• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 12000UZS
Размер 63.5KB
Покупки 1
Дата загрузки 14 Февраль 2024
Расширение docx
Категория История

Продавец

Kenjayev Kenja

Дата регистрации 27 Январь 2024

794 Продаж

Mustaqillik yillarida ilm-fan rivoji

faxrlanmay bo ladimi!ʻ Mashhur Ma mun akademiyasida kamolga yetgan Ibn Sino, Muso al ʼ Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy kabi yuzlab allomalar Sharq uyg onish ʻ davrining birinchi bosqichiga, Temuriylar davri tamaddunining yorqin vakillari — Mirzo Ulug bek, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur ʻ kabi olimlar ikkinchi yuksalish bosqichiga hissa qo shgani qiyos qilinsa, ʻ Uchinchi Renessans vakillari bugungi islohotlarning mevalaridan bahra olgan Yangi O zbekiston bolalari orasidan yetishib chiqsa, ne ajab! “deydi ʻ O’zbekiston Yoshlar ishlari agentligi direktori Alisher Sa’dullayev. 2 Yoshlarning ijodiy, intellektual va tadbirkorlik salohiyatini ro‘yobga chiqarish, innovatsion loyihalar va zamonaviy texnologiyalarni ishlab chiqarishga joriy qilish, iqtidorli talabalar, yosh olimlar va tadbirkorlarning innovatsion faoliyatini rag‘batlantirish uchun zarur shart-sharoitlar yaratilmoqda. O zbekistonning uzoq muddatli tanaffusdan so ng yana qayta Global ʼ ʼ innovatsion indeksi reytingida ro yxatga kiritilgani biz uchun asosiy va shu ʼ bilan birga muhim bo lgan o zgarishlardan biridir. Buni albatta ʼ ʼ respublikamizda olib borilayotgan islohotlarning, xususan shaffoflik va ochiqlik siyosati hamda innovatsion faoliyatdagi ijobiy o zgarishlarning ʼ natijalari deya e tirof etish mumkin. ʼ O zbekiston Respublikasi so nggi marotaba 2015 yil ushbu xalqaro ʼ ʼ reytingda 140 dan ortiq davlatlar ichida 122 o rinni egallagani ma lum. 2020 ʼ ʼ yilda O zbekiston 130 dan ortiq dunyo mamlakatlari ichida 93 o rinni ʼ ʼ egalladi. 2020 yilda 80 ta ko rsatkichlardan iborat bo lgan Global innovatsion ʼ ʼ indeks reytingida O zbekiston dunyo mamlakatlari ichida Institutsional ʼ rivojlanish (Institutions), Inson kapitali va ilmiy tadqiqot faoliyati (Human capital & research), Infratuzilma (Infrastructure), Bilim va texnologiyalar natijadorligi (Knowledge & technology outputs) va Ijodiy natijadorlik 14 xohish-istaklari inobatga olindi. Prezidentimiz sohada amalga oshirilayotgan ishlarni yanada takomillashtirish bo’yicha ota-onalar va o’quvchilarning fikrlarini inobatga olish, ular bilan «ochiq eshiklar» kuni kabi tadbirlar tashkil qilib, turli uchrashuvlar o’tkazish zarurligini alohida ta’kidladi. Bugun O’zbekiston barcha sohalarda tarixan qisqa muddat ichida ulkan yutuqlarni qo’lga kiritdi Mamlakatimiz o’zining mustahkam taraqqiyot yo’lidan dadil odimlab bormoqda .Xususan, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti rahnamo ligida yosh avlodni tarbiyalashga, ularning dunyoqarashini milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida shakllantirishga davlat siyosati darajasida alohida e’tibor qaratilmoqda. O’zbekistonda ta’lim tizimini tubdan isloh qilish, o’qitish sifati va mazmunini yangi bosqichga ko’tarish, malakali kadrlar tayyorlash ning zamonaviy mexanizmini yaratish, o’quv dasturlari va adabiyotlarini yangilashga qaratilgan islohotlar bosqichma-bosqich, tizimli ravishda amalga oshirilmoqda. Mamlakatimizda ta’lim-tarbiya sohasiga har yili sarflanayotgan xarajatlar yalpi ichki mahsulotga nisbatan 10-12 foizni tashkil etmoqda. Bu YUNESKOning mamlakatni barqaror rivojlantirishni ta’minlash uchun ta’limga yo’naltirilishi zarur bo’lgan investisiyalar miqdori bo’yicha tegishli tavsiyalaridan, ya’ni 6-7 foizdan qariyb 2 barobar ko’pdir Oliy o’quv yurtlari moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, talabalarning yashash sharoiti hamda ijtimoiy-maishiy ob`ektlar faoliyatini yaxshilash, oliy o’quv yurtlari hududlarini obodonlashtirish, jumladan, talabalar turar-joylarini tubdan ta’mirlash bo’yicha ham keng ko’lamli ishlar amalga oshirildi . Davlatimiz rahbarining 2020-yil 6 noyabrda qabul qilingan “Ta`lim- tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga oid qo`shimcha chora- tadbirlar to`g`risida”gi qarori oliy ta’lim muassasalari faoliyatini jahon andozalari darajasida tashkil etish, ularni zamonaviy darslik, o’quv-uslubiy qo’llanmalar, ilmiy laboratoriyalar bilan ta’minlashda muhim dasturi amal 25 (Creative outputs) kabi yo nalishlardagi indikatorlarda ijobiy natijalargaʼ erishganini ko rish mumkin. ʼ Shu o rinda, Global innovatsion indeks reytingda yetakchilik qilayotgan ʼ davlatlar, respublikamizga qo shni bo lgan va boshqa ayrim ʼ ʼ iqtisodiyotlarning ham 2020 yildagi erishgan natijalarini keltiramiz. Shveytsariya — 1-o rin, Rossiya – 47-o rin, Qozog iston – 77-o rin, ʼ ʼ ʼ ʼ Qirg iziston – 94-o rin, Tojikiston – 109-o rinni egallagan. ʼ ʼ ʼ 6 Ma lumki, O zbekiston Respublikasi Prezidentining PF-5544-sonli ʼ ʼ «2019-2021 yillarda O zbekiston Respublikasini innovatsion rivojlantirish ʼ strategiya to g risida»gi Farmonida asosiy vazifalardan biri etib 2030 yilga ʼ ʼ qadar respublikamizni Global innovatsion indeks baholash reytingida yetakchi 50 ta davlatlar qatoriga kiritilishi belgilangan . 3 Shu bilan birga, yosh iqtidor sohiblarini innovatsion tadbirkorlik sohasiga tizimli jalb qilish, iqtidorli yoshlarni ishbilarmonlar va yetakchi olimlar bilan hamkorlikda ish yuritishi uchun yagona tizim yaratish va shu asosda ilm-fan sohasida yosh kadrlar yetishtirish tizimining uzviyligini ta’minlash; Ishlab chiqarish sohasiga yuqori texnologiyalarni tatbiq etish va ilmiy tadqiqotlarga yoshlarni jalb etish talab etilmoqda. Bularning bari yoshlarni no’anaviy usullari orqali ilm-fan va innovatsiyalarga kengroq jalb etishning mexanizmi bo’lib, xizmat bo’lmoqda Prezident Sh.M. Mirziyoyev ta’kidlaganidek “Xomashyo va uni qayta ishlash bilan uzoqqa borib bo‘lmaydi. Qolaversa, ishlab chiqarishda qo‘shimcha qiymat olish uchun ham innovatsiyalar kerak. Shu bois ilm-fan taraqqiyotimizning muhim yo‘nalishi, tayanchi bo‘ladi”. 4 Yoshlarni ilm-fan bilan qamrab olishning yana bir muhim strategik 6 Saifnazarov, I., Muhtarov, A., Sultonov, T., Tolibov, A. (2020) Religious tolerance, unity of knowledge and faith issues highlighting in Imam Bukhari Hadiths. International Journal of Advanced Science and Technology 29 (5), pp. 1846-1853. 15 - soliqlarni tartibga solish, ya’ni ilmiy tadqiqotlarga sarf qilinayotgan kapital mablag’larga amortizatsiya va soliq imtiyozlarining qo’llanishi; - ilmiy tadqiqotlarni tashkil qilish, fundamental va amaliy izlanishlarni bir- biriga mosligini ta’minlash. Ilmiy salohiyat imkoniyati mavjud institut va universitetlarning kadrlar bilan ta’minlanishi hamda moddiy resurslarni shakllantirishga shart-sharoit yaratish; - iqtisodiy regionlarda, viloyatlarda ham muayyan darajadagi ilmiy ishlarni olib borishni tashkil qilish; mahalliy byudjetdan moliya resurslarini ajratish va boshqalar. Bu ikki rag’batlantirishning bevosita usuli bugungi kunda ustuvor bo’lishi, uni hukumatning keng qo’llashi maqsadga muvofiqdir. Bugungi kunda bevosita rag’batlantirish usulining keng qo’llanishi va mablag’larning kichik va o’rta tadbirkorlik shakllariga, ilmiy- amaliy assotsatsiyalarga ajratilishi ilmiy tadqiqotlar ko’lami va samarasini oshirishga sabab bo’ladi. Ilmiy tadqiqotlar borasida respublika hukumati oldida turgan muhim vazifa – ilm-fan sohasida ish olib boruvchi kichik va o’rta tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlashdir. Ilmiy tadqiqotlar sohasidagi kichik va o’rta tadbirkorlik respublika iqtisodiyotida muhim o’rin tutishi lozim. Ishlab chiqarish tizimini bozor kon’yukturasi asosida zudlik bilan qayta ko’rib chiqish lozim. Chunki yuqori malakali xodimlar bilan ta’minlangan va boshqa xususiyatga ega bo’lgan kichik va o’rta korxonalar katta kompaniyalardan yangiliklarni tez sur’atlarda joriy qilish bilan farqlanadi. Shu bilan birga, ularda yetarli darajada rivojlangan ilmiy ishlab chiqarish imkoniyatlarining cheklanganligi, ilmiy tadqiqotlarni amalga oshirish uchun zarur moliyaviy resurslarning yetishmasligi ularning zaifligidan dalolat beradi. Bunday kichik va o’rta korxonalarning raqobat kurashiga dosh bera olmasligi aniqdir. Demak, bunday ilmiy tadbirkorlik faoliyatini qo’llab- quvvatlash, ularni yangiliklarni joriy etishdagi faolligini oshirish, respublikada innovatsion jarayonlarni kuchaytirishga, kichik va o’rta tadqiqot 19 kenglik, huquqiy madaniyat, innovatsion fikrlash, mehnatsevarlik kabi tayanch kompetensiyalar bilan mustaqil hayotga kirib borishlari uchun zarur shart-sharoitlar Buning uchun ularning hayoti va faoliyatiga oid badiiy asarlar, kinofilmlar, teatr asarlari, hujjatli filmlar yaratish zarur. Ularning portretlari maktab, kollej, litsey, oliy ta‘lim muassasalari, ishlab chiqarish korxonalari, madaniyat saroylari, kutubxonalar, kino va konsert zallari foyelarida, xatto metro bekatlarida b о ’lsa, yosh avlodga о ’rnak olish, taqlid qilish, intilish uchun imkoniyatlar yaratgan b о ’lar edik. Mamlakatimizning Birinchi Prezidenti Islom Karimov о ’z paytida ijod ahliga kino, televideniye va teatrlarimizda zamonamiz qahramonlari obrazlarini yaratish t о ’g’risida nihoyatda zarur k о ’rsatmalar bergan edi. Lekin, afsuski, bu vazifa k о ’ngildagidek bajarilmadi. Chunki farzandlarimiz о ’zimizning milliy qahramonlarimizni bilmasa, u holda, chetdan ―qahramon izlab topadi. U topgan ―qahramon banklardagi seyflarni ochib, pul о ’maradigan о ’g’rimi, odam о ’ldirishdan tap tortmaydigan ashaddiy kallakesarmi, insonlarning mabdag’larini turli zamonaviy usullar bilan о ’zlashtiradigan firibgarmi, bunisi endi bizga noma‘lum. Aytishadiku, agar biz о ’z farzandlarimizni о ’zimiz tarbiyalamasak, ularni ―tarbiyalovchilar bir zumda topiladi. 4 1.2.Yoshlarni ilm-fan va innovatsiyalarga qiziqtirishning noan’anaviy usullari Bugun dunyoda aholining eng katta qismi bo’lgan yoshlarni qo’llab quvvatlash, ularni yod g’oyalar va tahdidlardan asrash kun tartibidagi dolzarb masala hisoblanadi. Kelajak avlodni ilm-fan va innovatsiyalarga yanada kengroq jalb etish zamonaviy taraqqiyotining muhim tendensiyalaridan biridir. Shu bois yoshlar masalalari davlat siyosati darajasiga ko’tarilganligi ayni haqiqat. O’zining 4 Ramatov, J.S., Baratov, R.O‘., Sultanov, S.H., Kushakov, 10 mahsulot ko’rinishini ifodalaydi. Shuningdek, u amaliy faoliyatda foydalaniladigan yangi yoki takomillashgan texnologik jarayonni bildiradi. Innovatsiyaning ilmiy tadqiqot va an’anaviy ishlab chiqarishdan farqi shundan iboratki, u avvalo, ilmiy-texnika yangiligidir, amaliyotda qo’llana bilishi kerak, ya’ni sanoat, qishloq xo’jaligi, ta’lim, tibbiyot va boshqa sohalarda foydalanilishi lozim. Mahkama, vazirlik va korxonalarning ilmiy tadqiqotlar uchun ajratgan moliyaviy resurslari o’ta cheklangan bo’lib, umumiy hajmda respublika byudjetining 1-2 foizidan oshmagan. Aksincha, bu davrda Yaponiya konstitutsiyasiga muvofiq “Harbiy maqsadlar uchun sarflanadigan davlat byudjeti xarajatlari mamlakat YaIMning 1%dan oshiq bo’lishi mumkin emas”ligi aytib o’tilgan. Ilm-fan taraqqiyoti uchun davlat quyidagi bevosita chora-tadbirlarni amalga oshirishi lozim. - ilmiy jamolar imkoniyatiga mos buyurtma, shartnoma, kontrakt va dasturlarni topshirish; - davlat byudjetidan dotatsiya ajratish; - kredit imtiyozlarini berish, innovatsiya banklari orqali to’la yoki qisman qaytarilmaydigan qarzlar berish; - turli grantlar, kafolatlar berish, ilmiy tadqiqotlar uchun mo’ljallangan moliyalarning 50 foizinigina qoplash va boshqalar. Bilvosita rag’batlantirishning maqsadi yangiliklarni keng ko’lamli o’zlashtirishga qaratilgan. Odatda, bunday rag’batlantirishga asoslangan tadqiqotlar davlatning maqsadli dasturlari bilan bog’langan hamda fan- texnika yutuqlarini ishlab chiqarishga joriy qilish, mahsulot assortimentini yangilashga, fan talab tarmoqlarning raqobatdoshlik darajasini oshirishga qaratiladi. Bilvosita rag’batlantirishga uning quyidagi shakllari kiradi: 18 Xulosa Xulosa qilib aytganda, ta‘lim-tarbiya — kelajak, hayot-mamot masalasi. Shu bois, bu sohadagi islohotlarni kechiktirishga haqqimiz yo’q. Zero, mamlakatimiz aholisining 64% yoshlar tashkil etar ekan, ularni Yurtimizdagi yangilanish jarayonlari va islohotlar davrida yoshlarni millat, ona Vatanga muhabbat va ularning taqdiriga befarq bo`lmagan hamda o`z ajdodlariga munosib zamonaviy yoshlar etib ulg`aytirish maqsadida ta‘lim sohasiga alohida e‘tibor qaratilmoqda, chekka hududlarda ham zamon talablariga mos maktablarning barpo etilishi, shuningdek, iste‘dodli o’quvchilarni rag’batlantirish borasidagi keng ko’lamli ishlar samarasi bugun erishilayotgan natijalar, yutuqlarda o’z ifodasini topmoqda. Darhaqiqat, yangilanayotgan О ’zbekistonda kelajagi negizi bu yuksak marralarni ko‘zlab katta yo‘lga chiqqan, Uchinchi Renessans poydevorini barpo etayotgan biz yoshlarmiz. Shunday ekan, hozirgi kundagi Prezidentimiz tomonidan yaratilayotgan imkoniyatlar va islohotlardan foydalangan holda barchamiz yagona maqsad yo‘lida vijdonan ishga kirishsak, albatta, zafar biz tomonda bo‘ladi. Iqtidorli yoshlarning tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash borasida amalga oshirilayotgan ishlarni yanada jonlantirish, mamlakat ilm-fanining xalqaro miqyosdagi raqobatbardoshliligini ta’minlash, mavjud ilmiy maktablar salohiyatini yanada mustahkamlash hamda ularning innovatsion salohiyatini rivojlantirish maqsadida 2019-yilning 30-avgust sanasida” Yoshlarni ilm-fan sohasiga jalb etish va ularning tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-4433 son O’zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori qabul qilindi. O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi, Fanlar 28 kreativ fikrlashi va tahlil qila olish qobiliyati shakllantirish uzoq fazodagi yoki kelajakdagi orzu emas. Insonni maqsad sari harakatlari yetaklaydi. Mamlakat aholisining katta qismi bo’lgan yoshlar o’z sohalarining yetuk mutaxassislari bo’lib yetishishi, xorijiy tillarni puxta bilishi, axborot texnologiyalarini chuqur bilishi qabul qilinayotgan qonun hujjatlari va davlat dasturlari, amalga oshirilayotgan islohotlar jarayonlarida munosib ishtirok etishi va faol fuqarolik pozitsiyasiga ega bo’lishi yoshlarning mas’uliyatini yanada oshiradi. 1. Talaba-yoshlarning axborot texnologiyalari va kompyuter savodxonligini yanada oshirish, ularni innovatsiyalarga bo’lgan qiziqishini oshirish maqsadida har bir oliy ta’lim muassasasida yoshlarni innovatsiyalarga yo’naltiradigan, ilg’or g’oyalari va startup loyihalarini qo’llab quvvatlaydigan zamonaviy texnologiyalar bilan maxsus jihozlangan Innovatsiya markazini tashkil etish; 2.Yoshlarni ilm-fan bilan yanada kengroq qamrab olish, ilmga oid bo’lgan masalalarni yoshlar o’z qarashlari, mustaqil fikrlash va noan’anaviy ravishda kreativ tahlil qila oladigan bo’lajak yosh olimlarni qo’llab quvvatlash maydonini yaratish, ya’ni Talabalar ilmiy kengashini tashkil etish; 3. Nazariyani amaliyot bilan uyg’unlashtirish maqsadida ijtimoiy- gumanitar fanlarda taxsil olayotgan talabalarni o’z mutaxassisliklari bo’yicha olayotgan nazariy bilimlarini amaliy ko’nikmalar bilan mustahkamlash uchun har haftaning bir kunida amaliy tajriba mexanizmini yaratish. 4. Ta’lim jarayonida o’quvchi-talabalarning ijodiy va tadqiqotchilik qobiliyatini shakllantirishning ta’sirchan mexanizmini ishlab chiqish va milliy ta’lim tizimga joriy qilish. Xulosa qilib aytganda, hammaga yashash uchun har kuni 24 soat beriladi. Hayot mana shu- bizga berilgan lahzalar sarhisobi. Tog’ri, u qisqa. Ammo 31 tizimiga nisbatan katta o’zgarishlar paydo bo’ldi, yoshlarimiz o’rtasida esa bilim olishga bo’lgan intilish va qiziqish kuchaydi. Bugun iqtidorli yoshlarimiz yurtimizdagi yangi, eng zamonaviy talablar asosida faoliyat yuritayotgan tarmoqlarda murakkab texnologiyalarni boshqarmoqda, ilm-fan, madaniyat, sport sohalarida ulkan yutuq va marralarni qo’lga kiritmoqda Bu ham bo’lsa – davlatimiz rahbari va hukumatimizning zamon bilan hamnafas ish yuritishi, ta’lim-tarbiya tizimiga bo’lgan beqiyos g’amxo’rligi va keng ko’lamli ta’lim islohotlari jarayoniga alohida e’tibor berib kelayotganligining samarasidir .Zotan, har bir mamlakatning buguni va kelajagi, tom ma’noda, ta’lim tizimining qay darajada rivojlangani, yosh avlodni tarbiyalash uchun yaratilgan shart-sharoitlar bilan belgilanadi. 27 Mustaqillik yillarida ilm-fan rivoji. Mundarija: Kirish ............................................................................................................................................................ 2 I.Bob.Mustaqillik yillarida ilm-fan rivoji. ...................................................................................................... 4 1.1.Yangi О‘zbekistonda ilm-fan sohasida amalga oshirilayotgan ishlohotlar ............................................. 4 1.2.Yoshlarni ilm-fan va innovatsiyalarga qiziqtirishning noan’anaviy usullari .......................................... 10 II.Bob.Ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohasidagi islohotlar ................................................................................ 16 2.1.Ilm-fan taraqqiyoti innovatsion iqtisodiyot asosi sifatida .................................................................... 16 2.2.Ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohasidagi islohotlar .................................................................................... 24 Xulosa ........................................................................................................................................................ 28 Foydalanilgan adabiyotlar .......................................................................................................................... 33 1 O‘zbekiston Milliy universiteti va Samarqand davlat universitetini mamlakatimiz oliy ta’lim muassasalarining flagmaniga aylantirish; Respublikadagi kamida 10 ta oliy ta’lim muassasasini xalqaro e’tirof etilgan tashkilotlar (Quacquarelli Symonds World University Rankings, Times Nigher Education yoki Academic Ranking of World Universities) reytingining birinchi 1 000 ta o‘rindagi oliy ta’lim muassasalari ro‘yxatiga, shu jumladan O‘zbekiston Milliy universiteti va Samarqand davlat universitetini birinchi 500 ta o‘rindagi oliy ta’lim muassasalari ro‘yxatiga kiritish nazarda tutilgan. 7 Biroq respublikamizda nom qozongan oliygohlar soni yetarlicha topiladi. Xalqaro reytinglarda ularning pozitsiyasini sezilarli ravishda oshirishga ehtiyoj bor. Chunki o’z obro’yiga ega oliygohlarimiz faqat va faqat mamlakatimizda shuhrat qozongan. Ammo “Nobel” mukofoti laureatlarini yetishitirish u yerda tursin, nufuzli nobelchi olimlar milliy oliy ta’lim jarayonlarida ishtirok etishmaydi. Amerika, Buyuk Britaniya, Germaniya singari mamlakatlarda “Nobel” mukofoti laureatlari bir qancha bo’lib turgan bir davrda bunday noyob salohiyat egalaridan bitta ham yurtimizda topilmayotganligi sohada mas’uliyat bilan qilinishi kerak bo’lgan ishlar borligini ko’rsatadi. Innovatsiyalar keng kirib kelgan, ilm-fan rivojlangan jamiyatda yuksak iqtidor sohiblarini kamol toptirish hamisha xalqning turmush tarzini yaxshilab, uning porloq kelajagiga xizmat qilgan. Shunday ekan, O’zbekistonni ilm-fan o’chog’iga aylantirish, “Milliy tiklanishdan milliy yuksalish sari” g’oyasining bosh maqsadidir. Sharqda “ O’zini bilgan avliyo bo’lar”,degan hikmat bor. Mavlono Jaloliddin Rumiy insonnning buyuk bir mo’jiza ekani va uning jismida hamma narsa yozilganini aytganlar. Bugungi ilm-fan esa buni o’zicha izohlaydi. Hayotimizga daxldor eng mo’jizaviy kashfiyot shuki, biz ong- shuurimizni boshqarish orqali hayotda har qanday marrani zabt etishimiz mumkin. Bundan aytish mumkinki, yoshlarimizning o’ziga xos nostandart 30 I.Bob.Mustaqillik yillarida ilm-fan rivoji. 1.1.Yangi О ‘zbekistonda ilm-fan sohasida amalga oshirilayotgan ishlohotlar Bugun jahon miqyosida yurtimiz haqida s о ’z ketganda ―yangi О ’zbekiston iborasi tilga olinmoqda. Bu keyingi yillarda taraqqiyotning mutlaqo yangi bosqichiga qadam q о ’yganimiz, erishayotgan zalvarli yutuqlarimizning e‘tirofidir. О ’zbekiston Respublikasi mustaqilligining 29 yilligi munosabati bilan Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev tantanali tabrik nutqida taraqqiyotimizning maqsadi Uchinchi Renessans b о ’lishi lozimligini ta‘kidladi. Xalqimizning ulug’vor qudrati j о ’sh urgan hozirgi zamonda О ’zbkistonda yangi bir uyg’onish – Uchinchi Renessans davriga poydevor yaratilmoqda, desak, ayni haqiqat b о ’ladi. Haqiqatan tarixan olganda biz ikki Renessansni boshdan kechirdik: 1. IX-XII asrlarda Markaziy Osiyoda M о ‘g‘ullar istilosigacha b о ‘lgan davr, u al-Xorazmiy, Forobiy, Beruniy, Ibn Sino kabi qomusiy olimlar, astranom al-Farg’oniy, Buxoro tarixchisi Narshaxiy, Ibn Sino kabi qomusiy olimlar, astronom al-Farg’oniy, Yusuf Xos Hojib kabi buyuk daholar, buyuk muhaddislar – Buxoriy, Termiziy, Mutakallimlar – Moturidiy va Abul Muin Nasafiy hamda boshqa atoqli dunyoviy va diniy allomalar shuuri olamni yoritishi bilan bog’liq. 2. Ikkinchi Renessansi XIV asr oxirgi choragi – XVI asr birinchi choragi Sohibqiron Amir Temur va temuriylar sulolasi 1,5 mln.kv. kilometr territoriyada hukmronlik qilgan (XIV-XVI asrlar) davriga t о ’g’ri keladi. Mirzo Ulug’bek, G’iyosiddin Jamshid al-Koshiy, Qozizoda Rumiy, Ali Qushchi, Abdurahmon Jomiy, Lutfiy, Nizomiddin Mir Alisher Navoiy, Husayin Voiz Koshifiy, Kamoliddin Begzod kabi buyuk me‘morlar, 4 akademiyasi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi hamda O‘zbekiston yoshlar ittifoqining: O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi huzurida Yoshlar akademiyasini yuridik shaxs maqomisiz tashkil etish; Yoshlar akademiyasiga rahbarlikni O‘zbekiston Respublikasi innovatsion rivojlanish vazirining birinchi o‘rinbosariga yuklash; Yoshlar akademiyasiga o‘zlarining innovatsion loyihalari va g‘oyalariga ega iqtidorli yoshlar va talabalar, 40 yoshgacha bo‘lgan olimlar va tadbirkorlardan tashkil topgan jamoalarni tanlov asosida qabul qilish to‘g‘risidagi muhim vazifalar belgilab berildi. 6 Ushbu jarayonlar zamonaviy sharoitlar yaratish asosida yoshlarni noan’anaviy usullar bilan ilm-fan va innovatsiyalarga qiziqishini oshirib, tom ma’noda yoshlar Uchinchi Renessans drayveri bo’lishiga zamin yaratadi. Shuningdek, 2019-yilning 8-oktabrida davlatimiz rahbari tomonidan imzolangan yani bir muhim hujjat “O‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida” gi PF-5847 son farmoniga ko’ra Oliy Ta’lim sohasida bir qator asosiy vazifalar belgilab berildi. O‘zbekiston Respublikasida oliy ta’limni tizimli isloh qilishning ustuvor yo‘nalishlarini belgilash, zamonaviy bilim va yuksak ma’naviy-axloqiy fazilatlarga ega, mustaqil fikrlaydigan yuqori malakali kadrlar tayyorlash jarayonini sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqish, oliy ta’limni modernizatsiya qilish, ilg‘or ta’lim texnologiyalariga asoslangan holda iqtisodiy tarmoqlar va ijtimoiy sohalarni rivojlantirish maqsadida: Oliy ta’lim sohasida davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish, hududlarda davlat va nodavlat oliy ta’lim muassasalari faoliyatini tashkil etish asosida oliy ta’lim bilan qamrov darajasini 50 foizdan oshirish, sohada sog‘lom raqobat muhitini yaratish; 29 tug‘diruvchi sohalar, faoliyat va xizmat ko‘rsatuvchi tarmoqlar majmui tushuniladi. Fanning rivojlanishi va ilmiy izlanishlarning samarasi mana shu infratuzilmaning holati, elementlarining samarali faoliyati bilan belgilanadi. Ilmiy infratuzilma o’z tarkibiga quyidagi elementlarni qamrab oladi; ta’lim tizimi, ya’ni ilmiy kadrlarni tayyorlash, malakasini oshirish va qayta tayyorlash sohasi; ilmiy tadqiqot, izlanishlarning moddiy va infarmatsion ta’minlanishi; moliyaviy sarmoyalarni ajratish va shu kabilar. Ob’ektiv, real ilmiy infratuzilmaning yaratilishi orqali davlatning fan-texnika siyosati vositasida vazirlik, qo’mitalar va maxkamalar faoliyati bilan fan-texnika taraqqiyotini qo’llab-quvvatlashga, ilmiy yo’nalishlarni tanlash, ular samarasini oshirishga e’tibor ortadi. O’zbekistonda innovatsion iqtisodiyotni shakllantirish, bilimlar iqtisodiyoti uchun zarur bo’lgan resurslarni jamg’arish bo’yicha ko’p tadqiqotlar amalga oshirilmoqda. Iqtisodchi olimlardan F.Egamberdievning fikri ham e’tiborga molik. Uning fikricha, “innovatsiya (yangiliklarni kiritish) ilmiy va ijodiy faoliyatning pirovard natijasi bo’lib, u bozorda sotiladigan yangi yoki bo’lmasa amaliy faoliyatda foydalaniladigan yangi yoki takomillashtirilgan texnologik jarayonda mujassamlanadi.” Bugungi kunda ilmiy va injener kadrlar yana bir muhim talabga javob bera oladigan bo’lishlari lozim. Bu ulardagi chuqur iqtisodiy tayyorgarlikdir. Iqtisodiy bilimlarni o’rganish ilm ahliga ilmiy-texnik g’oyalarni ishlab chiqarishga joriy qilishda foydalaniladigan moddiy, moliyaviy hamda intellektual resurslarning qimmatini tushunib yetishga xizmat qilishi, ulardan samarali foydalanish esa rivojlanayotgan respublika sanoatining bugungi va ertangi ehtiyojlariga javob berishi lozim. Ilmiy faoliyat bilan shug’ullanuvchi kadrlar ilmiy tadqiqotlar natijalarini amaliyotga tatbiq etganlarida ba’zi salbiy oqibatlarga duch keladilar. Masalan, qishloq xo’jalik zararkunandalari bilan kurashishning aviaximik 22 qadriga yetib, o’tkinchi hayotning mohiyatini tushunib oqilona yashalsa, bu- bir marta huzurlanib yashash uchun yetarli fursat. Garchi hayot yillar bilan o’lchansa ham, biz umr deganda baxtli daqiqalar, go’zal xotiralarni eslaymiz. Aytishadi-ku, bir kunlik umrda ham bir asrlik hayot kechirsa bo’ladi. Buning uchun umrga munosib bo’lish kerak. 32 o’tmoqdamiz. Bu bejiz emas, albatta. 1 Milliy taraqqiyotimizning yangi davrida xalqmizda yangicha dunyoqarashni shakllantirish, ayniqsa, yoshlarni milliy yuksalish g’oyasi atrofida birlashtirish, ularni ilm-fan yutuqlari hamda raqamli texnologiyalar bilan qurollantirish orqali kuchli fuqarolik jamiyatini shakllantirishda dastur-ul amal bo’lib xizmat qiladi. 5 Haqiqatan ham, uzoqni ko zlagan har qanday rejaning asosini sifatliʻ ta lim tashkil etadi. Ko hna Xitoy mutafakkiri Konfutsiy: “Agar rejangiz bir ʼ ʻ yillik bo lsa, sholi eking, o n yillik bo lsa, daraxt eking, yuz yillik bo lsa – ʻ ʻ ʻ ʻ bolalaringizga ta lim bering”, deya bejiz ta kidlamagan. Kelajakda kutilgan ʼ ʼ “hosil”ni yig ish uchun O zbekistonimizda hozirdan keng imkoniyatlar ʻ ʻ yaratilyapti, yoshlarni ilm-u ma rifatga rag batlantirish, ilm egalarini ʼ ʻ qadrlashga qaratilgan tizim shakllantirilyapti. O z navbatida, yoshlar ham shaxsiy rivojlanishi uchun motivatsiya ʻ manbalarini o zlari topa bilishi kerak – u kitob yoki kinoasar, sport va ʻ sayohat bo lsin. Imkoniyat yaratilsa o qiyman, deydigan emas, har qanday ʻ ʻ vaziyatda ham bilim olish va rivojlanishga harakat qilaman deydigan yigit- qizlarimiz safi kengayishi uchun butun bir boshli millat mas’ul bo’lishi lozim. Biz yashab turgan shu muqaddas zaminda Uyg onish – Renessans ʻ boshlangan paytlar Yevropa hali g aflat uyqusida bo lganini ko pchilik ʻ ʻ ʻ yoshlar bilmasa kerak. Bu tarixiy haqiqatni Yevropaning yetuk olimlari tan olganini ham bilmaydiganlar bordir balki. Har qalay, atoqli nemis sharqshunosi Adam Mesning “Musulmon Renessansi”, akademik Nikolay Konradning “Sharq Renessansi” konsepsiyasi osmondan tushgan emas. Agar “Die Renaissance des Islams” kitobini ushbu mavzudagi bosh manba deb hisoblaydigan bo lsak, Adam Mesdek buyuk olim fundamental tadqiqotini ʻ yaratishda ulug vatandoshimiz Beruniyning ilmiy merosiga tayanganidan ʻ 5 Fayzulla Abdullaevich., Valiev, L.A., & Xasanov, M.N. (2022). HOZIRGI DAVRDA IJTIMOIY ADOLAT 13 shakllarining iqtisodiy rivojlanishiga qo’shayotgan hissalarini oshirishga imkoniyat yaratadi. Yuqorida qayd etilgan yo’nalishlar sohasida samarali ish olib borilsa, ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirishga, ularni natijalarini ishlab chiqarishga joriy qilishga keng imkon tug’iladi. Bu sohada davlatning o’rni muhim bo’lib, fan va texnika sohasida u olib borgan siyosat natijalari oxir oqibatda respublikadagi litsenzion balans-foydalanilayotgan milliy va xorijiy patentlar nisbati bilan belgilanadi. Ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish va ularni davlat tomonidan qo’llab quvvatlanishiga to’sqinlik qiluvchi omillar ham mavjud. Ular doirasiga xususiy mulkchilik, raqobat kurashi, tijorat siri va boshqalar kiradi. Bu omillar fan-texnika taraqqiyoti yutuqlaridan to’la foydalanish imkoniyatini cheklaydi. Yuqorida qayd etilgan ilm-fan va texnikani rivojlantirish yo’lidagi to’siq va muammolar vaqtinchalik bo’lib, so’ngi yillar maboynida bu borada ayrim yutuqlar qo’lga kiritilmoqda. Innovatsion rivojlantirish vazirligi respublikada yuzaga kelgan holatni chuqur tahlil qilib, yillar davomida misqollab to’plagan ilmiy salohiyatini saqlab qolish, olimlar uyushmalari kuchini respublikaning ravnoqi yo’lidagi muammolarini hal etishga yo’llash maqsadida ilmiy va boshqa muassasalarning jamoalari bilan birgalikda respublikamiz ilmiy texnik siyosatining yaqin kelajakka mo’ljallangan konsepsiyasini ishlab chiqdi. Bu konsepsiyaning asosini quyidagilar tashkil qiladi. 1. Fanni davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash, ilmiy-texnik imkoniyatlarni saqlash, fanni kelajagi bormi yoki yo’qmi kabi shubhalardan holi tarzda qo’llab-quvvatlashdan voz kechish. Ilmiy muassasalar va ilmiy izlanishlarga tanlov prinsipi nuqtai nazaridan yondashish. Fan-texnika sohalarida bozor munosabatlarini keng joriy etish. 20 bo’lmoqda. Yosh avlodga jahon talablari darajasida zamonaviy ta’lim-tarbiya berish, ilg’or o’qitish uslublarini joriy etish, yangi ilm dargohlari faoliyatini yo’lga qo’yish, qisqacha aytganda, o’sib kelayotgan yosh avlodni barkamol etib voyaga yetkazish bugungi islohotlardan ko’zda tutilgan pirovard maqsaddir. Qolaversa, bugungi kunda malakali professor-o’qituvchilarni tayyorlash, qayta tayyorlash va tajribasini oshirish, pirovardida yosh avlodni har tomonlama yetuk qilib tarbiyalash hayotiy zaruratga aylangan. Mamlakatimizda keying yillarda ta’lim tizimida zamon talablaridan kelib chiqib keng miqyosli islohotlar amalga oshirilmoqda. Maktabgacha ta’lim tizimiga alohida e’tibor qaratilishi, xalq ta’limi sohasidagi o’zgarishlar, oliy ta’limdagi yangilik va qulayliklar, ilmiy tadqiqotchilarning davlat tomonidan qo’llab-quvvatlanishi yurtimizda intellektual salohiyatli avlodni kamolga yetkazish va mamlakat qudratini oshirishga qaratilgan .Lekin o’zgarish va yangiliklar osonlikcha kechayotgani yo’q, Chunki bu tadbirlarning amalga oshishi nihoyatda kata mablag’,professional mutaxassis- kadrlarga ehtiyoj tug’diradi Shuningdek, shu paytgacha tizimda to’planib qolgan muammolarni birdaniga hal etish ham imkonsiz Ikkinchi tomondan esa qachon bog’chada xorijiy tillarni o’rganib, boshlang’ich va o’rta maktabda zamonaviy bilimlarni o’zlashtirgan yoshlar oliy maktabga keladi, deb kutib o’tirishimizni shiddat bilan o’zgarib borayotgan vaqt ham, jamiyat ham kechirmaydi. Davlatimiz rahbarining Janubiy Koreya, Angliya, Yaponiya, Xitoy, Rossiya va boshqa mamlakatlarning nufuzli mutaxassislarini ta’lim jarayoniga jalb qilish, yurtimizda xorijiy mamlakatlar universitetlarining filiallarini ochish,yoshlarimiz ning xorijda malaka oshirishi yoki o’qishi uchun imkoniyat yaratishga alohida e’tibor qaratishining boisi ham shunda. Xulosa qilib aytganda, eng muhimi, xalqimiz ongida ta’lim-tarbiya 26 8. Ismoil Saifnazarov, & Sirojbek Habibullaevich Sultanov (2022). IJTIMOIY ADOLATNI MUSTAHKAMLAShDA IJTIMOIY TADBIRKORLIKNI USTUVOP JIHATLAPI. Academic research in educational sciences, 3 (TSTU Conference 1), 71-76. 9. 6. Umarova R. Sh., Abdukarimova G. B., Tuxtaboev E. A. Vklad Abu Rayxana Beruni v razvitie filosofii Blijnego, Srednego Vostoka i mirovoy nauki //Problem ы nauki. – 2019. – №. 12 (48). – S. 65-66. 10. Aripov, N., Kamaletdinov, S., Tokhirov, N., & Abduraxmanova, Z. (2022). Simulation Modeling of Train Traffic Based on GIS Technologies. European Journal of Life Safety and Stability (2660-9630), 16, 73-82. 13. J. S. Ramatov, L. A. Valiev, & M. N. Xasanov (2022). 34 2019-2021 yillarda mutlaqo yangi mazmun va shakldagi 14 ta Prezident maktabi, 9 ta Ijod maktabi ish boshladi. Oliy ta‘limni rivojlantirish uchun 2022-yil xolatiga k о ’ra oliy о ’quv yurtlari soni 162 taga yetgan, jumladan, 30 ta nufuzli xorijiy universitetning filiallari xamda 25ta nodavlat oliy о ’quv yurtlari . Yetakchi xorijiy universitetlar bilan hamkorlikda 141 ta q о ’shma ta‘lim dasturi b о ’yicha kadrlar tayyorlash y о ’lga q о ’yildi. Oliy ta‘lim muassasalariga 2021-2022- о ’quv yilida jami 808,4 nafar talaba о ’qishga qabul qilindi. Amalga oshirayotgan islohotlarimiz jahon hamjamiyati tomonidan munosib baholanmoqda. Xususan, dunyodagi nufuzli nashrlardan biri – ―Economist jurnali О ’zbekistonni 2019 yilda islohotlarni eng jadal amalga oshirgan davlat Yil mamlakati deb e‘tirof etdi. Buyuk Britaniyaning Times Higher Education agentligi tomonidan e‘lon qilingan ―World University Rankings – 2023 reyting natijalariga k о ’ra, bu yil respublikaning yana 18 ta oliy ta‘lim muassasasi «reporter» maqomida qayd etildi. Bu bilan Top-1000 talik reytingdan joy olish uchun da‘vogarlar о ’tgan yilgi 10 tadan 28 taga yetdi. Taraqqiyot strategiyasi loyihasiga k о ’ra, kelgusi 5 yilda maktabgacha ta‘limdagi qamrov darajasini 62 foizdan 80 foizga yetkazish rejalashtirilmoqda. 2026-yilga kelib esa 6 yoshli bolalarni 100 foiz maktabgacha tayyorlov tizimi bilan qamrab olish kutilmoqda. Buning uchun esa 7 mingdan ortiq nodavlat muassasalarni qurish, 160 mingdan k о ’proq kadrlar malakasini oshirish maqsad qilingan. Oliy ta‘limda yoshlar uchun barcha qulayliklar joriy etilmoqda. Shuning uchun maktab bitiruvchilarini oliy ta‘lim bilan qamrab olish darajasini 2020 yilda 25 foizga va kelgusida 50-60 foizga yetkaziladi. S о ’nggi 4 yilda mamlakatimizda 43 ta yangi oliy ta‘lim muassasasi tashkil etilib, ularning soni 121 taga yetdi. 2022-2023 yili oliy о ’quv yurtlariga kirish uchun 1,2 millionga yaqin yoshlarimiz hujjat topshirdi (2020 yilda salkam 1,5 million). 7 uchun zarur ijtimoiy malaka hamda fazilatlarni yoshiga mos, bosqichma- bosqich shakllantirishdan iborat. Uzluksiz ma‘naviy tarbiya Konsepsiyasi quyidagi bosqichlarni qamrab oladi: -birinchi bosqich — oilalarda (ikki davr asosida: birinchi davr — homila davri, ikkinchi davr — bola tug’ilganidan 3 yoshgacha b о ’lgan davr); -ikkinchi bosqich — maktabgacha ta‘lim 3 — 6 (7) yoshgacha b о ’lgan davr; -uchinchi bosqich — umumiy о ’rta ta‘lim tizimida (ikki davr asosida: birinchi davr — 7 (6) — 10 yosh boshlang’ich sinf, ikkinchi davr — 11 — 17 yosh о ’rta va yuqori sinflar); -t о ’rtinchi bosqich — ishlab chiqarishda faoliyat k о ’rsatayotgan va band b о ’lmagan yoshlar, shuningdek, о ’rta maxsus kasb-hunar va oliy ta‘lim muassasalari tizimida (ikki davr asosida: birinchi davr — о ’rta maxsus kasb- hunar va oliy ta‘lim bilan qamrab olinmagan, shuningdek, ishlab chiqarishda faoliyat k о ’rsatayotgan va band b о ’lmagan yoshlar — 17 — 30 yosh, ikkinchi davr — о ’rta maxsus kasb-hunar, oliy ta‘lim muassasalarining о ’quvchi-talabalari 15 — 22 (24) yosh). Tarbiya va ta‘limni bir-biridan alohida ajratib b о ’lmaydi, bu ikki jarayon о ’zaro uyg’un, uzluksiz asosda tashkil etilgandagina odobli, axloqiy fazilatlarga ega, yuksak ma‘naviyatli, shu bilan birga bilimdon, zukko, ruhan va jismonan sog’lom, keng dunyoqarash va tafakkurga ega, zamonaviy kasb- hunar egasi b о ’lgan vatanparvar yoshlarni yetishtirib beradi. Konsepsiyaning joriy qilinishi uzluksiz ma‘naviy tarbiya jarayonining tizimli tashkil etilishiga, tarbiya sohasining ilg’or innovatsion texnologiyalar asosida takomillashuviga, yoshlarning Vatanga sadoqat, tadbirkorlik, irodalilik, mafkuraviy immunitet, mehr-oqibatlilik, mas‘uliyatlilik, bag’ri 9 isboti desak bo‘ladi. Bugungi kunda olib borilayotga siyosat ham yaqin yillarda о ’zining kutilgan natijasini beradi. Bizning tabarruk zaminimizdan butun dunyo Uyg’onishga turtki bergan Ibn Sino, Muso al-Xorazmiy, Abu Rayxon Beruniy, Mirzo Ulug’bek, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur kabi olim va ijodkorlar yana k о ’plab yetishib chiqishiga ishonamiz. Nihoyatda jozibali mazkur strategik g’oya о ’zining ulug’vorligi, milliy yuksalish barcha sohalarda qanday umumiy maqsadni k о ’zlamog’i zarurligini k о ’rsatadi. Amalda davlat rahbari taraqqiyotning hozirgi bosqichida О ’zbekiston milliy g’oyasining yangi va aniqlashtirilgan mazmunini ifoda etadi. Darhaqiqat, keyingi yillarda yosh avlod tarbiyasida hal qiluvchi о ’rin tutadigan bog‘chalar va maktablar tizimida maqtanishga arzigulik ulkan ishlar qilindi. Prezident maktablari, ixtisoslashtirilgan va ijod maktablari qurish hamda Zamonaviy maktab dasturini joriy etish borasidagi say- harakatlar ham izchillik bilan davom ettirilmoqda. Binobarin, О ’zbekiston respublikasi prezidentining ―2022-2026 yillarda xalq ta‘limini rivojlantirish b о ’yicha milliy dasturni tasdiqlash t о ’g’risidagi farmoni ushbu islohotlarni amalga oshirishda katta axamiyatga ega. ― О ’zbekistonni rivojlangan mamlakatga aylantirishni maqsad qilib q о ’ygan ekanmiz, - degan edi Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev, - bunga faqat islohotlar, ilm-ma‘rifat va innovatsiya bilan erisha olamiz. Buning uchun yangi avlod о ’quv yurtigacha, ta‘limning barcha b о ’g’inida islohot qilishni boshladik. Ilm y о ’q joyda, qaloqlik, jaholat va albatta, t о ’g’ri y о ’ldan adashish b о ’ladi. Sharq donishmandlari aytganidek, ―Eng katta boylik – bu aql-zakovat va ilm, eng katta meros – bu yaxshi tarbiya, eng katta qashshoqlik – bu bilimsizlikdir. Shu sababli hammamiz uchun zamonaviy bilimlarni о ’zlashtirish, chinakam ma‘rifat va yuksak madaniyat egasi milliy kadriyatlarimizga sodik b о ’lish uzluksiz hayotiy ehtiyojga aylanishi lozim. 2 2 Kadamovich, Y. J., Muzaffarovna, I. G., Maxmudovich, Y. B., Boxtiyarovna, S. S., & Xabibullayevich, S. S. (2020). Social justice as a condition of socio-spiritual stability in society. Journal of Critical Reviews , 7 (5), 816-818. 6 2. Fundamental tadqiqotlar sohalaridagi o’zbek milliy ilmiy maktablarining eng yaxshilarini saqlab qolish, buning uchun ushbu tadqiqotlarni byudjetdan ajratiladigan hamda byudjetdan tashqari moliyaviy mablag’lar bilan to’la ta’minlash. 3. Ilmiy tashkilotlarni moliyaviy jihatdan ta’minlashdan maqsadli ilmiy dastur va loyihalarni moliyalashtirishga o’tish. 4. Moliyalashtirish manbalarini turliligini ta’minlash. 5. Fan va texnikani rivojlantirishni qo’llab-quvvatlaydigan xududiy fondlarni tashkil qilish, ularning mahalliy byudjet mablag’lari hisobiga shakllanishini ta’minlash va shuning hisobiga markaziy moliyalashtirish hajmini kengaytirish. 6. Ilmiy, injener va texnik kadrlarni ijtimoiy himoya qilish, ilmiy xodimning statusi va obro’sini oshirish. Ilm-fanni rivojlantirish o’ta murakkab jarayon bo’lib, u ko’pgina muhim omillar ta’sirida ro’y beradi: ilmiy xodimlar, olimlar va injener kadrlarni tayyorlash, ularning uyushmalarini tashkil etish bilan bir qatorda, zamonaviy ilmiy infratuzilmani shakllantirishni taqazo etadi. Ilmiy infratuzilmani yaratish O’zbekiston Respublikasi uchun o’ta dolzarb masaladir. Buning sababi birinchidan, sobiq Ittifoq tarkibida bo’lgan davrda fanni, ilmiy izlanishlarni boshqarishda o’ta markazlashgan tizim yuzaga kelgan bo’lib, ilmiy tekshirish institutlari va ilmiy jamoalarning mustaqilligi, erkin faoliyatni amalga oshirish cheklangan edi. Ikkinchidan, ilmiy infratuzilma elementlari o’rtasida uzilish, nomutonosiblik mavjud bo’lgan. Uchinchidan, fan ijtimoiy sohaning bir tarmog’i sifatida, unga bo’lgan e’tibor qurboni bo’lganligi hammaga ayon . Ilmiy infratuzilma deganda ilmiy bilimlarni yaratishga shart-sharoit 21 yangi tarixiy taraqqiyoti davrida yuqori bosqichiga intilayotgan O’zbekiston zaminida IX-XII asrlarda Birinchi Renessans, XIV-XV asrlarda Ikkinchi Renessans, ya’ni umumbashariy svilizatsiyasiga o’zining beqiyos hissalarini qo’shgan ulug’ ajdodlarimizning davomchisi sifatida Uchinchi Renessans- yoshlar nigohidadir. Bugungi fan-texnika rivojlangan bir davrda ham ilm qilish igna bilan quduq qazishdek mashaqqatli ish bo’lib qolmoqda. Binobarin raqobat kuchaygan, ilmiy yangiliklarga talablar oshgan globallashuv davrida mamlakatimizda ilmiy-innovatsion faoliyatni qo’llab quvvatlash, iqtidorli yoshlarni nufuzli, milliy va xalqaro olimpiadalar, musobaqalar, tanlovlarda salmoqli natijalar qo’lga kiritishi uchun zarur sharoit va imkoniyatlar yaratilishiga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bu borada yoshlarni an’anaviy fikrlashdan kreativ-tahlil qilishga o’rgatish, ilm-fan va innovatsiyalarga bo’lgan munosabatini o’zgartirish, zamon talablariga moslashtirish hamda yosh olimlarni qo’llab quvvatlash yangilanayotgan O’zbekiston taraqqiyotining eng muhim asosiy yo’nalishlaridan shartidir. Yoshlarni ilm-fan va innovatsiyalarga qiziqtirishning noan’anaviy usullarini jamiyat hayoti va ta’lim tizimiga tadbiq etish lozim. Masalan ilm- fan va ishlab chiqarish o’rtasidagi integratsiyani ta’minlash, nazariyani amaliyot bilan uyg’unligini anglatsa, barcha ta’lim muassasalarida fanlarni o’qitishda zamonaviy texnolgiyalarni joriy qilish, yoshlarning startap loyihalarini qo’llab quvvatlashga qaratilgan platformalarni yaratish, kelajak egalari ishtiyoqini yanada oshirib, ilm-fanga bo’lgan qiziqishini yuksaltiradi. Ilmiy muassasa va tashkilotlarning ilmiy salohiyatini oshirish, xorijiy nufuzli ilmiy tashkilotlar bilan hamkorlik qilish, yosh olimlar va ilmiy tadqiqotchilar almashinuvini yanada kengroq amalga oshirish Uchinchi Renessans sari dadillik bilan qarab borayotganimizni ko’rsatadi. Bir ko’rinishdan qilinayotgan harakatlar salmoqli, biroq natijalar xususida bunday deyishga hali erta. Qonun bilan belgilangan imtiyozlar o’z manziliga yetib borishi, 11 tashqarida amalga oshirish mumkin emas. Uning maqsadi va vazifalari shu munosabatlarning o’ziga xosligi bilan belgilanadi, ya’ni fan sohasidagi siyosat davlat siyosatining ajralmas bir bo’lagi, asosiy yo’nalishlaridan biri sifatida namoyon bo’ladi. Yurtimizning ilm-fan sohasidagi siyosatining dastlabki asosiy prinsiplarining shakllanishi mustaqillikning dastlabki yillariga to’g’ri keldi. Bu davrda amalga oshirilayotgan siyosatda davlat mavqeini oshirish prinsipining ustunligi yaqqol namoyon bo’ldi. Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy sohalarda amalga oshirilayotgan tub islohotlar ilm-sohasidagi siyosatning ustuvor yo’nalishlarini ishlab chiqishni taqazo etdi va etmoqda. Innovatsion iqtisod tushunchasiga yondashuvlar turlicha, shu sababli innovatsiya yoki innovatsion faoliyatga turlicha ta’riflar berilib kelinmoqda. Masalan, bir ta’rifda, innovatsiya – texnika va texnologiya avlodlarini almashtirishni ta’minlash uchun iqtisodiyotga sarflangan mablag’lar hisoblanadi. Shuningdek, boshqa ma’noda innovatsiya – ilmiy- texnika yutuqlari va ilg’or tajribalarga asoslangan texnika, texnologiya, boshqarish va mehnatni tashkil etish kabi sohalardagi yangiliklar, shuningdek, ularning turli sohalar va faoliyat doiralarida qo’llanilish, deb ko’rsatiladi.Innovatsion ingliz tilidagi “innovation” so’zidan olingan bo’lib, yangilik va yangilik kiritish degan ma’noni beradi. Bu yangilik zamirida yangi tartibni, yangi odatni, yangi uslubni tushunish lozim, degan fikrlar ham bor. Taniqli iqtisodchi olim N.To’xliev innovatsiya tushunchasini globallashuv jarayonlari va milliy iqtisodiyot amal qilishi xususiyatlari bilan bog’lab tushuntiradi. Olimning fikricha, “innovatsiya – globallashuv jarayonida milliy iqtisodiyotlarning rivojlanish strategiyasini shakllantirishda yangi zamonaviy omil hisoblanadi. Innovatsiya ilmiy-texnik, texnologik va ijodiy faoliyatning pirovard natijasi bo’lib, yangi yoki takomillashgan 17 Davlat granti b о ’yicha о ’qiyotganlar 120 ming nafarni (jamiga nisbatan 14,8 foiz) tashkil etadi. Ushbu k о ’rsatkichlar 2020/2021- о ’quv yiliga nisbatan taqqoslanganda davlat granti b о ’yicha о ’qiyotganlar soni 23 ming nafarga (23,5 foizga) ortgani kuzatiladi. Ma‘lumot uchun, 2022/2023- о ’quv yili uchun ham 190 mingdan ziyod abituriyent talabalikka tavsiya etildi.. Yurtimizda Yoshlar ishlari agentligi, Yoshlar masalalari b о ’yicha idoralararo kengash tashkil etildi. Oliy Majlis palatalari Yoshlar parlamentlari, Innovatsion rivojlanish vazirligi qoshida Yoshlar akademiyasi tuzildi. Hududlarda ―Loyihalar fabrikasi ish boshladi. ―Yoshlar – kelajagimiz Davlat dasturi doirasida iqtidorli va tashabbuskor о ’g’il- qizlarimizning 8 mingdan ziyod biznes loyihalariga qariyb 1,7 trillion s о ’m miqdorida imtiyozli kreditlar ajratildi.Hukumat qarori bilan, xotin-qizlarga tijorat banklari tomonidan foizsiz ta‘lim krediti ajratish tartibi joriy qilingandi.Bunda, talaba va bank о ’rtasida 14%li ta‘lim krediti ajratish t о ’g’risida shartnoma imzolanadi hamda kredit b о ’yicha foiz stavkalari t о ’liq davlat byudjetidan qoplanadi Ma‘lumki, har qanday mustaqil davlat mustahkam ma‘naviy poydevorga ega b о ’lgandagina yuksak taraqqiyotga erisha oladi. Shu boisdan ham biz ―Uzluksiz ma‘naviy tarbiya konsepsiyasi doirasida umumta‘lim maktablarida birinchi marta ―Tarbiya fanini joriy etildi. 3 О ’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Ma‘naviy-ma‘rifiy ishlar samaradorligini oshirish b о ’yicha q о ’shimcha chora-tadbirlar t о ’g’risida» 2019 yil 3 maydagi PQ-4307-son qarori ijrosini ta‘minlash, shuningdek, yoshlarni mustaqil hayotga dunyoqarashi keng, faol fuqarolar etib tarbiyalash maqsadida Vazirlar Mahkamasi karor qiladi: Konsepsiyaning maqsadi — yosh avlodda mustaqil va baxtli hayot 3 Ramatov, J.S., Baratov, R.O‘., Sultanov, S.H., Muratova, D.A., Xasanov, M.N., & Erniyozov, U.K. (2022). YoShLAP ZAMONAVIY MADANIY QIYoFACI VA UMUMINCONIY QADPIYaTLAP TUShUNChACINING MAZMUN-MOHIYaTI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (10), 376-386. 8 jarayon amalga oshirilmoqda. 2020-yil 29-oktabr kuni PF-6097 sonli “ Ilm- fanni 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to’g’risida ” gi prezident farmoniga ko’ra: Yuqori malakali ilmiy va muhandis kadrlar tayyorlash hamda ularni ilmiy faoliyatga yo‘naltirish borasida: Ilmiy tashkilotlar tadqiqotchilarining o‘rtacha yoshini 2025-yilga qadar 45 ga, 2030-yilgacha esa 39 ga yetkazish. 2025-yilga qadar 39 yoshgacha bo‘lgan tadqiqotchilarning umumiy sonida yuqori malakali ilmiy xodimlarning (fan nomzodi, falsafa va fan doktorlari) ulushini 2 baravarga, 2030-yilgacha esa 3 baravarga oshirish ko’zda tutilgan. 5 Qaniydi shu harakatlar oldinroq boshlangan bo’lsa edi, oramizda ilmli yoshlarning soni ko’payib, bir qator ko’rsatkichlarda sifatga erishilgan bo’lar edi. Jumladan “Biznesni yuritish”, “Iqtisodiy erkinlik”, “Inson kapitali”, “Innovatsiya” singari bir qator global reytinglarda O’zbekiston Respublikasining xalqaro maydondagi imij va pozitsiyasi bundanda ko’ra sezilari ravishda oshgan bo’lar edi. Umuman olganda, renessans tushunchasi fanda ilk bor italyan gumanistlari tomonidan qo llanilgan. Lekin bu so zni O zbekistonʻ ʻ ʻ Respublikasi Prezidenti lafzidan eshitib, uning shukuhini, quvvatini o zgacha ʻ hayrat va mas uliyatni yoshlarga yuklayotgani rost gap. Davlatimiz rahbari ʼ boshchiligida amalga oshirilayotgan strategik II.Bob.Ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohasidagi islohotlar 2.1.Ilm-fan taraqqiyoti innovatsion iqtisodiyot asosi sifatida Fanning rivojlantirishni ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy munosabatlardan 16 qobiliyatiga ega b о ’lgan, komil insonlar etib voyaga yetkazish ishi ta‘lim- tarbiya sohasining asosiy maqsadi va vazifasi b о ’lib qoladi. Bu esa ta‘lim va tarbiya ishini uyg’un holda olib borishni talab etadi. Talimni tarbiyadan, tarbiyani esa ta‘limdan ajratib b о ’lmaydi. Shuning uchun ham hozirgi sharoitda butun mamlakat miqyosida ta‘lim va tarbiya, ilm-fan, kasb-hunar о ’rgatish tizimlarini tubdan yangicha isloh qilishga nihoyatda katta e‘tibor qaratilayotganligining boisi ham shunda. K о ’plab mamlakatlar barqaror rivojlanishining yangi darajaga k о ’tarilishi va milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini ta‘minlaydigan asos, bu ta‘lim, fan hamda innovatsiyadir. Kurs ishining maqsadi : O’quvchilarga Mustaqillik yillarida ilm-fan rivojini yoritish Kurs ishining vazifasi : Yangi О‘zbekistonda ilm-fan sohasida amalga oshirilayotgan ishlohotlari haqida Kurs ishining ob'ekti : Ilm-fan taraqqiyoti innovatsion iqtisodiyot asosi sifatida Kurs ishining predmeti : Ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohasidagi islohotlar Kurs ishining tuzilishi : Kurs ishi kiris qismi, 2 ta bob, 4 ta reja, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat. 3 2.2.Ta’lim-tarbiya va ilm-fan sohasidagi islohotlar Prezidentimizning 2017-yil 7-fevraldagi "O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida"gi farmonida ijtimoiy soha, xususan, ta’lim va ilm-fan sohalarini takomillashtirish borasida qator vazifalar belgilangan Zero, ta’lim – tarbiya tizimini sog’lom insonparvarlik yo’nalishida qayta tashkil etish, uni zamon talabalari darajasiga ko’tarish, barkamol, ma’naviy dunyosi boy, ahloqiy pok insonlarni tarbiyalash kechiktirib bo’lmaydigan davlat ahamiyatidagi vazifa bo’lib hisoblanadi. Hujjatda ta’lim muassasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, yangi ta’lim muassasalari qurish, mavjudlarini rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash barobarida ularni zamonaviy o’quv va laboratoriya jihozlari, komputer texnikasi, o’quv-metodik qo’llanmalar bilan ta’minlash nazarda tutilgan 2017-2021-yillarda oliy ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish dasturini ishlab chiqish, o’quv dasturlarini yanada zamonaviylashtirish, pullik xizmatlar ko’rsatish va moliyalashtirishning qo’shimcha manbalarini izlashda oliy o’quv yurtlarining vakolatlarini kengaytirish yo’li bilan ularning mustaqilligi bosqichma-bosqich rivojlantirib boriladi. Keyingi bir yilda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasi ning yetmishga yaqin farmon, qaror va farmoyishi qabul qilindi. Bu tom ma’noda ta’lim tizimidagi o’zgarish va yangilanishlar jarayonini boshlab berdi .Umumta’lim maktablariga 10-sinfga o’quvchilar qabul qilish qayta yo’lga qo’yildi Bu akademik litsey va kasb-hunar kollejlariga qabul jarayoni bilan barobar olib borildi Bunda ota-onalar va o’quvchilarning 24 Foydalanilgan adabiyotlar 1. Mirziyoev M. Yangi O‘zbekiston strategiyasi. –T.: 2021. 294-295 b. 2. Yosh ota-ona kitobi. Uzluksiz ma’naviy tarbiya trilogiyasi. 1-qism: 3 yoshgacha bo‘lgan bolalarni ma’naviy tarbiyalash bo‘yicha qo‘llanma. - T.:Muharrir nashriyoti, 2018. 7-bet. 3. Davronov Z. Barkamollikka da’vat maktublar. – T.:, ―Iqtisod-moliya, 2011. -116-bet. 4. Saifnazarov, I., Muhtarov, A., Sultonov, T., Tolibov, A. (2020) Religious tolerance, unity of knowledge and faith issues highlighting in Imam Bukhari Hadiths. International Journal of Advanced Science and Technology 29 (5), pp. 1846-1853. 5. Kadamovich, Y. J., Muzaffarovna, I. G., Maxmudovich, Y. B., Boxtiyarovna, S. S., & Xabibullayevich, S. S. (2020). Social justice as a condition of socio-spiritual stability in society. Journal of Critical Reviews , 7 (5), 816-818. 6. Ramatov, J.S., Baratov, R.O‘., Sultanov, S.H., Muratova, D.A., Xasanov, M.N., & Erniyozov, U.K. (2022). YoShLAP ZAMONAVIY MADANIY QIYoFACI VA UMUMINCONIY QADPIYaTLAP TUShUNChACINING MAZMUN-MOHIYaTI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (10), 376-386. 7. Ramatov, J.S., Baratov, R.O‘., Sultanov, S.H., Kushakov, Fayzulla Abdullaevich., Valiev, L.A., & Xasanov, M.N. (2022). HOZIRGI DAVRDA IJTIMOIY ADOLAT HAQIDAGI ILMIY-FALSAFIY QARAShLARNING O‘ZIGA XOS TALQINI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2 (9), 647-656. 33 texnologiyasini joriy etganda atrof-muhitga, nabotot va xayvonot dunyosiga zarar yetkazilishi mumkin. Bu kungilsiz natijalar ilmiy tadqiqotlarni olib borish jarayonida, ular bo’yicha hisobotlar tayyorlanayotganda va albatta, amaliyotga joriy etilayotganda, oldindan chuqur o’rganilishi, hisob-kitob qilinishi lozim. Bozor munosabatlarining hayotimizdagi barcha sohalarga kirib borilayotganligi ilmiy faoliyat bilan shug’ullanuvchilarning aniq maqsadga yo’naltirilgan dasturlar asosida ish olib borishlari, turli ixtisoslikdagi olimlarning bir-birlari bilan uzviy aloqada bo’lishlarini, ilmiy- tadqiqot natijalariga yuqori ma’suliyat bilan yondashishlarini taqazo etadi. Iqtisodiy tizimning rivojlanish darajasi ilm-fanning samarasi, uning natijalarini amaliyotga keng joriy qilish bilan baholanadi. Bugungi kunda, bozor munosabatlari takomillashayotgan bir davrdailm-fanning rivojlantirishning iqtisodiy omillarini ishga solish maqsadga muvofiqdir. Bu omillarni aniqlash uchun ilm-fan rivojlanishining strategik maqsadlarini belgilash, ularni aniq, lo’nda qilib ta’riflash, real hayotga moslash talab etiladi. Respublikada ilm-fanni rivojlantirishning strategik maqsadi iqtisodiy tizimni rivojlantirish, uni takomillashtirish, ishlab chiqarish darajasini yuqori pag’onaga ko’tarib, raqobatbardosh mahsulotlar chiqarib, ularning eksportini ko’paytirishdir. O’zbekiston uchun rivojlangan davlatlarning fanni, ilmiy tadqiqotlarni tashkillashtirish hamda moliyalashtirish borasidagi tajribasini o’rganish o’ta dolzarb masala bo’lib qolmoqda. Fan-texnika taraqqiyoti mamlakatning iqtisodiy mustaqilligini mustahkamlash uchun asos bo’lib, qudratli ilmiy- texnik salohiyatni vujudga keltiradi. Bu salohiyatdan qanchalik unumli foydalanilsa, chuqur ilm talab qiladigan yuqori texnologiyaga asoslangan ishlab chiqarishlar qanchalik ko’p yaratilsa, har tomonlama kasbiy tayyorgarlik darajasiga ega kadrlar ko’paysa, mamlakatning erishgan muvaffaqiyati ko’p, istiqboli kafolatlangan bo’ladi. 23 Kirish Mavzuning dolzarbligi: Globallashuv davrida Yurtimizda yangilanish jarayonlari va islohotlar amalga oshirilayotgan bir davrda mamlakatizning ijtimoiy- iqtisodiy va siyosiy hayotida tub o‘zgarishlarga erishish, va uning kelajagini ta‘minlash uchun, avvalo, yosh avlodlarning dunyoqarashini shakllantirishda milliy qadryatlarimizga tayangan holda yangi O‘zbekistonda yangicha dunyoqarashni shaklantirishga ehtiyoj sezilmoqda. Shu boisdan, yoshlarimizda vatanga muhabbat ruhini uyg‘otishda, avvalambor, ta‘lim- tarbiyaga alohida e‘tibor qaratish bugungi kunda dolzarb ahamiyatga ega. Bu esa Vatanimiz mustaqilligini mustahkamlash hamda 0‘zbekistonni rivojlantirishning asosiy shartlaridan biridir. Hozirgi paytda mamlakatimizning ishlab chiqarish sohalariga muttasil ravishda yuqori samaradorlikka asoslanib kelmoqda. Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlangan davlatlar safidan о ’rin olishga harakat qilayotgan 0’zbekiston uchun bugungi kunda ta‘lim-tarbiya jarayonlarida asosiy diqqat-e‘tibor yoshlarning ijtimoiy-siyosiy dunyo qarashlarini, fikrlashlarini Vatan manfaatlariga y о ’naltirish dolzarb vazifalardan biridir.Bugun Yurtimizda yangilanish jarayonlari va islohotlarga dahldorligini chuqur his qiladigan, mamlakatimizning eng rivojlangan davlatlar qatoriga kirishidagi о ’z о ’rni va ishtirokini teran anglaydigan, bu y о ’lda faol fuqarolik pozitsiyasiga, kreativ va innovatsion tafakkurga va g'oyaga ega b о ’lgan zamonaviy yoshlarni tarbiyalashda ta'limni rivovlantirishning konseptual asoslari va amaliy faoliyat mezonlari ishlab chiqilmoqda. Kelajak poydevori bilim dargohlarida yaratiladi, boshqacha aytganda, xalqning ertangi kuni qanday b о ’lishi farzandlarning bugun qanday ta‘lim va tarbiya olishiga bog’liq. Buning uchun har qaysi ota-ona, ustoz va murabbiy har bir bola timsolida, avvalo shaxsni k о ’rishi lozim. Ana shu oddiy talabdan kelib chiqqan holda, farzandlarni mustaqil va keng fikrlash 2 yoshlar uchun yaratilayotgan imkoniyatlardan oqilona foydalanishda ham ba’zi oqsoqliklar bor. Demak muammolar hali yetarlicha topiladi. Masalaning yechimini topish mamlakatda ilm-fanni yanada rivojlantirishda yoshlarning o’rni beqiyos. Qaryib 20 million yoshlari bor O’zbekiston bunday katta va yangi avlod bilan yangi uyg’onish davrining tamal toshini qo’yish arafasidadir. sa y-harakatlar kun kelib Uchinchi Renessansgaʼ poydevor bo lishini jamiyatimiz taraqqiyotiga befarq bo’lmagan har bir ʻ kishini haratkatga keltirmoqda. Axir, mudroq jamiyatni, odamlarni uyg otishning o zi UYG ONISHning – RENESSANSning debochasi ʻ ʻ ʻ emasmi! Bugungi O zbekiston – kechagi O zbekiston emasligi, bugungi ʻ ʻ yoshlar – kechagi yoshlar emasligini isbotlashga hojat qolmaganining o ziyoq zalvorli natija emasmi. ʻ So nggi yillarda O zbekistonda bir necha o’nlab yangi oliy ta lim ʻ ʻ ʼ muassasalari tashkil etildi. Shuningdek 2020-2021 o quv yilidan yana bir ʻ yangi tizim joriy etildi: kam ta minlangan oilalarda ulg ayayotgan ʼ ʻ qizlarimizning bilim olish imkoniyatini kengaytirish maqsadida Oliy ta’lim dargohlarida ular uchun davlat granti asosida 940 ta qo shimcha o rin ʻ ʻ ajratildi. Joriy o’quv yilida esa bu raqamlar 2 barobar oshishi kutilmoqda. Bu o’zgarishlar iste dodlarning intilishlarini ro yobga chiqarish, ijtimoiy ʼ ʻ faolligini oshirish, hayotda munosib o rin egallashlari uchun muhim ʻ poydevordir! Bugungi kunda dunyoda innovatsion g’oyasiz, ilm-fan yutuqlarisiz bironta sohaning rivojlanishi mumkin emas. Shu ma’noda, zaxmatkash, fidoyi olimlarimizni Xudo bergan odam ,desak, mubolag’a bo’lmaydi. Ularni boshqalar bilan teng qilish mumkin emas. Bunday insonlar mingtadan bitta, milliontadan bitta tug’iladi, ularni asrab-avaylashimiz, har tomonlama qo’llab quvvatlashimiz lozim. Bugun biz davlat va jamiyat hayotining barcha sohalarini tubdan yangilashga qaratilgan innovatsion rivojlanish yo’liga 12 bastakorlar, musavvirlar, tarixchilar chiqib, bugun ham dunyoni lol qoldirayotgan asarlar yaratdilar. ―Baytul hikmada 40 dan ortiq tarjimonlar qadimgi yunon tilidan, 14 nafar tarjimon sanskrit tilidan, 4 nafar tarjimon Xitoy tilidan ilmiy, tibbiy va falsafiy asarlarni arabchaga о ’girgan. ―Baytul hikma, Xorazm Ma‘mun Akademiyasi, umuman, islom olami olimlari faoliyati о ’sha davrdagi xalqaro ilmiy integratsiyaning eng yorqin namunalaridan biridir. Birinchi va ikkinchi renessanslarning ma‘naviy asoslarini va sabablarini hamda keyingi inqirozini chuqur о ’rganmasdan, biz Uchinchi Renessansni muvaffaqiyatli amalga oshira olmaymiz. Bugun ham bizga goyaviy va ilmiy tolerantlik, ilmga, haqiqatga tashnalik, milliy mahdudlikni, g’oyaviy mutassiblikni tamomila inkor etish xos b о ’lmog’i lozim. 1 Har ikki Renessans davrida biz dunyoning ilg’or, mutaraqqiy xalqlari qatorida edik. Agar yana shunday darajaga erishmoqchi b о ’lsak, Uchinchi Renessansni amalga oshirishimiz zarurdir. Uchinchi Renessans bizdan xalqaro hamjamiyatga ilm-fan, texnologiyalar, axborot, madaniyat va iqtisodiyot sohalarida yanada chuqurroq integratsiya zarurligini taqozo etadi. Jamiyat taraqqiyotining pirovard maqsadi ham inson, uning farovon, erkin va xavfsiz turmush kechirishidir. Jamiyat talablariga t о ’liq javob beradigan kishi turli davrlarda har xil atalgan. Yusuf Xos Hojib uni ―tugal er, Forobiy ―fozil kishi, tasavvuf namoyandalari ―komil inson deb ataganlar. ―Har tomonlama rivojlangan shaxs, ―uyg’un rivojlangan shaxs atamalari ham q о ’llanilgan. Abdulla Avloniy tarbiya biz uchun yo hayot-yo mamot, yo najot-yo halokat, yo saodat-yo falokat masalasidir deb takidlagani hozirgi kunda biz ayni chog’da hayot-mamot masalasi – farzandlarimizning ta‘lim-tarbiyasini eng birlamchi masalalaridan biri qilib ilgari surilayotkani ham so‘zimizni 1 Saifnazarov, I., Muhtarov, A., Sultonov, T., Tolibov, A. (2020) Religious tolerance, unity of knowledge and faith issues highlighting in Imam Bukhari Hadiths. International Journal of Advanced Science and Technology 29 (5), pp. 1846-1853. 5

Mustaqillik yillarida ilm-fan rivoji.

Купить