Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	42.7KB
Покупки	0
Дата загрузки	07 Декабрь 2024
Расширение	docx
Категория	Физика

Nanofizika fanidan ishchi o’quv dasturi (syllabus)

7 Nanostrukturalar, nanotizimlar
va nanokompozitlar
shakllanishi, noyob fizik
xossalari 18 4 4 10
8 Nanostrukturalar, nanotizimlar
va nanokompozitlar ning amaliy
istiqbollari 18 2 2 10
JAMI 150 3 0 30 90
Asosiy qism
Fanning nazariy mashg‘ulotlari mazmuni
1-mavzu. Materialshunoslik fizikasi asoslari
Materialshunoslik fizikasining predmeti, materiallar tasnifi, qattiq va suyuq
holatlari, tarkibi, tuzilishi va muhim fizik xossalari, xom-ashyolari,
shaklantirilishining fizik omillari va imkoniyatlari.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A 1 ; A 2 ; A 4 ; Q 8 .
2-mavzu. Zamonaviy materiallar shakllantirishning fizik omillari
hamda ustuvor yo‘nalishlari.
Metallar, nometallar, keramika, polimerlar, kompozitlar fizikasi va
nanofizikasining ustuvor sohalari va yo‘nalishlari haqidagi asosiy tushunchalar.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A2; A3; A4; Q 5 .
3-mavzu. Metallar, quyi va yuqori molekular birikmalar, ular asosidagi
zamonaviy materiallar fizikasi, ilmiy va amaliy ahamiyatlari hamda
istiqbollari.
Metallar, quyi va yuqori molekular birikmalar asosidagi materiallar turlari
va tasniflari. Materiallarning amorf-kristall holatlari, fazaviy diagrammalari,
mexanik, termik, optik, elektrofizik, fizik-kimyoviy va biofizik xossalari. Ularning
zamonaviy materiallar yaratishda qo‘llanishi imkoniyatlari, fizik omillari va
texnologiyalari hamda ilmiy tadqiqotlar va ularning istiqbollari.
6

© To’rayev E.Yu. “Nanofizika” fani ishchi o’quv dasturi. – Termiz: TermDU, 2022
KIRISH
Mazkur dastur rivojlangan xorijiy davlatlarning oliy ta’lim sohasida erishgan
yutuqlari hamda orttirgan tajribalari asosida “Fizika” yo‘nalishi uchun
tayyorlangan namunaviy o‘quv reja hamda dastur mazmunidan kelib chiqqan holda
tuzilgan bo‘lib, u zamonaviy talablar asosida o’qitish jarayonlarining mazmunini
takomillashtirish hamda oliy ta’lim muassasalari pedagog kadrlarining kasbiy
kompetentligini muntazam oshirib borishni maqsad qiladi.
Jamiyat taraqqiyoti nafaqat mamlakat iqtisodiy salohiyatining yuksakligi
bilan, balki bu salohiyat har bir insonning kamol topishi va uyg‘un rivojlanishiga
qanchalik yo‘naltirilganligi, innovatsiyalarni tadbiq etilganligi bilan ham
o‘lchanadi. Demak, ta’lim tizimi samaradorligini oshirish, pedagoglarni zamonaviy
bilim hamda amaliy ko‘nikma va malakalar bilan qurollantirish, chet el ilg‘or
tajribalarini o‘rganish va ta’lim amaliyotiga tadbiq etish bugungi kunning dolzarb
vazifasidir. “ Nanofizika ” fani aynan mana shu yo‘nalishdagi masalalarni hal
etishga qaratilgan.
Mazkur fannini amalga oshirishda sohaga oid ilg‘or ilm-fan yutuqlari va
yuqori texnologik jarayonlar mohiyatlarini nazarga olish, ularga tayangan holda
ma’ruza, amaliy mashg‘ulotlarini tashkil etish, yetakchi ilm-fan va ishlab chiqarish
muassalarida olib borilayotgan ustuvor va istiqbolli yo‘nalishlardagi ilmiy va
amaliy tadqiqotlar bilan tanishish muhim ahamiyat kasb etadi.
O‘quv fanining maqsadi va vazifalari
“Nanofizika” fanining maqsadi : talabalarni tabiiy fanlarning metall,
nometall, keramika, polimerlar, kompozitlar fizikasi va nanofizikasi sohalari
hamda zamonaviy materialshunoslik rivojlanish omillari haqidagi bilimlarini
takomillashtirish, bu borada respublikamiz va xorijiy yetakchi ilmiy markazlar
erishayotgan asosiy yutuqlar, zamonaviy ilmiy yo‘nalishlar va tadqiqotlar usullari
bilan tanishtirish hamda ularni amaliy qo‘llash yuzasidan ko‘nikma va malakalarga
ega bo‘lishiga erishtirishdan iboratdir.
Fanning vazifalari:
- tabiiy fanlarning metall, keramika, polimerlar, kompozitlar fizikasi va
nanofizika sohalari, ularning zamonaviy materialshunoslik-dagi ilmiy va amaliy
mohiyati, rivojlanish tendensiyasi, istiqbolli ilmiy-tadqiqot yo‘nalishlari haqidagi
asosiy bilimlarni o‘rgatish;
3

- zamonaviy materiashunoslik va nanofizika sohasida hamda uning ustuvor
yo‘nalishida respublikamiz va xorijiy ilmiy markazlar erishayotgan yutuqlar,
dolzarb tadqiqotlar, shuningdek, bu boradagi ilmiy adabiyotlar haqidagi tahliliy
ma’lumotlar bilan tanishtirish;
- tabiiy resurs va xom ashyolar asosida materialshunoslik, jumladan, metall,
keramika, polimerlar, kompozitlar fizikasi va nanofizikasi sohasidagi tadqiqotlar
dolzarbligi, ilmiy yangiligi va amaliy ahamiyati haqidagi tasavvurlarga ega bo‘lish;
- zamonaviy materiashunoslik va nanofizika yo‘nalishida zamonaviy talablar
asosida mashg‘ulotlarni tashkil etish va o‘tkazish mezonlarini o‘zlashtirish,
shuningdek, o‘qitish jarayonida ilm-fan yutuqlari, yangi usullar va uskunalardan
foydalanish hamda ilg‘or innovatsion texnologiyalarni qo‘llay olishni o‘rgatish;
Fan bo‘yicha talabalarning bilimiga, ko‘nikma va malakasiga qo‘yiladigan
talablar
“ Nanofizika ” modul kursini o‘zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan
masalalar doirasida:
magistr:
zamonaviy materialshunoslikda metallar, keramika, tabiiy va sintetik
polimerlar fizikasi, kompozitlar va nanofizikaning umumiy va o‘ziga xos jihatlari,
ularning tadqiqot ob’ektlari, predmetlari hamda materialshunoslik yo‘nalishidagi
prinsial o‘rni haqidagi asosiy bilimlarga ega bo‘lishi ;
magistr:
tabiiy fanlar sohasida o‘quv mashg‘ulotlarida yangi pedagogik
texnologiyalar va ilg‘or tajribalardan foydalanish, mashg‘ulotlarning
o‘zlashtirilishini tahlil qilish, yuqori saviyalarga erishishga ijodkorona yondashish
kabi amaliy ko‘nikma va malakalarni egallashi ;
magistr:
ma’ruza, amaliyot va mustaqil ta’lim mashg‘ulotlarini bir biriga mutanosib
tarzda tashkil etish, mashg‘ulotlar jarayonida kuzatiladigan ijobiy holatlarni
taqdirlash va salbiy illatlarni bartaraf etish, o‘zlashtirishni tahlil etish, baholash va
umumlashtirish kompenensiyalari egallashi lozim .
Fanning o‘quv rejadagi boshqa fanlar bilan o‘zaro bog‘liqligi va uslubiy
jihatdan uzviy ketma-ketligi
“N anofizika” fani mutaxassislik fani hisoblanib, birinchi semestrda
o‘qitiladi. Dasturni amalga oshirishda bakalavriyat (fizika, elektr, optika, kvant
4

tayyorlash
13 Zamonaviy materialshunoslikda
kompozitlar fizikasining o‘rni va
ustuvorligi hamda amaliy qo‘llanishi. Referat va
taqdimot
tayyorlash 13-xafta 5
14 Metall, keramika, polimerlar, kompozitlar
asosida nanomateriallar shakllantirish
imkoniyatlari. Referat va
taqdimot
tayyorlash 14-xafta 5
15 Nanofizikaning nanoob’ektlar va
nanomateriallar yaratishdagi roli va
ustuvorligi. Referat va
taqdimot
tayyorlash 15-xafta 5
16 Nanofizika va nanotexnologiyalar
uzviyligi hamda ustuvor ilmiy-tadqiqot
sohalari va yo‘nalishlari. Referat va
taqdimot
tayyorlash 16-xafta 5
17 Nanodispers tizimlar, nanomexanika,
nanoelektronika, nanometall va
yarimo‘tkazgichli nanojihozlar va
nanomateriallar. Referat va
taqdimot
tayyorlash 17-xafta 5
18 Optik nanosensorlar, nanoqatlamli quyosh
elementlari . Nanoplenkalar, nanotolalar,
nanosorbentlar, nanotrubkalar, nanogellar,
nanokomplekslar, nanokompozitlar va
ularning amaliy qo‘llanishi Referat va
taqdimot
tayyorlash 18-xafta 5
JAMI: 90
Dasturning axborot – uslubiy ta’minoti
O’quv daturidagi mavzularni o’tishda ta’limning zamonaviy metodlaridan
keng foydalanish, o’quv jarayonini yangi pedagogic texnologiyalar asosida tashkil
etish samarali natija berishidan kelib chiqib, tegishli mavzular bo’yicha
foydalanish imkoniyati bo’lgan texnik vositalar yordamida namoyish tajribalari,
ko’rgazmali materiallar, yangi pedagogik texnologiyalar, plakatlar, slaydlar,
elektron darsliklar va internet materiallaridan foydalanish nazarda tutilgan.
Foydalaniladigan asosiy darsliklar va o’quv qo’llanmalar ro’yxati.
Asosiy adabiyotlar
15

Sorbsion usul prinsipi suv bug‘larini material tarkibiga diffuzion kirib
borishini nazorat qilishga asoslangan bo‘lib, uning yordamida sorbsion jarayon
kinetikasi, materialdagi g‘obaklarning o‘lchamlari, solishtirma sirti va hajmi kabi
ko‘rsatgichlar aniqlanadi. Amaliy mashg‘ulotda ushbu parametrlarni amaliy
aniqlashning asosiy prinsiplari o‘zlashtiriladi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A1; A2; A3; Q 1 ; Q 2 .
5- a maliy mashg‘ulot
Nanofiltr materiallarning samaradorligini baholash
Nanotolali noto‘qima materiallar g‘obaklarining nanodapazonda bo‘lishi, ular
asosida nanofiltrlar tayyorlash imkoniyatini beradi. Bunday materiallar muhim ikki
jihati bilan boshqa filtrlardan farqlanadi: birinchidan, nanoo‘lchamli zarrachalarni
filtrlaydi, ikkinchidan, nanotolalarning sirtiy faolligi hisobiga g‘ovaklar
filtrlanayotgan moddalarni selektiv tarzda ushlab qolish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Ushbu jarayonlar mashg‘ulotda amaliy o‘zlashtiriladi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A1; A2; A3; Q 1 ; Q 2 .
6-amaliy mashg‘ulot:
Nanoqatlamli materiallarning elektrofizik xossalari
Yarimo‘tkazgichli metalloksidlar asosida shakllantirilgan nanoqatlam- li
materiallarning solishtirma elektr o‘tkazuvchanligini to‘rt zondli usulda
aniqlashning prinsiptial jihatlari o‘zlashtiriladi. Tajribalar maxsus yig‘ilgan
qurilmada o‘tkaziladi va tadqiqot natijalari asosida nanomaterialning elektr
o‘tkazuvchanlik qobiliyati baholanadi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A1; A2; A3; Q 1 ; Q 2 .
7- a maliy mashg‘ulot:
Nanotolalar shakllantirishning elektrospinning usuli
10

Adabiyotlar: A2; A3; A4; Q 11 .
8-mavzu. Nanostrukturalar, nanotizimlar va nanokompozitlarning
amaliy istiqbollari
Nanofizika va nanotexnologiyalar uzviyligi hamda ustuvor ilmiy-tadqiqot
sohalari va yo‘nalishlari. Nanofizikaning klassik va zamonaviy tabiiy fanlar
rivojlanishi, yangi ilm - fan va ishlab chiqarish sohalarining ochilishi borasidagi
yetakchiligi, ahamiyati va ravnaqi. Nanodispers tizimlar, nanomexanika,
nanoelektronika, metall va yarimo‘tkazgichli nanojihozlar, optik nanosensorlar,
nanoqatlamli quyosh elementlari, nanoplenkalar, nanotolalar, nanosorbentlar,
nanotrubkalar, nanogellar, nanokomplekslar, nanokompozitlar va sh.k.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A2; A3; A4; Q 4 .
“ Nanofizika ” fanidan ma’ruza mashg’ulotlari mavzulari rejasi va ajratilgan
soatlar
T / r . Ma’ruza mashg’ulotlari mavzulari Ajratilgan
soatlar
1 Materialshunoslik fizikasi asoslari 4
2 Z amonaviy materiallar shakllantirishning fizik omillari
hamda ustuvor yo‘nalishlari. 4
3 Metallar, quyi va yuqori molekular birikmalar, ular asosidagi
zamonaviy materiallar fizikasi, ilmiy va amaliy ahamiyatlari
hamda istiqbollari. 4
4 Kompozitsion materiallar, tarkibi, tuzilishi, turlari, holatlari 4
5 Kompozitsion materiallar tizimlari va ularning maxsus fizik
hossalari. 4
6 Nanofizika asoslari, ilmiy-tadqiqot ob’ektlari va predmeti,
nanomateriallar yaratilishidagi ustuvorligi. 4
7 Nanostrukturalar, nanotizimlar va nanokompozitlar
shakllanishi, noyob fizik xossalari 4
8 Nanostrukturalar, nanotizimlar va nanokompozitlar ning
amaliy istiqbollari 2
JAMI 30
Fanning seminar mashg‘ulotlari mazmuni
1-amaliy mashg’ulot :
8

3. http://dx.doi.org/10.5772/56057
4. www.rfreitas.com
5. www.kurzweilai.net
6. www.e-drexler.com
7. www.foresight.org
8. www.nano.gov
9. www.nasa.gov
10. www.universaldisplay.com
11. www.memx.com
12. www.cmp.caltch.edu
13. http://domino.research.ibm.com
14. www.eyedesignbook.com
17

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
Ro ‘ yxatga olindi
№ MD- 70530901-2.005
202 2 y . “___”__ ___________ «TASDIQLAYMAN»
O‘quv ishlari prorektori
__________________ R.To’rayev
“ ____” ____________ 2022 yil
NANOFIZIKA
FANIDAN
ISHCHI O’QUV DASTURI
(SYLLABUS)
Bilim sohasi: 100000 – Gumanitar soha
Ta’lim sohasi: 140000 – Tabiiy fanlar
Ta’lim yo’nalishi: 70530901 – Fizika (optika, magnitooptika
va molekulyar optika)
Fanga oid ma’lumotlar
Fan ning malakaviy kodi:
O‘quv yili: 202 2 / 202 3
Semestr : I
Kafedra nomi: Umumiy fizika
Ajratilgan soatlar : 1 5 0 soat
Ajratilgan kreditlar soni: 5
Fan turi : Majburiy
Professor-o‘qituvchi: To’rayev E.Yu
E -mail / телефон : fiz.konf@mail.ru / 99891-579-31-66
Qabul soatlari: Kafedrada tasdiqlangan reja-grafi gi asosida
Soatlar taqsimoti
Semestr
I
Umumiy o‘quv soati 150
Auditoriya soati 60
Ma’ruza 30
Amaliy 30
Tajriba -
1

Yuqori kuchlanish ta’sirida fileradan (anod) chiqayotgan eritmani ekranga
(katod) tortilishi tufayli erituvchini bug‘lanib ketishi va makromolekular zanjirlarni
bir biriga orientatsion o‘ralib qalinligi nanoo‘lchamlarda bo‘lgan tolalar, ya’ni
nanotolalar shakllantiriladi. Ushbu amaliy mashg‘ulotda mazkur jarayon amalga
oshirishning prinsipsial jihatlari o‘zlashtiriladi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A1; A2; A3; Q 1 ; Q 2 .
8- a maliy mashg‘ulot:
Nanodispers tizimlarning reologik xossalari
Nanodispers tizimlar, ya’ni tarkibida nanoo‘lchamli zarrachalari bo‘lgan
konsentrlangan eritma yoki gelning oqishida deformatsionn o‘zgarishlarini, ya’ni
reologik tavsiflari, jumladan, effektiv qovushoqligi va qovushoq oquvchanligining
faollik energiyallarini aniqlashning prinsiplari o‘zlashtiriladi. Ushbu amaliyot
tadqiqoti “Reotest-2” qurilmasida yoki maxsus yig‘ilgan “Reometr” qurilmasida
o‘tkaziladi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A1; A2; A3; Q 1 ; Q 2 .
F an ning seminar mashg’ulotlari mavzulari rejasi va ajratilgan soatlar
T / r . Seminar mashg’ulotlari mavzulari Ajratilgan
soatlar
1 Metall komplekslar shakllanishini gidrodinamik
tadqiqot qilish 4
2 Termoplastlar asosida qatlamli materiallar
shakllantirishni namoyish etish 4
3 Plenkalar anizotropik xossalarini polyarizatsion-optik
usulda tadqiq etish 4
4 Materiallar g‘ovakligini sorbsion usulda aniqlash
prinsiplari 4
5 Nanofiltr materiallarning samaradorligini baholash 4
6 Nanoqatlamli materiallarning elektrofizik xossalari 4
7 Nanotolalar shakllantirishning elektrospinning usuli 4
8 Nanodispers tizimlarning reologik xossalari 2
11

Metall komplekslar shakllanishini gidrodinamik tadqiqot qilish
Metall ionlarini polimer makroionlari bilan metall-komplekslar hosil qilishini,
ularning oquvchanligini, ya’ni qovushoqligini o‘zgarishini gidrodinamik usulda
nazorat qilish orqali tadqiqot qilishni o‘zlashtirish. Ma’lumki, eritmada metall-
komplekslar kabi yangi faza hosil bo‘lsa, unda ichki ishqalish, ya’ni qovushoqlik
o‘zgaradi. Bunday o‘zgarishni eng oddiy gidrodinamik usulda, ya’ni,
viskozimetriya yordamida nazorat qilish samaralidir. Ushbu mashg‘ulotda aynan
shu usulning imkoniyatlari o‘zlashtiriladi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A1; A2; A3; Q 1 ; Q 2 .
2-amaliy mashg‘ulot:
Termoplastlar asosida qatlamli materiallar shakllantirishni namoyish etish
Amaliy jihatdan keng qo‘llanib kelinayotgan polietilen granulalar va
polietilentereftalat tolalar asosida termomexanik presslash usulida qatlamli
materiallar shakllantirish pritsiplarini o‘zlashtirish. Olingan qatlamli
materiallarning sifatini ushbu termoplastlar asosida ishlab chiqarilayotgan va
avtomobil sozlikda amaliy qo‘llanib kelinayotgan shu kabi qatlamli materiallar
bilan qiyosiy taqqoslash.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A1; A2; A3; Q 1 ; Q 2 .
3- a maliy mashg‘ulot:
Plenkalar anizotropik xossalarini polyarizatsion-optik usulda tadqiq etish
Shaffof polietilen plenkaning deformatsion cho‘zishda ruy beradigan mexano-
anizotropik o‘zgarishlarini, polyarizatsion-optik usulda nazorat qilishni
o‘zlashtirish. Qo‘sh nur sinishi ko‘rsatgichini qayd etish orqali plenkaning
deformatsion o‘zgarishdagi orientatsiya faktorini aniqlash. Optik va mexanik
anizotropiyalar o‘zaro bog‘liqligini tahlil qilish.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A1; A2; A3; Q 1 ; Q 2 .
4-amaliy mashg‘ulot:
Materiallar g‘ovakligini sorbsion usulda aniqlash prinsiplari
9

- Metal va keramik materiallar hamda ularning fizik tavsiflari;
- Polimer va kompozit materiallar hamda ularning fizikasi tavsiflari;
- Aqlli va elektronik materiallar va o‘larning qo‘llanishi;
- Nanomateriallar va ularning o‘ziga xos noyob xossalari.
- Materialshunoslik fizikasning asosiy yo‘nalishlari
- Metallar, quyi va yuqori molekular birikmalar asosidagi materiallar turlari
va tasniflari.
- Materiallarning amorf-kristall holatlari, fazaviy diagrammalari, mexanik,
termik, optik, elektrofizik, fizik-kimyoviy va biofizik xossalari.
- Zamonaviy materiallar yaratishda tarkibni tanlash va qo‘llanishi
imkoniyatlari.
- Materialshunoslikda fizik omillar va texnologiyalar hamda kompleks ilmiy
tadqiqotlar va ularning istiqbollari.
- Kompozitsion materiallar tarkibi, turlari va asosiy xossalari hamda
kompozitsion materiallar yaratishning fizik omillari
- Metal, keramik, polimer kompozitlar, ularning fizik parametrlari va
tavsiflari.
- Kompozit tizimlar morfologiyasi va unga xos maxsus va noyob xossalari.
- Zamonaviy materialshunoslikda kompozitlar fizikasining o‘rni va
ustuvorligi hamda amaliy qo‘llanishi.
- Metall, keramika, polimerlar, kompozitlar asosida nanomateriallar
shakllantirish imkoniyatlari.
- Nanofizikaning nanoob’ektlar va nanomateriallar yaratishdagi roli va
ustuvorligi.
- Nanofizika va nanotexnologiyalar uzviyligi hamda ustuvor ilmiy-tadqiqot
sohalari va yo‘nalishlari.
- Nanodispers tizimlar, nanomexanika, nanoelektronika, nanometall va
yarimo‘tkazgichli nanojihozlar va nanomateriallar.
- Optik nanosensorlar, nanoqatlamli quyosh elementlari . Nanoplenkalar,
nanotolalar, nanosorbentlar, nanotrubkalar, nanogellar, nanokomplekslar,
nanokompozitlar va ularning amaliy qo‘llanishi
13

mexanikasi, elektrodinamika), umumuslubiy (axborot texnologiyalari) fanlaridan
yetarli bilim va ko‘niqmalarga ega bo‘lish talab etiladi.
Fanning ishlab chiqarishdagi o‘rni
Ushbu fan magistratura ta’lim bosqichining mutaxassislik fanlar tarkibiga
tegishli bo‘lib zamonaviy materiallarni tahlil qilish, uning fizik xususiyatlarini
o’rganish va ishlab chiqarishdagi o‘rnini belgilash imkoniyatlarini beradi.
Fanni o‘qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologilar
Talabalarning “Nanofizika” fanini o‘zlashtirishlari uchun o‘qitishning ilg‘or
va zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi informatsion-pedagogik
texnologiyalarni tadbiq qilish muhim ahamiyatga ega. Fanni o‘zlashtirishda
darslik, o‘quv va uslubiy qo‘llanmalar, tarqatma materiallar, tajriba namoyishlari,
internet tarmog‘idan, ko‘rgazmali materiallardan foydalaniladi. Shuningdek,
ma’ruza, seminar va laboratoriya mashg‘ulotlarida mos ravishda ilg‘or pedagogik
texnologiyalardan foydalanish tavsiya etiladi.
“ Nanofizika ” fanidan mashg’ulotlarning mavzular va soatlar bo’yicha
taqsimlanishi
T / r . Ma’ruza mashg’ulotlari
mavzulari Jami Ma’ruza Seminar Mustaqil
ta’lim
1 Materialshunoslik fizikasi
asoslari 2 0 4 4 12
2 Z amonaviy materiallar
shakllantirishning fizik omillari
hamda ustuvor yo‘nalishlari. 20 4 4 12
3 Metallar, quyi va yuqori
molekular birikmalar, ular
asosidagi zamonaviy materiallar
fizikasi, ilmiy va amaliy
ahamiyatlari hamda istiqbollari. 20 4 4 12
4 Kompozitsion materiallar,
tarkibi, tuzilishi, turlari, holatlari 20 4 4 12
5 Kompozitsion materiallar
tizimlari va ularning maxsus
fizik hossalari. 20 4 4 12
6 Nanofizika asoslari, ilmiy-
tadqiqot ob’ektlari va predmeti,
nanomateriallar yaratilishidagi
ustuvorligi. 18 4 4 10
5

Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A2; A3; A4; Q 6 .
4-mavzu. Kompozitsion materiallar, tarkibi, tuzilishi, turlari, holatlari
Kompozitsion materiallar tarkibi, turlari va asosiy xossalari hamda amaliy
qo‘llanish sohalari. Kompozitsion materiallar yaratishning fizik omillari. Metal,
keramik, polimer kompozitlar, ularning fizik holatlari va tavsiflari.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A2; A3; A4; Q 9 .
5-mavzu. Kompozitsion materiallar tizimlari va ularning maxsus fizik
hossalari.
Kompozit tizimlar morfologiyasi va unga xos maxsus va noyob xossalari.
Zamonaviy materialshunoslikda kompozitlar fizikasining o‘rni va ustuvorligi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A2; A3; A4; Q 7 .
6-mavzu. Nanofizika asoslari, ilmiy-tadqiqot ob’ektlari va predmeti,
nanomateriallar yaratilishidagi ustuvorligi.
Nanofizika predmeti, nanoob’ektlar, nanodispers tizimlar, nanostrukturalar
va nanomateriallar shakllanishi, ularning maxsus va noyob fizik xossalari.
Nanomaterialshunoslik asoslari, unda fundamental va amaliy fanlar, texnologiyalar
va ishlab chiqarishning hamjihatligi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
Adabiyotlar: A2; A3; A4; Q 10 .
7-mavzu. Nanostrukturalar, nanotizimlar va nanokompozitlar
shakllanishi, noyob fizik xossalari
Mettal, keramika, polimerlar, kompozitlar asosida nanomateriallar
shakllantirish imkoniyatlari. Nanoob’ektlar va ularning nanomateriallar
yaratishdagi roli va ustuvorligi.
Qo‘llaniladigan ta’lim texnologiyalari: aqliy hujum, muammoli ta’lim, Venn
diagrammasi, konseptual jadval, munozara, keys-stadi.
7

JAMI 30
Seminar mashg’ulotlarni tashkil etish bo’yicha ko’rsatma va tavsiyalar
Seminar mashg’ulotlari fanga tegishli bo’limlar bo’yicha ma’ruzalar qilish
va referatlar yozish orqali amalga oshirilib, quyidagi maqsadga qaratilgan bo’lishi
lozim:
- O’qituvchi tomonidan tavsiya qilingan adabiyotlar bilan mustaqil ishlash.
- Seminar mavzusiga tegishli ma’ruza jarayonida fizik qonuniyatlar bo’yicha
kengroq va chuqurroq mulohaza qilish.
- Fanga tegishli mavzularni amaliyotdagi o’rni to’g’risida ma’lumotlarga ega
bo’lish.
- Seminar mavzulari bo’yicha yuqori saviyada va mantiqan ketma-ketlikda
ma’ruzalar qilish.
- Seminar mavzulari bo’yicha talab darajasida referatlar yozish.
- O’zaro savol-javob va muloqotlarda yuqori ko’rsatkichlarga ega bo’lish.
Seminar mashg’ulotlarini tashkil etish bo’yicha kafedra professor-
o’qituvchilari tomonidan ko’rsatma va tavsiyalar ishlab chiqiladi. Unda talabalar
asosiy ma’ruza mavzulari bo’yicha olgan bilimi va ko’nikmalarini ma’ruza qilish,
referatlar yozish orqali yanada boyitadilar. Shuningdek, darslik va o’quv
qo’llanmalar asosida talabalar bilimlarini mustahkamlashga erishish va boshqalar
tavsiya etildi.
Mustaqil ishni tashkil etishning shakli va mazmuni
Mustaqil ish uchun talabalarning bilimlarini chuqurlashtiradigan, boshqa
tabiiy fanlarga ham aloqasi bo’lishi mumkin bo’lgan fundamental mavzular
tanlanadi. Mustaqil ish o’qituvchining talabalarga avvalda berib qo’yiladigan
fanning mavzulari asosida tashkil etiladi.
Talaba mustaqil ishni tayyorlashi uchun fanning muayyan xususiyatlarini
hisobga olgan holda, quyidagi shakllardan foydalanishi tavsiya etiladi:
- Maxsus adabiyotlar bo’yicha fan bo’limlari yoki mavzulari ustida ishlash;
- Seminar mashg’ulotlariga tayyorgarlik ko’rish;
- Fan mavzulari bo’yicha referat yozish;
- Fan mavzulari bo’yicha ma’ruza qilish;
- Tanlangan mavzu bo’yicha o’zaro savol-javoblar o’tkazish;
Tavsiya etilayotgan mustaqil ish mavzulari:
12

Mustaqil ta’lim 90
Fanning ishchi o ’ quv dasturi ishchi o ’ quv reja va namunaviy o ’ quv dasturiga
muvofiq ishlab chiqildi ..
Tuzuvchi: To’rayev E.Yu. – Termiz davlat universiteti, Umumiy fizika
kafedrasi professori;
Taqrizchi: Xolmurodov M.P. - Termiz davlat universiteti, Umumiy fizika
kafedrasi dotsenti;
Fanning ishchi o’quv dasturi “Umumiy fizika” kafedrasining 2022 yil “__”
avgustdagi 01-son yig’ilishida muhokamadan o’tgan va fakultet kengashida
muhokama qilish uchun tavsiya etilgan.
Kafedra mudiri: _____________________ Qosimov A.S.
Fanning ishchi o‘quv dasturi Fizika-matematika fakulteti o’quv-uslubiy
kengashining 2022 yil “___” avgustdagi 1-sonli yig’ilishida muhokama qilingan.
Fakultet kengashi raisi: _____________________ Berdiyev O’.B.
Fanning ishchi o’quv dasturi Termiz davlat universiteti o’quv uslubiy
Kengashining 2022 yil «___» avgustdagi 1-sonli majlisida tasdiqlangan.
O’quv-uslubiy boshqarma boshlig’i: ______________ Ibragimov A.

2

1. Teshaboev A., Zaynobiddinov S., Ermatov Sh. Qattiq jism fizikasi. O‘quv
qo‘llanma. T.: Moliya, 2001 - 324 bet.
2. Mamatkarimov O.O., Vlasov S.I., Nazirov D.E. Yarimo‘tkazgich materiallar
va asboblar fizikasi praktikumi. Uslubiy qo‘llanma. T.: O‘zMU, 2007 – 208
bet.
3. Teshaboev A., Zaynobiddinov S., Musaev E.A. Yarim o‘tkazgichlar va
yarimo‘tkazgichli asboblar texnologiyasi. O‘quv qo‘llanma. T.: O‘zbekiston,
2005 – 224 bet.
4. Teshaboyev A., Zaynobiddinov S., Musayev E.A. Yarimo’tkazgichlar va
yarimo’tkazgichli asboblar texnologiyasi. O’quv qo’llanma. T.: Talqin. 2006
– 336 bet
Qo‘shimcha adabiyotlar.
1. Teshaboev A., Zaynobiddinov S., Karimov I., Rahimov R., Aliev R.,
Yarimo‘tkazgichli asboblar fizikasi. Anjijon. 2002.
2. Nazirov E.N., Nazirov D.E., Teshaboyev A.T. Yarimo’tkazgichlar fizikasi
lug’ati. T.: Universitet. 2008 – 324 bet.
3. Mamadalimov A.T., Tursunov M.N. Yarimo‘tkazgichli quyosh elementlari
va texnologiyasi. T.: Universitet. 2003.
4. Introduction to Materials Sciences and Engineering. Techbooks/GTS, 2005.
- P.22.
5. William D. Callister Jr. Materials Sciences and Engineering. An
Introduction. John Wiley & Sons. Ins. 20 10 . – P. 1000 .
6. Dieter Vollath Nanoparticles-Nanocomposites-Nanomaterials. An
introduction for beginners. – Wiley-VCH Verlag GHbH &Co.KGaA,
Boschstr. Weinheim, Germany, 2013. – P. 322.
7. Mustafa Akay. Introduction to Polymer Science and Technology & Ventus
Publishing ApS, 2012, - P.169.
8. Richard J. D. Tilley Understanding solids: the science of materials . - John
Wiley & Sons Ltd, 2004. –Р. 193.
9. 6. S. Siti Suhaily, H.P.S. Abdul Khalil,W.O. Wan Nadirah and M. Jawaid
Bamboo Based Biocomposites Material,Design and Applications Additional
information is available at the end of the chapter 2013.
10. 7. Rolf Klein. Material Properties of Plastics,- Wiley-VCH Verlag GHbH
&Co. KGaA, Boschstr. Weinheim, Germany, 2011. – P. 68.
11. 8. Thomas Hanemann. Polymer-Nanoparticle composites: From Shynthesis
to Modern Applications. – Materials, 2010. – P.50.
Internet saytlari
1. www.nanonewsnet.com
2. www.crism-prometey.ru
16

T alabalar mustaqil ta’limining mazmuni va hajmi
T/r. Mustaqil ish mavzulari Berilgan
topshiriqlar Bajarish
muddati Hajmi
(soatda)
1 Metal va keramik materiallar hamda
ularning fizik tavsiflari; Referat va
taqdimot
tayyorlash 1-xafta 5
2 Polimer va kompozit materiallar hamda
ularning fizikasi tavsiflari; Referat va
taqdimot
tayyorlash 2-xafta 5
3 Aqlli va elektronik materiallar va
o‘larning qo‘llanishi; Referat va
taqdimot
tayyorlash 3-xafta 5
4 Nanomateriallar va ularning o‘ziga xos
noyob xossalari. Referat va
taqdimot
tayyorlash 4-xafta 5
5 Materialshunoslik fizikasning asosiy
yo‘nalishlari Referat va
taqdimot
tayyorlash 5-xafta 5
6 Metallar, quyi va yuqori molekular
birikmalar asosidagi materiallar turlari va
tasniflari. Referat va
taqdimot
tayyorlash 6-xafta 5
7 Materiallarning amorf-kristall holatlari,
fazaviy diagrammalari, mexanik, termik,
optik, elektrofizik, fizik-kimyoviy va
biofizik xossalari. Referat va
taqdimot
tayyorlash 7-xafta 5
8 Zamonaviy materiallar yaratishda tarkibni
tanlash va qo‘llanishi imkoniyatlari. Referat va
taqdimot
tayyorlash 8-xafta 5
9 Materialshunoslikda fizik omillar va
texnologiyalar hamda kompleks ilmiy
tadqiqotlar va ularning istiqbollari. Referat va
taqdimot
tayyorlash 9-xafta 5
10 Kompozitsion materiallar tarkibi, turlari
va asosiy xossalari hamda kompozitsion
materiallar yaratishning fizik omillari Referat va
taqdimot
tayyorlash 10-xafta 5
11 Metal, keramik, polimer kompozitlar,
ularning fizik parametrlari va tavsiflari. Referat va
taqdimot
tayyorlash 11-xafta 5
12 Kompozit tizimlar morfologiyasi va unga
xos maxsus va noyob xossalari. Referat va
taqdimot 12-xafta 5
14

NANOFIZIKA

FANIDAN

ISHCHI O’QUV DASTURI

(SYLLABUS)

Купить