3 sinfda matematikadan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish - Педагогика - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	25000UZS
Размер	83.7KB
Покупки	0
Дата загрузки	19 Июнь 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Педагогика

Продавец

Abdulatif Valijonov

Дата регистрации 14 Май 2025

0 Продаж

3 sinfda matematikadan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish

Купить

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA IN N OVATSIY ALAR
VAZIRLIGI
TOSHKEN T AMALIY FAN LAR UN IVERSITETI
MATEMATIKA ÓQITISH METODIKASI
FANIDAN TAYORLAGAN
KURS ISHI
MAVZU: “3 SINFDA MATEMATIKADAN SINFDAN
TASHQARI ISHLARNI TASHKIL ETISH”
VALIJONOV ABDULATIF
muallif
TOSHKENT – 202 5

MUNDARIJA:
KIRISH………………………………………………………………....3
I BOB. BOSHLANG‘ICH SINFDA MATEMATIKA FANIDAN SINFDAN
TASHQARI ISHLARNING NAZARIY ASOSLARI…………………………..4
1. Boshlang‘ich ta’limda matematika fanining
ahamiyati……………………...4
2. Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni va turlari………………………………
8
3. Sinfdan tashqari ishlarning o‘quvchilarning qiziqishini oshirishdagi
roli…..12
II BOB. 3-SINFDA MATEMATIKADAN SINFDAN TASHQARI ISHLARNI
TASHKIL ETISH AMALIYOTI……………………………………………….16
1. 3-sinf uchun sinfdan tashqari mashg‘ulot turlarini
rejalashtirish…………...16
2. Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish usullari va
shakllari………………….20
3. O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashdagi
roli……...…………………………………………………………………..24
XULOSA………………………………………………………………29
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR VA INTERNET RO’YXATI
2

KIRISH
Ta’lim jarayonida boshlang‘ich sinflar, xususan, 3-sinf bosqichi
o‘quvchilarning aqliy rivojlanishi, mustaqil fikrlash malakalari va ijodiy
qobiliyatlarini shakllantirishda muhim o‘rin tutadi. Ayniqsa, matematika fani bu
jarayonda yetakchi rol o‘ynaydi. Chunki matematika nafaqat hisob-kitob ishlariga
o‘rgatadi, balki mantiqiy fikrlash, tahlil qilish, umumlashtirish kabi muhim
ko‘nikmalarni ham rivojlantiradi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan olib boriladigan sinfdan tashqari ishlar esa
darsda o‘zlashtirilgan bilimlarni mustahkamlash, ularni amaliyotda qo‘llay olish,
fanlarga bo‘lgan qiziqishni oshirish va erkin ijodiy fikrlashga yo‘naltirilgan
faoliyatni tashkil qilishda muhim omildir. Ayniqsa, 3-sinf o‘quvchilari uchun
sinfdan tashqari mashg‘ulotlar to‘g‘ri tashkil etilsa, ularning matematik
savodxonligi yanada ortadi, bilimlarga mustahkam asos yaratiladi.
Mazkur ishda 3-sinf o‘quvchilari bilan matematikadan sinfdan tashqari
ishlarni qanday tashkil etish, uning shakllari, mazmuni va uslublari, shuningdek,
bu faoliyatning o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalariga ta’siri yoritiladi.
Shuningdek, zamonaviy yondashuvlar va innovatsion metodlar asosida tashkil
etilgan mashg‘ulotlar namunalariga ham e’tibor qaratiladi.
3

I BOB. BOSHLANG‘ICH SINFDA MATEMATIKA FANIDAN SINFDAN
TASHQARI ISHLARNING NAZARIY ASOSLARI.
1.Boshlang‘ich ta’limda matematika fanining ahamiyati.
Boshlang‘ich ta’lim bosqichi bolalar uchun dunyoni anglashning, fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirishning va shaxs sifatida shakllanishning muhim davridir.
Ushbu davrda matematika fani o‘quvchilarga nafaqat hisoblash ko‘nikmalarini,
balki mantiqiy fikrlash, tahlil qilish, umumlashtirish kabi muhim
kompetensiyalarni ham rivojlantiradi. Matematika fanining boshlang‘ich
ta’limdagi o‘rni va ahamiyatini quyidagi jihatlar orqali ko‘rib chiqish mumkin:
1. Matematik tafakkur va mantiqiy fikrlashni shakllantirish
Matematika fani o‘quvchilarda mantiqiy fikrlashni rivojlantirishda muhim rol
o‘ynaydi. Masalan, arifmetik amallarni bajarish, geometrik shakllarni tasavvur
qilish, tenglamalarni yechish kabi faoliyatlar bolalarda analitik tafakkur va
muammolarni hal qilish qobiliyatlarini shakllantiradi. Bu esa ularning umumiy
intellektual rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
2. Kundalik hayot bilan bog‘liq ko‘nikmalarni rivojlantirish
Matematika fani o‘quvchilarga kundalik hayotda uchraydigan muammolarni hal
qilishda zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni o‘rgatadi. Masalan, xarid qilishda pulni
hisoblash, vaqtni boshqarish, masofani o‘lchash kabi faoliyatlar matematika
fanining amaliy ahamiyatini ko‘rsatadi. Bu esa o‘quvchilarning hayotiy
kompetensiyalarini oshiradi.
3. Fanlararo integratsiyani ta’minlash
Matematika fani boshqa fanlar bilan integratsiyani ta’minlashda muhim vosita
hisoblanadi. Masalan, tabiiy fanlar, texnologiya, san’at kabi sohalarda matematika
4

tushunchalaridan foydalanish o‘quvchilarning fanlararo bog‘lanishlarni
tushunishiga yordam beradi. Bu esa ularning dunyoqarashini kengaytiradi va
kompleks fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi.
4. Tarbiyaviy va axloqiy jihatlar
Matematika fani o‘quvchilarda puxtalik, tartib-intizom, sabr-toqat kabi axloqiy
fazilatlarni shakllantirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Masalan, masalalarni
yechishda qat’iyatlilik, xatolarni tahlil qilishda sabr-toqat, natijalarga erishishda
tirishqoqlik kabi fazilatlar matematika fani orqali rivojlanadi. Bu esa
o‘quvchilarning shaxs sifatida shakllanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
5. Innovatsion yondashuvlar va pedagogik texnologiyalar
Zamonaviy ta’limda matematika fani o‘qitishda innovatsion yondashuvlar va
pedagogik texnologiyalardan foydalanishning ahamiyati ortib bormoqda. Interfaol
metodlar, didaktik o‘yinlar, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari kabi vositalar
o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi, faol ishtirokini ta’minlaydi va o‘rganish
jarayonini samarali qiladi. Bu esa matematika fanining o‘qitilish sifatini
yaxshilashga yordam beradi.
6. Sinfdan tashqari ishlarning o‘rni
Sinfdan tashqari ishlar matematika fanini o‘qitishda o‘quvchilarning qiziqishini
oshirish, ularning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashda muhim vosita
hisoblanadi. Masalan, matematika to‘garaklari, viktorinalar, olimpiadalar kabi
faoliyatlar o‘quvchilarning mustaqil ishlash qobiliyatini rivojlantiradi, jamoada
ishlash ko‘nikmalarini oshiradi va fanlarga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradi.
7. Matematikadan qo‘shimcha faoliyatlar orqali o‘quvchilarning rivojlanishi
Boshlang‘ich ta’limda matematika fanining o‘quvchilarning rivojlanishiga ta’siri
faqat dars jarayoni bilan cheklanmaydi. Sinfdan tashqari faoliyatlar, masalan,
matematika to‘garaklari, viktorinalar, olimpiadalar kabi tadbirlar o‘quvchilarning
qiziqishini oshiradi, ularning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlaydi. Shu bilan
birga, bu faoliyatlar o‘quvchilarda jamoada ishlash, mas’uliyatni his qilish, vaqtni
boshqarish kabi ijtimoiy ko‘nikmalarni ham rivojlantiradi.
8. Matematikada ijodiy yondashuv va innovatsion metodlar
5

Zamonaviy ta’limda matematika fani o‘qitishda ijodiy yondashuvlar va
innovatsion metodlardan foydalanishning ahamiyati ortib bormoqda. Masalan,
Singapore Math metodikasi o‘quvchilarda chuqur tushuncha va muammolarni hal
qilish qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan. Bu metodika o‘quvchilarga har bir
tushunchani asosiy darajada puxta o‘zlashtirishni ta’minlaydi. Shuningdek,
interfaol metodlar, didaktik o‘yinlar, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari kabi
vositalar o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi, faol ishtirokini ta’minlaydi va
o‘rganish jarayonini samarali qiladi.
9. Matematikadan sinfdan tashqari ishlarning o‘quvchilarga ta’siri
Sinfdan tashqari ishlar matematika fanini o‘qitishda o‘quvchilarning qiziqishini
oshirish, ularning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashda muhim vosita
hisoblanadi. Masalan, Building Blocks PreK dasturi o‘quvchilarga matematikani
o‘ynab o‘rganish imkonini beradi. Bunday dasturlar o‘quvchilarning matematikaga
bo‘lgan qiziqishini oshiradi va ularning o‘rganish jarayonini yanada samarali
qiladi.
10. Sinfdan tashqari ishlarning pedagogik asoslari
Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda pedagogik asoslarni hisobga olish zarur.
Pedagogik yondashuvlar o‘quvchilarning yosh xususiyatlarini, qiziqishlarini,
ehtiyojlarini inobatga olishni taqozo etadi. Shuningdek, faoliyatlarni
rejalashtirishda o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantirish, ijodiy
yondashuvni qo‘llash, amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishga e’tibor qaratish
lozim.
Matematika fanining boshlang‘ich ta’limdagi o‘rni beqiyosdir. Bu fan
o‘quvchilarning faqat bilim saviyasini oshiribgina qolmay, balki ularni atrof-
muhitga ongli yondashishga, tafakkur qilishga, fikrlarini aniq va ravon ifodalashga
o‘rgatadi. Ayniqsa, yosh o‘quvchilarda matematika vositasida fikrlash
moslashuvchanligi shakllanadi. Har qanday tushuncha, har qanday nazariy qarash
yoki uslubiy yondashuv, avvalo, bu yoshdagi bolaning qiziqishi va o‘zlashtirish
darajasiga mos bo‘lishi lozim.
6

Bugungi kunda ta’lim jarayonida o‘quvchining shaxs sifatida rivojlanishi, uning
individual xususiyatlarini inobatga olgan holda dars va undan tashqari
mashg‘ulotlarni tashkil qilish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shunday yondashuv
matematika fanida ham o‘z aksini topmoqda. Bu fanni o‘qitishda nafaqat bilim
berish, balki o‘quvchini izlanishga, kuzatishga, savol berishga va o‘z fikrini
asoslashga o‘rgatish muhimdir. Aynan shunday faoliyatlar orqali o‘quvchining
mustaqil fikrlash salohiyati ortadi.
Matematika fanidan tashkil etiladigan sinfdan tashqari ishlar esa bu jarayonni
to‘ldiradi va mustahkamlab boradi. Darsdan tashqari faoliyatlarda o‘quvchilarning
qiziqishi, erkin ifoda imkoniyati kengayadi, ijodiy yondashuvga yo‘naltiriladi.
Bunday ishlar orqali fan dasturidan chetda qolgan, lekin hayotiy ko‘nikmalarni
shakllantiruvchi mavzular bilan tanishtirish imkoniyati yuzaga keladi. Masalan,
o‘yinlar, matematik kechalar, aqliy hujumlar, krossvordlar, topqirlikka oid
topshiriqlar nafaqat bilimni mustahkamlaydi, balki o‘quvchining darsda
erishmagan muvaffaqiyatini darsdan tashqari muhitda qozonishiga xizmat qiladi.
Ta’lim-tarbiyada o‘yin va musobaqa asosidagi metodlar ayniqsa samarali bo‘lib,
ular orqali o‘quvchilarning e’tibori, tafakkuri, tezkorligi va ijodiy fikrlash
qobiliyatlari rivojlanadi. Bunda o‘qituvchining kuzatuvchanligi va individual
yondashuvi katta ahamiyatga ega. Har bir o‘quvchining o‘ziga xos qobiliyatlari,
ehtiyojlari va qiziqishlari asosida tuzilgan sinfdan tashqari ishlar ularda
motivatsiyani oshiradi, muvaffaqiyatga ishonch uyg‘otadi.
Shu bilan birga, matematika fanini chuqur o‘zlashtirishda axborot-kommunikatsion
texnologiyalar yordamidan foydalanish, interaktiv dasturlar va ta’limiy
platformalardan foydalanish ham dolzarbdir. Bu jarayon sinfdan tashqari ishlar
orqali o‘zining amaliy samarasini ko‘rsatadi. Multimedia vositalarida yaratilgan
matematik topshiriqlar, videodarslar, tajriba asosidagi loyihalar orqali o‘quvchilar
bilimlarini amalda qo‘llashni o‘rganadilar.
Shuningdek, matematikani vizual tarzda tushuntirish – bu yoshdagi o‘quvchilar
uchun eng samarali metodlardan biridir. Sonlar bilan ishlashda rangli grafiklar,
geometrik shakllar, chizmalar, harakatdagi tasvirlar o‘quvchilar e’tiborini jalb
7

etibgina qolmay, balki ularning tushunishini sezilarli darajada yengillashtiradi. Bu
usullarni sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda keng qo‘llash, bolalarning o‘rganish
jarayoniga faol jalb etilishini ta’minlaydi.
Yakuniy fikr sifatida ta’kidlash joizki, matematika fani boshlang‘ich ta’limda
o‘quvchining fikrlash jarayonini rivojlantiruvchi, muammoli vaziyatlarga nisbatan
mustaqil yondashuvni shakllantiruvchi va hayotda duch keladigan masalalarni
yechish kompetensiyasini beruvchi asosiy vositalardan biridir.
2.Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni va turlari.
Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarning
bilim va ko‘nikmalarini chuqurlashtirish, fanga bo‘lgan qiziqishni oshirish va
shaxs sifatida rivojlanishiga yordam beruvchi muhim vositadir. Ushbu ishlarning
mazmuni va turlari o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, qiziqishlari va ehtiyojlariga
mos ravishda tanlanadi.
Mazmuni
Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni o‘quvchilarning darsda olingan bilimlarini
mustahkamlash, yangi tushunchalarni o‘zlashtirish va amaliy ko‘nikmalarni
rivojlantirishga qaratilgan bo‘ladi. Bu ishlar o‘quvchilarga matematikani real hayot
bilan bog‘lash, muammolarni hal qilishda ijodiy yondashuvni rivojlantirish
imkonini beradi. Masalan, o‘quvchilarni kundalik hayotdagi masalalarni
matematik usullar bilan yechishga o‘rgatish, ularning analitik fikrlash qobiliyatini
oshiradi.
Turlari
Sinfdan tashqari ishlarning turli shakllari mavjud bo‘lib, ular o‘quvchilarning
qiziqishlari va ehtiyojlariga qarab tanlanadi. Quyida ba'zi asosiy turlarini ko‘rib
chiqamiz:
 Matematik o‘n minutliklar : Bu qisqa muddatli mashg‘ulotlar bo‘lib,
o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish va ularning faol ishtirokini ta'minlashga
qaratilgan. O‘n minutliklar o‘quvchilarga yangi mavzuni tanishtirish yoki
mavjud bilimlarni mustahkamlashda samarali vosita hisoblanadi.
8

 Qiziqarli matematika soatlari : Bu mashg‘ulotlar o‘quvchilarning
matematikaga bo‘lgan qiziqishini oshirishga qaratilgan. Ular o‘yinlar,
viktorinalar, masalalar va boshqa interfaol faoliyatlarni o‘z ichiga oladi.
Bunday mashg‘ulotlar o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantiradi va
matematikaga bo‘lgan qiziqishni oshiradi.
 Matematik to‘garaklar : Bu doimiy faoliyat shakli bo‘lib, o‘quvchilarga
matematikani chuqurroq o‘rganish imkonini beradi. To‘garaklarda
o‘quvchilar murakkab masalalarni yechish, yangi mavzularni o‘rganish va
ilmiy tadqiqotlar bilan tanishishadi.
 Matematik viktorinalar va olimpiadalar : Bu musobaqalar o‘quvchilarning
bilim va ko‘nikmalarini sinovdan o‘tkazish, ularning raqobatbardoshligini
rivojlantirishga qaratilgan. Bunday tadbirlar o‘quvchilarda maqsadga
erishish uchun mehnat qilish va qat'iyatlilikni shakllantiradi.
 Matematik ekskursiyalar : Bu tashriflar o‘quvchilarga matematikani
amaliyotda qo‘llash imkonini beradi. Ekskursiyalar davomida o‘quvchilar
matematik tushunchalarni real hayotdagi ob'ektlar va hodisalar bilan
bog‘lashadi.
 Matematik gazeta va burchaklar : Bu faoliyatlar o‘quvchilarning ijodiy
qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan. O‘quvchilar matematik
mavzularda maqolalar yozish, rasmlar chizish va boshqa ijodiy ishlarni
bajarishadi.
 Matematik ertaklar va sahnalashtirilgan masalalar : Bu usul
o‘quvchilarning tasavvurini rivojlantirish, matematik tushunchalarni
o‘rgatishda samarali hisoblanadi. Ertaklar va sahnalashtirilgan masalalar
orqali o‘quvchilar murakkab masalalarni qiziqarli shaklda o‘rganishadi.
Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishning metodikasi
Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda quyidagi metodik yondashuvlar
qo‘llaniladi:
 Differensial yondashuv : O‘quvchilarning individual xususiyatlarini
inobatga olib, ularning ehtiyojlariga mos ravishda topshiriqlar berish.
9

 Faoliyatga asoslangan yondashuv : O‘quvchilarning faol ishtirokini
ta'minlash, ularni mustaqil ishlashga rag‘batlantirish.
 Integratsiyalashgan yondashuv : Matematikani boshqa fanlar bilan
bog‘lash, o‘quvchilarga fanlararo bog‘lanishlarni tushuntirish.
 Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish : Zamonaviy
texnologiyalarni qo‘llash orqali o‘quvchilarning qiziqishini oshirish va
o‘rganish jarayonini samarali tashkil etish.
Sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarning matematik bilimlarini kengaytirish va
chuqurlashtirish, ularning fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, fanga bo‘lgan
qiziqishni oshirishga xizmat qiladi. Ushbu ishlarni samarali tashkil etish uchun
o‘qituvchilar o‘quvchilarning individual xususiyatlarini inobatga olib, ularning
ehtiyojlariga mos ravishda faoliyatlarni rejalashtirishlari lozim.
Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar o‘quvchilarning shaxs sifatida har tomonlama
rivojlanishiga, ularning ijodkorligini yuzaga chiqarishga xizmat qiluvchi muhim
pedagogik vosita hisoblanadi. Ayniqsa, matematika fanidan tashkillashtirilgan
bunday faoliyatlar bolalarning noan’anaviy fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi,
ularda mustaqil o‘rganishga, izlanishga bo‘lgan qiziqishni uyg‘otadi.
Har bir sinfdan tashqari ish turi o‘ziga xos maqsad va vazifalarga ega. Ularda
o‘quvchilarning aqliy salohiyati, didaktik tafakkuri, muloqot madaniyati, jamoada
ishlash, fikrni asoslash, mulohaza yuritish kabi ko‘nikmalari shakllanadi. Bunday
mashg‘ulotlarning mazmuni darslik doirasidan tashqariga chiqadi, ammo ularning
asosiy yo‘nalishi – o‘quv dasturidagi bilimlarni mustahkamlash va kengaytirishga
qaratilgan bo‘ladi.
Ko‘pgina sinfdan tashqari ishlar ixtiyoriy va erkin shaklda tashkil qilinadi.
Ularning asosiy ustunligi – o‘quvchining faolligini, tashabbuskorligini ochib
berishidadir. Masalan, dars davomida kam ishtirok etadigan, biroq yuqori
salohiyatga ega o‘quvchilar sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda porlashi, o‘z
qobiliyatini namoyish etishi mumkin. Bu esa o‘quvchini qo‘llab-quvvatlash,
rag‘batlantirish orqali uning o‘ziga bo‘lgan ishonchini mustahkamlaydi.
10

O‘quvchilarning yosh xususiyatlari inobatga olingan holda tanlangan sinfdan
tashqari ishlar ular uchun qiziqarli, mazmunli va samarali bo‘lishi lozim.
Jumladan, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun matematik ertaklar, rolli o‘yinlar,
rangli kartochkalar bilan ishlash, konstruksiyalar yasash kabi vizual va didaktik
usullar orqali tashkil etilgan mashg‘ulotlar eng samarali hisoblanadi. Bu faoliyatlar
yordamida o‘quvchilar murakkab matematik tushunchalarni osonroq
o‘zlashtiradilar.
Sinfdan tashqari ishlarning yana bir muhim jihati – ularning jamoaviylikka
asoslanishidir. Guruhda ishlash orqali o‘quvchilar bir-biridan o‘rganadilar, fikr
almashadilar, muammolarni hal etishda birgalikda harakat qilishni o‘rganadilar. Bu
esa nafaqat matematika fanida, balki butun umrbod foydali bo‘ladigan ijtimoiy
ko‘nikmalarni shakllantiradi.
Amaliyotda sinfdan tashqari ishlarda quyidagi metodlar keng qo‘llanadi:
dramatizatsiya (matematik voqealarni sahnalashtirish), rol o‘ynash (masalan,
o‘quvchi “muammo qo‘yuvchi”, “yechim taklif qiluvchi”, “nazorat qiluvchi” kabi
rollarda qatnashadi), loyihalash (muayyan mavzuga oid matematik loyihalarni
tayyorlash), muammoli vaziyatlar yaratish va ularni hal etish, intelektual
musobaqalar tashkil qilish, topqirlikka asoslangan o‘yinlar o‘ynash.
Shuningdek, matematikani badiiy adabiyot, tabiatshunoslik, texnologiya kabi
fanlar bilan uyg‘unlashtirib olib boriladigan sinfdan tashqari mashg‘ulotlar
o‘quvchilarni keng fikrlashga, umumlashtirishga va mantiqiy tahlilga undaydi.
Masalan, "Qishloq xo‘jaligidagi matematik amallar", "Tabiatdagi simmetriya",
"Badiiy adabiyotda sonlar", "Iqlim ma'lumotlarini tahlil qilish" kabi mavzular
o‘quvchilarning bilimlarini real hayot bilan bog‘lashga xizmat qiladi.
Yana bir muhim jihat shundaki, sinfdan tashqari ishlar orqali matematik tafakkur
madaniyati shakllanadi. O‘quvchilar biror masalani yechishda faqat javob olishga
emas, balki fikrlash jarayonining o‘ziga e’tibor qaratadilar. Bu jarayon ularda
mantiqiy ketma-ketlikni kuzatish, taxmin qilish, natijani asoslash va o‘z fikrini
izchil ifodalash ko‘nikmalarini shakllantiradi.
11

Shu o‘rinda zamonaviy texnologiyalarni sinfdan tashqari mashg‘ulotlarga jalb
qilish ham yuqori natijalarga olib kelmoqda. Mobil ilovalar, veb-portal testlar,
interaktiv matematik o‘yinlar, onlayn olimpiadalar orqali o‘quvchilar mustaqil
ravishda mashg‘ulotlar olib borishadi. Bu esa ularni raqamli savodxonlikka,
axborotni tanlash va tahlil qilish madaniyatiga o‘rgatadi.
Sinfdan tashqari ishlar matematika fanini o‘rganishda asosiy darslarni
to‘ldiruvchi, o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan ichki motivatsiyasini
rag‘batlantiruvchi, ularning shaxsiy rivojlanishiga xizmat qiluvchi keng qamrovli
pedagogik vositadir. Bu faoliyatlarning turli-tumanligi va erkin shaklda tashkil
etilishi o‘quvchilarni darsdan tashqari vaqtlarda ham o‘quviy faoliyatga jalb etadi,
ularni o‘rganishdan zavqlanishga, intellektual o‘sishga undaydi.
3.Sinfdan tashqari ishlarning o‘quvchilarning qiziqishini oshirishdagi
roli.
Boshlang‘ich sinfda matematika fanidan sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarning
bilim va ko‘nikmalarini chuqurlashtirish, fanga bo‘lgan qiziqishni oshirish va
shaxs sifatida rivojlanishiga yordam beruvchi muhim vositadir. Ushbu ishlarning
mazmuni va turlari o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, qiziqishlari va ehtiyojlariga
mos ravishda tanlanadi.
Mazmuni
Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni o‘quvchilarning darsda olingan bilimlarini
mustahkamlash, yangi tushunchalarni o‘zlashtirish va amaliy ko‘nikmalarni
rivojlantirishga qaratilgan bo‘ladi. Bu ishlar o‘quvchilarga matematikani real hayot
bilan bog‘lash, muammolarni hal qilishda ijodiy yondashuvni rivojlantirish
imkonini beradi. Masalan, o‘quvchilarni kundalik hayotdagi masalalarni
matematik usullar bilan yechishga o‘rgatish, ularning analitik fikrlash qobiliyatini
oshiradi.
Turlari
12

Sinfdan tashqari ishlarning turli shakllari mavjud bo‘lib, ular o‘quvchilarning
qiziqishlari va ehtiyojlariga qarab tanlanadi. Quyida ba'zi asosiy turlarini ko‘rib
chiqamiz:
 Matematik o‘n minutliklar : Bu qisqa muddatli mashg‘ulotlar bo‘lib,
o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish va ularning faol ishtirokini ta'minlashga
qaratilgan. O‘n minutliklar o‘quvchilarga yangi mavzuni tanishtirish yoki
mavjud bilimlarni mustahkamlashda samarali vosita hisoblanadi.
 Qiziqarli matematika soatlari : Bu mashg‘ulotlar o‘quvchilarning
matematikaga bo‘lgan qiziqishini oshirishga qaratilgan. Ular o‘yinlar,
viktorinalar, masalalar va boshqa interfaol faoliyatlarni o‘z ichiga oladi.
Bunday mashg‘ulotlar o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantiradi va
matematikaga bo‘lgan qiziqishni oshiradi.
 Matematik to‘garaklar : Bu doimiy faoliyat shakli bo‘lib, o‘quvchilarga
matematikani chuqurroq o‘rganish imkonini beradi. To‘garaklarda
o‘quvchilar murakkab masalalarni yechish, yangi mavzularni o‘rganish va
ilmiy tadqiqotlar bilan tanishishadi.
 Matematik viktorinalar va olimpiadalar : Bu musobaqalar o‘quvchilarning
bilim va ko‘nikmalarini sinovdan o‘tkazish, ularning raqobatbardoshligini
rivojlantirishga qaratilgan. Bunday tadbirlar o‘quvchilarda maqsadga
erishish uchun mehnat qilish va qat'iyatlilikni shakllantiradi.
 Matematik ekskursiyalar : Bu tashriflar o‘quvchilarga matematikani
amaliyotda qo‘llash imkonini beradi. Ekskursiyalar davomida o‘quvchilar
matematik tushunchalarni real hayotdagi ob'ektlar va hodisalar bilan
bog‘lashadi.
 Matematik gazeta va burchaklar : Bu faoliyatlar o‘quvchilarning ijodiy
qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan. O‘quvchilar matematik
mavzularda maqolalar yozish, rasmlar chizish va boshqa ijodiy ishlarni
bajarishadi.
 Matematik ertaklar va sahnalashtirilgan masalalar : Bu usul
o‘quvchilarning tasavvurini rivojlantirish, matematik tushunchalarni
13

o‘rgatishda samarali hisoblanadi. Ertaklar va sahnalashtirilgan masalalar
orqali o‘quvchilar murakkab masalalarni qiziqarli shaklda o‘rganishadi.
Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishning metodikasi
Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda quyidagi metodik yondashuvlar
qo‘llaniladi:
 Differensial yondashuv : O‘quvchilarning individual xususiyatlarini
inobatga olib, ularning ehtiyojlariga mos ravishda topshiriqlar berish.
 Faoliyatga asoslangan yondashuv : O‘quvchilarning faol ishtirokini
ta'minlash, ularni mustaqil ishlashga rag‘batlantirish.
 Integratsiyalashgan yondashuv : Matematikani boshqa fanlar bilan
bog‘lash, o‘quvchilarga fanlararo bog‘lanishlarni tushuntirish.
 Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish : Zamonaviy
texnologiyalarni qo‘llash orqali o‘quvchilarning qiziqishini oshirish va
o‘rganish jarayonini samarali tashkil etish.
Sinfdan tashqari ishlar o‘quvchilarning matematik bilimlarini kengaytirish va
chuqurlashtirish, ularning fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, fanga bo‘lgan
qiziqishni oshirishga xizmat qiladi. Ushbu ishlarni samarali tashkil etish uchun
o‘qituvchilar o‘quvchilarning individual xususiyatlarini inobatga olib, ularning
ehtiyojlariga mos ravishda faoliyatlarni rejalashtirishlari lozim.
Sinfdan tashqari faoliyatlar o‘quvchini maktabdagi an’anaviy ta’lim doirasidan
tashqariga olib chiqib, uni mustaqil fikrlash, izlanish va amaliy faoliyatga jalb
etadi. Aynan shu jihati bilan bunday mashg‘ulotlar o‘quvchining fanga nisbatan
qiziqishini kuchaytiradi. Qiziqish – o‘rganishning ichki harakatlantiruvchi kuchi
sifatida, bola ongida bilimga ehtiyoj shakllanishida hal qiluvchi omil hisoblanadi.
O‘quvchilar uchun matematika ko‘pincha murakkab, quruq va ko‘ngilsiz fan
sifatida ko‘rinishi mumkin. Dars jarayonida mavzularning o‘zlashtirilishida
qiyinchiliklar yuzaga kelganda, bu fanga bo‘lgan salbiy munosabat shakllanishi
ehtimoli yuqori bo‘ladi. Biroq sinfdan tashqari mashg‘ulotlar bu holatni bartaraf
etish, matematikani quvonchli, o‘yinli, ijtimoiy faoliyat bilan uyg‘unlashgan
shaklda namoyon etish orqali boladagi qiziqishni uyg‘otadi.
14

Masalan, topshiriqlarning o‘yinga aylantirilgan shakli bolada fanga nisbatan
ijobiy hissiyot uyg‘otadi. Bola o‘yinda faol qatnashgan sayin, u fan bilan bog‘liq
bilim va ko‘nikmalarni bilmasdan turib ham egallay boshlaydi. Bu holat didaktik
o‘yinlarning eng kuchli pedagogik afzalligi hisoblanadi. Natijada bola darsdan
ko‘ra ko‘proq sinfdan tashqari faoliyat orqali fanga mehr qo‘yadi.
To‘garak shaklidagi ishlar esa alohida iste’dodli yoki matematikaga moyil
bolalarni aniqlash va ularni rivojlantirishda o‘ta muhim vositadir. Bunday
to‘garaklarda oddiy darslikdagi masalalardan farqli ravishda noodatiy, mantiqiy,
topqirlikka asoslangan masalalar yechiladi. Bu esa o‘quvchining qiziqishini
chuqurlashtiradi, tanqidiy va ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi.
Sinfdan tashqari faoliyatlarda bolalarning tashabbuskorligi, mustaqilligi, ijodiy
takliflar bilan chiqishi rag‘batlantiriladi. Bu o‘quvchilar uchun muhim psixologik
omil bo‘lib, ularda fanga nisbatan ijobiy munosabatni mustahkamlaydi. Ularga fikr
bildirish, noto‘g‘ri bo‘lsa ham erkin mulohaza yuritishga imkon berilishi, ularni
o‘rganish jarayoniga chuqur jalb etadi.
Shuningdek, sinfdan tashqari faoliyatlar orqali bolalar real hayotdagi
matematik muammolar bilan tanishadi. Masalan, do‘konda xarid qilish, joy va
vaqtni hisoblash, masofalarni o‘lchash kabi hayotiy misollar bolaga fanning amaliy
ahamiyatini tushunishga yordam beradi. Bu tushuncha esa bolani fan bilan
bog‘laydi va uni chin dildan o‘rganishga yo‘naltiradi.
Matematika olimpiadalari, intellektual tanlovlar, kichik ilmiy loyihalar sinfdan
tashqari ishlarning eng yuqori bosqichi hisoblanadi. Bunday tadbirlar bolaga o‘zini
sinash, o‘z bilim va ko‘nikmalarini baholash, boshqalar bilan bellashish
imkoniyatini beradi. Raqobat muhitida bola o‘z oldiga aniq maqsad qo‘yishni,
unga erishish uchun mehnat qilishni o‘rganadi. Eng muhimi – bu jarayon uning
matematikaga bo‘lgan qiziqishini mustahkamlaydi.
Ko‘plab psixologik tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, qiziqish bo‘lmagan joyda
ta’lim samarasi sezilarli darajada pasayadi. Aksincha, qiziqish uyg‘onganida bola
barcha diqqatini o‘sha faoliyatga qaratadi, ichki rag‘bat bilan harakat qiladi,
15

bilimlarni ongli va ishtiyoq bilan o‘zlashtiradi. Shu sababdan sinfdan tashqari
faoliyatlarning o‘quvchining fanga qiziqishini oshirishdagi roli beqiyosdir.
Bundan tashqari, zamonaviy texnologiyalarning sinfdan tashqari ishlar bilan
uyg‘unlashuvi o‘quvchining darsga bo‘lgan munosabatini keskin o‘zgartiradi.
Masalan, interaktiv dasturlar, onlayn viktorinalar, mobil ilovalardagi topshiriqlar
orqali matematika bolalarga zamonaviy, qiziqarli va qulay ko‘rinadi. Bu esa ularni
mustaqil ravishda fanni o‘rganishga undaydi.
Qiziqishning yana bir ijobiy tomoni – u bola ichki intizomini shakllantiradi.
O‘quvchi fanga qiziqqani sari o‘z-o‘zini boshqarishni, vaqtni rejalashtirishni,
mustaqil izlanishni boshlaydi. Bu esa o‘quv jarayonining faqat o‘qituvchiga emas,
balki bolaning o‘ziga ham bog‘liq bo‘lishiga olib keladi. Ya’ni ta’lim jarayonining
subyekti sifatida o‘quvchi shakllana boshlaydi.
Shunday qilib, sinfdan tashqari ishlar nafaqat bilimni mustahkamlaydi, balki
o‘quvchining matematikaga bo‘lgan ichki motivatsiyasini kuchaytiradi, uning
shaxsiy o‘sishida muhim o‘rin tutadi. Bu faoliyatlar orqali bola matematikani
hayotiy fan sifatida anglaydi, uni qiyinchilik emas, balki imkoniyat deb biladi.
II BOB. 3-SINFDA MATEMATIKADAN SINFDAN TASHQARI ISHLARNI
TASHKIL ETISH AMALIYOTI
1. 3-sinf uchun sinfdan tashqari mashg‘ulot turlarini rejalashtirish
3-sinfda matematika fanidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish,
o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini oshirish, bilim va ko‘nikmalarini
chuqurlashtirish hamda mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga xizmat qiladi.
Ushbu bo‘limda 3-sinf uchun sinfdan tashqari mashg‘ulot turlarini
rejalashtirishning metodik asoslari va amaliyotga oid tavsiyalar keltiriladi.
1. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning mohiyati va ahamiyati
Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar — bu o‘quvchilarning darsdan tashqari vaqtda,
o‘qituvchining rahbarligida, o‘quv dasturiga muvofiq bo‘lmagan, lekin
o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan faoliyatlar
to‘plamidir. Bu mashg‘ulotlar o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini oshirish,
16

mustaqil ishlash ko‘nikmalarini shakllantirish, ijodiy tafakkurlarini rivojlantirishga
xizmat qiladi.
2. 3-sinf uchun sinfdan tashqari mashg‘ulot turlarini rejalashtirish
3-sinfda sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni rejalashtirishda quyidagi turlarga
e'tibor qaratish lozim:
 Matematik o‘n minutliklar : Bu qisqa muddatli, lekin mazmunli
mashg‘ulotlar bo‘lib, o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish va ularning faol
ishtirokini ta'minlashga qaratilgan. O‘n minutliklar o‘quvchilarga yangi
mavzuni tanishtirish yoki mavjud bilimlarni mustahkamlashda samarali
vosita hisoblanadi.
 Qiziqarli matematika soatlari : Bu mashg‘ulotlar o‘quvchilarning
matematikaga bo‘lgan qiziqishini oshirishga qaratilgan. Ular o‘yinlar,
viktorinalar, masalalar va boshqa interfaol faoliyatlarni o‘z ichiga oladi.
Bunday mashg‘ulotlar o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantiradi va
matematikaga bo‘lgan qiziqishni oshiradi.
 Matematik to‘garaklar : Bu doimiy faoliyat shakli bo‘lib, o‘quvchilarga
matematikani chuqurroq o‘rganish imkonini beradi. To‘garaklarda
o‘quvchilar murakkab masalalarni yechish, yangi mavzularni o‘rganish va
ilmiy tadqiqotlar bilan tanishishadi.
 Matematik viktorinalar va olimpiadalar : Bu musobaqalar o‘quvchilarning
bilim va ko‘nikmalarini sinovdan o‘tkazish, ularning raqobatbardoshligini
rivojlantirishga qaratilgan. Bunday tadbirlar o‘quvchilarda maqsadga
erishish uchun mehnat qilish va qat'iyatlilikni shakllantiradi.
 Matematik ekskursiyalar : Bu tashriflar o‘quvchilarga matematikani
amaliyotda qo‘llash imkonini beradi. Ekskursiyalar davomida o‘quvchilar
matematik tushunchalarni real hayotdagi ob'ektlar va hodisalar bilan
bog‘lashadi.
3. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni rejalashtirishda e'tibor berilishi lozim
bo‘lgan jihatlar
17

Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni rejalashtirishda quyidagi jihatlarga e'tibor
qaratish lozim:
 O‘quvchilarning yosh xususiyatlari : 3-sinf o‘quvchilari uchun
mashg‘ulotlar qiziqarli, sodda va tushunarli bo‘lishi kerak. Ularning
diqqatini uzoq vaqt davomida jalb qilish qiyin bo‘lishi mumkin, shuning
uchun mashg‘ulotlar qisqa va mazmunli bo‘lishi zarur.
 O‘quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlari : Mashg‘ulotlar
o‘quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlariga mos ravishda tanlanishi kerak.
Bu ularning faol ishtirokini ta'minlash va fanga bo‘lgan qiziqishini
oshirishga yordam beradi.
 Mashg‘ulotlarning shakli va mazmuni : Mashg‘ulotlar turli shakllarda
(o‘yin, viktorina, to‘garak, ekskursiya) va mazmunda (masalalar yechish,
yangi mavzularni o‘rganish, ilmiy tadqiqotlar) bo‘lishi mumkin. Ularning
kombinatsiyasi o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi va bilimlarini
kengaytiradi.
 Mashg‘ulotlarning davomiyligi : 3-sinf o‘quvchilari uchun
mashg‘ulotlarning davomiyligi 30-40 daqiqadan oshmasligi kerak. Bu
ularning diqqatini saqlash va charchamaslikka yordam beradi.
 Mashg‘ulotlarning tizimliligi : Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar muntazam
ravishda o‘tkazilishi kerak. Bu o‘quvchilarning fanga bo‘lgan qiziqishini
saqlash va rivojlantirishga yordam beradi.
Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni samarali tashkil etish uchun o‘qituvchi
o‘quvchilarning individual xususiyatlarini, qiziqishlarini va ehtiyojlarini chuqur
o‘rganishi zarur. Shu bilan birga, darsdagi asosiy mavzular bilan uyg‘unlikda,
yangi bilimlarni mustahkamlovchi va amaliyotga yo‘naltirilgan mashg‘ulotlarni
ishlab chiqishi muhimdir. Bu o‘quvchilarning matematikani yanada yaxshi
tushunishi va mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.
Shuningdek, sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda o‘yin elementlarini
qo‘shish muhim ahamiyatga ega. O‘yin shaklidagi mashg‘ulotlar o‘quvchilarning
diqqatini uzoq vaqt ushlab turishga yordam beradi va ularni faoliyatga yanada
18

ko‘proq jalb qiladi. O‘yin orqali o‘quvchilar matematik tushunchalarni
o‘zlashtirishda qiyinchiliklarni sezmaydilar, chunki ular jarayondan zavq olishadi.
Interaktiv metodlarni qo‘llash ham samaradorlikni oshiradi. O‘quvchilarga
interfaol masalalar berish, guruh yoki juftliklarda ishlash imkonini yaratish ular
o‘rtasida fikr almashish va jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shu
tarzda o‘quvchilar bir-biridan o‘rganadilar va yangi bilimlarni yanada mustahkam
egallaydilar.
Sinfdan tashqari ishlarni rejalashtirishda zamonaviy axborot
texnologiyalaridan foydalanish ham juda muhim. Masalan, taqdimotlar, video
darsliklar, interaktiv taqdimotlar va onlayn platformalar yordamida
o‘quvchilarning diqqatini jalb qilish mumkin. Bunday texnologiyalar
o‘quvchilarga mavzuni vizual tarzda qabul qilishga imkon beradi, murakkab
tushunchalarni soddalashtiradi va o‘rganish jarayonini qiziqarli qiladi.
Mashg‘ulotlarning mazmuni hayotiy misollar va vaziyatlarga asoslangan
bo‘lishi kerak. Bu o‘quvchilarda matematikaning amaliy ahamiyatini anglashga
yordam beradi va fanga bo‘lgan qiziqishni oshiradi. Masalan, xarid qilish, vaqtni
hisoblash, me’yorlarni taqqoslash kabi kundalik hayotiy vaziyatlar orqali
o‘quvchilar matematik tushunchalarni amalda qo‘llash imkoniga ega bo‘ladilar.
Rejalashtirilayotgan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning moslashuvchanligi ham
muhim. Har bir sinf va har bir o‘quvchi guruhining o‘ziga xosligi hisobga olinib,
mashg‘ulotlar shakli, mazmuni va davomiyligi mos ravishda o‘zgartirilishi lozim.
Shu tariqa, barcha o‘quvchilar faol ishtirok etishlari ta’minlanadi.
Pedagogik jihatdan sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni tashkil qilishda
psixologik sharoitni yaratish ham muhim. O‘quvchilar o‘z fikrlarini erkin ifoda
etishlari, xatolarni qo‘rqqan holda emas, balki o‘rganish jarayonining bir qismi
sifatida qabul qilishlari uchun ijobiy muhit yaratilishi lozim. Bu ularning
matematikaga bo‘lgan ishonchini oshiradi va mustaqil fikrlashga undaydi.
Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda o‘quvchilarni rag‘batlantirishning turli
shakllaridan foydalanish tavsiya etiladi. Masalan, sertifikatlar, diplomlar, kichik
sovg‘alar yoki oddiy maqtovlar orqali bolalarni faol ishtirok etishga undash
19

mumkin. Bu esa ularning ichki motivatsiyasini yanada oshiradi va o‘qishga
bo‘lgan mehrini kuchaytiradi.
O‘qituvchi doimiy ravishda o‘z metodikasini takomillashtirishi, yangi
pedagogik yondashuvlar va texnologiyalarni o‘rganishi zarur. Bu esa sinfdan
tashqari ishlarning samaradorligini oshirishga yordam beradi. O‘z navbatida,
o‘quvchilarning qiziqishlari va natijalari pedagogik faoliyatni doimiy tahlil qilish
orqali baholanadi va kerak bo‘lganda rejalashtirish jarayoni takror ko‘rib chiqiladi.
Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning muvaffaqiyati o‘qituvchi, o‘quvchi va ota-
onalar o‘rtasidagi samarali hamkorlikka ham bog‘liq. Ota-onalarning faol ishtiroki,
ularning bolalarining fanga bo‘lgan qiziqishini qo‘llab-quvvatlashi, uyda ham
muntazam ravishda yordam berishi bolalarning natijalarini yaxshilaydi.
Natijada, 3-sinf o‘quvchilari uchun sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni
rejalashtirish tizimli, o‘quvchilarning yosh va psixologik xususiyatlariga mos,
interfaol va hayotiy amaliyotga yo‘naltirilgan bo‘lishi zarur. Bu nafaqat
matematika fanini o‘rganishda muvaffaqiyatga erishish, balki o‘quvchilarning
mustaqil fikrlash va ijodiy yondashuv ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim
poydevor hisoblanadi.
2.Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish usullari va shakllari.
Sinfdan tashqari ishlar — ta’lim jarayonining ajralmas qismi bo‘lib,
o‘quvchilarning mustaqil fikrlash, ijodiy qobiliyatlarini shakllantirish,
qiziqishlarini rag‘batlantirish va bilimlarini chuqurlashtirish uchun muhim
imkoniyatlar yaratadi. Bu faoliyatlar o‘quv jarayonidan tashqari bo‘lishiga
qaramay, ta’lim maqsadlariga bevosita xizmat qiladi va o‘quvchilarning shaxsiy
rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi.
Sinfdan tashqari ishlarni samarali tashkil etish uchun turli pedagogik usullar va
shakllardan foydalanish talab etiladi. Ularning tanlanishi o‘quvchilarning yosh
xususiyatlari, qiziqishlari, ta’lim mazmuni va sharoitlarga mos bo‘lishi zarur.
20

Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish usullari ko‘plab pedagogik yondashuv va
metodlarni o‘z ichiga oladi. Ularning asosiylari quyidagilar:
 Faol o‘qitish usullari : Ushbu usullarga o‘yin, muammoli vaziyatlarni tahlil
qilish, muhokama, rolli o‘yinlar va loyihalar asosida ishlash kiradi. Bu
usullar o‘quvchilarni faol ishtirok etishga undaydi va ularning fikrlash
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
 Individual yondashuv : O‘quvchilarning individual xususiyatlari,
qobiliyatlari va ehtiyojlarini hisobga olgan holda tashkil etiladi. Bu usul
orqali har bir bola o‘z darajasida rivojlanadi va o‘ziga mos ko‘mak oladi.
 Guruhda ishlash : Guruh ichida o‘quvchilar bir-biriga yordam berishadi,
fikr almashadilar, hamkorlikda muammolarni yechishadi. Bu usul ijtimoiy
ko‘nikmalarni shakllantirishga xizmat qiladi.
 Loyiha usuli : O‘quvchilar mustaqil yoki guruh bo‘lib biror mavzu yoki
muammoni chuqur o‘rganib, natijalarini taqdim etadilar. Bu usul o‘rganish
jarayonini qiziqarli va ma’nodor qiladi.
 Multimedia va interaktiv texnologiyalar : Zamonaviy texnologiyalardan
foydalanish orqali o‘quvchilarni qiziqtirish va ta’lim jarayonini samarali
tashkil etish mumkin. Masalan, videodarslar, onlayn viktorinalar, interaktiv
taqdimotlar.
Sinfdan tashqari ishlarning shakllari esa pedagogik amaliyotda quyidagicha
tasniflanadi:
 To‘garaklar va studiyalar : Ma’lum bir mavzu yoki fan doirasida
muntazam ravishda o‘tkaziladigan ixtisoslashtirilgan guruh mashg‘ulotlari.
Bu shaklda o‘quvchilar fanlarni chuqurroq o‘rganish imkoniga ega
bo‘ladilar.
 Viktorinalar va musobaqalar : O‘quvchilar bilimlarini sinash, tanqidiy
fikrlashni rivojlantirish hamda raqobat muhiti yaratish uchun o‘tkaziladi.
Bunday tadbirlar o‘quvchilarda mustaqil fikrlash va tezkor qaror qabul qilish
ko‘nikmalarini shakllantiradi.
21

 Ekskursiyalar va tashriflar : Amaliy tajriba orttirish va bilimlarni hayotiy
sharoitda qo‘llash uchun tashkil etiladi. O‘quvchilar fanlarni real hayot bilan
bog‘lash imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
 Loyihalar bajarish : Mustaqil yoki guruh bo‘lib amalga oshiriladigan ilmiy-
tadqiqot yoki ijodiy ishlar. Bu shakl o‘quvchilarning mustaqilligi va
ijodkorligini rivojlantiradi.
 Ilmiy-amaliy konferensiyalar : O‘quvchilar o‘z ishlarini taqdim etish, fikr
almashish va bahslashish imkoniga ega bo‘ladigan tadbirlar.
Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda muvaffaqiyatga erishish uchun
pedagogik jamoaning faolligi, o‘qituvchilar malakasi, ota-onalar bilan hamkorlik
va maktabning moddiy-texnik bazasi muhim omillar hisoblanadi.
Yuqoridagi usullar va shakllar o‘quvchilarning qiziqishini oshirish, ularni
mustaqil ishlashga o‘rgatish, ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish hamda chuqur
bilimlarni shakllantirishda samarali vositalar hisoblanadi. Shu bilan birga, ularning
uyg‘unligi va tizimli qo‘llanilishi ta’lim si Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish
usullari va shakllari doirasida eng muhim jihatlardan biri bu — o‘quvchilarning
qiziqishlarini uyg‘unlashtirish va ularning faol ishtirokini ta’minlashdir. Buning
uchun pedagoglar o‘quvchilarning individual imkoniyatlarini va jamoaviy muhitni
hisobga olib, turli innovatsion metod va usullarni tatbiq etishlari zarur.
O‘yin metodlari sinfdan tashqari ishlarni yanada qiziqarli va samarali qiladi.
O‘yinlarda o‘quvchilar o‘zaro muloqotda bo‘lib, muammolarni hal qilishga
intilishadi, bu esa bilimlarni chuqurroq o‘zlashtirishga yordam beradi. O‘yin
shaklidagi faoliyatlar matematik tushunchalarni amaliy misollar orqali o‘rganishga,
shuningdek, ijodiy fikrlashni rivojlantirishga xizmat qiladi.
Muhokama va bahs-munozara shaklida o‘tkaziladigan sinfdan tashqari
mashg‘ulotlar o‘quvchilarning tahliliy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi. Bu
usullar o‘quvchilarga turli nuqtai nazarlarni o‘rganish, o‘z fikrlarini isbotlash va
boshqalar bilan o‘rtoqlashish imkonini yaratadi. Shu tariqa ular o‘z qarashlarini
yanada mustahkamlashga o‘rganadilar.
22

Guruhda ishlash usuli o‘quvchilar orasida hamkorlikni kuchaytiradi, o‘zaro
hurmat va ishonchni rivojlantiradi. Sinfdan tashqari ishlarni guruh yoki jamoalar
shaklida tashkil etish o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantiradi va
murakkab vaziyatlarda ham jamoaviy yechimlarni topish qobiliyatini oshiradi.
Loyiha asosida o‘rganish usuli o‘quvchilarning mustaqil faoliyatini
rag‘batlantiradi. Loyihalar yordamida o‘quvchilar mavzuni chuqur o‘rganish,
kerakli ma’lumotlarni izlash, tahlil qilish va natijalarni taqdim etish ko‘nikmalarini
egallaydilar. Bu usul nafaqat matematika, balki boshqa fanlarga bo‘lgan qiziqishni
ham oshiradi.
Zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish sinfdan tashqari ishlarni
yanada interfaol va samarali qiladi. Interaktiv taqdimotlar, virtual laboratoriyalar,
onlayn viktorinalar va ta’lim portallari o‘quvchilarga o‘zlashtirishni yanada qulay
va qiziqarli qiladi. Texnologiyalar yordamida murakkab mavzularni oddiy va
vizual shaklda ko‘rsatish mumkin, bu esa o‘quvchilarning tushunish darajasini
oshiradi.
Ekskursiyalar va amaliy mashg‘ulotlar matematikaning real hayot bilan
bog‘liqligini namoyon etadi. Bu shaklda o‘quvchilar nazariy bilimlarni amaliyotga
tatbiq etish orqali mustahkamlaydilar. Masalan, bozor yoki qurilish maydonchasiga
tashrif buyurib, o‘lchovlar, miqdorlar va boshqa matematik ko‘rsatkichlarni amaliy
ravishda o‘rganish mumkin.
O‘qituvchi sinfdan tashqari ishlarni tashkil qilishda pedagogik va psixologik
bilimlarni o‘zlashtirishi, shuningdek, ijodiy yondashuvni qo‘llashi zarur. Har bir
mashg‘ulot o‘quvchilarning shaxsiy xususiyatlari, ehtiyojlari va ijtimoiy-madaniy
muhitga mos ravishda tuzilishi lozim. Shu tarzda ta’lim jarayoni yanada samarali
va qiziqarli bo‘ladi.
O‘quvchilarning mustaqil ishlarini rag‘batlantirish ham muhim usullardan
biridir. Buning uchun o‘quvchilar uchun kichik loyihalar, mustaqil topshiriqlar va
izlanish ishlari tashkil etiladi. Bu esa ularning o‘z-o‘zini boshqarish qobiliyatini
oshiradi, shuningdek, o‘rganishga bo‘lgan motivatsiyasini kuchaytiradi.
23

Sinfdan tashqari ishlarni tashkil etishda ota-onalar bilan hamkorlikning
ahamiyati katta. Ota-onalar o‘quvchilarning uyda ham matematikaga oid
faoliyatlarini qo‘llab-quvvatlashlari, ularning mustaqil ishlariga ko‘maklashishlari
ta’lim sifatini oshiradi. Shu bois ota-onalar uchun ham ma’lumotlar, maslahatlar va
uslubiy qo‘llanmalar taqdim etilishi lozim.
Umuman olganda, sinfdan tashqari ishlarning tashkil etilishida usullar va
shakllarning turli xilligi va uyg‘unligi ta’lim jarayonini boyitadi, o‘quvchilarning
faolligi va qiziqishini oshiradi. Shu bilan birga, ularning har birining o‘ziga xos
xususiyatlari hisobga olinib, maksimal ta’sir ko‘rsatadigan yo‘nalishlar tanlanishi
muhimdir.
Pedagoglarning doimiy malaka oshirishlari, yangi pedagogik texnologiyalarni
o‘zlashtirishlari va amaliyotga joriy etishlari sinfdan tashqari ishlarning sifatini
oshirishga xizmat qiladi. Zamonaviy ta’lim muhitida innovatsion yondashuvlar va
interfaol usullar yordamida sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish ta’lim
jarayonining uzviy qismiga aylanmoqda.
Shunday qilib, sinfdan tashqari ishlarning usullari va shakllari o‘quvchilarning
faolligini oshirish, bilimlarni mustahkamlash, ijodkorlik va mustaqil fikrlash
ko‘nikmalarini rivojlantirishda asosiy vositalardan biri hisoblanadi. Ushbu jarayon
doimiy takomillashtirib borilishi va pedagogik jamoa tomonidan ehtiyotkorlik
bilan boshqarilishi zarur.
3.O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashdagi
rol.
O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash ta’lim
jarayonining eng muhim bosqichlaridan biridir. Bu jarayon orqali o‘quvchilar
o‘rgangan yangi ma’lumotlarni chuqurroq o‘zlashtiradilar, mustaqil fikrlash va
amaliyotda qo‘llash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Mustahkamlash faoliyati
24

ta’limning sifatini oshirishda, o‘quvchilarning bilim darajasini
barqarorlashtirishda, shuningdek, ularning intellektual salohiyatini kengaytirishda
muhim ahamiyatga ega.
Ta’lim jarayonida o‘quvchilarning bilimlarini faqatgina yangi ma’lumotlarni
o‘rgatish bilan chegaralab qolmasdan, bu bilimlarni takrorlash, amaliyotda qo‘llash
va tahlil qilish imkoniyatini yaratish zarur. Shu tariqa, o‘quvchilar o‘zlashtirgan
ma’lumotlarni doimiy ravishda mustahkamlash orqali ularni uzoq muddatli
xotirada saqlashga o‘rgatiladi. Bu jarayon o‘quvchilarning o‘rganish
motivatsiyasini oshiradi va o‘zlashtirish jarayonini samarali qiladi.
O‘quvchilarning ko‘nikma va malakalarini rivojlantirish esa ta’limning amaliy
qismi hisoblanadi. Bilimlarni nazariy jihatdan o‘zlashtirish bilan bir qatorda, ularni
turli vaziyatlarda qo‘llash, muammolarni hal etish, tahliliy va ijodiy
yondashuvlarni shakllantirish ko‘nikmalari mustahkamlash jarayonining ajralmas
qismidir. Bu esa o‘quvchilarning mustaqil fikrlash va qaror qabul qilish
qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Mustahkamlash faoliyatida o‘quvchilarning faolligi va ishtirokini ta’minlash katta
ahamiyatga ega. Ularni rag‘batlantirish, o‘z bilimlarini sinash, o‘z-o‘zini baholash
va guruhdagi faoliyatda qatnashish imkoniyatlari o‘quv jarayonining
samaradorligini oshiradi. Shu bilan birga, o‘quvchilarning individual o‘ziga
xosliklarini inobatga olish ta’limni yanada shaxsiylashtirishga xizmat qiladi.
Pedagogik jarayonda turli metod va usullardan foydalanish o‘quvchilarning
bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashda samaradorlikni oshiradi. Bu
usullar o‘quvchilarning yoshiga, qobiliyatlariga va o‘rganilayotgan mavzuga mos
ravishda tanlanadi. Shuningdek, interaktiv metodlar, muammoli vaziyatlarni hal
etish, o‘yin texnologiyalari va zamonaviy axborot-kommunikatsiya vositalarini
qo‘llash jarayonni yanada samarali qiladi.
Mustahkamlash jarayonining natijadorligini oshirish uchun o‘quvchilarni
baholash tizimini shakllantirish zarur. Doimiy va sifatli baholash o‘quvchilarning
o‘z-o‘zini tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish, o‘z kuchli va zaif tomonlarini
25

aniqlashda yordam beradi. Bu esa o‘qituvchiga individual yondashuvni
takomillashtirishga imkon beradi.
O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashda ota-
onalarning roli ham beqiyosdir. Ota-onalar o‘quv jarayoniga faol jalb qilinishi, uy
sharoitida qo‘llab-quvvatlashi va motivatsiyani oshirishga ko‘maklashishi bolaning
o‘rganish samaradorligini oshiradi. Shu bois ota-onalar bilan yaqin hamkorlik
o‘rnatish pedagogik jarayonning muhim qismidir.
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashda sinfdan tashqari
ishlarning o‘rni juda katta. Sinfdan tashqari faoliyatlar o‘quvchilarga bilimlarni
amalda qo‘llash, yangi qiziqarli vazifalarni bajarish, ijtimoiy ko‘nikmalarni
rivojlantirish va ijodiy fikrlashni rag‘batlantirish imkonini beradi. Bu jarayon
o‘quvchilarda mustaqil o‘rganish madaniyatini shakllantirishga xizmat qiladi.
Shu bilan birga, sinfdan tashqari ishlarni rejalashtirishda pedagoglarning
ijodkorligi va metodik bilimlari muhimdir. Ular o‘quvchilarning qiziqishlarini
aniqlab, faoliyatning mazmuni va shaklini doimiy takomillashtirishi kerak. Bu esa
ta’lim sifatini oshirish va o‘quvchilarning bilimlarini barqaror mustahkamlash
imkonini beradi.
Mustahkamlash jarayonida o‘quvchilarning bilimlarini nazariy va amaliy
jihatdan uyg‘unlashtirishga e’tibor qaratish lozim. Bu o‘quvchilarning
o‘rganganlarni har xil kontekstlarda qo‘llay olishlariga, masalalarni turli yo‘llar
bilan hal eta olishlariga imkon yaratadi. Shuningdek, bu yondashuv
o‘quvchilarning mustaqil fikrlash va ijodkorlik salohiyatini rivojlantirishga yordam
beradi.
Ta’limda individual va guruhdagi ishlarni uyg‘unlashtirish ham mustahkamlash
jarayonida samaradorlikni oshiradi. Individual ish o‘quvchining o‘ziga xos
ehtiyojlarini qondirsa, guruhdagi faoliyat esa ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi.
Shu sababli, ta’lim jarayonida bu ikki yondashuvni uyg‘unlashgan holda qo‘llash
zarur.
O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashda samarali
baholash tizimining mavjudligi ta’lim jarayonining asosiy shartlaridan biridir.
26

Baholash nafaqat o‘quvchining qaysi darajada o‘rganganini ko‘rsatadi, balki
keyingi faoliyat uchun yo‘nalish va takliflarni beradi. Shu tariqa, baholash jarayoni
o‘quvchilarning o‘z ustida ishlashlarini samarali boshqarish uchun vosita bo‘lib
xizmat qiladi.
Yuqorida ta’kidlanganlarni hisobga olgan holda, o‘quvchilarning bilim,
ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash jarayonida kompleks yondashuvni
qo‘llash zarur. Bu yondashuv o‘quv jarayonining har bir bosqichida doimiy
nazorat, tahlil va pedagogik yordamni ta’minlaydi. Natijada o‘quvchilar o‘z
bilimlarini chuqurroq egallashga, mustaqil va ijodiy faoliyatga tayyor bo‘lishadi.
O‘quvchilarning mustahkamlash jarayonidagi muvaffaqiyati faqatgina
o‘qituvchining pedagogik mahoratiga emas, balki o‘quvchilarning o‘zlari
tomonidan ko‘rsatiladigan faollikka ham bog‘liq. Shu sababli, ta’lim jarayonida
o‘quvchilarning ichki motivatsiyasini kuchaytirish, ularni o‘z-o‘zini
rivojlantirishga yo‘naltirish muhim ahamiyat kasb etadi.
O‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalarini mustahkamlash jarayonida
ta’lim mazmunining mosligi va samarali taqdimoti juda muhim ahamiyatga ega.
Mazmun o‘quvchilar yoshiga, rivojlanish darajasiga va individual qobiliyatlariga
moslashtirilishi lozim. Shu tarzda o‘quvchilarning tushunish darajasi oshadi va ular
bilimlarni o‘zlashtirishga yanada faol kirishadilar.
Ta’limda amaliy mashg‘ulotlarning ahamiyati katta, chunki ular o‘quvchilarga
nazariy bilimlarni hayotiy vaziyatlarda qo‘llash imkoniyatini beradi. Masalan,
matematikada o‘lchash, hisoblash, hisob-kitob qilish kabi ko‘nikmalarni
amaliyotda qo‘llash orqali o‘quvchilar mavzuni yanada yaxshi tushunadilar. Bu
jarayon ularning o‘rganilgan bilimlarni mustahkamlashiga xizmat qiladi.
Ta’lim jarayonida turli faoliyat turlaridan foydalanish, xususan, interaktiv,
kooperativ va ijodiy ishlar o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlashda ijobiy
natijalar beradi. Masalan, o‘quvchilarni kichik guruhlarga bo‘lib, muammoli
vazifalarni hal qilishga jalb qilish ularning hamkorlik qobiliyatlarini rivojlantiradi
va bilimlarni chuqurroq o‘zlashtirishga yordam beradi.
27

O‘quvchilarning malakalarini mustahkamlashda axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining o‘rni oshib bormoqda. Elektron ta’lim vositalari yordamida
o‘quvchilar bilimlarni interaktiv tarzda egallaydilar, bu esa ularning
motivatsiyasini oshiradi. Misol uchun, onlayn testlar, video darslar, ta’lim
platformalari o‘quvchilarga bilimlarni mustahkamlashda qulay imkoniyatlar
yaratadi.
Sinfdan tashqari ishlar doirasida o‘quvchilarning ijodiy ko‘nikmalarini
rivojlantirish uchun turli loyihalar va tadbirlar tashkil etish muhimdir. Bu jarayon
o‘quvchilarga o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llash, yangi g‘oyalar yaratish, mustaqil
fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish imkonini beradi.
Pedagogik jarayonda o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlash uchun
muntazam ravishda faol va passiv metodlarni uyg‘unlashgan holda qo‘llash
muhimdir. Masalan, ma’ruzalar va mustaqil o‘rganish faoliyatlarini birlashtirish,
guruhdagi muhokama va individual tahlillarni uyg‘unlashtirish o‘quv jarayonining
samaradorligini oshiradi.
Mustahkamlash jarayonida o‘quvchilarning o‘z-o‘zini baholash va refleksiya
qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish ham katta ahamiyatga ega. O‘quvchilar o‘z
faoliyatini tahlil qilib, kuchli va zaif tomonlarini aniqlash orqali yanada samarali
o‘rganishga yo‘naltiriladi. Bu esa ularning mustaqil o‘rganish madaniyatini
shakllantiradi.
Shuningdek, o‘quvchilarning bilimlarini mustahkamlashda ota-onalar bilan
doimiy muloqot olib borish zarur. Ota-onalar ta’lim jarayonida faol ishtirok etishi,
uy sharoitida qo‘llab-quvvatlashi va bola bilan birgalikda o‘rganish jarayonida
qatnashishi samarani oshiradi. Shu maqsadda ota-onalar uchun maxsus seminarlar
va maslahatlar tashkil etish tavsiya etiladi.
Tashkiliy jihatdan ta’lim jarayonida individual va guruhdagi ishlarni
uyg‘unlashtirish lozim. Individual ishlar o‘quvchilarning shaxsiy ehtiyojlariga
moslashishni ta’minlasa, guruhdagi faoliyat ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishga
xizmat qiladi. Bu ikki yo‘nalishning uyg‘unlashuvi o‘quvchilarning bilim va
malakalarini mustahkamlashda yuqori samaradorlikka erishishni ta’minlaydi.
28

Mustahkamlash jarayonining samaradorligini oshirish uchun o‘quvchilarni
motivatsiyalash usullarini ham faol qo‘llash zarur. O‘quvchilarning harakatlarini
rag‘batlantirish, ularni maqsadga yo‘naltirish va muvaffaqiyatlarini e’tirof etish
ta’lim jarayoniga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradi.
Ta’limda innovatsion yondashuvlar, masalan, loyihaviy faoliyat, muammoli
o‘rganish, kooperativ o‘rganish, interaktiv texnologiyalar yordamida
mustahkamlash jarayonini yanada samarali qilish mumkin. Ushbu metodlar
o‘quvchilarning ijodiy fikrlash, muammolarni hal etish va o‘z fikrlarini aniq ifoda
etish qobiliyatlarini rivojlantiradi.
O‘quvchilar bilimlarini mustahkamlash jarayonida pedagoglarning doimiy
malaka oshirishlari va ilmiy-tadqiqot ishlari bilan shug‘ullanishlari katta
ahamiyatga ega. Bu jarayon yangi metod va usullarni o‘rganish, sinovdan o‘tkazish
va amaliyotga tatbiq etishga imkon yaratadi.
Shuningdek, o‘quvchilarni o‘zlashtirish jarayonida yuzaga keladigan
qiyinchiliklarni aniqlash va bartaraf etish uchun diagnostika va korreksiya ishlarini
muntazam amalga oshirish muhimdir. Bu pedagogga har bir o‘quvchining
ehtiyojlariga mos individual yondashuvni yaratishga yordam beradi.
Mustahkamlash jarayonida o‘quvchilarni faol ishtirokga jalb qilish uchun interfaol
metodlardan foydalanish tavsiya etiladi. Masalan, rolli o‘yinlar, muloqotli
mashg‘ulotlar, kreativ vazifalar o‘quvchilarning fikrlash va ijtimoiy ko‘nikmalarini
rivojlantiradi.
Tajriba va amaliy mashg‘ulotlar orqali o‘quvchilar o‘rgangan nazariy bilimlarni
hayotiy holatlarga tatbiq etish imkoniga ega bo‘ladilar. Bu esa ularning bilimlarini
mustahkamlash, ko‘nikma va malakalarni yanada mustahkamlaydi.
XULOSA
29

3-sinfda matematika fanidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish ta’lim
jarayonining samaradorligini oshirish, o‘quvchilarning fan bo‘yicha bilim,
ko‘nikma va malakalarini mustahkamlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Sinfdan
tashqari faoliyatlar nafaqat o‘quvchilarning mavzuga bo‘lgan qiziqishini oshiradi,
balki ularning mustaqil fikrlash va ijodiy yondashuv ko‘nikmalarini
rivojlantirishga xizmat qiladi.
Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni va shakllari xilma-xil bo‘lib, ular
o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, qobiliyatlari va ehtiyojlariga moslashtirilgan
holda rejalashtirilishi lozim. Ushbu faoliyatlar o‘quvchilarning nafaqat nazariy
bilimlarini, balki amaliy ko‘nikmalarini ham rivojlantirishga qaratilgan bo‘lishi
kerak.
Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni samarali tashkil etish uchun pedagoglar
metodik tayyorgarlikni kuchaytirishi, zamonaviy pedagogik texnologiyalarni
qo‘llashi va o‘quvchilarni faol ishtirokga jalb qilishlari zarur. Shu bilan birga, ota-
onalar bilan yaqindan hamkorlik qilish, ularni ta’lim jarayoniga jalb etish ta’lim
sifatini oshirishda muhim omildir.
O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini mustahkamlashda sinfdan tashqari
ishlar interaktiv, ijodiy va amaliy usullardan foydalanish orqali ta’lim jarayonini
yanada qiziqarli va samarali qiladi. Bu esa bolalarning ta’limga bo‘lgan ishtiyoqini
oshiradi, ularning mustaqil fikrlash va muammolarni hal qilish qobiliyatlarini
rivojlantiradi.
Shu bois, 3-sinfda matematika fanidan sinfdan tashqari ishlarni puxta
rejalashtirish va samarali tashkil etish ta’lim sifatini yuqori darajada ta’minlashga
xizmat qiluvchi muhim pedagogik faoliyat hisoblanadi. Bu esa kelajakda
o‘quvchilarning mukammal bilim olishlari va hayotga tayyor bo‘lishlariga
mustahkam poydevor yaratadi.
30

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Qodirov, A. (2021). Boshlang‘ich ta’lim metodikasi. Toshkent: «Fan va texnologiya»
nashriyoti.
2. Normurodov, I. (2019). Matematika o‘qitish metodikasi. Toshkent: TDPU nashriyoti.
3. To‘xtasinova, M. (2020). Boshlang‘ich sinflarda fanlarni o‘qitish usullari. Samarqand:
Ilm ziyo.
4. Qosimov, S., Karimova, M. (2018). Didaktika asoslari. Toshkent: O‘qituvchi.
5. Islomov, A. (2017). Boshlang‘ich sinflarda matematikaga o‘rgatish. Buxoro: Nasaf.
6. Xoliqova, Z. (2022). Matematik o‘yinlar orqali ta’lim berish. Toshkent: Ilm nuri.
7. Jumayeva, S. (2020). Boshlang‘ich ta’limda innovatsion texnologiyalar. Qarshi: Ilm
dargohi.
8. Rahmonova, D. (2018). Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar va ularning o‘quvchi
rivojlanishiga ta’siri. Andijon: Barkamol avlod.
9. Jalolova, M. (2016). Pedagogik psixologiya. Toshkent: Yangi asr avlodi.
10. Mavlonova, R. (2015). Pedagogik texnologiyalar. Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi
Xalq ta’limi vazirligi.
Foydalanilgan internet manbalar:
1. www.edu.uz — O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligining rasmiy sayti
2. www.tdpu.uz — Toshkent davlat pedagogika universiteti sayti
3. www.ziyonet.uz — Ta’lim resurslari portali
4. www.natlib.uz — O‘zbekiston Milliy kutubxonasi
5. www.pedagog.uz — Pedagogika va psixologiyaga oid maqolalar
6. www.bilimlar.uz — Boshlang‘ich ta’lim fanlari bo‘yicha onlayn resurslar
7. www.ilmfan.uz — Ilmiy maqolalar va ta’lim yangiliklari
8. https://arxiv.org — Ilmiy maqolalarning xalqaro arxivi
9. www.researchgate.net — Ilmiy tadqiqotlar almashish platformasi
10. https://scholar.google.com — Google Scholar orqali ilmiy maqolalar qidiruvi
31

3 sinfda matematikadan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish

Купить