Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 50000UZS
Размер 119.6KB
Покупки 0
Дата загрузки 18 Октябрь 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Дошкольное и начальное образование

Продавец

Amriddin Hamroqulov

Дата регистрации 23 Февраль 2025

37 Продаж

Ming va yuz ichida arifmetik amallarni o‘rgatish metodikasi

Купить
1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
“INTERNATIONAL SCHOOL OF FINANCE TECHNOLOGY
AND SCIENCE” INSTITUTI
“PSIXOLOGIYA VA PEDAGOGIKA” KAFEDRASI
“MATEMATIKA O‘QITISH METODIKASI”
fanidan
  KURS ISHI
Mavzu : Ming va yuz ichida arifmetik amallarni o‘rgatish metodikasi
B ajardi :                                       Abduraxmonova  Sanobar
G uruh :                                                BTB -06
Ilmiy rahba r :                                            To layeva Nafisaʻ
Toshkent – 2025 y. 2 MUNDARIJA
Kirish …………………………………………….……………………………..3
I   BOB.   Boshlang‘ich   sinflarda   arifmetik   amallarni   o‘rgatishning   nazariy
asoslari
1.1. Arifmetik amallarni o‘rgatishning ta’limiy va tarbiyaviy ahamiyati ……...7
1.2.   Ming   va   yuz   ichida   sonlar   ustida   amallar   bajarishning   mazmuni   va
mohiyati ……………………………………………………………………….10
1.3. Arifmetik amallarni o‘rgatishda qo‘llaniladigan metodik yondashuvlar …14
II   BOB.   Ming   va   yuz   ichida   arifmetik   amallarni   o‘rgatishning   amaliy
asoslari
2.1.Boshlang‘ich sinf darsliklarida arifmetik amallar mavzusining yoritilishi ..17
2.2.   Ming   va   yuz   ichida   amallarni   o‘rgatishda   samarali   o‘yinli   va   interfaol
metodlar ……………………………………………………………………..…22
2.3. Mavzu bo‘yicha namunaviy dars ishlanma …………………………….…26
Xulosa ………………………………………………………………………....30
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati …………………………………………31 3 Kirish
Kurs   ishi   mavzusining   dolzarbligi   Boshlang‘ich   ta’lim   bosqichi
o‘quvchining   ilmiy   tafakkuri   shakllanadigan,   bilim   olishga   bo‘lgan   qiziqishi
kuchayadigan   muhim   davr   hisoblanadi.   Shu   bois   matematika   fanini   o‘qitish
jarayoni   o‘quvchilarning   aqliy   rivojlanishida   beqiyos   o‘rin   tutadi.   Matematika
darslari   orqali   bolalar   fikrni   aniq   ifodalash,   tahlil   qilish,   solishtirish,   xulosa
chiqarish   kabi   aqliy   faoliyat   elementlarini   o‘zlashtiradilar.   Ayniqsa,   ming   va
yuz   ichida   arifmetik   amallarni   o‘rgatish   bu   jarayonning   eng   muhim
bosqichlaridan   biri   bo‘lib,   o‘quvchilarning   mustaqil   fikrlashini,   hisoblash
malakasini   va   sonlar   orasidagi   munosabatlarni   anglash   qobiliyatini
rivojlantiradi.
Boshlang‘ich   sinflarda   sonlar   ustida   amallarni   o‘rgatish   orqali   bolalar
matematik   tafakkurning   dastlabki   asoslarini   egallaydilar.   Ular   sonlarni   to‘g‘ri
o‘qish,   yozish,   taqqoslash,   amallarni   ketma-ketlikda   bajarish   hamda   natijani
tekshirishni   o‘rganadilar.   Bu   esa   keyingi   sinflarda   algebraik   va   geometriya
bilimlarini muvaffaqiyatli o‘zlashtirishga zamin yaratadi.
Hozirgi   kunda   O‘zbekiston   ta’lim   tizimida   yangilangan   o‘quv   dasturlari,
kompetensiyaviy yondashuv va interfaol metodlar asosida darslarni tashkil etish
dolzarb   ahamiyat   kasb   etmoqda 1
.   Aynan   shu   sababli,   ming   va   yuz   ichida
arifmetik   amallarni   o‘rgatish   metodikasini   ilmiy-nazariy   jihatdan   chuqur
o‘rganish,   o‘qituvchilar   tajribasini   tahlil   qilish   va   samarali   metodlarni
amaliyotga   joriy   etish   zarurati   tug‘ilmoqda.Bundan   tashqari,   bugungi   raqamli
ta’lim   sharoitida   arifmetik   amallarni   o‘rgatishda   axborot   texnologiyalaridan,
o‘yinli dasturlardan va raqamli resurslardan foydalanish orqali o‘quvchilarning
qiziqishini   oshirish   ham   dolzarb   masala   hisoblanadi.   Shunday   qilib,   mazkur
mavzu zamonaviy ta’lim jarayonida boshlang‘ich sinf matematika darslarining
1
  O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasida xalq ta’limi tizimini 
2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi farmoni. – PF–5712-son,
2019-yil 29-aprel. 4samaradorligini   oshirish,   o‘quvchilarning   fikrlash   qobiliyatini   rivojlantirish   va
o‘qituvchi faoliyatini takomillashtirishda muhim ahamiyatga ega.
Kurs   ishi   mavzusining   o‘rganilganlik   darajasi   Boshlang‘ich   sinfda
matematika o‘qitish metodikasi bo‘yicha ko‘plab ilmiy izlanishlar olib borilgan
bo‘lsa-da,   ming   va   yuz   ichida   arifmetik   amallarni   o‘rgatish   masalasi   har   bir
davrda yangi yondashuvlarni talab etib kelmoqda. Ushbu yo‘nalishda o‘zbek va
xorijiy   metodist   olimlarning   ilmiy   tadqiqotlari,   o‘quv   qo‘llanmalari   va
tajribalari   muhim   o‘rin   tutadi.   Jumladan,   A.Abdurahmonova,   M.G‘aniyeva,
S.Norqulova,   Sh.Yo‘ldosheva   kabi   mahalliy   olimlar,   shuningdek,   rus
metodistlari   L.V.Zankov,   V.V.Davыdov,   D.B.Elkoninlarning   tadqiqotlarida
boshlang‘ich   ta’limda   matematik   tushunchalarni   shakllantirishning   ilmiy-
nazariy asoslari yoritilgan.
Ularning   ishlarida   o‘quvchilarda   mantiqiy   tafakkur,   hisoblash   malakasi   va
amaliy   ko‘nikmalarni   bosqichma-bosqich   shakllantirishning   samarali   yo‘llari
taklif   qilingan.   Xususan,   V.V.Davыdov   ta’limda   faoliyatga   yo‘naltirilgan
yondashuvni   ilgari   surgan   bo‘lsa,   L.V.Zankov   o‘quv   jarayonini   o‘quvchi
faoliyatiga tayangan holda tashkil etish zarurligini asoslab bergan. O‘zbekiston
Respublikasi   Xalq   ta’limi   vazirligi   tomonidan   ishlab   chiqilgan   davlat   ta’lim
standarti   va   1–4-sinflar   uchun   matematika   darsliklari   ham   ushbu   masalani
o‘rganishda   muhim   manba   hisoblanadi.   Bu   darsliklarda   arifmetik   amallarni
o‘rganish   jarayonida   bolalarning   yosh   xususiyatlari,   psixologik   rivojlanish
darajasi   va   bilish   faolligi   hisobga   olingan.Shunga   qaramay,   ta’limda
yangilangan   yondashuvlar,   raqamli   texnologiyalar,   o‘yinli   va   interfaol
metodlarni amaliyotga joriy etish bu sohada yangi izlanishlar olib borishni talab
etmoqda.   Shu   bois   ushbu   kurs   ishida   arifmetik   amallarni   o‘rgatish   bo‘yicha
mavjud   metodik   tajribalar   tahlil   qilinib,   ularni   zamonaviy   pedagogik
yondashuvlar bilan uyg‘unlashtirish masalasi o‘rganiladi.
Kurs ishi mavzusining nazariy va amaliy ahamiyati  Ushbu kurs ishining
nazariy   ahamiyati   shundaki,   u   boshlang‘ich   sinf   o‘quvchilarida   arifmetik 5amallarni,   xususan,   ming   va   yuz   ichida   sonlar   ustida   amallar   bajarish
metodikasini   chuqur   o‘rganishga   xizmat   qiladi.   Mazkur   mavzu   matematika
ta’limining   nazariy   asoslarini   mustahkamlash,   didaktik   tamoyillarni   to‘g‘ri
qo‘llash   va   o‘qituvchilarda   metodik   tafakkurni   rivojlantirishga   yordam   beradi.
Arifmetik   amallarni   o‘rgatish   metodikasi   o‘quvchilarning   mantiqiy   fikrlash,
mustaqil qaror qabul qilish va hisoblash ko‘nikmalarini shakllantirishda muhim
rol o‘ynaydi.
Amaliy   ahamiyati   esa   bu   metodikani   dars   jarayoniga   tatbiq   etish   orqali
o‘qituvchilarga   samarali   pedagogik   yondashuvlar,   o‘yinli   mashg‘ulotlar   va
interfaol   usullardan   foydalangan   holda   o‘quvchilarning   fanga   qiziqishini
oshirish   imkonini   beradi.   Bundan   tashqari,   mazkur   tadqiqot   natijalari
boshlang‘ich   sinf   darslarida   arifmetik   bilimlarni   chuqurroq   singdirish,
o‘quvchilar bilim darajasini oshirish hamda ta’lim sifatini yaxshilashga amaliy
hissa qo‘shadi.
Kurs   ishi   mavzusining   obyekti   —   boshlang‘ich   sinf   matematika   darslari
jarayonida o‘quvchilarga arifmetik amallarni o‘rgatish faoliyati hisoblanadi.
Kurs   ishi   mavzusining   predmeti   —   ming   va   yuz   ichida   arifmetik
amallarni   o‘rgatishda   qo‘llaniladigan   metodlar,   vositalar   va   o‘qitish
uslublaridir.
Kurs   ishi   mavzusining   maqsadi   —   boshlang‘ich   sinflarda   ming   va   yuz
ichida arifmetik amallarni samarali o‘rgatish metodikasini tahlil qilish, mavjud
tajribalarni o‘rganish va amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
Kurs ishi mavzusining vazifalari
 Kurs ishi quyidagi vazifalarni hal etishni nazarda tutadi:
 arifmetik amallarni o‘rgatishning nazariy asoslarini o‘rganish;
 ming va yuz ichida sonlar ustida amallar bajarish mazmunini tahlil qilish;
 mavjud darsliklarda mavzuning yoritilishini tahlil etish;
 o‘quvchilarda   amaliy   hisoblash   malakasini   shakllantirish   usullarini
aniqlash; 6 o‘yinli va interfaol metodlarni qo‘llashning afzalliklarini asoslash;
 mavzu bo‘yicha namunaviy dars ishlanmasini ishlab chiqish.
Kurs ishi mavzusining metodlari
 Kurs ishini bajarishda quyidagi metodlardan foydalanildi:
 tahlil va taqqoslash;
 kuzatish va tajriba o‘tkazish;
 darsliklarni o‘rganish va tahlil qilish;
 pedagogik adabiyotlarni tahlil qilish;
 umumlashtirish va xulosalash metodlari.
Kurs ishi mavzusining tuzilishi   Kurs ishi kirish, ikki bob, har bir bob uch
bo‘limdan   iborat   bo‘lib,   xulosa   va   foydalanilgan   adabiyotlar   ro‘yxatini   o‘z
ichiga oladi. 7I BOB. BOSHLANG‘ICH SINFLARDA ARIFMETIK AMALLARNI
O‘RGATISHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Arifmetik amallarni o‘rgatishning ta’limiy va tarbiyaviy ahamiyati
Boshlang‘ich   sinflarda   matematika   fani   o‘quvchilarning   tafakkurini
rivojlantirish,   mantiqiy   fikrlash   qobiliyatini   shakllantirish   va   hayotiy
muammolarni   hal   etish   ko‘nikmalarini   hosil   qilishda   muhim   o‘rin   tutadi.
Ayniqsa,   arifmetik   amallarni   o‘rgatish   boshlang‘ich   matematika   ta’limining
asosi   hisoblanadi.   Chunki   sonlar   ustida   bajariladigan   amallar   o‘quvchilarga
matematik   tafakkurning   ilk   shaklini   beradi,   ularni   tartibli,   aniq   va   izchil
fikrlashga   o‘rgatadi.   Har   bir   bola   hisob-kitobni   to‘g‘ri   bajara   olish,   o‘z   fikrini
asoslab   ayta   bilish,   raqamlar   orasidagi   bog‘liqlikni   tushunish   orqali   o‘z
hayotida ham aniq va mantiqiy qarorlar qabul qilishni o‘rganadi. 2
Arifmetik   amallarni   o‘rgatish   nafaqat   hisoblash   malakasini   shakllantiradi,
balki o‘quvchilarni kuzatuvchanlik, sabr-toqat, aniqlik, tartiblilik va mas’uliyat
kabi   sifatlarni   egallashga   o‘rgatadi.   Bu   jihatdan   arifmetik   mashg‘ulotlar
o‘quvchilarda tarbiyaviy maqsadni ham amalga oshiradi. Misol uchun, qo‘shish
va   ayirish   amallarini   o‘rganishda   bolalar   birlik   tushunchasini   anglaydilar,   har
bir   sonning   o‘z   o‘rni   borligini   biladilar,   bu   esa   ularda   dunyoni   tizimli   ko‘rish
ko‘nikmasini   hosil   qiladi.   Shuningdek,   ko‘paytirish   va   bo‘lish   amallari   ularni
mehnatsevarlikka, qat’iyatga va mustaqil fikrlashga undaydi.
Matematika   darslarida   o‘qituvchi   har   bir   arifmetik   amalni   o‘rgatish
jarayonida   o‘quvchining   aqliy   faoliyatini   faollashtiradi.   O‘quvchi   sonlar
orasidagi munosabatlarni tahlil qiladi, amallar orasidagi bog‘liqlikni izlaydi, o‘z
xulosasini   mustaqil   chiqarishga   intiladi.   Bu   esa   ta’limiy   maqsadning   eng
muhim   ko‘rinishidir   —   bilimni   o‘zlashtirish   bilan   birga   uni   amaliyotda
2
 Mahmudov, N. Mahmudovich. O‘zbek tili o‘qitish metodikasi. – Toshkent: “Fan va 
texnologiya”, 2019. – 212 bet. 8qo‘llashga   o‘rgatish.   Shuning   uchun   arifmetik   amallarni   o‘rgatish   metodikasi
dars   jarayonida   faqat   natijani   emas,   balki   jarayonning   o‘zini   tahlil   qilishga
yo‘naltiriladi.
Ta’limiy   ahamiyatning   yana   bir   muhim   jihati   —   arifmetik   amallar
o‘quvchilarda matematik tilda fikrlash va ifodalashni o‘rgatadi. Masalan, “12 ni
4   ga   bo‘lish”   deganda,   bola   bu   amalni   shunchaki   mexanik   tarzda   emas,   balki
mantiqan   —   “12   sonini   4   ta   teng   qismga   ajratish”   degan   tushunchada   idrok
etadi.   Bu   jarayon   ularning   tushunish   darajasini   chuqurlashtiradi,   analitik
tafakkurini rivojlantiradi. Shu orqali bola umumiy xulosalar chiqarishga, sabab-
oqibat bog‘lanishlarini aniqlashga, tahlil qilishga o‘rganadi. Bu esa kelajakdagi
barcha   fanlarni   o‘zlashtirish   uchun   poydevor   bo‘lib   xizmat   qiladi.Tarbiyaviy
jihatdan   esa   arifmetik   amallarni   o‘rgatish   o‘quvchilarda   mehnatsevarlik,
qat’iyat,   aniqlik,   hamkorlikda   ishlash,   o‘z   ishini   tahlil   qila   bilish   kabi
fazilatlarni shakllantiradi. Har bir matematik mashq yoki masala o‘quvchini o‘z
ustida   ishlashga,   o‘z   fikrini   isbotlashga   undaydi.   O‘quvchi   xatoga   yo‘l
qo‘yganini aniqlasa, uni to‘g‘rilashga intiladi. Shu orqali o‘z xatolarini tan olish
va   ularni   bartaraf   etish   madaniyatiga   ega   bo‘ladi.   Bu   esa   hayotiy   tarbiyaning
eng muhim jihatlaridan biridir. 3
Boshlang‘ich   sinflarda   arifmetik   amallarni   o‘rgatish   jarayonida   o‘qituvchi
o‘quvchilarning   yosh   xususiyatlarini   ham   e’tiborga   oladi.   Chunki   bu   davrda
bolalarda   mantiqiy   fikrlash   endigina   shakllanmoqda.   Shuning   uchun   darslarda
o‘yinli usullar, vizual ko‘rgazmalar, interfaol metodlardan foydalanish samarali
hisoblanadi.   Masalan,   o‘yin   orqali   qo‘shish   yoki   ayirishni   o‘rganish   bolalarda
qiziqish uyg‘otadi, ularning bilimlarni ongli o‘zlashtirishiga yordam beradi. Shu
bilan   birga,   o‘quvchilar   o‘zaro   raqobat   asosida   bilimlarini   mustahkamlaydilar,
bu esa ularda hamkorlik va o‘zaro hurmat tuyg‘usini rivojlantiradi.Matematika
darslari   orqali   o‘quvchilar   faqat   hisoblashni   emas,   balki   hayotiy   masalalarni
3
 G‘ulomov, A. G‘ulom o‘g‘li. Tilshunoslikka kirish. – Toshkent: O‘zbekiston Milliy 
universiteti nashriyoti, 2020. – 178 bet. 9ham   yechishni   o‘rganadilar.  Masalan,   xarid  qilishda   to‘lovni   hisoblash,   vaqtni
aniqlash, masofani o‘lchash, mehnat unumdorligini topish kabi oddiy masalalar
hayotiy   vaziyatlarga   asoslanadi.   Bu   esa   o‘quvchiga   matematika   hayot   bilan
chambarchas   bog‘liq   ekanini   anglatadi.   Natijada,   bola   o‘rganayotgan   fanining
amaliy ahamiyatini tushunadi va unga nisbatan ijobiy munosabat shakllanadi.
Arifmetik amallarni o‘rgatishning tarbiyaviy ahamiyati shundan iboratki, bu
jarayonda   o‘quvchi   har   bir   qadamda   aniqlikka,   sabr-toqatga,   o‘z   fikrini
tekshirib   ko‘rishga   o‘rganadi.   U   o‘zining   har   bir   javobiga   mas’uliyat   bilan
yondashadi.   O‘qituvchi   esa   bu   jarayonda   o‘quvchini   rag‘batlantirib,   har   bir
to‘g‘ri   javobni   qadrlash,   har   bir   xatodan   to‘g‘ri   xulosa   chiqarish   ko‘nikmasini
singdiradi.   Shunday   qilib,   matematika   darsi   faqat   bilim   manbai   emas,   balki
axloqiy tarbiya vositasiga ham aylanadi.
Matematika   o‘quvchilarni   milliy   qadriyatlar   asosida   ham   tarbiyalashda
muhim o‘rin tutadi. Masalan, dars jarayonida xalq og‘zaki ijodi namunalaridan,
maqollar   yoki   topishmoqlardan   foydalanish   orqali   o‘qituvchi   o‘quvchilarga
nafaqat   hisobni,   balki   xalq   donishmandligini   ham   o‘rgatadi.   “Birlik   bo‘lsa,
yengilmas   kuch   bo‘ladi”,   “Hisob-kitobda   xato   qilgan   zarar   ko‘radi”   kabi
maqollar   orqali   o‘quvchi   mehnatsevarlik,   birlik,   mas’uliyat,   aniqlik   kabi
fazilatlarni o‘zlashtiradi.Arifmetik amallarni o‘rgatishning ta’limiy ahamiyatini
chuqur   anglagan   o‘qituvchi   har   bir   darsni   o‘quvchi   fikrini   rivojlantirishga,
mustaqil   izlanishga   yo‘naltiradi.   Dars   jarayonida   har   bir   topshiriq   mantiqan
bog‘liq bo‘ladi, o‘quvchi o‘z fikrini izchil bayon etishga, o‘rganilgan bilimlarni
yangi   vaziyatlarda   qo‘llashga   o‘rganadi.   Shu   orqali   u   o‘z   hayot   faoliyatida
mantiqiy, asosli qarorlar qabul qilishga tayyorlanadi. 4
O‘qituvchi   uchun   eng   muhim   vazifa   —   arifmetik   amallarni   o‘rgatish
jarayonini   qiziqarli,   tushunarli   va   samarali   qilishdir.   Bu   jarayonda
o‘qituvchining   nutqi,   pedagogik   mahorati,   metodik   yondashuvi   muhim   rol
4
 Abdullayeva, D. Dilnoza qizi. Sifat va uning tildagi o‘rni: metodik tahlil. – Samarqand: 
SamDU nashriyoti, 2023. – 145 bet. 10o‘ynaydi.   Har   bir   darsda   o‘quvchi   o‘zini   muvaffaqiyatli   his   qilishi,   bilim
olishdan zavq olishi kerak. Chunki ijobiy emotsiya o‘quvchi motivatsiyasining
asosi   hisoblanadi.   Shunday   o‘quvchi   matematika   faniga   mehr   qo‘yadi,   o‘z
bilimini mustaqil oshirishga intiladi. Arifmetik amallarni o‘rgatishning ta’limiy
va   tarbiyaviy   ahamiyati   nihoyatda   keng.   U   nafaqat   o‘quvchining   bilim
darajasini   oshiradi,   balki   shaxsiy   sifatlarini,   dunyoqarashini,   hayotga
munosabatini   shakllantiradi.   Matematik   bilim   orqali   bola   intizomli,   fikrli,
mas’uliyatli   va   mantiqiy  tafakkurga  ega   inson   sifatida   kamol   topadi.   Shu  bois
boshlang‘ich   sinflarda   arifmetik   amallarni   o‘qitish   metodikasini   mukammal
bilish va to‘g‘ri qo‘llash har bir pedagogning muhim vazifasidir.
1.2. Ming va yuz ichida sonlar ustida amallar bajarishning mazmuni va
mohiyati
Boshlang‘ich   ta’lim   bosqichida   o‘quvchilarning   matematik   bilimlari   asta-
sekinlik bilan kengayib boradi. Dastlab ular bir xonali sonlar bilan tanishadilar,
keyinchalik ikki xonali, uch xonali va minggacha bo‘lgan sonlar ustida amallar
bajarishni   o‘rganadilar.   Ming   va   yuz   ichida   arifmetik   amallarni   bajarish   bu
jarayonning   eng   muhim   bosqichlaridan   biridir.   Chunki   aynan   shu   bosqichda
o‘quvchilar   sonlarning   o‘nlik   sanoq   tizimidagi   tuzilishini   to‘liq   anglaydilar,
birlik, o‘nlik, yuzlik va minglik tushunchalarini mukammal o‘zlashtiradilar.
Ming  va yuz  ichida  sonlar  ustida  amallarni   bajarishning  mazmuni,  avvalo,
o‘nlik   tizimining   mantiqiy   asosini   tushuntirishdan   boshlanadi.   O‘quvchilar
sonlarni   raqamlar   orqali   ifodalash,   ularning   o‘rni   va   qiymatini   aniqlashni
o‘rganadilar. Masalan, 345 soni 3 yuzlik, 4 o‘nlik va 5 birlikdan iborat ekanini
anglash   o‘quvchilarga   sonning   tarkibini   idrok   etishda   muhim   bosqich
hisoblanadi.   Bu   tushuncha   keyinchalik   har   qanday   arifmetik   amalni   ongli
bajarish uchun asos bo‘ladi.
O‘qituvchi   dars   jarayonida   ming   va   yuz   ichida   amallarni   o‘rgatishda
ko‘rsatmalilik   tamoyiliga   amal   qilishi   zarur.   Chunki   boshlang‘ich   sinf 11o‘quvchilarida abstrakt tafakkur hali to‘liq shakllanmagan bo‘ladi. Shu sababli
sonlar   ustida   amallarni   bajarishda   turli   didaktik   materiallardan   —   sanoq
tayoqchalari,   raqam   kartochkalari,   sonli   chiziqlar,   o‘nlik   bloklaridan
foydalanish katta ahamiyatga ega. Bu vositalar yordamida o‘quvchi sonlarning
o‘zaro   bog‘lanishini,   birliklarning   yig‘indisini   yoki   kamayishini   ko‘z   oldida
tasavvur qiladi. Masalan, “200 ga 50 ni qo‘shish” jarayonida o‘quvchi 200 soni
2 ta yuzlikdan, 50 esa 5 ta o‘nlikdan iborat ekanini ko‘radi va ularni birlashtirib
250 natijani hosil qiladi. 5
Ming   va   yuz   ichida   amallarni   bajarishning   mazmuni   nafaqat   qo‘shish   va
ayirish,   balki   ko‘paytirish   va   bo‘lish   amallarini   ham   o‘z   ichiga   oladi.   Har   bir
amal   o‘z   mantiqiy   mohiyatiga   ega.   Qo‘shish   amali   sonlarni   birlashtirishni,
ayirish   esa   ularni   ajratishni   bildiradi.   Ko‘paytirish   amalida   esa   bir   xil
qo‘shiluvchilarning yig‘indisini topish, bo‘lishda esa teskari amal sifatida sonni
teng   qismlarga   ajratish   amalga   oshiriladi.   Shu   tarzda   o‘quvchi   har   bir   amalni
mexanik emas, balki mantiqan ongli tarzda bajarishni o‘rganadi.
Mazkur   mavzuning   mohiyati   shundaki,   ming   va   yuz   ichida   sonlar   ustida
amallar   bajarish   o‘quvchida   miqdor   va   raqamlar   o‘rtasidagi   munosabatlarni
tushunish qobiliyatini shakllantiradi. O‘quvchi sonlar orasidagi farqni, ularning
kattalik   va   kichiklik   jihatidan   bog‘lanishini,   har   bir   sonning   o‘rni   va
ahamiyatini   anglaydi.   Bu   esa   ularning   umumiy   matematik   tafakkurini
rivojlantiradi,   keyingi   bosqichlarda   murakkab   algebraik   ifodalar,   kasrlar,
o‘lchov birliklari bilan ishlash uchun poydevor yaratadi.
Ming va yuz ichida sonlar ustida amallarni o‘rgatishda amaliy mashg‘ulotlar
katta   ahamiyatga   ega.   Masalan,   o‘qituvchi   o‘quvchilarga   “Maktabda   425   ta
kitob bor edi, yana 125 ta kitob keltirildi. Endi jami nechta kitob bo‘ldi?” kabi
hayotiy masalalar beradi. Bu orqali bola real hayotdagi miqdoriy o‘zgarishlarni
matematik   ifoda   bilan   bog‘laydi,   amallarni   amaliy   hayotga   tatbiq   etishni
5
 Shodmonov, Sh. Shokir o‘g‘li. Til o‘qitishda interfaol metodlar. – Toshkent: “Durdona 
nashriyoti”, 2022. – 188 bet. 12o‘rganadi. Shuningdek, bu mashqlar bolalarda mustaqil fikrlash va tahlil qilish
ko‘nikmasini rivojlantiradi.
Ming   va   yuz   ichida   sonlar   ustida   amallarni   bajarishning   mohiyati   —   bu
faqat hisoblash emas, balki tushunchaviy tafakkurni shakllantirishdir. O‘quvchi
har   bir   amalni   bajarish   jarayonida   o‘z   fikrini   tahlil   qiladi,   natijani   oldindan
taxmin qiladi, so‘ng tekshiradi. Shu yo‘l bilan u analitik va refleksiv fikrlashni
o‘rganadi. O‘qituvchi bu jarayonda o‘quvchilarni faqat javobni topishga emas,
balki “nega shunday bo‘ldi?” degan savolga javob topishga yo‘naltiradi. Bu esa
o‘quvchilarning mustaqil fikr yuritish qobiliyatini kuchaytiradi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun ming va yuz ichida amallarni bajarish
ko‘nikmasi   shakllanishi   jarayoni   uzluksiz   takrorlash,   mashqlar   tizimi   va
individual   yondashuvni   talab   qiladi.   Chunki   ayrim   o‘quvchilar   sonlarning
tarkibini tez o‘zlashtirsa, boshqalarida bu jarayon sekinroq kechadi. Shu sababli
o‘qituvchi turli murakkablikdagi mashqlarni qo‘llab, har bir bola o‘z imkoniyati
doirasida   faol   qatnashishini   ta’minlashi   kerak.   Masalan,   dastlab   oson   misollar
(200+300,   700–200),   keyin   esa   murakkabroq   misollar   (634+285,   902–475)
ustida   ishlash   orqali   o‘quvchilar   bilimini   bosqichma-bosqich   mustahkamlab
borish mumkin.
O‘quvchilarga  ming  va  yuz   ichida  amallarni  o‘rgatishda  ko‘rgazmalilik   va
amaliy  faoliyatni   uyg‘unlashtirish   muhim.  Agar   o‘quvchi   sonlar   ustida   amalni
tasavvur   qilmasa,   u   faqat   mexanik   eslab   qoladi,   lekin   tushunmaydi.   Shuning
uchun   o‘qituvchi   har   bir   darsni   misollar,   chizmalar,   jadvallar,   rangli   bloklar
orqali   boyitishi   lozim.   Misol   uchun,   o‘quvchi   347   +   258   misolini
yechayotganda uni “3 yuzlik + 2 yuzlik, 4 o‘nlik + 5 o‘nlik, 7 birlik + 8 birlik”
shaklida   tasavvur   qilishi,   keyin   natijani   birlashtirishi   zarur.   Bu   usul
o‘quvchilarda raqamlar strukturasini tushunishni osonlashtiradi.
Ming   va   yuz   ichida   amallarni   bajarishning   mohiyati   shundan   iboratki,   bu
jarayon   o‘quvchining   miqdoriy   tafakkurini   rivojlantiradi.   O‘quvchi   nafaqat
sonlar   bilan,   balki   ularning   ma’nosi,   o‘zaro   aloqasi   bilan   ishlaydi.   Shu   orqali 13bola   matematikani   hayotiy   jarayon   sifatida   idrok   etadi.   Masalan,   o‘quvchi
“1000 tadan 200 tasi ketdi, necha tasi qoldi?” degan misolni yechar ekan, u o‘z
hayotidagi   holatlar   —   masalan,   mevalarni   sanash,   pul   hisoblash,   vaqtni
o‘lchash   bilan   bog‘laydi.   Natijada   matematika   unga   yaqin,   qiziqarli   va
tushunarli bo‘lib boradi. Mazkur mavzuning mohiyatida shuningdek, arifmetik
amallar  o‘rtasidagi  bog‘lanishlarni  o‘rgatish  ham  yotadi. Masalan,  qo‘shish  va
ayirish,  ko‘paytirish va  bo‘lish  o‘zaro teskari  amallar  ekanini  o‘quvchi  amaliy
mashg‘ulotlar orqali tushunadi. Bu bilim keyinchalik algebraik tafakkur uchun
asos   bo‘ladi.   Shuning   uchun   o‘qituvchi   o‘quvchilarni   sonlar   orasidagi   o‘zaro
munosabatlarni   mustaqil   topishga,   natijani   mantiqan   asoslashga   o‘rgatishi
kerak.Bundan   tashqari,   ming   va   yuz   ichida   amallarni   bajarishda   o‘quvchilar
nutq faoliyatini ham rivojlantiradilar. Ular amalni og‘zaki izohlab beradilar, o‘z
fikrlarini   mantiqan   ifodalaydilar:   “Men   200   ga   50   ni   qo‘shdim,   chunki   200
ikkita   yuzlik,   50   esa   beshta   o‘nlikdan   iborat”,   yoki   “700   dan   300   ni   ayirdim,
chunki 7 yuzlikdan 3 yuzlikni ajratdim” kabi. Bu jarayon bolalarda matematik
nutq madaniyatini shakllantiradi.Ming va yuz ichida amallarni bajarish mavzusi
ta’limiy jihatdan boshlang‘ich bosqichning poydevori hisoblanadi. O‘quvchilar
bu bosqichda o‘rganilgan bilimlar asosida keyingi sinflarda ko‘p xonali sonlar,
kasrlar, foizlar, algebraik ifodalar bilan ishlashni oson o‘zlashtiradilar. Shu bois,
bu   bosqichda   berilgan   bilimlarning   chuqur,   mustahkam   va   ongli   bo‘lishi
keyingi   ta’lim   bosqichlari   uchun   hal   qiluvchi   ahamiyatga   ega.   ming   va   yuz
ichida   sonlar   ustida   amallar   bajarishning   mazmuni   va   mohiyati   o‘quvchining
matematik   tafakkurini   rivojlantirish,   miqdoriy   tushunchalarni   shakllantirish,
tahlil   va   umumlashtirish   ko‘nikmalarini   rivojlantirishga   qaratilgan.   Bu   mavzu
orqali   o‘quvchi   sonlar   olamining   ichki   mantiqini   anglaydi,   fikrlashni,   tahlil
qilishni,   asoslashni   o‘rganadi.   Shunday   qilib,   bu   jarayon   nafaqat   hisoblashni
o‘rgatadi,   balki   inson   tafakkurining   mantiqiy   va   ijodiy   jihatlarini   ham
shakllantiradi. 141.3. Arifmetik amallarni o‘rgatishda qo‘llaniladigan metodik
yondashuvlar
Arifmetik   amallar   —   qo‘shish,   ayirish,   ko‘paytirish   va   bo‘lish   —
boshlang‘ich   matematika   ta’limining   asosini   tashkil   etadi.   Ularni   o‘rgatishda
qo‘llaniladigan   metodik   yondashuvlar   o‘quvchilarning   mantiqiy   fikrlashini,
hisoblash   ko‘nikmalarini   va   muammolarni   mustaqil   hal   qilish   qobiliyatini
rivojlantirishga qaratilgan. Ta’lim jarayonida samarali metodik yondashuvlarni
tanlash   o‘qituvchining   pedagogik   mahoratiga   bog‘liq   bo‘lib,   ularning
amaliyotdagi qo‘llanilishi o‘quv jarayonini yanada qiziqarli va samarali qiladi.
1.   Pedagogik   yondashuvlar   Arifmetik   amallarni   o‘rgatishda   birinchi
navbatda bosqichma-bosqich yondashuv qo‘llaniladi. Bu yondashuv o‘quvchini
sodda   amallardan   murakkab   amallarga   o‘tishini   ta’minlaydi.   Masalan,
boshlang‘ich sinflarda avvalo qo‘shish va ayirish, keyinchalik esa ko‘paytirish
va bo‘lish amallari o‘rgatiladi. Bu yondashuv o‘quvchilarda amallarni mantiqiy
ravishda tushunish va ularni to‘g‘ri qo‘llash ko‘nikmalarini shakllantiradi.
Vazifali   yondashuv   ham   samarali   hisoblanadi.   Bu   metod   o‘quvchidan
amallarni   bajarishda   nafaqat   formulani   eslashni,   balki   vaziyatni   tahlil   qilishni
talab qiladi. Masalan, “Agar Azizda 5 olma bo‘lsa va u 3 tasini do‘stiga bersa,
nechta olma qoladi?” kabi masalalar o‘quvchida mantiqiy fikrlash va hisoblash
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
2.   Amaliy   va   vizual   metodlar   Vizual   metodlar   arifmetik   amallarni
tushuntirishda muhim ahamiyatga ega. Bu metod orqali o‘quvchilarga amallarni
tushunish   uchun   rangli   kartochkalar,   diagrammalar,   raqamlar   bilan   ishlash
imkoniyatlari   beriladi.   Masalan,   qo‘shish   va   ayirish   amallarini   vizual   tarzda
ko‘rsatish uchun turli shakllar, tasvirlar yoki raqamli bloklar ishlatiladi.
Amaliy metod esa  o‘quvchilarning faoliyatini  asos  qilib oladi. Ular  o‘zlari
amallarni   bajaradilar,   hisob-kitoblarni   yozadilar   va   natijalarni   tekshirib
ko‘radilar. Bu metod o‘quvchining mustaqil ishini rag‘batlantiradi va hisoblash
ko‘nikmalarini mustahkamlaydi. 153.   Integratsiyalashgan   yondashuv   Arifmetik   amallarni   o‘rgatishda
integratsiyalashgan   yondashuv   keng   qo‘llaniladi.   Bu   metod   matematikaning
turli   bo‘limlarini   bir-biri   bilan   bog‘lab,   amaliyotda   qo‘llashni   o‘rgatadi.
Masalan, geometrik shakllar bilan ishlashda qo‘shish va ko‘paytirish amallarini
qo‘llash yoki o‘lchov birliklarini hisoblashda arifmetik amallarni ishlatish.
4.   O‘yin   va   interaktiv   metodlar   Didaktik   o‘yinlar   arifmetik   amallarni
o‘rgatishda   samarali   vositadir.   O‘quvchilar   o‘yin   shaklida   raqamlar   bilan
ishlashadi,   amallarni   tezkor   bajarishadi   va   raqobat   ruhida   bilimlarini
mustahkamlashadi.   Masalan,   “Raqamlar   yarimligi”,   “Matematik   karusel”   kabi
o‘yinlar   arifmetik   ko‘nikmalarni   oson   va   qiziqarli   shaklda   rivojlantiradi.
Interaktiv   metodlar   zamonaviy   pedagogik   yondashuvga   kiradi.   Smart   taxtalar,
kompyuter   dasturlari,   elektron   mashqlar   orqali   o‘quvchilar   amallarni   bajaradi
va   natijalarni   darhol   tekshiradi.   Bu   metod   o‘quvchining   mustaqil   fikrlashini
oshiradi va matematik qiziqishini kuchaytiradi.
5.   Differensial   yondashuv   Differensial   yondashuv   arifmetik   amallarni   turli
kontekstlarda o‘rgatishga qaratilgan. Misol uchun, o‘quvchilarga bir xil amalni
turli   vaziyatlarda   qo‘llashni   o‘rgatish   orqali   ular   tushunchalarni   chuqurroq
anglaydi.   Bu   yondashuv   murakkab   masalalarni   bosqichma-bosqich   hal   qilish
ko‘nikmasini shakllantiradi.
6.   Individual   va   guruh   yondashuvlar   Individual   yondashuv   har   bir
o‘quvchining   imkoniyatini   inobatga   olib,   ularni   alohida   darajada
rivojlantirishga  xizmat  qiladi.  Qiyin  masalalarni   bajarishda  yordam   berish,   tez
o‘rganadiganlarni   yangi   vazifalarga   yo‘naltirish   bu   yondashuvning   asosiy
jihatlari   hisoblanadi.   Guruh   yondashuv   esa   o‘quvchilarni   birgalikda   ishlashga,
fikr   almashishga   va   jamoaviy   muammolarni   hal   qilishga   o‘rgatadi.   Bu   metod
ijtimoiy   ko‘nikmalarni   rivojlantirish   bilan   birga,   arifmetik   amallarni   tezroq   va
samaraliroq o‘zlashtirishga yordam beradi.
7. Hisoblash texnikalari va takrorlash Arifmetik amallarni mustahkamlashda
takrorlash   va   mashq   qilish   metodlari   muhim   ahamiyatga   ega.   Oddiy   va 16murakkab   masalalarni   ketma-ket   yechish   orqali   o‘quvchilar   hisoblashing
ko‘nikmalarini   rivojlantiradi.   Shu   bilan   birga,   tezlikni   oshirish   va   xatoliklarni
kamaytirish uchun turli texnikalar qo‘llaniladi: masalan, jadval  usuli, raqamlar
bilan o‘yinlar, tezkor hisoblash mashqlari.
8.   Nazariy   va   amaliy   muvozanat   Samarali   metodik   yondashuvlar   nazariy
bilimlar   va   amaliy   ko‘nikmalar   muvozanatini   ta’minlashi   lozim.   O‘quvchilar
avvalo   amalning   mohiyatini   tushunishi,   keyin   esa   uni   amaliyotda   qo‘llash
ko‘nikmasini   rivojlantirishi   kerak.   Masalan,   ko‘paytirish   amali   uchun   nafaqat
formulani   yodlash,   balki   turli   masalalarda   uni   qo‘llash   o‘rgatiladi.Arifmetik
amallarni   o‘rgatishda   qo‘llaniladigan   metodik   yondashuvlar   ko‘p   qirrali   va
o‘quvchi   markazli   bo‘lishi   kerak.   Bosqichma-bosqich,   vazifali,   vizual,   o‘yin,
interaktiv   va   individual   yondashuvlar   birgalikda   ishlatilganda   o‘quvchilar
samarali   va   qiziqarli   tarzda   arifmetik   ko‘nikmalarni   o‘zlashtiradi.   Shu   bilan
birga,   nazariy   bilimlar   va   amaliy   mashqlar   uyg‘unligi,   turli   vaziyatlarda
amallarni   qo‘llash   imkoniyati,   o‘quvchilarning   mustaqil   fikrlashini
rivojlantiradi va ularning matematik tayyorgarligini mustahkamlaydi. 17II BOB. MING VA YUZ ICHIDA ARIFMETIK AMALLARNI
O‘RGATISHNING AMALIY ASOSLARI
2.1. Boshlang‘ich sinf darsliklarida arifmetik amallar mavzusining
yoritilishi
Boshlang‘ich   sinf   matematika   darsliklari   o‘quvchilarga   elementar
matematik   tushunchalarni   berish,   ularning   tafakkurini,   mantiqiy   fikrlash
qobiliyatini   va   amaliy   ko‘nikmalarini   shakllantirishda   muhim   o‘rin   tutadi.
Ayniqsa,   ming   va   yuz   ichida   arifmetik   amallarni   o‘rgatish   bu   bosqichda
o‘quvchilarning   keyingi   sinflarda   matematik   bilimlarni   chuqurroq
o‘zlashtirishiga zamin yaratadi.
Arifmetik   amallar   —   qo‘shish,   ayirish,   ko‘paytirish   va   bo‘lish   —
boshlang‘ich   ta’lim   matematikasining   asosiy   mazmunini   tashkil   etadi.   Bu
amallar   o‘quvchilarga   nafaqat   hisob-kitobni   o‘rganish   imkonini   beradi,   balki
sonlarning   o‘zaro   bog‘liqligini,   ular   orasidagi   munosabatlarni   tushunishga
yordam   beradi.Boshlang‘ich   sinflarda   arifmetik   amallarni   o‘rgatish   jarayoni
o‘qituvchidan puxta metodik tayyorgarlikni talab qiladi. Ayniqsa, ming va yuz
ichidagi   amallarni   o‘rgatishda   darslikdagi   mashqlar   tizimi,   misol   va
masalalarning ketma-ketligi, ularning murakkablik darajasi va didaktik maqsadi
muhim   ahamiyat   kasb   etadi.Maktab   darsliklarida   “Yuz   ichida   amallar”   va
“Ming   ichida   amallar”   mavzulari   bir   necha   bosqichda   o‘rgatiladi.   Avval
o‘quvchilar   bir   xonali   va   ikki   xonali   sonlar   ustida   amallar   bajarishni   puxta
o‘zlashtiradilar,   so‘ngra   uch   xonali   sonlarga   o‘tiladi.   Bu   jarayon   davomida
o‘quvchilar sonlarni raqamlar orqali yozish, ularni o‘qish, raqamlarning razryad
qiymatini aniqlash va ularni taqqoslashni o‘rganadilar.
Masalan,   2-sinfda   o‘quvchilarga   100   ichida   sonlar   bilan   ishlash,   oddiy
qo‘shish   va   ayirish   amallarini   bajarish   o‘rgatiladi.   Bu   bosqichda   sonning
tarkibi,   “o‘nlik”   va   “birlik”   tushunchalari   mustahkamlanadi.   3-sinfda   esa
o‘quvchilar   1000   ichida   sonlar   bilan   amallar   bajarishni   boshlaydilar.   Bu 18jarayonda   “yuzlik”   tushunchasi   kiritiladi   va   o‘quvchilarda   sonning   uch   xonali
tuzilmasi haqida aniq tasavvur hosil qilinadi.
Darsliklarda   amallarni   o‘rganish   bosqichma-bosqich   tashkil   etilgan   bo‘lib,
har bir yangi bilim ilgari o‘zlashtirilgan bilimlar asosida shakllantiriladi. Misol
uchun, 235 + 412 kabi misollarni yechish orqali o‘quvchilar bir necha razryadli
sonlarni   qo‘shish   qoidalarini   o‘zlashtiradilar.   Shuningdek,   darsliklarda
ko‘rgazmali   vositalar   yordamida   sonlarning   strukturasini   tushuntirish   uchun
turli jadval va sxemalardan foydalaniladi.
O‘quvchilarga   “ming   ichida   amallar”ni   o‘rgatishda   asosiy   maqsad   —
amallarni   mexanik   tarzda   bajarishni   emas,   balki   ularning   mohiyatini
tushunishni ta’minlashdir. Shu sababli  darsliklarda har bir amal uchun ko‘plab
amaliy   misollar   va   hayotiy   vaziyatlarga   asoslangan   masalalar   keltiriladi.
Masalan, “Fermer xo‘jaligi 235 kg kartoshka yig‘di, keyingi kuni 420 kg. Jami
qancha   kartoshka   yig‘ildi?”   kabi   masalalar   o‘quvchilarni   real   hayotdagi
hisoblashlarga tayyorlaydi.
Boshlang‘ich sinf darsliklarida o‘quvchilarning yosh xususiyatlari inobatga
olingan.   Darslikdagi   mashqlar   osondan   qiyinga,   konkret   holatdan   abstrakt
holatga   o‘tish   tamoyiliga   asoslangan.   Shu   sababli   o‘quvchilar   dastlab
ko‘rgazmali   materiallar   yordamida,   so‘ngra   og‘zaki,   undan   keyin   esa   yozma
shaklda amallarni bajarishni o‘rganadilar.
Shuningdek,   darsliklarda   “ko‘paytirish”   va   “bo‘lish”   amallari   ham   alohida
bosqichda   o‘rgatiladi.   Bu   jarayon   “bir   xil   qo‘shish”   tamoyiliga   asoslanadi.
Masalan, “4 ta qutida har birida 6 ta olma bo‘lsa, jami nechta olma bor?” kabi
misollar orqali o‘quvchilar ko‘paytirish amalining mohiyatini tushunadilar.
O‘zbekiston   Respublikasi   Xalq   ta’limi   vazirligi   tomonidan   tasdiqlangan
yangi avlod darsliklari o‘quvchilarni mantiqiy fikrlashga, mustaqil ishlashga va
muammoli   vaziyatlarni   hal   etishga   yo‘naltirilgan.   Darsliklarda   interfaol
metodlardan   foydalanish   uchun   imkoniyatlar   kengaytirilgan,   masalan,   “fikr 19almashish”,   “juftlikda   ishlash”,   “kichik   guruhda   yechish”   kabi   topshiriqlar
kiritilgan.
O‘quvchilar   darslikdagi   misollarni   yechish   jarayonida   faqat   arifmetik
amalni   emas,   balki   masala   mazmunini   tahlil   qilish,   kerakli   amalni   tanlash,
natijani   tekshirish   kabi   bosqichlarni   ham   o‘rganadilar.   Shu   tariqa,   amaliy
faoliyat   orqali   ularning   mantiqiy   fikrlash   qobiliyati,   diqqat   va   sabr-toqati
rivojlanadi.
Boshlang‘ich sinf darsliklari o‘qituvchilarga o‘quv materialini tizimli tarzda
yetkazishda   katta   yordam   beradi.   Har   bir   mavzuda   nazariy   tushuncha,   amaliy
mashq   va   mustahkamlash   uchun   masalalar   majmuasi   mavjud.   Darsliklarning
yakunida   esa   o‘quvchilarning   bilimini   nazorat   qilishga   mo‘ljallangan   testlar,
savol-javoblar va kichik ijodiy topshiriqlar berilgan.
Yana   bir   muhim   jihat   —   arifmetik   amallarni   o‘rgatishda   o‘quvchilarning
matematik nutqini rivojlantirishdir. Darsliklarda “amallarni og‘zaki  ifodalash”,
“javobni tahlil qilish”, “yechimni izohlash” kabi topshiriqlar mavjud bo‘lib, ular
o‘quvchilarni o‘z fikrini aniq, mantiqan asoslab aytishga o‘rgatadi.
Arifmetik   amallarni   o‘rgatish   darslarida   o‘qituvchi   o‘quvchilarni   mustaqil
fikrlashga,  topqirlikka undashi  kerak.  Shu sababli  darsliklarda turli  muammoli
vaziyatlar   ham   kiritilgan:   masalan,   “Ahmad   350   so‘mga   2   ta   daftar   va   1   ta
qalam   oldi.   Agar   qalam   50   so‘m   tursa,   daftar   necha   so‘m   turadi?”   kabi
masalalar.
Ming   va   yuz   ichida   amallarni   o‘rgatish   orqali   o‘quvchilar   nafaqat
hisoblashni   o‘rganadilar,   balki   real   hayotda   uchraydigan   iqtisodiy,   vaqt,
masofa,   og‘irlik   va   hajm   kabi   kattaliklar   bilan   ishlashni   o‘rganadilar.   Shu
jihatdan bu mavzularning hayotiy ahamiyati juda katta.
Darsliklarda   bu   mavzu   bir   necha   sinf   bosqichida   o‘rganiladi.   2-sinfda   100
ichida,   3-sinfda   1000   ichida   amallar   bajarish   o‘rgatiladi.   Har   bir   bosqichda
darslikda berilgan mashqlar  o‘quvchilarning yosh  xususiyatlari, qiziqishlari  va
fikrlash darajasiga mos tanlangan. 20Masalan, 2-sinf darsligida quyidagi kabi misollar uchraydi:
47 + 23 = ?
58 – 19 = ?
Bu misollar orqali o‘quvchilar o‘nlik va birlik tushunchalarini mustahkamlaydi,
o‘nlikdan o‘tish holatini amalda ko‘radilar.
3-sinfda esa ko‘proq murakkab misollar kiritiladi:
235 + 418 = ?
806 – 279 = ?
Bunday   misollar   o‘quvchilarda   “raqamning   o‘rni”   (razryad)   haqida   aniq
tasavvur   hosil   qiladi.   O‘qituvchi   bu   jarayonda   ustunli   qo‘shish   va   ayirish
usullarini bosqichma-bosqich tushuntiradi.
Masalan, 806 – 279 amali quyidagicha tushuntiriladi:
Birliklar: 6 dan 9 ayirib bo‘lmaydi, 10 likdan 1 o‘nlik olamiz → 16 – 9 = 7
O‘nliklar: 0 dan 7 ayirib bo‘lmaydi → 10 likdan 1 yuzlik olamiz → 9 – 7 = 2
Yuzliklar: 7 – 2 = 5
Natija: 527
Bu   kabi   amaliy   tushuntirishlar   o‘quvchilarni   har   bir   amal   jarayonini
tushunishga, mexanik yodlashdan qochishga yordam beradi.
Darsliklarda   har   bir   amal   turi   uchun   turli   ko‘rgazmali   mashqlar   kiritilgan.
Masalan:
1   ta   kubik   100   ni,   1   ta   uzun   cho‘p   10   ni,   1   ta   mayda   kub   esa   1   birlikni
bildiradi.
Bu modellar yordamida 234 + 122 amali ko‘rsatiladi: 2 ta “yuzlik kubik”, 3 ta
“o‘nlik   cho‘p”,   4   ta   “birlik   kub”   ustiga   1   ta   “yuzlik”,   2   ta   “o‘nlik”   va   2   ta
“birlik”   qo‘shiladi.   Natijada   o‘quvchi   amallarni   ko‘rish   orqali   tushunadi.
darsliklarda   ko‘paytirish   va   bo‘lish   amallari   ham   hayotiy   misollar   orqali
beriladi.
Masalan:
Har bir qutida 6 ta olma bor. 4 ta qutida jami nechta olma bor? 21Amal: 6 × 4 = 24
Javob: 24 ta olma.
36 ta olma 6 ta bolaga teng taqsimlandi. Har bir bola nechta olma oldi?
Amal: 36 ÷ 6 = 6
Javob: 6 ta olma.
Bu   misollar   bolalarda   “ko‘paytirish”   –   bu   bir   xil   qo‘shish,   “bo‘lish”   esa
“teng taqsimlash” ekanini anglashga yordam beradi.
O‘quvchilarning   amaliy   fikrlashini   rivojlantirish   uchun   darsliklarda   matnli
masalalar ham keng yoritilgan.
Masalan:
Fermer   birinchi   kuni   235   kg,   ikkinchi   kuni   315   kg   kartoshka   yig‘di.   Jami
necha kg kartoshka yig‘ildi?
Amal: 235 + 315 = 550 kg.
Do‘konda 750 kg un bor edi. 280 kg un sotildi. Necha kg un qoldi?
Amal: 750 – 280 = 470 kg.
Bir   mashina   245   km   yo‘l   bosdi,   ikkinchisi   undan   135   km   ko‘proq   yo‘l
bosdi. Ikkinchi mashina nechta km yo‘l bosgan?
Amal: 245 + 135 = 380 km.
Bir   sinfda   25   o‘quvchi   bor.   Har   bir   o‘quvchiga   4   ta   daftar   berildi.   Jami
nechta daftar tarqatildi?
Amal: 25 × 4 = 100 daftar.
Bunday masalalar orqali bolalar amallarni faqat sonlar bilan emas, balki real
hayotiy vaziyatlar bilan bog‘lab o‘rganadilar.
Darsliklarda   mashqlarning   murakkablik   darajasi   o‘quvchilarning   yoshiga
mos   bosqichma-bosqich   oshiriladi.   Dastlab   ko‘rgazmali,   so‘ng   og‘zaki,   keyin
yozma mashqlar beriladi. Masalan:
Avval 10 + 10, 20 + 30 kabi sodda misollar,
So‘ngra 125 + 237, 809 – 416 kabi murakkabroq misollar, 22Yakunda matnli masalalar va hayotiy topshiriqlar.
Darslikdagi   mashqlarning   didaktik   maqsadi   —   o‘quvchilarning   mustaqil
fikrlashini,   matematik   tafakkurini,   tahlil   qilish   va   yechim   topish   qobiliyatini
rivojlantirishdir.
Masalan, o‘quvchiga quyidagi topshiriq beriladi:
“Ali 365 so‘m, Vali 275 so‘m, Guli 190 so‘m topdi. Kim ko‘proq topdi va
qancha farq bilan?”
Amal: 365 – 275 = 90; 275 – 190 = 85
Javob: Eng ko‘p topgan — Ali, Vali dan 90 so‘m, Guli dan 175 so‘m ko‘proq
topgan.   Bu   kabi   topshiriqlar   orqali   o‘quvchi   nafaqat   amal   bajaradi,   balki
solishtirish, tahlil qilish, izohlashni ham o‘rganadi.
 Darsliklarda ijodiy masalalar ham berilgan.
Masalan:
“Sonlarni o‘zing tanla, shundayki: ularning yig‘indisi 1000 bo‘lsin.”
yoki
“Shunday   ikki   son   topingki,   biri   ikkinchisidan   125   ga   katta   bo‘lsin,   yig‘indisi
esa   450   bo‘lsin.”   Bunday   topshiriqlar   o‘quvchilarni   mustaqil   izlanishga,
mantiqiy fikr yuritishga o‘rgatadi.
2.2. Ming va yuz ichida amallarni o‘rgatishda samarali o‘yinli va
interfaol metodlar
Boshlang‘ich sinflarda matematikani o‘qitish jarayonida o‘yinli va interfaol
metodlardan   foydalanish   darsni   qiziqarli   va  samarali   qiladi.   Ayniqsa,   ming  va
yuz   ichida   arifmetik   amallarni   o‘rgatishda,   bu   metodlar   o‘quvchilarning
mantiqiy tafakkurini, diqqatini, tez hisoblash qobiliyatini rivojlantiradi.
1. O‘yinli metodlarning roli va ahamiyati
O‘yinli   metodlar   o‘quvchilarda   matematikaga   qiziqishni   oshiradi.   Shu
metod   orqali   o‘quvchilar   nafaqat   sonlarni   va   amallarni   o‘rganadilar,   balki 23masalani   tushunish,   xatolarni   tahlil   qilish   va  natijani   tekshirish   ko‘nikmalarini
ham rivojlantiradilar.
Misollar:
“Sonlarni top” o‘yini:
O‘qituvchi   natijani   aytadi,   o‘quvchilar   esa   qo‘shish   yoki   ayirish   orqali   mos
sonlarni topadi.
Natija: 375
Masala: 234 + ? = 375
Javob: 141
“Amal zanjiri” o‘yini:
O‘quvchilar ketma-ket amallarni bajaradilar va oxirgi natijani topadilar.
Misol: 125 + 236 – 87 = ?
Amal: 125 + 236 = 361, 361 – 87 = 274
Bu o‘yinlar mantiqiy tafakkur va tez hisoblashni rivojlantiradi.
2. Interfaol metodlarning o‘rni
Interfaol   metodlar   o‘quvchilarning   faol   ishtirokini   ta’minlaydi.   Ular
o‘quvchilarga mustaqil  ishlash, fikr  almashish va masalalarni  guruhda yechish
imkonini beradi.
Interfaol metodlar:
Juftlikda ishlash:
O‘quvchilar bir-biriga masalalarni beradilar va natijalarni tekshirishadi.
Misol:
O‘quvchi 1: 325 + 478 = ?
O‘quvchi 2: 512 – 278 = ?
Kichik guruh bilan ishlash:
Guruhlar masalalarni yechadi, so‘ngra natijalarni sinf bilan taqqoslaydi.
Vizual metodlar:
Kubiklar, kartochkalar va jadval yordamida sonlarning tuzilishini ko‘rsatish.
Misol: 456 + 237 amali uchun: 24Yuzlik kub: 4 + 2 = 6
O‘nlik cho‘p: 5 + 3 = 8
Birlik kub: 6 + 7 = 13 → 1 o‘nlik va 3 birlik
3. O‘yinli va interfaol metodlarni birlashtirish
O‘yinli   va   interfaol   metodlarni   birlashtirish   darsni   qiziqarli   qiladi   va
o‘quvchilarning tafakkurini rivojlantiradi.
Misollar:
“Matematik kvest” o‘yini:
Sinf bo‘ylab joylashtirilgan masalalarni yechib, oxirgi javobni topish.
Misol: 235 + 415 – 128 = ?
Amal: 235 + 415 = 650, 650 – 128 = 522
“Masala kartochkalari” o‘yini:
Har bir o‘quvchi kartochka oladi va undagi masalani yechadi.
Masala: 720 – 385 = ?
Javob: 335
4. Yozuvli mashqlar
O‘quvchilarning   yozuvli   mashqlar   orqali   amallarni   tushunishi   va   xatolarni
aniqlashi muhim.
Misollar:
456 + 237 = ?
682 – 149 = ?
125 × 3 = ?
540 ÷ 6 = ?
O‘quvchilar   amallarni   yozma   tarzda   yechadi   va   javobni   tekshiradi.   Bu
ularga diqqat, sabr-toqat va mustaqil ishlash ko‘nikmalarini beradi.
5. Matnli masalalar (hayotiy vaziyatlar)
O‘yinli   va   interfaol   metodlarni   qo‘llash   matnli   masalalarni   yechishni   ham
qiziqarli qiladi. 25Fermer   birinchi   kuni   235   kg,   ikkinchi   kuni   315   kg   kartoshka   yig‘di.   Jami
necha kg kartoshka yig‘ildi?
Amal: 235 + 315 = 550 kg
Do‘konda 750 kg un bor edi. 280 kg un sotildi. Qolgan un miqdori nechta?
Amal: 750 – 280 = 470 kg
Bir   mashina   245   km   yo‘l   bosdi,   ikkinchisi   undan   135   km   ko‘proq   yo‘l
bosdi. Ikkinchi mashina nechta km yo‘l bosgan?
Amal: 245 + 135 = 380 km
Bir   sinfda   25   o‘quvchi   bor.   Har   bir   o‘quvchiga   4   ta   daftar   berildi.   Jami
nechta daftar tarqatildi?
Amal: 25 × 4 = 100 daftar
6. Samaradorlikni oshirish yo‘llari
Har   bir   yangi   amalni   vizual   ko‘rgazma   va   amaliy   mashqlar   bilan
tushuntirish.
O‘quvchilarni mustaqil ishlashga undash.
Guruh ishlari va muammoli vaziyatlar orqali tafakkur va mantiqiy fikrlashni
rivojlantirish.
O‘yinlar   orqali   e’tibor   va   diqqatni   jamlash,   xatolarni   tahlil   qilish
ko‘nikmalarini   oshirish.   o‘yinli   va   interfaol   metodlarni   qo‘llash   ming   va   yuz
ichida   arifmetik   amallarni   o‘rgatishda   nafaqat   dars   samaradorligini   oshiradi,
balki   o‘quvchilarning   mustaqil   fikrlash,   tafakkur,   ijodiy   yechim   topish
qobiliyatlarini rivojlantirishga xizmat qiladi. 262.3. Mavzu bo‘yicha namunaviy dars ishlanma
Fan:  Matematika
Sinfi:  3-sinf
Mavzu:  Ming va yuz ichida arifmetik amallar
Dars turi:  Aralash (nazariy + amaliy)
Darsning maqsadi:
O‘quvchilarda ming va yuz ichida qo‘shish va ayirish amallarini bajarish 
ko‘nikmasini shakllantirish.
Amallarni  mustaqil va tez bajarish , mantiqiy tafakkur va hisoblash qobiliyatini 
rivojlantirish.
Hayotiy masalalar yechish orqali arifmetik bilimlarni amaliyotga tadbiq qilish.
Darsning vazifalari:
Ming va yuz ichida qo‘shish va ayirish amallarini bosqichma-bosqich tushuntirish.
O‘quvchilarga interfaol va o‘yinli mashqlar orqali amallarni mustahkamlash.
Matnli masalalar yechish orqali matematik tafakkurini rivojlantirish
Kerakli vositalar:  darslik, daftar, ruchka, kartochkalar, ko‘rgazmali materiallar (kubiklar, 
jadval), slayd yoki proyektor. 27Dar sning borishi
1. Tashkiliy qism ( 5 daqiqa)
O‘quvchilar bilan salomlashish, darsga tayyorgarlikni tekshirish.
O‘quvchilarni 3-4 kishilik guruhlarga ajratish.
Dars mavzusi bilan qisqacha tanishtirish: “Bugun biz ming va yuz ichida arifmetik 
amallarni mustahkamlaymiz va hayotiy masalalarni yechamiz”.
2. Avvalgi bilimlar ni so‘r ash ( 5 daqiqa)
100 ichida qo‘shish va ayirish amallarini tekshirish:
47 + 36 = ?
85 – 29 = ?
O‘quvchilar javoblarini og‘zaki aytadilar va yozuvli shaklda tekshiriladi.
3. Y angi mavzuni tushunt ir ish ( 15 daqiqa)
Ming ichida qo‘shish:
Misol: 325 + 478 = ?
Amalni bosqichma-bosqich tushuntirish:
Birliklar: 5 + 8 = 13 → 1 o‘nlik, 3 birlik 28O‘nliklar: 2 + 7 + 1 = 10 → 1 yuzlik, 0 o‘nlik
Yuzliklar: 3 + 4 + 1 = 8
Natija:  803
Ming ichida ayirish:
Misol: 746 – 389 = ?
Amalni tushuntirish:
Birliklar: 6 – 9 bo‘lmaydi → 10 likdan 1 birlik olamiz → 16 – 9 = 7
O‘nliklar: 3 – 8 bo‘lmaydi → 10 likdan 1 o‘nlik olamiz → 13 – 8 = 5
Yuzliklar: 6 – 3 = 3
Natija:  357
Amallarni  ko‘rgazmali materiallar yordamida  tushuntirish (kubiklar, kartochkalar).
4. Amaliy mashqlar  ( 15 daqiqa)
Guruhda o‘yinli mashqlar:
“Amal zanjiri” o‘yini:
Guruh 1: 125 + 236 – 87 = ?
Guruh 2: 512 – 278 + 146 = ? 29Kartochkalar o‘yini:
Har bir o‘quvchi kartochkadan amal oladi va javobini yozadi.
To‘g‘ri javob olgan o‘quvchi keyingi kartochkani oladi.
Yozuvli mashqlar:
432 + 578 = ?
645 – 279 = ?
315 + 487 – 208 = ?
Matnli masalalar:
Fermer birinchi kuni 235 kg, ikkinchi kuni 315 kg kartoshka yig‘di. Jami necha kg 
kartoshka yig‘ildi?
Amal: 235 + 315 = 550 kg
Do‘konda 750 kg un bor edi. 280 kg un sotildi. Qolgan un miqdori nechta?
Amal: 750 – 280 = 470 kg
Bir sinfda 25 o‘quvchi bor. Har bir o‘quvchiga 4 ta daftar berildi. Jami nechta daftar 
tarqatildi?
Amal: 25 × 4 = 100 daftar
5. Y ozma must aqil ish ( 10 daqiqa)
Har bir o‘quvchi mustaqil ravishda 5-6 amal bajaradi:
324 + 467 = ?
682 – 295 = ?
215 + 386 – 179 = ?
Natijalar o‘qituvchi tomonidan tekshiriladi.
6. Dar sni yakunlash va x ulosa ( 5 daqiqa)
O‘quvchilar bajarilgan mashqlar va o‘rgangan yangi amallarni takrorlaydi.
Darsdan olingan bilimlar hayotiy misollar bilan bog‘lanadi. 30O‘quvchilarni rag‘batlantirish: to‘g‘ri javob berganlar uchun baholar va rag‘batlar 
beriladi.
Xulosa
Men   olib   borgan   kurs   ishida   “Ming   va   yuz   ichida   arifmetik   amallarni
o‘rgatish   metodikasi”   mavzusi   atroflicha   tahlil   qilindi.   Tadqiqot   davomida
boshlang‘ich   sinflarda   arifmetik   amallarni   o‘rgatish   jarayonining   ta’limiy   va
tarbiyaviy   ahamiyati   aniqlanib,   ming   va   yuz   ichida   qo‘shish,   ayirish,
ko‘paytirish   va   bo‘lish   amallarini   o‘rgatishda   samarali   metodik   yondashuvlar
o‘rganildi.
Men o‘rgangan nazariy va amaliy ma’lumotlar shuni ko‘rsatdiki, o‘yinli va
interfaol   metodlar   dars   jarayonini   qiziqarli,   interaktiv   va   samarali   qiladi.   Shu
usullar   orqali   o‘quvchilar   nafaqat   amallarni   to‘g‘ri   bajarishni   o‘rganadi,   balki
mantiqiy tafakkur, mustaqil fikrlash, diqqatni jamlash va muammolarni yechish
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Kurs ishida darsliklar va ilmiy adabiyotlar tahlili asosida ming va yuz ichida
arifmetik   amallarni   o‘rgatishda   bosqichma-bosqich   yondashuv,   matnli
masalalar,   yozuvli   mashqlar   va   guruh   ishlari   kabi   metodlar   samaradorligi
ko‘rsatildi. Shu bilan birga, amaliy mashg‘ulotlar  orqali  o‘quvchilarning bilim
va   ko‘nikmalari   mustahkamlandi,   dars   jarayoni   yanada   samarali   va   qiziqarli 31bo‘ldi.Natijada, men xulosa qilamanki, ming va yuz ichida arifmetik amallarni
o‘rgatish   metodikasi   boshlang‘ich   sinflarda   matematika   fanini   samarali
o‘rgatishning   muhim   vositasi   bo‘lib,   o‘quvchilarning   tafakkuri,   matematik
savodxonligi va ijodiy qobiliyatini rivojlantirishda alohida ahamiyatga ega. Shu
bilan birga, kurs ishida tavsiya etilgan metodik yondashuvlarni amaliy darslarda
qo‘llash dars samaradorligini sezilarli darajada oshiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
Prezident farmonlari va qarorlari ro‘yxati
1) O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Shavkat  Mirziyoyevning  2019-yil   29-
apreldagi   “O‘zbekiston   Respublikasi   Xalq   ta’limi   tizimini   2030-yilgacha
rivojlantirish konsepsiyasi to‘g‘risida”gi PF–5712-sonli Farmoni.
2) O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Shavkat   Mirziyoyevning   2020-yil   6-
noyabrdagi   “Xalq   ta’limi   tizimini   yanada   takomillashtirishga   oid
qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ–4884-sonli Qarori.
3) O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Shavkat  Mirziyoyevning  2022-yil   11-
maydagi   “Xalq   ta’limi   tizimida   o‘quv-tarbiya   jarayonlarini   sifat   jihatidan
yangi   bosqichga   olib   chiqish   chora-tadbirlari   to‘g‘risida”gi   PQ–220-sonli
Qarori.
4) O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Shavkat  Mirziyoyevning  2023-yil   25-
avgustdagi   “Maktab   ta’limini   rivojlantirishga   oid   ustuvor   chora-tadbirlar
to‘g‘risida”gi PQ–290-sonli Qarori.
Ilmiy adabiyotlar 321) Mahmudov, N. Mahmudovich. O‘zbek tili o‘qitish metodikasi. – Toshkent:
“Fan va texnologiya”, 2019. – 212 bet.
2) G‘ulomov,   A.   G‘ulom   o‘g‘li.   Tilshunoslikka   kirish.   –   Toshkent:
O‘zbekiston Milliy universiteti nashriyoti, 2020. – 178 bet.
3) Abdurahmonova, G. Tursun qizi. Boshlang‘ich sinfda o‘zbek tili darslarini
samarali tashkil etish. – Buxoro: BDU nashriyoti, 2021. – 160 bet.
4) Rasulov, R. Rustam o‘g‘li. O‘zbek tili grammatikasi nazariyasi. – Toshkent:
TDPU nashriyoti, 2018. – 230 bet.
5) Abdullayeva, D. Dilnoza qizi. Sifat va uning tildagi o‘rni: metodik tahlil. –
Samarqand: SamDU nashriyoti, 2023. – 145 bet.
6) Shodmonov,   Sh.   Shokir   o‘g‘li.   Til   o‘qitishda   interfaol   metodlar.   –
Toshkent: “Durdona nashriyoti”, 2022. – 188 bet.
7) Yo‘ldoshev, U. Umidjon o‘g‘li. So‘z turkumlarini o‘rgatishning zamonaviy
usullari. – Namangan: NamDU nashriyoti, 2021. – 172 bet.
8) Hakimova,   M.   Hasanovna.   Boshlang‘ich   sinf   o‘quvchilarining   nutqini
rivojlantirishda sifatning o‘rni. – Buxoro: Durdona nashriyoti, 2024. – 196
bet.
9) Elmurodova,   R.   Abdullayeva   qizi.   Til   darslarida   sifat   mavzusini   o‘rgatish
metodikasi. – Farg‘ona: FDU nashriyoti, 2022. – 168 bet.
10) Saidova,   Z.   Zilola   qizi.   Boshlang‘ich   sinflarda   grammatik   tushunchalarni
shakllantirish. – Toshkent: TDPU, 2023. – 210 bet.
11) Qodirova,   D.   Dilrabo   Bahodirovna.   Til   o‘qitishda   zamonaviy
texnologiyalar. – Andijon: ADU nashriyoti, 2020. – 183 bet.
12) Raximova,   M.   Mahliyo   qizi.   Sifat   va   miqdor   so‘zlarini   farqlashga   oid
mashg‘ulotlar. – Qarshi: QDU nashriyoti, 2021. – 175 bet.
13) Sharipova, G. Gulsara Bahromovna. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida nutq
madaniyatini shakllantirish. – Toshkent: “Ilm ziyo”, 2019. – 205 bet.
14) Tursunova,   M.   Muhabbat   qizi.   O‘zbek   tili   darslarida   sifat   so‘z   turkumi.   –
Nukus: NDPI nashriyoti, 2022. – 152 bet. 3315) Yusupov,   T.   To‘lqin   Anvarovich.   Boshlang‘ich   sinflarda   sifat   mavzusini
o‘rgatishning amaliy asoslari. – Buxoro: BDU nashriyoti, 2023. – 164 bet.
16) Karimova,   N.   Nodira   Rahmonovna.   Til   darslarida   interfaol   usullarni
qo‘llash. – Samarqand: SamDU, 2020. – 189 bet.
17) Toshpulatova,   M.   Maftuna   Xabib   qizi.   Til   darslarida   ijodiy   yondashuv.   –
Toshkent: Innovatsiya nashriyoti, 2019. – 177 bet.
18) Botirov,   B.   Bahrom   Shavkatovich.   Boshlang‘ich   ta’limda   o‘zbek   tili
grammatikasi. – Namangan: NamDU, 2021. – 212 bet.
19) Ortiqova,   N.   Nodira   Rustam   qizi.   Boshlang‘ich   sinfda   til   birliklarini
o‘rgatishning   metodik   asoslari.   –   Farg‘ona:   FDU   nashriyoti,   2024.   –   193
bet.
20) Xudoyberdiyeva,   M.   Mohira   Abdukarimovna.   Tilshunoslikda   sifat
kategoriyasi va uni o‘qitish. – Toshkent: TDPU nashriyoti, 2023. – 184 bet.
Foydalanilgan ilmiy maqolalar va resurslar
1) arxiv.uz   
2) infourok.ru   
3) idea.uzedu.uz   
4) oefen.uz   
5) uniwork.buxdu.uz   
6) russianclassicalschool.ru    34

Ming va yuz ichida arifmetik amallarni o‘rgatish metodikasi

Купить
  • Похожие документы

  • Vatan millat xalq haqida 1-4 sinflar uchun dars
  • Kelajak soati darsining 5-8 sinflar uchun ssenariysi
  • Kelajak soati darsining 9-11 sinflar uchun ssenariysi
  • Kelajak soati darsining mttlar uchun ssenariysi
  • Kelajak soati darsining ssenariysi

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha