Mineral elementlarning xillari va qo’llash normalari - Botanika - Slaydlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	1.4MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	20 Noyabr 2023
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Slaydlar
Fan	Botanika

Mineral elementlarning xillari va qo’llash normalari

Sotib olish

L/O/G/OMAVZU: MINERAL ELEMENTLARNING XILLARI
VA QO’LLASH NORMALARI

Ishning dolzarbligi: Barcha tirik shu jumladan
o’simliklar ham oziqlanadi, o’sadi va rivojlanadi. Mineral
oziqlanish o’simliklar hayotidagi uzliksiz va muhim
jarayon hisoblanadi. O’simliklar tarkibidagi makro va
mikro elementlar ular uchun zarur hisoblanib o’simlikar
to’qimalarida turli reaksiyalar borishida ishtirok etadi.
Mazkur kurs ishining dolzarbligi shundan iboratki,
o’simliklarni mineral oziqlantirish o’simliklarni turi
sharoiyda o’tirishga va unumdorligini oshirishga
yordam beradi. Insonlarning talabi ortib borayotgan bu
davrni inobatga oladigan bo’lsak, bu mavzu nafaqat
diyorimizda balki butun dunyoda ham dolzarbdir.

Ishning maqsadi: O’zbekiston
hududidagi qolaversa barcha dunyodagi
o’simliklarni o’sishi, rivojlanishi, mineral
oziqlanishida makro va mikro
elementlarning ahamiyati va ular
ishtirokida o’simlikdagi reaksiyalarni
o’rganish va mavjud ilmiy adabiyotlarni
tahlil qilish.

MINERAL O’G’ITLARNING O’SIMLIKLAR FIZIOLOGIYASIDAGI
AHAMIYATINI O’RGANISH O’simliklarni mineral oziqlanishini
o’rganish .

MINERAL O’G’ITLARNI QO’LLASH NORMALARINI
BILISHIshning v azifasi:

MINERAL O’G’ITLAR

MINERAL O'G'ITLARNING AHAMIYATI,
SINFLARGA BO'LINISHI.
Mineral o'g'it - deb, tarkibida o'simlikni rivojlanishi va
tuproq unumdorligini oshirish uchun zarur bo'lgan
element saqlovchi, barqaror va yuqori hosil olish
maqsadida foydalanadigan tuzlar va boshqa anorganik,
sanoat va qazilma mahsulotlarga aytiladi. Sayyoramiz
aholisi to'xtovsiz o'sib bormoqda, ularni oziq-ovqat bilan
ta'minlash uchun hosildorlikni yanada oshirish zamr.
Buning eng muhim yo'llaridan biri mineral o'g'itlardan
foydalanishdir. O'g'it — bu o'simliklar oziqlanishini
yaxshilashga va tuproq unumdorligini oshirishga
mo'ljallangan modda.

O’g’itlar klassifikatsiyasi.
•
Organik o’g’itlar
•
Mineral o’g’itlar
•
Suyuq o’g’itlar
•
Qattiq o’g’itlar
•
Gazsimon o’g’itlar Kelib
chiqishiga
ko’ra
Agregat
holatiga
ko’ra
•
Azotli o’g’itlar
•
Fosforli o’g’itlar
•
Kaliyli o’g’itlar Ozuqa
elementi
turiga
ko’ra

Tarkibida ozuqa elementi sifatida azot
saqlagan o’g’itlar azotli o’g’itlar deyiladi.
N
2
P
K Fosfor “hayot kaliti” nomi bilan ataladi,
bunga sabab u ko‘pchilik hayotiy
jarayonlarda bevosita qatnashadi.
Kaliyli o'g'itlardan keng tarqalgani kaliy
xlorid va kaliy sulfatdir.

Azotli o’g’itlar azot yetishmaydigan yerlarga
solinadi. Azot yetishmagan yerdagi ekinlar bargi
och-yashil rang, ba’zi ekinlarda (turp, karam,
makkajo’xori) sariq-qizil dog’lar, barglari juda
kichik, yupqa, gullari nimjon, shoxlari mayda,
mevasi muddatidan oldin pishib, kichik-kichik
bo’lib, barglari tushib ketadi.
Azotli o'g'itlar suvda yaxshi eruvchi bo'lib, ularni
o'simliklar oson o'zlashtiradi. Ayniqsa, NO ionidagi
azot o'simlik tomonidan tez va oson o'zlashtiriladi.
Agar ortiqcha ishlatilsa, Na +
, K +
, Ca 2+
- ionlari
yerning ishqoriyligini oshiradi. Shuning uchun, ular
bilan birga yerlarga organic o’g’itlar berilishi
maqsadga muvofiqdir.

N
2NH
4 NO
3
Ammoniy nitrat NaNO
3
Natriy nitrat
(NH
4 )
2 SO
4
Ammoniy
sulfat (NH
2 )
2 CO
karbamidM1 M2
M4 M3 Azotli o'g'itlar olish
uchun nitrat kislota,
sulfat kislota, ammiak,
uglerod (IV)- oksidi,
kalsiy gidroksidi hamda
kuchsiz nitrat kislota
zavodining chiqindi
(atmosferaga chiqarib
yuboriladigan) gazlari
xomashyo hisoblanadi.

Fosfor tuproqlarda organik, mineral organo-
mineral shakllarda bo‘ladi. Organik fosfor odatda
birikmani struktura tarkibiga kiradi va mustahkam
ushlanib turadi.
Fosforning mineral shakli ortofosfat kislotaning
hosilalari tariqasida tarqalgan. Tabiatda barcha
fosfotlarning 95 % kal siy fosfatdan iborat.
Mineral fosforning asosiy manbayi apatit, ya’ni
Ca
5 (PO
4 )
3 [F,Cl,OH]. Bunga ftor, xlor, gidrooksil apatit
deyiladi. Apatit tuproqda mayda kristall hollarida va
boshqa ko‘rinishlarda mavjud. Fosfor

P
Ca(H
2 PO
4 )
2
Qo'sh superfosfat Са ( Н
2 Р O
4 )
2
Oddiy super fosfat
NH
4 H,PO
4
AmmofosCaHPO
4 • 2H
2 O
Pretsipitat

Kaliy tuproq eritmasida ham mavjud bo‘ladi.
Eritmadagi kaliy u harakatchan bo‘lib, uni o‘simlik
osonlik bilan olishi mumkin. Ammo bu miqdor oz bo‘lib,
o‘simlik talabini qondira olmaydi. Minerallar tarkibidagi
kaliy esa mustahkam bog‘langan bo‘ladi.
Bizga ma’lumki tuproqdagi kaliy almashinmaydigan
shakldan almashinadigan holatga ham o‘tadi. Keyingi
holatga odatda fiksatsiya jarayoni deyiladi.
Shunisi qiziqki, kaliyga to‘yingan tuproq endi ammoniyni
singdirmaydi, ya’ni fiksatsiyalamaydi. Bundan kaliyga
to‘yingan, ya’ni fiksatsiyalangan kaliyga boy tuproqlarda
o‘simlik uchun kaliy miqdori yetarli deb tushunish uncha
to‘g‘ri bo‘lmaydi. Kaliy

Silvinit -
KCl -
NaCl
Kainit -
KCI∙MgSO
4 ∙
3H
2 O Shenit
K
2 SO
4 ∙
6H
2 OXlorsiz
kaliy
K
2 SO
4Karnallit
KCI∙MgCl
2
∙6H
2 O langbeynit
K
2 SO
4 ∙
2MgSO
4
K

A zot li o’g’it lar ishlab chiqarish
•
Azotli o’g’itlardan ammoniy nitrat ishlab chiqarish
jarayoni uch bosqichni: nitrat kislotani ammiak
bilan neytrallash, olingan eritmani bug’latib
suvsizlantirish va ammoniy nitratni granullash-
donador holga keltirish bosqichlarini o’z ichiga
oladi. Neytrallanish natijasida ajralib chiqqan
issiqlikda ammoniy nitrat eritmasini bug’lantirish
uchun umumiy foydalaniladi.

Fosforli o’g’it lar ishlab chiqarish
Fosforli birikmalarni olish uchun ishlatiladigan xomashyo
bu – apatitlardir. Ular uch xil yo’l bilan kimyoviy qayta
ishlanadi. Keng tarqalgan usuli bu fosfatlarni sulfat, fosfat
va nitrat kislotalari bilan parchalashdir. Boshqa usuli
fosfatlar SiO
2 ishtirokida uglerod bilan qaytarilib, fosfor
elementi olinadi, so'ngra u fosfat kislota va uning tuzlariga
aylantiriladi. Uchinchi usuli fosfatlarga termik ishlov
berishdir. Masalan, ishqorli parchalash yoki suv bug'i bilan
gidrotermik ishlov berishdir.
Tabiiy fosfatlarning bir qismi kimyoviy ishlov berilmay,
maydalanib fosforit uni deb ataluvchi o'g'it sifatida
ishlatiladi.

O’g’itlash usullari va muddatlari
O’g’itlash muddatini va usullarini belgilashda
o’g’itlarning xususiyatlari, tuproqda o’zgarishi,
o’simlikning ozuqa elementlariga bo’lgan talabi,
ildiz tizimining ozuqani o’zlashtirish imkoniyatlari
va boshqalar hisobga olinadi.
O’g’itlash me’yori odatda olinadigan hosilga
qarab belgilanadi. Masalan, 1t paxta yetishtirish
uchun 30-80 kg azot, 10-20 kg fosfor va 40-70 kg
kaliy sarf bo’ladi. O’g’itlarni ekishdan oldin, ekish
vaqtida va o’simliklarning o’sish davrida solish
muhim ahamiyatga egadir.

Xulosa
•
O’simliklarning o’sish va rivojlanishida, unda
kechadigan fiziologik jarayonlarda mineral o’g’itlarning
ahamiyati va o’rni o’rganildi.
•
Mineral o’g’itlarni ishlab chiqarishning nazariy asoslari
mavjud ilmiy adabiyotlar asosida tahlil qilindi.
•
O’simliklarga mineral o’g’itlarning qo’llash usullari,
muddatlari va normalarini bilgan holda qo’llash taklif
etildi.
•
Mineral oziqlantirish vositalarini o’rganilib, uni
o’simliklar hayotiga tadbiq qilishdan iboratdir.

E’TIBORINGIZ UCHUN
RAHMAT

Mineral elementlarning xillari va qo’llash normalari

Sotib olish