ning kengayishiga olib keladi.
2. “ Mikrokredit banki” iqtisodiyot subektlari o‘rtasidagi hisob-kitoblarni
amalga oshiradi.
3. “ Mikrokredit banki” davlat byudjetining kassa ijrosini amalga oshirishda
faol ishtirok etadi.
4. “ Mikrokredit banki” boshqa banklar qatori Markaziy bankning pul –
kredit siyosatini amalga oshirishda muhim o‘rin tutadi.
“ Mikrokredit banki”ning iqtisodiyotdagi ahamiyati juda ko‘pqirrali bo‘lib,
ularning asosiylari quyidagilardan iborat:
– jamiyatdagi vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘larni tegishli shartlar asosida
o‘ziga jalb etadi;

– qo‘shimcha moliyaviy mablag‘larga ehtiyoji mavjud xo‘jalik yurituvchi
sub’ektlar va aholiga qaytarishlik, to‘lovlik, muddatlilik va ta’minlanganlik
asosida mablag‘lar beradi;
– milliy valyutaning emissiyasini tashkil etadi va uning barqarorligini
ta’minlash doirasida pul – kredit siyosatini amalga oshiradi;
– pul aylanmasini tashkil etadi va uning tartibini belgilaydi;
– iqtisodiy munosabatlarga kirishuvchi sub’ektlar o‘rtasida hisob – kitob va
to‘lovlarni amalga oshirishda vositchilik qiladi;
– bozor ishtirokchilariga turli darajadagi komission va maslahat xizmatlarini
amalga oshiradi;
– aholiga va mijozlarga depozitar xizmatlarini taklif etadi.
“ Mikrokredit banki”ning iqtisodiyotdagi o’rniga ta’sir qiluvchi omillar:
1.Aholi va mijozlarning bankka bo‘lgan ishonchining mustahkamligi.
Mikrokredit bank amaliyoti va mustaqillikdan keyin bosib o‘tilgan qisqa davrda
yig‘ilgan tajribalarning natijalari shuni ko‘rsatmoqdaki, bozor iqtisodiyotining
asosiy o‘zagi asosan o‘zaro ishonch va halollikka tayanadi. Agar mazkur holatni
aholi va mijozlarning bankka bo‘lgan ishonchi yo‘qolishi bilan bog‘lab ko‘radigan
bo‘lsak, banklarga nisbatan ishonch yo‘qolishi oqibatida ularning jamiyatdagi
rolini pasayishiga olib keladi.
Aholi va mijozlarning bankka bo‘lgan ishonchining zaifligiga quyidagilar
sabab bo‘lishi mumkin:
– bankning mijozlar oldidagi majburiyatlarini o‘z vaqtida bajarmasa;
– aholi va mijozlarning kreditga, ayniqsa naqd pulga bo‘lgan talabi to‘liq
va o‘z vaqtida qondirilmasa;
– mijozlarning hisobvaraqlari bo‘yicha mablag‘lar qoldig‘i va aylanmalari
haqida bank siri ta’minlanmasa;
– mijozlarning pul o‘tkazmalarini istalgan paytda va zarur miqdorda
tegishli manzilga o‘tkazilmasa;
– bankda omonatlarni saqlashning iqtisodiy manfaatdorligi pasayib ketishi
va boshqalar.

Mamlakatda qonun ustuvorligini ta’minlash va bozor mexanizmlari
samaradorligini oshirish lozim. “Xalq banki”ning xo‘jalik sub’ektlariga kreditlarni
berishda, mijozlarning naqd pullarga bo‘lgan talabini qondirish dolzarb
masalalardan hisoblanadi. Bularning barchasi bankning iqtisodiyotdagi rolini
yanada oshirish lozimligidan dalolat beradi.
Bankning iqtisodiyotdagi rolini oshishi yoki pasayishiga nafaqat ularning
sayi harakatlari, balki milliy iqtisodiyotning rivojlanganlik darajasi va
raqobatbardoshligi bevosita ta’sir qiladi. Chunki, bank milliy iqtisodiyotdan
ajralgan holda, alohida sub’ekt sifatida samarali faoliyat yuritishi mumkin emas.
Bankning mamlakat iqtisodiyotiga ta’sirini, ya’ni ularning rolini real
sektorni kreditlash munosabatlari misolida ham ko‘rishimiz mumkin. Mamlakat
real sektori ishtirokchilari bank kreditiga nisbatan doimiy ravishda ehtiyoji mavjud
bo‘lib, ushbu ehtiyoj ayniqsa, iqtisodiy inqiroz sharoitida ortib ketadi. Inqiroz
sharoitida iste’mol tovarlarga nisbatan talabning hamda tovar va xizmatlar
bahosining pasayishi, davlat buyurtmalari hajmining qisqarishi, debitorlarning
to‘lovga layoqatsizligi korxonalarda qo‘shimcha moliyaviy resurslarga bo‘lgan
kuchli talabni paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Albatta, ushbu talab to‘lig‘icha
banklarning kreditlari hisobidan qondirilishi, birinchidan, maqsadga muvofiq
emas. Ikkinchidan, banklarda iqtisodiy inqiroz sharoitida ushbu ehtiyojni qondirish
uchun yetarli moliyaviy resurslarning taqchilligi paydo bo‘ladi.
Bundan tashqari, eng muhimi bank tomonidan berilgan kreditlarning to‘liq
qaytmaslik xavfi, ya’ni kredit riski vujudga keladi. Shu bois, iqtisodiy inqiroz
sharoitida banklarning kreditiga talab yuqori bo‘lsada, banklar kredit quyilmalari
hajmini oshirishga moyillik sezishmaydi. Bu bankning iqtisodiyotdagi rolini
pasayishiga emas, balki bank ham tijorat muassasa sifatida asosiy e’tiborini
iqtisodiy manfaatdorlik olishga qaratishini, eng muhimi bank risk asosida kredit
sifatida beradigan mablag‘lari o‘z mablag‘lari emas, balki chetdan jalb qilingan
boshqa shaxslarning mablag‘lari hisobiga faoliyat yuritayotganligini unutmaslik
lozim.

O‘z navbatida, iqtisodiyotning rivojlanishi va raqobatbardoshligi
mamlakatda barqaror va samarali bank tizimining tashkil etilganligi bilan bevosita
bog‘liqdir. Bir so‘z bilan aytganda, banklar va milliy iqtisodiyot bir – biridan ayri
holda rivojlanishining imkoniyati mavjud emas. Ular biri – birini to‘ldirgan holda,
bir – biriga o‘zaro hamoxang tarzda rivojlanib va takomillashib boradigan
iqtisodiy– moliyaviy sub’ektlar hisoblanadi.
Bank Kengashining bankni boshqarish vazifasini yanada samaraliroq amalga
oshirish maqsadlari hamda bank faoliyatini nazorat qilish majburiyatlarini bajarish
uchun bank Kengashi huzurida uning vakolatlariga kiruvchi eng muhim
masalalarni ko‘rib chiqadigan va tavsiyalarni ishlab chiqadigan qo‘mitalar faoliyat
ko‘rsatadi.
1-rasm. “ Mikrokredit banki Qashqadaryo viloyati filialining qo’mita
va komissiyalari.

Auditorlik qo‘mitasi. Auditorlik qo‘mitasining vazifalari ichki audit
Departamentining har bir o‘tkazilgan ichki audit bo‘yicha taqdim etadigan
hisobotlarini o‘rganish. Ichki audit bo‘yicha har choraklik hisobotlarni o‘rganish
va ularni bank Kengashiga taqdim etish, tashqi auditorlar uchun texnik vazifalarni
ishlab chiqishda bank Kengashiga ko‘maklashishdan iborat.
Bank xatarlarini nazorat qilish qo‘mitasi. Bank tavakkalchiligini nazorat
qilish bo‘yicha qo‘mitaning vazifalariga tavakkalchilikni boshqarish bo‘yicha bank
siyosatini ko‘rib chiqish va kelishish kiradi. Tavakkalchilikni boshqarish bo’yicha
taomillarni kelishib olishda Qo‘mita qonunchilik normalari va bank Ustavi
talablariga rioya etilgan holda, shuningdek bankning ijroiya organi, uning
bo‘limlari va bank ishchilarining faoliyatini to‘g‘ri rag‘batlantirish tizimini ishlab
chiqishda, bank uchun tavakkalchilik va foydalilik o‘rtasidagi maqbul
muvozanatga erishishga intilishi kerak.
Xodimlarni baholash, rivojlantirish va mukofotlar qo'mitasi ning
vazifalari:
- bank xodimlarini boshqarish va rivojlantirish sohasidagi asosiy qoidalarni
amalga oshirish;
- qo'yilgan vazifalarni samarali bajarish uchun bank va uning tarkibiy
bo'linmalarining sanoqli xodimlarini monitoring qilish va optimallashtirish;
- korporativ qadriyatlarni rivojlantirish va bankning korporativ madaniyatini
joriy etish;
- bankning barcha xodimlariga individual ustamalar va boshqa turdagi
rag'batlantirish to'lovlarini belgilash to'g'risida qaror qabul qilish (zarur
bo'lganda);
- bank va uning tarkibiy bo'linmalari xodimlariga ish haqi va boshqa to'lov
turlari bo'yicha ustamalar shkalasini belgilash;
- bank xodimlarini o'qitish (qatnab o'qish va kechki o'qish) uchun to'lash
to'g'risida qarorlar qabul qilish;
- kollegial qarorga muhtoj bo'lgan xodimlar bilan ishlash masalalarini ko'rib
chiqish.

Bankdagi manfaatlar to'qnashuvlarini hal qilish bo'yicha komissiya.
Aktsiyadorlar, mijozlar, boshqaruv organlari a'zolari va bank xodimlarining
manfaatlar to'qnashuvi to'g'risidagi og'zaki va yozma bayonotlari va da'volarini
hisobga olgan holda nizolar yuzaga kelishiga yo'l qo'ymaslik, shuningdek, yuzaga
kelgan yoki yuzaga keladigan nizoni bartaraf etadigan qonuniy va asosli bo'lgan,
yechimni qidirish.
Bankning korporativ kreditlash bo'yicha kredit qo'mitasi. Bankning
korporativ kreditlash bo'yicha kredit qo'mitasining vazifalari quyidagilardan iborat:
- yangi ssudalar berish yoki mavjud ssudalar shartlarini o'zgartirish tartib-
taomillarini ko'rib chiqish va tasdiqlash;
- bankning kredit strategiyasi va siyosatini shakllantirish;
- kreditlash jarayonining tashkiliy tuzilmasini tasdiqlash;
- kredit portfelini tahlil qilish va kreditlash bilan bog'liq boshqa muhim
xavflarni tahlil qilish.
Bank chakana kreditlashi bo'yicha kredit qo'mitasi. Qo'mitaning asosiy
maqsadi Bankning Kredit siyosatini amalga oshirish va Bankning Kredit
siyosatiga, bankning mahalliy hujjatlariga va O'zbekiston Respublikasining
amaldagi qonunchiligiga muvofiq munosib tavakkalchilik darajasi bilan chakana
kreditlash bo'yicha Bankning kredit operatsiyalari portfelini shakllantirishdan
iborat. Qo'mitaning asosiy vazifalari va funktsiyalari quyidagilardan iborat:
- jismoniy shaxslarni chakana kreditlash masalalarini ko'rib chiqish;
- kredit operatsiyalari bo'yicha chakana kredit portfelining holatini ichki
nazorat qilish jarayonlari va usullarini ishlab chiqish;
- yangi qarz (ssuda)lar berish tartibini ko'rib chiqish va tasdiqlash yoki mavjud
qarz(ssuda)larning shartlarini o'zgartirish;
- chakana yo'nalishda kredit strategiyasi va bank siyosatini shakllantirish;
- chakana kreditlash jarayonining tashkiliy tuzilmasini tasdiqlash;
- kredit portfeli va chakana kreditlash bilan bog'liq boshqa muhim
tavakkalchiliklarni tahlil qilish.

Moliya qo‘mitasi. Moliya qo‘mitasining funksiyalari quyidagilar
hisoblanadi: Bankning adekvat to‘lovga layoqatliligida likvidlilik va
daromadlilikning optimal nisbatini ta’minlash. Qo‘mitaning asosiy vazifalari
quyidagilar hisoblanadi:
- bankning biznes-rejasi va siyosatini ishlab chiqishda ishtirok etish;
- bankda likvidliligi bilan birgalikda olib boriladigan avtiv operatsiyalarning
daromadliligini nazorat va tahlil qilinishi, hamda passiv operatsiyalarning
xarajatdorligini ta’minlovchi, bank aktivlari va passivlari tuzilmasini
optimallashtirish bo‘yicha uslublar, sxemalar va mexanizmlarni ishlab
chiqish va joriy etish;
- tahliliy ishlarni aktiv-passiv operatsiyalarni boshqarishga nisbatan
zamonaviy boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun adekvat ma’hlumotlar
olinishini ta’minlaydigan darajada tashkil etish, muvofiqlashtirish va olib
borish;
- bankning bank xizmatlari bozorida va moliya bozoridagi jozibadorligini
ta’minlash uchun innovatsion loyihalarni tashkil etish va muvofiqlashtirish.

2-rasm. “ Mikrokredit banki” ATB ning tashkiliy tuzilmasi 5
.
5
https://kapitalbank.uz/ - “Kapitalbank” ning rasmiy veb sahifasi.“ Mikrokredit banki” AKSIYADORLIK
TIJORAT BANKI TASHKILIY TUZILMASI

3-rasm. “ Mikrokredit banki” ATB bosh ofisining tashkiliy tuzilmasi.
2. “ Mikrokredit banki” faoliyatini tartibga soluvchi me’yoriy – huquqiy
hujjatlar tahlili.
“ Mikrokredit banki” o z faoliyatida O zbekiston Respublikasiʼ ʼ
Konstitutsiyasi, O zbekiston Respublikasi fuqarolik kodeksi va O zbekiston
ʼ ʼ
Respublikasining «Banklar va bank faoliyati to g risida» (yangi tahrirda),
ʼ ʼ
«O zbekiston Respublikasining Markaziy banki to’grisida» (yangi taxrirda),
ʼ
«Qimmatli qog ozlar bozori to g risida» (yangi taxrirda), «Аktsiyadorlik
ʼ ʼ ʼ
jamiyatlari va aktsiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to g risida»gi qonunlari
ʼ ʼ
(yangi taxrirda) va boshqa qonunlar, O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi
ʼ
palatalari qarorlari, O zbekiston Respublikasi Prezidentining farmon, qaror,
ʼ
farmoyishlari, O zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarorlari,
ʼ
O zbekiston Respublikasi Markaziy bankining normativ-huquqiy hujjatlari va
ʼ
farmoyishlari, O zbekiston Respublikasining boshqa qonun hujjatlariga,
ʼ
shuningdek mazkur Ustan va bankning boshqa ichki hujjatlariga amal qiladi. “ Mikrokredit banki” ATB OFISINING TASHKILIY
TUZILMASI

O‘zbekiston Respublikasining 1996-yil 25-aprelda qabul qilingan “Banklar
va bank faoliyati to‘g‘risida”gi qonuni (Mazkur Qonun O‘zbekiston
Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi O‘zbekiston
Respublikasi Qonuniga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish haqida”gi 2019-yil 5-
noyabrdagi O‘RQ-580-sonli Qonuniga muvofiq yangi tahrirda qabul qilingan)ga
amal qiladi 6
. Respublika hududida faoliyat yuritayotgan barcha banklar faoliyati
ushbu qonun orqali tartibga solinadi. Ushbu qonunning 8-moddasiga ko’ra har bir
bankning o’z ustavi bo’lib banklar shu ustav asosida faoliyat ko’rsatadilar. Usbu
moddaga ko’ra bank ustavida:
- bankning (to‘la va qisqartirilgan) nomi va qayerda joylashganligi (pochta
manzili);
- bank operatsiyalarining ro‘yxati;
- ustav kapitalining miqdori, muassislar ro‘yxati va ustav kapitalidagi
ulushlarning taqsimoti;
- bankning boshqaruv organlari, ularni tashkil etish tartibi, ularning vakolatlari
hamda vazifalari haqidagi ma’lumotlar;
- bank auditi tartibi, shu jumladan buxgalteriya hisobi xalqaro standartlariga
muvofiq belgilangan hisobotlar va auditorlik dasturlarining maqsadlari
ko‘rsatilgan bo‘lishi lozim.
Bank ustavida, ushbu moddada belgilangan talablardan tashqari, qonun
hujjatlarida nazarda tutilgan ma’lumotlar ham bo‘lishi kerak.
Bank ustaviga kiritiladigan o‘zgartishlar belgilangan tartibda ro‘yxatdan
o‘tkazilishi lozim.
Ushbu qonunning 22-moddasida banklarning boshqaruv organlari faoliyati
keltirib o’tilgan:
Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi, bank kengashi va boshqaruvi bankning
boshqaruv organlari hisoblanadi.
Bank kengashining burchlari quyidagilardan iborat:
6
https:/lex.uz/ - O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari milliy bazasi.

- omonatchilar va aksiyadorlarni himoya qilish maqsadida bank faoliyatini,
shu jumladan kreditlash va mablag‘larni investitsiyalashning to‘g‘riligini
nazorat qilish;
- bank rahbarlarini ishga tayinlash va ishdan bo‘shatish;
- bank kapitalining bir tekis o‘sib borishini ta’minlab turish;
- bank siyosatini ishlab chiqish;
- qonun hujjatlariga rioya qilinishini ta’minlash.
Bank kengashi a’zolari kamida besh kishidan iborat bo‘lishi lozim.
Aksiyadorlardan tashqari bank sohasi olimlari va mutaxassislari ham bank
kengashi a’zosi bo‘lishlari mumkin.
Bankka operativ rahbarlik qiluvchi va uning faoliyati uchun javob beruvchi
bank boshqaruvi bankning ijroiya organi hisoblanadi. Boshqaruv bank kengashi va
aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi oldida hisobdordir.
O’zbekiston Respublikasining “Bank siri tog’risida”gi qonuni (30.08.2003
da qabul qilingan) bank sirini tashkil etuvchi ma’lumotlarni olish, saqlash,
muhofaza qilish, e’lon qilish va taqdim etish sohasidagi munosabatlarni tartibga
solishdan iborat (qonunning 1-moddasi).
“ Mikrokredit banki” faoliyatini tartibga soluvchi me’yoriy – huquqiy
hujjatlar qatorida o’z nizomi mavjud (tahriri: 27.01.2020 da amalga oshirilgan).
Ushbu nizom 10 bo’lim va ushbu bo’limlar tarkibiga kiruvchi 98 ta banddan
iborat. Ushbu nizomning 1-bandida: «Xalq banki» aksiyadorlik tijorat banki
aksiyadorlik jamiyati shaklida faoliyat ko rsatuvchi kredit tashkiloti hisoblanadi.ʼ
Bank belgilangan tartibda O zbekiston Respublikasi hududida yuridik shaxs
ʼ
huquqini bermagan holda o z filiallarini va boshqa alohida bo linmalarini tashkil
ʼ ʼ
qilishga hakli, bank tomonidan ularga taqdim qilingan vakolatlar doirasida ularga
huquqlar berishi mumkin.
Bankning filiallari va boshqa alohida bo linmalari O zbekiston Respublikasi
ʼ ʼ
Markaziy bankining ruxsati bilan Kuzatuv kengashi qarori asosida tashkil qilinadi.
Bankning filiallari va boshqa alohida bo linmalari davlat tilidagi o z nomi yozilgan
ʼ ʼ
dumaloq muhrga, shtampga va o z nomidagi blankalarga ega.
ʼ

Bankning filiallari va boshqa alohida bo linmalari bank nomidan faoliyatʼ
yuritadilar. Bank o z filiallari va boshqa alohida bo linmalari faoliyati uchun
ʼ ʼ
javobgar bo ladi. Filiallar va boshqa alohida bo linmalar boshqaruvchilari bank
ʼ ʼ
tomonidan berilgan ishonchnoma asosida faoliyat yuritadilar. Bank nomidan
ishonchnoma Bank boshqaruvi raisi yoki uning vazifasini bajaruvchi shaxs
tomonidan beriladi.
Bankning filiallari va boshqa alohida bo linmalari o z faoliyatlarini Bank
ʼ ʼ
kuzatuv kengashi tasdiqlagan Nizom asosida amalga oshiradilar.
Bank O zbekiston Respublikasi Markaziy bankning ruxsati bilan
ʼ
O zbekiston Respublikasining amaldagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda
ʼ
mamlakat tashqarisida sho ba banklar va vakolatxonalar ochishi, filiallar tashkil
ʼʼ
etishi, banklarning kapitalida ishtirok etishi, shu jumladan chet el banklarini tashkil
etishi mumkin.
Sho ba banklar hamda vakolatxonalar ular ochiladigan va (yoki) tashkil
ʼ
etiladigan mamlakat qonun hujjatlariga muvofiq ochiladi va (yoki) filiallar tashkil
etiladi.
Bank bevosita ishlab chiqarish, savdo va sug urta faoliyati bilan
ʼ
shug ullanishga haqli emas, Banklar va bank faoliyati to g risidagi qonuni
ʼ ʼ ʼ
hujjatlarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.
Ushbu cheklov quyidagi hollarga nisbatan tatbiq etilmaydi:
– bank kartalari asosida naqd pulsiz hisob-kitoblar tizimlarida
foydalaniladigan ixtisoslashtirilgan uskunani va unga doir dasturiy
ta minotni sotish yoki ijaraga berishga;
ʼ
– o z aktivlarini sotishga;
ʼ
– chek daftarchalarini chiqarish, realizatsiya qilish va tarqatishga;
– sug urta tashkilotlari bo lgan O zbekiston Respublikasi rezidentlari nomidan
ʼ ʼ ʼ
sug urta shartnomasi tuzilishini tashkil etish bo yicha faoliyatni amalga
ʼ ʼ
oshirishga;
– bank o zi muassis bo lgan yuridik shaxslarga o z mol-mulkini mulkiy ijara
ʼ ʼ ʼ
(arenda) shartnomasiga muvofiq ijaraga berishga.

Bankka yuridik shaxslarni tashkil etish va (yoki) yuridik shaxslarning ustan
fondlaridagi (ustav kapitallaridagi) ulushlarni yoki aktsiyalarni olish
taqiqlanadi, bundan kuyidagilar mustasno:
– kredit, sugurta na lizing operatsiyalarini professional asosda amalga
oshiruvchi yuridik shaxslar;
– moliya bozori infratuzilmasining bir qismi bo lgan yoki banklarga axborotʼ
va maslaxat xizmatlarini ko rsatuvchi yuridik shaxslar;
ʼ
– qimmatli qog ozlar bozorida professional faoliyatni amalga oshiruvchi
ʼ
yuridik shaxslar;
– bankning kafolati ostida qimmatli qog ozlarni chiqarish va joylashtirish
ʼ
maqsadida mazkur bankning xorijda tashkil etiladigan sho ba tashkilotlari:v
ʼʼ
Ushbu nizomning 12-bandiga ko’ra:
Bank o z faoliyatida quyidagi bank operatsiyalarini amalga oshiradi:
ʼ
– pul mablag larini omonatlarga (depozitlarga) jalb etish;
ʼ
– to lovlarni amalga oshirish, shu jumladan bank hisobvaraqlarini ochmasdan
ʼ
amalga oshirish;
– jismoniy va yuridik shaxslarning bank hisobvaraqlarini, shu jumladan
banklarning vakillik hisobvaraqlarini ochish hamda yuritish;
– kreditlarni ularning qaytarilishi, foizliligi va muddatliligi sharti bilan o z
ʼ
nomidan o zining mablag lari hamda jalb etilgan mablag lar hisobidan
ʼ ʼ ʼ
berish;
– chet el valyutasi bilan naqd va naqdsiz shakllardagi operatsiyalar;
– jismoniy yoki yuridik shaxs bilan tuzilgan shartnoma bo yicha mol-mulkni
ʼ
ishonchli boshqarish;
– inkassatsiya va kassa xizmatlarini ko rsatish;
ʼ
– uchinchi shaxslar nomidan ularning majburiyatlari bajarilishini nazarda
tutuvchi kafolatlar berish va boshqa majburiyatlarni qabul qilish;
– uchinchi shaxslardan pul shaklidagi majburiyatlarning bajarilishini talab
qilish huquqini olish (faktoring);

– qimmatli qog ozlarni chiqarish, xarid qilish, sotish, ularning hisobiniʼ
yuritish va ularni saqlash, mijoz bilan tuzilgan shartnomaga binoan qimmatli
qog ozlarni boshqarish, ular bilan boshqa operatsiyalarni bajarish;
ʼ
– affinlangan qimmatbaho metallar sotib olish va sotish, shu jumladan
metallarni mas ul saqlash hisob varaqlarini hamda metallarning
ʼ
egasizlantirilgan (jismoniy bo lmagan) hisobvaraqlarini yuritish;
ʼ
– qimmatbaho metallardan yasalgan tangalarni sotib olish va sotish;
– hosilaviy moliya vositalari (derivativlar) bilan operatsiyalarni amalga
oshirish;
– hujjatlarni yoki qimmatliklarni saqlash uchun maxsus binolarni yoki
ularning ichidagi seyflarni ijaraga berish;
– lizing berish;
– qonun hujjatlarida nazarda tutilgan shakllarda qarzlar berish;
– moliyaviy operatsiyalar bilan bog liq maslahat xizmatlari ko rsatish;
ʼ ʼ
– aktivlar portfelini boshqarish;
– elektron pullarni chiqarish, ulardan foydalanish va to lash;
ʼ
– bank kartalarini berish va to lovlarga ishlov berish, bank kartalariga boshqa
ʼ
tashkilotlar, jumladan boshqa moliya institutlari bilan birgalikda xizmat
ko rsatish.
ʼ
Bank banklar va bank faoliyati to g risidagi qonun hujjatlariga muvofiq
ʼ ʼ
boshqa moliyaviy operatsiyalarni ham amalga oshiradi. Bank faoliyatini amalga
oshirish huquqini beruvchi litsenziyada ko rsatilmagan moliyaviy operatsiyalarni
ʼ
amalga oshirishga haqli emas.
Bank O zbekiston Respublikasi Markaziy bankning (keyinchalik «Markaziy
ʼ
bank» deb yuritiladi) ruxsatnomasi olinganidan keyin xizmatlar va
operatsiyalarning ayrim turlarini Markaziy bank tomonidan belgilangan talablarga
muvofiq autsorsingga topshirish huquqiga ega.
Bankning ustav kapitali miqdori 1 869 073 136 000 (bir trillion sakkiz yuz
oltmish to’qqiz milliard yetmish uch million bir yuz o’ttiz olti ming) so’m
miqdorida belgilangan. Ushbu summa nominal qiymati 1000 (bir ming so’m)

bo’lgan. 1 869 071 136 (bir milliard sakkiz yuz oltmish to’qqiz million yetmish
uch ming bir yuz o’ttiz olti) dona egasining nomi yozilgan oddiy aksiyalarga
bo’linadi.
Bank quyidagi huquqlarga ega (30-band):
- omonatlar va beriladigan kreditlar bo yicha foiz stavkalarini, qonunʼ
hujjatlariga asosan bank operatsiyalariga oid vositachilik haqi miqdorini
mustaqil belgilash;
- shartnoma asosida depozit va kreditlar shaklida boshqa banklarning
mablag larini jalb qilish hamda mablag larni depozit va kreditlar shaklida
ʼ ʼ
boshqa banklarda joylashtirish;
- hisob-kitob markazlari va vakillik hisobvaraqlari orqali hisob-kitoblarni
amalga oshirish;
- litsenziyada nazarda tutilgan boshqa moliyaviy operatsiyalarni bajarish; bank
operatsiyalari bo yicha to lov miqdorini mustaqil belgilash;
ʼ ʼ
- qarzni to lash bo yicha o z majburiyatlarini bajarmayotgan qarzdorning
ʼ ʼ ʼ
bankrotligi to g risida ish qo zg atish haqidagi ariza bilan iqtisodiy sudga
ʼ ʼ ʼ ʼ
murojaat qilishga haqli;
- litsenziyada, qonun hujjatlar va Bankning mazkur ustavida nazarda tutilgan,
o z moliya-xo jalik faoliyatini amalga oshirish uchun zarur bo lgan boshqa
ʼ ʼ ʼ
xatti-harakatlar va operatsiyalarni amalga oshirish.
Bank majburiyatlari quyidagilardan iborat (31-band):
- mablag larni Markaziy bankda zahiraga qo yish va belgilangan prudentsial
ʼ ʼ
normativlarga rioya qilish bo yicha Markaziy bank tomonidan belgilangan
ʼ
talablarni bajarish;
- kredit va lizing operatsiyalari bo yicha ehtimoliy yo qotishlarni qoplash
ʼ ʼ
uchun Markaziy bank tomonidan, ichki bank hujjatlarida belgilangan tartib
va miqdorlarda zahiralar tashkil etish;
- garov (shu jumladan mol-mulk shaklidagi), beriladigan kafolatlar, kafilliklar
va majburiyatlarning yetarliligini hisobga olgan holda beriladigan kreditlar
ta minlanishining ichki tartibini belgilash;
ʼ

- o z faoliyati to g risidagi axborotni qonun hujjatlarida belgilangan tartibdaʼ ʼ ʼ
oshkor etish;
- bankda ichki audit departamentiga ega bo lishini ta minlash;
ʼ ʼ
- “tenglik” tamoyiliga rioya qilish, ya ni barcha aktsiyadorlarga ularning
ʼ
ulushi, daromad darajasi, jinsi, irqi, dini, millati, tili, ijtimoiy kelib chiqishi,
shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qat i nazar bir xil munosabatda bo lishdir.
ʼ ʼ
Quyidagilar Bankning boshqaruv organlari hisoblanadi (43-band):
- Аktsiyadorlarning umumiy yig ilishi;
ʼ
- Bank kuzatuv kengashi;
- Bank boshqaruvi.
Bank kuzatuv kengashi va Bank boshqaruvi ushbu Ustav, bank ichki
hujjatlari, Аksiyadorlarning umumiy yig ilishi qarorlari va qonun hujjatlarda
ʼ
berilgan vakolatlar doirasida bank faoliyatiga rahbarlik qiladi.
Bank faoliyatini samarali tashkil etish va ustav kapitaliga xorijiy
investorlarni jalb etish, Bankni boshqaruv organlari, mehnat jamoasi vakillari
o rtasida o zaro munosabatlar tizimini ta minlash Bank aksiyadorlarining umumiy
ʼ ʼ ʼ
yig ilishi tomonidan tasdiqlanadigan Korporativ boshqaruv kodeksi va bankning
ʼ
boshqa ichki hujjatlari asosida amalga oshiriladi.
Bank boshqaruvi qonun hujjatlari, mazkur Ustav, bankning ichki hujjatlari
asosida harakat qiluvchi bankning kollegial ijro etuvchi organi bo lib, faoliyat
ʼ
strategiyasi va uni boshqarish tizimiga muvofiq bankning faoliyatiga operativ
boshqaruvni amalga oshiradi hamda bankning faoliyati uchun javobgarlikni to liq
ʼ
zimmasiga oladi.
Bank boshqaruvi qonun hujjatlari, ushbu Ustav va bank ichki hujjatlari bilan
Аktsiyadorlarning umumiy yig ilishi yoki Bank kuzatuv kengashi vakolatlariga
ʼ
kiruvchi masalalar bo yicha qarorlar qabul qilish huquqiga ega emas.
ʼ
Bank boshqaruv a zolari Bank kuzatuv kengashi tomonidan bir yil muddatga
ʼ
tayinlanadilar. Bank boshqaruvi a zolarini tayinlash xorijiy menejerlar ham
ʼ
ishtirok etishi mumkin bo lgan tanlov asosida amalga oshirilishi mumkin.
ʼ

Bank boshqaruvi a zolari ishchanlik obro siga, bank xatarlarini samaraliʼ ʼ
boshqarish, o z vakolatlari doirasida asoslangan qarorlarni qabul qilish uchun zarur
ʼ
bo lgan tajriba, bilim va ko nikmalarga ega bo lishlari lozim.
ʼ ʼ ʼ
Bank boshqaruvi 7 kishidan kam bo lmasligi kerak. Bank boshqaruvi
ʼ
tarkibiga Boshqaruv raisi, uning o rinbosarlari, bosh buxgalter va yuridik xizmati
ʼ
departamenti direktori kiradi. Bank boshqaruvi tarkibiga shuningdek, Bank
kuzatuv kengashining qaroriga asosan bankning asosiy bo linmalari rahbarlari
ʼ
kirishi mumkin.
Bank boshqaruvi raisi o z lavozimiga Bank kuzatuv kengashining qarori
ʼ
bilan tayinlanadi.
Boshqaruv raisi va Boshkaruv a zolari bilan shartnoma bank nomidan Bank
ʼ
kuzatuv kengashi raisi yoki Bank kuzatuv kengashi vakolat bergan shaxs
tomonidan uzaytirish yoki uni bekor qilish mumkinligi to g risida har yili qaror
ʼ ʼ
qabul qilish sharti bilan bir yil muddatga imzolanadi.
3. “ Mikrokredit banki” Qashqadaryo viloyati filialining samaradorligini
baholash. MOLIYA VA MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR jihatlarini
o’rganish.
Bugungi kunda “ Mikrokredit banki” Toshkent shahar filiali o’zida
mijozlariga maksimal darajada keng ko’lamli moliyaviy xizmatlarni taklif etuvchi,
ma’suliyatli hamda barqaror tashkilot degan nomga ega universal moliyaviy
institutdir. Ko’p yillik mehnat tajribasi bankka mijozlarning salmoqli sonini
shakllantirishga imkon berdi. So’nggi yillar davomida kichik biznesni va xususiy
tadbirkorlikni, kasanachilikni, yosh oilalarni va kollej bitiruvchilarini qo’llab -
quvvatlash bo’yicha davlat dasturlarida ishtirok etishning ijobiy tajribasi orttirildi.
Bank biznes ko’lamini barqaror o’sishini namoyish etmoqda va aktivlar va
mablag`lar hajmi va o’z moliyaviy natijalari va infratuzilmasining ko’lami
bo’yicha mamlakatimizning yirik banklari qatoridan joy olishga muvaffaq bo’ldi.
Ushbu o’sish O’zbekiston Respublikasi bank sohasining jadal rivojlanishi
sharoitida ro’y berdi. Bugungi kunda bank o’zida mijozlariga keng ko’lamli
xizmatlar taklif etuvchi universal moliyaviy institutni kasb etadi.

Soha rivojlanishining ushbu bosqichida faqat an’anaviy bank mahsulotlari bilan
amaliyot o’tkazish evaziga muvaffaqiyatga erishish ancha mushkul. Zamonaviy
bank sohasida texnologiyalar va mijozlar istaklari tez sur’atlar bilan o’zgarmoqda,
iqtisodiyot kundan-kunga narx-navoning o’zgaruvchanligiga va mavhumligiga
duch kelyapti, banklar o’rtasidagi raqobat oldingiga nisbatan ancha kuchli, tartibga
solishda talabchanlik ortmoqda, bank biznesining rentabelligi qisqarmoqda.
Shu munosabat bilan, bank rahbariyati tomonidan, bankni zamonaviy yuqori
texnologiyalarga asoslangan moliya institutga aylantirish bo’yicha ushbu strategik
reja ishlab chiqilgan edi.
Bozorda faoliyat yuritish mobaynida bank tomonidan o’tkazilgan ishlar:
Mijozlarning katta miqdori . Bank Toshkent shahar bo’yicha jismoniy
shaxslarga ham, shuningdek yirik tashkilotlarga ham xizmat ko’rsatadi.
K eng samaralilik qatori . Bank barcha turdagi moliya xizmatlarini
ko’rsatadi va har bir mijozga kompleks ravishda xizmat ko’rsatishni taqdim etishga
qodir.
Bankning ishdagi nufuzi. Bankka barcha toifadagi mijozlar
tomonidan juda katta ishonch bildirilmoqda. O’tkazilgan marketing tadqiqotlari
shuni ko’rsatmoqdaki, bank brendi juda kuchli va barchaga tanish, u sifat,
ishonchlilik, innovatsiyalar va muvaffaqiyat bilan bog`liq tasavvurni uyg`otadi.
Shu bilan birga, bank ishida bir qator kamchiliklar ham mavjud ,
ularni bartaraf etmasdan rivojlanish salohiyatini to’liq amalga oshirishning imkoni
yo’q. Bankning asosiy muammosi ma’nan eskirgan avtomatlashtirilgan bank tizimi
hisoblanadi, u tahliliy imkoniyatlarga ega emas, bu esa o’z navbatida quyidagi
kamchiliklar va cheklovlarga sabab bo’ladi:
Bank mijozlari haqida cheklangan va tizimlashtirilmagan
ma’lumotlar . Bankdan mijozlar haqida ma’lumotlarni yig`ish va uni saqlash
tizimi takomillashtirishni talab qilinadi. Bankda mijozlar haqidagi ma’lumotlarni
tahlil qiluvchi zamonaviy vositalar va har bir mijozga manzilli taklifni
shakllantirish uchun ushbu ma’lumotlardan foydalanish uslubi mavjud emas.
Ma’lumotlar hajmi o’zgarganda IT – tizimlarining uni y etarli

darajada qayta ishlay olmasligi . Bugun bankda murakkab ma’lumotlarni qayta
ishlash salohiyati yetarli darajada bo’lmagan IT – tuzilmasi mavjud, u mutlaqo
turli dasturiy majmualar, shu jumladan majmualarining butun boshli
to’plami bilan ifodalangan. Bunday takomillashtirilmagan tuzilmada mijozlarga
xizmat ko’rsatishda uzilishlar yuzaga kelishi mumkin va yuqori darajada inson
omili mavjud. Bu o’z ortidan nufuziga ta’sir qiluvchi xavflarni keltirib chiqaradi va
mijozlarning sodiqlik va ishonch darajasiga putur etkazadi. Bundan tashqari,
cheklovlari natijasida mahsulotni ishlab chiqish va uni bozorga olib chiqish
oralig`ida uzoq muddat talab etiladi, bu esa har doim ham mijozlarning
ehtiyojlarini o’z vaqtida qondirish imkonini bermaydi.
Boshqaruv jarayonlarining, hisobotlarning va xarajatlarni
boshqarish tizimining y etarli darajada avtomatlashtirilmaganligi.
Bundaymiqyosdagi bank boshqaruv hisobotini tuzishning, manbalarni
rejalashtirishning. Bundan tashqari, keyinchalik chiqimi eng ko’p sohalarni
qisqartirish va biznes
jarayonlarni optimallashtirish hamda bank samarali ishlashi uchun, har bir
amaliyotning va sotilayotgan mahsulotning juda yuqori aniqlik bilan tannarxini
aniqlash talab etiladi. Hozirgi vaqtda bunday tadbirlar qo’lda bajarilmoqda,
tahlillar natijasi esa o’zi bilan juda yuqori darajadagi xatolarni olib kelmoqda.
Mavjud rivojlanish salohiyati sharoitida bank oldida, shuningdek, bir qator
jiddiy tahdidlar mavjud, bir vaqtining o’zida ular keng imkoniyatlarga ham yo’l
ochib beradi:
Texnologiyalarni va mijozlarning xohish-istaklarini o’zgartirish.
Internet va mobil platformalar sohasida raqamli texnologiyalarning rivojlanishi
mijozlarning xohish – istaklarining va qaror qabul qilish shaklining o’zgarishiga
olib keldi, bular aynan quyidagilar: mijozlar, ayniqsa, jismoniy shaxslar uchun,
ularga qulay bo’lgan istalgan texnologiyadan foydalanib, yer sharining istalgan
nuqtasidan turib, bank xizmatlaridan kuniga 24 soat foydalanish imkoniyatiga ega
bo’lishi o’ta muhim ahamiyat kasb etmoqda;

- xizmat ko’rsatishning tezligiga va xizmatlarni shaxsiylashtirishga
bo’lgan talablar jiddiy tarzda o’smoqda;
- mijozlar bank xizmatlari ularning biznes – jarayonlari va kundalik
amaliyotlari bilan o’zaro bog`liqligi yanada ortishini istashmoqda;
- ijtimoiy tarmoqlarning va umuman internet makonining jadal
sur’atlarda rivojlanishi natijasida, mijozlar bank takliflari to’g`risida keragidan
ortiq ma’lumotlarga ega. Shu tarzda, qaror qabul qilishda his – hayajon va nufuz
ta’siri o’sib boradi. Bunday sharoitlarda an’naviy banking endi oldingi ahamiyatga
ega emas. Soha raqamli mahsulotlar va xizmatlar sotiladigan, masofadan xizmat
ko’rsatish kanallariga o’tmoqda. Shu bilan birga, texnologiyalarning rivojlanishi
barcha mijozlarga ham bir xilda ta’sir qilmaydi va bank mijozlarga xizmat
ko’rsatishning turli ko’rinishlariga ega bo’lishi lozim.
Keskin raqobat . Rentabellikning pasayishi va mijozlar ehtiyojlarining
o’zgarishi sharoitida banklar o’rtasida raqobat yanada kuchayadi. An’anaviy
biznes
modeliga ega banklar og`ir sharoitda qolishadi va bozorda o’z ulushini saqlab
qolish uchun, ular rivojlanishning yangi yo’nalishlariga moslashishiga to’g`ri
keladi. Davlat ishtirokidagi banklar davlat tomonidan ko’rsatilgan yordam,
mijozlarning katta bazasi va sotishning tarmoqlangan tizimi tufayli nisbatan
barqaror bo’ladi. Shuningdek, jismoniy shaxslar to’lovlariga xizmat ko’rsatish
sohasida yuqori texnologiyalarni qo’llab, bozorga bankka oid bo’lmagan
tashkilotlar
chiqmoqda. Banklarga nisbatan ularning tartibga soluvchi majburiyatlari kamroq
va jiddiy investistiyalarni texnologiyalarga va dasturiy ta’minotlarni ishlab
chiqishga ajratishadi.
Chakana xaridorlarda bundan keyin ham tayanch moliyaviy xizmatlarga
ehtiyoj saqlanib qoladi, ammo zamonaviy texnologiyalar tufayli 24/7 tartibidagi
xizmatlardan foydalanish, bank bilan yuqori tezlikda o’zaro hamkorlik qilish va
yakka tartibdagi yondashuv o’ta muhim bo’lib qoladi. Aholining moliyaviy
jihatdan bilimlari yanada oshadi va bank xodimlari bilan bevosita muloqotga

kirishmasdan, masofaviy kanallardan foydalanishni afzal ko’rishadi. Internet
tufayli mijozlar uchun turli banklarning xizmatlari va takliflarini taqqoslash va
o’zi tanlashi oson bo’ladi. Bir vaqtning o’zida, ma’lumotlarning ko’pligi tufayli,
bankni tanlash to’g`risida qaror qabul qilishda his – hayajon va nufuzga oid
omillar birinchi o’ringa chiqadi.
4-rasm. “ Mikrokredit banki” Qashqadaryo viloyati filialining bank
xizmatlaridan foydalanuvchilar soni. 7
Diagrammadan ko’rishimiz mumkinki, “Xalq banki” G’uzor tumani filialining
mijozlarga xizmat ko’rsatish sifati orqali mijozlar soni yildan yilga oshgan.
1-jadval
2019 yil sentabr holatiga muomaladagi bank plastik kartalari, terminallar,
bankomat va infokiosklar hamda 2019 yil yanvar-aprel oylari davomidto‘lov
terminallari orqali tushgan tushumlar to‘g‘risida ma’lumot. 8
Muomaladagi bank plastik kartalari soni
562 491
O‘rnatilgan to‘lov terminallari
soni 5 971
O‘rnatilgan bankomat va infokiosklar soni
2 671
2019 yil yanvar-aprel oylari davomida to‘lov
terminallari orqali tushgan tushumlar
(mln.so‘mda) 979 354
7
c
8
https://cbu.uz/oz/ - O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy sayti ma’lumotlari.

“ Mikrokredit banki” Qashqadaryo filialining qo’lga kiritgan yutuqlari:
2020-yilda iste'molchilar tomonidan berilgan ovozlar natijalariga ko'ra,
“ Mikrokredit banki” filiallari o’rtasida eng yaxshisi deb saralandi.
2020-yilda Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi tomonidan «Bank
faolligi indeksi» ishlab chiqilgan bo'lib, u xususiy sektorning bank aktivlaridagi
ulushini, bank sektoridagi islohotlar va transformatsiya jarayonlarining
samaradorligini muntazam ravishda baholashga imkon beradi. “Xalq banki”
umumiy reytingda va moliyaviy vositachilik va daromadlilik bo'yicha reytinglarida
birinchi o'rinni egalladi. Omonat va muddatli depozitlarning bankdagi kreditlar
umumiy hajmiga nisbati 82% gacha o'sdi. Ushbu ko'rsatkich respublika bo'yicha
o'rtacha ko'rsatkichdan ancha yuqori bo'lib, bu nafaqat bankning yuqori
samaradorligini, balki bankka murojaat qiladigan odamlarning katta ishonchidan
dalolat beradi.
2019 yil 11 iyun — Xususiy sektorni rivojlantirish bo'yicha Islom
Korporatsiyasi (XSRIK) bankda Islomiy darcha yaratish bo'yicha «Xalq banki»
ATBga texnik maslahat xizmatlarini ko'rsatish to'g'risida shartnoma imzoladi.
2015 yilda har yilgi “BankExpo-2015” ko’rgazmasida “Eng texnologik
stend” tanlovida g`olib bo’lgan.
2018-yil 18 - sentabr kuni “Islom Taraqqiyot Banki guruhi kuni”
konferensiyasi bo lib o tdi, unda “Kapitalbank” Xususiy sektorni rivojlantirishʻ ʻ
bo yicha Islom korporatsiyasi tomonidan moliyalashtirish liniyasidan foydalanish
ʻ
bo yicha eng yaxshi hamkor deb e tirof etildi. Tadbir doirasida “Xalq banki” bilan
ʻ ʼ
Islom taraqqiyot banki guruhi tashkilotlari o’rtasida “O zaro hamkorlik
ʻ
shartnomalari” imzolandi.
Bank tizimi mamlakatning iqtisodiy xavfsizligini ta'minlash, shuningdek,
davlatning iqtisodiy va ijtimoiy hayotining barcha muhim ahamiyatga ega, chunki
har qanday mamlakatning bank tizimi iqtisodiyotning barcha tarmoqlari, aholi,
davlat hokimiyati organlari bilan o'zaro hamkorlik qilib, ularga muayyan ta'sir
ko'rsatadi.

Milliy bank tizimi rivojlanishini ta`minlashning zamonaviy usullaridan
foydalanish hozirgi kunda respublikamizda amalga oshirilayotgan iqtisodiyotni
modernizatsiyalash va tarkibiy o`zgarishlar jarayonida zaruriyat hisoblanmoqda.
O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev ushbu zaruriyat haqida
quyidagicha ta’kidlaganlar: “Iqtisodiyotni rivojlantirishda puxta va barqaror bank-
moliya tizimi ulkan ahamiyatga ega. Biz aholi va tadbirkorlik subyektlarining bank
tizimiga ishonchini kuchaytirmasdan turib, “yashirin iqtisodiyot”dan to’liq xalos
bo’la olmaymiz. 2018-yilda bank tizimi faoliyatini rivojlantirish bo’yicha
belgilangan vazifalarni amalga oshirishda banklar bilan tadbirkorlik subyektlari
o’rtasida samarali va o’zaro manfaatli hamkorlik munosabatlarini ta’minlash
masalalariga asosiy e’tiborni qaratish zarur” 9
.
Bankning iqtisodiy xavfsizligiga ta’sir qiluvchi omillar:
- Yuqori sifatli aktivlarni tashkil etish va daromadlilikning doimiy maqsadli
darajasini taxminlash imkonini beradigan tavakkalchilikning faqat shunday
xarakteriga yo‘l qo‘yish ;
- Yuqori sifatli kredit portfelini ta’minlovchi kredit xodimlarining yuqori
malakali jamoasini tashkil etish;
- Bankning strategik maqsadlariga muvofiq keladigan iqtisodiy jihatdan
istiqbolga ega, rentabelli loyihalarni moliyalashtirish uchun ssudalar berish;
- Kredit resurslarini jalb etish muddatlaridan kelib chiqqan holda kreditlashni
amalga oshirish ;
- Bank mijozlari bilan uzoq muddatli, daromad keltiruvchi munosabatlarni
rivojlantirishga ko‘maklashish;
- Yuqori darajada raqobatbardosh, biroq kreditlashning asossiz, shuningdek,
bank amaliyotida vaqtinchalik istiqboli bo‘lmagan usullardan foydalanishdan
chekinish.
Shuningdek, har bir mamlakat iqtisodiyotining qon tomiri, deb e’tirof etilgan
bank tizimi aynan bank aktivlarini to’g’ri boshqarish, bank mijozlariga xolisona
9
Sh.M. Mirziyоyеvning 2017-yil 22-dеkаbrdаgi Оliy Mаjlis Sеnаti vа Qоnunchilik pаlаtаsi а’zоlаrigа
murоjааtnоmаsi.

xizmat ko’rsatish, to’lovga qobiliyatlilik darajasini haqqoniy baholash, bank
siyosatini odil yuritilishi, valyuta operatsiyalarining oqilona tashkil qilinganligi,
bank zaxira kapitalini samarali boshqarish kabi masalalarga bog’liq. Ma’lum bir
darajada global inqirozning asoratlarini kamaytirish sharoitida mamlakat bank
tizimini barqaror faoliyat yuritishini ta’minlash maqsadida jahon mamlakatlari
miqyosida orttirilgan tajribalarni o’rganish va yo’l qo’yilgan kamchiliklarni
takrorlamaslik hamda ular erishgan yutuqlarni tijorat banklari amaliyotiga joriy
yetish maqsadga muvofiqdir.

Xulosa.
Ushbu hisobot orqali shuni xulosa qilish mumkinki, mamlakatimiz
iqtisodiyotining yetakchi tarmog’i bo’lmish bank tizimimiz bugungi kun zamon
talabiga javob berishi uchun o‘z faoliyatida zamonaviy texnologiyalarni qo‘llashi
birinchi darajali dolzarb masala hisoblanadi. Xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar, kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan elektron tijorat va elektron
to‘lovlar imkoniyatlaridan oqilona foydalanilganligi tufayli tijorat ishida
hamkorlarni topish, shartnomalarni tuzish, tashqi bozorga tezkor chiqishda keng
imkoniyatlar yaratilib, ushbu imkoniyatlar ularning raqobatbardoshligini
oshirishda asos bo‘lib xizmat qilmoqda. O‘z navbatida, bunday holat milliy
iqtisodiyotimizning barqarorligini ta’minlamoqda. Shunday ekan, ushbu sohani
yanada kengaytirish, bank mijozlari uchun qulay imkoniyatlar yaratishda tinmay
izlanishlar olib borish lozim, deb o‘ylayman. Bizga ma’lumki, har bir sohada
raqobat muhiti mavjud bo’lganidek, bank tizimida ham raqobat mavjud, ya’ni
baklarimiz mijozlar jalb qilish borasida raqobatlashishadi. Shunday ekan,
banklarimiz doimo mijozlarga qulaylik yaratib, ularning e’tiborini qozonish
maqsadida yangi zamonaviy bank xizmatlarini taklif qilib borishlari zarur.
“ Mikrokredit banki”ni yanada rivojlantirish va yakuniy natijalarga erishish
maqsadida quyidagi yo’nalishlarda chora-tadbirlar amalga oshirilib kelinmoqda.
- bank faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish tizimini xalqaro andoza va
me’yorlar, jumladan, bank nazorati bo’yicha Bazel qo’mitasining yangi
tavsiyalari (Bazel III) asosida takomillashtirish;
- bank tomonidan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini
moliyaviy qo’llab-quvvatlash bo’yicha ishlarni yanada faollashtirish;
- ko’rsatilayotgan bank xizmatlari turlarini ko’paytirish va sifatini yanada
yaxshilash, xususan, bank infratuzilmasini rivojlantirish, ayniqsa, qishloq
joylarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng qo’llagan holda
masofadan turib bank xizmatlarini ko’rsatish ko’lamlarini yanada
kengaytirish.
Ushbu hisobot orqali quyidagi takliflarni ber moqchiman :

- kredit siyosatini ishlab chiqish va amaliyotga tadbiq etishdagi muammolarni
bartaraf etish zarur;
- b ank mijozlari haqida cheklangan va tizimlashtirilgan ma’lumotlar bazasini
yaratish;
- Ma’lumotlar hajmi o’zgarganda IT – tizimlarining uni yetarli darajada qayta
ishlashi uchun sifatli va zamon talabiga mos texnologiyalardan foydalanish;
- Boshqaruv jarayonlarining, hisobotlarning va xarajatlarni boshqarish
t izimining yetarli darajada avtomatlashtiri sh.
Kredit siyosatini ishlab chiqish va amaliyotga tadbiq etishdagi quyidagi
muammolarni bartaraf etish zarur:
- kreditlarni maqsadga muvofiq ishlatilmaslik hollariga yo’l qo‘yilmoqda;
- m ijozning kreditga layoqatlilik darajasi yetarli o ’ rganilmasdan unga
ishonchli kreditlar berish hollari mavjud ;
- b anklarda kreditlarning asosiy summasi kredit to ’ lash muddatining so ’ ngida
amalga oshirilyapti va kredit grafigi kupol ravishda uzib kelinmo q da .
Ushbu muammolarni bartaraf qilish uchun takliflar:
- t ijorat banklarining uzoq muddatli investitsion kreditlari hajmini oshirish
yo ’ li bilan ularning moliyaviy barqarorligini mustahkamlash zarur;
- kreditlar bo‘yicha ta’minotga olingan ta’minot manbalari bank tomonidan
kreditni qoplashning asosiy manbai deb hisoblanmasligi kerak, ta’minot
manbasi kreditni to‘lashni ikkilamchi manbai sifatida qaralishi kerak;
- u chinchi shaxsning kafolati ostida kredit berish amaliyotini qisman
kamaytirish va uchinchi shaxsning kafolati ostida kredit berish tizimini
takomillashtirish .
Xulosa o’rnida shuni aytish mumkinki, “ Mikrokredit banki” Qashqadaryo
viloyati filiali jismoniy shaxslarga ko’rsatayotgan xizmat sifatini yanada oshirishi,
zamon talabiga mos texnologiya va dasturiy ta’minotlardan foydalanib
ma’lumotlar bazasini elektronlashtirish ishlarini yo’lga qo’yish kerak deb
o’ylayman.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1. Prezidentimizning 2018-yil 22-noyabrda o'tkazilgan bank tizimidagi
muammolarga bag‘ishlangan videoselektordagi nutqi.
2. O‘zbekiston Respublikasining 25.04.2018-yilda qabul qilingan “Banklar
va bank faoliyati to‘g‘risida”gi qonuni(2019-yil 5-noyabrdagi O‘RQ-580-sonli
Qonuniga muvofiq yangi tahrirda qabul qilingan).
3. O’zbekiston Respublikasining “Bank siri tog’risida”gi qonuni (30.08.2003
da qabul qilingan).
4. “ Mikrokredit banki” nizomi(tahriri: 27.01.2020 da amalga oshirilgan).
5. https://president.uz/uz - O'zbekiston Respublikasi Prezidentining ramiy
veb sayti (Prezident matbuot xizmati).
6. https:/lex.uz/ - O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari milliy bazasi.
7. https://cbu.uz/oz/ - O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki rasmiy sayti
ma’lumotlari.
8. https:// Mikrokredit banki.uz/ - “ Mikrokredit banki” ning rasmiy veb
sahifasi.

Mikrokredit Banki

Sotib olish