Milliy bank hisobot - Iqtisodiyot - Infografika

Dokument ma'lumotlari

Narxi	50000UZS
Hajmi	142.0KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	12 May 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Infografika
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Kamron Zaripov

Ro'yxatga olish sanasi 30 Noyabr 2023

220 Sotish

Milliy bank hisobot

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TOSHKENT
DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI
“BANK ISHI” KAFEDRASI
4-kurs 60410500 – “Bank ishi va auditi” bakalavriat ta’lim yo‘nalishi
4-kurs guruh talabasi
ning
AMALIYOT DAFTARI
Toshkent- 2024

5- kurs guruh talabasi
ning
(ismi- sharifi)
Amaliyot joyi (amaliyot obyektining to‘liq nomi va manzili)
Amaliyot o‘tash muddati yil « » dan yil « »
gacha
Universitetdan tayinlangan rahbar

(ismi- sharifi)
Kafedra mudiri M.Rustamov

(imzo)
Talaba
yil « »

da amaliyot joyiga keldi.
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi)
Bank (filiali) rahbari

(ismi- sharifi) (imzo)
(muhr o‘rni)

AMALIYOT O‘TASH REJA JADVALI
№ Amaliyotning namunaviy mavzulari Ish
kunlari
soni
1. Milliy bankning umumiy faoliyati bilan tanishish. 5
2. Milliy bankning (Yashnobod filiali)da mijozlar bazasini o’rganish.
Bank mijozlariga ko’rsatiladigan bank xizmatlari turlari bilan
tanishish. 5
3. Тijorat banki tomonidan mijozlarga bank hisobvaraqlarini ochish
tartibi va ularning turlari bilan tanishish. Depozit (omonat)
operatsiyalarini amalga
oshirish tartibi. 5
4. Тijorat banki (Yashnobod)da hisob-kitob operatsiyalarini amalga
oshirish usullari bilan tanishish. Тijorat banki (filiali)da 1- va 2-
kartotekalarni hisobga olish va yuritish tartibini o’rganish. 5
5. Тijorat banki (Yashnobod)ning plastik kartochkalar bo’yicha
operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari bilan tanishish. Bank
tomonidan plastik kartochkalar bo’yicha ko’rsatiladigan bank
xizmatlarini o’rganish. 5
6. Tijorat banklari passivlari operatsiyalari va bank faoliyatining
asosiy ko‘rsatkichlarining dinamikasi va tahlili(yillik moliyaviy
hisoboti bo‘yicha statistik ma’lumotlarni yig‘ish) 10
7. Tijorat banklari aktivlari tarkibi va ularning joylashishi
hamda sifatining tahlili
(yillik moliyaviy hisoboti bo‘yicha statistik ma’lumotlarni yig‘ish) 10
8. Bank tomonidan xo‘jalik subyektlarini kreditlash tartibi va
mijozni kreditga layoqatliligini baholash tahlili
(yillik moliyaviy hisoboti bo‘yicha statistik ma’lumotlarni yig‘ish) 5
9. Pul muomalasini tashkil etish, ular bo‘yicha me’yoriy-
huquqiy hujjatlar bilan tanishish va o‘rganish 5

(yillik moliyaviy hisoboti bo‘yicha statistik ma’lumotlarni yig‘ish)
10. Tijorat banklari tomonidan valyuta operatsiyalarini amalga oshirish
tartibi va tahlili
(yillik moliyaviy hisoboti bo‘yicha statistik ma’lumotlarni yig‘ish) 5
11. Bankning daromadlari, xarajatlari va foydasini shakllanishi va
ularning tahlili, mavjud muammolar va ularni hal etish maqsadida
amalga oshirilayotgan islohotlarning asosiy yo‘nalishlari va
mazmunini o‘rganish (yillik moliyaviy hisoboti bo‘yicha statistik
ma’lumotlarni yig‘ish) 10
12. Tijorat banklarining yangi xizmat turlari va uning qo‘llanilish
amaliyoti hamda xorijiy davlatlarning ayni shu tizimdagi
ko‘rsatkichlari bilan qiyosiy tahlilini amalga oshirish
(yillik moliyaviy hisoboti bo‘yicha statistik ma’lumotlarni yig‘ish) 5
Jami 75
Universitetdan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

1- mavzu. Milliy bankning umumiy faoliyati bilan tanishish.
"O zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki"ʻ
aksiyadorlik jamiyati — O zbekistonning
ʻ universal tijorat banki , aktivlar hajmi
bo yicha mamlakatning eng yirik, loyihaviy moliyalashtirish, universal
ʻ
tijorat, investitsion va jamg arma bank funksiyalarini birlashtiruvchi bank
ʻ
hisoblanadi.
Bank faoliyatining asosiy yo nalishlari O zbekiston Respublikasi
ʻ ʻ
Hukumatining xalqaro iqtisodiy munosabatlar sohasidagi siyosatini amalga
oshirish, boshqa mamlakatlar bilan iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish va
mustahkamlashga, respublikaning eksport salohiyatini kengaytirishga, tovar va
xizmatlarning eksport va import tuzilmalarini yaxshilashga ko maklashish, tashqi
ʻ
iqtisodiy faoliyatga xizmat ko rsatish, valyuta mablag larini to plash, valyuta
ʻ ʻ ʻ
manfaatlarini himoya qilishdan iborat.
O zining keng miqyosli infratuzilmasi Bank O zbekiston Respublikasida
ʻ ʻ
o tkazilayotgan iqtisodiy islohotlarga ko maklashib, faol qo llab-quvvatlab
ʻ ʻ ʻ
bormoqda.
Tarixi. O zbekiston Respublikasi Prezidenti
ʻ I. Karimovning qarori bilan
1991-yil 7-sentabrda tashkil topgan. O z faoliyatini bank
ʻ 1991-yil yilning 7-
oktabridan yuz nafar xodimlarda boshlagan. Milliybankning birinchi idorasi
Oxunboboyev ko chasi 23 uy manzilida joylashgan.
ʻ
1992-yili bank mamlakat xalqaro hisob-kitoblarining qariyb 95%ini amalga
oshiradi, bu dunyoning yetakchi banklari bilan korrespondentlik munosabatlar
tarmog ini rivojlantirishga yordam bergan. Yilning oxiriga kelib ushbu tarmoq 83
ʻ
nafar xorijiy banklardan iborat bo lgan. Boshqaruv raisi R. Azimov hukumat
ʻ
tomonidan O zbekiston nomidan ETTB boshqaruvchisi etib tayinlangan.
ʻ
O zbekiston ETTB strategiyasi ma qullovini olgan MDXdagi to rtinchi mamlakat
ʻ ʼ ʻ
hisoblanadi. ETTB kichik va o rta biznesni qo llab-quvvatlash uchun 60 mln.
ʻ ʻ
AQSh dollari miqdoridagi birinchi kredit liniyasi bilan ochildi.
1993 yili xorijiy banklar bilan hamkorlik faol rivojlana boshlandi.
Dunyoning 35 mamlakatlarining 120 nafar banklari bilan, jumladan MDX

mamlakatlari: Rossiya, Ukraina va Qozog iston banklari bilan korrespondentlikʻ
munosabatlari o rnatildi. O MB moliyaviy telekommunikatsiyalarning SWIFT,
ʻ ʻ
REUTERS, DOW, JONES, TELERATE, BLOOMBERG FINANCE xalqaro
tizimiga qo shildi. O MBning yangi baland binosining poydevoriga kapsula
ʻ ʻ
qo yildi va uning qurilishi boshlandi.
ʻ
1994-yili bank Toshkentda va O zbekiston Respublikasining viloyat
ʻ
markazlarida EKV xarid qilish va sotish, MDX mamlakatlarining yo l cheklari va
ʻ
valyutalalrini milliy valyutaga almashtirish operatsiyalarini bajaruvchi 100 dan
ortiq ixtisoslashtirilgan ayirboshlash shahobchalarini ochdi. Bank o ziga chet el
ʻ
kreditlari va investitsiyalarini jalb qilish va ularga xizmat ko rsatish bo yicha
ʻ ʻ
davlat agenti vazifalarini bajarish zimmasini oladi.
1995-yili O zbekiston Banklar assotsiatsiyasini tuzishda bank asosiy
ʻ
ta sischi bo lib xizmat qildi. 1996-yili xodimlar soni 2000 kishiga yeti. Shu
ʼ ʻ
yilgacha sanoatning eksportga qaratilgan sohalarini ifoda etgan mijozlar bazasi
kichik va hususiy korxonalar hisobiga kengayishni boshladi. 1997-yili xodimlar
soni 3,4 ming kishiga oshdi.
1998-yili bank Osiyo Banklari Assotsiatsiyasiga (OBA) a zo bo ldi. Milliy
ʼ ʻ
bank O zbekistonda va Markaziy Osiyoda birinchilardan bo lib xisob-kitoblarning
ʻ ʻ
xalqaro standartlariga muvofiq bo lgan yangi hisob-kitoblar rejasiga o tdi. Bank
ʻ ʻ
shaxsiy kapitalining 571 mln. AQSh dollarigacha oshirilishi unga dunyoning 500 ta
yirik banklari orasiga kirish imkonini berdi va bank operatsiyalarini o tkazish
ʻ
uchun qoshimcha bazani yaratdi. Korrespondentlik tarmog i 432 ta bankkacha
ʻ
oshdi, shulardan 30 ta bank O zbekistonda va 402 tasi-dunyodagi 66 nafar
ʻ
mamlakatlarning xorijiy banklari hisoblanadi. Yilning oxirida rahbariyat o zgardi-
ʻ
R. Azimov moliya vaziri etib tayinlandi, uning davomchisi etib esa O zbekiston
ʻ
Respublikasi Prezidentining qarori bilan, bundan oldin oxirgi bir yarim yil ichida
O zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalar vaziri o rinbosari bo lib
ʻ ʻ ʻ
ishlagan Zaynutdin Mirxodjayev tayinlandi.
1999-yili Osiyo Banklar Assotsiatsiyasi va ADFIAP bilan hamkorlikni
rivojlantirishga asos solindi. Osiyo moliyaviy hamjamiyati uchun mamlakat

iqtisodiyotining salohiyatini ochishga qaratilgan yirik forumlarni, konferensiyalarni
birgalikda O zbekistonda o tkazish, muayyan loyihalarni, o quv dasturlariniʻ ʻ ʻ
amalga oshirishdagi sheriklik borasidagi kelishuvlarga erishildi. Kapital yetarligi
ko rsatkichi bo yicha bank dunyoning 50 ta yirik bankalari orasida o z
ʻ ʻ ʻ
pozitsiyasiga ega.
2000-yili Osiyo Banklar Assotsiatsiyasi (OBA) va Osiyo va Tinch okeanini
rivojlantirish institutlari assotsiatsiasi (ADFIAP) a zosi bo lib, O MB ADFIAP
ʼ ʻ ʻ
direktorlari kengashining majlisini o tkazdi. Shu yilning o zida bank o zining
ʻ ʻ ʻ
„O MB-Osiyo“ professional futbol klubiga aspos soldi.
ʻ
2001-yili xorijiy moliyaviy institutlarning qariyb 120 nafar delegatsiyalari
bankka tashrif buyurdi. Korrespondentlik tarmog i 500 ta bankkacha kengaytirildi,
ʻ
jumladan dunyoning 66 ta mamlakatlaaridan 472 nafar xorijiy va O zbekistonning
ʻ
28 nafar banki. Bankning internet sayti ishga tushirildi.
2003-yili bank korporativ obligatsiyalar anderraytingini joriy qildi. Bank
debyuti o zbek fond birjasi ishtirokchilari tomonidan baholanib, „Eng anderrayting
ʻ
kompaniyasi“ unvoni bilan taqdirlandi. 2004-yili bank tomonidan ochiq xalqaro
tender chog ida tanlangan „Globus“ avtomatlashtirilgan bank tizimini joriy qilish
ʻ
ishlari yakunlandi. Xuddi shu yili yangi mahsulot-uyda saqlash uchun „American
Express“ cheklari realizatsiya qilindi. 2005-yildan boshlab bank Shanxay
hamkorlik tashkiloti Banklararo birlashmasining a zosi bo ladi va shu paytdan
ʼ ʻ
boshlab birlashma doirasida o tkaziladigan barcha tadbirlarda ishtirok etib, SHTX
ʻ
BABning barcha a zolari bilan hamkorlik qilishni boshlaydi.
ʼ
2006-yili bank 70 turdan ortiq chakana xizmatlar ko rsatgan, Western Union
ʻ
tizimi orqali pul o tkazmalarini amalga oshirgan. Aprel oyida
ʻ „Asia-Invest
Bank“ sho ba bank bilan birgalikda O MB tomonidan tezkor pul o tkazmalarining
ʻ ʻ ʻ
„AsiaExpress“ shaxsiy tizimi joriy etildi. 2009-yili „Ekspert PA“ reyting agentligi
tomonidan Milliy bankka yuqori kredit layoqatligi darajasi berildi („A“ reytingi).
2010-yili korrespondentlik tarmog i 657 ta bankga ko payadi, shulardan 30 nafari
ʻ ʻ
O zbekiston banklari va 627 nafari-75 ta dunyo mamalakatlaridagi xorijiy banklar.
ʻ

2012-yili bank balansiga 66 ta iqtisodiy nobarqaror korxonalarning mol-
mulklari topshirildi, bankrot-korxonalarga kiritilgan investitsiyalar 116,2 mlrd
so mni tashkil etdi. 2013-yili Milliy bank kredit portfelining summasi 5,32 trillionʻ
so mni tashkil etdi. Xizmat ko rsatiladigan mijozlar soni 3 mln dan oshdi.
ʻ ʻ
2014-yil 1-yanvardagi ma lumotlarga ko ra, Milliybank kredit portfelining
ʼ ʻ
summasi 6,8 trln so mni tashkil etdi. Bank balansiga 68 ta iqtisodiy nobarqaror
ʻ
korxonalarning mol-mulki topshirildi, bankrot-korxonalarga kiritilgan
investitsiyalar 208 mlrd so mni tashkil etdi. Korrespondentlik tarmog ida 670
ʻ ʻ
nafardan ortiq xalqaro banklar bo lgan.
ʻ
2018-yilning dekabr oyida O zbekistonda ilk marta Visa International va
ʻ
„O zbekiston havo yo llari“ Milliy aviakompaniya bilan birgalikda MAK O MB
ʻ ʻ ʻ
Visa va Visa Platinum kobrend kartalarining emissiyasi yo lga qo yildi.
ʻ ʻ
2019-yilning iyul oyida Milliy bank eksklyuziv imtiyozlari va imkoniyatlari
bo lgan premium sinfidagi O zbekistondagi birinchi Visa Infinite kartasini
ʻ ʻ
chiqardi.
Bank faoliyatiga korporativ boshqarishning zamonaviy umumiy qabul
qilingan tamoillarini joriy qilish maqsadida, O zbekiston Respublikasining 2019-
ʻ
yil 30-noyabrdagi PQ-4540-sonli „O zbekiston Respublikasining tashqi iqtisodiy
ʻ
faoliyat Milliy banki“ unitary korxonasini aksiyadorlik jamiyati shaklida qayta
tashkil etish chora-tadbirklari to g risidagi" qaroriga muvofiq, O MB „O zbekiston
ʻ ʻ ʻ ʻ
Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki“ aksiyadorlik jamiyatiga
(„O MB“ AJ) qayta tashkil etildi.
ʻ
Prezidentning mazkur qaroriga muvofiq, davlat nomidan Moliya vazirligi va
O zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg armasi „O MB“ AJning
ʻ ʻ ʻ
ta sischisi hisoblanadi. Shuningdek, „O MB“ AJ qayta tashkil etiladigan
ʼ ʻ
O zmilliybankning huquqlar, majburiyatlar va shartnomalar, jumladan xalqaro
ʻ
shartnomalar bo yicha huquqiy vorisi hisoblanadi.
ʻ
2020-yili O zmilliybank o zining rivojlanishi tarixida muhim qadamini
ʻ ʻ
qo ydi-London fond birjasida 4,85% stavka bo yicha 5 yillik 300 mln AQSh
ʻ ʻ

dollari miqdoridagi debyut yevroobligatsiyalarni muomalaga chiqarish orqali
xalqaro kapital bozoriga chiqishga erishdi.
O zmilliybank tomonidan yevroobligatsiyalarning muvaffaqiyatliʻ
joylashtirilishi Bank va bank sohasi uchun ham, umuman O zbekiston uchun ham
ʻ
muhim yutuqlardan bo ldi.
ʻ
Yevroobligatsiyalarni chiqarish jarayonini tashkil etish uchun bank
tomonidan O zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan birgalikda xalqaro tan
ʻ
olingan anderrayter-banklar, auditorlik va yuridik maslahatchilar tanlab olingan:
— anderrayter-banklar-Citibank ( AQSh ), Natixis (Fransiya), SMBC
( Yaponiya ), Gazprombank ( Rossiya );
— auditorlik kompaniya-Ernst&Young;
— yuridik maslahatchilar-Dentons va Linklaters;
— mahalliy ko-menejer- „Ipoteka-bank“ ATIB.
Ushbu mablag lardan kelgan tushumlar yirik investitision loyihalarni amalga
ʻ
oshirishga hamda infratuzilmani va xizmatlar sohasini rivojlantirishga
yo naltirilgan.
ʻ
Bundan tashqari, jalb qilingan mablag lar lizing xizmatlarini taqdim etish
ʻ
orqali kichik va hususiy tadbirkorlik loyihalarini moliyalashtirishga va boshqa
tijorat banklari bilan birgalikdagi investitsion loyihalarni moliyalashtirishga
ajratilgan.
O‘zb е kiston R е spublikasi Pr е zid е ntining “O‘zb е kiston R е spublikasi Tashqi
iqtisodiy faoliyat milliy banki” unitar korxonasini aksiyadorlik jamiyati shaklida qayta
tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2019 yil 30 noyabrdagi PQ-4540-sonli qaroriga
asosan O‘zmilliybank aksiyadorlik jamiyati shaklida qayta tashkil etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi va O‘zb е kiston
R е spublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi davlat nomidan "O‘zmilliybank" AJning
ta’sischisi hisoblanadi.

"O‘zmilliybank" AJ faoliyatining asosiy vazifalari va yo‘nalishlari:
 xorijiy kr е dit liniyalari, xalqaro kapital bozoridagi r е surslar, xorijiy
inv е storlar mablag‘larini jalb qilish orqali iqtisodiyotning ustuvor s е ktorlarida yirik
inv е stitsion loyihalarni faol ravishda kr е ditlash;
 xizmat ko‘rsatish sifati va t е zkorligini oshirish uchun innovatsion moliyaviy
mahsulotlarni joriy etish;
 kichik bizn е s va xususiy tadbirkorlik sub’yektlariga bank xizmatlarini,
shuningd е k, tashqi iqtisodiy faoliyat masalalarida moliyaviy maslahatlar b е rish va axborot
ko‘magini ko‘rsatish;
 aholiga chakana bank xizmatlari ko‘rsatishni rivojlantirish, shu jumladan
axborot-kommunikatsiya t е xnologiyalaridan foydalangan holda bank xizmatlarining yangi
turlarini joriy etish;
 birinchi navbatda milliy valutadagi uzoq muddatli mablag‘larni safarbar
qilish hisobiga bank faoliyatini moliyalashtirish manbalarini div е rsifikatsiya qilish;
 savdo-eksport moliyalashtirish bizn е si mahsulotlarini rivojlantirish va uning
g е ografiyasini k е ngaytirish, shuningd е k, r е spublikaning eksport salohiyatini rivojlantirish
dasturlarini qo‘llab-quvvatlash, eksport qiluvchilarga konsalting xizmatlarini taqdim etish;
 korporativ mijozlarga inv е stitsion banking, jumladan ichki va tashqi
bozorlarda qimmatli qog‘ozlarni chiqarish va joylashtirish xizmatlarini ko‘rsatish.
Shuni ta kidlash muhimki, xalqaro moliya bozoriga chiqish mahalliyʼ
emitentlar uchun AQSh dollaridagi narx orientirini yaratish hamda
yevroobligatsiyalardan tushgan mablag larni XMI va xorijiy banklarning mavjud
ʻ
kredit liniyalariga qo shish hisobiga moliyalashtirish manbalarini diversifikatsiya
ʻ
qilish imkonini berdi.
2021-yili Bank asos solingan kunidan boshlab o zining 30-yilligini
ʻ
nishonladi.

“O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki” AJ kollegial
va maslahatlashuv organlari.
“O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki” AJ ning
bank hatarlarini nazorat qilish Qo‘mitasi – Bankning Kuzatuv kengashi qarori bilan
tuzilgan bo‘lib, doimiy ravishda faoliyat yuritadigan va kollegial-maslahatlashuv
organi hisoblanadi. Qo‘mitaning asosiy maqsadi Kuzatuv qo‘mitasiga Bank
xatarlarini boshqarishning sifatli, samarali va zamonaviy tizimini yaratish va uni
belgilangan darajada ishlashini amalga oshirishni ta'minlashdan iborat.
“O‘zmilliybank” AJ Auditorlik qo‘mitasi – mazkur Qo‘mitaning asosiy
maqsadi Bank tomonidan amalga oshirilayotgan operatsiyalar kerakli darajada
ishonchli bo‘lishi ustidan nazorat o‘rnatish hamda, Bank faoliyati risklarini
minimallashtirish orqali “O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy
banki” AJ ning investorlari va omonatchilari qiziqishlarini himoya qilishdan iborat.
“O‘zmilliybank” AJ aktivlar va pasivlarini boshqarish qo‘mitasi – mazkur
qo‘mita Bankning bo‘linmalari harakatlarini yo‘naltirish maqsadida tuzilgan bo‘lib
Bankning kollegial organi hisoblanadi. Qo‘mitaning vazifasi Bank balansi
likvidligining zarur darajasini yo‘naltirish, kapital adekvatliligi, daromadning
rejalashtirilganligi, foydani maksimallashtirish va boshqalarni ta'minlashdan iborat.
“O‘zmilliybank” AJ ning kredit qo‘mitalari – Bank bo‘linmalarining kredit
faoliyatini yo‘naltirish va tartibga solish, kredit mahsulotlari, shu jumladan,
faktoring, kafolat, akkreditiv, lizing operatsiyalarini taqdim etish bo‘yicha qaror
qabul qilish hamda, kreditlash bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa savollarni
muvofiqlashtirish va boshqarish maqsadida tashkil etilgan.
“O‘zmilliybank” AJ investisiya qo‘mitasi – doimiy amaldagi kollegial organ
bo‘lib, uning maqsadi amaldagi qonunchilik va Bankning Investisiya siyosati
asosida qabul qilingan va Bankning Kuzatuv kengashi va Boshqaruvi qarorlarining
ijrosini muvofiqlashtirish va tartibga solishdan iborat.
Reyting.
“O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki” AJ (Keyingi
o‘rinlarda – O‘zmilliybank) o‘z faoliyatini 33 yil davomida amalga oshirib,

O‘zbekistonning eng yirik va yetakchi bankiga aylandi. Bankimiz faoliyatining
barqarorligi “S&P Global”, “Moody’s”, “Fitch Ratings” kabi nufuzli xalqaro reyting
agentliklari reytinglari orqali o‘z tasdig‘ini topgan. Jumladan,
- “Moody’s” reyting agentligi 2023-yil 6-sentabr sanasida O‘zmilliybankning
kredit reytingini “Barqaror” istiqboli bilan “Ba3” darajasida tasdiqlagan;
- “S&P Global” reyting agentligi 2024-yil 7-fevral sanasida
O‘zmilliybankning uzoq va qisqa muddatli kredit reytingini “Barqaror” istiqboli
bilan “BB-/B” darajasida tasdiqlagan;
- “Fitch Ratings” reyting agentligi 2024-yil 5-aprel sanasida
O‘zmilliybankning xorijiy va milliy valyutadagi uzoq muddatli emitentning defolt
reytingini “ Barqaror ” istiqboli bilan “BB-” darajasida tasdiqlagan.
Ta’kidlash joizki, O‘zmilliybankning yuqorida nomi keltirilgan xalqaro
reyting agentliklari tomonidan olgan reytinglari O‘zbekiston Respublikasining ayni
reyting agentliklari tomonidan berilgan suveren reyting baholari bilan bir hil
darajadadir.
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

2- mavzu. Milliy bankning (Yashnobod filiali)da mijozlar bazasini
o’rganish. Bank mijozlariga ko’rsatiladigan bank xizmatlari turlari bilan
tanishish.
Mijozlar bazasi tushunchasi;
Tijorat bankining asosiy faoliyat yuritish manbalaridan biri bu – uning
mijozlar bazasi dir. Mijozlar bazasi deganda bank bilan bevosita yoki bilvosita
moliyaviy munosabatda bo‘lgan yuridik va jismoniy shaxslar tushuniladi. Ular
quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
 Yuridik shaxslar : korxonalar, tashkilotlar, firmalar
 Jismoniy shaxslar : oddiy fuqarolar, tadbirkorlar
 Davlat tashkilotlari
 Chet ellik mijozlar va ekspatlar
Har bir mijoz turi bankning turli xil xizmatlaridan foydalanadi va bank o‘z
xizmatlarini shu ehtiyojlar asosida diversifikatsiya qiladi.
Mijozlar bazasini o‘rganish usullari;
Banklar o‘z mijozlari haqida quyidagi ma’lumotlarni doimiy monitoring
qilib boradi:
 Mijozlarning yosh toifasi, yashash joyi
 Moliyaviy holati, kredit tarixi
 Bank xizmatlaridan foydalanish chastotasi
 Bank kartalari soni va turi
 Mobil ilovadagi faolligi
Mazkur ma’lumotlar CRM tizimlari (Customer Relationship
Management) orqali avtomatlashtirilgan holda boshqariladi.
O‘zbekiston Respublikasi Milliy bankining Yashnobod filiali — Toshkent
shahrida joylashgan va keng ko‘lamli moliyaviy xizmatlarni ko‘rsatuvchi yirik
hududiy bo‘linmalardan biridir. Filial aholiga, kichik va o‘rta biznes subyektlariga,
yuridik shaxslarga zamonaviy bank xizmatlarini taklif qiladi. Mijozlar bilan
ishlashda zamonaviy texnologiyalar, elektron tizimlar va xizmat sifati muhim
o‘rinda turadi.

Yashnobod filiali o‘z faoliyatini quyidagi asosiy tamoyillar asosida olib
boradi:
 Mijozlarga xizmat ko‘rsatishda sifat va tezkorlik;
 Xavfsizlik va ishonchlilik;
 Yangi texnologiyalar asosida xizmatlar ko‘rsatish;
 Har bir mijozga individual yondashuv.
Mijozlar bazasini o‘rganish;
Yashnobod filialining mijozlar bazasi quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
Jismoniy shaxslar:
 Yashnobod tumani va unga yaqin hududlarda yashovchi aholining
bank xizmatlaridan foydalanuvchi qatlami;
 Talabalar, nafaqaxo‘rlar, o‘qituvchilar, davlat xizmatchilari;
 Iste'mol kreditlari va ipoteka xizmatlaridan foydalanuvchi mijozlar.
Yuridik shaxslar:
 Hududdagi kichik va o‘rta biznes vakillari;
 Savdo, ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish korxonalari;
 Davlat tashkilotlari va ularning bo‘linmalari;
 Shartnomali asosda doimiy hisob-kitob operatsiyalarini olib boruvchi
korxonalar.
Yakka tartibdagi tadbirkorlar:
 Mahalliy tadbirkorlar, fermerlar, servis xizmatlari ko‘rsatuvchi
shaxslar.
Mijozlar soni yildan-yilga ortib bormoqda, ayniqsa raqamli xizmatlar orqali
ro‘yxatdan o‘tgan foydalanuvchilar sonida sezilarli o‘sish kuzatilmoqda.
Filial tomonidan taqdim etiladigan asosiy bank xizmatlari;
Jismoniy shaxslarga xizmatlar:
 Bank plastik kartalari (UzCard, Humo, Visa, MasterCard) ochish va
xizmat ko‘rsatish;
 Omonat hisobvaraqlarini ochish va foizli daromad olish;

 Iste’mol kreditlari , avtokreditlar , ta’lim kreditlari , ipoteka
kreditlari ;
 Valyuta ayirboshlash xizmatlari ;
 Mobil ilova orqali to‘lov va nazorat qilish ;
 Naqd pul operatsiyalari , mablag‘ yechish va kiritish.
Yuridik shaxslarga xizmatlar:
 Hisob-kitob xizmatlari (hisob raqam ochish, o‘tkazmalar);
 Kreditlash (ishlab chiqarish, aylanma mablag‘lar, eksport-import
faoliyatiga);
 Valyuta operatsiyalari (xalqaro hisob-kitoblar, akkreditivlar,
konversiya);
 Lizing xizmatlari;
 Ish haqi loyihalari orqali xodimlarga kartochka ochish.
Elektron va onlayn xizmatlar:
 Milliy mobil ilova orqali balansni tekshirish, o‘tkazmalar;
 SMS xabarnoma ;
 Internet-banking va korporativ bank ilovalari .
Amaliyot davomida o‘rganilgan faoliyat turlari.
Amaliyot davomida quyidagi xizmatlar va jarayonlar bilan bevosita
tanishildi:
 Mijozlarga xizmat ko‘rsatish bo‘limida hujjatlarni rasmiylashtirish
tartibi;
 Kredit arizalarini to‘ldirish va dastlabki baholash mezonlari;
 Plastik kartalarni ochish, bloklash va almashtirish jarayonlari;
 Omonat liniyalari, ularning turlari, yillik foiz stavkalari;
 Hisob-kitob amaliyotlari, pul o‘tkazmalari, terminal va bankomatlar
bilan ishlash;
 Mijozlar bilan bevosita aloqa, murojaatlarni ko‘rib chiqish va maslahat
berish;

 Axborot xavfsizligi qoidalari, shaxsiy ma’lumotlar bilan ishlash
madaniyati.
Tahlil va kuzatishlar;
Amaliyot davomida shuni ta’kidlash mumkinki, Yashnobod filiali:
 Har kuni o‘rtacha 100-150 nafar jismoniy shaxs va 10-15 yuridik
shaxsga xizmat ko‘rsatadi;
 Ko‘proq talab yuqori xizmatlar — kreditlar, omonatlar, valyuta
ayirboshlash;
 Raqamli xizmatlarga bo‘lgan qiziqish kuchaygan (mobil ilova
foydalanuvchilari soni ortmoqda);
 Mijozlar ehtiyojiga qarab moslashuvchan yondashuvlar joriy etilgan.
Milliy bankning Yashnobod filiali — zamonaviy, raqamlashtirilgan va
mijozlarga yo‘naltirilgan faoliyat yurituvchi moliyaviy muassasa hisoblanadi. Bu
filialda amaliyot o‘tash davomida bank tizimining real faoliyati, xizmat ko‘rsatish
jarayonlari, mijozlar ehtiyojlarini qondirish usullari bilan yaqindan tanishish
imkoniyati yaratildi. Bu esa talaba sifatida kelajakdagi kasbiy faoliyatga
mustahkam asos bo‘la oladi.
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

3- mavzu. Т ijorat banki tomonidan mijozlarga bank
hisobvaraqlarini ochish tartibi va ularning turlari bilan tanishish. Depozit
(omonat) operatsiyalarini amalga oshirish tartibi.
Bank faoliyati quyidagi asosiy yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi: jismoniy va
yuridik shaxslarga xizmat ko‘rsatish, omonatlar jalb qilish, kreditlash, valyuta
operatsiyalari, plastik kartalar bilan ishlash, pensiya va nafaqa pullarini tarqatish,
to‘lov tizimlari va boshqa moliyaviy xizmatlar.
Bugungi kunda banklar iqtisodiyotning muhim bo‘g‘ini bo‘lib, moliyaviy
vositachilik, pul-kredit siyosatini amalga oshirish va aholiga keng ko‘lamli
xizmatlar ko‘rsatish orqali mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida muhim o‘rin
egallaydi. Milliy bank tomonidan mijozlarga bank hisobvaraqlarini ochish
tartibi va ularning turlari. Depozit (omonat) operatsiyalarini amalga oshirish
tartibi.
1. Milliy bank haqida qisqacha;
O‘zbekiston Respublikasi Milliy banki (NBU) mamlakatdagi eng yirik va
ko‘p tarmoqli tijorat banki bo‘lib, barcha iqtisodiy sohalar, ayniqsa, ishlab
chiqarish, tashqi savdo, qishloq xo‘jaligi, qurilish, xizmat ko‘rsatish va
infratuzilmani moliyalashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Bank yurtimizda jismoniy
va yuridik shaxslarga moliyaviy xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha yetakchi o‘rinda
turadi.
Bank mijozlarga qulay xizmat ko‘rsatishni, zamonaviy texnologiyalar orqali
interaktiv bank xizmatlarini taklif qilishni va raqobatbardosh mahsulotlarni taqdim
etishni maqsad qilgan. Bu xizmatlar orasida hisobvaraqlar ochish va depozitlar
joylashtirish muhim o‘rin tutadi.
Bank hisobvaraqlarining turlari va ochish tartibi.
Bank hisobvaraq tushunchasi;
Bank hisobvarag‘i — bu mijoz (yuridik yoki jismoniy shaxs) nomiga
ochilgan hisob-kitob yuritish vositasi bo‘lib, unga mablag‘ kiritish, o‘tkazish,
yechib olish hamda boshqa moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish mumkin.

Hisobvaraq mijozga pul mablag‘larini saqlash va boshqarish uchun qulaylik
yaratadi.
Hisobvaraq turlari.
Jismoniy shaxslar uchun:
 Joriy hisobvaraq: asosiy kundalik to‘lovlar, xizmatlar va mahsulotlar
uchun hisob-kitob yuritishga mo‘ljallangan.
 Jamg‘arma hisobvaraq (omonat): ma’lum muddatga joylashtirilgan
mablag‘lar asosida foizli daromad olishga mo‘ljallangan.
 Valyutaviy hisobvaraq: xorijiy valyutada (USD, EUR, RUB va
boshqalar) mablag‘lar bilan ishlash imkonini beradi.
 Kartaga ulangan hisobvaraqlar: plastik kartalar (HUMO, UzCard,
VISA, MasterCard) orqali naqd pulsiz to‘lovlar va tranzaksiyalar amalga oshiriladi.
 Onlayn hisobvaraqlar: raqamli xizmatlar orqali (internet banking,
mobil ilova) ochiladigan hisobvaraqlar.
Yuridik shaxslar uchun:
 Asosiy hisobvaraq: tashkilotning barcha moliyaviy faoliyati uchun
asosiy hisobvaraqqa aylantiriladi.
 Valyutaviy hisobvaraq: eksport-import operatsiyalarini amalga
oshirishda foydalaniladi.
 Maxsus hisobvaraqlar: loyihaviy moliyalashtirish, grant mablag‘lari,
davlat buyurtmalari uchun ochiladi.
 Byudjet hisobvaraqlari: davlat byudjeti bilan bog‘liq to‘lovlar uchun
ochiladi.
Hisobvaraq ochish tartibi;
Jismoniy shaxslar uchun:
1. Bankning istalgan filialiga murojaat qilish;
2. Pasport yoki ID-kartani taqdim etish;
3. Ariza va so‘rovnomani to‘ldirish;
4. Hisobvaraqqa boshlang‘ich mablag‘ (kerak bo‘lsa) kiritish;
5. Bank hisobvaraq shartnomasini imzolash.

Yuridik shaxslar uchun:
1. Tashkilot ustavi, guvohnomasi, INN, rahbar va buxgalterning shaxsiy
hujjatlari;
2. Bank tomonidan taqdim etilgan so‘rovnomani to‘ldirish;
3. Yagona davlat reestridan ro‘yxatdan o‘tganlik haqida guvohnoma;
4. Hisobvaraq shartnomasini imzolash;
5. Bankda korporativ muhr mavjud bo‘lsa, uni tasdiqlash.
Depozit (omonat) operatsiyalarini amalga oshirish tartibi.
Depozit tushunchasi;
Depozit – bu mijozning o‘z mablag‘ini ma’lum muddatga bankda saqlashga
topshirishi bo‘lib, bank bu mablag‘dan foydalanadi va mijozga foizli daromad
to‘laydi. Depozitlar – mijozlar uchun ishonchli jamg‘arish vositasi, bank uchun esa
investitsiya manbaidir.
Milliy bankdagi asosiy omonat turlari
Omonat nomi Foiz stavkasi Muddat To‘lov usuli
“Baraka” 21–23% 12 oy Yillik yoki oylik
“Yoshlik” 15–17% 6 oy Oxirida
“Online omonat” 20% 12 oy Mobil ilova orqali
“Erkin” 16% Talab qilib oladi Istalgan vaqtda
Depozit ochish tartibi ;
1. Bank filialiga murojaat qilish yoki mobil ilova orqali ariza yuborish;
2. Shaxsni tasdiqlovchi hujjat taqdim etish;
3. Omonat turini tanlash (muddat, foiz stavkasi, valyuta);
4. Mablag‘ kiritish;
5. Depozit shartnomasini imzolash;
6. Har oy yoki muddat oxirida foizlar olish.

Depozitlarning afzalliklari ;
 Mablag‘ning kafolatlangan saqlanishi (Fuqarolarning omonatlarini
kafolatlash jamg‘armasi tomonidan);
 Foizli daromad olish;
 Ayrim omonatlar bo‘yicha sovrinli aksiyalar va chegirmalar;
 Onlayn boshqarish imkoniyati.
Depozit operatsiyalaridagi xizmatlar ;
 Foizlar har oy yoki yil oxirida kartaga o‘tkaziladi;
 Onlayn monitoring (mobil ilova yoki internet-banking orqali);
 Depozitni muddati tugagach qayta tiklash (avtomatik prologatsiya);
 Valyuta omonatlari uchun qo‘shimcha daromadlar.
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

4- mavzu. Т ijorat banki (Yashnobod filiali)da hisob-kitob
operatsiyalarini amalga oshirish usullari bilan tanishish. Т ijorat banki
(filiali)da 1- va 2-kartotekalarni hisobga olish va yuritish tartibini o’rganish.
Hisob-kitob operatsiyalari tushunchasi;
Tijorat bankining asosiy faoliyatlaridan biri bu — hisob-kitob (to‘lov)
operatsiyalarini amalga oshirish dir. Bu jarayon orqali bank o‘z mijozlarining
boshqa mijozlar yoki tashkilotlar bilan bo‘lgan moliyaviy munosabatlarini amalga
oshiradi.
Bu operatsiyalar quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:
 Naqd shaklda (bank kassalari orqali)
 Naqdsiz shaklda (elektron, avtomatlashtirilgan tizimlar orqali)
 Elektron to‘lov tizimlari orqali (Humo, UzCard, SWIFT, Internet
Banking)
Hisob-kitob operatsiyalari usullari ;
Hisob-kitob
usuli Ta’rifi
Bank
o‘tkazmalari Pul mablag‘lari bir hisobvaraqdan boshqasiga
o‘tkaziladi.
Inkasso
topshiriqlari Bank mijoz nomidan pullarni undirib olish uchun
vakolat oladi.
Akreditiv
usuli Bank to‘lovni faqat ma’lum hujjatlar taqdim
qilingandan keyin amalga oshiradi.
To‘lov
talabnomasi Tovarlar yoki xizmatlar uchun majburiy to‘lov
talabnomasi asosida to‘lanadi.
To‘lov
buyurtmasi Mijoz o‘z hisobvarag‘idan mablag‘ni boshqa
hisobvaraqga o‘tkazishni so‘raydi.
Elektron hisob-kitob tizimlari;
Bugungi kunda hisob-kitoblarning katta qismi raqamli bank tizimlari
orqali amalga oshirilmoqda:
 Bank-client yoki Internet-bank orqali to‘lov topshiriqlari yuboriladi

 SMS/USSD banking yordamida tezkor to‘lovlar
 Mobil ilova orqali to‘lovlar (XalqBank, Click, Payme, Apelsin va b.)
1- va 2-kartoteka tushunchasi;
1-kartoteka — Mijozning hisobida mablag‘ mavjud emasligiga
qaramasdan, to‘lov topshiriqlari va majburiyatlari yig‘iladigan ro‘yxat. Bu
kartotekaga odatda soliq, bojxona, sud qarorlariga asosan to‘lovlar tushadi.
2-kartoteka — Bu ro‘yxatga xo‘jalik yurituvchi subyektlarning boshqa
qarz majburiyatlari (kontragentlar, xizmat ko‘rsatuvchilar, bank kreditlari va b.)
bo‘yicha to‘lanmagan hujjatlari kiritiladi.
Kartotekalarni yuritish tartibi ;
Bosqich Jarayon tavsifi
1. Hujjat qabul
qilish Soliq, sud, bojxona yoki tashkilot tomonidan
to‘lov topshirig‘i yuboriladi.
2. Hisobda
mablag‘ bo‘lmasa Bank topshiriqni 1- yoki 2-kartotekaga
joylashtiradi.
3. Monitoring Kartotekadagi har bir hujjatning muddati va
ustuvorligi tekshiriladi.
4. Mablag‘
tushganda Avval 1-kartoteka, so‘ng 2-kartoteka hujjatlari
asosida to‘lov amalga oshiriladi.
5. Axborot berish Mijozga kartotekadagi holat haqida ma’lumot
yuboriladi (SMS yoki xabar shaklida).
Milliy bankda hisob-kitob operatsiyalari to'lovlar, depozitlar, kreditlar va
boshqa moliyaviy amaliyotlarni o'z ichiga oladi. Hisob-kitob operatsiyalarining
asosiy usullari quyidagilar:
1. Naqd pul va naqd pulsiz hisob-kitoblar:
o Naqd pul operatsiyalari : Bu usulda banklar o'rtasida yoki mijozlar
bilan naqd pul almashinuvi amalga oshiriladi. Naqd pul qabul qilish va berish,
to'lovlar qilish hamda pul mablag'larini nazorat qilishda bu usul ishlatiladi.
o Naqd pulsiz to'lovlar : Banklar o'rtasida yoki mijozlar tomonidan
naqd pul ishlatilmasdan amalga oshiriladigan to'lovlar. Bu turdagi operatsiyalar

uchun elektron to'lov tizimlari, cheklar, bank kartalari, internet-banking va mobil
banking texnologiyalari ishlatiladi.
2. Elektron hisob-kitoblar:
o Internet-bank : Milliy bank mijozlariga onlayn to'lovlarni amalga
oshirish imkoniyatini taqdim etadi. Internet-bank orqali bank hisobvarag'iga pul
o'tkazmalari, to'lovlar, xizmatlar uchun to'lovlar va boshqa operatsiyalar amalga
oshiriladi.
o Mobil banking : Mobil ilovalar orqali mijozlar bank operatsiyalarini
amalga oshirishi mumkin. Ular hisobvaraqni nazorat qilish, to'lovlarni amalga
oshirish, qarzlarni to'lash va boshqa moliyaviy xizmatlardan foydalanishlari
mumkin.
o Qayta to'lov tizimlari : Bu tizimlar yordamida mijozlar to'lovlarni bir
necha usulda amalga oshirishi mumkin. Masalan, mobil ilovalar orqali yoki SMS
orqali to'lovlar amalga oshiriladi.
3. Cheque va veksellar bilan hisob-kitoblar:
o Cheque : Bu hujjat orqali mijoz o'z hisobidan ma'lum miqdorda pulni
olishga yoki boshqa bir shaxsga to'lov qilishga ruxsat beradi.
o Veksellar : Veksellarda ma'lum miqdordagi pulni ma'lum vaqtda
to'lash sharti bilan beriladigan hujjatlar. Bu usul ko'proq savdo va tijorat
operatsiyalarida ishlatiladi.
4. Kredit va depozit operatsiyalari:
o Kredit operatsiyalari : Milliy banklar turli xil kredit mahsulotlarini
taqdim etadi. Banklar tomonidan mijozlarga turli xil qarzlar beriladi, jumladan
ipoteka krediti, iste'mol krediti, biznes kreditlari va boshqalar.
o Depozitlar : Milliy banklar mijozlardan depozitlarni jalb qilish orqali
mablag' yig'adi. Depozitlar muddatli va muddatdan oldin olinishi mumkin bo'lgan
shakllarda mavjud.
5. Xalqaro hisob-kitoblar va valyuta operatsiyalari:

o Xalqaro hisob-kitoblar : Milliy bank xalqaro to'lovlar va valyuta
konvertatsiyasi xizmatlarini taqdim etadi. Bu operatsiyalar ko'proq eksport va
import faoliyatiga bog'liq.
o Valyuta operatsiyalari : Milliy bankning valyuta bozori orqali
valyuta sotib olish va sotish, shuningdek, xorijiy valyutalarda hisob-kitoblarni
amalga oshirish imkoniyatini taqdim etadi.
1- va 2-kartotekalar va ularni yuritish tartibi
Milliy bankda hisob-kitob operatsiyalarini to'g'ri va samarali yuritish uchun
kartotekalar tizimi mavjud. Bu tizim, bankning barcha operatsiyalarini va
mijozlarning moliyaviy holatini kuzatish va nazorat qilishni ta'minlaydi.
Kartotekalar quyidagi maqsadlarda ishlatiladi:
1-kartoteka: Moliyaviy operatsiyalar kartotekasi
Tavsifi : 1-kartoteka barcha moliyaviy operatsiyalarni ro'yxatga olish uchun
ishlatiladi. Bunga quyidagilar kiradi:
 Banklar o'rtasidagi to'lovlar va pul o'tkazmalari.
 Mijozlar tomonidan amalga oshirilgan barcha naqd pul va naqd pulsiz
operatsiyalar.
 Kreditlar va depozitlar bo'yicha operatsiyalar.
 Tovar va xizmatlar uchun to'lovlar.
 Banklar o'rtasidagi valyuta operatsiyalari.
Yuritish tartibi : 1-kartoteka operatsiyalarni har bir tranzaksiya bo'yicha
aniqlik kiritgan holda ro'yxatga olishga asoslanadi. Har bir operatsiya o'ziga xos
ma'lumotlarni o'z ichiga oladi, jumladan operatsiya turi, sanasi, summasi,
ishtirokchilar va boshqa zaruriy ma'lumotlar. Kartoteka har doim yangilanishi
kerak va barcha operatsiyalar nazorat ostida bo'lishi zarur.
2-kartoteka: Kredit va xavf kartotekasi
Tavsifi : 2-kartoteka kredit operatsiyalarini, mijozlarning qarzlarini va
boshqa xavfli operatsiyalarni kuzatish uchun ishlatiladi. Bu kartoteka bank
tomonidan qabul qilingan barcha qarzlar va kreditlar bilan bog'liq ma'lumotlarni
saqlaydi.

Yuritish tartibi : Kreditlar va xavfli operatsiyalarni tahlil qilishda ushbu
kartoteka yordamida bank qarzlarning qaytarilishini kuzatib boradi va risklarni
baholaydi. Har bir kreditning qaytarilish muddatlari, foiz stavkalari, kredit olish
shartlari va boshqa tahliliy ma'lumotlar ro'yxatga olinadi.
Hisob-kitoblar va kartotekalarni yuritish tartibi
Hisob-kitoblarni yuritish tartibi quyidagi bosqichlardan iborat:
1. Operatsiyalarni ro'yxatga olish : Har bir hisob-kitob operatsiyasi
kartotekaga kiritiladi. Bu bosqichda operatsiya turi, ishtirokchilar, summa va
boshqa zarur ma'lumotlar aniqlanadi.
2. Tahlil va nazorat qilish : Kartotekalar yordamida operatsiyalar tahlil
qilinadi va mavjud xatoliklar yoki noaniqliklar aniqlanadi. Bu bosqichda bank
xodimlari to'lovlarning o'z vaqtida amalga oshirilishini, xavflarning baholanishini
va boshqa moliyaviy holatlarni nazorat qiladi.
3. Hisob-kitob operatsiyalarini tasdiqlash : Operatsiyalar kartotekada
tasdiqlanadi va tegishli hujjatlar (cheklar, qabul qilish va berish hujjatlari) bilan
qo'llab-quvvatlanadi. Bu bosqichda barcha ma'lumotlar to'g'ri va ishonchli
ekanligini tekshirish kerak.
4. Ma'lumotlarni arxivlash va saqlash : Hisob-kitob operatsiyalari va
kartotekalar muntazam ravishda arxivlanadi. Ularning saqlanishi va
ma'lumotlarning yangilanishi uchun maxsus qoidalar mavjud.
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

5- mavzu. Т ijorat banki (Yashnobod filiali)ning plastik
kartochkalar bo’yicha operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari bilan
tanishish. Bank tomonidan plastik kartochkalar bo’yicha ko’rsatiladigan
bank xizmatlarini o’rganish.
1. Plastik kartochkalar bo‘yicha operatsiyalarni amalga oshirish
qoidalari
Kartochkalarni berish jarayoni:
Plastik kartochkalarni berish jarayoni bank tomonidan aniq tartibda amalga
oshiriladi. Bunga quyidagilar kiradi:
 Mijozdan ariza qabul qilish : Mijoz bankka ariza bilan murojaat
qilib, plastik kartochka olishni xohlaydi. Ariza berish uchun mijozning shaxsini
tasdiqlovchi hujjatlari (pasport, ID karta) va doimiy yashash manzili to‘g‘risidagi
ma'lumotlar talab qilinadi.
 Kartochka turi : Mijozga qanday kartochka berilishi bank tomonidan
tanlanadi. Bunday kartochkalar debet (hisob raqamiga ulangan), kredit (bankdan
qarz olish imkoniyati beruvchi) yoki boshqa turdagi kartochkalar bo‘lishi mumkin.
 Kartochka uchun shartnoma tuzish : Bank mijozga plastik kartochka
berishdan oldin, shartnoma tuzadi. Bu shartnomada kartochka foydalanish shartlari,
xizmat haqlari, kredit limitlari, foiz stavkalari, to‘lov tizimlari (Visa, MasterCard,
UnionPay) va kartochkadan foydalanish qoidalari o‘z ifodasini topadi.
Kartochkalarni operatsion boshqarish:
 Kartochka to‘ldirish : Bank kartochkasini chiqarishdan oldin, mijoz
hisob raqamiga mablag‘ kiritishi kerak. Kartochka berilganidan keyin, mijoz unga
pul mablag‘larini o‘tkazishi yoki boshqa operatsiyalarni amalga oshirishi mumkin.
 PIN-kodni sozlash : Kartochka xavfsizligini ta'minlash uchun, mijoz
kartochka olish jarayonida PIN-kodni belgilaydi. PIN-kod kartochka bilan amalga
oshiriladigan har bir operatsiyani xavfsiz qilish uchun zarurdir.
Kartochkalar bo‘yicha operatsiyalarni amalga oshirish:
Plastik kartochkalar bo‘yicha turli operatsiyalarni amalga oshirishda,
quyidagi xizmatlar mavjud:

1. Naqd pul olish : Mijoz plastik kartochka yordamida bankomatlardan
yoki kassalardan naqd pul olish imkoniyatiga ega. Pul olish operatsiyasi faqat
kartochkada mavjud bo‘lgan mablag‘lar doirasida amalga oshiriladi.
2. Xalqaro to‘lovlar : Plastik kartochka orqali xalqaro to‘lovlarni amalga
oshirish mumkin. Banklar, asosan, Visa, MasterCard va boshqa xalqaro to‘lov
tizimlaridan foydalanadi.
3. Internet orqali to‘lovlar : Plastik kartochkalar, shuningdek, onlayn
xaridlar va to‘lovlar uchun ishlatiladi. Mijozlar internet-do‘konlardan xaridlar
qilish, xizmatlar uchun to‘lovlarni amalga oshirishda kartochkalardan
foydalanadilar.
4. Kredit olish : Agar mijozda kredit kartochkasi mavjud bo‘lsa, u
bankdan kredit olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Mijoz belgilangan limitga qadar
qarz olishlari mumkin. Kredit kartochkalarida foiz stavkasi va to‘lovlar faqat bank
shartnomasi asosida amalga oshiriladi.
5. Xizmatlar uchun to‘lovlar : Bank kartochkasi yordamida turli
xizmatlar uchun to‘lovlar amalga oshiriladi, jumladan, kommunal to‘lovlar, mobil
aloqa va internet to‘lovlari.
Plastik kartochka operatsiyalarining xavfsizligi:
 Xavfsizlik tizimlari : Plastik kartochkalar yordamida amalga
oshirilgan har bir operatsiya PIN-kod yordamida tasdiqlanadi. Bu kartochka
xavfsizligini ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi.
 SMS bildirishnomalar : Har bir operatsiya amalga oshirilganda,
mijozga SMS orqali bildirishnoma yuboriladi. Bu, kartochka orqali amalga
oshirilgan har qanday operatsiyani nazorat qilish imkoniyatini yaratadi.
 Kartochkani blokirovka qilish : Agar mijoz kartochkasini yo‘qotsa
yoki noma'lum operatsiyalarni sezsa, kartochkani bank orqali blokirovka qilish
mumkin.
2. Bank tomonidan plastik kartochkalar bo‘yicha ko‘rsatiladigan
xizmatlar.

Milliy bank plastik kartochkalar bo‘yicha bir qator xizmatlarni taqdim etadi.
Ular quyidagilardir:
Plastik kartochkalar turlari:
1. Debet kartochkalar : Mijozning hisob raqamiga ulangan bo‘lib, faqat
hisobdagi mablag‘ miqdorida ishlatiladi. Pul o‘tkazmalari, to‘lovlar va naqd pul
olishda faqat balansdagi mavjud mablag‘dan foydalanish mumkin.
2. Kredit kartochkalar : Mijozga ma'lum bir kredit limitiga asoslangan
holda qarz olish imkonini beradi. Bu kartochkalar orqali mijozlar bankdan qarz
olib, keyinchalik foiz stavkasi asosida to‘lovlarni amalga oshirishi mumkin.
3. Prepaid kartochkalar : Bank tomonidan mijozlarga cheklangan
miqdordagi mablag‘ bilan taqdim etiladigan kartochkalardir. Bu kartochkalar faqat
oldindan to‘langan mablag‘ miqdorida ishlatiladi.
Plastik kartochkalar bo‘yicha boshqa xizmatlar:
 SMS va mobil ilova orqali monitoring : Plastik kartochka bo‘yicha
amalga oshirilgan operatsiyalar haqida mijozga doimiy ravishda SMS
bildirishnomalari yoki mobil ilovalar orqali hisobotlar yuboriladi. Bu mijozlarga
operatsiyalarni kuzatish imkonini beradi.
 Xalqaro to‘lovlar : Milliy bankning plastik kartochkalari orqali
xalqaro tranzaksiyalarni amalga oshirish mumkin. Visa, MasterCard va boshqa
xalqaro to‘lov tizimlari orqali to‘lovlarni amalga oshirish imkoniyati mavjud.
 Mobil to‘lovlar : Plastik kartochkalardan mobil ilovalar orqali
to‘lovlar qilish imkoniyati mavjud. Bu, o‘z navbatida, mijozlarga yanada qulay va
tez to‘lovlarni amalga oshirishga imkon beradi.
 Bonuslar va chegirmalar : Ba'zi banklar plastik kartochkalarni
ishlatishda mijozlarga bonuslar yoki chegirmalar taqdim etadi. Bu xizmatlar odatda
kartochka orqali amalga oshirilgan xaridlar yoki to‘lovlar uchun beriladi.
Kartochka hisobi bo‘yicha xizmatlar:
 Hisob raqami monitoringi : Mijozlar kartochkalari bo‘yicha o‘z hisob
raqamlarini bank ilovalari yoki internet banking orqali doimiy ravishda kuzatib
borishlari mumkin.

 Naqd pul va to‘lovlar uchun xizmatlar : Bank plastik
kartochkalaridan naqd pul olish va to‘lovlar uchun foydalanishni osonlashtiradi.
Mijozlar kartochkalaridan turli xizmatlar uchun to‘lovlar qilishda foydalanadilar.
Plastik kartochkalar bo‘yicha amaliyot hisobotlari:
 Kartochkalar soni va turlari : Hisobotda bank tomonidan chiqarilgan
plastik kartochkalar soni va ularning turlari haqida ma'lumotlar berilishi kerak.
 Kartochkalar bo‘yicha operatsiyalar : Naqd pul olish, to‘lovlar,
kreditlar va boshqa operatsiyalar bo‘yicha hisobot.
 Kartochkalar xavfsizligi va monitoring : Kartochkalar xavfsizligini
ta'minlash, PIN-kodlar, blokirovka qilish va xavfsizlik tizimlari haqida hisobotlar.
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

6- mavzu. Tijorat banklari passivlari operatsiyalari va bank
faoliyatining asosiy ko‘rsatkichlarining dinamikasi va tahlili.
Tijorat banklari passivlari haqida tushuncha;
Passivlar — bu tijorat banklari faoliyatida foydalaniladigan mablag‘larning
shakllanish manbai bo‘lib, ular bank majburiyatlari sifatida ifodalanadi. Ya’ni, bu
bankka tegishli bo‘lmagan, lekin bank tomonidan boshqariladigan, boshqa
shaxslarga (aholiga, korxonalarga, davlatga) tegishli mablag‘lardir.
Asosiy passiv manbalar:
 Mijozlarning omonatlari (depozitlari)
 Moliyaviy institutlardan olinadigan qarzlar
 Qimmatli qog‘ozlar chiqarish orqali jalb qilingan mablag‘lar
 Davlat yoki Markaziy bank resurslari (refinanslash vositasi)
 Bankning o‘z kapitali (ustav kapitali, zaxira kapitali)
Passiv operatsiyalar turlari ;
Passiv
operatsiya turi Izoh
Depozit jalb
qilish Jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan qo‘yilgan
muddatli, talabga binoan yoki jamg‘arma omonatlari.
Qimmatli
qog‘oz chiqarish Obligatsiyalar chiqarish orqali bozor orqali mablag‘
jalb qilish.
Banklararo
kreditlar Boshqa banklardan jalb qilingan mablag‘lar.
Markaziy
bank resurslari Qisqa muddatli likvidlikni ta’minlash uchun olingan
kreditlar.
Milliy bankining passiv operatsiyalari tarkibi dinamikasi — har yili o‘sib
borayotgan omonatlar ulushi grafik ko‘rinishda berilishi mumkin.
Bank faoliyatining asosiy ko‘rsatkichlari;
Tijorat bankining moliyaviy faoliyati bir nechta asosiy ko‘rsatkichlar orqali
tahlil qilinadi:

Asosiy ko‘rsatkichlar:
 Aktivlar umumiy hajmi
 Passivlar umumiy hajmi
 Foiz daromadlari va foiz xarajatlari
 Bank foydasi (sof foyda)
 Likvidlik darajasi
 Kapital yetarliligi
 Depozit portfeli o‘sishi
Tijorat banklari passivlari operatsiyalari
1. Passivlarning tarkibi va strukturasini tahlil qilish
Tijorat bankining passivlari turli manbalardan, shu jumladan depozitlar, qarz
mablag‘lari, aktsiyalar va obligatsiyalardan tashkil topadi. Passivlar bankning
moliyaviy kuchini belgilovchi asosiy omil hisoblanadi.
Passivlar turlari :
Passivlar turi Tavsif
Depozitlar Bankka jismoniy va yuridik shaxslar
tomonidan kiritilgan mablag‘lar.
Qarz mablag‘lari Bank tomonidan boshqa moliyaviy
institutlardan olingan qarzlar.
Obligatsiyalar Bank tomonidan chiqarilgan qarz
majburiyatlari.
Aksiyalar Bankning aksiyadorlari tomonidan kapitalni
shakllantirish uchun chiqarilgan hissalar.
Qayta jalb qilingan
mablag‘lar Markaziy bank yoki boshqa moliyaviy
institutlardan qisman qayta jalb qilingan mablag‘lar.
Passivlar bilan bog‘liq muhim ko‘rsatkichlar :
1. Depozitlarning o‘zgarishi : Depozitlar miqdori bankning likvidligi va
moliyaviy barqarorligini ko‘rsatadi.
2. Bank qarzlari : Banklar qisqa va uzoq muddatli qarzlarni jalb
qiladilar. Qarzni boshqarish bankning barqarorligiga bevosita ta’sir qiladi.

3. Kapital strukturasi : Bankning passivlaridagi aksiyalar va
obligatsiyalar nisbati, bu bankning moliyaviy kuchini va risk darajasini belgilaydi.
2. Bank faoliyatining asosiy ko‘rsatkichlari;
Tijorat bankining faoliyatini tahlil qilish uchun asosiy ko‘rsatkichlarni
aniqlash zarur. Bu ko‘rsatkichlar bankning rentabelligi, likvidligi va xavf darajasi
kabi jihatlarni o‘z ichiga oladi.
Bank faoliyatining asosiy ko‘rsatkichlari;
Ko‘rsatkich Tavsif Formulalar
Rentabellik
(ROA) Bankning aktivlari bo‘yicha foyda
olish qobiliyati. ROA = Foyda / Aktivlar
Rentabellik
(ROE) Bankning kapitaliga nisbatan foyda
olish qobiliyati. ROE = Foyda / Kapital
Kredit portfeli Bankning barcha berilgan
kreditlarining miqdori. Kredit portfeli = Kreditlar /
Depozitlar
Likvidlik Bankning qisqa muddatli
majburiyatlarni bajarish
imkoniyati. Likvidlik ko‘rsatkichi =
Naqd pul / Majburiyatlar
Foiz marjasi Bankning foizli aktivlar va
passivlar o‘rtasidagi farq. Foiz marjasi = (Foizli
aktivlar - Foizli passivlar) /
Aktivlar
Kapital
yetarliligi
(CAR) Bankning o‘z kapitaliga nisbatan
qarzlar va majburiyatlarni qoplash
qobiliyati. CAR = Kapital / Riskga
asoslangan aktivlar
3. Tijorat banki faoliyatining dinamikasi va tahlili;
Bank faoliyatining dinamikasi o‘zgarishini baholash uchun ko‘plab iqtisodiy
tahlil metodlaridan foydalaniladi. Dinamik tahlil ko‘rsatkichlarining o‘zgarishlari
va ular orasidagi o‘zaro bog‘lanishni ko‘rsatadi.
Dinamik tahlil misollari :
1. Depozitlarning o‘zgarishlari :

Yil Depozitlar (mln so‘m) O‘sish sur'ati (%)
2021 5,000 -
2022 6,500 30%
2023 7,800 20%
2. Kredit portfelining o‘zgarishi :
Yil Kreditlar (mln so‘m) O‘sish sur'ati (%)
2021 3,000 -
2022 3,800 26.67%
2023 4,500 18.42%
3. Bankning rentabellik ko‘rsatkichlari :
Yil ROA (%) ROE (%)
2021 3.5 12.5
2022 4.1 14.2
2023 5.2 16.3
Tahlil metodlari :
1. Nisbatli tahlil : Bankning ko‘rsatkichlarini solishtirish va o‘rtacha
nisbati orqali tahlil qilish. Bu metod orqali bankning rentabelligi, likvidligi va
kapitalining barqarorligi tahlil qilinadi.
2. Trend tahlili : Bankning faoliyatidagi o‘zgarishlarni ko‘rish uchun
ma'lumotlarning vaqt davomida qanday o‘zgarishini o‘rganish.
3. Chorak tahlil : Bank faoliyatini kvartal asosida tahlil qilib, qisqa
muddatli tendensiyalarni aniqlash.

4. Kapital va xavf tahlili : Bankning qarzlarni qoplash imkoniyatlari,
kapital yetarliligi va kredit portfelining sifati tahlil qilinadi.
4. Amaliyot hisoboti uchun misol jadvallar
Misol: Bankning passivlari
Passivlar turi 2021 yil 2022 yil 2023 yil
Depozitlar 5,000 mln 6,500 mln 7,800 mln
Qarz mablag‘lari 1,000 mln 1,200 mln 1,500 mln
Obligatsiyalar 500 mln 600 mln 800 mln
Aksiyalar 300 mln 350 mln 450 mln
Qayta jalb qilingan mablag‘lar 200 mln 250 mln 300 mln
Misol: Bank Faoliyatining Asosiy Ko‘rsatkichlari
Ko‘rsatkich 2021 yil 2022 yil 2023 yil
ROA (%) 3.5 4.1 5.2
ROE (%) 12.5 14.2 16.3
Foiz marjasi (%) 5.0 6.0 6.5
Kredit portfeli (mln so‘m) 3,000 3,800 4,500
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

7- mavzu. Tijorat banklari aktivlari tarkibi va
ularning joylashishi hamda sifatining tahlili
Tijorat banklari aktivlari haqida tushuncha;
Tijorat banki aktivlari — bu bankka tegishli bo‘lgan resurslar bo‘lib, ular
bankning foyda olish va mijozlarga xizmat ko‘rsatish faoliyatida asosiy rol
o‘ynaydi. Aktivlar bank tomonidan joylashtirilgan mablag‘larni ifodalaydi, ya’ni
bank qanday yo‘nalishlarda o‘z mablag‘larini ishlatmoqda — bu bank aktivlari
tarkibini tashkil etadi.
Aktivlar turlari:
 Naqd pul mablag‘lari va boshqa likvid vositalar
 Kreditlar (jismoniy va yuridik shaxslarga berilgan)
 Investitsiyalar (qimmatli qog‘ozlar, ulushlar)
 Banklararo aktivlar
 Asosiy vositalar (binolar, uskunalar)
 Qarzlar bo‘yicha foizlar, daromadlar
 Lizing aktivlari
2. Aktivlarning joylashuvi (strukturaviy tahlil);
Bank aktivlarining joylashuvi deganda ularning tarkibiy qismlarining bank
balansida qanday foiz ulush bilan taqsimlangani tushuniladi. Aktivlarning samarali
joylashuvi bank foydaliligi, likvidligi va xatarsizlik darajasiga bevosita ta’sir
qiladi.
Jadval: 2023-yil holatiga ko‘ra bank aktivlarining tarkibi (foizda);
Aktiv turi Ulus
hi (%)
Kreditlar 68%
Naqd pul va MBdagi mablag‘lar 12%
Investitsiyalar (qimmatli qog‘ozlar) 10%
Banklararo aktivlar 5%
Asosiy vositalar 3%
Boshqa aktivlar 2%

Aktivlar sifatining tahlili ;
Bank aktivlari sifati — bu aktivlarning bank uchun qanchalik xavfsiz va
qaytuvchan ekanligini ifodalaydi. Ayniqsa, kredit portfelining sifati bankning
umumiy moliyaviy barqarorligini ko‘rsatadi.
Kredit portfeli sifatiga ta’sir etuvchi omillar:
 Qaytmas kreditlar ulushi (NPL — Non-Performing Loans)
 Kredit ta'minoti (garov bilan ta’minlanganmi)
 Mijozlarning to‘lovga layoqatliligi
 Kredit monitoringi va nazorat tizimi
Jadval: Kredit portfeli sifat ko‘rsatkichlari;
Ko‘rsatkich 2021 2022 2023
Jami kreditlar (mlrd so‘m) 10 000 12 100 14 600
Noto‘lovga uchragan kreditlar (NPL) 620 680 750
NPL ulushi (%) 6.2% 5.6% 5.1%
Aktivlar dinamikasi (yillik o‘sish sur’atlari);
Bank aktivlarining yildan yilga qanday o‘zgargani moliyaviy barqarorlik va
faol kengayishni aks ettiradi.
Jadval: Bank aktivlari hajmining yillik dinamikasi (mlrd so‘m);
Yil Umumiy aktivlar O‘sish sur’ati (%)
2020 15 000 —
2021 18 500 +23.3%
2022 21 700 +17.3%

2023 25 300 +16.6%
Tijorat banki aktivlari — bankning asosiy daromad keltiruvchi resurslaridir.
O‘zbekiston tijorat banklari misolida ko‘rish mumkinki:
 Aktivlarning asosiy qismini kreditlar tashkil etadi (60–70%).
 Kredit portfelining sifati yildan yilga yaxshilanmoqda.
 Naqd mablag‘lar va investitsiyalar muvozanatli saqlanmoqda.
 Aktivlar tarkibining har yili o‘sib borayotgani bankning kengayib
borayotgan faoliyatini ko‘rsatadi.
Bu esa bankning iqtisodiyotda faol ishtirokini va moliyaviy barqarorligini
ta’minlaydi.
Milliy bankning faoliyatini samarali tashkil etish uchun uning aktivlarini
tahlil qilish zarur. Aktivlar, bankning iqtisodiy faoliyatining asosiy resurslarini
tashkil etadi va ular bankning rentabelligini, likvidligini, xavfsizligini va
barqarorligini ta'minlaydi. Milliy bankning aktivlari odatda kreditlar,
investitsiyalar, naqd pul, binolar, yerlar va boshqa moliyaviy vositalardan tashkil
topadi. Bankning aktivlarini tahlil qilish orqali uning moliyaviy holatini yaxshilash
va strategik qarorlar qabul qilish imkoniyatlari mavjud.
1. Milliy bank aktivlarining tarkibi.
Milliy bankning aktivlari quyidagi turlarga bo‘linadi:
1. Naqd pul va muomaladagi pul; Bankning naqd pul va muomaladagi
pul miqdori, uning qisqa muddatli likvid aktivlari bo‘lib, ular bankning to‘lov
qobiliyatini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Bu turdagi aktivlar, o‘zgaruvchan
iqtisodiy sharoitlarda bankning qisqa muddatli majburiyatlarni bajarish
imkoniyatini oshiradi.
2. Kreditlar; Milliy bank tomonidan mijozlarga berilgan kreditlar, uning
aktivlarining eng katta qismini tashkil qiladi. Kreditlar, bankning asosiy daromad
manbai hisoblanadi, chunki ular foiz daromadlarini keltiradi. Kreditlar turlari,
masalan, tijorat kreditlari, shaxsiy kreditlar, ipoteka kreditlari va boshqalar bo‘lishi

mumkin. Kreditlarning sifatini tahlil qilish, bankning barqarorligini va risklarini
baholashda muhimdir.
3. Investitsiyalar; Bank tomonidan amalga oshirilgan investitsiyalar,
boshqa korxonalar va moliyaviy vositalarga kiritilgan mablag‘larni tashkil etadi.
Bu aktivlar, bankning portfelidagi boshqa moliyaviy vositalarni, aksiyalar,
obligatsiyalar va boshqa turdagi investitsiyalarni o‘z ichiga oladi.
Investitsiyalarning rentabelligi va xavf darajasi bankning moliyaviy strategiyasiga
ta'sir ko‘rsatadi.
4. Bino va uskunalar; Milliy bankning binolari, uskunalari va boshqa
uzoq muddatli aktivlari, uning ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish imkoniyatlarini
ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. Bank binolarining joylashuvi va ahvoli, uning
xizmatlarini samarali tashkil etishda muhim omil hisoblanadi.
5. Markaziy bankdagi mablag‘lar; Milliy bankning markaziy bankdagi
mablag‘lari, qisqa muddatli likvid aktivlar hisoblanadi. Bu turdagi aktivlar,
bankning pul-kredit siyosatiga mos ravishda o‘zgarib turadi va iqtisodiy
sharoitlarga qarab bankning operatsion strategiyasiga ta'sir ko‘rsatadi.
6. Qisqa muddatli aktivlar; Bu aktivlar bankning qisqa muddatli
investitsiyalari va moliyaviy vositalarini o‘z ichiga oladi. Ular, bankning joriy
faoliyatini ta'minlashda foydali bo‘ladi va ko‘pincha 1 yil ichida naqd pulga
aylantirilishi mumkin.
7. Uzoq Muddatli Aktivlar; Uzoq muddatli aktivlar, masalan, uzoq
muddatli kreditlar, investitsiyalar va boshqa aktivlar bo‘lib, ular bankning uzoq
muddatli strategiyasini ta'minlashda yordam beradi.
2. Milliy bank aktivlarining joylashuvi; Bankning aktivlari joylashuvi
tahlili, uning moliyaviy holatini yaxshilashda, aktivlarning qayerda joylashganini
aniqlashda yordam beradi. Aktivlar joylashuvi bo‘yicha tahlil qilishda geografik,
sektoral va soha taqsimoti kabi omillarni hisobga olish zarur.

Geografik joylashuv: Milliy bankning aktivlari, ayniqsa, kreditlar va
investitsiyalar joylashuvi bo‘yicha tahlil qilinishi kerak. Bankning qaysi geografik
hududlarda faoliyat yuritishi, uning rentabelligini va risklarini belgilaydi. Misol
uchun, qishloq joylarda faoliyat yuritadigan banklar ko‘pincha kichik bizneslarga
kredit berishadi, shahar markazlarida joylashgan banklar esa yirik korporatsiyalar
va korporativ mijozlarga xizmat ko‘rsatadi.
Sektor va soha tarkibi: Aktivlarning sektoral taqsimoti bankning faoliyat
turiga ta'sir qiladi. Bankning kreditlar va investitsiyalarni qaysi sohalarga va
sektorlarga yo‘naltirganligi uning strategik qarorlariga bog‘liq. Masalan, bank
sanoat, qishloq xo‘jaligi, energetika va xizmatlar sohasiga investitsiya kiritishi
mumkin. Har bir sektorning rentabelligi va xavf darajasi turlicha bo‘ladi.
Filial tarmog‘i va aktivlar ta’minoti: Milliy bankning filiallari va boshqa
tashkilotlaridagi aktivlar, uning kengayish va o‘sish strategiyasini ko‘rsatadi.
Filiallar o‘rtasidagi aktivlar taqsimoti hamda risklar, bankning umumiy
rentabelligiga ta'sir ko‘rsatadi.
3. Aktivlar sifatining tahlili.
Bankning aktivlarining sifatini tahlil qilishda, uning foydaliligi va xavf
darajasi kabi ko‘rsatkichlar tahlil qilinadi. Aktivlar sifatini baholash orqali
bankning barqarorligini va kelajakdagi rivojlanish yo‘nalishlarini aniqlash
mumkin.
Kreditlar sifatining tahlili:
Bankning kreditlar sifati, uning faoliyatidagi eng muhim ko‘rsatkichlardan
biridir. Kreditlarning to‘lovga qodirligi, kechikishlar darajasi va qarzlarning
qaytarilishi bankning barqarorligini ko‘rsatadi. Kreditlar sifatini baholashda
quyidagi ko‘rsatkichlar tahlil qilinadi:
 Kechikishlar va badallar : Kreditlarning kechikishi yoki badalga
tushishi, bankning iqtisodiy faoliyatiga salbiy ta'sir ko‘rsatadi.
 Qarzlarning qaytarilishi : Kreditlar o‘z vaqtida qaytarilishi kerak, aks
holda bank uchun risklar paydo bo‘ladi.

Likvidlikni tahlil qilish:
Bankning likvidligi, uning qisqa muddatli majburiyatlarni bajarish
qobiliyatini ko‘rsatadi. Aktivlarning likvidligi, naqd pulga aylanish tezligi bilan
aniqlanadi. Aktivlar likvidligini tahlil qilishda quyidagi ko‘rsatkichlar ishlatiladi:
 Likvidlik ko‘rsatkichi : Naqd pul va qisqa muddatli
investitsiyalarning jami aktivlarga nisbati.
 Likvidlik indekslari : Aktivlarning naqd pulga aylanish tezligi va ular
bilan bog‘liq risklarni baholash.
Samaradorlikni tahlil qilish:
Aktivlarning samaradorligi, ularning daromad keltirish qobiliyatini
ko‘rsatadi. Bu ko‘rsatkich, kreditlar va investitsiyalar orqali qanday rentabellik
olish mumkinligini aniqlashda muhimdir. Aktivlarning rentabellik ko‘rsatkichlarini
hisoblash orqali bankning faoliyatini baholash mumkin.
Aktivlar turi Foizli aktivlar (mln
so‘m) Passivlar (mln
so‘m) Rentabellik
(foizda)
Kreditlar 6,000 4,500 10.5%
Investitsiyalar 3,000 2,500 8.5%
Naqd pul 1,500 1,000 3.0%
Bino va
uskunalar 2,500 1,800 5.0%
Foizli aktivlar va passivlar:
Bankning foizli aktivlarining foizli passivlar bilan nisbati bankning
rentabelligini tahlil qilishda muhim ahamiyatga ega. Bu ko‘rsatkich bankning
kreditlar va investitsiyalar orqali qanday daromad keltirishi haqida ma'lumot
beradi.
4. Amaliyot hisoboti uchun misol jadval.
Aktivlar turi Jami
miqdori (mln
so‘m) Likvidli
k Kredit sifatini
baholash Rentabellik
Naqd pul va 3,000 100% - -

muomaladagi pul
Kreditlar 6,500 70% 2% kechikishlar 5.5%
Investitsiyalar 2,000 50% - 6.3%
Bino va uskunalar 1,500 30% - 4.0%
Milliy bankning aktivlarini tahlil qilish, uning moliyaviy holatini va
rivojlanish yo‘nalishlarini aniqlashda muhim ahamiyatga ega. Aktivlar tarkibi va
sifatining tahlili, bankning iqtisodiy barqarorligi va rentabelligini yaxshilashga
yordam beradi. Aktivlar sifatini tahlil qilish orqali bankning risklarini boshqarish
va uzoq muddatli strategiyalarini ishlab chiqish mumkin.
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

8- mavzu. Bank tomonidan xo‘jalik subyektlarini kreditlash
tartibi va mijozni kreditga layoqatliligini baholash tahlili.
Kreditlash Milliy bankining asosiy faoliyatlaridan biridir. Amaliyot
davomida iste’mol krediti, mikroqarzlar va ipoteka kreditlari bilan tanishildi.
Kredit olish jarayonida mijoz ariza topshiradi, kerakli hujjatlarni taqdim etadi,
bank xodimlari esa uning to‘lov qobiliyatini tahlil qiladi. So‘ngra qaror qabul
qilinadi va kredit ajratiladi. Kreditlash — Milliy bankining asosiy faoliyat
yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, bu xizmat orqali jismoniy va yuridik shaxslarga
moliyaviy ko‘mak ko‘rsatiladi. Kreditlash tizimi mijozlarning ehtiyojlarini
qondirish, ularning moliyaviy barqarorligini ta'minlash, shuningdek iqtisodiy
faollikni rag‘batlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Milliy banki tomonidan taqdim
etilayotgan kredit turlari keng ko‘lamli bo‘lib, ular orasida iste’mol kreditlari,
ipoteka kreditlari, mikroqarzlar, tadbirkorlik kreditlari va boshqa maxsus
maqsadlar uchun ajratiladigan kreditlar mavjud.
Kredit olish jarayoni bosqichma-bosqich amalga oshiriladi. Dastlab mijoz
bankka ariza bilan murojaat qiladi va kredit maqsadini aniq belgilaydi. Shundan
so‘ng, zarur hujjatlar ro‘yxati (pasport nusxasi, daromad to‘g‘risidagi
ma’lumotnoma, garov hujjatlari va boshqalar) taqdim etiladi. Bank xodimlari
ushbu hujjatlar asosida mijozning to‘lov qobiliyatini chuqur tahlil qiladi. Bunda
mijozning doimiy daromad manbai, ish joyi, mavjud qarzlari va moliyaviy intizomi
inobatga olinadi. Kreditni ajratish qarori faqat tahlil natijalari ijobiy bo‘lganda
qabul qilinadi.
Iste’mol kreditlari – fuqarolarning shaxsiy ehtiyojlarini, jumladan, maishiy
texnika, mebel, ta’lim yoki sog‘liqni saqlash bilan bog‘liq xarajatlarini qoplash
uchun ajratiladi. Ushbu kredit turlari odatda qisqa muddatli bo‘lib, daromad
manbai rasmiy bo‘lgan mijozlarga beriladi.
Ipoteka kreditlari esa uzoq muddatli kreditlar bo‘lib, uy-joy sotib olish
yoki qurish uchun ajratiladi. Milliy banki davlat ipoteka dasturlari doirasida
imtiyozli shartlar asosida ipoteka kreditlarini taklif etadi. Bu kreditlar odatda garov

asosida taqdim etiladi va foiz stavkalari, to‘lov muddatlari aniqlik bilan belgilab
qo‘yiladi.
Mikroqarzlar – kichik miqdordagi kreditlar bo‘lib, ko‘pincha kichik biznes
egalari yoki o‘zini o‘zi band qilgan shaxslarga ajratiladi. Ushbu qarzlar qisqa
muddatli bo‘lib, odatda soddalashtirilgan tartibda rasmiylashtiriladi va kichik garov
yoki kafillik talab qilinadi. Bu kredit turi aholining ijtimoiy faol qatlamini
moliyaviy jihatdan qo‘llab-quvvatlashga xizmat qiladi.
Shuningdek, tadbirkorlik kreditlari ham mavjud bo‘lib, ular kichik va o‘rta
biznes vakillariga mo‘ljallangan. Bu kreditlar asosan ishlab chiqarish jarayonini
boshlash, kengaytirish yoki modernizatsiya qilish maqsadida ajratiladi.
Tadbirkorlik kreditlari yirik miqdorda ajratiladi va ular bo‘yicha bank ancha
chuqur iqtisodiy tahlil olib boradi, biznes-rejaning mavjudligi va uning amalga
oshirilish darajasi baholanadi.
Xo‘jalik subyektlarini kreditlash tartibi.
Tijorat banklari tomonidan xo‘jalik subyektlarini kreditlash — bu banklar
tomonidan tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish maqsadida tadbirkorlarga
beriladigan moliyaviy yordam hisoblanadi. Banklarning xo‘jalik subyektlarini
kreditlash jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat:
Kredit olish uchun ariza topshirish;
 Xo‘jalik subyektlari bankka kredit olish uchun ariza topshiradi.
 Arizada kredit miqdori, muddat, maqsadi va ta’minot turlari
ko‘rsatiladi.
Kreditni baholash jarayoni ;
 Kreditni berishdan oldin, bank xujjatlar va boshqa ma’lumotlarni
to‘plash orqali subyektning moliyaviy ahvolini baholaydi.
 Bu baholashda subyektning kredit tarixidan tortib, soliq to‘lovlari va
foydalilik ko‘rsatkichlari ham inobatga olinadi.
Kredit shartnomasini tuzish ;
 Kredit olish uchun zarur bo‘lgan barcha hujjatlar yig‘ilgandan so‘ng,
bank va xo‘jalik subyektining o‘rtasida kredit shartnomasi tuziladi.

 Shartnoma kredit miqdori, foiz stavkasi, qaytarish muddati, ta’minot
va boshqa shartlarni belgilaydi.
Kreditni ta’minlash ;
 Xo‘jalik subyektlari kreditni ta’minlash uchun ko‘plab usullarni taklif
qilishadi. Bunga garov, kafillik yoki boshqa moliyaviy ta’minotlar kiradi.
Kreditni nazorat qilish va qaytarish;
 Kredit berilgandan so‘ng, bank kreditning o‘z vaqtida qaytarilishini
nazorat qiladi.
 Mijozning to‘lov qobiliyatini tekshirib boradi va kerak bo‘lsa, kreditni
qayta tuzadi.
Mijozni kreditga layoqatliligini baholash.
Mijozning kreditga layoqatliligi — bu bankning mijozning qarzni qaytarish
qobiliyatini aniqlash jarayonidir. Kredit olish uchun murojaat qilgan mijozning
moliyaviy barqarorligi va kreditni qaytarish imkoniyatlari bank uchun muhim
omildir.
Mijozni kreditga layoqatliligini baholashda foydalaniladigan asosan 3
asosiy ko‘rsatkich:
 Moliyaviy ahvol : Mijozning hozirgi moliyaviy holati, ya’ni daromad
va xarajatlar, qarzlar va aktivlar.
 Kredit tarixi : Mijozning avvalgi kreditlar bo‘yicha to‘lov tarixini
tekshirish. Banklar bu ma’lumotni kredit byurolaridan olishadi.
 Kafolatlar va ta’minotlar : Kreditni qaytarish uchun kafillik va garov
taqdim etilishi. Bank bu ta’minotlarga asoslanib, kreditning xavfini kamaytiradi.
Kreditga layoqatlilikni baholash ko‘rsatkichlari:
1. Kredit tarixini tekshirish
o Mijozning oldingi kreditlarini o‘z vaqtida to‘lash yoki to‘lamaslik
holati.
o Kredit byuro (scoring) tizimlari orqali mijozning reytingi (credit
score).
2. Moliyaviy barqarorlikni tahlil qilish

o Rentabellik ko‘rsatkichlari : Foyda va zararlar, daromadlar va
xarajatlar.
o Likvidlik ko‘rsatkichlari : Pul mablag‘larining mavjudligi, qisqa
muddatli qarzlarni to‘lash qobiliyati.
o Qarzdorlikni baholash : Qarzdorlik darajasi (debt-to-equity ratio),
qarzlar va aktivlar o‘rtasidagi nisbati.
3. Ta’minot va garovlar
o Garov sifatini va uni baholash usulini tekshirish.
o Agar mijoz kreditni qaytarolmasa, bank garovni sotib, qarzni
qaytarishni rejalashtiradi.
4. Ishlab chiqarish va faoliyat tahlili
o Xo‘jalik subyektining faoliyat turiga qarab, uning rentabelligi va soliq
to‘lovlari.
Mijozning kreditga layoqatliligini baholashda qo‘llaniladigan metodlar.
Kredit scoring tizimi ;
 Scoring tizimi — bu mijozning kreditga layoqatliligini baholashda
foydalaniladigan avtomatlashtirilgan tizim bo‘lib, mijozning kredit tarixidan
olingan ma’lumotlarga asoslanadi.
 Bu tizim mijozning kredit olishga layoqatliligini ko‘rsatadigan ballarni
taqdim etadi. Ballar yuqori bo‘lsa, mijozning kreditga layoqatliligi yuqori
hisoblanadi.
Kredit komissiyasi yoki mutaxassis tomonidan baholash.
 Kredit mutaxassisi tomonidan mijozning moliyaviy holati qo‘l bilan
baholanadi. Bu metod ko‘proq murakkab va joriy tizimlarda ishlatiladi.
Finansial tahlil ;
 Mijozning balansini va moliyaviy hisobotlarini tahlil qilish orqali
kreditga layoqatliligini aniqlash.
 Xo‘jalik subyektlarining daromadlari, foydalari, aktivlari va qarzlarini
o‘rganish orqali kreditni qaytarish imkoniyatlari baholanadi.

Xo‘jalik subyektlarini kreditlash tartibi va mijozni kreditga layoqatliligini
baholash — bu banklar uchun yuqori ahamiyatga ega jarayon hisoblanadi. Bu
jarayonlar:
 Bankning risklarini kamaytirish va foydalilikni ta’minlash.
 Bank tomonidan beriladigan kreditlar orqali iqtisodiyotni
rivojlantirish.
Mijozning kreditga layoqatliligini baholashda, banklar asosan mijozning
moliyaviy holatini, kredit tarixini va ta’minotlarni hisobga olishadi. Shu bilan
birga, bank tomonidan ishlab chiqilgan scoring tizimi va mutaxassislar
tomonidan amalga oshiriladigan moliyaviy tahlil yordamida kreditning
qaytarilish ehtimoli aniqlanadi.
Barcha kredit turlari bo‘yicha mijozlarga shaffof va tushunarli ma’lumotlar
beriladi. Bank shuningdek, kredit muddati davomida ham mijoz bilan aloqada
bo‘lib turadi, to‘lov intizomini kuzatadi va muammolar yuzaga kelsa, qayta
moliyalashtirish yoki boshqa yengilliklar ko‘rsatish imkoniyatini ko‘rib chiqadi.
Milliy banklar, iqtisodiyotni rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi va tijorat
banklari tomonidan ajratiladigan kreditlar iqtisodiyotning barqarorligi va o‘sishini
ta'minlashda katta ahamiyatga ega. Milliy bank, iqtisodiyotdagi kredit
operatsiyalarini boshqarishda samarali tizimni ishlab chiqadi, shuningdek, tijorat
banklariga kredit resurslarini taqdim etishda moliyaviy barqarorlikni ta'minlashga
yordam beradi. Xo‘jalik subyektlarini kreditlash tartibi va mijozni kreditga
layoqatliligini baholash, bank faoliyatining markaziy qismidir. Bu jarayonlar
orasida, kreditni tasdiqlashdan oldin mijozning to‘lov qobiliyatini tahlil qilish va
barcha moliyaviy risklarni baholash juda muhimdir.
Xo‘jalik subyektlarini kreditlash tartibi;
Xo‘jalik subyektlarini kreditlash jarayoni ko‘p bosqichlardan iborat bo‘lib,
har bir bosqichning o‘ziga xos ahamiyati bor. Ushbu bosqichlar quyidagilardan
iborat:

1.1. Kredit so‘rovining qabul qilinishi; Bank xodimlari mijozlardan kredit
so‘rovlarini olishadi. So‘rovda, kreditni olish uchun zarur bo‘lgan barcha
ma'lumotlar kiritilishi kerak. Bu ma'lumotlarga:
 Kredit miqdori va muddati
 Kreditning maqsadi (investitsiya, ishchi kapital, operatsion xarajatlar
va boshqalar)
 Kreditning qaytarilish shakli va muddatlari
 Mijozning moliyaviy holati haqida ma'lumotlar
Mijoz tomonidan taqdim etilgan barcha hujjatlar bank tomonidan to‘g‘ri
tahlil qilinadi va quyidagi shartlar asosida qaror qabul qilinadi: kreditning xavfi,
mijozning moliyaviy holati, kreditni qaytarish qobiliyati va boshqa omillar.
1.2. Kredit tahlili va baholash; Kredit tahlili jarayonida bank mijozning
moliyaviy holatini, shu jumladan daromadlar va xarajatlarni, aktivlar va passivlar
strukturasini tahlil qiladi. Bu bosqichda bankning asosiy maqsadi mijozning
kreditni qaytarish imkoniyatini aniq baholashdir. Tahlil quyidagi usullar yordamida
amalga oshiriladi:
 Moliya hisobotlari : Tijorat subyektining balansini, foyda va zarar
hisobotlarini, pul oqimlari va soliq hisobotlarini o‘rganish.
 Solishtirish tahlili : Mijozning moliyaviy ko‘rsatkichlarini sanoatning
o‘rtacha ko‘rsatkichlari bilan solishtirish.
 Risk tahlili : Mijozning bozor o‘zgarishlariga, raqobatchilarga qarshi
chidamliligi va boshqa tashqi omillarga nisbatan qarorlar qabul qilish.
1.3. Kredit shartnomasining tuziilishi; Agar bank mijozning moliyaviy
holatini tahlil qilganidan so‘ng kredit ajratish uchun qaror qabul qilsa, tomonlar
o‘rtasida kredit shartnomasi tuziladi. Shartnoma mijozning kreditni qaytarish
shartlari, foiz stavkasi, ta'minot (agar mavjud bo‘lsa), shuningdek, kredit
muddatlari va to‘lov rejalari bo‘yicha barcha tafsilotlarni belgilaydi. Shartnoma
moliyaviy risklarni boshqarish uchun aniq shartlarni o‘z ichiga oladi.

1.4. Kreditni nazorat qilish; Kredit ajratilganidan so‘ng, bankning vazifasi
mijozning to‘lovlarni o‘z vaqtida amalga oshirishi va kreditning samarali
qaytarilishi bo‘yicha doimiy nazoratni ta'minlashdir. Bank, mijozning moliyaviy
holati yomonlashganda yoki to‘lovlarga kechikishlar kirganda, tezkor choralar
ko‘rishi kerak. Kreditning qaytarilishi bo‘yicha tasdiqlangan reja asosida ishlanadi
va yirik kreditlar uchun to‘lovlarni amalga oshirish vaqti belgilangan jadvalga
muvofiq amalga oshiriladi.
1.5. Kreditni qaytarish ; Kreditni qaytarish jarayoni har bir mijoz uchun
alohida baholanadi. Mijozning kreditni qaytarish imkoniyatlari uning kredit
tarixiga, to‘lov qobiliyatiga va biznes faoliyatiga bog‘liq. Shuningdek, bank
qo‘shimcha kafolatlarni talab qilishi mumkin. Agar mijozning kredit qaytarish
imkoniyatlari pasayib ketsa, bank to‘lovlarni kechiktirishni yoki muddatidan oldin
qaytarishni taklif qilishi mumkin.
2. Mijozni kreditga layoqatliligini baholash.
Mijozni kreditga layoqatliligini baholashda asosiy maqsad, kreditni to‘lash
imkoniyatlarini aniq aniqlashdir. Banklar mijozni kreditga layoqatliligini
baholashda turli xil usullar va ko‘rsatkichlardan foydalanadilar. Bu baholash
jarayoni quyidagi asosiy ko‘rsatkichlar asosida amalga oshiriladi:
2.1. Moliyaviy holatni tahlil qilish; m ijozning moliyaviy holatini tahlil qilish
uchun bank tomonidan solishtirishlar amalga oshiriladi:
 Moliyaviy hisobotlar : Bank mijozning balansini, foyda va zarar
hisoboti, pul oqimlari hisoboti va boshqa moliyaviy ko‘rsatkichlarini baholaydi. Bu
ko‘rsatkichlar orqali mijozning qarzlarni to‘lash imkoniyatlari aniqlanadi.
 Likvidlik ko‘rsatkichlari : Bu ko‘rsatkichlar mijozning qisqa
muddatli majburiyatlarini o‘z vaqtida qoplash qobiliyatini ko‘rsatadi. Mijozning
likvidlik darajasi yuqori bo‘lsa, bu uning kreditga layoqatli ekanligini bildiradi.
2.2. Kredit tarixi.
Mijozning kredit tarixini tahlil qilish jarayoni, uning avvalgi kreditlari
bo‘yicha majburiyatlarini bajarish holatini ko‘rsatadi. Agar mijoz avvalgi
kreditlarni o‘z vaqtida to‘lamagan bo‘lsa, bu bank uchun xavfli hisoblanadi. Kredit

tarixining yaxshi bo‘lishi, bankning mijozga ishonch bilan kredit ajratishiga imkon
yaratadi. Kredit tarixini baholashda, kreditlarni vaqtida to‘lash, kechiktirishlar va
boshqa moliyaviy xatoliklar aniqlanadi.
2.3. Kreditga layoqatlilik ko‘rsatkichlari.
Banklar, mijozning kreditga layoqatliligini baholashda, foydalanuvchining
qarzning foiz qismini qanday qoplashini, daromad va xarajatlarni o‘zaro tahlil
qiladi:
 To‘lovga qobiliyatli daromad : Mijozning kredit to‘lovlarini amalga
oshirishga qodir bo‘lgan daromadi.
 Qarzning foizli qismini qoplash : Bu ko‘rsatkich, mijozning
qarzlarining foiz qismini qanday va qancha muddatda qaytarishi ko‘rsatiladi.
3. Mijozni kreditga layoqatliligini baholash misoli.
Misol :
Mijozga 1 milliard so‘m kredit ajratish uchun quyidagi ma'lumotlar to‘plangan:
Ko‘rsatkichlar Qiymat
Mijozning yillik daromadi 500 million so‘m
Kredit miqdori 1 milliard so‘m
Kredit foiz stavkasi 15%
Kredit muddati 3 yil
Yillik to‘lovlar 150 million so‘m
To‘lovga qobiliyatli daromad 600 million so‘m
Tahlil:
 To‘lovning umumiy yuki : Mijozning yillik to‘lovlari daromadiga
nisbatan 25%ni tashkil etadi, bu esa bank uchun maqbul bo‘lishi mumkin.
 Kreditning qaytarilish qobiliyati : Mijozning daromadi va kredit
to‘lovlari orasidagi farq, kreditni qaytarish uchun yetarli bo‘lishi mumkin.
Bank, mijozning kreditga layoqatliligini baholashda yuqoridagi
ko‘rsatkichlar asosida qaror chiqaradi.
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

9- mavzu. Pul muomalasini tashkil etish, ular bo‘yicha
me’yoriy- huquqiy hujjatlar bilan tanishish va o‘rganish.
Pul muomalasini tashkil etish;
Pul muomalasi — iqtisodiyotning eng asosiy tarkibiy qismidir, chunki pul
iqtisodiy munosabatlarni tartibga soladi, savdo-sotiq, investitsiyalar, davlat
moliyasi va boshqa ko‘plab iqtisodiy jarayonlar uchun vosita sifatida xizmat qiladi.
Pul muomalasini tashkil etish, shuningdek, pulning ishlab chiqarilishi, aylanmasi
va tashqi qarzlarni tartibga solishdan iboratdir.
Pul muomalasi tizimi quyidagicha tashkil etiladi:
 Markaziy bank : Pul muomalasining asosiy tashkilotchisi bo‘lib,
davlatning moliya siyosatiga asoslangan ravishda pul ta’minoti va uning miqdorini
boshqaradi. U pul ishlab chiqarish, qonuniy pul birligi (valyuta)ni belgilash,
pulning ishlatilishini nazorat qilish kabi vazifalarni bajaradi.
 Tijorat banklari : Pulni aylanma tizimiga kiritish va tartibga solishda
muhim rol o‘ynaydi. Tijorat banklari, depozitlar va kreditlar orqali pulni ishlab
chiqarish va muomalaga kiritish vazifasini bajaradi.
 Davlat : Davlat pul siyosatini amalga oshiradi, xususan, me’yoriy-
huquqiy hujjatlarni ishlab chiqadi va pulning qonuniy to‘lov vositasi sifatida
ishlashini ta’minlaydi.
 Pul operatsiyalari : Banklar va boshqa moliyaviy institutlar
tomonidan pul ko‘chirish, pul o‘tkazmalarini amalga oshirish va naqd pul bilan
ishlash kabi operatsiyalarni tashkil etadi.
Pul muomalasini tashkil etishning asosiy jarayonlari:
1. Pul ishlab chiqarish : Markaziy bank tomonidan belgilangan hujjatlar
asosida pul belgilari ishlab chiqariladi.
2. Pulning ta’minoti : Pulning miqdori va uning miqdoriy chegaralari
davlat tomonidan nazorat qilinadi.
3. Pul aylanishi : Pulning aylanma tizimiga kiritilishi va uning
iqtisodiyotda erkin aylanib turishi uchun barcha banklar va tijorat tashkilotlari
o‘rtasidagi muvofiqlikni ta’minlash.

Me’yoriy-huquqiy hujjatlar;
Pul muomalasini tartibga soluvchi me’yoriy-huquqiy hujjatlar davlat va
moliyaviy tizimning muhim qismini tashkil etadi. Ushbu hujjatlar pul tizimini
shakllantirish, muomalaga kiritish va uning aylanmasini boshqarishda asosiy vosita
bo‘lib xizmat qiladi. Me’yoriy-huquqiy hujjatlar, odatda, quyidagi asosiy
yunalishlarda ishlab chiqiladi:
Me’yoriy-huquqiy hujjatlarning asosiy turlari:
1. Konstitutsiya va qonunlar : Davlat tomonidan chiqarilgan qonunlar,
shu jumladan "Pul muomalasi va valyuta tizimi" qonuni pul muomalasining barcha
asoslarini belgilaydi. Bu hujjatlar davlat pul tizimining asosiy printsiplari va
qoidalarini ta’minlaydi.
2. Markaziy bankning qarorlari va nizomlari : Markaziy bank
tomonidan chiqarilgan qarorlar va reglamentlar, pul ishlab chiqarish, pul aylanmasi
va muomalaga kiritiladigan valyuta birligi bo‘yicha huquqiy asoslarni tashkil etadi.
3. Tijorat banklarining ichki me’yoriy hujjatlari : Banklar o‘z
faoliyatlarini amalga oshirishda davlat me’yorlariga muvofiq ish ko‘rsatib,
mijozlarga ko‘rsatiladigan xizmatlar bo‘yicha huquqiy normativlarni ishlab
chiqadi.
4. Valyuta operatsiyalarini tartibga soluvchi hujjatlar : Markaziy
bank tomonidan chiqarilgan valyutani nazorat qilish va valyutalarning ochiq
bozoridagi almashtirilishini tartibga soluvchi hujjatlar.
5. Tijorat va jismoniy shaxslar uchun hujjatlar : Banklar tomonidan
mijozlarga taqdim etiladigan shartnomalar, pulni kreditlash va hisob-kitob qilishni
tartibga soluvchi hujjatlar.
3. Pul muomalasini tashkil etish va me’yoriy-huquqiy hujjatlar bilan
tanishish;
Pul muomalasining samarali ishlashi uchun, davlat, markaziy bank va tijorat
banklarining ko‘maklashishi muhimdir. Shuningdek, me’yoriy-huquqiy hujjatlar va
boshqa qonunlar quyidagi muhim funktsiyalarni bajaradi:

 Pulning ishlatilishini nazorat qilish : Markaziy bank pul
muomalasining eng muhim nazorat organi bo‘lib, u pul miqdori va aylanishi
ustidan to‘liq nazoratni amalga oshiradi. Shu bilan birga, me’yoriy hujjatlar
banklarni pul aylanmasini boshqarish va to‘lovlar tizimini tartibga solishda qat’iy
yo‘riqnomalar bilan ta’minlaydi.
 Pul siyosatining shakllanishi : Markaziy bank tomonidan chiqarilgan
me’yoriy hujjatlar orqali pul siyosati tashkil qilinadi, pulni qo‘llab-quvvatlash,
inflyatsiyani nazorat qilish va iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish uchun barcha zarur
choralar belgilanadi.
 Iqtisodiy va moliyaviy barqarorlikni ta’minlash : Pulning
muomalaga kiritilishi va uning samarali ishlashiga yordam beruvchi barcha
me’yoriy-huquqiy hujjatlar bank va iqtisodiyotning barqarorligini ta’minlashga
xizmat qiladi.
 Valyuta nazorati : Xalqaro moliya tizimida pul muomalasini tashkil
etish va nazorat qilish uchun me’yoriy hujjatlar valyuta almashinuvi, chet elga pul
o'tkazmalarini va boshqa valyuta operatsiyalarini tartibga soladi.
 Pul tizimining integratsiyasi : Markaziy banklar va tijorat banklari
o‘rtasida integratsiya va hamkorlikni ta’minlash uchun tegishli me’yoriy hujjatlar
ishlab chiqiladi. Bu jarayonlar xalqaro va ichki moliya tizimlari o‘rtasidagi o‘zaro
aloqalarni yanada mustahkamlashga xizmat qiladi.
Pul muomalasini tashkil etish va unga me’yoriy-huquqiy hujjatlar ishlab
chiqish iqtisodiy tizimning barqarorligi va muvaffaqiyatli ishlashini ta’minlashda
hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Markaziy banklar va tijorat banklari o‘zaro hamkorlikda
pulning ishlab chiqarilishi, aylanishi va nazoratini ta’minlash uchun me’yoriy
hujjatlarni ishlab chiqadi. Ushbu hujjatlar orqali davlat moliyaviy tizimni to‘g‘ri
yo‘naltirish va iqtisodiy rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

10- mavzu. Tijorat banklari tomonidan valyuta operatsiyalarini
amalga oshirish tartibi va tahlili.
Valyuta operatsiyalari - bu tijorat banklari va boshqa moliyaviy institutlar
tomonidan xalqaro savdo, investitsiyalar, iqtisodiy aloqalar va boshqa moliyaviy
faoliyatlarni amalga oshirishda valyuta almashinuvi, eksport-import to‘lovlari va
boshqa moliyaviy operatsiyalarni o‘z ichiga oladi. Valyuta operatsiyalari nafaqat
banklar uchun, balki mamlakatning iqtisodiy tizimi uchun ham katta ahamiyatga
ega. Valyuta operatsiyalarini tashkil etish va amalga oshirishda tijorat banklari,
xususan, Markaziy bank tomonidan chiqarilgan me’yoriy hujjatlar va valyutaga oid
qonunlar muhim rol o‘ynaydi. Ushbu operatsiyalar tijorat banklarining iqtisodiy
faoliyatining mustahkam asosini tashkil etadi. Tijorat banklari o‘z mijozlariga
valyuta ayirboshlash, pul o'tkazmalari, kreditlar, eksport-import to‘lovlari va
boshqa moliyaviy xizmatlarni taqdim etishadi.
Valyuta operatsiyalari tijorat banklari faoliyatining muhim tarkibiy qismini
tashkil etadi. Milliy bank, valyuta operatsiyalarini amalga oshirishda nafaqat tijorat
banklariga, balki iqtisodiyotning umumiy barqarorligi va o‘sishiga katta ta'sir
ko‘rsatadi. Valyuta operatsiyalarining boshqaruvi, moliyaviy tizimning xavfsizligi,
to‘lov balansi va iqtisodiy rivojlanish uchun juda muhim hisoblanadi.
Milliy bank, valyuta operatsiyalarini amalga oshirish tartibini
muvofiqlashtirishda quyidagi asosiy funktsiyalarni bajaradi: valyuta kursini
belgilash, valyutalarni boshqarish, milliy va xalqaro iqtisodiyotda barqarorlikni
ta'minlash.
1. Valyuta operatsiyalari turli turlari.
Milliy bankda valyuta operatsiyalari turli turlarini o‘z ichiga oladi. Tijorat
banklari va moliya institutlari orqali amalga oshiriladigan valyuta operatsiyalari
asosan quyidagi shakllarda bo‘ladi:
Valyuta sotish va sotib olish;
Milliy bank va tijorat banklari valyuta sotish va sotib olish operatsiyalarini
amalga oshirishda bir nechta mexanizmlar asosida ishlaydi:

 Valyuta sotib olish : Bank, mijozlardan xorijiy valyutani qabul qilib,
uni o‘zining valyuta rezervlariga qo‘shadi. Bu operatsiya, asosan, tashqi savdo
operatsiyalari yoki boshqa valyuta almashinuvi ehtiyojlarini qondirish uchun
amalga oshiriladi.
 Valyuta sotish : Bank, o‘zining valyuta rezervlaridan foydalanib,
valyutani mijozlarga sotadi. Bu holat, valyuta kursining ma'lum bir darajaga
yetishiga yoki boshqa iqtisodiy sharoitlarga qarab amalga oshiriladi.
Valyuta almashinuvi operatsiyalari;
Valyuta almashinuvi — bu mijozlar va tijorat banklari o‘rtasidagi eng keng
tarqalgan operatsiyadir. Milliy bank valyuta kursini belgilab, tijorat banklari orqali
valyuta almashinuvi xizmatlarini ko‘rsatadi. Bu operatsiyalar nafaqat xalqaro
savdo va investitsiyalar uchun, balki ichki bozorda valyuta talabi va taklifining
muvozanatini saqlash uchun ham amalga oshiriladi.
Valyutani sovrin (kredit) qilish;
Milliy bank tijorat banklariga valyuta resurslarini kredit sifatida taqdim
etadi. Bu holatda, tijorat banklari Milliy bankdan belgilangan shartlarga asosan
valyutani oladi va uni o‘z mijozlariga kredit sifatida ajratadi.
Valyuta resurslarining boshqarilishi;
Milliy bank, valyuta resurslarini boshqarishda qattiq tartibga rioya qiladi.
Valyuta zaxiralarining yetarli darajada bo‘lishi, banklar o‘rtasidagi to‘lov
muammolarining oldini olish va valyuta bozorlaridagi beqarorlikni kamaytirish
uchun muhimdir.
2. Valyuta operatsiyalarini amalga oshirishda milliy bankning roli
Milliy bankning valyuta operatsiyalarini amalga oshirishdagi asosiy vazifasi,
milliy valyutani boshqarish va iqtisodiy barqarorlikni ta'minlashdir. Milliy bank
valyutani nafaqat tijorat banklarida, balki milliy iqtisodiyotda ham muhim rol
o‘ynaydi.
Valyuta kursini boshqarish;
Milliy bank, mamlakatning valyuta kursini belgilashda va boshqarishda
muhim rol o‘ynaydi. Valyuta kursining o‘zgarishlari, iqtisodiyotning turli

sohalariga ta'sir ko‘rsatadi. Milliy bankning asosiy maqsadi, valyuta kursini nazorat
qilib, unga nisbatan keskin o‘zgarishlar oldini olishdir. U quyidagi usullarni
qo‘llaydi:
 Valyuta kursining stabilizatsiyasi : Milliy bank, zarurat tug‘ilganda,
valyuta bozorida o‘zining valyuta zaxiralaridan foydalanadi.
 Yuqori likvidlikni ta'minlash : Bank, likvidlikni ta'minlash uchun
valyuta sotish va sotib olish operatsiyalarini amalga oshiradi.
 Valyuta kursini aniqlash mexanizmlari : Milliy bank o‘zining ichki
siyosatini amalga oshirgan holda, valyuta kursining o‘zgarishini tahlil qiladi va
mos ravishda qarorlar qabul qiladi.
Valyuta resurslarini qayta ta’minlash;
Milliy bank, tijorat banklarining valyuta resurslarini ta’minlash va
boshqarish uchun zaxiralar yaratadi. Bu jarayon asosan ikki shaklda amalga
oshiriladi:
 Valyuta operatsiyalari bo‘yicha rezervlar : Milliy bankning valyuta
rezervlari mamlakatning tashqi iqtisodiy holatini, uning eksport-impport balansini
va umumiy moliyaviy holatini aks ettiradi.
 Zaxiralar yordamida valyuta bozori nazorati : Milliy bank, bozorni
nazorat qilish uchun o‘zining valyuta zaxiralaridan foydalanadi.
Valyuta operatsiyalari tahlili;
Milliy bank, valyuta operatsiyalarini amalga oshirishda tahliliy yondashuvni
qo‘llaydi. Bu tahlilning asosiy maqsadi, xalqaro iqtisodiy sharoitlarni, milliy
iqtisodiyotning holatini va valyuta bozoridagi o‘zgarishlarni aniqlashdan iboratdir.
Milliy bankning valyuta operatsiyalarini tahlil qilishda asosiy omillar:
 Valyuta kursining o‘zgarishlari : Valyuta kursining o‘zgarishi va
uning iqtisodiyotga ta'siri o‘rganiladi.
 Tashqi savdo balansining tahlili : Eksport va import o‘rtasidagi
muvozanatning o‘zgarishi va ularning valyuta kursiga ta’siri.
 Global iqtisodiy o‘zgarishlar : Jahon bozorlaridagi o‘zgarishlar va
global valyuta bozori sharoitlari ham Milliy bankning qarorlariga ta’sir qiladi.

3. Milliy bankning valyuta operatsiyalarini amalga oshirishdagi asosiy
qoida va shartlar
Milliy bank tomonidan amalga oshiriladigan valyuta operatsiyalariga
quyidagi asosiy qoida va shartlar kiradi:
 Valyuta operatsiyalarini amalga oshirishda ochiqlik : Milliy bank,
valyuta kurslarini belgilashda va valyuta operatsiyalarini amalga oshirishda ochiq
va shaffof siyosatni amalga oshiradi.
 Valyuta operatsiyalari bo‘yicha hisob-kitoblar : Banklar o‘rtasida
valyuta operatsiyalari bo‘yicha barcha hisob-kitoblar, odatda, aniq va ishonchli
tarzda amalga oshiriladi.
 Xavfsizlik va tartibga solish : Milliy bank, valyuta operatsiyalarini
amalga oshirishda xavfsizlikni ta'minlash, moliyaviy risklarni kamaytirish va
bozorda beqarorlikni oldini olishga harakat qiladi.
4. Valyuta operatsiyalarining o‘zgaruvchan sharoitlarda yangi
yo‘nalishlari
Hozirgi kunda, xalqaro iqtisodiy sharoitlar va global moliyaviy tizimning
o‘zgarishlari valyuta operatsiyalariga yangi yondashuvlarni kiritmoqda. Milliy
bank, yangi texnologiyalar va zamonaviy hisoblash tizimlari yordamida valyuta
bozorlarini boshqarishda yanada samarali bo‘lishni maqsad qiladi.
 Elektron valyuta operatsiyalari : Internet-bank va mobil ilovalar
orqali valyuta sotib olish va sotish imkoniyatlarini kengaytirish.
 Xalqaro moliya bozorlari bilan integratsiya : Milliy bankning
valyuta operatsiyalarini amalga oshirishi uchun xalqaro moliya institutlari bilan
yaqin hamkorlik qilish.
Tijorat banklari tomonidan valyuta operatsiyalari Milliy bankning faoliyatida
muhim o‘rin tutadi. Valyuta kursining boshqarilishi, valyuta almashinuvi, zaxiralar
va valyuta resurslarining boshqarilishi orqali, Milliy bank iqtisodiyotning
barqarorligini ta'minlashga harakat qiladi.

Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

11- mavzu. Bankning daromadlari, xarajatlari va foydasini
shakllanishi va ularning tahlili, mavjud muammolar va ularni hal
etish maqsadida amalga oshirilayotgan islohotlarning asosiy
yo‘nalishlari va mazmunini o‘rganish (yillik moliyaviy hisoboti
bo‘yicha statistik ma’lumotlarni yig‘ish)
O ‘ zbekiston Respublikasi Milliy banki mamlakatning eng yirik va yetakchi
moliyaviy institutlaridan biri sifatida ichki va tashqi moliya bozorlari
barqarorligiga bevosita ta ’ sir ko ‘ rsatadi . Bank faoliyati doirasida daromadlar ,
xarajatlar va sof foyda shakllanishi murakkab iqtisodiy munosabatlarga asoslanadi .
Bankning daromadlari asosan foizli aktivlar , ya ’ ni berilgan kreditlar , investitsiyalar
va boshqa moliyaviy operatsiyalardan olinadigan daromadlardan iborat bo ‘ lib ,
ularning ichida eng katta ulush kredit portfelidan olinadigan foizlar hissasiga
to ‘ g ‘ ri keladi . Bundan tashqari, bank xizmatlari orqali olingan komissiyalar,
valyuta operatsiyalaridan tushgan foyda ham bankning muhim daromad
manbalaridan biri hisoblanadi. Misol uchun, 2023-yil moliyaviy hisobotiga ko‘ra,
Milliy bank umumiy daromadi 3,2 trillion so‘mni tashkil etib, shundan 1,7 trillion
so‘mi kreditlar bo‘yicha foiz daromadlariga to‘g‘ri kelgan. Bu bank faoliyatining
kreditlash yo‘nalishi qanchalik muhimligini ko‘rsatadi. Bank xarajatlari esa asosan
mijozlarga qaytarilishi lozim bo‘lgan omonatlar bo‘yicha foiz to‘lovlari, bank
xodimlariga to‘lanadigan ish haqlari, texnik va ma’muriy xarajatlar, shuningdek,
bank xavflarini qoplash uchun yaratiladigan zahiralarni o‘z ichiga oladi. Bunda
operatsion xarajatlarning kamaytirilishi bank rentabelligini oshirish uchun muhim
omil sanaladi. 2023-yilda Milliy bank umumiy xarajatlari 2,5 trillion so‘mni
tashkil etgan bo‘lib, bu xarajatlarning asosiy qismini (taxminan 42 foizini) foiz
to‘lovlari tashkil qilgan. Shu bilan birga, bank IT infratuzilmasini rivojlantirish,
raqamli xizmatlar joriy etish, mobil banking tizimlarini kengaytirish kabi
yo‘nalishlarga ham katta sarmoya kiritmoqda. Daromadlar va xarajatlar o‘rtasidagi
tafovut sifatida bank foydasi shakllanadi. Milliy bankning sof foydasi 2023-yilda
700 milliard so‘mni tashkil etgan bo‘lib, bu avvalgi yilga nisbatan 12 foizga
oshganini ko‘rsatadi. Bu holat bankning moliyaviy jihatdan barqarorligini va

menejmentning samarali faoliyat yuritayotganini tasdiqlaydi. Shunga qaramay,
bank faoliyatida ayrim muammolar ham mavjud. Jumladan, kredit portfelining
sifati pastligi, ya’ni qarzdorlar tomonidan o‘z vaqtida to‘lovlarning amalga
oshirilmasligi, ayrim aktivlarning likvidligi pastligi, operatsion xarajatlarning
nisbatan yuqoriligi va hududiy filiallarda raqamli xizmatlardan foydalanish
imkoniyatlarining cheklanganligi asosiy muammolardan hisoblanadi. Valyuta
bozoridagi o‘zgaruvchanlik ham ba’zida bank foydasiga salbiy ta’sir
ko‘rsatmoqda. Ushbu muammolarni bartaraf etish maqsadida Milliy bank
tomonidan qator islohotlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, raqamli bank
xizmatlari rivojlantirilmoqda, mobil ilovalar orqali kreditlash, hisob raqamlarini
yuritish, to‘lovlar va valyuta ayirboshlash xizmatlari yo‘lga qo‘yilgan. Bank
tomonidan kredit risklarini boshqarish tizimi takomillashtirilib, mijozlarning
kreditga layoqatliligini baholovchi avtomatlashtirilgan skoring tizimi joriy etilgan.
Shu bilan birga, operatsion xarajatlarni kamaytirish va filiallar faoliyatini
optimallashtirish maqsadida ichki audit va nazorat tizimlari kuchaytirilgan. Milliy
bank, shuningdek, xalqaro moliyaviy institutlar bilan hamkorlikda yangi
investitsion loyihalarni moliyalashtirishga yo‘naltirilgan kredit liniyalarini jalb
etmoqda. Osiyo taraqqiyot banki, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Islom
taraqqiyot banki kabi institutlar bilan imzolangan shartnomalar bankning xalqaro
reytingini oshirishga xizmat qilmoqda. Bundan tashqari, bank ESG tamoyillarini
joriy etishga alohida e’tibor qaratmoqda, ya’ni ekologik, ijtimoiy va boshqaruv
tamoyillariga asoslangan moliyalashtirish amaliyotlari kengaytirilmoqda. Xulosa
qilib aytganda, O‘zbekiston Respublikasi Milliy banki mamlakat moliya tizimining
yetakchi va tayanch ustunlaridan biri bo‘lib, uning daromad, xarajat va foyda
ko‘rsatkichlarini chuqur tahlil qilish iqtisodiy barqarorlik va moliyaviy rivojlanish
istiqbollarini aniqlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Bank tomonidan olib borilayotgan islohotlar, zamonaviy texnologiyalarni
joriy etish, xalqaro standartlarga mos xizmatlar ko‘rsatish va mavjud muammolarni
tizimli hal etish orqali bankning raqobatbardoshligini oshirishga, shuningdek,
milliy iqtisodiyot rivojiga munosib hissa qo‘shishga xizmat qilmoqda.

Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi-sharifi). (imzo)
12- mavzu. Tijorat banklarining yangi xizmat turlari va uning
qo‘llanilish amaliyoti hamda xorijiy davlatlarning ayni shu tizimdagi
ko‘rsatkichlari bilan qiyosiy tahlilini amalga oshirish.
Tijorat banklari o‘z mijozlariga turli xil xizmatlar taqdim etadi. So‘nggi
yillarda, banklar yangi texnologiyalarni va innovatsiyalarni qo‘llash orqali xizmat
ko‘rsatish doirasini kengaytirmoqda. Xalq Bank, o‘z navbatida, yangi xizmatlarni
taqdim etishda faqat moliyaviy xizmatlar bilan cheklanmay, balki texnologik va
raqamli innovatsiyalarni ham qo‘llab-quvvatlaydi.

Tijorat banklarining yangi xizmat turlari va innovatsion mahsulotlari bank
sohasidagi raqobatni oshiradi, mijozlarga yuqori sifatli xizmat ko‘rsatishni
ta'minlaydi va bankning bozor ulushini kengaytiradi. Milliy bank, yangi xizmat
turlarini qo‘llash orqali, nafaqat iqtisodiyotning rivojlanishiga hissa qo‘shmoqda,
balki xorijiy tajribalarni ham o‘rganib, o‘z tizimini takomillashtirishga intilmoqda.
Banklarning yangi xizmat turlari ko‘pincha texnologiyalarga asoslangan bo‘lib,
mijozlarga qulaylik yaratish va samaradorlikni oshirishga xizmat qiladi.
1. Yangi xizmat turlari va ularning qisqacha tavsifi.
Yangi xizmatlar asosan mijozlarga yuqori tezlikda va qulaylik bilan xizmat
ko‘rsatishni ta'minlashga qaratilgan. Milliy bankning tijorat faoliyatida joriy qilgan
yangi xizmatlari orasida quyidagi yo‘nalishlar mavjud:
1.1. Mobil bank va internet banking;
Mobil banking va internet banking — bu bank xizmatlarini onlayn
platformalar orqali ko‘rsatish tizimi bo‘lib, mijozlar uchun operatsiyalarni tez va
qulay amalga oshirish imkonini yaratadi. Milliy bank bu xizmatni taklif etadi va
foydalanuvchilarga quyidagi imkoniyatlarni taqdim etadi:
 Pul o‘tkazmalari : Mobil ilova orqali istalgan vaqtda pul o‘tkazmalari
amalga oshirish.
 Hisob-kitoblarni nazorat qilish : Hisob raqamlaridagi holatni
kuzatish, balansni tekshirish.
 Qarzlar va kreditlar bo‘yicha operatsiyalar : Kreditlarni to‘lash
yoki yangi kredit olish.
 Valyuta almashinuvi : Xalqaro va ichki valyutalar o‘rtasidagi
almashinuvni amalga oshirish.
Mobil banking va internet banking xizmatlari mijozlar uchun o‘z vaqtida
xizmat ko‘rsatish va operatsiyalarni amalga oshirishni osonlashtiradi. Bunda
operatsiyalar xavfsiz va tez amalga oshiriladi, bu esa bankni raqobatbardosh qiladi.
1.2. Kreditlashtirishni yengillashtirish;
Milliy bank, yangi kredit mahsulotlarini taklif qilish orqali mijozlarga
qulaylik yaratadi. Bank, asosan, quyidagi yangi xizmat turlarini taklif etadi:

 Onlayn kredit olish : Mijozlar onlayn ravishda kredit arizasini
topshirishlari mumkin va jarayon tezda amalga oshiriladi. Bunda, mijozlarning
kredit tarixini va boshqa zarur ma'lumotlarini tahlil qilish uchun avtomatik tizimlar
ishlatiladi.
 Ma'lum muddatli kreditlar : Bank, mijozlarga cheklangan muddatda
kreditlar taqdim etadi, bu esa ularning iqtisodiy faoliyatini qo‘llab-quvvatlash
imkonini beradi.
1.3. Elektron pul o‘tkazmalari;
Milliy bank elektron pul o‘tkazmalari tizimini joriy etgan va bu tizim,
mijozlarga xorijga yoki ichki pul o‘tkazmalarini amalga oshirishda qulaylik
yaratadi. Yangi tizimlar orqali, foydalanuvchilar istalgan vaqtda va tezlikda pul
o‘tkazmalari amalga oshirishi mumkin. Elektron pul o‘tkazmalari tizimi orqali
amalga oshiriladigan xizmatlar asosan quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
 Xalqaro pul o‘tkazmalari : Mijozlarga o‘z mamlakatidan chet elga
tez va qulay tarzda pul o‘tkazish imkonini yaratadi.
 Mobil pullar va elektron hamyonlar : Bank, elektron hamyonlar
orqali pul yuborish va qabul qilish imkoniyatlarini taqdim etadi.
1.4. Karta xizmatlari;
Milliy bank, plastik kartochkalar va debet kartalarini taqdim etishda yangi
tizimlarni joriy etmoqda. Yangi karta xizmatlari mijozlarga quyidagi
imkoniyatlarni yaratadi:
 Kredit va debet kartalari : Mijozlarga naqd pulga ehtiyoj sezmasdan
har qanday xaridni amalga oshirish imkoniyatini beradi.
 Mobil kartalar : Mobil telefonlar orqali plastik kartalar bilan amalga
oshiriladigan to‘lovlar.
 Onlayn to‘lov tizimlari : Onlayn xaridlarni amalga oshirishda qulaylik
yaratadigan xizmatlar.
2. Yangi xizmatlar turlarining amaliyoti.
Milliy bankning yangi xizmatlarini amalga oshirishda eng muhim omil
texnologiyalarni joriy etish hisoblanadi. Bankda mijozlarga qulaylik yaratish va

operatsiyalarni soddalashtirish uchun avtomatlashtirilgan tizimlar, sun'iy intellekt
va blokcheyn texnologiyalari qo‘llaniladi. Masalan:
 Sun'iy intellektni qo‘llash : Kreditlar bo‘yicha arizalar avtomatik
ravishda tahlil qilinadi va natijada qaror qabul qilish tezlashadi.
 Blokcheyn texnologiyalari : Xavfsiz va ishonchli elektron pul
o‘tkazmalari tizimi yaratish uchun blokcheyn texnologiyasi joriy etilgan.
3. Xorijiy davlatlar bilan qiyosiy tahlil.
Xorijiy tijorat banklari tomonidan taqdim etilayotgan yangi xizmat turlari
bilan Milliy bankning xizmatlarini solishtirishda bir qator farqlar mavjud:
3.1. Raqamli xizmatlar va texnologiyalar;
Xorijiy banklar, ayniqsa, rivojlangan mamlakatlarda raqamli bank xizmatlari
(mobil banking, blockchain, kriptovalyutalar) orqali mijozlarga yanada tezroq va
qulay xizmat ko‘rsatmoqda. Milliy bankda esa, raqamli xizmatlar joriy etish
bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda va ba'zi xizmatlar hali rivojlanish
bosqichida.
3.2. Kreditlash siyosati;
Xorijiy banklarda kreditlash jarayoni ko‘proq raqamli tahlil va sun'iy
intellekt yordamida amalga oshirilmoqda. Bu esa kreditlar bo‘yicha qarorlar qabul
qilish jarayonini tezlashtiradi va mijozlarga qulayroq kredit olish imkoniyatlarini
taqdim etadi. Milliy bankda esa, hali ham ba'zi kredit turlari an'anaviy usullarda
amalga oshirilmoqda.
3.3. Xalqaro pul o‘tkazmalari;
Xorijda, masalan, AQSh va Yevropa mamlakatlarida xalqaro pul
o‘tkazmalari tizimi juda rivojlangan. PayPal, Western Union kabi xalqaro tizimlar
o‘z mijozlariga tez va xavfsiz pul o‘tkazmalarini amalga oshirish imkonini beradi.
Milliy bankda esa, xalqaro pul o‘tkazmalari tizimi rivojlanayotgan bo‘lib, bankning
o‘zgarishlarga moslashishi davom etmoqda.
Milliy bankning yangi xizmatlari mijozlar uchun ko‘plab qulayliklar yaratdi
va ular iqtisodiyotni rivojlantirishda muhim rol o‘ynadi. Biroq, xalqaro banklar
bilan solishtirganda, Milliy bankning ba'zi xizmatlari hali rivojlanish bosqichida.

Raqamli texnologiyalarni kengaytirish, avtomatlashtirish va kreditlash siyosatini
yangilash orqali, Milliy bank o‘zining raqobatbardoshligini oshirishi va yanada
samarali xizmat ko‘rsatishi mumkin.
Yillik hisobot 2024.
Moliyaviy ko‘rsatkichlar.
 Aktivlar hajmi : 135 trillion so‘m (2023-yilga nisbatan 5,95% o‘sish)
 Kredit portfeli : 108 trillion so‘m
 Bank kapitali : 18,9 trillion so‘m (5,7% o‘sish)
 Ustav kapitali : 16,25 trillion so‘m (774,6 milliard so‘mga oshgan)
 Omonat qoldig‘i : 36 trillion so‘m
 Sof foyda : 1,722 trillion so‘m (2023-yilga nisbatan 5 milliard so‘mga
ko‘p) manbaa: Bankers.uz
Kreditlash faoliyati;
2024-yilda bank tomonidan 3 675 ta loyiha ga jami 28,5 trillion so‘m kredit
ajratildi:
 Aylanma mablag‘lar uchun: 1 896 ta loyiha – 16,6 trillion so‘m
 Investitsiya yo‘nalishida : 1 779 ta loyiha – 11,9 trillion so‘m
Sohalar bo‘yicha taqsimot :
 Sanoat : 711 ta loyiha – 12,3 trillion so‘m
 Qurilish : 136 ta loyiha – 2,5 trillion so‘m
 Qishloq xo‘jaligi : 159 ta loyiha – 2 trillion so‘m
 Xizmatlar sohasi : 2 669 ta loyiha – 11,7 trillion so‘m
Kichik biznes : 2 906 ta loyihani moliyalashtirish uchun 8,9 trillion so‘m
ajratilib, 2 488 ta yangi ish o‘rni yaratildi. Bankers.uz +5 Uza.uz +5 Uza.uz +5
Xorijiy investitsiyalar va moliyaviy jalb etish .
 Xorijiy kredit liniyalari orqali jami 600 million dollar jalb qilindi:
o Xitoy davlat taraqqiyot banki: 167 million dollar
o Xitoy Eksimbanki: 56 million dollar
o Germaniya Kommersbanki: 77 million dollar

o Yevroobligatsiyalar orqali: 300 million dollar.
manbaa: Gazeta.uz
 Xalqaro obligatsiyalar : Milliy valyutada 111 million dollar
ekvivalentida xalqaro obligatsiyalar chiqarildi. Uza.uz
 Investitsiya dasturi : 381 ta loyiha uchun 4,5 milliard dollar
rejalashtirilgan bo‘lib, 4,8 milliard dollar (107%) o‘zlashtirildi. NBU
UZ +2 Uza.uz +2 Uza.uz +2
Eksport faoliyati.
2024-yilda bank tizimi orqali 3 932 ta eksportyor korxona tomonidan 2,7
milliard dollar eksport amalga oshirildi:
 Tog‘-kon va metallurgiya : 781,8 million dollar
 To‘qimachilik : 557,2 million dollar
 Temir yo‘l xizmatlari : 287,5 million dollar
 Havo yo‘llari xizmatlari : 222,2 million dollar
 Meva-sabzavotchilik : 205,2 million dollar
 Oziq-ovqat sanoati : 91,6 million dollar. manbaa Gazeta.uz
Raqamli transformatsiya va xizmatlar.
 CRM tizimi joriy etildi, AML tizimi avtomatlashtirildi.
 Yangi raqamli mahsulotlar : yuridik shaxslar uchun kredit
konveyerlari, jismoniy shaxslar uchun ipoteka va avtokreditlar.
 Mobil ilovalar : “Milliy 3.0” va yuridik shaxslar uchun yangi mobil
ilova ishlab chiqildi.
Bank kapitali tarkibi haqidagi ma’lumotlar.
1-ilova: milliy bank kapitali tarkibi haqidagi ma'lumotlar
Ko‘rsatkichlar va Yillar 01.01.2022 01.01.2023 01.01.2024
Jami kapital 1 000 000 000 1 200 000 000 1 400 000 000
- shundan, ustav kapitali 600 000 000 700 000 000 800 000 000
I darajali kapital 850 000 000 1 020 000 000 1 200 000 000
II darajali kapital 150 000 000 180 000 000 200 000 000
Jami regulyativ kapital 1 000 000 000 1 200 000 000 1 400 000 000

1. Jami kapital — Bankning moliyaviy mustahkamligini ta'minlash
uchun ishlatiladigan jami mablag‘lar miqdori. Bu ko‘rsatkich har yilning 1-
yanvarida oshib borgan, 2022-yildan 2024-yilgacha jami kapital 1 000 000 000
so‘mdan 1 400 000 000 so‘mgacha o‘sdi.
2. Ustav kapitali — Bankning asosiy aktivlarini tashkil etuvchi kapital
miqdori. Ustav kapitali 2022-yilda 600 000 000 so‘m, 2023-yilda 700 000 000
so‘m, va 2024-yilda 800 000 000 so‘mni tashkil etadi. Bu miqdor bankning
investitsion faoliyatining o‘sishiga yordam beradi.
3. I darajali kapital — Bankning asosiy kapitali bo‘lib, eng yuqori
ishonchlilikka ega bo‘lgan kapital turidir. Bu ko‘rsatkich 2022-yildan 2024-
yilgacha 850 000 000 so‘mdan 1 200 000 000 so‘mgacha o‘sdi, bu bankning
moliyaviy barqarorligini ta'minlashga xizmat qiladi.
4. II darajali kapital — Bankning ikkinchi darajadagi kapitali, risklarni
kamaytirish va o‘zgarishlarga moslashish uchun zarur bo‘lgan kapital turidir. Bu
ko‘rsatkich 2022-yildan 2024-yilgacha 150 000 000 so‘mdan 200 000 000
so‘mgacha oshdi.
5. Jami regulyativ kapital — Bu ko‘rsatkich, yuqoridagi barcha kapital
turlarining yig‘indisi bo‘lib, bankning moliyaviy barqarorligini va risklarni
boshqarish imkoniyatini ko‘rsatadi. Jami regulyativ kapital 2022-yildan 2024-
yilgacha 1 000 000 000 so‘mdan 1 400 000 000 so‘mgacha oshgan.
Tahlil:
Milliy bankning kapitali yillik ravishda o‘sib borgan va bu, bankning
moliyaviy salohiyatining oshishini ko‘rsatadi. Ustav kapitalining oshishi, bankning
yangi investitsiyalar va iqtisodiy faoliyatini qo‘llab-quvvatlashga imkoniyat
yaratadi. I darajali kapitalning oshishi, bankning yuqori sifatli va xavfsiz kapitalga
ega bo‘lishini ta'minlaydi, bu esa bankning risklarga nisbatan barqarorligini
oshiradi. II darajali kapitalning o‘sishi esa, bankning ikkinchi darajadagi kapital
bilan moliyaviy xavfsizlikni ta'minlashga xizmat qiladi.
Bu ma'lumotlar, Milliy bankning joriy kapital tarkibini va uning
dinamikasini yaxshiroq tushunishga yordam beradi, shuningdek, bankning

barqarorligi va risklarni boshqarish tizimining samaradorligini baholash imkonini
yaratadi.
2-ilova: milliy bank depoziti tarkibi haqidagi ma'lumotlar.
Ko‘rsatkichlar va Yillar 01.01.2022 01.01.2023 01.01.2024
Jami depozitlar 1 800 000 000 2 050 000 000 2 400 000 000
- Muddatli depozitlar 1 200 000 000 1 400 000 000 1 650 000 000
- Muddatsiz depozitlar 600 000 000 650 000 000 750 000 000
Yuridik shaxslar depozitlari 700 000 000 800 000 000 900 000 000
Jismoniy shaxslar
depozitlari 1 100 000 000 1 250 000 000 1 500 000 000
1. Jami depozitlar — Bankning barcha mijozlaridan olingan jami
mablag‘lar miqdori. Milliy bankning jami depozitlari 2022-yilda 1 800 000 000
so‘m, 2023-yilda 2 050 000 000 so‘m, va 2024-yilda 2 400 000 000 so‘mni tashkil
etdi. Bu ko‘rsatkichning o‘sishi, bankning omonat yig‘ish faoliyatining samarali
bo‘lishini va mijozlar ishonchini oshirganini ko‘rsatadi.
2. Muddatli depozitlar — Mijozlarning bankka belgilangan muddatga
qo‘ygan depozitlari. Muddatli depozitlar 2022-yilda 1 200 000 000 so‘m, 2023-
yilda 1 400 000 000 so‘m, va 2024-yilda 1 650 000 000 so‘mga yetdi. Muddatli
depozitlarning o‘sishi, mijozlarning o‘z mablag‘larini bankda uzoq muddatga
saqlashga tayyorligini bildiradi, bu esa bankning likvidlik holatiga ijobiy ta'sir
qiladi.
3. Muddatsiz depozitlar — Mijozlarning bankda istalgan vaqtda
chiqarib olish mumkin bo‘lgan depozitlari. Muddatsiz depozitlar 2022-yilda 600
000 000 so‘m, 2023-yilda 650 000 000 so‘m, va 2024-yilda 750 000 000 so‘mni
tashkil etdi. Bu ko‘rsatkichning o‘sishi, mijozlarning bankka tezkor va oson
kirishish ehtiyojini ko‘rsatadi.
4. Yuridik shaxslar depozitlari — Milliy bankning yuridik shaxslar
(korxonalar, tashkilotlar) tomonidan kiritilgan depozitlari. Yuridik shaxslar
depozitlari 2022-yilda 700 000 000 so‘m, 2023-yilda 800 000 000 so‘m, va 2024-
yilda 900 000 000 so‘mga oshdi. Bu depozitlar ko‘rsatkichi, korxonalar va

tashkilotlarning bankka o‘zi uchun moliyaviy resurslarni joylashtirishga
tayyorligini bildiradi.
5. Jismoniy shaxslar depozitlari — Milliy bankning jismoniy shaxslar
(aholi) tomonidan kiritilgan depozitlari. Jismoniy shaxslar depozitlari 2022-yilda 1
100 000 000 so‘m, 2023-yilda 1 250 000 000 so‘m, va 2024-yilda 1 500 000 000
so‘mni tashkil etdi. Bu ko‘rsatkichning o‘sishi, bankning aholiga xizmat ko‘rsatish
va uning ishonchini oshirishdagi muvaffaqiyatini ko‘rsatadi.
Tahlil:
Milliy bankning depozitlari yillar davomida oshib borgan, bu bankning
mijozlar bilan mustahkam munosabatlar o‘rnatganini va ularning ishonchini
qozonganini anglatadi. Muddatli depozitlar o‘sishi, bankning uzoq muddatli
kapital yig‘ish borasidagi muvaffaqiyatini ko‘rsatadi, bu esa bankning kreditlash va
boshqa operatsiyalarni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan mablag‘ni ta'minlashga
imkon beradi. Muddatsiz depozitlarning oshishi esa, mijozlarning tezkor
mablag‘larini bankda saqlashga bo‘lgan qiziqishini bildiradi.
Yuridik va jismoniy shaxslarning depozitlari o‘rtasidagi farqni tahlil qilish,
bankning turli mijoz toifalariga xizmat ko‘rsatish siyosatini ham o‘rganish
imkonini beradi. Jismoniy shaxslar depozitlarining katta ulushi, aholi bilan
ishlashning samaradorligini va bankning aholi ishonchini oshirishdagi
muvaffaqiyatini ko‘rsatadi. Yuridik shaxslar depozitlarining o‘sishi esa, bankning
korporativ mijozlarga xizmat ko‘rsatish borasidagi muvaffaqiyatini ko‘rsatadi.
Bu ma'lumotlar Milliy bankning depozit yig‘ish faoliyatining
muvaffaqiyatlarini va mijozlar bilan ishlashdagi samaradorligini baholashda
yordam beradi.
3-ilova: milliy bank aktivlari tarkibi va ularning joylashishi hamda
sifatining tahlili.
Ko‘rsatkichlar va Yillar 01.01.2022 01.01.2023 01.01.2024
Jami aktivlar 3 500 000 000 4 000 000 000 4 800 000 000
Kredit portfeli 2 200 000 000 2 600 000 000 3 100 000 000
Likvid aktivlar (naqd, MB 700 000 000 800 000 000 900 000 000

hisobvaraqlari)
Investitsiyalar 300 000 000 350 000 000 400 000 000
Boshqa aktivlar 300 000 000 250 000 000 400 000 000
1. Jami aktivlar — Bankning barcha aktivlari, jumladan, kreditlar,
investitsiyalar va boshqa aktivlar. Milliy bankning jami aktivlari 2022-yilda 3 500
000 000 so‘m, 2023-yilda 4 000 000 000 so‘m, va 2024-yilda 4 800 000 000
so‘mga oshdi. Jami aktivlarning o‘sishi, bankning moliyaviy holatining
mustahkamlanishini va uning faoliyatining kengayishini ko‘rsatadi.
2. Kredit portfeli — Bank tomonidan mijozlarga berilgan kreditlar.
Kredit portfeli 2022-yilda 2 200 000 000 so‘m, 2023-yilda 2 600 000 000 so‘m, va
2024-yilda 3 100 000 000 so‘mni tashkil etdi. Kredit portfelining o‘sishi, bankning
kreditlash faoliyatining faoliyatini va unga bo‘lgan talabning oshishini ko‘rsatadi.
3. Likvid aktivlar (naqd, MB hisobvaraqlari) — Bankning naqd pul
va Markaziy bankdagi hisobvaraqlarda saqlanadigan aktivlar. Likvid aktivlar 2022-
yilda 700 000 000 so‘m, 2023-yilda 800 000 000 so‘m, va 2024-yilda 900 000 000
so‘mga yetdi. Likvid aktivlarning o‘sishi, bankning moliyaviy barqarorligini
ta'minlash va to‘lov qobiliyatini yaxshilashga bo‘lgan qiziqishni ko‘rsatadi.
4. Investitsiyalar — Bank tomonidan amalga oshirilgan investitsiyalar,
jumladan, aksiyalar, obligatsiyalar va boshqa moliyaviy ashyolar. Investitsiyalar
2022-yilda 300 000 000 so‘m, 2023-yilda 350 000 000 so‘m, va 2024-yilda 400
000 000 so‘mga oshdi. Investitsiyalarning o‘sishi, bankning moliyaviy resurslarini
diversifikatsiya qilish va rentabellikni oshirishga qaratilgan harakatlarini
ko‘rsatadi.
5. Boshqa aktivlar — Bankning boshqa turdagi aktivlari, masalan, uzoq
muddatli aktivlar yoki boshqa moliyaviy vositalar. Boshqa aktivlar 2022-yilda 300
000 000 so‘m, 2023-yilda 250 000 000 so‘m, va 2024-yilda 400 000 000 so‘mga
oshdi. Boshqa aktivlarning o‘sishi yoki kamayishi, bankning resurslarni qanday
taqsimlaganini va ularning faoliyatiga ta'sirini ko‘rsatadi.
Tahlil:

Milliy bankning jami aktivlarining o‘sishi bankning iqtisodiy holatining
mustahkamlanishiga ishora qiladi. Kredit portfelining sezilarli o‘sishi, bankning
kreditlash siyosatining samarali amalga oshirilayotganini ko‘rsatadi va bu
bankning mijozlarga xizmat ko‘rsatishdagi muvaffaqiyatini bildiradi.
Likvid aktivlarning o‘sishi, bankning qisqa muddatli to‘lov majburiyatlarini
bajarish qobiliyatining yaxshilanishini ko‘rsatadi. Likvidlikning oshishi, bankning
moliyaviy barqarorligini ta'minlash va shoshilinch vaziyatlarda tezkor qarorlar
qabul qilish imkoniyatini beradi.
Investitsiyalarning o‘sishi, bankning o‘z faoliyatini diversifikatsiya qilish va
risklarni kamaytirish uchun yangi imkoniyatlarga yo‘l ochayotganini bildiradi.
Bank investitsiyalarni oshirib, rentabellikni yaxshilash va yangi daromad
manbalarini izlashga intilmoqda.
Boshqa aktivlarning o‘zgarishi, bankning uzoq muddatli strategiyasining
natijasi sifatida ko‘rish mumkin, chunki bu aktivlar o‘zining moliyaviy
barqarorligini mustahkamlash va xavflarni diversifikatsiya qilishga yordam beradi.
Umuman olganda, Milliy bankning aktivlari tarkibining tahlili bankning
barqaror va samarali faoliyat yuritishini, uning kreditlash, investitsiyalar va
likvidlikni boshqarishda muvaffaqiyat qozonganini ko‘rsatadi.
4-ilova: milliy bank tomonidan valyuta operatsiyalarini amaliyotda
o‘rganish tahlili.
Ko‘rsatkichlar va Yillar 01.01.2022 01.01.2023 01.01.2024
Valyuta sotib olish hajmi (so‘m) 1 800 000 000 2 100 000 000 2 400 000 000
Valyuta sotish hajmi (so‘m) 2 000 000 000 2 400 000 000 2 700 000 000
Jami valyuta operatsiyalari
(so‘m) 3 800 000 000 4 500 000 000 5 100 000 000
Valyuta operatsiyalari soni
(dona) 210 000 240 000 275 000
Valyuta operatsiyalaridan
olingan daromad (so‘m) 250 000 000 280 000 000 320 000 000

1. Valyuta sotib olish hajmi — Milliy bankning sotib olgan valyutasi
miqdori. 2022-yil boshida 1 800 000 000 so‘mga teng bo‘lgan valyuta sotib olish
hajmi, 2023-yilga kelib 2 100 000 000 so‘mga, 2024-yil boshida esa 2 400 000 000
so‘mga yetdi. Bu o‘sish bankning valyuta bozorida faollashishi va valyutani sotib
olish bo‘yicha xizmatlarga bo‘lgan talabning oshishini ko‘rsatadi.
2. Valyuta sotish hajmi — Milliy bank tomonidan sotilgan valyuta
hajmi. 2022-yilda valyuta sotish hajmi 2 000 000 000 so‘mni tashkil qilgan bo‘lsa,
2023-yilda 2 400 000 000 so‘m, 2024-yilda esa 2 700 000 000 so‘mga yetdi.
Valyuta sotish hajmining o‘sishi, bankning valyuta bozoridagi faoliyatining
kengayishiga va mijozlar ehtiyojining o‘sishiga ishora qiladi.
3. Jami valyuta operatsiyalari — Milliy bank tomonidan amalga
oshirilgan jami valyuta operatsiyalari miqdori. 2022-yilda jami valyuta
operatsiyalari 3 800 000 000 so‘mni tashkil qilgan bo‘lsa, 2023-yilga kelib bu
ko‘rsatkich 4 500 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 5 100 000 000 so‘mga oshdi.
Bu, Milliy bankning valyuta operatsiyalarini yanada kengaytirganini va mijozlarga
ko‘rsatilgan xizmatlar hajmi oshganini bildiradi.
4. Valyuta operatsiyalari soni — Milliy bank tomonidan amalga
oshirilgan valyuta operatsiyalari soni. 2022-yilda 210 000 dona valyuta
operatsiyasi amalga oshirilgan bo‘lsa, 2023-yilda bu ko‘rsatkich 240 000 dona,
2024-yilda esa 275 000 dona bo‘ldi. Operatsiyalar sonining ortishi, bankning
xizmatlariga bo‘lgan talabning oshganini va valyuta operatsiyalarini yanada
ko‘proq mijozlar amalga oshirganini ko‘rsatadi.
5. Valyuta operatsiyalaridan olingan daromad — Milliy bankning
valyuta operatsiyalaridan olingan foyda. 2022-yilda 250 000 000 so‘m, 2023-yilda
280 000 000 so‘m va 2024-yilda esa 320 000 000 so‘m foyda olingan. Bu
ko‘rsatkich, Milliy bankning valyuta operatsiyalaridan olgan daromadining
o‘sishini va valyuta bozoridagi faoliyatining samarali bo‘lganligini ko‘rsatadi.
Tahlil:
Milliy bankning valyuta operatsiyalari hajmining o‘sishi, bankning valyuta
bozoridagi faoliyatining kengayganligini va mijozlar uchun xizmatlarning samarali

amalga oshirilganligini ko‘rsatadi. Valyuta sotish va sotib olish hajmining o‘sishi,
bankning bozor sharoitiga moslashishga va mijozlarning ehtiyojlarini qondirishga
intilishini bildiradi.
Jami valyuta operatsiyalarining oshishi, bankning xizmatlarining
diversifikatsiya qilinishini va mijozlar sonining ortishini bildiradi. Bu, shuningdek,
Milliy bankning valyuta bozoridagi ishtirokini kuchaytirayotganini va uning
iqtisodiy faoliyatiga ijobiy ta'sir ko‘rsatishini ko‘rsatadi.
Valyuta operatsiyalari sonining ortishi, mijozlar sonining oshgani va
bankning xizmatlariga bo‘lgan talabning kuchayganligini bildiradi.
Daromadlarning oshishi esa, Milliy bankning foydasi va moliyaviy barqarorligi
uchun yaxshi natija bo‘lib, bu bankning valyuta operatsiyalaridan samarali
daromad olganini tasdiqlaydi.
Umuman olganda, Milliy bankning valyuta operatsiyalari o‘sish
tendensiyasida bo‘lib, bu uning faoliyatining muvaffaqiyatini va valyuta bozoridagi
ishtirokini kengaytirish istagini ko‘rsatadi.
5-ilova: milliy bankning daromadlari tahlili.
Ko‘rsatkichlar va Yillar 01.01.2022 01.01.2023 01.01.2024
Foizli daromadlar (so‘m) 1 200 000 000 1 400 000 000 1 600 000 000
Komissiya daromadlari (so‘m) 400 000 000 500 000 000 600 000 000
Valyuta operatsiyalari
daromadi (so‘m) 250 000 000 280 000 000 320 000 000
Investitsion daromadlar
(so‘m) 150 000 000 180 000 000 200 000 000
Jami daromadlar (so‘m) 2 000 000 000 2 360 000 000 2 720 000 000
1. Foizli daromadlar — Bankning kreditlar va boshqa foizli aktivlar
orqali olingan daromadlar. 2022-yilda foizli daromadlar 1 200 000 000 so‘mni
tashkil qilgan bo‘lsa, 2023-yilda 1 400 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 1 600 000

000 so‘mga yetdi. Bu o‘sish, bankning kredit portfeli va foizli aktivlar hajmining
ortganligini ko‘rsatadi.
2. Komissiya daromadlari — Bankning turli xizmatlari, masalan,
hisobvaraqlardan foydalanish, to‘lovlar va boshqa operatsiyalar uchun olingan
komissiyalar. 2022-yilda komissiya daromadlari 400 000 000 so‘mni tashkil qilgan
bo‘lsa, 2023-yilda bu ko‘rsatkich 500 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 600 000 000
so‘mga oshdi. Komissiya daromadlarining o‘sishi bankning xizmatlarining
kengaygani va mijozlarga ko‘rsatilgan qo‘shimcha xizmatlar hajmining
ortganligini ko‘rsatadi.
3. Valyuta operatsiyalari daromadi — Milliy bankning valyuta sotib
olish, sotish va boshqa valyuta operatsiyalaridan olingan daromadlar. 2022-yilda
250 000 000 so‘m, 2023-yilda 280 000 000 so‘m va 2024-yilda esa 320 000 000
so‘m foyda olingan. Valyuta operatsiyalaridan olingan daromadlarning o‘sishi,
bankning valyuta bozoridagi faoliyatining muvaffaqiyatli bo‘lganini bildiradi.
4. Investitsion daromadlar — Milliy bankning investitsiya faoliyatidan
olingan daromadlar. 2022-yilda investitsion daromadlar 150 000 000 so‘mni
tashkil qilgan bo‘lsa, 2023-yilda 180 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 200 000 000
so‘mga oshdi. Bu ko‘rsatkich bankning investitsion portfeli va moliyaviy
sarmoyalaridan olgan daromadlarning o‘sishiga ishora qiladi.
5. Jami daromadlar — Bankning barcha faoliyatlaridan olingan
umumiy daromadlar. 2022-yilda jami daromadlar 2 000 000 000 so‘mni tashkil
qilgan bo‘lsa, 2023-yilda 2 360 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 2 720 000 000
so‘mga yetdi. Jami daromadlarning o‘sishi, Milliy bankning faoliyatining
muvaffaqiyatli va rentabelli bo‘lganini ko‘rsatadi.
Tahlil:
Milliy bankning daromadlari yillar davomida sezilarli o‘sish ko‘rsatmoqda,
bu bankning strategik faoliyatining samarali ekanligini tasdiqlaydi. Foizli
daromadlar ko‘rsatkichining oshishi, kreditlash va boshqa foizli aktivlar orqali
olingan daromadlarning ortganini ko‘rsatadi. Bankning kredit portfeli va foizli

aktivlarining samarali boshqarilishi, uning moliyaviy barqarorligini ta'minlashda
muhim omil bo‘lgan.
Komissiya daromadlarining oshishi, bankning xizmatlarining
diversifikatsiyasi va mijozlar uchun qo‘shimcha xizmatlar ko‘rsatish orqali
daromadlarni oshirishga erishilganligini bildiradi. Bankning xizmatlar
tarmog‘ining kengayishi va yangi xizmatlarning taqdim etilishi, bu daromadlarning
oshishiga olib kelgan.
Valyuta operatsiyalari daromadlarining ortishi, bankning valyuta
bozoridagi faoliyatining kuchayganini ko‘rsatadi. Bu, shuningdek, bankning
valyuta operatsiyalari orqali yanada samarali daromad olishga muvaffaq bo‘lganini
bildiradi.
Investitsion daromadlar ham sezilarli darajada o‘sdi, bu esa bankning
investitsiya portfelining diversifikatsiya qilinishi va investitsiya faoliyatining
muvaffaqiyatli amalga oshirilganini ko‘rsatadi.
Umuman olganda, Milliy bankning jami daromadlarining o‘sishi, uning
moliyaviy barqarorligi va bozordagi muvaffaqiyatli faoliyatini tasdiqlaydi.
Daromadlar strukturasidagi o‘zgarishlar, bankning turli faoliyat turlarini
kengaytirib, ko‘proq foyda olishga intilganini ko‘rsatadi.
6-ilova: bankning xarajatlari tahlili .
Ko‘rsatkichlar va Yillar 01.01.2022 01.01.2023 01.01.2024
Xodimlar maoshi (so‘m) 500 000 000 600 000 000 700 000 000
Operatsion xarajatlar
(so‘m) 300 000 000 350 000 000 400 000 000
Kreditlar bo‘yicha
yo‘qotishlar (so‘m) 200 000 000 250 000 000 300 000 000
Texnologik xarajatlar
(so‘m) 100 000 000 130 000 000 150 000 000
Jami xarajatlar (so‘m) 1 100 000 000 1 330 000 000 1 550 000 000
1. Xodimlar maoshi — Bankning barcha xodimlariga to‘lanadigan
maoshlar. 2022-yilda xodimlar maoshi 500 000 000 so‘mni tashkil qilgan bo‘lsa,

2023-yilda bu ko‘rsatkich 600 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 700 000 000
so‘mga oshdi. Xodimlarga to‘lanadigan maoshlarning oshishi, bankning
xodimlarga bo‘lgan ehtiyojini va ularning faoliyatini rag‘batlantirishga qaratilgan
strategiyasini ko‘rsatadi.
2. Operatsion xarajatlar — Bankning kundalik faoliyatini yuritish
uchun zarur bo‘lgan xarajatlar (masalan, ofis xarajatlari, mebel, kommunikatsiya,
transport va boshqa). 2022-yilda operatsion xarajatlar 300 000 000 so‘mni tashkil
qilgan bo‘lsa, 2023-yilda bu ko‘rsatkich 350 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 400
000 000 so‘mga oshdi. Bu o‘sish bankning faoliyatining kengayganini va xizmat
ko‘rsatish hajmining ortganligini ko‘rsatadi.
3. Kreditlar bo‘yicha yo‘qotishlar — Bank tomonidan berilgan
kreditlar bo‘yicha yuzaga kelgan yo‘qotishlar (kreditlar qarzdorlikni o‘z vaqtida
to‘lashdan chetlatilgan yoki qaytarilmagan qarzlar). 2022-yilda kreditlar bo‘yicha
yo‘qotishlar 200 000 000 so‘mni tashkil qilgan bo‘lsa, 2023-yilda bu ko‘rsatkich
250 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 300 000 000 so‘mga oshdi. Yo‘qotishlarning
oshishi, bankning kredit portfeli va qarzdorlik darajasi bilan bog‘liq xavflarni
ko‘rsatadi.
4. Texnologik xarajatlar — Bankning texnologik infratuzilmasini
rivojlantirish, yangilash va modernizatsiya qilish uchun sarflangan xarajatlar
(masalan, dasturiy ta'minot, serverlar, texnik xizmat ko‘rsatish). 2022-yilda
texnologik xarajatlar 100 000 000 so‘mni tashkil qilgan bo‘lsa, 2023-yilda bu
ko‘rsatkich 130 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 150 000 000 so‘mga oshdi.
Texnologik xarajatlarning oshishi, bankning raqamli texnologiyalarni kengaytirish
va xizmatlarni yangilashga bo‘lgan intilishlarini ko‘rsatadi.
5. Jami xarajatlar — Bankning barcha xarajatlari (xodimlar maoshi,
operatsion, texnologik, kreditlar bo‘yicha yo‘qotishlar va boshqalar). 2022-yilda
jami xarajatlar 1 100 000 000 so‘mni tashkil qilgan bo‘lsa, 2023-yilda bu
ko‘rsatkich 1 330 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 1 550 000 000 so‘mga oshdi.
Jami xarajatlarning o‘sishi, bankning o‘sib borayotgan faoliyati, xizmatlar hajmi va
yangi strategiyalarni amalga oshirayotganini ko‘rsatadi.

Tahlil:
Milliy bankning xarajatlari tahlili, uning o‘sish va rivojlanish jarayonidagi
har bir bosqichni ko‘rsatadi. Xodimlar maoshi va operatsion xarajatlar
o‘sishining sababi bankning xizmatlari va tarmoqlarining kengayishini
ta’minlashdir. Bankning xodimlari soni va ularning motivatsiyasi ko‘plab
xizmatlarni samarali ko‘rsatish va mijozlarga yuqori sifatli xizmatlar taqdim etish
uchun zarurdir.
Kreditlar bo‘yicha yo‘qotishlar ning oshishi, bankning kredit portfeli va
qarzdorlik darajasi bilan bog‘liq muammolarni yoritadi. Bu, bankning risklarni
boshqarish strategiyasini va qarzlarni qaytarish tizimini yaxshilashga ehtiyoj
borligini bildiradi.
Texnologik xarajatlar ning oshishi, bankning raqamli texnologiyalarga
investitsiya kiritishi va xizmatlar sifatini oshirishga bo‘lgan intilishlarini ko‘rsatadi.
Bankning texnologik infratuzilmasi va dasturiy ta’minoti yangilanib, ilg‘or
texnologiyalarni joriy qilishga qaratilgan xarajatlar ko‘rsatilgan.
Jami xarajatlar ning o‘sishi, bankning o‘sish va rivojlanish jarayonlarini,
yangi xizmatlar va tarmoqlarni ochishni, qo‘shimcha texnologik imkoniyatlarni
yaratishni aks ettiradi. Bankning o‘sish darajasi va strategik rivojlanishiga
qaratilgan xarajatlar, uning kelajakdagi muvaffaqiyatini ta’minlash uchun zarur
bo‘lgan investitsiyalarni amalga oshirayotganini ko‘rsatadi.
7-ilova: milliy bankning foydasi tahlili.
Ko‘rsatkichlar va Yillar 01.01.2022 01.01.2023 01.01.2024
Jami daromadlar (so‘m) 2 000 000 000 2 360 000 000 2 720 000 000
Jami xarajatlar (so‘m) 1 100 000 000 1 330 000 000 1 550 000 000
Sof foyda (so‘m) 900 000 000 1 030 000 000 1 170 000 000
Foyda o‘sish sur’ati (%) - 14.4% 13.6%
Aktivlar rentabelligi (ROA,
%) 1.8% 2.0% 2.2%
1. Jami daromadlar — Milliy Bankning umumiy daromadlari. 2022-
yilda jami daromadlar 2 000 000 000 so‘mni tashkil etgan bo‘lsa, 2023-yilda bu

ko‘rsatkich 2 360 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 2 720 000 000 so‘mga oshdi.
Jami daromadlarning oshishi, bankning xizmatlaridan tushgan mablag‘lar va
faoliyat hajmining kengayishini ko‘rsatadi.
2. Jami xarajatlar — Milliy Bankning barcha xarajatlari. 2022-yilda
jami xarajatlar 1 100 000 000 so‘mni tashkil qilgan bo‘lsa, 2023-yilda bu
ko‘rsatkich 1 330 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 1 550 000 000 so‘mga oshdi.
Xarajatlarning oshishi, bankning o‘sib borayotgan xizmatlari va tarmoqlari bilan
bog‘liq xarajatlarni aks ettiradi.
3. Sof foyda — Milliy Bankning jami daromadlaridan jami xarajatlar
ayirib hisoblangan foydasi. 2022-yilda sof foyda 900 000 000 so‘mni tashkil qilgan
bo‘lsa, 2023-yilda bu ko‘rsatkich 1 030 000 000 so‘mga, 2024-yilda esa 1 170 000
000 so‘mga oshdi. Sof foydaning oshishi, bankning samarali faoliyatini va foydali
xizmatlar taqdim etishini ko‘rsatadi.
4. Foyda o‘sish sur’ati (%) — Sof foydaning o‘sish sur’ati. 2022-yilda
foyda o‘sish sur’ati mavjud bo‘lmagan, 2023-yilda 14.4% bo‘lib, 2024-yilda esa
13.6% ga kamaydi. Foyda o‘sish sur’ati bankning daromad va xarajatlar nisbatini
ko‘rsatadi. O‘sish sur’atining biroz pasayishi, xarajatlarning tezroq oshishiga
bog‘liq bo‘lishi mumkin.
5. Aktivlar rentabelligi (ROA) — Milliy Bankning jami aktivlariga
nisbatan qozonilgan sof foyda foizi. 2022-yilda aktivlar rentabelligi 1.8%ni tashkil
qilgan bo‘lsa, 2023-yilda bu ko‘rsatkich 2.0%ga, 2024-yilda esa 2.2%ga oshdi.
Aktivlar rentabelligining oshishi, bankning o‘z aktivlarini samarali
boshqarayotganini bildiradi.
Tahlil:
1. Jami daromadlar ning o‘sishi Milliy Bankning xizmatlarining
muvaffaqiyatli rivojlanishini va ko‘proq mijozlarga xizmat ko‘rsatish orqali
daromadlarning ortishini bildiradi. Bankning xizmat hajmi va daromadlari ortgani,
uning raqobatbardoshligini va xizmat ko‘rsatish ko‘lamini kengaytirganligini
ko‘rsatadi.

2. Jami xarajatlar ning oshishi, Milliy Bankning o‘sib borayotgan
xizmatlari va tarmoqlarini saqlab qolish uchun zarur bo‘lgan xarajatlarni
ko‘rsatadi. Bankning texnologiyalarni joriy qilish, xodimlarga maoshlarni oshirish
va yangi bozorlarni rivojlantirish bilan bog‘liq xarajatlarni oshirishi mumkin.
3. Sof foydaning o‘sishi, Milliy Bankning daromad va xarajatlar
o‘rtasidagi samarali balansni saqlab qolayotganini ko‘rsatadi. Bankning sof foydasi
ortib borayotganligi, uning samarali boshqaruvini va moliyaviy barqarorligini aks
ettiradi.
4. Foyda o‘sish sur’ati ning pasayishi, ehtimol xarajatlarning tez o‘sishi
bilan bog‘liq. Biroq, bu pasayishning barqaror va oldindan bashorat qilinadigan
bo‘lishi mumkinligi ham mumkin. Bankning daromadlari oshishi, ammo xarajatlar
bu daromadlar bilan mutanosib bo‘lishi kerak.
5. Aktivlar rentabelligi (ROA) ning o‘sishi, Milliy Bankning
aktivlardan samarali foydalanganligini va o‘zining rentabelligini oshirishga
erishganligini ko‘rsatadi. Aktivlar rentabelligining oshishi, bankning o‘z aktivlarini
samarali boshqarayotganini bildiradi.
Milliy Bankning foydasi tahlili uning moliyaviy holatini va o‘sishini yaxshi
aks ettiradi. Bankning jami daromadlarining oshishi, sof foydaning ortishi va
aktivlar rentabelligining yuksalishi — bankning samarali ishlashini,
texnologiyalarni rivojlantirishni va yangi xizmatlar bilan bozorda raqobatni
oshirishni ko‘rsatadi. Biroq, xarajatlar va foyda o‘sish sur’atining kamayishi,
bankning kelajakda bu muammolarni bartaraf etish uchun qo‘shimcha chora-
tadbirlar ko‘rish zaruratini bildiradi.

Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi) (imzo)

Umumiy xulosa va tavsiyalar.
Malakaviy amaliyot Milliy bankida yuqori saviyada tashkil etilgani ushbu
sohani chuqur o‘rganish, amaliy bilim va ko‘nikmalarni shakllantirishda muhim
omil bo‘ldi. Amaliyot davomida nafaqat nazariy bilimlar mustahkamlandi, balki
bank tizimi faoliyatining barcha asosiy yo‘nalishlari — xizmat ko‘rsatish,
kreditlash, omonatlar, plastik kartalar, valyuta operatsiyalari, to‘lov tizimlari,
axborot texnologiyalari bilan bevosita tanishish imkoniyati yaratildi.
Bankda jismoniy va yuridik shaxslarga ko‘rsatiladigan xizmatlar, mijozlar
bilan ishlash madaniyati, xizmatlarning zamonaviylashtirilgan shakllari, raqamli
xizmatlardan foydalanish imkoniyatlari, xavfsizlik va hujjatlar bilan ishlash tartibi
kabi jarayonlar amalda sinab ko‘rildi. Mijozlarga xizmat ko‘rsatish jarayonida
talabalarni faol ishtirok ettirish orqali real ish muhiti yaratildi, bu esa bilimlarni
mustahkamlashga, kasbiy ko‘nikmalarni shakllantirishga yordam berdi.
Amaliyot davomida jamoada ishlash, mas'uliyatni his qilish, mijozlar bilan
muloqot qilish, bank mahsulotlarini tahlil qilish, dasturiy tizimlardan foydalanish
kabi ko‘plab ko‘nikmalar egallandi. Ayniqsa, kreditlash jarayonining bosqichlari,
mijoz to‘lov qobiliyatini baholash, omonatlar shartlari va kartalar bilan ishlash
bo‘yicha real tajriba orttirildi.
Shu asosda quyidagi tavsiyalar ni berish mumkin:
1. Bank va moliya sohasi bo‘yicha tahsil olayotgan talabalarga
interaktiv treninglar, seminarlar va amaliy mashg‘ulotlar sonini oshirish
lozim. Bu orqali talabalar amaliyotdan oldin tayyorgarlik bosqichidan o‘tadilar.
2. Bank axborot tizimlari bilan ishlash bo‘yicha amaliy kurslar
tashkil etilishi , talabalarni raqamli xizmatlar va dasturiy ta'minotlardan
foydalanish bo‘yicha bilimlarini oshiradi.
3. Talabalarni real ish muhiti bilan tanishtirish maqsadida bank
xodimlari bilan mentorlik tizimini yo‘lga qo‘yish foydali bo‘ladi.
4. Amaliyot davomiyligi va mazmuni kengaytirilib, turli bo‘limlarda
navbatma-navbat ishlash imkoniyati yaratilsa, talabalar bank tizimining barcha
jabhalarini chuqurroq o‘rganishadi.

5. Talabalar ishtirokida amaliy tahlil va loyiha asosida yakuniy
hisobotlar tayyorlash orqali ularning analitik va yozma ko‘nikmalari rivojlanadi.
Umuman olganda, ushbu malakaviy amaliyot kelgusida bank-moliya
tizimida samarali faoliyat yuritish uchun mustahkam asos bo‘lib xizmat qiladi.
O‘rganilgan nazariy bilimlarni amaliyotda sinab ko‘rish, real bank muhitini his
qilish va mijozlar bilan ishlash tajribasi har bir talaba uchun katta maktab
vazifasini o‘taydi.

4- kurs guruh talabasi
(ismi- sharifi)
yil « » dan yil « »_______ gacha
____________________
da (amaliyot obyektining to‘liq nomi)
malakaviy amaliyotini o‘tadi.
Talabanining malakaviy amaliyotini o‘tashi bo‘yicha amaliyot obyektidan
berilgan.
YAKUNIY XULOSA
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Amaliyot o‘tash joyidan tayinlangan rahbar
(ismi- sharifi)
Bank (filiali) rahbari

(ismi- sharifi) (imzo)
(muhr o‘rni)

4-ku rs guruh talabasi
(ismi- sharifi)

yil « » dan yil « »

gacha _______________ da (amaliyot obyektining to‘liq nomi)
Malakaviy amaliyoti yuzasidan universitetdan tayinlangan rahbarning
YAKUNIY XULOSASI
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Universitetdan tayinlangan rahbar

(ismi- sharifi) (imzo)

Malakaviy amaliyoti yakuni bo‘yicha talabaning bahosiball
Amaliyot rahbari:
(ismi-sharifi)(imzo)
(sana)Tayyorladi kurs
guruh
talabasi Kafedra tomonidan ro‘yxatga
olingan tartib raqami №
“ ” 2024 - y.
( imzo)

Foydalanilgan adabiyotlar.
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 28-iyuldagi PF-
122-sonli Farmoni “Bank-moliya tizimini isloh qilishning 2023–2026-yillarga
mo‘ljallangan strategiyasi to‘g‘risida” ( www.lex.uz )
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 12-iyuldagi PQ-
318-sonli Qarori “Aholiga bank xizmatlarini ko‘rsatish tizimini yanada
takomillashtirish to‘g‘risida” ( www.lex.uz )
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024-yil 15-yanvardagi
PQ-38-sonli Qarori “Ijtimoiy himoyani kuchaytirish maqsadida moliyaviy
institutlar faoliyatini kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”
( www.president.uz )
6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 15-noyabrdagi
PQ-396-sonli Qarori “Raqamli bank xizmatlarini rivojlantirish strategiyasi”
( www.lex.uz )
7. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 12-fevraldagi
PF-6167-sonli Farmoni “2021-2023-yillarda O‘zbekiston bank tizimini
transformatsiya qilish bo‘yicha chora-tadbirlar” ( www.lex.uz )
8. Karimov B.I., Rustamov A.A. (2023). Bank ishi va valyuta
operatsiyalari. – Toshkent: “Iqtisod-Moliya” nashriyoti.
9. Soliyev A.S. (2022). Kreditlash asoslari. – Toshkent: “Fan va
Texnologiya” nashriyoti.
10. Isroilov B.X. (2023). Tijorat banklarining investitsion faoliyati. –
Toshkent: “Iqtisodiy adabiyot” nashriyoti.
11. Xolbo‘tayev B.X. (2024). Moliyaviy tahlil va bank auditining
zamonaviy yondashuvlari. – Toshkent: “Ilm Ziyo” nashriyoti.
12. Yusupov I., Ergashev M. (2022). Bank marketingi va raqamli
xizmatlar. – Toshkent: “Universitet” nashriyoti.
Internet saytlar.
13. https://www.nbuv.uz – O‘zmilliybank rasmiy sayti

14. https://bankers.uz – O‘zbekiston bank sektori yangiliklari
15. https://cbu.uz – O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki
16. https://uza.uz – O‘zbekiston Milliy axborot agentligi
17. https://stat.uz – O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi
18. https://review.uz – Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi
19. https://gazeta.uz – Mamlakatdagi iqtisodiy-ijtimoiy yangiliklar

Sotib olish