Mustaqillik yillarida ta’lim tizimining ustuvor darajaga ko`tarilishi - muammo va natijalar (1991-2016 yy.)

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI   OLIY  VA  O’RTA  MAXSUS  
TA’LIM    VAZIRLIGI
QARSHI  DAVLAT  UNIVERSITETI
TARIX VA IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI
T ARIX KAFEDRASI  
 “5120300  Tarix  (m amlakatlar va mintaqalar  bo’yicha ) ”   ta’lim
yo’nalishi  bo’yicha bakalavr  darajasini olish  uchun   
“ Mustaqillik yillarida ta’lim tizimining ustuvor darajaga ko`tarilishi:
muammo va natijalar (1991-2016 yy.) ”  mavzusida  yozgan   
          
                                             Ilmiy  rahbar  
        
“ Himoyaga   tavsiya etildi ”
Tarix       va ijtimoiy fanlar
           fakulteti dekani  _______ _  
“_____”____________ 
Qarshi   Bitiruv  malakaviy    Bitiruv  malakaviy   ishiishi  M   U   N   D   A   R   I   J   A
KIRISH …………………………………………………………………………...3
I-BOB. O`zbekistonda ta’lim sohasidagi islohotlarning asosiy yo`nalishlari
1.1. Ta’lim tizimini rivojlantirishning huquqiy asoslari
1.2. O`zbekistonda ta’lim tizimi samaradorligininh oshirilishi
1.3. O`zbekistonda ta’lim sohasida moddiy-texnik bazaning shakllantirilishi
II-BOB. Mustaqil O`zbekistonda ta’lim tizimi takomillashuvining natijalari
2.1. O`rta-maxsus, kasb-hunar ta’limi tizimining tubdan yangilanishi
2.2.  Oliy ta’lim tizimida kadrlar tayyorlash sifatining oshirilishi
2.3. Pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish tizimini yanada 
takomillashtirilishi
XULOSA ................................................................................................................62
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati..........................................................................6 4 KIRISH
BMIning   dolzarbligi.   Mustaqillik   tariximizning   ravon   yo'lini   ochdi.
Mustabid   tuzum   davrida   mafkuraviylik.   sinfiylik   iskanjasiga   tushirilgan   olis
va   yaqin   tarixdan   asl   holida   bahramand   bo'lish   imkondan   holi   edi.   Voqea-
hodisalar  sovet  g'oyasi  asosida  tuslanib talqin etilgani  kabi, davlatchiligimiz,
qadriyatlarimiz, tarixiy shaxslar, milliy ozodlik fidoyilari salbiy baholandi.
Mustaqillikkacha   bo'lgan   davrda   yagona   mafkura   hukmronligi   ostidagi
ta'lim   tizimi   sharoitida   yashadik,   faoliyatimizni   markazdan   yuborilgan
tavsiyalar   asosida  tashkil  etdik.  Amalda  ta'lim  bitta  yo'nalishga  kommunistik
mafkurani   mustahkamlashga   xizmat   qildi.   Vatanimiz   ozodlikni   qo’lga
kiritgandan   e'tiboran,   xalqimiz   tarixiga   bo'lgan   munosabat   ijobiy   tomonga
o'zgardi.   Istiqlol   sharofati   bilan   xalq   turmush   tarzi   mazmuni   boyib
borayotgan   bugungi   kunda   mustaqil   mamlakat   fuqarolari   sifatida   tarixni,
o'tmishni,   buyuk   ajdodlarning   fikr   va   g'oyalarini,   vatanimiz   ozodligi   yo'lida
jonini fido qilgan buyuk siymolami yanada chuqurroq bilmoq va teranroq his
qilmoq dolzarb ahamiyat kasb etmoqda.
O’zbekiston   Respublikasi ning   birinchi   Prezidenti   I.A.Karimov
ta'kidlagandek:   “O'z   tarixini   bilmaydigan,  kechagi   kunini   unutgan  millatning
kelajagi yo'q. Bu haqiqat kishilik tarixida ko'p bora o'z ijobatini topgan” 1
Ta'lim   sohasi   ijtimoiy   hayotning   ajralmas   tarkibiy   qismi,   siyosiy
ijtimoiy,   iqtisodiy-ma'naviyat   taraqqiyotning   istiqbolini   belgilovchi
omillardan   biri   hisoblanadi.   Shu   bois   O'zbekistonda   bugungi   yoshlar   va
kelajak   avlod   manfaatlarini   muhofaza   qilish   dalat   siyosatining   ustuvor
yo'nalishi etib belgilangan.
Bugungi   kunda   ta'lim   tizimining   barcha   bo'g'inida   amalga
oshirilayotgan   keng   ko'lamli   islohotlarning   muvaftaqiyatida
Konstitutsiyamizda   belgilab   berilgan   tamoyillar   asosiy   omil   bo'lib   xizmat
qilmoqda.
Islom   Karimov   ta ’ kidlaganidek,   “...1997   yilda   qabul   qilingan,   Kadrlar
1
 Karim ov I.A Yuksak m a’navi yat-  yengilm as kuch.T.;  Ma’navi yat.  2008.4b tayyorlash   milliy   dasturi   deb   nom   olgan   ta’lim   sohasini   isloh   qilish   dasturi
mamlakatimizda   yangi   jamiyat   qurishning   bosqichma   bosqich   va   tadrijiy
rivojlanish   prinsipiga   asoslangan   “ o'zbek   modeli”-   o'z   taraqqiyot
yo'limizning ajralmas tarkibiy qismidir” 1
1997-2004-yillarda   O'zbekiston   ta'lim   tizimida   mutlaqo   yangi   bo'lgan
o'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta'limi   muassasaiarini   qurish   va   ishga   tushirishda
e’tirofga loyiq bunyodkorlik ishlari amalga oshirildi.
Keyingi   2004-2009   yillarda   esa   mamlakatimiz   tarixida   umumta'lim
maktablari,   maktabgacha   va   maktabdan   tashqari   ta'lim   muassasaiarini
rivojlantirish davri bo'ldi.
O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining 2011-yil 20-mayda imzolagan
“Oliy   ta'lim   muassasalarining   moddiv-texnik   bazasini   muslahkamlash   va
yuqori   malakali   mutuxassislar   tayyorlash   sifatini   tubdan   yaxshilash   chora-
tadbirlari   to'g'risida"gi   qarori   bugungi   kunda   ushbu   ta'lim   muassasaiarini
yangi bosqichga ko'tarilishga xizmat qildi.
Ushbu   qaror   bilan   2011-2016-yillarda   Oliy   ta'lim   muassasalarining
moddiy-texnik   bazasini   modernizasiyalash   va   mutaxassislar   tayyorlash
sifatini tubdan yaxshilash bo'yicha dastur tasdiqlandi. 
O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2017   yil   20   apreldagi   “   Oliy
ta’lim   tizimini   rivojlantirish   chora   tadbirlari   to‘g‘risidagi”   PQ-2909-sonli
Qarorining e’lon qilinishi ham yurtimizda ta’lim sohasidagi olib borilayotgan
islohatlarimizni yanada mustahkamlab qo‘ydi.
Yuqoridagi   omillardan   kelib   chiqib,   mazkur   bitiruv   malakaviy   ish
uchun   “Mustaqil   O'zbekistonda   ta'lim   tizimini   takomillashuvining
yo'nalishlari va natijalari” deb nomlangan mavzuni tanladik.
Bitiruv malakaviy ishining asosiy maqsadi va vazifalari.
Mustaqillik   yillarida   O'zbekistonda   ta'lim   tizimini   takomillashtirishga
qaratilgan   asosiy   yo'nalishlarni   tadqiq   etish.   shu   asosda   ilmiy   xulosalar
1
Islom Karimov “Yuksak bilimli va intelektual rivojlangan avlodni tarbiyalash-mamlakatni barqaror taraqqiy ettirish
va   modernizasiya   qilishning   eng   muhim   sharti”   mavzusidagi   xalqaro   konferensiyaning   ochilislii   marosimidagi
nutqi.. 2012. 18 fevral. chiqarish   bosh   maqsadni   tashkil   etadi.   Ushbu   maqsaddan   kelib   chiqib
quyidagi vazifalar belgilandi:
-Ta'lim tizimini isloh etishga qaratilgan huquqiy asoslarni yoritish;
-Ta'lim tizimi samaradorligini belgilovchi omillarni tadqiq etish;
-Ta'lim   sohasida   moddiy-   texnik   bazaning   shakllantirilishini   keng
yoritish;
-Bitiruvchilar   bandligini   ta'minlashning   samarali   mexanizmini
yaratilganligini misollar bilan ko'rsatish;
-Ta'lim   muassasalarida   kadrlar   tayyorlash   sifatiga   aloxida   e'tibor
berilayotganligini ochib berish;
-Kadrlar   malakasini   oshirish   va   ularni   qayta   tayyorlash   tizimi   yangi
bosqichga ko'tarilayotganligini ko'rsatib berish;
Bitiruv   malakaviy   ishining   yangiligi.   Mustaqillik   yillarida
O'zbekistonda   ta’lim   tizimini   takomillashuvining   muhim   yo'nalishlari   va
qo'lga kiritilgan natijalar yaxlit va izchil tarzda o'rganildi.
Ishning   amaliy   ahamiyati.   Bitiruv   malakaviy   ishda   keltirilgan
ma'lumotlardan   O'zbekistonning   mustaqillik   davri   tarixini   o'rganishda,
amaliy   mashg'ulotlar   o'tishda,   madaniy-ma'rifiy   tadbirlami,   targ'ibot-
tasnviqot ishlarini amalga oshirishda foydalanish mumkin.
Ishning   approbatsiyasi.   BMI   mavzusiga   doir   ma’lumolar   asosida
QDU   Tarix     va   ijtimoiy   fanlar   fakulteti   Tarix   kafedrasining   “Yosh
o'lkashunos” to'garagida ma’ruza qilingan. 
Bitiruv   malakaviy   ishning   hajmi   va   strukturasi.   Bitiruv   malakaviy
ish kirish, 2 ta bob, xulosa, tavsiyalar, adabiyotlar ro'yxatidan iborat.
I-BOB. O'zbekistonda ta'lim sohasidagi islohotlarning asosiy yo'nalishlari.
1.1. Ta'Iim tizimini rivojlantirishning huquqiy asoslari
Mamlakatimiz   o'z   mustaqilligini   qo'lga   kiritganidan   keyingi   qisqa   vaqt
ichida bosib o'tgan taraqqiyot yo`li asrlarga tatigulik mazmun va samara kasb
etmoqda. Shu boisdan ham   birinchi Prezidentimiz  «O’zbekiston Respublikasi
davlat  mustaqilligining yigirma yilligini  nishonlashga  tayyorgarlik ko'rish  va
uni   o'tkazish   to'g'risida»gi   Qarorida   ta'kidlanganidek,   yurtimizda
«demokratik  davlat,   fuqarolik  jamiyatini   barpo  etish,   iqtisodiyotimizni   bozor
munosabatlariga   o'tkazish   va   rivojlangan   davlatlar   qatoridan   munosib   joy
olish   yo'lida   erishgan   marralarimiz   jahon   ahlini   haqli   ravishda   hayratda
qoldirmoqda» 1
.
Haqiqatan   ham,   bundan   2 6   yil   oldin   xalqimiz   o'zining   mard   va
donishmand   rahbari   boshchiligida   mustaqillikka   erishdi.   Bu   mustaqillik
mamlakatimizda   siyosiy,   iqtisodiy.   ijtimoii   hayot   va   milliy   ma'naviyat
sohalarida   yangi   bir   davmi   boshlab   berdi.   U   ta'lim   tizimini   rivojlantirish
sohasida ham tub buyuk islohotlarga yo’l ochdi.
Mustaqillikkacha   bo'lgan   davrda   yagona   mafkura   hukmron ligi   ostidagi
pedagogik   tizim   sharoitida   yashadik,   faoliyatimizni   sobiq   markazdan
yuborilgan   tavsiyalar   asosida   tashkil   etdik.   Natijada   shaxs   manfaatlari   va
ulaming   ma'naviy   ehtiyojlari   maktab   devorlari   ortida   qoldi.   Amalda   maktab
bitta   yo'nalishga   -   kommunistik   mafkurani   mustaxkamlashga   xizmat   qildi.
Pedagogik   ijod,   ona   tili   va   Vatan   tarixi,   geografiyasi,   tabiati,   millii   urf-
odatlari, an'analar, ma'naviyat va kadriyatlarni o'z o'quvchilariga o'rgatishdan
deyarli   maxrum   etilgan   o'qituvchi   unga   buyurilganlamigina   o'rgatuvchiga
aylandi.   Ta’lim-tarbiya   ishlarining   70   yil   davomida   shakllanib   qolgan   ana
shu   illatlardan   xalos   qilish   ta'limdagi   islohotlarning   tub   mohiyatini   tashkil
qildi.
Mamlakatimizda   ta'lim   tizimini   rivojlantirishga   qaratilgan   uning
1
  O'zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2011   yil   6   apreldagi   «O'zbekiston   Respublikasi   davlat   mustakilligining
yigirma yilligini nishonlashga taiyorgarlik ko’rish va uni o’tkazish tugrisida»gi Qarori  201 I yil 7 aprel .   huquqiy asoslari  quyidagi hujjatlarda belgilab berildi hamda ular asosida eng
muhim yo'nalish va natijalari ijrosi ta'minlandi.
Mustaqil   davlatimiz   rahbariyati   eng   avvalo,   ishni   ta'lim   sohasidagi
davlat   siyosatining   huquqiy   asoslarini   yaratib   berishdan   boshladi.   Sobiq
ittifoq tarkibiga kirgan respublikalar ichida birinchilardan bo'lib, O'zbekiston
Respublikasining   Oliy   Kengashi   1992   yil   2   iyulda   «Ta'lim   to'g'risida»gi
Qonunini   tasdiqladi.   Bu   dasturilamal   hujjatda   ta'lim   sohasidagi   davlat
siyosatining   asosiy   tamoyillari,   ta'lim   tizimi,   uning   boshqaruv   tarkibi,
pedagog   xodimlaming   haq-huquqlari,   burch   va   mas'uliyatlari   aniq   belgilab
berildi.   Binobarin,   bu   muhim   davlat   hujjatining   qabul   qilinishi   ta'lim
sohasida   amalga   oshiriladigan   barcha   islohotlarning   muqaddimasi   hamda
huquqiy kafolati edi 1
.
Ta'lim   sohasidagi   islohotlarning   asosi   yo'nalishlari   uning   demokratik,
insonparvarlik   tamoyillarini   qaror   toptirish   xalqimizning   tarixiy   an'analari   va
pedagogikasi, shuningdek, jaxon xalqlari pedagogikasining ilg'or yutuqlari asosida
ta'lim   mazmunini   tubdan   o’zgartirish,   shu   maqsadda   o'qituvchilar,   pedagogik
jamoalarning   tashabbuskorligiga   keng   imkoniyatlar   ochib   berish   va   uni   har
tomonlama   rag'batlantirish,   bilim   va   ko'nikmalarining   puxtaligini   ta'minlaydigan
zamonaviy didaktik vositalami qullashni keng ko'lamda yo'Iga qo'yish. shu asosda
ta'lim   mazmunini   yaxshilashga   erishishdan   iborat   bo'ldi.   Birinchi     Prezidentimiz
tomonidan belgilab berilgan yangi jamiyat barpo etishning besh tamoyili bugungi
kunga   kelib   ijobiy   natijasini   ko'rsatmoqda.   Yurtimizda   shaxs,   inson,   jamiyat,
davlat   yangilanmoqda,   barcha   ijtimoiy   jarayon   ta'lim   va   madaniyat,   ma'naviyat
o'ziga xos tarzda shakllanib bordi. 1992 yilda Islom Karimov  «O'zbekistonning o'z
Istiqlol   va   taraqqiyot   yo'li»   kitobida   bu   masalaga   alohida   tuxtalib,   quyidagilarmi
ta'kidlagan edi. «Bugungi kunda hur va ozod xalqimiz, barcha xalqlar va davlatlar
tomonidan yaratilgan  ma'rifatda, fan va texnikada, madaniyat  va san'atda  nimaiki
yangi   va   ilg'or   jihatlar   bo'lsa,   shunga   dadillik   bilan   intilmoqda.   O'zbekiston
1
 Yo’ldoshev J. Ta’limimiz istiqlol yo’lida.  Т .; SHarq. 1996. 4-5 betlar diyorida   tarixda   ko'p   marta   bo'lganidek,   yana   yangidan   o'zimizning   betakror   va
ilg'or, iqtidorli va eng muhimi, insonlarga kerakli qadriyatlarimiz barpo etiladi.
Ta'lim O'zbekiston xalq, ma'naviyatiga yaratuvchilik faoliyatini baxsh etadi.
O'sib   kelayotgan   avlodning   barcha   eng   yaxshi   imkoniyatlari   unda   namoyon
bo'ladi, kasb-kori, maxorati uzluksiz, takomillashadi, katta avlodning dono tajribasi
anglab olinadi va yosh avlodga o'tadi. Bu so’zlar ta'lim  tizimiga berilgan ijtimoiy
buyurtma   bo'lib,   O'zbekiston   Respublikasining   «Ta'lim   to'g'risida»gi   Qonuni,
ta’lim   sohasidagi   davlat   siyosatida   ham   o'z   ifodasini   topgan.   Mustaqillikkacha
bo'lgan davrda bizning ta'lim tizimimiz jahonning ilg'or sivilizasiyasi yutuqlaridan,
o'z   xalqimizning  tarixi   ildizlaridan  ajralib  qolgan   edi.   Mustaqillik   bunday   holatni
tubdan   o'zgartirdi.   Istiqlol   davrida   jamiyat   ijtimoiy   xayotining   muhim   tarkibiy
qismi sifatida ta'lim ham o’zgarmog'i, yangilangan jamiyatning manfaatlari yo'lida
xizmat   qilmog'i   nuqtaiy   nazaridan   yondashildi.   Zero,   jamiyatning   mavjudligi,
maktabning ham mavjudligidir.
O'zbekiston   Respublikasining   Konstitusiyasi   O'zbekiston   xalqining   hohish
irodasidan   kelib   chiqib,   milliy   va   umuminsoniy   qadriyatlarni   o'yg'unlashtirgan
holda,   yoshlar   ongiga   singdirishning   huquqiy   asoslarini   o'zida   ifoda   etgan.
Konstitusiya   barcha   fuqarolar   qatori   yoshlarning   huquq   va   erkinliklarini
ta'minlashning   huquqiy   va   me'yoriy   jixatlarini   ham   o'zida   aks   ettirdi.   Jumladan,
uning   41-moddasida:   « Наг   kim   bilim   olish   xuquqiga   ega.   Bepul   umumiy   ta'lim
olish   davlat   tomonidan   kafolatlanadi.   Maktab   ishlari   davlat   nazoratidadir».   45-
moddasida   «Voyaga   etmaganlar,   mehnatga   layoqatsizlar   va   yolgiz   keksalarning
huquqlari   davlat   himoyasidadir».   66-moddasida   «Voyaga   etgan,   mehnatga
layoqatli farzandlar o'z ota-onalari haqida g'amxo'rlik qilishga majburdirlar», 117-
moddasida   «O'zbekiston   Respublikasining   fuqarolari   davlat   xokimiyati   vakillik
organlariga   saylash   va   saylanish   huquqiga   egadirlar   deb   belgilab   qo'yilgani
fikrimizning   dalilidir.   Haqiqatdan   ham,   O’zbekiston   Respublikasi   mustaqil,
demokratik, huquqiy, insonparvarlik qoidalariga asoslangan, millati, dini, ijtimoiy
ahvoli,   siyosiy   e’tiqodidan   qat'iy   nazar,   fuqarolarning   huquq.   va   erkinliklarini
ta'minlab beradigan davlatdir. Shuningdek,   Respublika   Prezidentining   1993   yil   29   dekabrdagi   farmoniga
binoan   oktyabr   oyining   birinchi   yakshanbasi   xalq   ta’limi   xodimlari   kuni   (kasb
bayrami   sifatida)   belgilandi.   1996   yil   9   sentyabrdagi   «Ma'naviyat   va   ma'rifat
jamoatchilik   markazi   faoliyatini   yanada   takomillashtirish   va   samaradorligini
oshirish   to'g'risida»gi   Farmon   munosabati   bilan   yosh   avlodni   buyuk
an'analarimizga,   yuksak   ma'naviy   qadriyatlarimizga   sodiqlik   va   yorug’   kelajak
egalari   ekanliklariga   qatiy   ishonch   ruxida   tarbiyalash   maqsadida   1997   yildan
boshlab, 1-oktyabr «O'qituvchilar va murabbiylar kuni»-umumxalq bayrami hamda
dam olish kuni deb e'lon qilindi.
Birinchi   Prezidentimiz   Islom   Karimov   1996-1997   yillarga   kelib,   ta'lim-
tarbiya   tizimidagi   jiddiy   kamchiliklami   bartaraf   etish   va   bu   sohani   tubdan   isloh
etish   bo'yicha   muhim   dasturiy   hujjatlar   qabul   qilish   lozimligini   kun   tartibiga
qo'ydi.   Shu   boisdan   ham   tezda   «Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturini   tuzish»
komissiyasi   tashkil   etilib,   unga   Yurtboshimiz   bevosita   rahbarlik   qildi.   Mavjud
ta'lim-tarbiya tizimini tubdan isloh qilish, uni zamon talablari darajasiga ko'tarish,
milliy kadrlar  tayyorlashning yangi  tizimini barpo etish, kelajak uchun barkamol,
salohiyatli avlodni tarbiyalash maqsadida O'zbekiston Respublikasi Prezidentining
1997 yil 6 oktyabrdagi «Ta'lim-tarbiya va kadrlar tayyorlash tizimini tubdan isloh
qilish barkamol avlodni voyaga etkazish to'g'risida»gi ushbu farmon bilan «Ta'lim
to'g'risida»   gi   Qonun   va   Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturini   hayotga   tatbiq   etish
ishlari davlat siyosatining ustuvor yo'nalishi etib belgilandi.
«Ta'lim   to'g'risida»gi   Qonun   (yangi   tahriri)   va   Kadrlar   tayyorlash   milliy
dasturi   qabul   qilinganidan   sung   respublikamiz   butun   ta'lim   tizimi,   jumladan,   oliy
ma'lumotli   kadrlar   tayyorlash   yo'nalishini   ham   tubdan   isloh   qilishning   aniq
strategik dasturiga ega bo'ldi.
O'zbekistonda   ta'lim   respublika   ijtimoiy-iqtisodiy,   g'oyaviy-madaniy
xayotining   eng   muhim   yo'nalishidir.   Ta'limning   huquqiy   asoslari   mamlakatimiz
Konstitusiyasi,   «Ta'lim   to’g'risida»gi   Qonuni   va   Kadrlar   tayyorlash   milliy
dasturida o’z aksini topgan. Respublikamizda ta'limning asosiy maqsadi bizning demokratik erkin davlat
qurayotganimiz,   bozor   iqtisodiyotiga   bosqichma-bosqich   o’tish   yo'lidan   izchil
borayotganimiz   bilan   bevosita   bog'liq.   Chunki   davlatning   buyuk   kelajagi   uz
fuqarolarining   ma'lumotliligiga,   madaniyatiga,   bunyodkorligiga   tayanadi.   «Ta'lim
to'g'risida»gi   Qonun   va   Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturining   qabul   qilinishi   va
hayotga   tatbiq   qilinishi,   hech   shubxasiz,   mustaqillik   yillaridagi   eng   muhim
yutuqlarimizdan   biri   bo'ldi.   Dasturga   ko'ra,   yurtimizda   ta'lim   islohotlari
bosqichma-bosqich   amalga   oshirildi   va   hozirgi   kunda   takomillashtirilmoqda.
Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturining   O'zbekistonga   xos   eng   muhim   xususiyati   -
yangi   turdagi   3   yillik   o'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta'limi   tizimini   yaratishdan   iborat
vazifa sobit qadamlik bilan amalga oshirildi. Zamonaviy o’quv va ishlab chikdrish
uskunalari bilan jihozlangan kasb- hunar kollejlari, akademik litseylar barpo etildi,
yangi   ta'lim   standartlari   va   axborot   texnologiyalari,   interaktiv   usullar   o'quv
jarayoniga tatbiq etildi.
Oliy   ta'limda   bakalavrial   va   magistratura   tizimi   joriy   qilindi.   Jahon
standartlariga   xos   bu   tizim   oliy   ta'lim   sifatini   oshirishga   xizmat   qilmoqda.
O'zbekist о n   Respublikasining   birinchi     Prezidenti   Islom   Karimov   shunday   degan
edi:   «Bilimdon,   professional   jihatdan   savodli   hamda   g'ayrat-   shijoatli   shaxslami,
o'z   mamlakatimizning   chinakam   vatanparvarlarini   tarbiyalay   oladigan,   ulami
buyuk   milliy   madaniyatning   ulkan   ma'naviy   merosi   bilan   boyita   oladigan,   jahon
fani   va   madaniyati   durdonalaridan   bahramand   eta   oladigan   mamlakatgina,
millatgina buyuk kelajakka erishishi mumkin».
Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturi   Islom   Karimovning   bevosita   rahbarligida
ishlab   chiqilib,   amaliyotga   izchil   joriy   etildi.   Bu   dastur   AQShdan   sung   dunyoda
ikkinchi bor faqat O'zbekistonda qabul qilindi va bugungi kunda turli mamlakatlar
bizning   bu   boradagi   tajribalarimizni   katta   qiziqish   bilan   o'rganmoqda.
Mamlakatizda noyob Kadrlar  tayyorlash milliy dasturi  to'la amalga oshirilmoqda.
2009 yildan boshlab, yurtimizda 12 yillik majburiy ta'lim joriy etildi.
Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturi   3   bosqichdagi   islohotlar   asosida   amalga
oshirildi. I-bosqich   1997-2001   yillarda   dastumi   amalga   oshirish   uchun   zarur   bo'lgan
huquqiy   meyoriy,   ilmiy-metodik,   moliyaviy-moddiy   shart-sharoitlar   yaratildi.
Buning uchun davlat tomonidan kushimcha ravishda 65 milliard so'm mablag’ sarf
qilindi. Bu bosqich kadrlar tayyorlash dasturining moddiy-texnik ba'zasini yaratish
davri deb nomlandi.
II- bosqich - 2001-2005 yillami o'z ichiga olib, milliy dastur keng miqyosda
joriy   etildi.   Bu   bosqich   Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturining   sifat   bosqichi   deb
nom oldi.
III-bosqich-   2005   yildan   boshlanib,   undan   keyingi   yillami   ham   o'z   ichiga
olmoqda.   Bu   bosqichda   Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturi   ijrosi   yakuniga
yetkazilib,   erishilgan   natijalar,   to'plangan   tajribalar   umumlashtirilib,   tahlil
etilmoqda   hamda   shu   asosda   yurtimizda   yangi   ta'lim   tizimi   yanada
takomillashtirilmoqda.   Shu   boisdan   bu   bosqich   ta'lim   tizimini   mademizasiyalash
davri deb atalmoqda.
Birinchi   Prezidentimiz   O'zbekist о n   Respublikasi   Konstitutsiyasining   17
yilligiga   bag'ishlangan   marosimidagi   (2009   yil   5   dekabr)   ma'ruzasida
ta'kidlaganidek, «bundan 12 yil oldin boshlangan Kadrlar tayyorlash milliy dasturi
va   2004   yilda   uning   tarkibiy   qismi   sifatida   qabul   qilingan   Maktab   ta'limini
rivojlantirish umummilliy davlat dasturi ijtimoiy hayotimizda tub burilish yasadi» 1
.
Haqiqatan ham, bu dasturlar doirasida yurtimizda ming-minglab litsey va kollejlar
qurildi, rekonstruksiya qilindi. O'tgan davr mobaynida ana shu litsey va kollejlarni
1 million 446 mingdan ziyod farzandlarimiz, jumladan, 1 million 55 mingdan ortiq
qishloq   yoshlari   bitirib   bugungi   kunda   qishloq   xo'jaligida,   boshqaruv   tizimida,
ijtimoiy sohalarda mehnat qilmoqda.
Bu   qarorga   ko'ra,   Oliy   va   o'rta   maxsus   ta'lim   vazirligining   60   kishidan
iborat   O'rta maxsus,   kasb-hunar  ta'limi   markazi  (Markaz)   tashkil   etildi.  1998
yilda   akademik   litseylar   va   kasb-hunar   kollejlari   dastlab   tajriba   tariqasida
faoliyat   boshladi.   Akademik   litseylarga   barcha   (9-sinf)   bitiruvchilarining
taxminan   10-15   foizi   tanlov   asosida   qabul   qilindi.   Kasb-hunar   kollejlari
1
  Karimov   I.   A.   O’zbekiston;   milliy   istiqlol,   iqtisod,   siyosast,   mafkura,asarlar   ljild   Т .;   O’zbekiston.   1996.   81-82
betlar uchun   yu qo ri   malakali   pedagog   va   pedagog-mu han dislar   tayyorlash   bo'yicha
3   ta   otaliq   zona   (mintaqaviy)   bo'yicha   tegishli   oliy   o'quv   yurtlari   biriktirildi:
1)   Buxoro   oziq-ovqat   va   engil   sanoat   texnologiyasi   institutiga;   2)   Nizomiy
nomidagi   Toshkent   Davlat   pedagogika   universitetiga;   3)   Namangan
muxandislik-pedagogik   institutlarida   kadrlar   tayyorlash   uchun   zarur   shart-
sharoitlar yaratildi.
Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturining   amaliy   ijrosiga,   shuningdek,
bakalavr   va   magistr   kadrlar   tayyorlash   masalasiga   bag'ishlangan   O'zbekiston
Prezidentining   o'ndan   ortiq   farmon   va   farmoyishlari,   O'zbekiston
Respublikasi   Vazirlar   Mahkamasining   qarorlari  qabul   qilindi.  Xususan,   2004
yil   19   fevralda   O'zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   «2004-2008   yillarda
Maktab   ta'limini   rivojlantirish   dasturini   tayyorlash   chora-tadbirlari
to'g'risida»gi   farmoyishi,   2004   yil   21   mayda   «2004-2009   yillarda   maktab
ta'limini   rivojlantirishning   davlat   umummilliy   dasturi   to'g'risida»gi
farmonining   qabul   qilinishi   milliy   ta'lim   rivojida   yangi   tarixiy   bosqichni
boshlab berdi.
Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturi   va   Maktab   ta'limini   rivojlantirish
davlat   umummilliy   dasturining   ijrosi   amalda   nihoyasiga   yetkazildi.   9   yillik
umumta'lim   maktab   bosqichini   va   3   yillik   o'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta'limi
bosqichini   o'z   ichiga   olgan   uzluksiz   yaxlit   ta’lim   tizimi   yaratildi.   Bir   so'z
bilan aytganda, farzandlarimizga umumiy ta'lim bilan birga, zamonaviy kasb-
hunarga   ega   bo'lish   imkonini   beradigan   12   yillik   ta'lim   tizimiga   o'tish
yakunlanmoqda.
Mazkur   huquqiy   hujjatlarda,   birinchidan,   yangi   ta'lim   tizimi,
ikkinchidan,   yangi   avlod   kadrlarini   tayyorlashda   ta'lim   sohasidagi
o'zgarishlar,   yangi   kasb   sohalarining   paydo   bo'lgani   va   ulaming   O'zbekiston
sharoiti,   ahamiyati   bilan   boglik   jihatlari,   uchinchidan,   bunda   har   bir   viloyat,
hudud   va   mintaqa   xususiyatlarini   hisobga   olish   tajribasining   afzalliklari,
to'rtinchidan,   mamlakatimiz   oliy   ta'lim   sohasidagi   71   ta   muassasa   tayyorlab
beradigan   yangi   avlod   kadrlari,   ulaming   umumiy   va   uziga   xos   jixatlariga e'tibor   qaratildi.   Umuman,   mustaqillik   yillarida   «Ta'lim   to'g'risida»gi   Qonun
va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi (1997) asosida uzluksiz ta'lim tizimining
eng muhim yo'nalishlari hayotga tatbiq etildi.
1.2. O'zbekistonda ta'lim tizimi samaradorligining oshirilishi. Mamlakatimizda   yurt   taraqqiyoti,   xalq   farovonligi,   jahon   hamjamiyatidan
munosib   o'rin   egallashimizning   muhim   omillaridan   biri   sifatida   ta'lim   tizimini
tubdan isloh etishga, yosh avlodni har jihatdan barkamol etib tarbiyalashga alohida
e'tibor   qaratilmoqda.   O'zbekiston   Respublikasi   Konstitusiyasi,   «Ta'lim
to'g'risida»gi   Qonunga   binoan   ta'lim   olishda   barcha   teng   xuquqlidir.   Kadrlar
tayyorlash   milliy   dasturining   qabul   qilinishi   va   hayotga   keng   tatbiq   etilishi
samarasi   o'laroq,   yurtimizda   uzluksiz   ta'lim   tizimi   yaratildi.   Ushbu   dastur   jahon
andozalari   talablariga   javob   beradigan,   raqobatbardosh,   yuqori   malakali
mutaxassislar   tayyorlashning   zamonaviy   ti zimini   shakllantirish   va   rivojlantirish,
har   tomonlama   kamol   topgan   shaxsni   voyaga   etkazish   uchun   ijtimoiy-iqtisodiy,
xuquqiy, psixologik- pedagogik sharoitlarni yaratishga xizmat qilmoqda. 1
Ushbu   dastur   doirasida   ta'limning   mutlaqo   yangi   boskichi   o'rta   maxsus,
kasb-hunar ta'limiga asos solindi. Ta'limning ushbu turi mexnat bozoridagi talab va
ehtiyojni   inobatga   olgan   holda   real   iqtisodiyotning   barcha   bo'g'inlari   uchun
malakali kichik mutaxassislarni tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Bugungi
kunda   yurtimizda   jahon   andozalari   darajasida   barpo   etilgan   o'rta   maxsus,   kasb-
hunar   ta’lim   maskanlari   uquvchilarga   chuqur,   ixtisoslashtirilgan,   kasb-hunarga
yo’naltirilgan   bilim   berish,   o'smir-yoshlaming   kasb-hunarga   qiziqishi,   bilim   va
ko'nikmalarini   yanada   rivojlantirish,   tanlab   olingan   kasb-hunar   bo'yicha   bir   yoki
bir necha ixtisoslikni egallashga qo'maklashmoqda. O'tgan vaqt mobaynida ming-
minglab yoshlarimiz ana shunday kollej va litseylarni tamomlab, ishlab chiqarish,
qishloq,   xo'jaligi,   boshkaruv   va   ijtimoiy   sohalar,   barcha   jabhalarda   mehnat
qilmoqda. Ayni paytda ular bilim olishning keyingi bosqichi -oliy o'quv yurtlarida
o'qishni   davom   ettirish   imkoniga   ega.   2010-yilda   umumta'lim   maktablari   9-sinf
bitiruvchilarining  585   ming  nafardan  ziyodi   yurtimizdagi   142  akademik   litsey   va
1394 kasb-hunar kollejiga qamrab olindi.
Ta'lim   sohasida   olib   borilayotgan   islohotlar   jarayonida   bolalar   sportini
rivojlantirish,   ularni   sog'lomlashtirish   muhim   ahamiyat   kasb   etadi.   Birinchi
Prezidentimiz   tashabbusi   bilan   tashkil   etilgan   Bolalar   sportini   rivojlantirish
1
 Yuksak saloxiyat va taraqqiyot omili.// Ma’rifat. 2010. 27noyabr jamg'armasi  tomonidan o'tgan  vaqt  mobaynida 1123 bolalar  sporti  inshooti  ko'rib
foydalanishga   topshirildi.   Ulaming   922   tasi   qishloq   joylarda   ekani   chekka
hududlardagi bolalarni jismoniy tarbiya va sportga japb etishda katta imkoniyatlar
yaratmoqda.  Ayni   paytda  maktablar   qoshida  674  sport  zali   qurildi.  Bolalar  sporti
inshootlari   sport   anjomlari   va   jihozlari,   zarur   inventarlar   bilan   ta'minlangani
samarasi o'laroq bugungi kunda o'quvchi-yoshlar sportnirig 23 turi bilan muntazam
shug'ullanmoqda.   Ta'lim   sohasida   olib   borilayotgan   islohotlarda   yoshlaming
iste'dodini  har  tomonlama kamol  toptirish,  madaniy saviyasini  yuksaltirish,  o'g'il-
kizlarning   jahon   va   milliy   musiqaning   eng   noyob   namunalaridan   bahramand
bo'lishi   uchun   keng   imkoniyatlar   yaratish   ustuvor   o'rin   tutadi.   Davlatimiz
rahbarining   2008   yil   8   iyulda   qabul   qilingan   «Bolalar   musiqa   va   san'at
maktablarining   moddiy-texnik   bazasini   mustaxkamlash   va   ulaming   faoliyatini
yanada   yaxshilash   bo'yicha   2009—2014   yillarga   mo'ljallangan   Davlat   dasturi
to'g'risida»gi qarori bu yo'nalishdagi ishlarni yangi pog'onaga ko'tardi. 
Ushbu   xujjatga   muvofiq   boshlang'ich   musiqiy   ta'lim   tizimini   tubdan
takomillashtirishga,   bolalar   musiqa   va   san'at   maktablari   faoliyatini   yangicha
talablar   asosida   tashkil   etish,   zamonaviy   moddiy-texnik   bazasini   shakllantirish,
ulami   musikiy   madaniyat   va   san'at   sohasidagi   yuqori   malakali   pedagog   kadrlar
bilan ta'minlash borasi-da katta hajmdagi ishlar amalga oshirilmoqda.  O'tgan yillar
mobaynida   ta'lim   tizimini   tubdan   yangilash   va   isloh   etish   bo'yicha   miqyosi   va
ko'lamiga   ko'ra   ulkan   ishlar   amalga   oshirildi.   Qariyib   9,5   ming   yoki
mamlakatimizda   faoliyat   ko'rsatayotgan   maktablaring   deyarli   barchasi   yangitdan
qurildi,   kapital   rekonstruksiya   qilindi   va   zamonaviy   o'quv-laboratoriyaya   asbob-
uskunalari   bilan   ta'minlandi.   O'quv   jarayonini   sifat   va   metodik   jihatdan   butunlay
yangilash bo'yicha ulkan chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Maktab  ta'limi  7 ta tilda:  o'zbek,  qaroqalpoq, ms, qozoq, qirg'iz, turkman,
tojik tillarida olib borilmoqda.
Mamlakatimizda 1500 dan ortiq yangi kasb-hunar kolleji va akademik lisey
barpo etildi. Hozirgi kunda yurtimizdagi  barcha ta'lim, fan, madaniyat va ma'rifat
muassasalari   Ta'lim   portali   va   intemetga   ulangan.   Bu   esa   ta'lim   jarayoniga masofadan   turib   o'qitish   usullarini,   o'quvchi   yoshlar   uchun   axborot-
kommunikasiya xizmatlarining keng majmuini joriy etish imkonini bermoqda.
Ta'lim   jarayonini   isloh   etish   va   mehnat   bozorida   talab   qilinadigan   yuqori
malakali kadrlar tayyorlashda oliy o'quv yurtlari muhim o'rin egallamokda. O'tgan
davr   mobaynida   ulaming   soni   ikki   barotjar   ortdi   va   bugungi   kunda
mamlakatimizdagi  70  ta universitet va oliy o'quv yurtida  3 30 mingdan ziyod talaba
ta'lim olmoqda.
O'zbekistonda   Vestminster   universiteti,   Singapur   menej-mentni
rivojlantirish   instituti,   Turin   politexnika   universiteti,   Rossiya   neft   va   gaz
universiteti,   Moskva   davlat   universiteti,   Rossiya   iqtisodiyot   universiteti   kabi
yuksak   xalqaro   obru-e'tibor   va   chuqur   tarixiy   ildizlarga   ega   bo'lgan   Yevropa   va
Osiyoning etakchi oliy o’quv yurtlarining filiallari tashkil etildi va muvaffaqiyatli
faoliyat   ko'rsatmokda.   Ushbu   oliy   o'quv   yurtlarida   mashinasozlik,   neft-gaz   ishi,
axborot   texnologiyalari,   iqtisodiyot   va   biznes   boshqaruvi,   moliyaviy   menejment,
tijorat xuquqi kabi mehnat bozorida talab yuqori bo'lgan mutaxassisliklar  buyicha
bakalavr   va   magistrlar   tayyorlanmok,da   va   ulaming   bitiruvchilari   butun   dunyoda
tan olindigan diplomlarga ega bo`lmoqda. O'zbekiston Milliy universiteti va Fanlar
akademiyasi  tomonidan Buyuk Britaniyaning etakchi  oliy o'quv yurti  — Kembrij
universiteti   bilan   hamkorlikda   2012   yilda   Yuksak   texnologiyalar   o'quv-tajriba
markazi tashkil etilishi ham oliy ta’lim sohasida olib borayotgan islohatlarimizning
bir   mevasi   desak   mubolag‘a   bo‘lmas .   Markazning   asosiy   vazifasi   —   iqtidorli
talabalar, aspirant va yosh olimlami kimyo, fizika, biologiya, biokimyo, biofizika,
geologiya va geodeziya soxalarida amaliy innovasion ilmiy tadqiqotlar olib borish
hamda   ilmiy   ishlanmalarni   amalga   oshirishning   zamonaviy   metodlariga
o'rgatishdan iborat.
Davlatimiz   rahbari   tashabbusi   bilan   yosh   avlodning   puxta   ta'lim   olishi
borasida   amalga   oshirilayotgan   tub   islohotlar   berayotgan   bunday   samaralar
yurtimizda yosh avlodning buyuk ajdodparga munosib voris, barkamol inson bo'lib
etishishi   yo'lida   ko'rsatilayotgan   doimiy   g'amxo'rlikning   amaldagi   ifodasidir.
Ta'lim sohasi ijtimoiy ҳayotning ajralmas tarkibiy qismi, siyosiy-ijtimoiy iqtisodiy- ma'naviy   taraqqiyotning   istiqbolini   belgilovchi   omillardan   biri   xisoblanadi.   Shu
bois O'zbekistonimizda bugungi yoshlar va kelajak avlod manfaatlarini muxofaza
qilish   davlat   siyosatining   ustuvor   yo'nalishi   etib   belgilangan   hamda   1997   yil
avgustidan   bugungacha   “Ta'lim   to'g’risida”,   “O'zbekiston   Respublikasida
yoshlarga   oid   davlat   siyosati   asoslari   to'g'risida”gi   qonunlar,   “Kadrlar   tayyorlash
milliy   dasturi”,   “Jamiyatda   xuquqiy   madaniyatni   yuksaltirish   milliy   dasturi”,
Maktab   ta'limini   rivojlantirish   davlat   umummilliy   dasturi,   bolalar   va   xotin-qizlar
sporti,   bolalar   musiqasi   va   san'atini   rivojlantirishga   doir   va   ta'limning   xuquqiy-
me'yoriy hujjatlarini belgilovchi boshqa xujjatlar qabul qilindi. 1
Har   yili   amaliyotga   izchillik   bilan   tatbiq   etilayotgan   davlat   dasturlari   va
mamlakatni   ijtimoiy-iqtisodiy   rivojlantirish   yo'nalishlarida   belgilanayotgan
vazifalami   amalga   oshirish   uchun   byudjet   mablag'larining   asosiy   qismi
yo'naltirilayotgani xalqimizning kelajakka bo'lgan ishonchini yanada orttirmoqda.
1997- 2004 yillarda O'zbekiston ta'lim tizimida mutlaqo yangi bo'lgan o'rta
maxsus,   kasb-xunar   ta'limi   muassasaiarini   qurish   va   ishga   tushirishda   e'tirofga
loyiq   bunyodkorlik   ishlari   oshirilgan   bo'lsa,   2004-2009   yillar   mamlakatimiz
tarixida   umumta'lim   maktablari,   maktabgacha   va   maktabdan   tashqari   ta'lim
muassasaiarini rivojlantirish davri bo'ldi.
O'tgan   qisqa   davrda   ta'lim   mazmunini   isloh   qilishga   juda   katta   e'tibor
qaratildi:   yangi   Davlat   ta'lim   standartlari,   o'quv   rejalari   va   fan   dasturlari   ishlab
chiqildi   va   tatbiq   qilindi,   ularni   takomillashtirish   jarayonlari   davom   etmoqda
muqobillikka   asoslangan   yangi,   jumladan,   elektron   darsliklar   va   boshqa   o'quv
adabiyotlarining   yangi   avlodi   yaratilib,   ularni   ta kom illashtirish   bo'yicha   ishlar
muttasil   davom   ettirilmoqda.   Zamonaviy   fan   va   texnikaning   rivojlanish
tendensiyalarini   hisobga   oluvchi   pedagogik   hamda   axborot   olish.   uzatish,
almashish   va   saqlash   texnologiyalari   ta'lim   jarayoniga   shiddat   bilan   kirib
bormoqda. Aql-zakovatii, yetarlicha iqtidor va salohiyatga ega, g'ayrat, shijoat va
kuchga   to’la,   bilimli,   tashabbuskor   va   ijtimoiy   faol   yangi   avlodning   istiqbolimiz
1
 Ta’lim taraqqiyoti yo’lida. Ma’rifat. 2010 yil 7aprel uchun   mas'uliyatni   zimmasiga   oladigan   mutaxassislar   bo'lib   etishishi   uchun
mustahkam zamin yaratildi.
Ta'lim   sohasida   faoliyat   ko'rsatayotgan   va   tayyorlanayotgan   kadrlar   sifati
islohotlarning samarasini belgilaydi bugungi pedagog yuksak kasbiy mahorat bilan
bir   qatorda,   axborot   makonidagi   so'nggi   ma’lumotlardan,   psixologiya   va
insonshunoslikka   oid   yangiliklardan   xabardor   bo'lishga   majbur.   aks   holda   ta'lim
oluvchi   o'zi   uchun   zarur   bulgan   bilimlar   va   ma'lumotlarni   boshqa   manbalardan
axtaradi. Shu o'rinda mustaqil ta'lim sohasida keyingi yillarda to'plangan tajribani
yanada   kengaytirish,   shubhasiz,   ijobiy   samara   beradi.   Mutaxassislar   tayyorlashni
rejalashtirishda bozor iqtisodiyo-tining asosiy qonuni-talab va taklifga asoslanilsa,
ortiqcha   mehnat   resurslari   paydo   bo’lishining   oldi   olinadi.   Shu   bois   kadrlami   ish
bilan   ta'minlashning   amaldagi   tizimi   bugun   uzining   eskirganligini   har   jihatdan
ko'rsatgach.   bu   sohada   ham   qator   islohotlar   amalga   oshirilmoqda.   Ta'lim
muassasasini bitirayotgan har bir yosh mutaxassis tomonidan asosiy kasbi bilan bir
qatorda   yakka   tartibdagi   tadbirkorlik   bilan   shug'ullanish   uchun   zarur   bo'lgan
huquqiy   va   iqtisodiy   bilimlar   egallanishi   davr   talabi   bo'lib   qolmoqda.   Amaldagi
qonun   hujjatlarida   yosh   mutaxassislarni   ish   bilan   ta'minlash,   ularni   moddiy   va
ma'naviy qo'llab-quvvatlash bo'yicha juda ko'p imtiyozlar belgilangan.   "Barkamol
avlod  yili"   Davlat   dasturida  belgilangan   tadbirlar   esa   yoshlarning   imkoniyatlarini
yanada   kengaytiradi.   O'quv   yurti   buyurtmachi   iste'molchi   mahalliy   xokimiyat
organlari,   mutaxassisning   faol,   amaliy   xamkorligi   va   ushbu   jarayonda   ishtirok
etuvchi   sub'ektlaming   vakolatlarini   belgilash   va   uning   bajarilishini   qat'iy   nazorat
qilish   orqali   tayyorlanayotgan   kadrlardan   maq-sadli   foydalanish   mexanizmi
yaratilmoqda.   Ta'lim-tarbiya-yaxlit   bir   jarayon.   Yuksak   ma'naviyat   manziliga
ma’rifat orqali borish mumkinligi tarixda ko'p marta o'z isbotini topgan. Jahon va
milliy pedagogikamizda ta'kidlanganidek, etuklik va barkamollikka ta'limiy hamda
tarbiyaviy maqsadlar mushtarak-ligida erishiladi.
Jamiyatimizdagi   barqarorlik,   xalqimizning   birdamligi,   kelaja-gimizning
porloqligiga bo'lgan qatiy ishonch, tanlagan yo'limizning o'tgan 2 5   yilida erishgan
asrlarga   tatigulik   yutuqlarimiz,   mamlakatimizning   bugungi   iqtisodiy-ma'naviy qudrati   va   olib   borilayotgan   odilona   ichki   va   tashqi   siyosat   ta'lim   tizimida   ushbu
ezgu ishlami amalga oshirishga mustahkam zamin bo’lmoqda.
1.3.   O'zbekistonda ta'lim sohasida moddiy-texnik bazaning
shakllantirilishi 1997   yilda   ta'lim-tarbiya   tizimidagi   barcha   islohotlami   belgilab   beradigan
ikkita   muxim   xujjat   -   «Ta'lim   to'g'risida»   va   «Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturi
to'g'risida»gi   O'zbekiston   Respublikasining   qonunlari   qabul   qilindi.   Kadrlar
taiyorlash   milliy   dasturining   asosiy   maqsadi   -   ta'lim   sohasini   tubdan   isloh   qilish,
rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma'naviy va axlokiy talablarga
javob beradigan yukori malakali kadrlar taiyorlash milliy tizimi, kadrlar taiyorlash
milliy   modelini   shakllantirishdan   iborat.   Milliy   modelning   asosiy   tarkibiy
qismlarini shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta'lim, fan va ishlab chiqarish tashkil
qiladi.
2010   yilning   mamlakatimizda   «Barkamol   avlod   yili»   deb   e'lon   qilinishi
yoshlarni jismoniy, ma'naviy hamda intelektual jihatdan sog’lom qilib o'stirishga,
ularga   barcha   shart-sharoitlarni   yaratish,   uzluksiz   ta'lim   tizimida   islohotlarni
yanada chuqurlashtirishga, real iqtisodiyotda va turli sohalarda ta'lim muassasalari
tomonidan tayyorlanadigan mutaxassislarga bulgan talabni ta'minlashga qaratildi.
2009   yil   9   dekabr   kuni   O'zbekiston   Respublikasi   Prezidentning   «Barkamol
avlod   yili   Davlat   dasturini   ishlab   chiqish   va   amalga   oshirish   bo'yicha   tashkiliy
chora-tadbirlar   to'g'risida»   farmoyishi   e'lon   qilinib,   unda   barkamol   yosh   avlodni
shakllantirishni ta'min-lash bo'yicha qabul qilingan davlat dasturlari hamda boshqa
tadbirlar-ga   muvofiq   amalga   oshiriladigan   chora-tadbirlami   davom   ettirish   bilan
bir   qatorda   quyidagi   ustuvor   yo'nalishlar   belgilab   berildi.   Xususan,   o'sib
kelayotgan avlodni o'qitish va tarbiyalash sohasida yaratilgan zamonaviy moddiy-
texnik   bazadan   oqilona   va   samarali   foydalanishni   ta'minlash,   zamon   talablaridan
kelib chiqqan holda, oliy va o'rta maxsus ta'lim tizimida real iqtisodiyot tarmoqlari
hamda   sohalarida   talab   etilayotgan   ta'lim   va   mutaxassisliklarning   yo'nalishlarini
qayta   ko'rib   chiqish   hamda   takomillashtirish,   davlat   ta'lim   standartlarini,   o'quv
dasturlari va o'quv-uslubiy adabiyotlarni takomillashtirish, o'quv jarayoniga yangi
axborot-kommunikatsiya   va   pedagogika   texnologiyalarini,   elektron   darsliklar
hamda   multimediya   vositalarini   keng   joriy   etish   hisobidan   mamlakatimizdagi
kasb-hunar kollejlari va litseylarida ta'lim berish sifatini tubdan yaxshilash, ta'lim
muassasalarining o'quv-laboratoriya bazasini eng zamonaviy o'quv va laboratoriya uskunalari,   kompyuter   texnikasi   bilan   mustahkamlash,   shuningdek,   o'qituvchi   va
murabbiylaming   mashaqqatli   mehnatini   moddiy   hamda   ma'naviy
ragbatlantirishning   samarali   tizimini   shakllanti-rish,   litsey   va   kollejlarda
zamonaviy   axborot   va   kompyuter   texnologiyalari,   raqamli   hamda   keng   formatli
telekommunikasiya   aloqa   vositalari,   internet   tizimini   tatbiq   etish,   o'zlashtirish   va
yanada rivojlantirish asosiy vazifalardan qilib belgilandi. Kadrlar tayyorlash milliy
dasturini amalga oshirishda yoshlami sport bilan shug'ullanishga jalb etish muhim
o'rin   egallaydi.   Byudjet.   homiylik   va   xayriya   mablag'lari   hisobidan
moliyalashtiriladigan   O'zbekiston   Bolalar   sportini   rivojlan-tirish   jamg'armasining
tashkil  etilgani aynan shundan dalolat  beradi. O'tgan davr mobaynida ushbu fond
mablag'lari  hisobidan qariyb 1500 ta eng zamonaviy,  barcha  yoshlar  foydalanishi
mumkin   bo'lgan   bolalar   sporti   ob'ekti   barpo   etildi.   Bugungi   kunda
mamlakatimizdagi   deyarli   har   bir   maktab,   kollej   va   lisey   ochiq   sport
maydonchalari qatorida zamonaviy sport  anjomlari  bilan jihozlangan yopiq, sport
zallari va suzish havzalariga egadir.
Yurtimizda   uch   bosqichdan   iborat,   har   yili   o'tkaziladigan,   maktab
o'quvchilari   uchun   alohida,   kasb-hunar   kolleji   va   akademik   lisey   o’quvchilari
uchun alohida bellashuvlarni, oliy o'quv yurtlari talabalari uchun Universiadani o'z
ichiga   olgan   yaxlit   sport   musobaqalari   tizimi   shakllangan.   Bunday   tizim   yuz
minglab   farzandlarimizni,   yigit   va   qizlarni   ommaviy   ravishda   jismoniy
soglomlashtirish va sport harakatiga jalb etish imkonini bermoqda. Mutaxassislarni
tayyorlash   sifati   va   ulaming   real   iqtisodiyotda   talab   etilishi   masalalari   bizning
doimiy e'tiborimiz markazida bo'lib kelmoqda. Dastur doirasida kollejlar, lisey va
oliy   o'quv   yurtlari   uchun   o'qituvchilar   va   domlalar   tarkibini   tayyorlash,   ulaming
malakasini   oshirish   tizimini   qayta   tashkil   etish,   avvalo,   o'quv-uslubiy   bazani
butunlay   qayta   ko'rib   chiqish   va   zamonaviy   talablarga   javob   beradigan   yangi
standartlar.   darslik   va   o'quv-uslubiy   qo'llanmalami   tasdiqlash   buyicha   keng
miqyosdagi ishlar amalga oshirildi. Ta'lim sohasi xodimlari faoliyatini baholash va
rag'batlantirish mezonlari tubdan o'zgartirildi. Masalan, keyingi o'n yilda kasb-hunar kollejlari, lisey va oliy o'quv yurtlari
o'qituvchilari ish haqining o'sish  sur'atlari  iqtisodiyotning real sohasidagi  ish xaqi
mikdoridan   taxminan   1,5   barobar   ko'p   o'sdi.   Umuman,   O'zbekistonda   ta'lim
sohasini   rivojlantirish   va   isloh   etishga   yo’naltirilayotgan   yillik   harajatlar   yalpi
ichki   mahsulotning   10-12   foizini   tashkil   etayotgani   va   bu   tizimning   Davlat
byudjeti harajatlaridagi ulushi 35 foizdan ortikni tashkil etishi o’z-o'zidan mazkur
sohaga qaratilayotgani ulkan e'tiboming yaqqol tasdig'i hisoblanadi.
Ta’limni rivojlantirishga yo'naltirilgan hajmining tobora ortib borayotganini
alohida   ta'kidlashni   istardim.   O'tgan   davrda   bu   boradagi   yordam   500   million
dollardan   oshib   ketdi.   Bu   haqda   gapirganda,   birinchi   navbatda   Osiyo   taraqqiyot
bankining salkam  290 million dollar mablag'i. Janubiy Koreya hukumatining 110
milliondan ortiq Jahon bankining 33 million. OPYEK fondi. Saudiya fondi. Islom
taraqqiyot   bankining   42   mil lion.   Germaniya   huku matining   «KfV»   banki   orqali
yo'naltirilgan qariyb 20 million va boshqa donorlarning 100 million dollardan ortiq
yordamini qayd etish lozim.
“Barkamol   avlod   yili”   Davlat   dasturini   bajarish   uchun   barcha   moliyaviy
manbalar   hisobidan   deyarli   8   trillion   sum   va   165   million   AQSh   dollariga   teng
miqdordagi   mablag'   yo'naltarildi.   Bu   esa   o'z   navbatida,   mamlakatimizda   har
tomonlama   munosib   yoshlami,   Vatanimiz   kelajagi   uchun   mas'uliyatni   o’z
zimmasiga olishga qodir bo'lgan, jismoniy va ma'naviy sog'lom, barkamol avlodni
tarbiyalash   uchun zarur  barcha  shart-sharoitlami  yaratish  bo'yicha  aniq maqsadga
qaratilgan keng ko'lamli chora-tadbirlami amalga oshirish imkonini tug'dirdi.
Respublikamizda   uzluksiz   ta'lim   tizimi   o'zining   izchilligi   bilan   yosh
avlodning   yorqin   kelajagini   ta'minlashda   ishonchli   kafolat   bo`lib   qolmoqda.   Bu
tizimda   o'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta'limining   o'mi   o'ziga   xosdir,   chunki   bu   tizim,
avvalo   yurtimizda   yangi   ijtimoiy   muxitni   shakllantirishga   xizmat   qilsa,   ikkinchi
tomondan,   bu   tizim   respublikamiz   mexnat   bozoriga   malakali   mutaxassislarni
etishtirib bermokda. Shu asoslarga kura, mamlakatimizda o'rta maxsus, kasb-hunar
ta'limi   uzluksiz   ta'lim   tizimidagi   muxim   va   o'ziga   xos   ta'lim   turlaridan   biri
sanaladi. O'zbekiston Respublikasi  Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 13 maydagi «O’zbekistan Respublikasida o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limini tashkil etish chora-
tadbirlari to'g'risida»gi  204-sonli  qarori asosida «O'zbekiston Respublikasida  o'rta
maxsus, kasb-hunar ta'limi to'g'risida»gi nizom tasdiqlandi. Mazkur qaror bo'yicha
akademik   litseylar   va   kasb-hunar   kollejlarini   tashkil   etish   bosqichma-bosqich
amalga   oshirildi.   Akademik   litseylar   oliy   ta'lim   muassasalari   huzurida,   ishlab
turgan   o'rta   maxsus   o'quv   yurtlari,   boshqa   ta'lim   muassasalari   negizida   va   yangi
qurilish   hisobidan   tashkil   etildi.   Kasb-hunar   kollejlari   esa   ishlab   turgan   o'rta
maxsus o'quv yurtlari, hunar-texnika bilim yurtlari va ularga tenglashtirilgan ta'lim
muassasalari negizida, shuningdek, yangi qurilish hisobidan tashkil etila boshlandi.
2012-2013   o‘quv   yilida   mamlakatimiz   bo'yicha   maktabgacha   ta’lim
muassasalari   soni   6135   tani   tashkil   etib,   ular   bilan   508235   nafar   (20,4   foiz)   bola
qamrab   olindi.   Maktabgacha   ta'lim   tizimida   noan'anaviy   maktabgacha   ta'lim
muassasalar   tarmog'i   xam   kengayib   qisqa   muddatli   guruhlar   soni   1536   tani,
savodxonlik markazlari 977 tani, yakshanbalik maktablari 1249 tani tashkil etdi.
Yurtimizda   80   ta   nodavlat   maktabgacha   ta'lim   muassasasi   faoliyat   yuritib,
ular   bilan   3281   nafar   bola   qamrab   olingan.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalami
ijtimoiy   himoyalash,   ularga   ta'lim-tarbiya   berish   bilan   bir   qatorda   sog'liklarini
tiklash   uchun   194   ta   maxsus   turdagi   maktabgacha   ta'lim   muassasasi   faoliyat
kursatmoqda.   Maktab   ta'limini   rivojlantirish   umummilliy   dasturi   doirasida   ta'lim
muassasalaridagi   jihozlangan   fizika   laboratoriya   xonalari   soni   6962   taga,   Kimyo
laboratoriya xonalari 6682 taga, biologiya xonalari 6682 taga oshdi. 009 yillarda
1607 ta maktab ichimlik suvi bilan ta'minlandi. 1163 ta maktab gazlashtirildi, 1607
ta   maktab   telefon   aloqasiga,   1076   ta   maktab   esa   markaziy   va   maktab   hovlisiga
moslashtirilgan kanalizasiya tarmog'iga ulandi.
2004-2009 yillarda   umumta'lim   maktablarini   mebel,   zamonaviy   o'quv-
laboratoriya   asbob-uskunalari,   kompyuter   texnikasi   va   sport   anjomlari   bilan
jihozlash   uchun   Maktab   ta'limi   jamg'armasi   xisobidan   jami   463,6   milliard   so'm
mablag' sarflandi.
O'quv fanlaridan 119 nomdagi, jumladan, 65 nomdagi elektron darsliklar, 26
nomdagi   o'quv   filmlarini   hamda   28   nomdagi   multimediya   dasturiy   vositalari yaratilib,   o'quv   jarayoniga   tatbiq   etildi.   2004-2009   yillar   davomida   Osiyo
taraqqiyot   banki,   Jahon   banki,   Islom   taraqqiyot   banki,   OPYEK   jamg'armasi,
Saudiya   taraqqiyot   jamg'armasi   kabi   xalqaro   moliyaviy   institutlar   va   Xitoy   Xalk
Respublikasi   hamda   Koreya   Respublikasi   Eksimbanklari   bilan   olib   borilgan
samarali   xamkorlik   aloqalari   natijasida   umumiy   miqdori   181,3   million   AQSh
dollariga   teng   bo'lgan   jami   8   ta   loyiha   amalga   oshirib   kelinmoqda.   Xalqaro   fan
olimpiadalarida   maktab   o'quvchilari   tomonidan   149   ta   medal   qo’lga   kiritildi.
Ularning   6   tasi   oltin,   14   tasi   kumush   va   60   tasi   bronza   medali   hamda   69   tasi
maxsus diplomlardir.
O'zbekistonda ta'lim etti tilda - O'zbek, qoraqalpoq, rus, qozoq, tojik, qirg'iz,
turkman tillarida olib borilishi uchun barcha sharoitlar yaratilgan.
Har yili birinchi sinf o'quvchilariga Prezident sovg'alari - yangi darsliklar va
12   nomdagi   o'quv   qurollari   taqdim   etiladi,   2-9-sinflar   esa   o'quvchilami   darsliklar
bilan   ta'minlashning   ijara   tizimi   orqali   zarur   o'quv   qo'llanmalari   bilan   to'liq
ta'minlanmoqda.
10825   nafar   nogiron   bolaning   uy   sharoitida   ta'lim   olishi   uchun   sharoit
yaratilgan, ular darsliklar, o'quv anjomlari va kompyuterlar bilan ta'minlandi 1
.
Akademik   litsey   va   kasb-hunar   kollejlari   yuridik   shaxs   hisoblanadi,
qonunchilikda  belgilangan  tartibda  tashkil  etiladi  va  «O'zbekiston  Respublikasida
o'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta'limi   to'g'risida»gi   nizom   asosida   faoliyat   ko'rsatadi.
Kasb-hunar   bo'yicha   chuqurlashtirilgan,   tabaqalashtirilgan   ta'lim   berish,
o'quvchilarning   intellektual   rivojlanishini   va   ularning   o'z   qobiliyatlari,
moyilliklariga muvofiq tanlagan kasb-hunar bo'yicha mutaxassisliklarni egallashini
ta’minlash o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limining maqsadi hisoblanadi. O'rta maxsus,
kasb-hunar ta'limi akademik litseylarda va kasb-hunar kollejlarida kunduzgi o'qish
shaklida amalga oshiriladi.
O'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta'lim   muassasalariga   o'quvchilar   qabul   qilish
umumiy   o'rta   ta'lim   negizida   maktablarning   9-sinfini   bitiruvchilarning   yakuniy
davlat   attestasiyasi   va   umumiy   o'rta   ta'lim-ni   tugatishda   ular   tomonidan   olingan
1
 Ta’lim- tarbiya istiqlol ko’zgusida.// Ma’rifat.2010yil 30sentabr reyting ko'rsatkichlari natija-lari bo'yicha, ulaming akademik litsey va kasb-hunar
kollejida   o'qish   yo'nalishini   ixtiyoriy   ravishda   tanlashini   hisobga   olgan   holda
amalga oshiriladi.
2004-2009   yillar   mobaynida   o'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta'limi   muassasalari
moddiy-texnik bazasini  mustahkamlash  maqsadida  davlat  byudjetidan 85 milliard
sum   miqdorida   o'quv-laboratoriya   jixozlari   harid   qilindi.   Chet   el   investisiyalari
xisobidan   137,1   million   AQSh   dollari   miqdorida   mebellar,   o'quv-laboratoriya
jixozlari, texnik vositalar hamda ko'rgazmali qurollar harid qilindi va o'matildi.
«O'quv-laboratoriya asbob-anjomlari, ta'limning texnik vosita-lari va o'quv-
ko'rgazmali   qo'llanmalar   ishlab   chiqarishni   respublika   korxonalarida
max,alliylashtirish»   dasturini   bajarish   bo'yicha   2004   yilda   34   ta   korxona   va
tashkilotlar bilan 113 turdagi o'quv-labora-toriya jihozlarini ishlab chiqarish uchun
16,7   milliard   so'mlik   shartnomalar   tuzilib,   ta'lim   muassasalari   jihozlangan   bo'lsa,
2009 yilda ushbu maqsadlar uchun 18,5 milliard so'm moliyalashtirildi.
2008   yilda   o'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta'lim   muassasaslarida   aholiga   pullik
xizmat   ko’rsatish  natijasida   2142  million  sum   byudjetdan  tashqari  mablag'   ishlab
topildi. 2009 yilda bu ko'rsatkich 3511 million sumni tashkil qildi.
O'rta  maxsus,   kasb-hunar   ta'limi   muassasalari   bilan  korxona   va  tashkilotlar
hamkorligi,   ishga   qabul   qilish   shartnomalarini   tuzish   mexanizmi   shakllantirilib,
ular   bilan   13338   ta   sherikchilik   shartnomasi   imzolandi.   Mikrokreditbank
tomonidan bitiruvchilaming tadbirkorlik faoliyatini qo'llab-quvvatlash uchun kredit
ajratish   faoliyati   tashkil   etildi.   Birgina   2009   yilda   923   nafar   bitiruvchiga   962
million   sum   miqdorida   mikrokredit   mablag'lari   ajratildi.   1536   ta   axborot-resurs
markaz   va   330   axborot-resurs   markazida   100   milliondanortik   turli   yo'nalish   va
tildagi o'quv adabiyotlari bulib, ular 3 million 654 ming axoliga va 1 million 627
ming   o'quvchiga   xizmat   ko'rsatmoqda.   O'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta'lim
muassasalarining   25   nafar   iqtidorli   o'quvchi   qizlari   O'zbekiston   Respublikasi
Prezidenti Farmoni bilan Zulfiya nomidagi Davlat mukofoti sovrindori bo'ldi.
Bugungi   kunda   50   turdagi   sport   seksiyalarida   shug'ullanuvchi   o'quvchilar
soni 498055 nafarni tashkil etmoqda. Ulardan 227027 nafarini qizlar tashkil etadi. Ta'lim   muassasalarining   o'quvchilari   2008/2009   o'quv   yili   davomida   bir   qator
Jahon   va   Osiyo   chempionatlari   hamda   Xalqaro   musobaqalarda   ishtirok   etib,   119
nafari   jahon,   154   nafari   Osiyo   va400   nafarga   yaqini   xalqaro   musobaqalaming
g’olibi bo'ldi 1
. yil 1 sentyabrgacha mamlakatimiz bo'yicha rejada belgilangan 43 ta
kasb-hunar   kollejidan   25   tasi   va   akademik   litseylardan   2   tasi   foydalanishga
topshirildi,   1   8   ta   kasb-hunar   kolleji   muddatidan   kechiktirib   foydalanishga
topshirildi, akademik litseylar esa rejada belgilanganidek foydalanishga topshirildi.
2010/2011 o'quv yili uchun 595 ming 692 nafar 9-sinf bitiruvchisining 98,2 foizi
akademik litsey  va kasb-hunar  kollejlarida o'qish bilan qamrab olindi. 2009 yilda
Davlat   byudjeti   barcha   harajatlarining   59,5   foizi   ijtimoiy   maksadlar   uchun
yo'naltirilmoqda.   Bu   2010   yilga   qaraganda   sezilarli   darajada   ko’pdir.   Jumladan,
ta'lim va sog'liqni saqlash sohasi uchun ana shu harajatlarning 48 foizi yoki 2010
yilga   nisbatan   1   trillion   800   milliard   so'm   ko'p   mablag'   sarflanishi   belgilandi.
Mustaqillik   yillarida   Yurtboshimiz   rahnomoligida   Kadrlar   tayyorlash   milliy
dasto'rining   hayotga   tatbiq   etilishi,   mazqur   dasto'ming   mantiqiy   davomi   bo'lgan
Maktab   ta'limini   rivojlantirish   davlat   umummilliy   dasturi   doirasida   amalga
oshirilayotgan ishlarimiz zamirida farzandlarimizni komil insonlar qilib tarbiyalash
orqali   yurtimiz   taraqqiyotining   mustaxkam   poydevorini   qo'yish,   uning   buyuk
kelajagini bunyod etishdek ezgu maqsad yotadi.
Birinchi   Prezidentimizning   2004   yil   21   maydagi   «2004-2009   yillarda
Maktab ta'limini rivojlantirish Davlat umummilliy dasturi to'g'risida»gi 3431-sonli
Farmoni   hamda   O'zbekiston   Respublikasi   Vazirlar   Mahkamasining   2004   yil   9
iyuldagi   «2004-2009   yillarda   Maktab   ta'limini   rivojlantirish   Davlat   umummilliy
dastu'rini   amalga   oshirish   to'g'risida»gi   321-sonIi   qarori   qabul   qilindi.   Dasturda
umumta'lim maktablari binolarini va muhandislik-kommunikasiya infratuzilmasini
tubdan yangilash va kapital rekonstruksiya qilishga alohida e'tibor qaratilgan.
Mazkur qarorga asosan 2004-2009 yillarda 3 million 12 ming o'rinli 8500
ta   maktabda   qurilish-tiklash   ishlari   amalga   oshirildi.   Shu   jumladan,   116640
o'quvchiga   mo'ljallangan   351   ta   yangi   maktab   binosi   qurildi,   850951   o'quvchi
o'miga   ega   bo'lgan   2470   ta   maktab   binosi   va   muxandislik-kommunikasiya infratuzilmasi kapital rekonstruksiya qilindi, 2044582 o'quvchi o'miga ega bo'lgan
3607 ta maktabning bino va inshootlari kapital va 2072 ta maktab joriy ta'mirdan
chiqarildi.
2010   yilda   ta'lim   muassasalarining   moddiy-texnik   bazasini
takomillashtirish doirasida 14 ta umumta'lim  maktabi, 4 ta akademik litsey, 99 ta
o'quvchi   talabalar   turar   joyini,   Toshkent   Davlat   iqtisodiyot   universiteti,   Termiz
Davlat   universiteti,   Toshkent   Axborot   texnologiyalari   universiteti   Samarkand
filialining   yangi   o'quv   binolarini   qurish,   Toshkent   Moliya   institutining   o'quv
korpusini qayta ta'mirlash ishlari davom ettirilmoqda. 2010-2011 yillar mobaynida
yangi standartlarni ishlab chiqish, har bir umumta'lim maktabida, akademik litsey
va kasb-hunar kollejida mahalliy tarmoqli zamonavii  kompyuter sinfi jihozlanishi
va   faoliyat   ko'rsatishiga   erishish,   har   bir   umumta'lim   maktabini   41   nomdagi
elektron darslik va o'quv filmlari, har bir maktabgacha muassasani o'yinli va bilish
bilan bog'liq mo'ltimediya dasturlarini namoyish qilish uchun VUV proigrivatellari
bilan   ta'minlash,   umumta'lim   maktablarining   kompyuter   texnikasi   va   o'quv-
laboratoriya   jixozlari   saqlanishini,   ularga   texnik   xizmat   ko'rsatilishini   ta'minlash
bo’yicha kompleks tadbirlar amalga oshirilmoqda.
2011   yilda   Davlat   byudjeti   barcha   xarajatlarining   60   foizi   ijtimoiy
maqsadlar uchun yo'naltirildi. Bu o'tgan yilga qaraganda sezilarli darajada ko'pdir.
Jumladan, ta'lim  va sog'liqdi saqlash sohasi  uchun ana shu harajatlarning 48 foizi
yoki 2010 yilga nisbatan 1 trillion 800 milliard so'm ko'p mablag' sarflandi.
Moliya   vazirligi   huzurida   tashkil   etilgan   Ta'lim   muassasaiarini
rekonstruksiya   qilish,   mukammal   ta'mirlash   va   jihozlash   jamgarmasining   367
milliard   so'm   miqdoridagi   mablag'i   hisobidan   2011   yilda   336   ta   ta'lim
muassasasini,   65   ta   bolalar   musiqa   va   san'at   maktabini   rekonstruksiya   qilish   va
kapital   ta'mirlash,   qariyb   1500   ta   kompyuter   sinfini   tashkil   qilishni   ta'minlash,
shuningdek, 118 ta sport zalini qurish va jihozlash ko'zda tutildi. Bundan tashqari,
Koreya   Eksimbankining   30   million   dollar   miqdoridagi   krediti   hisobidan
umumta'lim   maktablarida   qo'shimcha   ravishda   1,5   mingta   kompyuter   sinfi
jihozlash rejalashtirildi. Taraqqiyotimizning   hozirgi   bosqichida   ta'lim   sohalari   oldida   yangidan-
yangi   murakkab   vazifalar   paydo   bo'lmoqdaki,   ulami   talab   darajasida   hal   etish
uchun ushbu sohalaming moddiy-texnik bazasini  mustahkamlash talab etilmoqda.
Ana   shu   talabni   chuqur   anglagan   holda,   davlatimiz   ushbu   sohalaming   moddiy-
texnik   bazasini   mustahkamlash   masalasiga   ustuvor   yo'nalishlardan   biri   sifatida
qarab, bu borada keng ko'lamli ishlami amalga oshirmoqda.
Bir   so'z   bilan   aytganda,   bugun   mamlakatimizda   ta'lim-tarbiya   sohasidagi
islohotlar yuqori bosqichga chiqdi. Bu biz yoshlami bilimli va yuksak ma'naviyatli
insonlar qilib tarbiyalash yo'lida olib borilayotgan keng ko'lamli ishlaming amaliy
samarasidir.
II-BOB. Mustaqil O'zbekistonda ta'lim tizimini takomillashuvining natijalari.
2.1.  O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi tizimining tubdan yangilanishi Hozirgi   kunda   Respublikamiz   o'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta'limi   tizimida   1
mln.   108   mingdan   ortiq   o'quvchiga   mo'ljallangan   yangi   qurilgan   yoki
rekonstruksiya qilingan 1536 ta'lim muassasasi, jumladan, 1394 kasb-hunar kolleji
va   142   akademik   litsey   faoliyat   ko'rsatmoqda.   Ularda   jami   1   mln.   629   ming
nafardan   ortiq   o'quvchi   ta'lim-tarbiya   olmoqda.   Ta'lim   muassasalarining   moddiy-
texnik   bazasini   mustahkamlash   uchun   davlat   byudjetidan   99,5   mlrd.   sum,   xorijiy
investisiyalar hisobidan 208,2 mln. AQSh dollari sarflanib, eng zamonaviy jihozlar
xarid   qilindi   va   ulardan   ta’lim   jarayonida   o'qituvchi   va   o'quvchilar   samarali
foydalanmoqda. Mustaqillik yillarida ular uchun 17,6 mlrd. so'mlik, tiraji 6,5 mln.
nusxadan ortiq bo’lgan 1254 nomdagi darslik va o'quv qo'llanmalar, 131 nomdagi
elektron darsliklaming yangi avlodi tayyorlandi va nashr qilindi.
O'MKXT  tizimida 1508 ta axborot-resurs markazlari  va 330 axborot-resurs
markazlari   filiallari   tashkil   etilgan.   Nashrdan   chiqqan   307   nomdagi   darsliklar   va
o'quv   qollanmalarning   elektron   shakllari   axborot-resurs   markazlaridagi
kompyuterlarga   joylashtirilgan.   Tizimda   107760   nafar   pedagog   kadrlar   mehnat
qilmoqda.   Ular   orasida   100   nafar   fan   doktori   va   1085   nafar   fan   nomzodlari
mavjud.   2010-2011   o'quv   yilida   akademik   litsey   va   kasb-hunar   kollejlarida   dars
berish   uchun   5890   nafar   pedagog   kadrlar   ishga   qabul   qilindi.   Akademik   litseylar
va   kasb-hunar   kollejlarining   11890   nafardan   ortiq   pedagog   kadrlari   O'MKHT
tizimi   kadrlari   malakasini   oshirish   va   ulami   qayta   tayyorlash   institutida   hamda
soha   yo'nalishlaoi   bo'yicha.ochilgan   45ta   malaka   oshirish   muassasalarida   malaka
oshirish va qayta tayyorlash kurslaridan o'tdi.
Bundan   tashqari,   Germaniya,   Fransiya,   Daniya,   Gollandiya,   Italiya,   Isroil,
Bolgariya,   Avstraliya,   AQSh,   Yaponiya,   Hindiston   va   Koreya   davlatlari   hamda
YuNYESKO   tashkiloti   bilan   hamkorlikda   1421   nafar   pedagog   kadrlar   xorijiy
xizmat   safarlarida,   turli   anjuman,   tadbir-larda   bo'lib,   malaka   oshirish   ko’rslarida
ishtirok etdi hamda tajriba almashdi.
Vazirlar   Mahkamasining   2008   yil   1   avgustdagi   "O'rta   maxsus,   kasb-hunar
ta'limi   muassasalari   xodimlari   mehnatiga   haq   to'lashning   takomillashtirilgan
tizimini   tasdiqlash   to'g'risida"-gi   165-sonli   qaroriga   muvofiq   akademik   litsey   va kasb-hunar   kollejlari   pedagog   xodimlarining   mehnatiga   haq   to’lash   tizimi
takomillashtirildi 1
.   Tizimda   faoliyat   ko'rsatib,   yukrri   mahoratga   ega   bo'lgan   va
o'quv-tarbiya   jarayoni   sifatini   oshirishga   hissa   qo'shayotgan   o'qituvchi   va   ishlab
chiqarish ta'limi ustalarining bazaviy tarif stavkalariga oylik ustamalar belgilandi.
2008   —   2010   yillar   davomida   akademik   litsey   va   kasb-hunar   kollejlari   pedagog
xodimlarining ish haqi 2.26 baravarga oshirildi.
Shu   bilan   birga,   bu   xaqda   so'z   yuritar   ekanmiz,   yana   bir   jihatni   nazarda
tutishimiz lozim. Ya’ni bizni mamlaka-timizda amalga oshirilayotgan Dastur — bu
boshqa   modellarni   kandaydir   takrorlash   yoki   ulardan   nusxa   ko'chirish   emas,
aksincha.   birinchi   navbatda,   rivojlangan   demokratik   davlat-larda   tuplangan
tajribani   o'zida   mujassam   etgan   va   ayni   paytda   shiddat   bilan   o'zgarib   borayotgan
hozirgi zamon talablarini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan dasturdir.
Kasb-xunar kollejlari va akademik liseylarni 2 million 300 mingdan ziyod
o'g'il-kizlarimiz   bitirib   chiqqani,   joriy   yilda   esa   500   mingdan   ortiq   o'quvchi   o'rta
toifadagi mutaxassis diplomini olib, o'qishni tamomlashini aytib o'tish kifoya, deb
o'ylayman.   Bu   yoshlar   nafaqat   iqtisodiyotni   modemizasiya   va   diversifikasiya
qilishning,   ayni   vaqtda   mamlakatimiz   kadrlar   tarkibini   sifat   jihatidan
yangilashning qudratli omili hisoblanadi.
Nufuzli   xalqaro   moliyaviy   tashkilotlarning   baholariga   ko'ra,   O'zbekistan
hali-beri davom etayotgan global moliyaviy-iqtisodiy inqirozga qaramasdan, o'tgan
besh   yil   davomida   8,5   foizdan   kam   bo'lmagan   barqaror   yuqori   iqtisosiy   o'sish
sur'atlarini   saqlab   qolmokda.   2000   yil   bilan   solishtirganda,   yalpi   ichki
maxsulotning   ko'payishi   2,1   barobarni   tashkil   etdi.   Joriy   hisob-kitoblarning
profisiti,   tashqi   qarzning   pastligi   va   valyuta   zaxiralarining   etarli   darajada   bo'lishi
ta'minlanmoqda, o'rta muddatli istiqbolda iqtisodiyotning yuqori sur'atlarda o'sishi
bashorat qilinmoqda.
Shuni   qayd   etish   lozimki,   bunday   sur'atlar,   birinchi   navbatda,   tarkibiy
o'zgarishlar   va   iqtisodiyotni   diversifikasiya   kilishni   chuqurlashtirish,   yuksak
texnologiyalarga   asoslangan   yangi   korxona   va   ishlab   chiqarish   tarmoqlarini   jadal
1
 Ta’lim- tarbiya istiqlol ko’zgusida.// Ma’rifat.2010yil 30sentabr rivojlantirish,   faoliyat   ko'rsatayotgan   korxonalami   modemizasiya   qilish   va   texnik
yangilash   jarayonlarini   tezlashtirish,   xorijiy   investisiyalarni   keng   jalb   etish
hisobidan ta'minlanmoqda.
Agar o'tgan o`n yil davomida O'zbekiston iqtisodiyotiga 80 milliard dollar
hajmi dagi   kapital   kuyilmalar   yo'naltirilgan   bo'lsa,   ularning   23   milliard   dollardan
ziyodi yoki 30 foizini xorijii investisiyalar tashkil etdi. Chet el investisiyalarining
2012   yildagi   o'sishi   16   foizni   tashkil   etishi,   ularning   70   foizi   to'g'ridan-to'g'gri
xorijii   investisiyalardan   iborat   bo'lishi   kutilmoqda.   Bu   esa,   o’z-o'zidan
mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarga xorijiy kapitalning qiziqishi va
eng   muhimi,   O'zbekistonning   tarqqiyot   istiqbollariga   bo'lgan   ishonchning   tobora
ortib borayotganidan dalolat beradi.
Yuqorida   bayon   qilingan   fikrlami   yakunlagan   holda   O'zbekiston   tarixiy
mezonlarga   ko'ra   qisqa   muddat   bo'lgan   20 -2 5   yil   davomida   bizning   bosh
maqsadimiz   —   dunyodagi   rivojlangan   demokratik   davlatlar   qatoriga   kirish   va
mamlakatimiz   aholisi   uchun   munosib   hayot   sharoiti   va   sifatini   yaratish   yo'lida
g'oyat ulkan qadam qo'ydi.
Ta'lim   muassasaiarini   bitirib   chiqqan   yoshlarning   bandligini   ta'minlashga
ham   o'ta   muhim   masala   sifatida   qaralmoqda.   Ta'lim   muassasalari   va   korxonalar
o'rtasida   o'zaro   hamkorlik   va   o'zaro   foydali   integrasiyani   shakllantirish,
korxonalarda   unumli   mehnat   asosida   kadrlar   tayyorlashning   ikki   tomonlama
tizimini   rivojlantirish,   ama-liyot   o'tashni   davlat   ta'lim   standartlari   talablari
darajasida tashkil  etish va bitiruvchilami mutaxassisliklariga mos ish joylari bilan
ta'minlash   maqsadida   “Ta'lim   muassasalari   va   korxonalar   o`rtasidagi   she-riklik
munosabatlari   turrisida   Nizom”   amaliyotga   joriy   etildi.   Ta'lim   muassasalarida
tashkil   etilgan   1370   Vasiylik   kengashlari   faoliyatida   9000   dan   ortiq   korxona   va
tashkilotlar   sifatli   kadrlar   tayyorlash   bo'yicha   ijtimoiy   hamkorl ikni   amalga
oshirmoqdalar.
Ishlab   chiqarish   bilan   integrallashuvni   ta'minlash   borasida   Navoiy   tog'-
metallurgiya   kombinati   qoshidagi   Navoiy   konchilik,   Zarafshon   sanoat   va
Uchquduq   konchilik   kasb-hunar   kollejlari,   Toshkent   aviasiya   ishlab   chiqarish birlashmasi   va   "O'zbekistan   havo   yo'llari"   milliy   aviakompaniyasi   Davlat
aksiyadorlik   jamiyati   vasiyligida   Toshkent   aviasozlik,   Toshkent   metropoliten
boshqarmasi   vasiyligida   Toshkent   transport,   "O'zbekiston   temir   yo'llari"   DAK,
"Yo'lovchi   vagonlami   ta'mirlash"   zavodi   vasiyligida   Toshkent   temir   yo’l
transporti, "O'zdonmaxsulot" DAK Mirzo Ulugbek sanoat, "O’zbekistan pochtasi"
DAK, "O'zbek telekom" AK Toshkent aloqa, "O'zbek-turizm" milliy kompaniyasi,
"O'zbekengilsanoat"   kompaniyasi,   "O’zbek-eltexsanoat"   uyushmasi,   O'zbekistan
Respublikasi   "Parrandasanoat"   uyushmasi,   Toshkent   turizm   kasb-hunar   kollejlari
bilan   birga   kichik   mutaxassislar   tayyorlash   bo'yicha   ibratli   ishlar   amalga
oshirmoqda.
Vazirlar   Mahkamasining   2009   yil   11   fevraldagi   “Kasb-hunar   kollejlari
o'quvchilarining   ishlab   chiqarish   amaliyotlarini   tashkil   etish   va   o'tkazishni
takomillashtirish   to'g'risida”gi   qarori   ijrosini   ta'minlash   borasida   o'quv
amaliyotlarini sifatli o'tkazish va keyinchalik ishga joylashtirish maqsadida hamkor
tashkilot,   korxona   va   muassasalar   bilan   1187   ta'lim   muassasalari   o'rtasida   3
tomonlama   shartnomalar   imzolangan.   Chunonchi,   2009/2010   o'quv   yilida   118
akademik   litsey   va   1069   kasb-hunar   kollejlarida   jami   431706   nafar   o'quvchi
yoshlar 3 yil davomida o'zlari tanlagan yo'nalishlar bo'yicha mutaxassisliklarga ega
bo'ldi. 1
O'zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2010   yil   28   iyuldagi   "Ta’lim
muassasalari   bitiruvchilarini   tadbirkorlik   faoliyatiga   jalb   etish   borasidagi
qush imcha   chora-tadbirlar   to’g'risida"gi   farmoni   asosida   bitiruvchilarning
bandligini ta'minlash imkoniyati yanada oshdi.
Davlatimiz   tomonidan   o'zining   xususiy   biznesini   yo'Iga   qo'yish   istagidagi
bitiruvchilarga   yana   bir   qo'shimcha   imkoniyat   sifatida   ulaming   tadbirkorlik
faoliyatini boshlashi va o'z biznes ishlarini tashkil etishi uchun “Mikrokreditbank”
aksiyadorlik tijorat bankining shahar va tuman bo’limlari tomonidan jami 3,2 mlrd.
so`m imtiyozli kreditlar ajratilmoqda.
1
 Kasb hunar - inson ziynati.// Ma’rifat. 2010 yil 30sentabr O'tgan   o'quv   yilida   kasb-hunar   kollejlarini   jami   400   ming   964   nafar
o'quvchi-yoshlar   bitirib,   xozirgi   vaqtda   ularning   216   ming   447   nafari   (54,0   foiz)
ishga joylashib, mehnat daftarchalari bilan ta'minlandi.
Rivojlangan   davlatlarning   uzoq   muddatli   imtiyozli   kreditlari   hamda
grantlari asosida, jumladan, Osiyo taraqqiyot banki, Koreya Respublikasi hukumati
hamda   Yaponiya   hukumatining   imtiyozli   kreditlari,   Germaniya   taraqqiyot   banki
(KfW)ning krediti, Y е vropa Ittifoqi komissiyasining granti asosida hamda Yevropa
ta'lim   fondi   (YETF)   bilan   hamkorlikda   ta'lim   muassasalari   jihozlandi.   Bundan
tashqari   Yaponiya   xalqaro   hamkorlik   agentligi   (J1CA),   Germaniyaning   grantlari
asosida   o'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta’limi   tizimini   rivojlanti   rishga   katta   hissa
qo'shildi.   Xozirgi   vaqtda   Koreya   hukumati,   Islom   taraqqiyoti   banki,   Germaniya
taraqqiyot bankining imtiyozli kreditlari hisobiga kasb-hunar kollejlarini jihozlash,
yangi   binolar   qurish,   pedagog   kadrlarning   malakasini   oshirish   bo'yicha   tegishli
ishlar olib borilmoqda. Shveysariya taraqqiyot va hamkorlik agentligi. Germaniya
texnikaviy   hamkorlik   jamiyati   (GTZ)ning   grant   loyihalari   samarali   amalga
oshirilmoqda.
Akademik   litsey   va   kasb-hunar   kollejlarida   tashkil   etilgan   "Kichik
akademiya"Iarda   eng   iste'dodli,   noyob   qobiliyatli   va   ijodkor   o'quvchilarni   tanlab
ma'lum   ixtisoslikka   yqnaltirilgan   chuqur   bilim   berish,   o’quvchilarni   ixtirochilik,
ilmiy izlanuvchanlikka yo'naltirish bo'yicha ishlar amalga oshirilmoqda.
O'quvchilar   xalqaro   fan   olimpiadalarida   va   tanlovlarda   muvaffaqiyatli
ishtirok etmoqda.
O'quvchilarning xalqaro fan olimpiadalarida va tanlovlari Buning natijasida
o'rta   maxsus,   kasb-hunar   ta’lim   muassasalari   o'quvchilari   qator   yutuq   va
muvaffaqiyatlarga   erishib   kelmoqdalar.   Xususan,   matematika   fanidan   Koreya
(2000),   AQSh(2001),   Yaponiya(2003).   Gresiya(2004),   Ispaniya(2008),
Avstriya(2009),   Qozog'iston(2010)da   bo'lib   utgan   xalqaro   olimpiadalarda
o'zbekistonlik   yoshlar   6ta   kumush.   8ta   bronza   medali   hamda   2   ta   diplom,   4   ta
faxriy yorliqni qo'lga kiritdilar. Kimyo   fanidan   qam   Rossiya   (2001),   Qozog'iston   (2002).   O'zbekiston
(2008),   Turkmaniston   (2009),   Ozarboyjon   (2010)da   o'tkazilgan   xalqaro
olimpiadalarda o'quvchilarimiz I ta oltin, 2 ta kumush, 4 ta bronza medali hamda 3
ta   3-darajali   diplom,   8   ta   diplomga   sazovor   bo’ldilar.   Fizika   fani   bo'yicha
Singapurdagi   3-Osiyo   olimpiadasida   ham   yurtimiz   yoshlarining   ko'rsatkichlari
yuqori bo'ldi.
Shuningdek,   vakillarimiz   biologiya   fanidan   joriy   yili   Janubiy   Koreyada
bo'lib   utgan   21-xalqaro   olimpiadada   3   ta   rag'batlantiruvchi   diplom,   2004   yili
Rossiyada   o'tkazilgan   rus   tili   va   adabiyoti   xalqaro   olimpiadasida   lta   kumush
medaliga munosib ko'rildi.
2002,   2004,   2006   yillari   Qozog'istondagi   xalqaro   matematik   loyihalar
musobaqasida   4   ta   bronza   medali   va   2   ta   faxriy   yorliq   2007   yili   Mokvada
o'tkazilgan   7-Kolmogorov   o'qishlari   nomli   xalqaro   ilmiy   anjumanda   lta   bronza
medali yoshlarimiz muvaffaqiyatini ta'minladi.
Jismoniy tarbiya, sport-sorlomlashtirish ishlarini rivojlan-tirish va sportning
ommaviyligini ta'minlash bo'yicha ham samarali ishlar amalga oshirilmokda. 1629
ming   nafar   o'quvchi-yoshlar   muntazam   ravishda   jismoniy   tarbiya   va   sport   bilan
shug'ullanib   kelmoqda.   Bugun-gi   kunda   50   turdagi   sport   seksiyalarida
shug'ullanuvchi o'quvchilar soni 671564 nafami tashkil etmoqda. Ularning 314148
nafari qizlardir.
O'rta   maxsus,   kasb-x,unar   ta'limi   muassasalarida   4878   sport   inshooti,
jumladan,   1201   ta   sport   zali,   3642   ta   sport   maydoni,   29   ta   suzish   havzasi,   7ta
manej   mavjud.   Tizimda   taxsil   olayotgan   o'quvchi-yoshlaming   sport   bilan
muntazam   shug’ullanishlarini   tashkil   etish,   ulami   jismonan   baquvvat,   sog'lom   va
komil   insonlar   etib   tarbiyalash   maqsadida   "Barkamol   avlod"   sport   musobaqalari
o'tkazib   kelinmoqda.   SHunday   qilib,   yurtimizda   yoshlar   ta’lim-tarbiyasi   yo'lida
amalga   oshirilayotgan   xayrli   ishlar   ertangi   kun   egalari   bulgan   biz   yoshlarni   har
tomonlama barkamol bo'lib voyaga etishishimiz uchun xizmat qilishi shubhasiz.
2.2.  Oliy ta'lim tizimida kadrlar tayyorlash sifatining oshirilishi. Mustaqillikning   dastlabki   yillaridayoq   butun   mamlakat   miqyosida   ta'lim-
tarbiya,   ilm-fan,   kasb-hunar   o'rgatish   tizimlarini   jahonning   ilg'or   davlatlari
tajribasiga   tayangan   holda   tubdan   yangilashga   ehtiyoj   sezilib,   davlat   ahamiyatiga
molik   ilohotlar   birinchi   o'rinda   ta'lim   tizimidan   boshlandi,   O'zbekiston
Respublikasining «Ta'lim to'g'risidagi qonun»i, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»
ishlab chiqildi. Ta'lim-tarbiya sohasi oldiga intellektual salohiyati keng, ongi etuk,
ijodiy tafakkur sohiblarini tayyorlash talabi qo’yildi.
Birinchi   Prezidentimiz   Islom   Karimov   O'zbekiston   Respublikasi
Konstitusiyasi  qabul  qilinganining 17 yilligiga bag'ishlangan  tantanali  marosimda
so'zlagan   ma'ruzasida   "...yurtimizning   ertangi   rivoji   yo'lida   qanday   chuqur
o'ylangan   dasturlarni   tuzmaylik,   bu   rejalami   bajarish   uchun   qanday   moddiy   baza
va   imkoniyatlarni   yaratmaylik,   buning   uchun   qancha   ko'p   sarmoya   safarbar
etmaylik,   ulaming   barchasini   amalga   oshiradigan,   ruyobga   chiqaradigan   qudratli
bir   omil   borki,   u   ham   bo'lsa,   yuqori   malakali   ish   kuchi   va   yurtimizning   ertangi
kuni,   taraqqiyoti   uchun   mas’uliyatni   o'z   zimmasiga   olishga   qodir   bo’lgan   etuk
mutaxassis   yoshlarimiz,   desak,   uylaymanki,   xech   qanday   xato   bo'lmaydi",   deya
ta'kidladilar.   Birgina   2010   yilda   davlat   byudjetining   50   foizdan   ko'prog'i
mamlakatimizda   ta'lim-tarbiya   va   sog'liqni   saqlash   sohalarini   rivojlantirishga
yo'naltirilganligining   o’ziyoq   davlati-miz   rahbarining   yetuk   kadrlar   tayyorlash
masalasiga  nechog'li  e'tibor  qaratayotganlarini  isbotlaydi. Bu e'tibor har  bir ta'lim
muassasasi jamoasi zimmasiga katta mas'uliyat yuklaydi.
Xususan,   Qarshi   davlat   universitetida   davlatimiz   tomonidan   qo'yilgan
sharafli, mas'uliyatli vazifalarni to'laqonli bajarish borasida bir qator amaliy ishlar
olib borilmoqda. 1
Universitetda   Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturining   yakuniy   —   sifat
bosqichida   ta'lim   sifati   va   samaradorligini   oshirish,   o'quv   jarayoniga   jahonning
ilgor   davlatlarida   amalda   bo'lgan   zamonaviy   axborot   va   pedagogik
texnologiyalami   keng   joriy   etish,   o'quv-uslubiy   ta'minotni   mustahkamlash,   fanlar
bo'yicha   o'quv-metodik   majmualar   bazasini   yaratish,   Axborot-resurs   markazi
1
 Izlanishlar davom etadi//Ma’rifat.2010yil 28avgust (ARM)   faoliyatini   yo'Iga   qo’yish,   auditoriyalami   moddiy-texnik   vositalar   bilan
jihozlash,   talabalar   yotoqxonasini   zamonaviylashtirish,   iqtidorli   talabalami
saralash,   ular   bilan   maqsadpi   ishlash,   jamoada   sog'lom   muxitni   qaror   toptirish,
professor-o'qituvchilami   moddiy,   ma'naviy   qo'llab-quvvatlash   yo'nalishlarida
ahamiyatga   ega   bo'lgan   ijobiy   ishlar   amalga   oshirildi.   2009   o'quv   yilidan
kafedralarda   tayyor-lanayotgan   kadrlar   sifatini   nazorat   qo'shish   maqsadida
"Bitiruv-malakaviy ishi taqdimotlari"ni o’tkazish yo'Iga qo'yildi. Har bir bitiruvchi
maxsus   komissiya   tomonidan   sinovdan   o'tkazilib,   tayyorlangan   malakaviy   ish,
bakalavriat   bosqichida   o'qitilgan   asosiy   mutaxassislik   fanlari,   "Milliy   istiqlol
g'oyasi" fani, Birinchi Prezident Islom Karimovning kunning dolzarb masalalariga
bag'ishlangan  asarlari  yuzasidan  egallangan bilimlari  darajasi  aniqlandi. 1
  Ana shu
sa'y-harakatlardan   so'ng   muassasada   tayyorlanayotgan   bitiruv-malakaviy   ishlari
sifat jihatidan yuksaldi. Nafaqat bitiruvchi, balki ilmiy rahbarda nazariy va amaliy
ahamiyatga   ega   bo'lgan   maktab,   ishlab   chiqarish,   mintaqaviy   ekologik
muammolar,   dolzarb   iqtisodiy-   ijtimoiy   masalalarga   bag'ishlangan   mavzulami
tanlash,   ishni   sifatli,   oliy   ta'lim   muassasasi   tomonidan   qo'yilayotgan   talablar
darajasida   tayyorlash   va   uni   muvaffakqiyatli   himoya   qilishga   bo'lgan   mas'uliyat
ortdi.   Malakaviy   ish   himoyasi   maxsus   elektron   vositalar   bilan   jihozlangan
xonalarda   taqdimot   shaklida   tashkil   qilindi.   Albatta,   etuk   mutaxassis   kadr
tayyorlash uchun harakat talabalikning dastlabki kunlaridan boshlanishi kerak. Shu
bois, universitet rahbarining tashabbusi bilan 2009 o'quv yili boshida talabalami I-
kursligida   saralab,   ular   bilan   maqsadli   ishlash   yo'Iga   qo'yildi.   Bunga   ko'ra,
talabalar  sinov  asosida   uch  guruh—  "alohida  iqtidorlilar",  "o'rtacha  bilimlilar"  va
"past o'zlashtiruvchilar" sirasiga ajratildi. Har bir guruh bilan maxsus reja asosida
qo'shimcha   mashg'ulotlar   olib   borildi.   Har   olti   oyda   sinov   o’tkazilib,   imtihon
natijalariga   ko'ra   tegishli   ravishda   talaba   bir   guruxdan   ikkinchi   guruxga   ko'chirib
borildi. Saralangan bilimli, yuksak xulqli, tirishqoq, talabalar bilan maqsadli rejalar
asosida   ishlanib;   chet   tili,   kompyuter   texnologiyalari,   mutaxassislik   fanlaridan
qo’shimcha darslar tashkil qilindi elita guruxlar shakllantirildi. Ulardan respublika
1
 Izlanishlar davom etadi. //Ma’rifat.2010yil 28avgust va   xalqaro   olimpiadalar,   universiada   goliblari,   Prezident   stipendiyasi   va   boshka
nomdor stipendiya sohiblari, turli tanlov ishtirokchilari tayyorlab boriliyapti. Ayni
paytda   o'quv   dargohida   birinchi   guruxga   mansub   212   nafar   iqtidorli   talaba   ilmiy
rahbarlarga   biriktirilib,   nomzodlik   dissertasiyasi   negizida   ilmiy   tadqiqot   ishlarini
olib borishayapti.
2009   o'quv   yili   yakunida   o'tkazilgan   universitet   iqtidorli   talabalarining
an'anaviy   ilmiy-nazariy   anjumanida   faol   yigit-qizlarningkizgin   baxs-munozaraga
boy   ma'ruzalari   tinglandi.   Bir   o'quv   yili   davomida   muntazam   “past
o'zlashtiruvchilar” sirasida qolgan, o'quv rejasidagi fanlami yaxshi uzlashtirmagan
talabalami   1-kurs   yakunidayok.   maxsus   komissiya   tavsiyasiga   ko'ra   universitet
rektorining   buyrug'i   bilan   talaba lar   safidan   chetlashtirish   taklifi   kiritildi.   Bu   esa
talabada   tezlik   bilan   oxirgi   guruxdan   chiqib   ketishga   intilish   o'z   ustida   ishlash
mas'uliyatini oshirdi. 1  
2010 yil Prezidentimiz tomonidan "Barkamol avlod yili" deb
nomlanib,   maxsus   dasturi   ishlab   chiqildi.   Respublikada   ta'Iimni   sifat   jihatidan
yuqori   bosqichga   ko'tarish   maqsadida   katta   hajmli   ishlar   bajarildi.   Ana   shu
imkoniyatdan   o'rinli   foydalanib,   talaba-yoshlaming   o'qishi,   ilmiy   izlanishi,
mustaqil ishlashi, madaniy hordiq chiqarishi uchun sharoitlami yanada yaxshilash,
universitet   tarkibiy   tuzilmasini   zamonaviylashtirish   maqsadida   muassasa
rahbariyati tinimsiz izlanishlar olib bormoqda. "Barkamol avlod yili" davlat dasturi
doirasida   universitetda   2,5   mlrd.   so'mlik   ta'mirlash,   qayta   rekonstuksiya   qilish
ishlari rejalashtirilgan.
Qarshi   davlat   universitetida   ta'lim-tarbiya   sohasida   amalga   oshirilayotgan,
ko'lami   va   mohiyatiga   ko’ra   ulkan   ishlar   Prezidentimizning   kuchli   demokratik
davlat,   adolatli   fuqarolik   jamiyati   qurishdek   ezgu   maqsadlariga   erishish   yo’lida
xizmat qiladi.
Ta'lim yo'lida olib borilayotgan har bir sa'y-harakat va barcha islohotlar yosh
avlodni   barkamol,   ma'rifatli   insonlar   qilib   tarbiyalash   maqsadida   amapga
oshirilmokda va bu harakatlar o'z natijasini bermoqda. Ta'lim jarayonini isloh etish
va   mehnat   bozorida   talab   qilinadigan   yuqori   malakali   kadrlar   tayyorlashda   oliy
1
 Izlanishlar davom etadi. //Ma’rifat.2010yil 28avgust o'quv yurtlari muhim o'rin egallamokda. O'tgan davr mobaynida ulaming soni ikki
barobar ortdi va bugungi kunda mamlakatimizdagi  59 ta universitet va oliy o'quv
yurtida 230 mingdan ziyod talaba ta'lim olmoqda.
O'zbekistonda Vestminster universiteti, Singapur menej-mentni rivojlantirish
instituti.   Turin   politexnika   universiteti,   Rossiya   neft   va   gaz   universiteti,   Moskva
davlat universiteti, Rossiya iqtisodiyot universiteti kabi yuksak xalqaro obru-e'tibor
va chuqur  tarixiy ildizlarga ega bo'lgan Y е vropa va Osiyoning etakchi oliy o'quv
yurtlarining filiallari tashkil etildi va muvaffaqiyatli faoliyat ko'rsatmokda. Ushbu
oliy   o'quv   yurtlarida   mashinasozlik,   neft-gaz   ishi,   axborot   texnologiyalari,
iqtisodiyot va biznes boshqaruvi, moliyaviy menejment, tijorat xuquqi kabi mehnat
bozorida   talab   yuqori   bo'lgan   mutaxassisliklar   bo'yicha   bakalavr   va   magistrlar
tayyorlanmok,da   va   ularning   bitiruvchilari   butun   dunyoda   tan   olindigan
diplomlarga ega bulmoqda.
O'zbekiston   Milliy   universiteti   va   Fanlar   akademiyasi   tomonidan   Buyuk
Britaniyaning   etakchi   oliy   o'quv   yurti   —   Kembrij   universiteti   bilan   hamkorlikda
2012   yilda   Yuksak   texnologiyalar   o'quv-tajriba   markazi   tashkil   etilmokda.
Markazning asosiy vazifasi — iqtidorli talabalar, aspirant va yosh olimlarni kimyo,
fizika,   biologiya,   biokimyo,   biofizika,   geologiya   va   geodeziya   soxalarida   amaliy
innovasion   ilmiy   tadqiqotlar   olib   borish   hamda   ilmiy   ishlanmalami   amalga
oshirishning zamonaviy metodlariga o’rgatishdan iborat 2
.
Shunday   qilib,   O'zbekiston   tarixiy   mezonlarga   ko'ra   qisqa   muddat   bo'lgan
20-25   yil   davomida   bizning   bosh   maqsadimiz   —   dunyodagi   rivojlangan
demokratik davlatlar qatoriga kirish va mamlakatimiz aholisi uchun munosib hayot
sharoiti va sifatini yaratish yo'lida g'oyat ulkan qadam qo'ydi.
2.3. Pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish
tizimini yanada takomillashtirilishi. O'zbekiston   Respublikasining   Ta'lim   to'g'risida"gi   Qonuni   va   "Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi"ni hayotga tatbik bo'yicha vazirlik tizimssagi xalq ta'limi
rahbar   va   pedagog   xodimlar   malakasini   oshirish   sifatini   yaxshilash   borasida
ma'lum ishlar amalga oshirildi. Maktab ta'limini rivojlantirish Davlat umum-milliy
dasturi   talablaridan   biri   sifatida   malaka   oshirishning   samarali   tizimini   yaratish
zarurligi qayd etilgani bu yo'nalishga alohida e'tibor qaratilishini talab etadi.
Xalq ta'limi rahbar va pedagog xodimlari malakasini oshirishning mazmuni,
shakl   va   usullari,   har   bir   pedagogning   kasbiy   o'sishi,   shu   bilan   birga   ta'lim
muassasasining rivojlanish ehtiyojlarini yanada to'laroq qondirishga yo'naltirilgan.
Bu   ishlar   tinglovchilar   kasbiy   faoliyati   darajasining   diagnostik   taxlili   natijalariga
muvofiq   belgilanadigan   maqsadlarga   asoslangan   malaka   oshirish   tizimini
shakllantirishga   qaratilgan.   Ushbu   vazifalar   Vazirlar   Mahkamasining   2006   yil   16
fevraldagi   "Pedagog   kadrlarni   qayta   tayyorlash   va   ularning   malakasini   oshirish
tizimini   yanada   takomillashtirish   to'g'risida"gi   25-sonli   qarori   hamda   uning   ijro-
siga doir vazirlikning buyruqlariga muvofiq hal etib borilmoqda. J
Jumladan   2009   yili   Xalq   ta'limi   vazirligi   tomonidan   "Pedagoglarni   qayta
tayyorlash   va   malakasini   oshirishga   qo'yilgan   davlat   talablari"ning   mutaxassislik
va   fanlar   bo'yicha   qayta   takomillashtirilgan   varianti   tasdiqlandi.   Ushbu   davlat
talablariga   muvofiq   xalq   ta'limi   rahbar   va   pedagog   xodimlari   malakasini   oshirish
kurslarining   barcha   toifa   tinglovchilari   uchun   o'quv-mavzu   reja,   dasturlar   qayta
ishlandi hamda yangi o'quv yilidan boshlab amaliyotda qo'llanila boshlandi. Unda
rahbar   xodimlar   malakasini   oshirish   kurslarining   mazmuni   takomilpashtirilib,
o'quv-   mavzu   rejalarga   boshqaruv   psixologiyasi,   muloqot   madaniyati,   ta'lim
muassasaiarini boshqarishning iqtisodiy masalalari bo'limlari yangidan kiritildi. Bu
mashg'ulotlarda   tinglovchilar   boshqaruv   faoliyati   asoslarini   hamda   ta'lim
muassasalariga   moliyaviy   mustaqillik   berilgani   munosabati   bilan   shu   sohadagi
zarur bilimlami egallashlari nazarda tutildi.
O'qituvchilarning   ta'lim   muassasalariga   etkazib   berilgan   o'quv-laboratoriya
asbob-uskunalari   va   kompyuter   sinflaridan   samarali   foydalanishlariga   erishish
hozirda dolzarb masala bo'lib qolmoqda. Shu maqsadda malaka oshirish kurslarida zarur bilimlar berish bilan birga joylarga chiqib, o’qituvchi-murabbiylarga amaliy
yordam   uyushtirilmoqda.   Chunonchi,   markaziy   institutning   bir   guruh   xodimlari
hududiy PKQTMOllar va ulaming tayanch maktablarida fizika, kimyo, biologiya,
informatika   va   chet   tili   o'qituvchilariga   o’quv-laboratoriya   asbob-   uskunalari   va
kompyuter   sinflaridan   o'quv   jarayonida   samarali   foydalanish   yuzasidan   maxsus
o'quv mashg'ulotlarini o'tkazmokda. Ushbu fanlar bo'yicha malaka oshirish tizimi
uchun   laboratoriya   ishlari   to'plamlari   tayyorlandi   va   amaliyotda   qo'llanilayapti.
Natijada,   joylarda   pedagog   kadrlaming   o'quv-laboratoriya   asbob-uskunalari   va
kompyuter   sinflaridan   dars   jarayonida   samarali   foydalanish   imkoniyati
kengaymoqda.
Ma'lumki,   ta'lim   muassasaiarini   o'quv   fanlari   bo'yicha   etuk   mutaxassis
kadrlar bilan to'liq ta'minlash uchun o'qituvchilami tegishli mutaxassislik bo'yicha
qayta   tayyorlash   muhim   ahamiyatga   ega.   Shuni   inobatga   olib,   hozirgi   kunda
institutida   qayta   tayyorlash   kurslari   bo'yicha   ham   tasdiqlangan   tayanch   o'quv
rejalarga   muvofiq   ravishda   davlat   talablari,   o'quv-mavzu   reja,   o'quv   dasturlarini
tayyorlash   ishlari   yakuniga   etkazildi.   Bunda   barcha   hududlarda   qayta   tayyorlash
kurslarini yagona talablarga muvofiq tashkil etish ta'minlanadi. Bu kabi yangiliklar
pedagog   kadrlarni   ildam   qayta   tayyorlash   va   ularning   malakasini   oshirish,
raqobatbardosh kadrlarni qo'llab-quvvatlash imkonini beradi. “Pedagoglarni qayta
tayyorlash   va   malakasini   oshirishga   qo'yilgan   davlat   talablari”da   uzluksiz
ta'limning   tegishli   turdagi   ta’lim   muassasalari   buyurtmachi   sifatida   ish   ko'rishi
belgilangan.  Ushbu  mu-assasalar  rahbarlari   o'quv-tarbiya  jarayoni  sifatining  ichki
nazoratini va taxlilini amalga oshirish, reyting tizimi bo'yicha har bir pedagog kasb
faoliyatining monitoringini olib borish va baholashni tashkil etishlari kerak.
Natijada,   qayta   tayyorlash   yoki   malaka   oshirishga   ehtiyoj   sezadigan
o'qituvchilar   kontengenti   belgilanadi.   Pedagog   kadrlaming   kasb   malakasi
darajasini   o'rganish   asosida   ular   tabaqalashtiriladi,   qayta   tayyorlash   yoki   malaka
oshirishning   tegishli   turlari   va   shakllari   belgilanadi,   pedagoglarni   maqsadli   qayta
tayyorlash va malakasini oshirishni tashkil etishning yakka tartibdagi topshiriqlari
yoki aniq yo'naltirilgan dasturlari tuziladi. Malaka oshirishning an'anaviy shakllari bilan   birga   tinglovchilarning   alohida   ehtiyojlarini   yanada   to'laroq   qondirishga
xizmat   qiluvchi   mavzulami   o'rganish   yuzasidan   maqsadli,   muammoli,   mualliflik,
ilg'or   pedagogik   va   axborot-kommunikasion   texnologiyalami   o'rganish   o'quv
kurslari ham tashkil qilindi. 4
Malaka   oshirish   va   qayta   tayyorlash   tizimini   yanada   rivojlan-tirish
maqsadida   xorijiy-investisiyalarni   kiritish   ishlari   olib   borilmoqda.   Ushbu
maqsadda   Osiyo   taraqqiyot   banki   bilan   hamkor-likdagi   Ta'lim   sektorini
rivojlantirish dasturi" loyihasi doirasida A.Avloniy nomidagi XTXQTMOMI, 14 ta
hududiy   malaka   oshirish   institutlari   va   70   ta   (har   bir   viloyatda   5   tadan)   tayanch
maktablari qoshida masofadan o'qitishning ta'lim-resurs markazlari tashkil qilindi.
Mazkur   resurs-markazlari   kimyo,   fizika,   biologiya   laboratoriyalari   asbob-
uskunalari   va   jihozlari   kompyuter   sinf   xonalari,   maxsus   mebellar   va   nusxa
ko'paytirish   texnikasi   bilan   jihozlandi.   Ulardan   amaliyotda   samarali   foydalanish
yuzasidan   Xalq   ta'limi   vazirligining   2009   yil   3   avgustdagi   "Xalq   ta'limi   vazirligi
tasarrufidagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malaka oshirishni tashkil etish
haqida"gi 202-sonli buyrug’i qabul qilindi. Hozirgi kunga kadar 11 ta fan bo'yicha
masofadan   o'qitishga   doir   o'quv   materiallari   Internetdagi   "Moodle"   nomli
o'qitishning   boshqaruv   tizimiga   joylashtirildi.   2010   yil   yanvar   oyidan   Buxoro,
Samarqand.   Farg'ona   viloyatlari   va   Toshkent   shaxrida   o'qituvchilarni   masofadan
o'qitish   ishlari   boshlandi.   Markaziy   institut   tomonidan   ushbu   ishlarni   tashkil
etuvchi   hududiy   PKQTMOIlari   o'qituvchilari   uchun   doimiy   ravishda   o'quv
seminarlar tashkil etilib, metodik qo'llanmalar va tavsiyalar yetkazib berildi.
Maxsus   ta'lim   muassasalarida   faoliyat   olib   borayotgan   rahbar   va   pedagog
xodimlar   malakasini   oshirish   kurslarini   tashkil   etishda   defektologiyaning
surdopedagogika, tiflopedagogika, oligofrenopeda-gogika, logopediya yo'nalishlari
bo'yicha   o'ziga   xos   mazmun   va   metodlar   qo'llaniladi.   Ularda   tinglovchilarga
tegishli yo'nalishlar bo'yicha korreksion ishlarni hozirgi zamon talablari darajasida
olib   borish   yuzasidan   yangi   bilimlar   berish,   amaliy   ish   ko'nikma   va   malakalarini
yanada mustahkamlash nazarda tutiladi. Hozirgi   kunda   respublikamizda   inklyuziv   ta'limga   o'tishga   tayyorgarlik
ishlari   olib   borilmokda.   Inklyuziv   ta'limga   o'tish   uchun   imkoniyati   cheklangan
bolalami   umum-ta'lim   maktablarida   o'qitishni   tashkil   etish   yuzasidan   shu   maktab
o'qituvchilari   maxsus   ta'lim   sohasidagi   nazariy   bilimlami   hamda   amaliy   ish
metodlarini   egallagan   bo'lishlari   lozim.   Shu   munosabat   bilan   har   bir   umumta'lim
muassasasida   faoliyat   olib   borayotgan   kamida   ikki   nafardan   boshlang'ich,   bir
nafardan   gumanitar   va   bir   nafardan   aniq   fan   o'qituvchilarini   maxsus   ta'lim
yo'nalishida qayta tayerlovdan o'tkazish ishlari boshlandi. 
Shu   bilan   birga   uyda   yakka   tartibda   nogironlikning   og'ir   holatlaridagi
bolalarga ta'lim berishni takomillashtirish, buning uchun birinchi navbatda uydagi
ta'limni amalga oshiruvchi o'qituvchilarning har bir kasallik turiga muvofiq sifatli
faoliyat   olib   borishlarini   ta'minlash   maqsadida   ularga   tegishli   maxsus   bilimlami,
amaliy   ish   shakl   va   usullarini   o'rgatish   ishlari   malaka   oshirish   kurslarida   amalga
oshirilmoqda.
2008   yildan   boshlab   institutda   "Hududiy-malaka   oshirish   institutlari
faoliyatini   va   metodik   ishlarni   muvofiqlashtirish"   bo'limi   tashkil   etildi.
Muvofiqlashtirish   ishlarining   samarador-ligini   yanada   oshirish   maqsadida   Xalq
ta'limi   vazirligi   tomonidan   "Pedagog   kadrlarni   qayta   tayyorlash   va   malakasini
oshirish   instituglarining   etakchi   kafedralari   to'g'risida"   Nizom   ham   tasdiqlandi.
Xalq;   ta'limi   tizimida   faoliyat   ko'rsatayotgan   hududiy   PKQTMOIlar   tarkibidagi
kafedralar   orasidan   ma’lum   o'quv   fani   bo'yicha   reyting   ko'rsatkichi   eng   yuqori
bo'lgan   kafedra   hududiy   PKQTMOllaming   shu   fan   bo'yicha   fyooliyatini
muvofiqlashtiruvchi   etakchi   kafedra,   deb   belgilanadi.   Y е takchi   kafedraning
maqsadi   tegishli   o'quv   fani   bo'yicha   pedagog   kadrlarni   qayta   tayyorlash   va
malakasini   oshirish   uchun   zarur   bo'lgan   ilmiy,   metodik   va   amaliy   ishlaming
hozirgi   zamon   talablari   darajasida   olib   borilishini   ta'minlash   yuzasidan   hududiy
PKQTMOIlardagi   turdosh   kafedralaming   faoliyatini   muvofiqlashtirish   hamda
markaziy   institut   bilan   ulaming   o'zaro   hamkorlik   ishlarini   tashkil   etishdan
iboratdir. 1 Birinchi Prezidentimiz  «Yuqori malakali, zamonaviy bilimlarga ega bo'lgan,
hozirgi   kun   talablari   asosida   fikrlay   oladigan   etuk   kadrlarni   tayyorlash   ham
ijtimoiy-siyosiy, ham iqtisodiy muammolarimizni hal etishning kaliti xisoblanadi»,
degan edi.
Shunday qilib, Kadrlar tayyorlash Milliy dastur doirasida kollejlar, litsey va
oliy   o'quv   yurtlari   uchun   o'qituvchilar   va   domlalar   tarkibini   tayyorlash,   ulaming
malakasini   oshirish   tizimini   qayta   tashkil   etish,   avvalo,   o'quv-uslubiy   bazani
butunlay   qayta   ko'rib   chiqish   va   zamonaviy   talablarga   javob   beradigan   yangi
standartlar,   darslik   va   o'quv-   uslubiy   qo'llanmalami   tasdiqlash   bo'yicha   keng
miqyosdagi ishlar amalga oshirildi.
XULOSA Mustaqillik   yillarida  O’zbekistonning  ta'lim  tizimidagi  islohotlar  jarayonini
o'rganish asnosida quyidagi xulosalarga kelindi.
-O'zbekistonda   istiqlol   yillarida   yoshlarning   ta'lim-tarbiyasi   davlat   siyosati
darajasiga   ko'tarildi,   shu   maqsadda   Kadrlar   tayyorlash   Milliy   dasturi   va   maktab
ta'limini   rivojlantirish   davlat   umummilliy   dasturi   qabul   qilinib,   O'zbekistonda
ta'lim-tarbiya ishini yuqori xalqaro andozalarda tashkil etishga kirishildi.
-O'tgan   qisqa   davrda   ta'lim   mazmunini   isloh   qilishga   juda   katta   e'tibor
qaratildi:   yangi   o'quv   rejalari   va   fan   dasturlari   ishlab   chiqildi,   ulami
takomillashtirish   jarayonlari   davom   etmoqda,   yangi   elektron   darsliklar,   o'quv
adabiyotlarining yangi avlodi yaratilmoqda.
-Bugun   barkamol   yangi   avlodni   tarbiyalash   kundalik   siyosatimizning
ustuvor   yo'nalishiga   aylandi.   Ta'lim   samaradorligini   va   sifatini   oshirish,   uning
mazmunini takomillashtirish ko'lami kengayib bormoqda.
-Qashqadaryo   viloyatida   137   ta   o'rta   maxsus   kasb-hunar   ta'limi   muassalari
faoliyat yuritmoqda, ularning 7 tasi akademik litseylardir. Viloyatdagi 44 ta ta'lim
muassasasi   Yaponiya,   Polsha,   Germaniya,   Osiyo   taraqqiyoti   banki,   Koreya
hukumati   loyihasi   asosida   zamonaviy   o'quv-   laboratoriya   vositalari   bilan
jihozlandi.
-Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi mamlakatimizda yangi jamiyat qurishning
bosqichma-bosqich   va   tadrijiy   rivojlanish   prinsipiga   asoslangan   iqtisodiy   va
siyosiy islohotlarning ajralmas tarkibiy qismiga aylandi.
-O'zbekiston   Milliy   universiteti   va   Fanlar   akademiyasi   tomonidan   Buyuk
Britaniyaning etakchi oliy o'quv yurti Kembrij universiteti bilan hamkorlikda joriy
yilda yuksak texnologiyalar o'quv tajriba markazi tashkil etilmoqda.
-Yalpi ichki mahsulotning 12 foizi O'zbekiston ta’lim sohasini rivojlantirish
va isloh etishga yo’naltirilgan.
Shuning   uchun   o'quv   yurti   —   buyurtmachi   —   iste'molchi   —   mahalliy
hok imiyat   organlari,   mutaxassisning   faol,   amaliy   hamk orligi   va   ushbu   jarayonda
ishtirok   etuvchi   sub'ektlaming   vakolatlarini   belgilash   va   uning   bajarilishini   qatiy nazorat qilish orqali tayyorlanayotgan kadrlardan maqsadli foydalanish mexanizmi
to'laqonli yaratilsa maqsadga muvofiq bulardi.
Tavsiyalar.
Respublika ta'lim tizimi rivojlanishining asosiy bosqichlarini yoritib 
beruvchi o'quv qo'llanmalarini yaratish.
Qashqadaryo viloyatida ta'lim tizimini takomillashib borishini yorituvchi 
maxsus monagrafiya chop ettirish.
Internet tarmoqlaridagi maxsus saytlarda ta'lim tizimiga oid ma’lumotlarni 
joylashtirib borishni kuchaytirish. 
Foydalanilgan adabiyotlar va manbalar ro'yxati: 1. Karimov   I.     “Barkamol   avlod   –   O'zbekiston   taraqqiyotining   poydevori.   Т .:
Sharq, 1997. 64 bet.
2. Karimov I.     Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo'lida. Asarlar, 6-jild. – T.:
1998. 262-267-6.
3. Karimov   I.   Yuksak   ma'naviyat–yengilmas   kuch.   Т .:   Ma'naviyat,   2008.-
176 bet.
4. Karimov   I.   Asosiy   vazifamiz-Vatanimiz   taraqqiyoti   va   xalqimiz
farovonligini yanada yuksaltirishdir.-T.: O'zbekiston, 2010.-48 bet.
5. Karimov I.  Mamlakatimizni modemizasiya qilish yo'lini davom ettirish
taraqqiyotimizning muhim omilidir.  Т .: O'zbekiston. 2010.
6. Karimov   I.   Mamlakatimizda   demokratik   islohotlami   yanada
chuqurlashtirish   va   fuqarolik   iamiyatini   rivojlantirish   konsepsiyasi.   Т .:
O'zbekiston. 2010.
7. Islom   Karimovning   “Yuksak   bilimli   va   intelektual   rivojlangan   avlodni
tarbiyalash-mamlakatni   barqaror   taraqqiy   ettirish   va   modemizasiya
qilishning   eng   muhim   sharti”   mavzusidagi   xalqaro   konferensiyaning
ochilishi marosimidagi nutqi.// Xalq so'zi. 2012. 18 fevral.
8. Islom Karimov. Ona yurtimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi yo`lida xizmat
qilish – eng oliy saodatdir. T.: O`zbekiston”. 2015.
9.
10. Islom   Karimov.   Hayot   sinovlarida   toblangan   Qashqadaryo   eli   har
qanday yuksak marrani egallashga qodir. T.: O`zbekiston. 2016
11. Islom   Karimov.   Ozodlik   havosidan   to`yib   nafas   olgan   xalq   o`z
yo`lidan hech qachon qaytmaydi. T.: O`zbekiston. 2016.
12. Shavkat   Mirziyoyev.   Tanqidiy   tahlil,   qat’iy   tartib-intizom   va   shaxsiy
javobgarlik   –   har   bir   rahbar   faoliyatining   kundalik   qoidasi   bo`lishi
kerak. T.: O`zbekiston. 2017.
13. O`zbekiston   Respublikasining   Ta’lim   to`g`risidagi   Qonuni.
29.08.1997 y. N 464-I  14. O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   “ Oliy  ta’lim   tizimini   yanada
rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida ” gi  PQ-2909-sonli Qarori
15. Buyuk   va   muqaddassan,   mustaqil   Vatan.   Т .:   “O'qituvchi   “NMIU,
2011.-200 b.
16. Barkamol avlod-mamlakatimizning mustahkam tayanchi. // Halq so'zi.
2012. 11 fevral.
17. Imonazarov   M,   Eshmuhamedova   M.   Milliy   ma'naviyatimiz   asoslari.
Т .: Toshkent Islom Universiteti. 2001. 432 bet.
18. Ishmuhammedov   R,   Abduqodirov   A.   Tarbiyada   innovasion
texnologiyalar.  Т .: Iste'dod. 2008. 180-bet.
19. Ishmuhammedov   R.   Tarbiyada   innovasion   texnologiyalar.   Т .:
Iste'dod. 2010. 141 bet.
20. Izlanishlar davom etadi// Ma'rifat 2010 yil 28 avgust.
21. Kasb- hunar inson ziynati// Ma'rifat 2010 yil 30 sentyabr.
22. Malaka oshirish: ehtiyoj, vazifa, istiqbol.// Ma'rifat 2010 yil 20 fevral.
23. Prezident   Islom   Karimovning   “Yuksak   bilimli   va   intelektual
rivojlangan   avlodni   tarbiyalash-mamlakatni   barqaror   taraqqiy   ettirish
va   modemizasiya   qilishning   eng   muhim   sharti”   mavzusidagi   xalqaro
konferensiyaning   ochilishi   marosimidagi   nutqi.//   Xalq   so'zi.   2012.   18
fevral.
24. Ta'lim taraqqiyoti yo'lida// Ma'rifat 2010 yil 7 aprel.
25. Ta'lim-tarbiya istiqlol ko'zgusida. // Ma'rifat 2010 yil 30 sentyabr.
26. O’zbekiston   Respublikasining   birinchi     Prezidenti   I.A.Karimovning
BMT   Bosh   Assambleyasining   Ming   yillik   rivojlanish   maqsadlariga
bag'ish langan oliy darajadagi yalpi majlisidagi nutqi. / Xorijiy ijtimoiy-
snyosiy   doiralar   vakillarining   munosabatlari   va   sharxlari-
T.:0’zbekiston, 2010.
27. O'zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2011   yil   6   apreldagi
«O'zbekiston   Respublikasi   davlat   mustakilligining   yigirma   yilligini
nishonlashga   taiyorgarlik   ko'rish   va   uni   o'tkazish   tugrisida»gi   Qarori   // Xalq so'zi, 2011 yil 7 aprel, №68 (5235).
28. Yuldoshev J. Ta'limimiz istiqloli yo'lida. -  Т .: Sharq 1996. 4-5-bet.
29. Yuksak salohiyat va taraqqiyot omili// Marifat. 2010. 27 noyabr.
Internet saytlar.
1.          www.history.ru   
2.          www.zuyo.edu.uz   
3.          www.gov.uz   
4.          www.uza.uz   
5.          www.yandex.ru   
6.          www.lex.uz   
7.          www.google.uz   
8.          www.press-service.uz