Moliya boshqarmasida amaliyot hisoboti - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	132.2KB
Xaridlar	46
Yuklab olingan sana	08 Avgust 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Moliya boshqarmasida amaliyot hisoboti

Sotib olish

REJA:
Kirish.
1. Budjetdan moliyalashtirishning mohiyati va uni amalga oshirish usullari.
2. Navbahor
tumani mahalliy b udjeti daromadlari va xarajatlari tarkibi.
3. Mahalliy
budjetdan maktabgacha ta lim muassasalari xarajatlarini ʻ
moliyalashtirish
mexanizmi.
4. Mahalliy
budjetdan umumta lim maktablari xarajatlarini moliyalashtirish ʻ
mexanizmi.
5. M ahalliy
budjetdan sog liqni saqlash muassasalarini moliyalashtirish ʻ
mexanizmi.
Xulosa.

Kirish.
Joriy yilning 7-mart sanasidan Navoy viloyat moliya bosh boshqarmasiga
ishlab chiqarish amaliyoti o tash uchun keldim.ʻ
Amaliyot jarayonida avvalo moliya boshqarmasi ichki tartib qoidalari, ish
rejimi hamda bo limlar joylashuvi va ular tomonidan bajariladigan vazifalar
ʻ
bilan tanishdim.
Avvalo moliya boshqarmasi oldiga qo yilgan vazifalarni bajarishi,
ʻ
budjetdan mablag ajratish nima uchun zarurligi yuzasidan quyidagi
ʻ
ma lumotlarga ega bo ldim.
ʼ ʻ
Davlat oldiga qo yilgan vazifalarni bajarishi uchun ma lum bir
ʻ ʻ
xarajatlarni amalga oshirishga ehtiyoj yuzaga keladi, jumladan jamiyatga
ijtimoiy xizmatlar ko rsatish, milliy xavf
ʻ s izlikni ta minlash, jamoat tartibini ʻ
saqlash, atrof-muhitni himoya qilish, nochorlarga yordam berish, aholiga bepul
ijtimoiy xizmatlar ko rsatish (bepul ta lim, aholi sog lig ini saqlash va
ʻ ʻ ʻ ʻ
hakozolar) va boshqa vazifalarni amalga oshiradi hamda bularning barchasi
xarajat talab qiladi. Mazkur xarajatlarni ta minlash manbasi budjet daromadlari
ʻ
soliqlar, bojlar, soliqdan tashqari yig imlar, davlat zayomlaridan tushgan pul,
ʻ
davlat mulkini sotishdan yoki ijaraga berishdan kelgan mablag lardan
ʻ
shakllanadi.
Davlat o z funksiyalarini amalga oshirish uchun aniq vazifalar bajarishini
ʻ
belgilagan holda davlat budjeti mablag lari hisobidan saqlab turiladigan, davlat
ʻ
hokimiyati organlarining qarorlari bilan tashkilotlar tashkil qiladi. Ushbu
notijorat tashkilotlar budjet tashkiloti hisoblanadi.
Madomiki, respublikamizda davlat bosh islohatchiligi hamda aholini
kuchli ijtimoiy himoyalash eng asosiy vazifalardan deb belgilangan ekan, o z
ʻ
navbatida iqtisodiyotni boshqarishning ta sirchan dastagi hisoblangan davlat
ʻ
budjeti mablag lari doimo aniq bir maqsadga yo naltirilgan bo lishi kerak.
ʻ ʻ ʻ
Bunda, albatta, b udjet-soliq siyosatni to g ri yuritish,
ʻ ʻ b udjet
mablag laridan samarali va oqilona foydalanish talab etiladi. Chunki,
ʻ b udjetda
ko zda tutilgan tadbirlar va dasturlarni aniq va o z vaqtida moliyalashtirilishi
ʻ ʻ
2

ayni paytda davlat dasturlarining ham pirovard natijada to liq bajarilishiniʻ
ta minlaydi.
ʻ
Davlat moliyasini isloh qilish yuzasidan olib borilayotgan
o zgarishlarning markazida davlat
ʻ b udjetining shakllanishi va uning
xarajatlaridan yanada samarali foydalanish, b udjet taqchilligi o sishiga ta sir
ʻ ʻ
etuvchi omillarning oldini olish, ish haqi va nafaqalarni o z vaqtida to lashni
ʻ ʻ
ta minlash, shu bilan birga
ʻ b udjet mablag laridan foydalanish jarayonida budjet ʻ
intizomlariga rioya etilishini va bunda b udjet nazoratini kuchaytirish, qolaversa,
davlat b udjetining mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishidagi samarali
ahamiyatini oshirish masalalari turadi.
Joriy yilning 28-yanva r ida O zbekiston Respublikasi Prezidentining
ʻ
“2022-2026-yillarga mo ljallangan Yangi O zbekistonning taraqqiyot
ʻ ʻ
strategiyasi to g risida”
ʻ ʻ PF-60-son Farmoni qabul qilinib, mazkur Farmonda
keng jamoatchilik muhokamasi natijasida “Harakatlar strategiyasidan-
Taraqqiyot strategiyasi sari” tamoyiliga asosan 2022-2026-yillarga
mo ljallangan Yangi O zbekistonning taraqqiyot strategiyasi tasdiqlangan.
ʻ ʻ
Mazkur Farmonda belgilangan vazifalar mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlantirishgaga qaratilgan bo lib, ettita ustuvor yo nalishdan iborat:
ʻ ʻ
I. Inson qadrini yuksaltirish va erkin fuqarolik jamiyatini yanada
rivojlantirish orqali xalqparvar davlat barpo etish;
II. Mamlakatimizda adolat va qonun ustuvorligi tamoyillarini
taraqqiyotning eng asosiy va zarur shartiga aylantirish;
III. Milliy iqtisodiyotni jadal rivojlantirish va yuqori o sish sur atlarini
ʻ ʻ
ta minlash;
ʻ
IV. Adolatli ijtimoiy siyosat yuritish, inson kapitalini rivojlantirish;
V. Ma naviy taraqqiyotni ta minlash va sohani yangi bosqichga olib
ʻ ʻ
chiqish;
VI. Milliy manfaatlardan kelib chiqqan holda umumbashariy
muammolarga yondashish;
3

VII. Mamlakatimiz xavfsizligi va mudofaa salohiyatini kuchaytirish,
ochiq, pragmatik va faol tashqi siyosat olib borish.
Shuningdek, Farmonda:
2026 - yilga qadar ehtiyojmand aholi ijtimoiy nafaqa va moddiy yordam
bilan to liq qamrab olinishi;ʻ
“Ijtimoiy himoya yagona reestri” axborot tizimida yordamga muhtoj
ayollar, yoshlar va nogironligi bo lgan shaxslar bo yicha alohida ma lumotlar
ʻ ʻ ʻ
bazasini yaratish, jumladan “Temir daftar”, “Yoshlar daftari” va “Ayollar
daftari”ni “Ijtimoiy himoya yagona reestri” bilan integrasiya qilish;
Qoraqalpog iston Respublikasi va Xorazm viloyatida birinchi-to rtinchi
ʻ ʻ
sinf o quvchilarini Davlat
ʻ b udjeti mablag lari hisobidan bepul ovqat (nonushta ʻ
yoki tushlik) bilan ta minlashni yo lga qo yish;
ʻ ʻ ʻ
2023-yil 1-yanvardan boshlab pensiyani hisob-kitob qilish uchun ish
haqining maksimal miqdori pensiyani hisoblash bazaviy miqdorining o n
ʻ
barobaridan o n ikki barobarigacha oshirish;
ʻ
1-apreldan boshlab nodavlat maktabgacha ta lim tashkilotlari va
ʻ
maktablarga farzandlarini yuborayotgan ota-onalarning oyiga 3 million
so mgacha bo lgan to lovlari daromad solig idan ozod etilishi;
ʻ ʻ ʻ ʻ
umumiy o rta ta lim muassasalarida darsliklarni yangilash dasturini
ʻ ʻ
amalga oshirish uchun Davlat b udjetidan 605,0 mlrd. so m ajratish;
ʻ
141 mingta yangi o quv o rinlarini yarati
ʻ ʻ sh va ularning sonini 2026-yil
yakuniga qadar 6,4 milliongacha yetkazi sh;
hududlarda birlamchi tibbiy xizmatini “bir qadam” tamoyili asosida
yo lga qo yib, 105
ʻ ʻ ta oilaviy shifokor punkti va 31 ta oilaviy poliklinika tashkil
etish;
xususiy tibbiyot tashkilotlarida Davlat b udjeti hisobidan imtiyozli toifaga
kiruvchi shaxslarni davolashga yo llashning elektron axborot tizimi orqali ularga
ʻ
bepul tibbiy xizmatlarni ko rsatish mexanizmi
ʻ ni joriy qilish;
2022-yilda yillik inflyatsiya darajasini 9 foizgacha va 2023-yilda 5 foiz
hamda fiskal taqchillikni 3 foizgacha pasaytirish choralari ko rilishi, keyinchalik
ʻ
4

inflyatsiya va Davlat b udjeti taqchilligi ushbu ko rsatkichdan oshmasliginiʻ
ta minlash;
ʻ
2023-yildan qo shilgan qiymat solig i stavkasini 12
ʻ ʻ foizgacha hamda
bank, moliya va telekommunikasiya kabi tadbirkorlik yo nalishlarida foyda
ʻ
solig i stavkasini 15
ʻ foizgacha tushirish;
sharoiti “og ir” bo lgan hududlarda 2025-yil 1-yanvargacha yangi tashkil
ʻ ʻ
etiladigan tadbirkorlik sub ektlariga aylanmadan olinadigan soliq stavkasi 1
ʻ foiz
stavkada hamda yuridik shaxslardan olinadigan yer solig i, yuridik shaxslarning
ʻ
mol-mulkiga solinadigan soliqlari hisoblangan summadan 1 foiz stavkada
to lash tizimini joriy etish;
ʻ
ijtimoiy himoyaga muhtoj fuqarolarga jinoyat ishlari bilan bir qatorda
fuqarolik va ma muriy ishlar bo yicha ham davlat hisobidan bepul yuridik
ʻ ʻ
yordam ko rsatish tartibini joriy etish va shu kabi boshqa masalalar belgilangan;
ʻ
Taraqqiyot strategiyasi besh bosqichda, yurtimizda yillarga beriladigan
nomlardan kelib chiqib, har bir yil bo yicha davlat dasturlari qabul qilinishini
ʻ
nazarda tutgan holda amalga oshirilishi ko rsatib o tilgan.
ʻ ʻ
O z-o zidan ma lumki, mazkur Farmonda belgilangan vazifalarni amalga
ʻ ʻ ʻ
oshirish uchun ham qo shimcha
ʻ b udjet mablag lari talab etiladi. Davlat ʻ
b udjetidan mablag bilan ta minlash,
ʻ ʻ b udjet mablag laridan samarali va oqilona ʻ
foydalanish muammosi hamisha dolzarb masala bo lib kelgan va hozirgi
ʻ
sharoitda ham dolzarbligicha qolmoqda.
5

1. Budjetdan moliyalashtirishning mohiyati va uni
amalga oshirish usullari.
Har bir mamlakatning normal ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy jihatdan
rivojlanishi uchun muhim moliyaviy manba-davlat b udjeti zarur. Davlat bu
manba orqali jamiyatga va mamlakat fuqarolariga zarur tovarlar ishlab chiqarish
va xizmatlar ko rsatish, iqtisodiyot va ijtimoiy tarmoqlarning samarali faoliyatʻ
qilishi uchun me yoriy va institutsional tuzilmalarning qonuniy asoslarini
ʼ
yaratish va shu bilan o z fuqarolarining yashashi va ishlashi uchun moddiy va
ʻ
boshqa shart-sharoitlarni yaratib berish vazifalarini bajaradi.
Davlat b udjetining iqtisodiy kategoriya sifatidagi xususiyatlari uning
shakli, moddiy mazmuni va mohiyatida namoyon bo ladi. Shakl jihatidan, davlat
ʻ
b udjeti - bu davlatning asosiy moliyaviy rejasi bo lib, unda
ʻ b udjet pul
munosabatlari tizimi sifatida miqdor jihatidan ifodalanadi. Binobarin, aynan
b udjet rejasi mamlakatning muhim moliyaviy hujjati sifatida tuziladi, ko rib
ʻ
chiqiladi, tasdiqlanadi va ijro etiladi. Unda pul mablag larining
ʻ
markazlashtirilgan jamg armasini shakllantirish, taqsimlash va undan
ʻ
foydalanishga doir iqtisodiy munosabatlar aks etadi. Moddiy mazmun jihatidan,
davlat b udjeti - davlatning b udjet rejasini ijro etish jarayonida tashkil topadigan
va foydalaniladigan asosiy markazlashtirilgan pul mablag lari jamg armasidir.
ʻ ʻ
Mohiyat jihatidan, davlat b udjeti - davlat boshqaruvining muhim vositasi
bo lib, uning yordamida davlat takror ishlab chi
ʻ q arish jarayonlariga ta sir ʼ
ko rsatadi, inson irodasiga buysunmaydigan bozor kuchlarining salbiy ta sirini
ʻ ʼ
bartaraf etadi.
Huquqiy kategoriya sifatida davlat b udjeti - bu davlatning vazifa va
funksiyalarini moliyaviy ta minlash uchun mo ljallangan pul mablag lari
ʼ ʻ ʻ
jamg armasini tashkil etish va sarflashning qonun bilan belgilangan shaklidir.
ʻ
Davlat b udjeti mamlakatning moliya tizimida markaziy o rinni egallaydi.
ʻ
Markazlashtirilgan pul fondini shakllantirish orqali uning yordamida katta
hajmdagi moliyaviy resurslar davlatning qo lida to planadi va ular umumdavlat
ʻ ʻ
ehtiyojlarini qondirishga sarf etiladi.
6

Davlat b udjeti iqtisodiyot alohida tarmoqlarining rivojlanishida asosiy
manba rolini ham o ynaydi. ʻ
Davlat b udjeti milliy iqtisodiyot korxonalarini texnikaviy jihatdan qayta
qurollantirishda alohida ahamiyatga ega. Budjetdan iqtisodiyotga qilinayotgan
xarajatlar va markazlashtirilgan investitsiyalarni moliyalashtirish, eng avvalo,
ana shu maqsadlarga xizmat qiladi.
Ijtimoiy soha (maorif, sog liqni saqlash, madaniyat va sport, fan, ijtimoiy
ʻ
ta minot) xarajatlarini moliyalashtirish, oilalarga ijtimoiy nafaqa berish, aholi
ʼ
uchun ijtimoiy ahamiyat kasb etgan xizmatlar bahosidagi farqlarni b udjetdan
qoplash, davlat hokimiyati organlari, boshqaruv va sud organlarini saqlash,
fuqarolarning o z-o zini boshqarish organlarini moliyalashtirish, mamlakatning
ʻ ʻ
mudofaa qobiliyatini mustahkamlash kabi vazifalarning o z vaqtida bajarilishini
ʻ
ta minlashda davlat
ʼ b udjetining ahamiyati juda beqiyosdir.
Har qanday iqtisodiy kategoriyaning mohiyati uning funksiyalarida
namoyon bo ladi. Davlat
ʻ b udjeti moliya iqtisodiy kategoriyasining tarkibiy
bo linmasi hamda budjet munosabatlari moliyaviy munosabatlarning tarkibiy
ʻ
qismi hisoblangani uchun ularga pul shakli xosdir va ular taqsimlash, qayta
taqsimlash va nazorat funksiyalarini bajaradi.
Budjet xarajatlari uning daromadidan ortib ketsa, b udjet taqchilligi, ya ni
ʼ
kamomadi yuzaga keladi. Kamomad miqdori mamlakat yalpi milliy
mahsulotning 3-3,5% ga teng bo lishi me yoriy hisoblanadi. Budjet
ʻ ʼ
kamomadining g oyat oshib ketishi va uni daromad bilan ta minlash mumkin
ʻ ʼ
bo lmaganda
ʻ b udjet xarajatlari qisqartiriladi. Markaziy, mahalliy davlat
b udjetlari va davlat b udjetidan tashqari fondlar (davlatning muayyan maqsadli
fondlari, maxsus maqsadli soliqlar, zayomlar, b udjetdan subsidiyalar hisobiga
yaratiladigan maxsus fondlar) yig indisi davlatning yig ma
ʻ ʻ b udjetini tashkil
etadi.
Budjetdan moliyalashtirish deyilganda rejada ko zda tutilgan tadbirlarni
ʻ
amalga oshirish uchun subyektlarga b udjetdan mablag larni taqdim etish tizimi
ʻ
tushuniladi. U pul mablag larini taqdim etishning o ziga xos bo lgan shakl va
ʻ ʻ ʻ
7

metodlari bilan xarakterlanadi hamda ma lum bir prinsiplarga tayanadi.ʼ
Budjetdan moliyalashtirishning prinsiplari , shakllari va metodlari bu tizimning
tarkibiy elementlari bo lib hisoblanadi va uning amal qilish natijalariga o z
ʻ ʻ
ta sirini ko rsatadi. Muhim ijtimoiy-iqtisodiy vazifalar hal etilayotgan hozirgi
ʼ ʻ
paytda oqilona va samarali b udjetdan moliyalashtirish tizimining ahamiyati
yanada ortadi.
Davlatning o z funksiyalari va vazifalarini bajarishi bilan bog liq ravishda
ʻ ʻ
vujudga kelgan chiqimlar - b udjet xarajatlari davlatning markazlashtirilgan pul
fondlari mablag larini turli yo nalishlar bo yicha foydalanish jarayonida vujudga
ʻ ʻ ʻ
keladigan iqtisodiy munosabatlarni ifodalaydi.
Jamiyatning iqtisodiy hayotida b udjet xarajatlarining roli va ahamiyatini
aniqlash uchun ularni ma lum belgilarga ko ra turkumlashtirish maqsadga
ʼ ʻ
muvofiq. Nazariya va amaliyotda b udjet xarajatlarini klassifikatsiya qilishning
bir necha belgilari mavjud. Ular o zlarining iqtisodiy mazmuni, funksionalligi,
ʻ
ijtimoiy takror ishlab chiqarishdagi roli , ishlab chiqarish tarmoqlari va faoliyat
turlari yoki idoraviy bo linishi, ijtimoiy mo ljallanganligi bo yicha, hududiy
ʻ ʻ ʻ
turkumlanishi, ma lum maqsadlari va yuridik nuqtai-nazardan yoki davlat
ʼ
boshqaruvi darajasiga ko ra alohida guruhlarga ajratilishi mumkin.
ʻ 1
Budjet tasnifi b udjet tizimi b udjetlarining daromadlari va xarajatlari,
shuningdek Davlat b udjeti taqchilligini qoplash manbalarini guruhlashdan iborat
bo lib,
ʻ b udjet tizimi b udjetlarini shakllantirish, tuzish va ijro etishni
tizimlashtirish uchun foydalaniladi.
Budjet tasnifi xalqaro tasnif tizimlariga muvofiq ishlab chiqiladi va
O zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadi
ʻ 2
.
O zining iqtisodiy mazmuniga ko ra
ʻ ʻ b udjet xarajatlari kapital va joriy
xarajatlarga bo linadi. Bu xarajatlar kengaytirilgan takror ishlab chiqarish
ʻ
jarayoniga ularning qanday ta sir ko rsatishi mumkinligini ifoda etadi.
ʼ ʻ
1
Oʻzbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2010-yil 11-oktyabrda 2146-son bilan roʻyxatdan
oʻtkazilgan “Budjet tasnifini qoʻllash boʻyicha yoʻriqnoma”
2
Oʻzbekiston Respublikasining Budjet kodeksi 18-modda.
8

Budjetning kapital xarajatlari innovatsion va investitsion faoliyatga
yo naltirilgan xarajatlardir.ʻ
Davlat hokimiyat organlari , mahalliy o z-o zini boshqarish organlari,
ʻ ʻ
b udjet tashkilotlarining joriy faoliyatini ta minlashga yo naltirilgan
ʼ ʻ b udjet
xarajatlari, boshqa b udjetlar va iqtisodiyot alohida tarmoqlariga dotatsiya ,
subsidiya va subvensiya shaklida ko rsatiladigan davlat tomonidan qo llab-
ʻ ʻ
quvvatlash bilan bog liq bo lgan xarajatlar va
ʻ ʻ b udjet xarajatlarining
turkumlanishiga muvofiq kapital xarajatlarning tarkibiga kiritilmagan boshqa
xarajatlar b udjetning joriy xarajatlari deyiladi.
Aniqroq ravishda b udjetning joriy xarajatlari tarkibi quyidagilardan iborat
bo lishi mumkin:
ʻ
davlat iste moli xarajatlari (iqtisodiy va ijtimoiy infratuzilmani, milliy
ʼ
xo jalikning davlat tarmoqlarini saqlash, fuqarolik va harbiy xarakterdagi
ʻ
tovarlar va xizmatlarni sotib olish , davlat muassasalarining joriy xarajatlari);
hokimiyatning quyi organlari, davlat korxonalari va xususiy korxonalarga
joriy subsidiyalar;
transfert to lovlari;
ʻ
davlat qarzlari bo yicha foizlarni to lash;
ʻ ʻ
boshqa xarajatlar.
Bu xarajatlar oddiy b udjetda yoki joriy xarajatlar va daromadlar budjetida
aks etgan chiqimlarga , asosan, mos keladi.
Funksional nuqtai-nazardan b udjet xarajatlarining klassifikatsiya qilinishi
ijtimoiy faoliyat sohalariga pul mablag larining yo naltirilganligini aks ettiradi.
ʻ ʻ
O zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 2013-yil 26-dekabrda
ʻ
“O zbekiston Respublikasining Budjet kodeksini tasdiqlash to g risida”
ʻ ʻ ʻ
O RQ-360-son qonun imzolandi.
ʻ
Mazkur qonun Qonunchilik palatasi tomonidan 2013-yil 28-noyabrda
qabul qilingan, Senat tomonidan 2013-yil 12-dekabrda ma qullangan.
ʼ
Budjet kodeksi o z ichiga barcha
ʻ b udjet jarayonini, jumladan, b udjet
loyihasini tayyorlashdan boshlab, uni tasdiqlash, taqsimlash, ijro etishgacha
9

bo lgan ʻ b udjetdan moliyalashtirishni amalga oshirishning barcha jarayoni va
usullarini o z ichiga olgan.
ʻ
Kodeksda O zbekiston Respublikasining
ʻ b udjet tizimi b udjetlarini
shakllantirish, tuzish, ko rib chiqish, qabul qilish, tasdiqlash, ijro etish, davlat
ʻ
tomonidan mablag jalb qilish va
ʻ b udjet to g risidagi qonunchilik ijrosini ʻ ʻ
nazorat qilish sohasidagi munosabatlar tartibga solingan 3
.
Ushbu Kodeksda quyidagi asosiy tushunchalar (terminlar) qo llanilgan
ʻ 4
:
aylanma kassa mablag i
ʻ - moliya yilida O zbekiston Respublikasi ʻ
respublika b udjetining, Qoraqalpog iston Respublikasi respublika
ʻ b udjetining,
viloyatlar viloyat b udjetlarining va Toshkent tumani shahar b udjetining,
Shaharlar va shaharlar b udjetlarining shaxsiy g azna hisobvaraqlarida turgan
ʻ
b udjet mablag larining yo l qo yiladigan eng kam miqdori;
ʻ ʻ ʻ
birinchi darajali b udjet mablag larini taqsimlovchi
ʻ - O zbekiston ʻ
Respublikasining respublika b udjetidan qonun bilan belgilangan miqdorda
ajratiladigan b udjet mablag larini taqsimlovchi yuridik shaxs;
ʻ
Budjetdan ajratiladigan mablag lar
ʻ - O zbekiston Respublikasining ʻ
Davlat b udjetidan va davlat maqsadli jamg armalari
ʻ b udjetlaridan b udjet
tashkilotlari hamda b udjet mablag lari oluvchilar uchun nazarda tutiladigan pul
ʻ
mablag lari;
ʻ
Budjet jarayoni - b udjet tizimi b udjetlarini shakllantirish, tuzish, ko rib
ʻ
chiqish, qabul qilish, tasdiqlash va ijro etish, ularning shakllantirilishini,
tuzilishini hamda ijrosini nazorat qilish, b udjet tizimi b udjetlarining ijrosi
to g risidagi hisobotlarni tayyorlash va tasdiqlash, shuningdek ular o rtasidagi
ʻ ʻ ʻ
o zaro munosabatlar jarayoni;
ʻ
Budjet jarayoni ishtirokchilari - davlat hokimiyati va boshqaruvi
organlari, davlat moliyaviy nazorat organlari, b udjet tashkilotlari va b udjet
mablag lari oluvchilar;
ʻ
3
Oʻzbekiston Respublikasining Budjet kodeksi 1-modda.
4
Oʻzbekiston Respublikasining Budjet kodeksi 3-modda.
10

Budjet mablag larini taqsimlovchiʻ - birinchi darajali b udjet
mablag larini taqsimlovchi va ikkinchi darajali
ʻ b udjet mablag larini ʻ
taqsimlovchi;
Budjet sohasidagi vakolatlar - b udjet jarayoni ishtirokchilarining b udjet
munosabatlari sohasidagi vakolatlari;
Budjet ssudasi - qaytarish sharti bilan yuqori turuvchi b udjetdan quyi
turuvchi b udjetga, shuningdek davlat maqsadli jamg armalariga, rezident-
ʻ
yuridik shaxsga ajratiladigan pul mablag lari;
ʻ
Budjet so rovi
ʻ - o rta muddatli davr uchun ʻ b udjetdan ajratiladigan
mablag larni olishga bo lgan ehtiyojni asoslashni nazarda tutuvchi hujjat;
ʻ ʻ
Budjet tashkilotlarining b udjetdan tashqari
jamg armalari
ʻ - qonunchilikda nazarda tutilgan manbalar hisobidan b udjet
tashkiloti tasarrufiga kelib tushadigan mablag lar;
ʻ
Budjet tizimi b udjetlari - O zbekiston Respublikasining Davlat
ʻ b udjeti,
davlat maqsadli jamg armalari
ʻ b udjetlari va b udjet tashkilotlarining b udjetdan
tashqari jamg armalari
ʻ
Budjetlararo transfertlar - O zbekiston Respublikasining respublika
ʻ
b udjetidan Qoraqalpog iston Respublikasi
ʻ b udjetiga, viloyatlar va Toshkent
shahar mahalliy b udjetlariga, davlat maqsadli jamg armalariga hamda buning
ʻ
aksicha o tkaziladigan, shuningdek Qoraqalpog iston Respublikasining
ʻ ʻ
respublika b udjetidan, viloyatlarning viloyat b udjetlaridan va Toshkent
tumanining shahar b udjetidan Shaharlar va shaharlar b udjetlariga hamda buning
aksicha o tkaziladigan mablag lar;
ʻ ʻ
vaqtinchalik kassa uzilishi - joriy moliya yilining muayyan davrida
b udjet tizimi b udjetlarining xarajatlari daromadlaridan vaqtinchalik oshib
ketishi;
vaqtinchalik xarajatlar smetasi - b udjet tashkilotining yoki b udjet
mablag lari oluvchining xarajatlar smetasi tasdiqlanguniga va ro yxatdan
ʻ ʻ
o tkazilguniga qadar amal qiladigan hujjat bo lib, unda qonunchilikdagi
ʻ ʻ
11

o zgartirishlar hisobga olingan holda uning uchun nazarda tutilgan ʻ b udjetdan
ajratiladigan mablag lar har oy uchun aks ettiriladi;
ʻ
Davlat b udjetining birlamchi profitsiti - muayyan davr uchun
O zbekiston Respublikasining Davlat
ʻ b udjeti xarajatlaridan davlat qarziga
xizmat ko rsatish bo yicha foiz to lovlarni chiqarib tashlagan holda
ʻ ʻ ʻ
hisoblanadigan Davlat b udjeti profitsiti;
Davlat b udjetining birlamchi taqchilligi - muayyan davr uchun
O zbekiston Respublikasining Davlat
ʻ b udjeti xarajatlaridan davlat qarziga
xizmat ko rsatish bo yicha foiz to lovlarni chiqarib tashlagan holda
ʻ ʻ ʻ
hisoblanadigan Davlat b udjeti taqchilligi;
Davlat budjeti profitsiti - muayyan davrda O zbekiston
ʻ
Respublikasining Davlat budjeti daromadlarining uning xarajatlaridan oshib
ketishi;
Davlat budjeti taqchilligi - muayyan davrda O zbekiston
ʻ
Respublikasining Davlat budjeti xarajatlarining uning daromadlaridan oshib
ketishi;
davlat moliyaviy nazorati - budjet to g risidagi qonunchilikning ijrosi
ʻ ʻ
ustidan nazoratni amalga oshirish maqsadida davlat moliyaviy nazorati
obyektlarining buxgalteriya, moliya, statistika, bank hujjatlarini va boshqa
hujjatlarni o rganish, tahlil qilish hamda taqqoslash;
ʻ
davlat moliyaviy nazorati obyektlari - O zbekiston Respublikasining
ʻ
respublika budjeti, Qoraqalpog iston Respublikasi budjeti, viloyatlar va
ʻ
Toshkent shahar mahalliy budjetlari, budjet mablag larini taqsimlovchilar,
ʻ
budjet tashkilotlari va budjet mablag lari oluvchilar, davlat maqsadli
ʻ
jamg armalari, belgilangan tartibda tashkil etilgan boshqa jamg armalar va
ʻ ʻ
budjet tashkilotlarining budjetdan tashqari jamg armalari;
ʻ
davlat tomonidan mablag jalb qilish
ʻ - aktivlarni jalb etish, bu bo yicha ʻ
O zbekiston Respublikasining qarz oluvchi sifatidagi yoki qarz oluvchi-
ʻ
rezidentlarning kreditlarini (qarzlarini) to lashga kafil sifatidagi majburiyatlari
ʻ
yuzaga kelishi ;
12

davlat xaridlari - budjet tizimi budjetlarining mablag lari hisobidanʻ
amalga oshiriladigan tovarlar (ishlar, xizmatlar) xaridlari;
davlat qarzi - O zbekiston Respublikasining ichki va tashqi mablag larni
ʻ ʻ
jalb qilish natijasida vujudga kelgan majburiyatlari;
daromadlar va xarajatlar smetasi - b udjet tashkilotlari budjetdan
tashqari jamg armalarining tegishli yil choragi yoki moliya yili uchun
ʻ
kutilayotgan tushumlari va xarajatlari aks ettiriladigan hujjat;
donorlar - O zbekiston Respublikasiga, O zbekiston Respublikasi
ʻ ʻ
Hukumatiga, fuqarolarning o zini o zi boshqarish organlariga, faoliyati
ʻ ʻ
O zbekiston Respublikasining qonunchiligiga zid bo lmagan yuridik va
ʻ ʻ
jismoniy shaxslarga beg araz asosda mablag lar ajratadigan davlatlar,
ʻ ʻ
davlatlarning hukumatlari, xalqaro va chet el hukumat tashkilotlari, chet el
fuqarolari, shuningdek O zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi
ʻ
tomonidan belgilanadigan ro yxatga kiritilgan xalqaro va chet el nohukumat
ʻ
tashkilotlari;
dotatsiya - budjet tizimi budjetlariga ularning o z daromadlari
ʻ
yetishmagan taqdirda daromadlar bilan xarajatlar o rtasidagi farqni qoplash
ʻ
uchun qaytarmaslik sharti bilan ajratiladigan pul mablag lari;
ʻ
jamlanma xarajatlar smetasi - budjet mablag larini taqsimlovchi
ʻ
tomonidan o z tasarrufidagi budjet tashkilotlarining va budjet mablag lari
ʻ ʻ
oluvchilarning xarajatlar smetalari asosida tuziladigan xarajatlar smetasi;
ikkinchi darajali budjet mablag larini taqsimlovchi
ʻ - O zbekiston ʻ
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan birinchi darajali budjet
mablag larini taqsimlovchilarga biriktiriladigan va o ziga ajratiladigan budjet
ʻ ʻ
mablag larini taqsimlovchi yuridik shaxs;
ʻ
umumiy fiskal balans - O zbekiston Respublikasining
ʻ
konsolidatsiyalashgan budjetini hamda davlat dasturlarini amalga oshirish uchun
chetdan jalb qilingan va O zbekiston Respublikasining Davlat budjeti hisobidan
ʻ
qoplanadigan qarz mablag lari evaziga amalga oshiriladigan xarajatlarni o z
ʻ ʻ
ichiga olgan jamlanma balans;
13

fiskal tavakkalchiliklar - budjet jarayoni ishtirokchilari uchun budjet
tizimi budjetlari mablag larini shakllantirish va sarflashda moliyaviyʻ
resurslardagi yo qotishlarni baholash;
ʻ
moliya yili - birinchi yanvardan o ttiz birinchi dekabr kuni oxirigacha
ʻ
bo lgan vaqtni o z ichiga oluvchi davr;
ʻ ʻ
moliyaviy majburiyatlar - budjet tashkilotlarida va budjet mablag lari
ʻ
oluvchilarda ularga pul mablag larini o tkazish majburiyatini yuklovchi
ʻ ʻ
hujjatlar, shu jumladan ijro hujjatlari asosida yuzaga keladigan majburiyatlar;
subvensiya - muayyan maqsadlarga sarflash sharti bilan yuqori turuvchi
budjetdan quyi turuvchi budjetga qaytarmaslik sharti bilan ajratiladigan pul
mablag lari;
ʻ
subsidiya - tovarlar ishlab chiqarish, ishlar bajarish, xizmatlar ko rsatish
ʻ
va ularni realizatsiya qilishni moliyalashtirish yoki birgalikda moliyalashtirish
yoxud maqsadli xarajatlarning o rnini qisman qoplash uchun budjet tizimi
ʻ
budjetlari hisobidan yuridik va jismoniy shaxslarga beriladigan pul mablag lari;
ʻ
tartibga soluvchi daromadlar - budjet tizimi budjetlari o rtasida
ʻ
ajratmalar normativlari belgilanadigan umumdavlat soliqlari va boshqa majburiy
to lovlar, shuningdek soliq bo lmagan to lovlar. Soliq bo lmagan to lovlarga
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
budjet tizimi budjetlariga kelib tushadigan soliqlar va boshqa majburiy to lovlar
ʻ
bo lmagan to lovlar kiradi;
ʻ ʻ
xarajatlar moddasi - budjet tizimi budjetlari xarajatlarining iqtisodiy
yo nalishi va to lovlarning aniq turlari bo yicha belgilovchi budjet tasnifining
ʻ ʻ ʻ
bir qismi;
xarajatlar smetasi - budjet tashkiloti yoki budjet mablag lari oluvchi
ʻ
tomonidan moliya yili uchun tuziladigan va tasdiqlanadigan, uning uchun
nazarda tutilgan budjetdan ajratiladigan mablag lar xarajatlar moddalari
ʻ
bo yicha aks ettiriladigan hujjat;
ʻ
shtat jadvali - doimiy xodimlar lavozimlari va bo sh o rinlar nomlarining
ʻ ʻ
soni va lavozim maoshlarining miqdorlari ko rsatilgan ro yxatni o z ichiga
ʻ ʻ ʻ
oladigan, budjet tashkiloti tomonidan tuziladigan hujjat;
14

shaxsiy g azna hisobvaraqlariʻ - O zbekiston Respublikasi Moliya ʻ
vazirligining axborot tizimida ochiladigan, budjet tizimi budjetlari ijrosi bilan
bog liq operatsiyalarni aks ettirish uchun mo ljallangan tahliliy hisob registrlari;
ʻ ʻ
yuridik majburiyatlar - tuzilgan shartnomalar, shuningdek tegishli
davlat hokimiyati va boshqaruv organlarining qarorlari asosida budjet
tashkilotlarida va budjetdan mablag oluvchilarda yuzaga keladigan
ʻ
majburiyatlar;
Yagona g azna hisobvarag i
ʻ ʻ - O zbekiston Respublikasi Moliya ʻ
vazirligining O zbekiston Respublikasi Markaziy bankida ochiladigan milliy
ʻ
yoki chet el valyutasidagi maxsus bank hisobvarag i;
ʻ
o tkazib beriladigan daromadlar
ʻ - tegishli ma muriy-hududiy birlikda ʼ
shakllanadigan va yuqori turuvchi budjetga o tkaziladigan, ular qayerda
ʻ
shakllangan bo lsa, keyinchalik o sha ma muriy-hududiy birlik budjetiga
ʻ ʻ ʼ
o tkazib beriladigan daromadlar;
ʻ
O zbekiston Respublikasining Davlat budjeti (Davlat
ʻ
budjeti) - davlatning davlat vazifalari va funksiyalarini moliyaviy jihatdan
ta minlash uchun mo ljallangan markazlashtirilgan pul jamg armasi;
ʼ ʻ ʻ
g aznachilik bo linmalari
ʻ ʻ - O zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi ʻ
G aznachiligi, Qoraqalpog iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent tumani
ʻ ʻ
bo yicha G aznachilik boshqarmalari, Shaharlar va shaharlar bo yicha
ʻ ʻ ʻ
G aznachilik bo linmalari;
ʻ ʻ
g aznachilik memorial orderi
ʻ - mablag larni bir shaxsiy g azna ʻ ʻ
hisobvarag idan boshqa shaxsiy g azna hisobvarag iga o tkazish uchun
ʻ ʻ ʻ ʻ
foydalaniladigan to lov hujjati;
ʻ
hududiy budjet mablag larini taqsimlovchi
ʻ - o z tasarrufida ʻ
Qoraqalpog iston Respublikasi respublika budjetidan, viloyatlar viloyat
ʻ
budjetlaridan, Toshkent tumani shahar budjetidan, Shaharlar va shaharlar
budjetlaridan mablag oluvchi tashkilotlarga ega bo lgan yuridik shaxs,
ʻ ʻ
shuningdek Qoraqalpog iston Respublikasi respublika budjetidan, viloyatlar
ʻ
viloyat budjetlaridan va Toshkent tumani shahar budjetidan, Shaharlar va
15

shaharlar budjetlaridan moliyalashtiriladigan budjet tashkiloti yoki budjet
mablag lari oluvchi;ʻ
hududiy moliya organlari - Qoraqalpog iston Respublikasining Moliya
ʻ
vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklarining moliya boshqarmalari,
Shaharlar va shaharlar hokimliklarining moliya bo limlari;
ʻ
o rta muddatli davr uchun fiskal strategiya
ʻ - o rta muddatli davr uchun ʻ
soliq va budjet siyosatining asosiy yo nalishlarini belgilovchi hujjat;
ʻ
Budjet tashkiloti - Davlat funksiyalarini amalga oshirish uchun
belgilangan tartibda davlat hokimiyati organlarining qaroriga ko ra tashkil
ʻ
etilgan, Davlat budjeti mablag lari hisobidan saqlab turiladigan notijorat
ʻ
tashkilot 5
;
Budjet mablag lari oluvchi
ʻ - Davlat budjetidan va davlat maqsadli
jamg armalari budjetlaridan mablag lar oladigan yuridik yoki jismoniy shaxs
ʻ ʻ 6
.
2. Navbahor tumani mahalliy b udjeti daromadlari
va xarajatlari tarkibi.
2.1. Navbahor tumanining 2022-yilgi mahalliy budjeti.
Navbahor tumanining 2022-yilgi mahalliy budjeti daromadlari va
xarajatlari rejasi 2022-yilning 27-yanvarida Xalq deputatlari Navbahor tumani
kengashining VI -35-1-10-139-K/22-son qarori bilan tasdiqlangan.
Mazkur qarorga asosan, Navbahor tumani mahalliy budjetining 2022-yil
uchun daromadlari 111 906,606 mln.so m
ʻ (1-ilova va 1-rasm) va xarajatlari
154 241,318 mln.so m
ʻ (2-ilova va 2-rasm) prognoz qilingan.
Tartibga soluvchi budjetlararo transfert 42 339,715 mln.so m
ʻ miqdorida
tasdiqlangan.
Bunda, tartibga soluvchi budjetlararo transfertlar miqdorini Shahar
mahalliy budjeti daromadlari prognozi ijrosidan qat iy nazar kamaytirishga yo l
ʼ ʻ
qo yilmasligi belgilangan.
ʻ
5
Oʻzbekiston Respublikasining Budjet kodeksi 4-modda.
6
Oʻzbekiston Respublikasining Budjet kodeksi 5-modda.
16

Aylanma kassa mablag i miqdori esa ʻ 1 141,837 mln.so m ʻ miqdorida
belgilangan.
2022-yilda quyidagi soliq turlari:
jismoniy shaxslardan olinadigan mol-mul solig i;
ʻ
jismoniy shaxslardan olinadigan yer solig i;
ʻ
jismoniy shaxslarga tegishli mol-mulkni ijaraga berishdan oladigan yillik
daromadi to g risidagi deklaratsiyaga asosan to laydigan, shuningdek, yakka
ʻ ʻ ʻ
tartibdagi tadbirkorlar to laydigan jismoniy shaxslardan olinadigan daromad
ʻ
solig i;
ʻ
q urilish materiallari bo yicha yer qa ridan foydalanganlik uchun soliq
ʻ ʼ
(yirik soliq to lovchilar tomonidan to lanadigan qurilish materiallari bo yicha
ʻ ʻ ʻ
yer qa ridan foydalanganlik uchun soliq bundan mustasno);
ʼ
s uv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq ;
davlat mulki bo yicha ijara to lovlaridan tushadigan tushumlar Shahar
ʻ ʻ
mahalliy budjetiga to liq hajmda o tkazilishi;
ʻ ʻ
viloyat budjeti va Shahar budjeti o rtasida quyidagi soliq turlari:
ʻ
benzinni, dizel yoqilg isini va gazni yakuniy iste molchilarga realizatsiya
ʻ ʼ
qilishdagi aksiz solig i;
ʻ
aylanmadan olinadigan soliq;
yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq;
yuridik shaxslardan olinadigan yer solig i ;
ʻ
Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig ining 42
ʻ foizi;
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig ining 40
ʻ foizi taqsimlanishi;
Xarajatlar rejasi esa 154 241,318 mln.so m
ʻ (2-ilova va 2-rasm) prognoz
qilingan bo lib, xarajatlarning katta qismi
ʻ 110 158,886 mln.so m ʻ i (7 5 , 7 foizi)
Ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy qo llab-quvvatlash xarajatlariga rejalashtirilishi
ʻ
belgilangan.
17

Ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy qo llab-quvvatlash xarajatlarigaʻ
ajratilgan mablag larning katta qismi
ʻ 67 919,807 mln.so m ʻ i (4 6 , 7 foizi)
Sog liqni saqlash sohasi ajratilishi rejalashtirilgan.
ʻ
Respublika miqiyosida oladigan bo lsak xarajatlarning katta qismi maorif
ʻ
sohasiga ajratilayotgan bo lib, 2020-yildan boshlab umumta lim maktablari
ʻ ʻ
hamda maktabgacha ta lim tashkilotlarining birinchi va ikkinchi guruh (ish haqi
ʻ
va unga tenglashtirilgan to lovlar hamda ijtimoiy soliq) xarajatlari uchun tegishli
ʻ
mablag lar respublika budjeti hisobidan ajratilayotganligi, Shahar mahalliy
ʻ
budjetidan faqat 4-guruh boshqa xarajatlari uchun mablag
ʻ
rejalashtirilayotgan bois maorif xarajatlariga ajratilishi rejalashtirilgan
mablag
ʻ 20 538,036 mln.so mni, ʻ umumiy xarajatning (1 4 , 1 foizi)ni tashkil
qilgan.
Shuningdek, Shahar budjeti jami xarajatlarining 5 foizi
( 7 275,534 mln.so m)
ʻ hamda qo shimcha shakllangan mablag larning 30 ʻ ʻ foizi
jamoatchilik fikri asosida shakllantiriladigan tadbirlarni moliyalashtirish uchun
“Fuqarolar tashabbusi jamg armasi”ga yo naltirilishi mo ljallangan.
ʻ ʻ ʻ
Bulardan tashqari:
Iqtisodiyotga xarajatlariga 17 721,705 mln.so m,
ʻ umumiy xarajatning
(1 2 , 2 foizi);
Davlat boshqaruv organlarini saqlash xarajatlariga 11 363,467 mln.so m,
ʻ
umumiy xarajatning (7, 8 foizi);
Fuqarolarning o zini o zi boshqarish organlarini saqlash xarajatlariga
ʻ ʻ
6 266,619 mln.so m,
ʻ umumiy xarajatning (4, 3 foizi) miqdorida mablag ʻ
ajratilishi belgilangan.
2022-yil uchun Qibray Shaharining zaxira jamg armasi
ʻ Shahar budjeti
jami xarajatlarining 1 foizi 1 455,107 mln.so m
ʻ miqdorida rejalashtirilgan.
18

1-ilova .
2022-yil uchun Navbahor tumani mahalliy budjeti
daromadlarining reja ko rsatkichiʻ
T/r Daromad turi Umumdavlat
soliqlaridan
Shahar
mahalliy
budjetiga
ajratmalar
me yori
ʼ
(foizda) Summa
ming
so mʻ Umumiy
rejaga
nisbatan
ulushi
(foizda)
1 Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig i
ʻ 5 4 490 643 5,7%
2 Korxonalar aylanmasidan soliq 50 15 195 603 19,2%
3 Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig i
ʻ 5 9 796 677 12,4%
4 Yakka tartibdagi tadbirkorlar uchun jismoniy
shaxslardan olinadigan daromad solig i
ʻ 100 1 754 309 2,2%
5 Yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq 10 2 562 916 3,2%
6 Jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq 100 12 699 485 16,1%
7 Yuridik shaxslar yer solig i
ʻ 10 2 447 457 3,1%
8 Jismoniy shaxslardan olinadigan yer solig i
ʻ 100 9 820 610 12,4%
9 Qurilish materiallari bo yicha yer qa ridan
ʻ ʼ
foydalanganlik uchun soliq 100 9 407 074 11,9%
10 Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq 100 9 519 448 12,0%
11 Davlat mulki bo yicha ijara to lovlari
ʻ ʻ 100 1 355 151 1,7%
JAMI 79 049 373
Mobil aloqa xizmati va alkogol mahsulotlari, shu
jumladan pivo uchun aksiz solig i tushumlaridan
ʻ 32 857 233
19

tegishli ravishda o tkazib beriladigan daromadʻ
12 Alkogol mahsulotlari, shu jumladan pivo 12 435 831
13 Mobil aloqa xizmati 7 084 907
14 Tamaki mahsulotlari aksiz solig i
ʻ 13 336 495
JAMI DAROMAD 111 906 606
1 - rasm .
20

0.0
2 000.0
4 000.0
6 000.0
8 000.0
10 000.0
12 000.0
14 000.0
16 000.0
4 490.6
15 195.6
9 796.7
1 754.3
2 562.9
12 699.5
2 447.5
9 820.6 9 407.1 9 519.4
1 355.2
12 435.8
7 084.9
13 336.5
2 0 2 2 y i l u c h u n n a v b a h o r t u m a n i m a h a l l i y b u d j e ti
d a r o m a d l a r i n i n g r e j a k o ʻ r s a t k i c h i ( m l n . s o ʻ m d a )2-ilova.
2022-yil uchun Navbahor tumani mahalliy budjeti
xarajatlarining reja ko rsatkichi
ʻ
T/r Ko rsatkichlar
ʻ
Miqdori Umumiy
21

ming so mʻ rejaga
nisbatan
ulushi
(foizda)
Xarajatlar - jami 154 241 318
1. Ijtimoiy soha va aholini ijtimoiy qo llab-
ʻ
quvvatlashga xarajatlar - jami 110 158 886 75,7%
1.1 Maorif 20 538 036 14,1%
shu
jumladan:
- maktabgacha ta lim
ʼ 8 576 339 5,9%
- umumiy ta lim
ʼ 11 961 697 8,2%
1.2 Sog liqni saqlash
ʻ 67 919 807 46,7%
Tibbiy ijtimoiy xizmatlar uchun xarajatlar 48 534 0,03%
1.3 Madaniyat va sport, ommaviy axborot vositalari 4 347 351 3,0%
shu
jumladan:
- madaniyat va ommaviy axborot vositalari 2 266 909 1,6%
- sport 2 080 442 1,4%
1.4 Bolali oilalarga va kam ta minlangan oilalarga
ʼ
nafaqalar va kompensatsiyalar 17 144 485 11,8%
1.5 Ijtimoiy ko nikma markazlari
ʻ 160 673 0,1%
2. Iqtisodiyotga xarajatlar - jami 17 721 705 12,2%
2.1 Fermer xo jaliklari buxgalteriya markazlari
ʻ 605 962 0,4%
2.2 Obodonlashtirish 12 877 500 8,8%
2.3 Suv xo jaligi vazirligi tashkilotlari
ʻ 1 952 062 1,3%
2.4 Veterinariya qo mitasi
ʻ 948 765 0,7%
2.5 Mahalliy budjetlarda hokim yordamchilarining
tavsiyalari asosida mahalla infratuzilmasini yaxshilash
uchun 1 337 416 0,9%
3. Davlat boshqaruv organlarini saqlash xarajatlari -
jami 11 363 467 7,8%
3.1 Davlat boshqaruv idoralari 11 363 467 7,8%
4. Fuqarolarning o zini o zi boshqarish organlarini
ʻ ʻ
saqlash 6 266 619 4,3%
5. Zaxira jamg armasi
ʻ 1 455 107 1,0%
6. Fuqarolar tashabbusi jamg armasi
ʻ 7 275 534 5,0%
22

Tartibga soluvchi budjetlararo transfertlar 42 334 712
2 - rasm .
23

0.0
10 000.0
20 000.0
30 000.0
40 000.0
50 000.0
60 000.0
70 000.0
80 000.0
8 576.3
11 961.7
67 919.8
48.5
2 266.9 2 080.4
17 144.5
160.7 606.0
12 877.5
1 952.1 948.8 1 337.4
11 363.5
6 266.6
1 455.1
7 275.5
2 0 2 2 y i l u c h u n N a v b a h o r t u m a n i m a h a l l i y b u d j e ti
x a r a j a t l a r i n i n g r e j a k o ʻ r s a t k i c h i ( m l n . s o ʻ m d a )24

2.2 Navbahor tumani mahalliy budjetidan mablag oluvchi budjetʻ
muassasalarining 2022-yil uchun xarajatlar smetasini tuzish,
tasdiqlash va moliya bo limidan ro yxatdan o tkazish jarayoni.
ʻ ʻ ʻ
Budjet muassasalarining xarajatlar smetasi O zbekiston Respublikasi
ʻ
Adliya vazirligi tomonidan 2014-yil 15-dekabrda 2634-son bilan ro yxatdan
ʻ
o tkazildi “Budjet tashkilotlari va budjet mablag lari oluvchilarning xarajatlar
ʻ ʻ
smetasi va shtat jadvallarini tuzish, tasdiqlash va ro yxatdan o tkazish tartibi
ʻ ʻ
to g risidagi” Nizom asosida tuziladigan va ro yxatdan o tkaziladigan bo lib,
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
mazkur Nizomning 22-bandiga asosan xarajatlar smetasi budjet tashkilotlari
tomonidan moliya yilining 10-martiga qadar tasdiqlanishi, 39-bandiga asosan
1-aprel sanasiga qadar moliya organlaridan ro yxatdan o tkazilishi belgilangan.
ʻ ʻ
Hozirgi kunda moliya bo limlari va budjet muassasalari o rtasida budjet
ʻ ʻ
mablag larining harakati to g risidagi barcha ma lumotlar almashinuvi elektron
ʻ ʻ ʻ ʼ
axborot tizimi orqali amalga oshiriladigan bo lib, xarajatlar smetasini tuzish,
ʻ
tasdiqlash va ro yxatdan o tkazish jarayoni ham elektron tarzda axborot tizimi
ʻ ʻ
orqali amalga oshirilmoqda.
Jumladan, bugungi kunda moliya bo limida Davlat moliyasini
ʻ
boshqarishning Axborot tizimi (DMBAT) amalda bo lib, ushbu tizim budjet
ʻ
muassasalari tomonidan foydalaniladigan UzASBO axborot tizimi bilan
integratsiyalashgan, ya ni budjet muassasalari tomonidan UzASBO dasturida
ʼ
shakllantirilgan xarajatlar smetasi jo natilsa moliya bo limi DMBAT dasturiga
ʻ ʻ
kelib tushadi. Budjet muassasalari tomonidan jo natilgan xarajatlar smetasi
ʻ
moliya bo limi tomonidan mazkur sohaning xarajatlar smetasini ro yxatdan
ʻ ʻ
o tkazishga mas ul bo lgan xodimi tomonidan ko rib chiqilib, kamchiliklari
ʻ ʼ ʻ ʻ
mavjud bo lmasa tayyor holatga (sozdan) keltiriladi, bo lim boshlig i tomonidan
ʻ ʻ ʻ
tasdiqlanadi (utverjdeno) hamda moliya bo limi mudiri yoki o rinbosari
ʻ ʻ
tomonidan ijroga qabul qilinadi (prinyat k ispolneniyu). Ijroga qabul qilingan
xarajatlar smetasiga tizimda avtomatik ravishda ro yxatdan o tkazilganligi
ʻ ʻ
to g risida raqam va sana beriladi va ushbu ma lumotlar budjet muassasalarining
ʻ ʻ ʼ
UzASBO dasturida ham ko rinadi.
ʻ
25

Bu amaliyotlarni amalga oshirish uchun moliya bo limining har birʻ
xodimiga alohida elektron raqamli kalit berilgan bo lib, faqat ushbu xodim
ʻ
tomonidan login va parol orqali dasturga kirgan holda ushbu vazifalarni amalga
oshirish yo lga qo yilgan.
ʻ ʻ
Navbahor tumani mahalliy budjetidan jami 217 ta muassasa mablag
ʻ
bilan ta minlanadigan bo lib, ayrimlari yuridik shaxs maqamiga ega, ayrimlariga
ʼ ʻ
esa markazlashgan hisobxonalar tomonidan xizmat ko rsatiladi (masalan:
ʻ
umumta lim maktablariga Xalq ta limi bo limi tomonidan, mahalla fuqarolar
ʼ ʼ ʻ
3-ilova
Navbahor tumani mahalliy budjetidan mablag bilan ta minlanadigan
ʻ ʼ
(moliyalashtiriladigan) muassasalar
RO YXATI
ʻ
T/r Muasssa (tashkilot) nomi Soni
Shahar bo yicha jami
ʻ 217
1 Shahar hokimiyati 1
2 O zbekiston Respublikasi Prezidentining Xalq qabulxonasi
ʻ 1
3 Shahar hokimligi moliya bo limi
ʻ 1
4 Mahalla fuqarolar yig inlari
ʻ 87
5 Mahalla va oilani qo llab-quvvatlash vazirligining Shahar bo limi
ʻ ʻ 1
6 Fermer xo jaliklarida buxgalteriya hisobi va
ʻ hisobatini yuritish
markazi 1
7 Shahar veterinariya bo limi
ʻ 1
8 Shahar hayvonlar kasalliklari tashxisi va oziq-ovqat mahsulotlari
xavfsizligi davlat markazi 1
9 Shahar suv xo jaligi tashkiloti
ʻ 1
10 O zbekiston Respublikasi Qishlok va suv xo jaligi vazirligining
ʻ ʻ
hududiy bo linmasi
ʻ 1
11 Shahar obodonlashtirish bo limi
ʻ 1
12 Ko p tarmoqli markaziy poliknika
ʻ 1
13 Oilaviy poliklinikalar 5
14 Qishloq vrachlik punktlari 4
15 Shoshilinch tibbiy yordam stansiyasi 1
26

16 Shahar tibbiyot birlashmasi 1
17 Respublika shoshilinch tibbiy yordam markazi hududiy filiali 1
18 Yuqumli kasalliklar shifoxonasi 1
19 Sanitariya epidemiologik markaz 1
20 Tibbiyot birlashmasining tibbiy statistika bo limiʻ 1
21 Axborot-resurs markazi 1
22 Ko zi ojizlar kutubxonasi
ʻ 1
23 Madaniyat va aholi dam olish markazi 4
24 Madaniyat bo limi
ʻ 1
25 Boshqa madaniyat muassasasi 1
26 Maktabgacha ta lim muassasalari
ʼ 42
27 Umumta lim maktablari
ʼ 45
28 "Barkamol avlod" markazi 1
T/r Muasssa (tashkilot) nomi Soni
29 Xalq ta limi bo limi
ʼ ʻ 1
30 Bolalar musiqa va san at maktablari
ʼ 3
31 Maktabgacha ta lim bo limi
ʼ ʻ 1
32 Shahar Budjetdan tashqari pensiya jamg armasi
ʻ 1
33 Shahar Mehnat va aholi bandligini ta minlash bo limi
ʼ ʻ 1
34 Shahar adaptatsiya markazi 1
yig inlariga Shahar hokimligi buxgalteriya xizmati tomonidan, maktabgacha
ʻ
ta lim muassasalariga Maktabgacha ta lim bo limi tomonidan, sog liqni saqlash
ʼ ʼ ʻ ʻ
muassasalariga Shahar tibbiyot birlashmasi tomonidan va xakozo) (3-ilova).
Amaliyot jarayonida Navbahor tumani mahalliy budjeti muassasalarining
2022-yil uchun mo ljallangan xarajatlar smetasi ro yxatdan o tkazilmaganligi,
ʻ ʻ ʻ
ya ni ro yxatdan o tkazish jarayonida bo lganligi bois rejalashtiril
ʼ ʻ ʻ ʻ ayot gan
mablag larni tahlil qilish ishlari o tkazilmadi.
ʻ ʻ
2.3 Navbahor tumani mahalliy budjetining 2019-2021-yillar daromadlari
va xarajatlari tahlili.
27

Navbahor tumani mahalliy budjetining 2019-2021-yillar daromadlar
ijrosi da quyidagicha o zgarishlarni ko rishimiz mumkinʻ ʻ 7
, jumladan:
2019-yilda soliq va yig imlardan haqiqiy tushumlar
ʻ 48 182,0 mln.
so m
ʻ ni, 2020-yilda esa 62 461,1 mln.so m ʻ ni tashkil qilgan, ya ni 2020-yilda ʼ
2019-yilga nisbatan 129,6 foizni tashkil qilgan. Xuddi shuningdek 2021-yilda
71 273,7 mln.so m
ʻ ni tashkil qilgan holda 2020-yilga nisbatan 114,1 foiz ni
tashkil qilganligini ko rishimiz mumkin. Lekin, Navbahor tumani mahalliy
ʻ
budjetining umumiy daromadi ijrosi yuqori budjetlardan olingan grantlar
(transfertlar), o zaro hisob-kitoblar, hisob varaqlaridagi qoldiqlar hisobidan
ʻ
yo naltirilgan mablag lar bilan birga 2019-yilda
ʻ ʻ 187 313,3 mln.so m ʻ ni tashkil
qilgan bo lsa, 2020-yilda
ʻ 148 040,1 mln.so m ʻ ni tashkil qilgan, ya ni ʼ
39 273,2 mln.so m
ʻ ga kamayib,
2019-yilga nisbatan 79,0 foiz ni tashkil qilgan. 2021-yilda esa 2020-yilga
nisbatan o sish kuzatilgan, ya ni 2020-yilga nisbatan
ʻ ʼ 118,5 foiz ni tashkil qilgan.
2019-yilda daromadlarning ko p bo lishiga asosiy sabab maxsus
ʻ ʻ
maqsadlar uchun Xalq ta limi, Maktabgacha ta lim, sog liqni saqlash
ʼ ʼ ʻ
muassasalarining ish haqi xarajatlarini moliyalashtirish uchun yuqori turuvchi
budjetlardan olingan transfertlar hisobiga ko p bo lgan. 2019-yilda maxsus
ʻ ʻ
maqsadlar uchun yuqori turuvchi budjetdan 113 629,0 mln.so m
ʻ lik transfertlar
olingan bo lsa,
ʻ
2020-2021-yillarda olinmagan. Yuqori turuvchi budjetdan transfertlar
olinmasligiga 2020-yildan boshlab O zbekiston Respublikasining “2020-yil
ʻ
uchun O zbekiston Respublikasining Davlat budjeti to g risida”gi Qonuniga
ʻ ʻ ʻ 8
asosan umumta lim maktablari hamda maktabgacha ta lim tashkilotlarining
ʼ ʼ
birinchi va ikkinchi guruh xarajatlari O zbekiston Respublikasi Xalq ta limi
ʻ ʼ
vazirligi va Maktabgacha ta lim vazirligi orqali respublika budjetidan mablag
ʼ ʻ
bilan ta minlashga (moliyalashtirilishga) o tkazilganligi (umumta lim
ʼ ʻ ʼ
maktablari hamda maktabgacha ta lim tashkilotlarining to rtinchi guruh boshqa
ʼ ʻ
xarajatlari Navbahor tumani mahalliy budjeti hisobidan amalga oshirilgan)
7
Barcha daromadlar boʻyicha toʻliq tahlil jadvali ilova hujjatlarda.
8
Oʻzbekiston Respublikasining 09.12.2019-yildagi OʻRQ-589-son qonuni, 21-modda.
28

sabab bo lgan, lekin daromadlarning yetishmagan qismi mavjudligi bois 2020-ʻ
yilda 47 917,8 mln so m
ʻ , 2021-yilda esa 49 680,3 mln.so m ʻ lik tartibga soluvchi
transfertlar olingan.
Navbahor tumani mahalliy budjetining 2019-2021-yillar xarajatlari
ijrosi esa sohalar bo yicha quyidagilardan iborat bo lgan
ʻ ʻ 9
, jumladan:
Jami xarajat qilingan mablag lar o zaro hisob-kitoblar bo yicha yuqori
ʻ ʻ ʻ
turuvchi viloyat budjetiga berilgan mablag larni qo shmaganda 2019-yilda
ʻ ʻ
176 274,9 mln.so m
ʻ ni, 2020-yilda 141 392,6 mln.so m ʻ ni, 2021-yilda
171 607,4 mln.so m
ʻ ni tashkil qilgan. 2020-yildan boshlab O zbekiston ʻ
Respublikasining “2020-yil uchun O zbekiston Respublikasining Davlat budjeti
ʻ
to g risida”gi Qonuniga
ʻ ʻ 10
asosan umumta lim maktablari hamda maktabgacha ʼ
ta lim tashkilotlarining birinchi va ikkinchi guruh xarajatlari O zbekiston
ʼ ʻ
Respublikasi Xalq ta limi vazirligi va Maktabgacha ta lim vazirligi orqali
ʼ ʼ
respublika budjetidan mablag bilan ta minlashga (moliyalashtirilishga)
ʻ ʼ
o tkazilganligi bois 2020-yilda xarajatlar 2019-yilga nisbatan
ʻ
40 244,2 mln.so m
ʻ ga kamaygan, jumladan:
Bolalar maktabgacha ta lim muassasalari xarajatlari
ʻ 16 995,6 mln.so m ʻ ga
kamaygan, ya ni 2019-yilga nisbatan
ʼ 20 foiz ni, b oshlang ich maktablar, ʻ
tugallanmagan o rta va o rta maktablar xarajatlari esa
ʻ ʻ 63 812,0 mln.so m ʻ ga
kamayib, 2019-yilga nisbatan 4 foiz ni tashkil qilgan. Bundan ko rinib turibdiki
ʻ
ushbu sohalar uchun rejalashtirilgan mablag larning asosiy qismini ish haqi va
ʻ
unga tenglashtirilgan to lovlar hamda ijtimoiy soliqlar tashkil etadi (2020-yilda
ʻ
ish haqlarining 2019-yilga nisbatan oshganini inobatga olsak, maktabgacha
ta lim sohasiga ajratilayotgan mablag larning
ʼ ʻ 80-85 foizi , Xalq ta limi sohasiga ʼ
ajratilayotgan mablag larning
ʻ 96-98 foizi birinchi va ikkinchi guruh xarajatlarini
tashkil qilishini aniqlashimiz mumkin).
9
Barcha sohalar boʻyicha xarajatlar toʻliq tahlili ilova hujjatlarda.
10
Oʻzbekiston Respublikasining 09.12.2019-yildagi OʻRQ-589-son qonuni, 21-modda.
29

Mazkur sohalar uchun Navbahor tumani mahalliy budjetida 2021-yilda
ham faqat 4-guruh xarajatlari uchun mablag rejalashtirilganligi bois,ʻ
xarajatlarda o sishni ko rishimiz mumkin, jumladan:
ʻ ʻ
Bolalar maktabgacha ta lim muassasalari xarajatlari ijrosi 2020-yilga
ʻ
nisbatan 2021-yilda 4 159,9 mln.so m
ʻ ga o sgan, ya ni ʻ ʼ 198,2 foiz ni,
b oshlang ich maktablar, tugallanmagan o rta va o rta maktablar xarajatlari esa
ʻ ʻ ʻ
985,2 mln.so m
ʻ ga o sgan, ya ni ʻ ʼ 137,0 foiz ni tashkil qilgan.
Shuningdek, 2019-yilda viloyat mahalliy budjetidan moliyalashtirilgan
(mablag bilan ta minlangan) ayrim soha xarajatlari 2020-yildan boshlab
ʻ ʼ
Navbahor tumani mahalliy budjetidan moliyalashtirishga o tkazilgan, jumladan:
ʻ
sanitariya-epidemiologiya markazlari;
14 yoshgacha voyaga yetmagan bolalari bo lgan oilalarga har oylik
ʻ
nafaqalar;
2 yoshgacha bo lgan bolalarni parvarish qilish uchun onalarga oylik
ʻ
nafaqalar;
kam daromadli oilalarga ko rsatiladigan moddiy yordamlar.
ʻ
Shuningdek, 2020-yilda butun dunyoda yuzaga kelgan pandemiya
munosabati bilan ayrim sohalarga qo shimcha mablag lar ajratilgan, jumladan:
ʻ ʻ
e pidemiyaga qarshi kurash tadbirlar uchun 6 394,1 mln.so m;
ʻ
pandemiya davrida yordam va ko makka muhtoj oilalarga beriladigan
ʻ
moddiy yordam uchun 848,5 mln.so m;
ʻ
moddiy yordam va ko makka muhtoj oilalarning 16
ʻ yoshga to lmagan ʻ
bolalari uchun bir martalik moddiy yordam uchun 594,5 mln.so m;
ʻ
a holining ayrim toifalariga un va qolipli non xarid qilish bo yicha
ʻ
qo shimcha xarajatlarni qoplash uchun kompensatsiya xarajatlari
ʻ 76,9 mln.so m ʻ
xarajat qilingan .
Bulardan tashqari O zbekiston Respublikasi Prezidentining “Jamiyatda
ʻ
ijtimoiy-ma naviy muhitni sog lomlashtirish, mahalla institutini yanada qo llab-
ʼ ʻ ʻ
quvvatlash hamda oila va xotin-qizlar bilan ishlash tizimini yangi darajaga olib
30

chiqish chora-tadbirlari to g risida”gi Farmoniʻ ʻ 11
bilan tashkil qilingan Mahalla
va oilani qo llab-quvvatlash vazirligining Shahar bo linmasini saqlash
ʻ ʻ
xarajatlari uchun ham mablag ajratilgan bo lib, ushbu bo linma tomonidan
ʻ ʻ ʻ
2020-yilda 237,3 mln.so m
ʻ xarajat qilingan. Xuddi shu Farmon 12
bilan avvalgi
yilda Navbahor tumani mahalliy budjetidan moliyalashtirilgan Fhdyo
bo limlarini saqlash xarajatlari uchun mablag ajratish 2020-yil 1-apreldan
ʻ ʻ
boshlab to xtatilgan.
ʻ
Xuddi yuqoridagilar kabi o zaro hisob-kitoblar bo yicha yuqori turuvchi
ʻ ʻ
viloyat budjetiga berilgan mablag larni qo shmaganda 2021-yilda xarajatlar
ʻ ʻ
ijrosi 2020-yilga nisbatan 30 214,8 mln.so m
ʻ ga o sgan, ya ni ʻ ʼ 121,4 foiz ni
tashkil qilgan.
Bunda, ayrim soha xarajatlariga 2021-yilda mablag ajratish to xtatilgan
ʻ ʻ
bo lsa, ayrim sohalarga qo shimcha mablag lar ajratilgan, jumladan:
ʻ ʻ ʻ
2020-yilda butun dunyoda kuzatilgan pandemiya munosabati bilan
pandemiya davrida yordam va ko makka muhtoj oilalarga beriladigan moddiy
ʻ
yordam pullariga Navbahor tumani mahalliy budjetidan 848,5 mln.so m
ʻ xarajat
qilingan bo lsa, 2021-yilda ushbu maqsadlar uchun mablag ajratilmagan.
ʻ ʻ
2021-yilda mahalliy budjetining qo shimcha manbalari hisobidan yetim
ʻ
bolalar va ota-ona qaramog idan mahrum bo lgan bolalar uchun turar joy sotib
ʻ ʻ
olish xarajatlari uchun 155,5 mln.so m,
ʻ Fuqarolar tashabbusi jamg armasi ʻ
mablag lari, ya ni jamoatchilik fikri asosida shakllantiriladigan tadbirlarni
ʻ ʼ
moliyalashtirishga 2 482,2 mln.so m
ʻ xarajat qilingan bo lib, mazkur maqsadlar ʻ
uchun avvalgi yillarda mahalliy budjet hisobidan xarajatlar amalga
oshirilmagan.
mahalliy budjetidan maktabgacha ta lim muassasalari xarajatlarini
ʻ
moliyalashtirish mexanizmi.
Navbahor tumani mahalliy budjetidan maktabgacha ta lim muassasalarini
ʼ
saqlash xarajatlari uchun 2019-yilda 21 232,2 mln.so m
ʻ xarajat qilingan.
11
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 18-fevraldagi PF-5938-son Farmoni.
12
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 18-fevraldagi PF-5938-son Farmoni 23- bandi .
31

2020-yilda esa 4 236,6 mln.so m ʻ xarajat amalga oshirilgan bo lib, 2019-yilga ʻ
nisbatan 16 995,6 mln.so m
ʻ ga kamaygan holda, o tgan yilga nisbatan ʻ 20 foiz ni
tashkil qilgan. Bunga sabab esa O zbekiston Respublikasining “2020-yil uchun
ʻ
O zbekiston Respublikasining Davlat budjeti to g risida”gi Qonuniga
ʻ ʻ ʻ 13
asosan
maktabgacha ta lim tashkilotlarining birinchi va ikkinchi guruh xarajatlari
ʼ
O zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta lim vazirligi orqali respublika
ʻ ʼ
budjetidan mablag bilan ta minlashga (moliyalashtirilishga) o tkazilganligi
ʻ ʼ ʻ
hisobiga kamaygan.
2021-yilda esa 8 396,5 mln.so m
ʻ lik xarajat amalga oshirilgan bo lib, ʻ
2020-yilga nisbatan 198,2 foiz, 4 159,9 mln.so m
ʻ ga ko paygan (4 ʻ – ilova,
3 - rasm ).
4-ilova
Navbahor tumani mahalliy budjetidan 2019-2021-yillarda maktabgacha ta lim
ʻ
sohasi
bo yicha amalga oshirilgan xarajatlar to g risida
ʻ ʻ ʻ
MA LUMOT.
ʼ
mln.so mda
ʻ
Bo
ʻ -
lim Kichik
bo lim
ʻ Bob Xarajat nomi Kassa xarajatlari O zgarish foizda
ʻ
2019-yil 2020-yil 2021-yil 2020-y
2019-
yga
nisbat . 2021-y
2020-yga
nisbat .
Maktabgacha ta lim sohasi bo yicha
ʻ ʻ
jami xarajatlar
13
Oʻzbekiston Respublikasining 09.12.2019-yildagi OʻRQ-589-son qonuni, 21-modda.
32

709
0 0 00 251 Jami xarajatlar 22 040,3 5 067,8 9 497,4 23,0% 187,4%
709
0 0 00 251 1-guruh. Ish haqi va
unga tenglashtirilgan
xarajatlar 12 779,9 644,9 765,3 5,0% 118,7%
709
0 0 00 251 2-guruh. Ijtimoiy
soliqlar 3 090,6 159,8 181,0 5,2% 113,3%
709
0 00 0 251 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 6 169,9 4 263,2 8 551,0 69,1% 200,6%
Maktabgacha ta lim muassasalariʻ
709
1 100 251 Jami xarajatlar 21 232,2 4 236,6 8 396,5 20,0% 198,2%
709
1 100 251 1-guruh. Ish haqi va
unga tenglashtirilgan
xarajatlar 12 165,7 0,0 0,0 0,0% 0,0%
709
1 100 251 2-guruh. Ijtimoiy
soliqlar 2 943,5 0,0 0,0 0,0% 0,0%
709
1 100 251 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 6 123,0 4 236,6 8 396,5 69,2% 198,2%
Shahar maktabgacha ta lim bo limi
ʻ ʻ
709
8 602 251 Jami xarajatlar 808,2 831,2 1 100,9 102,9
% 132,4%
709
8 602 251 1-guruh. Ish haqi va
unga tenglashtirilgan
xarajatlar 614,2 644,9 765,3 105,0% 118,7%
709
8 602 251 2-guruh. Ijtimoiy
soliqlar 147,1 159,8 181,0 108,6% 113,3%
709
8 602 251 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 46,9 26,6 154,5 56,7% 581,7%
3 - rasm
33

Maktabgacha taʻlim
sohasi boʻyicha jami
xarajatlar Jami xarajatlar 1-guruh. Ish haqi va
unga tenglashtirilgan
xarajatlar 2-guruh. Ijtimoiy
soliqlar 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 0.05 000.010 000.015 000.020 000.025 000.0 Maktabgacha ta lim sohasi bo yicha 2019-2021-yillarda ʻ ʻ
amalga oshirilgan xarajatlar diagrammasi
Kassa xarajatlari 2019-y Kassa xarajatlari 2020-y Kassa xarajatlari 2021-y
34

Shuningdek, maktabgacha ta lim sohasi uchun ajratilayotgan mablag larʼ ʻ
hisobidan Shahar Maktabgacha ta lim bo limining barcha xarajatlari Shahar
ʼ ʻ
mahalliy budjeti hisobidan amalga oshirilayotgan bo lib, 2019-yilda
ʻ
808,2 mln.so m
ʻ xarajat qilingan. 2020-yilda esa 831,2 mln.so m ʻ xarajat amalga
oshirilgan bo lib, 2019-yilga nisbatan
ʻ 23,0 mln.so m ʻ ga ko paygan holda, o tgan ʻ ʻ
yilga nisbatan 102,9 foiz ni tashkil qilgan.
2021-yilda esa 1 100,9 mln.so m
ʻ lik xarajat amalga oshirilgan bo lib, ʻ
2020-yilga nisbatan 132,4 foiz, 269,7 mln.so m
ʻ ga ko paygan (4 ʻ - ilova).
Maktabgacha ta lim bo limining 1
ʻ ʻ va 2-guruh xarajatlari o sish ʻ
tendensiyasi o rganilganda oldingi moliya yiliga nisbatan 2020-yilda 1-guruh
ʻ
105,0 foiz ga, 2-guruh 108,6 foiz ga, 2021-yilda esa oldingi moliya yiliga
nisbatan 1-guruh 118,7 foiz ga, 2-guruh 113,3 foiz ga o sganligini ko rishimiz
ʻ ʻ
mumkin.
Tahlildan shuni ko rishimiz mumkinki, ish haqi va unga tenglashtirilgan
ʻ
to lovlarning o sish tendensiyasi 2020-yilda 2021-yilga nisbatan ancha past
ʻ ʻ
ko rsatkichni tashkil qilgan.
ʻ
2020-yilda butun dunyoda bo lgani kabi O zbekiston Respublikasida ham
ʻ ʻ
Koronavirus pandemiyasi boshlangan. Ushbu davrda pandemiyani bartaraf etish
bilan bog liq xarajatlar uchun qo shimcha budjet mablag lariga ehtiyoj yuzaga
ʻ ʻ ʻ
kelganligi bois O zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “2020-yil
ʻ
uchun O zbekiston Respublikasi Davlat budjetining barqarorligini ta minlash va
ʻ ʼ
xarajatlarini maqbullashtirish bo yicha qo shimcha chora-tadbirlar to g risida”
ʻ ʻ ʻ ʻ
2020-yil 16-apreldagi 232-son qaroriga asosan budjet tashkilotlarida (tibbiyot,
tibbiy-ijtimoiy muassasalari, mehribonlik uylaridan hamda mehnatga haq
to lashning 1-3-razryadlari qo llaniladigan xodimlardan tashqari) ishlaydigan
ʻ ʻ
xodimlarga 2020-yilning 16-aprelidan 1-oktyabriga qadar moddiy
rag batlantirish maxsus jamg armasi hamda direktor jamg armasi mablag lari
ʻ ʻ ʻ ʻ
hisobidan to lovlar hisoblanishini to xtatib turilishi belgilangan. Keyinchalik esa
ʻ ʻ
mazkur muddat Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 21-sentyabrdagi 575-son
35

qarori bilan
2021-yilning 1-yanvarga qadar uzaytirilgan.
Mazkur qarorlarga asosan 14 15
moddiy rag batlantirish maxsus jamg armasiʻ ʻ
hisobidan xarajatlarning amalga oshirilishi to xtatib qo yilganligi bois 2020-
ʻ ʻ
yilda ish haqi va unga tenglashtirilgan to lovlar o sish tendensiyasi past
ʻ ʻ
ko rsatkichni tashkil qilgan.
ʻ
Maktabgacha ta lim muassasalarida bolalar ovqatlanishi ta minotining bir
ʼ ʼ
qismini qoplash maqsadida ota-onalar badali joriy qilingan bo lib, ushbu
ʻ
to lovlar bo yicha budjetdan tashqari g azna hisobvarag iga tushumlar tushishi
ʻ ʻ ʻ ʻ
va xarajatlari quyidagilardan iborat bo lgan
ʻ (5- ilova, 4-rasm).
5-ilova
Navbahor tumani maktabgacha ta lim muassasalarining 2019-2021-yillarda
ʻ
ota-onalar badal pullari bo yucha budjetdan tashqari tushumlari
ʻ
va ularning sarflanishi to g risida
ʻ ʻ
MA LUMOT
ʼ
mln.so mda
ʻ
Bo -
ʻ
lim Kich
ik
bo li
ʻ
m Bob Xarajat nomi Yillar bo yicha
ʻ O zgarish foizda ʻ
2019-y 2020-y 2021-y 2020-y
2019-
yga
nisbat. 2021-y
2020-
yga
nisbat.
7950 100 251 Yil boshiga mablag
ʻ
qoldig i
ʻ 1,8 399,4 951,6
7950 100 251 Yil davomida tushgan
tushumlar 5 269,4 2 076,7 7 756,0 39 , 4 % 373 , 5 %
7950 100 251 Yil davomida amalga
oshirilgan kassa
xarajatlari 4 871,9 1 524,5 8 411,1 31 , 3 % 551 ,7%
7950 100 251 Oziq-ovqatlari
xaridiga 4 381,1 1 137,9 8 411,1 2 6 ,0% 739 , 2 %
7950 100 251
Qish-bahor 490,8 386,5 0,0 78 , 8 % 0 %
14
Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 16-apreldagi 232-son qarori 1-bandi.
15
Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 21-sentyabrdagi 575-son qarori 2-bandi.
36

mavsumiga
g amlanadigan oziq-ʻ
ovqat mahsulotlarga
7950 100 251 Yil oxiriga mablag
ʻ
qoldig i
ʻ 399,4 951,6 296,5
4- rasm
Йил бошига
маблағ қолдиғи Йил давомида
тушган тушумлар Йил давомида
амалга
оширилган касса
харажатлари Озиқ-овқатлари
харидига Қиш-баҳор
мавсумига
ғамланадиган
озиқ-овқат
маҳсулотларга Йил охирига
маблағ қолдиғи 0.02 000.04 000.06 000.08 000.0
1.8 5 269.4
4 871.9
4 381.1
490.8
399.4 399.4 2 076.7
1 524.5
1 137.9
386.5 951.6 951.6 7 756.0 8 411.1 8 411.1
0.0 296.5Navbahor tumani maktabgacha ta lim
ʻ
muassasalarining
2019-2021-yillarda ota-onalar badal pullari bo'yucha
budjetdan tashqari tushumlari va ularning sarflanishi
to g risidagi diagramma
ʻ ʻ
Yillar bo'yicha 2019-y Yillar bo'yicha 2020-y Yillar bo'yicha 2021-y
Ota-onalar badal pullarining tushumi ijrosi 2020-yilda 2019-yilga nisbatan
39,4 foiz ni tashkil qilgan bo lsa, 2021-yilda 2020-yilga nisbatan
ʻ 373,5 foiz ni
tashkil qilgan.
Xarajatlari esa 2020-yilda 2019-yilga nisbatan 31,2 foiz ni tashkil qilgan,
2021-yilda esa 2020-yilga nisbatan 551,7 foiz ni tashkil qilgan.
Bunga sabab, Respublikamizda vujudga kelgan pandemiya sababli
maktabgacha ta lim muassasalari 2020-yilda bir qancha muddat ishlamaganligi
ʻ
bois tushumlari ham xarajatlari ham past ko rsatkichni tashkil qilgan. 2021-yil
ʻ
ijrosini ko radigan bo lsak 2019-yilga nisbatan tushumlari
ʻ ʻ 2 486,6 mln.so m ʻ ga
ortgan bo lsa, xarajatlari
ʻ 3 539,2 mln.so m ʻ ga ko paygan. ʻ
37

Maktabgacha ta lim muassasalari ish haqi va unga tenglashtirilganʼ
to lovlari respublika budjeti hisobidan amalga oshirilayotganligi bois, shtat
ʻ
birliklari qanday tartibda belgilanishi o rganilmadi.
ʻ
4. Navbahor tumani mahalliy budjetidan umumta lim maktablari
ʻ
xarajatlarini moliyalashtirish mexanizmi.
Navbahor tumani mahalliy budjetidan umumta lim m
ʻ aktab larini saqlash
xarajatlari uchun 2019-yilda 66 478 ,2 mln.so m
ʻ xarajat qilingan. 2020-yilda esa
2 666 , 3 mln.so m
ʻ xarajat amalga oshirilgan bo lib, 2019-yilga nisbatan ʻ
6 3 812 , 0 mln.so m
ʻ ga kamaygan holda, o tgan yilga nisbatan ʻ 4 foiz ni tashkil
qilgan. Bunga sabab esa O zbekiston Respublikasining “2020-yil uchun
ʻ
O zbekiston Respublikasining Davlat budjeti to g risida”gi Qonuniga
ʻ ʻ ʻ 16
asosan
maktabgacha ta lim tashkilotlarining birinchi va ikkinchi guruh xarajatlari
ʼ
O zbekiston Respublikasi
ʻ Xalq ta lim vazirligi orqali respublika budjetidan ʼ
mablag bilan ta minlashga (moliyalashtirilishga) o tkazilganligi hisobiga
ʻ ʼ ʻ
kamaygan.
2021-yilda esa 3 651 , 5 mln.so m
ʻ lik xarajat amalga oshirilgan bo lib, ʻ
2020-yilga nisbatan 1 37 , 0 foiz, 985 , 2 mln.so m
ʻ ga ko paygan ( ʻ 6 - ilova,
5 - rasm ).
Shuningdek, Xalq ta lim sohasi uchun ajratilayotgan mablag lar hisobidan
ʼ ʻ
Shahar Xalq ta limi bo limi hamda Barkamol avlod markazining barcha
ʼ ʻ
xarajatlari Shahar mahalliy budjeti hisobidan amalga oshirilayotgan bo lib,
ʻ
Shahar Xalq ta limi bo limi tomonidan 2019-yilda
ʼ ʻ 1 414,4 mln.so m ʻ xarajat
qilingan.
2020-yilda esa 1 605,4 mln.so m
ʻ xarajat amalga oshirilgan bo lib, 2019-yilga ʻ
nisbatan 194,0 mln.so m
ʻ ga ko paygan holda, o tgan yilga nisbatan ʻ ʻ 113,7 foiz ni
tashkil qilgan.
2021-yilda esa 2 327,1 mln.so m
ʻ lik xarajat amalga oshirilgan bo lib, ʻ
2020-yilga nisbatan 145,0 foiz, 721,7 mln.so m
ʻ ga ko paygan (6 ʻ - ilova).
16
Oʻzbekiston Respublikasining 09.12.2019-yildagi OʻRQ-589-son qonuni, 21-modda.
38

6-ilova
Navbahor tumani mahalliy budjetidan 2019-2021-yillarda xalq ta limi sohasi ʻ
bo yicha amalga oshirilgan xarajatlar to g risida
ʻ ʻ ʻ
MA LUMOT
ʼ
mln.so mda
ʻ
Bo -
ʻ
lim Kichik
bo lim
ʻ Bob Xarajat nomi Kassa xarajatlari O zgarish foizda
ʻ
2019-y 2020-y 2021-y 2020-y
2019-yga
nis. 2021-y
2020-yga
nisbat.
Xalq ta lim sohasi
ʻ
bo yicha jami xarajatlar
ʻ
7090 0 75 Jami xarajatlar 68 120,9 4 555,9 6 421,0 6,7% 140,9%
7090 0 75 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 52 523,8 1 428,7 1 745,5 2,7% 122,2%
7090 0 75 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 12 701,6 347,9 412,6 2,7% 118,6%
7090 0 75 4-guruh. Boshqa xarajatlar 2 895,6 2 779,3 4 262,9 96,0% 153,4%
Umumta lim maktablari
ʻ
7092 100 75 Jami xarajatlar 66 478,2 2 666,3 3 651,5 4,0% 137,0%
7092 100 75 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 51 332,2 0,0% 0,0%
7092 100 75 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 12 412,8 0,0% 0,0%
7092 100 75 4-guruh. Boshqa xarajatlar 2 733,2 2 666,3 3 651,5 97,6% 137,0%
Barkamol avlod markazi
7096 100 75 Jami xarajatlar 231,3 284,3 442,3 122,9% 155,6%
7096 100 75 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 180,9 222,0 347,8 122,8% 156,7%
7096 100 75 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 44,4 51,9 84,0 116,9% 161,6%
7096 100 75 4-guruh. Boshqa xarajatlar 6,0 10,3 10,6 170,8% 102,4%
Shahar xalq ta limi
ʻ
bo limi
ʻ
7096 300 75 Jami xarajatlar 1 411,4 1 605,4 2 327,1 113,7% 145,0%
7096 300 75 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 1 010,7 1 206,7 1 397,7 119,4% 115,8%
7096 300 75 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 244,3 296,0 328,6 121,1% 111,0%
7096 300 75 4-guruh. Boshqa xarajatlar 156,4 102,8 600,9 65,7% 584,6%
39

5- rasm
Jami xarajatlar 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 0.010 000.020 000.030 000.040 000.050 000.060 000.070 000.080 000.0 Xalq taʻlim sohasi boʻyicha 2019-2021-yillarda
amalga oshirilgan xarajatlar diagrammasi
Kassa xarajatlari 2019-y Kassa xarajatlari 2020-y Kassa xarajatlari 2021-y
40

Barkamol avlod markazi tomonidan esa 2019-yilda 231,3 mln.so mʻ
xarajat qilingan. 2020-yilda esa 284,3 mln.so m
ʻ xarajat amalga oshirilgan
bo lib,
ʻ
2019-yilga nisbatan 52,9 mln.so m
ʻ ga ko paygan holda, o tgan yilga nisbatan ʻ ʻ
122,9 foiz ni tashkil qilgan.
2021-yilda esa 442,3 mln.so m
ʻ lik xarajat amalga oshirilgan bo lib, ʻ
2020-yilga nisbatan 155,6 foiz, 158,0 mln.so m
ʻ ga ko paygan (6 ʻ - ilova).
Umumta lim maktablari ish haqi va unga tenglashtirilgan to lovlari
ʼ ʻ
respublika budjeti hisobidan amalga oshirilayotganligi bois, shtat birliklari
qanday tartibda belgilanishi o rganilmadi.
ʻ
5. Navbahor tumani mahalliy budjetidan sog liqni saqlash
ʻ
muassasalarini moliyalashtirish mexanizmi.
Navbahor tumani mahalliy budjetidan Sog liqni saqlash muassasalari
ʻ
xarajatlarini tahlil qilganimizda sog liqni saqlash sohasi bo yicha barcha xarajat
ʻ ʻ
turlari bo yicha o sish ko rsatkichini kuzatishimiz mumkin (7-ilova, 6-rasm).
ʻ ʻ ʻ
Ushbu o sish ko rsatkichlarni 6-rasmdagi diagrammada xarajat guruhlari
ʻ ʻ
kesimida yaqqol ko rishimiz mumkin.
ʻ
2020-yilda Respublikasizda boshlangan pandemiya munosabati bilan
Sog liqni saqlash sohasiga e tibor qaratish bir qancha kuchaytirilgan. Tibbiyot
ʻ ʼ
muassasalariga bir qancha tibbiyot texnikalari va tibbiy asbob uskunalar
xaridiga qo shimcha mablag lar ajratilgan. Tibbiyot muassasalarining
ʻ ʻ
koronavirus infeksiyasini davolashda ishtirok etgan xodimlariga qo shimcha
ʻ
ustamalar joriy qilingan. Karantinga olingan tibbiyot muassasalaridagi barcha
xodimlar hamda bemorlarning ovqatlanishi, dori-darmon xarajatlariga
Respublika budjetidan qo shimcha mablag lar ajratilgan.
ʻ ʻ
Jumladan, sog liqni saqlash muassasalariga 2019-yilda
ʻ
4 6 367,4 mln.so m
ʻ xarajat qilingan bo lsa, 2020-yilda ʻ 67 142,5 mln.so m ʻ
41

xarajat amalga oshirilgan, ya ni 2019-yilga nisbatan ʼ 20 775,1 mln.so m ʻ ga
ko paygan holda, o tgan yilga nisbatan
ʻ ʻ 144,8 foiz ni tashkil qilgan.
2021-yilda esa 71 116,6 mln.so m
ʻ lik xarajat amalga oshirilgan bo lib, ʻ
2020-yilga nisbatan 105,9 foiz, 3974,1 mln.so m
ʻ ga ko paygan ( ʻ 7 - ilova,
6 - rasm ).
2021-yilda Respublikamizda pandemiyaga qarshi kurash choralarini
ko rish ancha yengillashtirilgan bo lib, sog liqni saqlash muassasalari avvalgi
ʻ ʻ ʻ
rejimda ishlashga o tgan. Xarajatlardagi o sish sur atlari ham bir qancha
ʻ ʻ ʼ
pasaygan.
7 -ilova
Navbahor tumani mahalliy budjetidan 2019-2021-yillarda sog liqni saqlash sohasi
ʻ
bo yicha amalga oshirilgan xarajatlar to g risida
ʻ ʻ ʻ
MA LUMOT
ʼ
mln.so mda
ʻ
Bo -
ʻ
lim Kichik
bo lim
ʻ Bob Xarajat nomi Kassa xarajatlari O zgarish foizda
ʻ
2019-y 2020-y 2021-y 2020-y
2019-yga
nis. 2021-y
2020-yga
nis.
Sog liqni saqlash sohasi
ʻ
bo yicha jami
ʻ
xarajatlar
7070 0 54 Jami xarajatlar 46 367,4 67 142,5 71 116,6 144,8% 105,9%
7070 0 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 33 556,3 47 035,8 49 526,3 140,2% 105,3%
7070 0 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 8 133,7 11 405,0 11 979,1 140,2% 105,0%
7070 0 54 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 4 677,3 8 701,6 9 611,1 186,0% 110,5%
Ko p tarmoqli
ʻ
poliklinika
7072 110 54 Jami xarajatlar 9 493,3 11 296,7 12 868,3 119,0% 113,9%
7072 110 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 7 063,7 8 355,4 9 369,0 118,3% 112,1%
7072 110 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 1 702,0 1 977,8 2 243,4 116,2% 113,4%
7072 110 54
4-guruh. Boshqa 727,5 963,5 1 255,9 132,4% 130,3%
42

xarajatlar
Poliklinikalar
7072 120 54 Jami xarajatlar 5 624,5 6 814,9 7 682,9 121,2% 112,7%
7072 120 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 4 190,4 4 918,2 5 578,7 117,4% 113,4%
7072 120 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 1 007,5 1 195,7 1 346,7 118,7% 112,6%
7072 120 54 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 426,6 701,1 757,5 164,4% 108,1%
Qishloq vrachlik
punktlari
7072 130 54 Jami xarajatlar 3 095,4 3 715,1 4 602,7 120,0% 123,9%
7072 130 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 2 306,7 2 725,5 3 104,8 118,2% 113,9%
7072 130 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 558,8 667,5 755,3 119,5% 113,1%
7072 130 54 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 230,0 322,1 742,6 140,0% 230,6%
Bo -ʻ
lim Kichik
bo lim
ʻ Bob Xarajat nomi Kassa xarajatlari O zgarish foizda
ʻ
2019-y 2020-y 2021-y 2020-y
2019-yga
nis. 2021-y
2020-yga
nis.
Tez yordam va
kechiktirib
bo lmaydigan tibbiy
ʻ
yordam stansiyalari
7072 301 54 Jami xarajatlar 4 730,5 6 518,8 7 179,3 137,8% 110,1%
7072 301 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 3 748,4 5 165,1 5 633,6 137,8% 109,1%
7072 301 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 924,0 1 290,8 1 383,0 139,7% 107,1%
7072 301 54 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 58,1 62,9 162,8 108,1% 258,9%
Shahar tibbiyot
birlashmasi
7073 101 54 Jami xarajatlar 15 533,3 19 488,2 21 624,3 125,5% 111,0%
7073 101 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 10 615,7 12 427,0 13 990,8 117,1% 112,6%
7073 101 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 2 574,3 2 982,1 3 393,9 115,8% 113,8%
7073 101 54 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 2 343,2 4 079,1 4 239,6 174,1% 103,9%
43

Tez hamda shoshilinch
tibbiy yordam bo limiʻ
7073 102 54 Jami xarajatlar 2 783,3 3 179,3 4 146,7 114,2% 130,4%
7073 102 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 2 055,3 2 308,8 2 894,8 112,3% 125,4%
7073 102 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 502,5 554,4 692,1 110,3% 124,8%
7073 102 54 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 225,6 316,1 559,8 140,1% 177,1%
Tez hamda shoshilinch
tibbiy yordam bo limi
ʻ
7073 201 54 Jami xarajatlar 5 107,0 5 473,3 6 514,5 107,2% 119,0%
7073 201 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 3 576,1 3 759,7 4 205,8 105,1% 111,9%
7073 201 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 864,5 911,2 997,7 105,4% 109,5%
7073 201 54 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 666,4 802,4 1 311,1 120,4% 163,4%
Sanitariya-
epidemiologik markaz
7074 110 54 Jami xarajatlar 0,0 4 200,8 3 318,4 0,0% 79,0%
7074 110 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 0,0 2 211,0 2 204,3 0,0% 99,7%
7074 110 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 0,0 535,2 532,2 0,0% 99,4%
Bo -
ʻ
lim Kichik
bo lim
ʻ Bob Xarajat nomi Kassa xarajatlari O zgarish foizda
ʻ
2019-y 2020-y 2021-y 2020-y
2019-yga
nis. 2021-y
2020-yga
nis.
7074 110 54 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 0,0 1 454,5 581,9 0,0% 40,0%
Epidemiyaga qarshi
kurash tadbirlari
7074 140 54 Jami xarajatlar 0,0 6 394,1 3 074,7 0,0% 48,1%
7074 140 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 0,0 5 115,3 2 459,5 0,0% 48,1%
7074 140 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 0,0 1 278,8 615,2 0,0% 48,1%
7074 140 54 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 0,0 0,0 0,0 0,0% 0,0%
Sanitariya ta lim va
ʼ
tibbiy statistika bo limi
ʻ 0,0
44

7074 200 54 Jami xarajatlar 0,0 61,4 104,7 0,0% 170,6%
7074 200 54 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 0,0 50,0 85,1 0,0% 170,1%
7074 200 54 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 0,0 11,4 19,7 0,0% 172,8%
7074 200 54 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 0,0 0,0 0,0 0,0% 0,0%
6-rasm
45

Jami xarajatlar 1-guruh. Ish haqi va unga
tenglashtirilgan xarajatlar 2-guruh. Ijtimoiy soliqlar 4-guruh. Boshqa
xarajatlar 0.010 000.020 000.030 000.040 000.050 000.060 000.070 000.080 000.0 Navbahor tumani mahalliy budjetidan 2019-2021-yillarda
sog liqni saqlash sohasi bo yicha amalga oshirilgan xarajatlar ʻ ʻ
diagrammasi
Kassa xarajatlari 2019-y Kassa xarajatlari 2020-y Kassa xarajatlari 2021-y
8-ilova
Navbahor tumani Sog liqni saqlash muassasalarining 2019-2021-yillarda tibbiyot
ʻ
muassasalarini rivojlantirish jamg armasi bo yucha budjetdan tashqari tushumlari
ʻ ʻ
va ularning sarflanishi to g risida
ʻ ʻ
MA LUMOT
ʼ
mln.so mda
ʻ
Bo -
ʻ
lim Kichi
k
bo lim
ʻ Bob Xarajat nomi Yillar bo yicha
ʻ O zgarish foizda ʻ
2019-y 2020-y 2021-y 2020-y
2019-
yga nis. 2021-y
2020-
yga nis.
Sog liqni saqlash
ʻ
muassasalari
7070 0 54 Yil boshiga mablag
ʻ
qoldig i
ʻ 142,0 133,7 217,3
7070 0 54 Yil davomida tushgan
tushumlar 1 431,2 3 032,7 2 920,0 211,9% 96,3%
7070 0 54
Yil davomida amalga 1 439,5 2 949,0 3 034,1 204,9% 102,9%
46

oshirilgan kassa
xarajatlari
7070 0 54 Yil oxiriga mablag ʻ
qoldig i
ʻ 133,7 217,3 103,3
7- rasm
Sogʻliqni saqlash
muassasalari Yil boshiga mablagʻ
qoldigʻi Yil davomida
tushgan tushumlar Yil davomida
amalga oshirilgan
kassa xarajatlari Yil oxiriga mablagʻ
qoldigʻi 0.0 500.01 000.01 500.02 000.02 500.03 000.03 500.0
142.0 1 431.2 1 439.5
133.7 133.7 3 032.7
2 949.0
217.3 217.3 2 920.0 3 034.1
103.3Na v ba ho r tuma ni So g liqni sa qla sh mua ssa sa la rining 2 0 1 9 -2 0 2 1 -
ʻ
y illa r da tibbiy o t mua ssa sa la r ini r iv o jla ntirish ja mg 'a rma si bo 'y ucha
budjetda n ta shqa ri tushumla ri v a ula r ning sa rfla nishi to g risida g i
ʻ ʻ
dia g r a mma
Yillar bo'yicha 2019-y Yillar bo'yicha 2020-y Yillar bo'yicha 2021-y
Navbahor tumani tibbiyot muassasalarining budjetdan tashqari tibbiyot
muassasalarini rivojlantirish jamg armasiga tushumlari va ularning sarflanishi
ʻ
tahlil qilinganda (8-ilova, 7-rasm) yillarga nisbatan yuqori darajada o sish
ʻ
holatlari kuzatilmadi.
Ushbu g azna hisob varag iga tushumlar asosan qonunchilikda
ʻ ʻ
belgilangan budjet mablag lari hisobidan 5
ʻ foizgacha ( 4821600 -xarajat
moddasi) rejalashtirilgan tibbiyot tashkilotlarini moddiy rag batlantirish va
ʻ
rivojlantirish fondini shakllantirish xarajatlari hisobiga tushgan. Ushbu
tushumlar asosan tibbiyot xodimlarini moddiy rag batlantirish hamda moddiy
ʻ
texnik bazasini mustahkamlash uchun mo ljallangan bo lsada, tushumlarning
ʻ ʻ
katta qismi budjetdan ajratilgan mablag larning yetishmagan qismi kreditor
ʻ
qarzdorliklarni qoplashga yo naltirilgan, jumladan:
ʻ
47

2019-yilda budjetda rejalashtirilgan mablag lar hisobidanʻ
1 140,3 mln.so m
ʻ tushgan bo lsa, shundan ʻ 804,3 mln so mi ʻ , ya ni ʼ 70,5 foizi
kreditor qarzdorlikni qoplash hamda budjetdan ajratilgan mablag larning
ʻ
yetishmagan qismini qoplash maqsadida kommunal xizmat xarajatlariga
sarflangan (TMRJ hisoboti ilova hujjatlarda).
2020-yilda budjetda rejalashtirilgan mablag lar hisobidan
ʻ
1 304,9 mln.so m
ʻ tushgan bo lsa, shundan ʻ 1 512,8 mln so m ʻ , ya ni 5 ʼ foizgacha
rejalashtirilgan mablag lardan tashqari, turli tashkilotlar tomonidan berilgan
ʻ
homiylik mablag lari hamda pullik xizmatlardan tushgan tushum
ʻ
mablag larining ham bir qismi kreditor qarzdorlikni qoplash hamda budjetdan
ʻ
ajratilgan mablag larning yetishmagan qismini qoplash maqsadida kommunal
ʻ
xizmat xarajatlariga sarflangan (TMRJ hisoboti ilova hujjatlarda).
2021-yilda esa budjetda rejalashtirilgan mablag lar hisobidan
ʻ
2 002,7 mln.so m
ʻ tushgan bo lsa, shundan ʻ 464,8 mln so mi, ʻ ya ni ʼ 23,2 foizi
kreditor qarzdorlikni qoplash hamda budjetdan ajratilgan mablag larning
ʻ
yetishmagan qismini qoplash maqsadida kommunal xizmat xarajatlariga
sarflangan (TMRJ hisoboti ilova hujjatlarda).
48

Xulosa.
Amaliyot jarayonida budjet tashkilotlarini smeta asosida rejalashtirish va
moliyalashtirish tartiblarini o rgandik, bu borada bugungi kunda olibʻ
borilayotgan islohotlarning mazmun-mohiyatini ochib berishga harakat qildik,
budjet tashkilotlarini budjetdan tashqari manbalar shakllanishini o rganib chiqib,
ʻ
quyidagi xulosalarni shakllantirishga muvaffaq bo ldik.
ʻ
- bizning fikrimizcha, davlat, mamlakatdagi bozor munosabatlarining qay
darajada shakllangan va rivojlangan bo lishiga qaramay, ijtimoiy sohalarni
ʻ
boshqarishi, ularning faoliyatini tashkil etishi va moliyalashtirishda ishtirok
etishi zarur, ularning normal darajada faoliyat qilishi uchun davlat barcha
huquqiy, tashkiliy va iqtisodiy shart-sharoitlarni yaratib berishi shart:
- budjetdan moliyalanadigan sohalarga mablag larni to liq hajmda
ʻ ʻ
safarbar e tish imkoniyatini ta minlash maqsadida davlat daromadlarining
ʻ
barqarorligini ta minlash va xarajatlarning aniq hisob-kitobini olib borish lozim;
ʻ
- ijtimoiy sohalardagi ta lim, sog liqni saqlash muassasalari tomonidan
ʻ ʻ
ko rsatilayotgan xizmatlarning sifat standartlarini o rnatish va ularga amal
ʻ ʻ
qilinishini nazorat qilishni yo lga qo yish lozim, aks xolda xizmatlar narxining
ʻ ʻ
oshib borishi bilan ularning sifati o rtasidagi bog liqlik uzilib bormoqda,
ʻ ʻ
malakali xizmat qimmat turishi bilan birga, sifat standartiga ham javob berishi
kerak, deb hisoblaymiz;
49

- aholining nochor, ijtimoiy muhofazaga muhtoj qatlamlariga bepul
xizmatlar ko rsatilishini davlat bundan keyin ham o z zimmasiga olishi, buʻ ʻ
xizmatlarning to liq moliyalashtirilishiga erishishi lozim;
ʻ
- budjet tashkilotlarining budjetdan tashqari mablag larni jalb qilishga
ʻ
bo lgan harakati ularning asosiy faoliyatiga, tashkilotning missiyasini bajarishga
ʻ
putur etkazmasligi kerak, shuni unutmaslik lozimki, budjet tashkiloti notijorat
asosida faoliyat yurituvchi muassasa, shuning uchun unda marketing masalalari
o ylab, jamiyatning talab va ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda hal etilishi kerak;
ʻ
- aksariyat aholi ongida ta lim, va ayniqsa, sog liqni saqlash
ʻ ʻ
xizmatlarining bepul taqdim etilishi kerak, degan stereotiplar mustahkam
o rnashgan, bu esa
ʻ budjet tashkilotlarini pullik asosga o tkazish jarayonida aholi ʻ
tomonidan noroziliklarga olib kelmoqda, lekin bozor iqtisodiyoti talablari,
qolaversa, “pullik narsa qadrli bo ladi” degan naqldan kelib chiqib, budjetning
ʻ
chegaralanganligi sharoitida budjet tashkilotlarining ortib borayotgan
ehtiyojlarini faqat davlat mablag lari hisobiga qoplashning ob
ʻ y ektiv tarzda
imkoni yo qligini tushunib etish
ʻ vaqti keldi;
- hozirgi kunda budjet tashkilotlarining barcha budjetdan tashqari
daromadlari barcha soliqlar va majburiy to lovlardan ozod etilganligini e tirof
ʻ ʻ
e tgan holda, budjet tashkilotlarining tijorat faoliyatlarini davlat bundan keyin
ham rag batlantirib borishi maqsadga muvofiq;
ʻ
- budjet tashkilotida shunday muhitni yaratish kerakki, budjet tashkiloti
tomonidan ko rsatilayotgan xizmatlar natijasidan unda ishlayotgan ko p sonli
ʻ ʻ
xodimlarning shaxsiy manfaatlari emas, tashkilot manfaatlari ustuvor bo lishi
ʻ
lozim, deb hisblaymiz.
Ushbu xulosalarimizdan kelib chiqqan holda istiqbolda budjet
tashkilotlarini mablag larini shakllantirish va ulardan samarali foydalanishni
ʻ
tashkil etish bo yicha quyidagi tavsiyalarni berishni lozim topdi
ʻ m :
Birinchidan, davlat budjetini shakllantirish va uning mablag laridan
ʻ
foydalanish ustidan operativ nazoratni ta minlash maqsadida o z faoliyatlari
ʻ ʻ
50

bilan bog liq munosabatlar doirasida budjet tizimini boshqarish organlariʻ
doirasida integrallashgan axborot tizimlarini yaratish lozim.
Ikkinchidan, sog liqni saqlash tizimidagi muassasalarni aralash
ʻ
moliyalashtirish tizimiga erishish, ixtiyoriy tibbiy sug urtani keng joriy qilish,
ʻ
mavjud maxsus sug urta tashkilotlari orqali shartnomalar asosida sog liqni
ʻ ʻ
saqlash muassasasini qo shma moliyalashda ishtirokini rag batlantirish va
ʻ ʻ
yo lga qo yish
ʻ ʻ lozim.

51

Foydalanilgan manbalar ro yxati.ʻ
1. O zbekiston Respublikasining Budjet kodeksi (2013-yil 26-dekabr,
ʻ
O RQ-360-son qonuni).
ʻ
2. O zbekiston Respublikasining “2020-yil uchun O zbekiston
ʻ ʻ
Respublikasining Davlat budjeti to g risida”gi 2019-yil 9-dekabrdagi
ʻ ʻ
O RQ-589-sonli Qonuni.
ʻ
3. O zbekiston Respublikasi Prezidentining
ʻ “2022-2026-yillarga
mo ljallangan Yangi O zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to g risida”
ʻ ʻ ʻ ʻ
2022-yil 28-yanva r idagi PF-60-son Farmoni.
4. O zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Tibbiyot xodimlari
ʻ
mehnatiga haq to lashning takomillashtirilgan tizimini tasdiqlash to g risida”
ʻ ʻ ʻ
2005-yil 21-dekabrdagi 276-sonli qarori.
5. O zbekiston Respublikasi
ʻ Vazirlar Mahkamasining “Mehnat bozorida
mehnat munosabatlarini tartibga solishga doir qo shimcha chora-tadbirlar
ʻ
to g risida”
ʻ ʻ 2019-yil 6-sentyabrdagi 743-son qarori.
6. O zbekiston Respublikasi
ʻ Vazirlar Mahkamasining “Mehnatga haq
to lash yagona tarif setkasini yanada takomillashtirish to g risida” 2019-yil
ʻ ʻ ʻ
16-sentyabrdagi 775-son qarori.
7. O zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2014-yil 15-dekabrda
ʻ
2634-son bilan ro yxatga olingan “Budjet tashkilotlari va budjet mablag lari
ʻ ʻ
oluvchilarning xarajatlar smetasi va shtat jadvallarini tuzish, tasdiqlash va
ro yxatdan o tkazish tartibi to g risida”gi Nizom.
ʻ ʻ ʻ ʻ
8. Xalq deputatlari Shoyxontohur Shaharkengashining “Qibray
Shaharining
2022-yilgi mahalliy budjetini tasdiqlash to g risida” 2022-yilning 27-
ʻ ʻ
yanvarida gi VI -35-1-10-139-K/22-son qarori.
52

Moliya boshqarmasida amaliyot hisoboti

Sotib olish