Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 20000UZS
Размер 993.5KB
Покупки 0
Дата загрузки 03 Июнь 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Nurali Axmedov

Дата регистрации 24 Октябрь 2024

5 Продаж

Нефтни кайта ишлаш заводида крекинг жараёни баёни

Купить
Нефтни кайта ишлаш заводида крекинг жараёни баёни
МУНДАРИЖА
КИРИШ
1 Нефтни кайта ишлаш заводида крекинг жараёни 
баёни..........................................................................
1.1. Нефтни қайта ишлаш технологияси...............................................
1.2. Нефтни қайта ишлаш заводида крекинг жараёнини технологик 
схемаси ................................................................................................
2 Нефтни   қайта   ишлаш   заводида   крекинг   жараёнини
автоматлаштириш   ……………… ...... ……
2.1. Каталитик   крекинглаш   блокининг   реактор-регенераторининг
автоматик   бошқаришнинг   функционал   технологик   схемаси
тавсифи ..............................................................................................
2.2. Автоматлаштириш   воситаларининг   буюртма
СПЕЦИФИКАЦИЯСИ .....................................................................
2.3. Каталитик крекинглаш блокининг реактор-регенераторини 
автоматик бошқариш тизимнинг компьютер модели ....................
2.4. Операторнинг  (ходимларнинг)  интерфейсини  (экран  
формаларини)  ишлаб   чиқиш ..........................................................
2.5. Манба электр принципиал чизмасининг баёни
5 КИРИШ
Технологик   жараённи   мукаммал   билмасдан   туриб,   ростлаш   тизимини
малакали   лойиҳалаштиришнинг   имкони   йўқ.   Автоматик   ростлашни   амалга
ошириш учун технологик жараёнга қўйилган талабларни максимал даражада
билиш лозим. 
Корхоналардаги   автоматлаштириш   тизимлари     эскирган   НЎА   ва   А
жиҳозларини алмаштириш, замонавий микропроцессорли техникага ўтиш ва
бошқариш   воситалари   ва   назорат-ўлчов   жиҳозларининг   ишлаш
ишончлилигини ошириш масалаларни ҳал қилиш мақсадида жорий этилади.
Натижада   хом   ашё   ва   энергия   истеъмолини   камайтириш,   материаллар,   хом
ашё   ва   энергия   ресурсларини   янада   аниқроқ   ҳисобга   олиш,   иккиламчи
асбоблар,   эҳиёт   ва   бутловчи   қисмлар   сонини   камайтириш   масалалари   хал
этилади.
Замонавий   бошқариш   тизимлари   жараённинг   бориши   ҳақидаги
махлумотларни   архивлаш   ҳамда   тезкор   хизмат   кўрсатиш   шахсларининг
ҳаракатларини   кузатиш   ва   таҳлил   қилишни   амалга   ошириб   НЎА   ларини
текшириш   ва   таъмирлашга   кетадиган   харажатларни   камайтириш   имконини
беради.
Ишлатилиш   тавсифи,   ўлчаш   чегараси,   чиқиш   сигнали,   бириктириш
ўлчамлари   бўйича   янги   авлод   датчикларини   қўллаш   автоматлаштириш
масалаларини   ечиш   имконини   беради   ва   бунда   улар   мавжудларидан   юқори
аниқлиги,   ҳароратга   боғлиқ   хатолигининг   камайтирилганлиги,   ўлчаш
диапазонининг   осон   созланиши   ва   ростланиши,   электрон   ўзгартириш
ишончлилигининг   оширилганлиги   билан   фарқланади.   Хотирали
микропроцессорли   ҳисоблаш   блокларига   эга   бўлган   датчикларни   қўллаш
ҳолатларида   ўлчаш   аниқлиги   0,15   %   гача   ошади,   статик   тавсифлар
ночизиқлилигининг   хатолиги   компенсацияланади,   қатор   ғалаён   омиллар
таъсири   остида   датчикнинг   чиқиш   сигнали   коррекцияланади   ҳамда   ўлчаш
чегараларини   қайта   созлаш   имконияти   мавжуд.   Фойдаланиш   жраёнида
6 ўлчаш   чегараларини   қайта   созлаш,   чиқиш   сигналининг   бошланғич
қийматини корректлаш, қурилма чиқиш сигналининг ўлчаш диапазонига мос
келувчи   янги   ўлчов   бирликларини   танлашни   осонгина   амалга   ошириш
мумкин.   Суюқ   кристалли   дисплейларнинг   мавжудлиги,   босим   топшириқ
берувчиларини   қўлламасдан   туриб,   жойида   созлаш   амалларини   бажариш
имконини беради. Дисплей кўрсаткичлари бўйича ўлчанаётган параметрнинг
танланган   ўлчов   бирлигидаги   ёки   чиқиш   сигналининг   миллиамперларидаги
жорий қийматини назорат қилиш имконини беради.
НЎА   ва   А   ни   такомиллаштириш   ва   автоматик   бошқариш   тизимларини
жорий   этиш   пневматик   ростлаш   клапанлари,   ажраткичлар   ва   электр
юритмали   лўкидон   (задвижка)   каби   ижро   механизмларининг   ишдан
чиқишларсиз   ва   қониқарли   ишлашини   талаб   этади.   Ростланаётган   катталик
қийматини   ушлаб   туриш   учун   очилганлик   даражасини   ўзгартирувчи
пневматик   клапан   электр-пневматик   ўзгарткич   ва   позиционер   билан
биргаликда ижро механизмини ташкил этади.
Замонавий   контроллер   воситалари   асосида   қурилмани
автоматлаштиришнинг   таклиф   этилаётган   варианти   технологик
параметрларни   назорат   қилиш   ва   ростлаш   аниқлиги   ва   ишончлилигини
ошириш   имконини   беради.   Замонавий   контрллерлар   дискрет   ва   аналогли
сигналларга   ишлов   беради,   шунингдек   клапанлар,   қадамли   двигателлар,
сервоюритмалар   ва   частота   ўзгарткичларини   бошқаради   ҳамда   ростлаш
(ПИД-ростлаш)   ни   амалга   оширади.   Битта   дастурланадиган   мантиқий
контроллер (ДМК) да қаттиқ мантиқнинг минглаб элементларига эквивалент
схемани   амалга   ошириш   мумкин.   Бунда   схеманинг   ишлаш   ишончлилиги
унинг   мураккаблигига   боғлиқ   эмас.   Шу   сабабли,   ю қори   фойдаланиш
тавсифлари   ДМК   ларни,   датчиклардан   келаётган   сигналларга   мантиқий
ишлов бериш талаб этиладиган барча жойда қўллаш имконини берди. 
7 Сўнгги пайтларда саноат ривожланишини янада бир янги босқичга олиб
чиқиш   учун   мамлакатимиз   бўйлаб   кенг   қамровли   ишлар   жадал   суръатлар
билан олиб борилмоқда. 
8 I -БОБ.   НЕФТНИ КАЙТА ИШЛАШ ЗАВОДИДА КРЕКИНГ
ЖАРАЁНИ БАЁНИ
1.1. Нефтни қайта ишлаш технологияси
Нефтни   қайта   ишлашга   тайёрлаш   учун   биринчи   навбатда   нефть   сув
билан аралаштирилади, бу ундаги тузларнинг эришишига ёрдам беради. Сўнг
нефтни   электр   тузсизлантирувчи   (ЭЛОУ)   қурилмага     хайдаш   амалга
оширилади,   унинг   электрогидраторлари   жуда   юқори   кучланишли   ток
таъсирида   сув   ва   нефть   аралашмасини   парчалайди.   Сув   аппаратнинг   қуйи
қисмида   тўпланади,   кейин   тортиб   олинади.   Юқори   парчаланиш
самарадорлиги   булиши     учун   алоҳида   восита   (модда)   –   деэмульгаторлар
ишлатилади.
Тузсизлантирилган   нефтни   ЭЛОУ   дан   нефтни   атмосфера-вакуумли
хайдаш қурилмасига хайдаб ўтказилади. Қурилмада 2 та блок қайта ишлашни
амалга   оширади.   Биринчиси   атмосферали.   Унинг   ёрдамида   бензин,   керосин
ва   дизель   фракциялари   ажралиши   амалга   ошади.     Улар   360 о
  С   гача   бўлган
ҳароратда   қайнаб   чиқиб,   уларнинг   чиқиши   нефтга   нисбатан   45-60   %   ни
ташкил   этади.   Бундай   хайдашдан   қолган   махсулот   -   мазутдир.   Вакуумли
хайдашнинг   харакат   усули   қуйидагича:   Ректификацион   колоннасидаги
контакт қурилмалари (тарелка) таъсири остида буғлар юқорига, суюқлик эса
қуйига   харакатланади.   Демак   юқорида   бензинли   буғ   фракцияси   қолади,
дизель ва керосинли фракциялар эса керакли қисмдаги конденсациядан сўнг
чиқарилади, мазут суюқ холатини сақлаб қолиб колоннанинг паски қисмидан
сўриб   олинади.   Сўнг   хайдашнинг   иккинчи   бўлимини   қўланилади   –   бу
вакуумли   булим.   Бу   саноатнинг   бошқа   турлари   учун   мазутдан   мойли
дистиллятларни ажратиб олиш учн зарур. Хайдашдан сўнги қолдиқ маҳсулот
гудрон ҳисобланади.  Жараён  360 о
  С дан  сўнг парчаланишини   бошлайдиган
углеводородлар   учун   зарур,   газойлнинг   қайнаш   сўнги   520   градус   ва   ундан
9 юқори   ҳароратда   юзага   кела   бошлайди.   Колонналардан   махсулотларни
узатиш инжекторлар оркали амалга оширилади.
Бензиннинг иккинчи цикил ердамида ажратиб олинади. Биринчи цикил
махсулотни колоннага узатишда булади.
Дастлабки   нефтни   хайдаш   қурилмалари   1745-йилда   Россияда   Ухтеда,
сўнг   Моздов   ва   Бокуда   қурилган   эди.   Бу   даврий   таъсирдаги   кубли
қурилмалар бўлган. Ўтган юз йилликнинг 70-йиллари охирига келиб бундай
қурилмалар   сони   юздан   ортиқ   эди.   Улар   1,5-3   т   сиғимли   вертикал   (тик)
кублардан   ва   илон   изсимон   совутгич   бириктирилган   ёғоч   чанадан   иборат
бўлиб,   йилига   8   000   дан   10   000   пудгача   нефтни   қайта   ишлаган.   Ҳар   бир
қурилма   бир   сменада   уч   нафар   ишчи   хизмат   кўрсатган.   1885-йилда   Баку
шаҳрида А.Ф.Инчик томонидан жахондаги биринчи узлуксиз ишловчи кубли
батарея   қурилган   бўлиб,   кейинчалик   “нобелевский”   деб   номланади.   У
суппалар хамда жойлашган ўнта горизантал (ёпиқ) кублардан иборат бўлган
ва   нефт   кубдан   кубга   ўз-ўзидан   оқиб   ўтган.   Хайдаш   куби   иссиқлик
қувурлари   ва   хом-ашёга   сув   буғига   киритиш   учун   маточник   билан
таъминланган   (дистилляти   20%   гача).   Кубларда   нефть   фракциялари
хайдалиши   содир   бўлиб,   уларнинг   буғлари   кондесатор   ва   холодильник
(сувутгич)   ларга   келиб   кондесатланган   (суюқ   ҳолга   ўтган)   ва   совутилган.
Кондесат (суюқлашма) ўз-ўзидан оқиб саралаш бўлимига ўтган, у ерда бошқа
кондесатлар   билан   аралашиб   сулфат   кислота   ва   ишқор   ёрдамида   ортиқча
компонентлардан тозалаш учун юборилувчи маҳсулот фракцияларини ҳосил
қилган (кераксиз компонентлар: чексиз углевадародлар, нафтен кислоталари
ва   смолалар).   Охирги   кубда   хом-ашё   ҳарорати   320 0  
С   атрофида   ушлаб
турилган.   Энг   енгил   фракцияларни   тутиш     ва   кубларнинг   атмосфера   билан
алоқасини ушлаш учун совуқ сув билан тўйинувчи скруббер  хизмат  қилган.
Хайдаб ажратиш аниқлиги паст бўлган.
Бирламчи   нефть   буғлатиш   қурилмалари Бу   қурилмаларда
тузсизлантирилган   ва   стабиллаштирилган   нефть   (1.1-расм.)   иссиқлик
10 алмаштиргич   4   ва   трубали   печ   1   нинг   змеевиги   орқали   ректификацион
колонна 2 га хайдалади. Бу минорранинг юқоридаги   ортиқча   босим 0,2 ат.
ни   ташкил   этиб,   бу   кондесаторнинг   гидровлик   қаршилигига   мос   келади;
колоннанинг   қуйи   қисмига   қиздирилган   сув   буғи   узатилади.   Колоннадан
қайнаш   харорати   билан   фарқланувчи   фракциялар:   бензин,   лигроин,
керосинли, газойли, соляр ва бошқалар ажратилади. Лигроин фракциясидаги
паст   қайновчи   компанентлар   қайнатгич   билан   таъминланган   буғлатгич
колонна   3   хайдалади.   Қурилма   1000   т/суткагача   енгил   нефтни   қайта
ишлайди. Фракчия чиқиши: бензинли 26-30%, лигронли 7-14%, керасинли 5-
8 %, газойлдан ва соляр 19-20%, енгил ва оғир парафинли дистиллятлар 15-
18%, қолгани гудронни ташкил этади.
Дектификацион   колоннадаги   хом-ашё   киритилиш   қисмининг
қуйириғида   6   та   тарелка,   киритиш   юқорисида   32   та   тарелка   ўрнатилган,
бундан ташқари 5 та ички буғлатиш бўлимининг хар бирида (стриппинлар) 3
тадан   тарелка   бириктирилган   яъни   жами   53   тарелка.   Ёқилғи   сарфи   2,5%ни
сув буғининг узатилиши нефтга 6% ни ташкил этади.
Бирламчи   трубали   қурилмаларнинг   ижобий   алохида   хусусиятлари
аппаратлар   сонининг   камлиги   камуникация   тузилмаларининг   қисқалиги;
қулайлиги,   қурилма   эгаллайдиган   юзанинг   кичиклиги;   печдаги   хом-ашё
қуйиш   хароратининг   нисбатан   паслиги;   вакуумли   қурилмаларнинг   мавжуд
эмаслиги; сув буғи ва ёқилғи сарфининг камлиги хисобланади.
Бундай   қурилмаларнинг   камчилигига   иссиқлик   алмаштиргич   ва   печ
(ўчоқ)   трубаларидаги   хом-ашё   оқимига   юқори   гидровлик   қаршилиги   бўлиб,
хом-ашё   насосини   ишга   туширишдаги   юқори   энергия   сарфланади   ва
оқибатда иссиқлик алмаштиргичлар гермитиклиги бузилганда дистилляторга
нефтнинг тушиши эхтимоли юзага клади.
Бирламчи   буғланиш   қурилмасининг   иш   нефтни   мазут   ёки
яримгудронгача хайдашда соддалашади (1.1-расм.). Бу  қурилманинг алоҳида
хусусияти   оралиқ   циркуляцион   суғоришнинг   ва   ёндош   погонларнинг   ҳар
11 бири   учун   чиқарилган   буғлатгич   бўлимларнинг   қўлланишидир.   Трубали
бирламчи   буғланиш   қурилмаларида   фақат   яхшилаб   стабиллаштирилган   ва
тузсизлантирилган   нефтларни   мувафақиятли   қайта   ишлаш   мумкин.   Акс
холда иссиқлик алмаштиргич ва печлар қувурлари туз билан тўлади, бу хом-
ашё   насосида   босим   ортиришга   олиб   келиб   печ   трубаларининг   куйишига
сабаб бўлади.
1.1-расм. Нефтни гудронгача хайдаш учун трубали қурилмаси схемаси
1-   трубали   печ   (ўчоқ);     2-   ректификацияли   колонна;     3-   буғлатгич
колонна;     4-   иссиқлик   алмаштиргичлар;     5-   совутгичлар;     6-   кондесатор-
совутгич;
Чизиқлар:     I-нефт;     II-юқориги   махсулот;     III-ён   махсулотлар;       IV-
гудрон;  V- сув буғи;  VI- сув.
Юқори босимда ишлайдиган буғлатувчида крекинг қолдиқ ажратилади.
Колонна K-1 даги босимни (  2 MPа) буғлатувчи K-2 даги босимгача (1 MPа)
редукцион   вентил   ёрдамида   пасайтирилади.   Буғлатувчи   K-2   дан   крекинг
12 қолдиқ   паст   босимли   буғлатувчи   K-4   га   ўзи   оқиб   тушади.   Бу   ерда   крекинг-
қолдиқдан газойл фракцияларини буғлари ажралиб чиқади  ва келаётган  хом
ашё   билан   аралашади .   Фракцияларнинг   суюқликка   айланишга   улгурмаган
қисми   буғлатувчи   K-4   ни   устки   қисмидан   чиқиб,   конденсатор-совутгич   T-2
да   совутилади,   паст   босимли   газ   сепараторли   Е-2   дан   ўтиб   ўлчанадиган
қисмга келади, шу билан бир вақтда колонна K-4 ни (тепа қисмидан бериш)
қилиш учун ишлатилади. Буғлатувчи K-2 да ажралиб чиққан буғлар колонна
K-3 да келади ва у ерда ажратилади.
Ўта   оғир   фракция   суюқликка   ўтади   ва   оғир   хом   ашё   печи   P-1   га
рециркульянт   сифатида   берилади.   Колонна   K-3   нинг   йиғувчи   тарелкасидан
енгил   газойл   фракцияларининг   конденсати   олинади.   Бу   колоннанинг   тепа
қисмидан бензин дистиллятнинг буғлари ва газ чиқиб, конденсатор-совутгич
T-3 дан ўтади, совутгич T-5 да сотувилиб юқори босимли газосепаратор Е-1
да   газ   ва   суюқликка   ажратилади.   Ажралиб   чиққан     газларни   фракцияларга
ажратувчи  абсорбцион  қурилма  (АГФУ)  га  юборилади.  Бензинни  тиндириш
колоннасига   юборилади.   Тиндириш   колоннасида   ажралиб   чиққан   газларни
ҳам АГФУ га берилади.
Қуйида   икки   печли   крекинг   қурилмасини   асосий   технологик
кўрсаткичлари берилган:
1.1-жадвал
Аппарат номи Тем-ра, 0C Босим, МПа
П-1 (дан чиқаётганда) 470-490 2,2-2,7
П-2 (дан чиқаётганда) 530-545 2,2-2,8
К-1 тепасида 500 0,85-1,2
К-1 пастида 450-470 0,85-1,2
K-2 430-440 0,85-1,2
К-3 пастида 390-410 0,8-1,2
Энгил хом ашёни йиғувчида 280-320 0,8-1,2
Тепасида 210-220 0,8-1,2
13 К-4 пастида 400-415 0,15-0,3
Крекинг печлари P-1 ва P-2 бир-биридан фарқ қилади, печ P-1 хом ашё
иккига бўлиниб киради, кўпроқ хом ашёни қиздиришга мўлжалланган, печ P-
2   да   хом   ашё   бир   йўналишда   қиздирилади.   Иккала   печда   ҳам   реакцион
змеевиклар   радиант   трубаларининг   охирги   қисмига   (хом   ашёни   оқими
йўналиши   бўйича)   жойлашган.   Реакцион   камера   K-1   да   суюқликнинг   сатҳи
жуда   паст,   камеранинг   асосий   хажми   крекинг   маҳсулотларининг   буғлари
билан тўлган ҳолда ишлайди.
Қуйида   икки   печли   крекинг   қурилмасида   олтингугуртли   нефтдан
олинган   мазутни   (350   0
S   дан   юқори   температурадаги   қолдиқ)   ва   юқори
олтингугуртли   нефтдан   олинган   гудронни   (460   0
S   дан   юқори
температурадаги  қолдиқ)  қайта ишлаганда  ҳосил бўладиган  маҳсулолтларни
материал баланси келтирилган (% масс):
1.2-жадвал
Маҳсулот номи мазут гудрон
крекинг қолдиқ 66,3 86,8
крекинг газойл (220-350 0C да қайнаб чиқувчи фракция 5,3 -
крекинг бензин 19,7 6,7
тиндириш натижасида йиғилган суюқ маҳсулот 3,6 3
крекинг газ 3,5 2,3
йўқотилган қисми 1,6 1,2
Крекинг-қолдиқни   оғир   крекинг   газойл   билан   аралаштириб   буғ
озонлари учун товар ёқилғи тайёрлаш мумкин.
Гудронни крекинг қурилмаларида ишлаши яхши натижалар бермаяпти.
Олтингугуртли   гудронни   енгил   термик   крекинг   қилингандан   сўнг   олинган
олтингугуртнинг   миқдори   гудронники   билан   деярлик   баробар.   Бундай
ёқилғини   буғ   қозонларда   ёнишдан   олдин   уни   камроқ   олтингугуртли   ёқилғи
билан   аралаштириш   керак.   Акс   ҳолда   атмосферани   олтингугурт   оксиди
14 билан захарланади. Шунга қарамасдан ҳозирги, хатто замонавий қурилмалар
таркибига   гудронни   бир   ёқли   блокларда   ишлатилади.   Бу   блокларни
висберкинг блоки деб аталади.
Висбрекинг   урилмалари   GKZ/1   туридаги   қўшма   қурилмаларининг
таркибига   киради.   Висбрекинг   қурилмасининг   иш   тартиби   шундай.   АВТ
қурилмасининг   вакуум   шароитида   ишлайдиган   колоннасидан   иссиқ   гудрон
висбрекинг   қурилмасининг   печига   келади   ва   иккига   бўлиниб   печдан   ўтади.
Бу   қурилмада   реакция   камераси   йўқ.   Крекинг   маҳсулотлари   печдан   чиқиб
тўғри   эвапораторга   келади.   Эвапораторнинг   пастки   қисмидан   крекинг-
қолдиқ олинади, газ-буғлар аралашмаси колоннага юборилади. Колоннанинг
тепасидан бензин буғлари ва газлар чиқади, ёнидан буғлатгич орқали дизель
фракцияси   чиқади.   Газлар   ва   бензин   буғлари   аралашмаси   конденсаторга
совутилиб,   газсепараторига   келади.   Бу   ерда   газлар   аралашмаси   (одатда   бу
аралашма   ёғли   газлардан   иборат)   тиндирилмаган   бензиндан   ажратилиб
каталитик   крекинг   қурилмасига   юборилиб,   у   ерда   хом   ашё   вакуум   газойлга
қўсхилади   ёки   бўлмаса,   газлар   аралашмасини   фракцияларга   ажратувчи
(АГФУ)   қурилмасига   юборилади.   Колоннанинг   остидан   олинадиган   қолдиқ
яна   висберкинг   печига   қайтиб   берилади.   Висберкинг   қурилмасининг
кўрсаткичлари   берилаган   гудронга   нисбатан   тахминан    80   %-   крекинг-
қолдиқ (буни буғ қозонлари ёқилғиси сифатида ишлатилади),    8 % - дизель
фракцияси,   қолган   12   %   -   газ   ва   бензинни   ташкил   этади.   Крекинг
реакциясини тўхтатиш лозим бўлса эвапоратордан чиқаётган буғлар тизимга
совутувчи   оқим   бериш   кўзда   тутилган   (буни   «квенчинг»   дейилади).
Айтилганлардан   кўриниб   турипдики   висбрекинг   блоки   оддий   блок   бўлиб,
унда мураккаб ускуналардан фақат битта печи бор ҳолос.
15 1.5. Нефтни қайта ишлаш заводида  крекинг жараёнини технологик
схемаси
P-1-оғир хомашё печи-енгил крекинг печи; P-2-йенгил хомашё печи-
чуқурлаштирилган крекинг жараёни печи; P-1-ташқари чиқарилган реакцион
каиера; K-2 юқори босимли парлаткичи; K-3-конденсатор -холодилтори; 
Е-4-ишқорий чўктиргич; Е-1- юқори босимли газ алмаштиргич; T-2-
конденсатор -холидилтор;  M-1-аралаштиргич; N-1-N-7-насослар
16 2 .   НЕФТНИ ҚАЙТА ИШЛАШ ЗАВОДИДА КРЕКИНГ ЖАРАЁНИНИ
АВТОМАТЛАШТИРИШ
2.1.  Каталитик крекинглаш блокининг реактор-регенераторининг автоматик
бошқаришнинг функционал технологик схемаси тавсифи
Дистилатли ва қолдиқ хом ашёнинг турли хил каталитик крекинг  юқори
октанли   пропан-пропилен   ва   бутан-бутилен   фраксиёнларıнıн   юқори
концентрацияли   хом   ашё   олиш   учун   мўлжалланган.   Жараён   420-5500   ℃
ҳароратда   ва   алюминосиликат,   сеолит   ва   бошқа   катализаторлар
мавжудлигида 0,1-0,2 Mpa босим остида олинади.
Каталитик   крекинг   бирлигининг   асосий   қисми   реактор-регенератор.
Каталитик   парчаланиш   блокининг   реактор-регенераторининг   автоматик
бошқарув   тизимининг   функционал   схемаси   2.1-расмда   келтирилган.   Тизим
учта   энг   муҳим   бўлинмалардан   -   иситиш   печкаси   1,   реактор   2   ва   3-
регенераторнинг   ишлашини   тавсифловчи   ўзгармайдиган   параметрларни
автоматик тарзда барқарорлаштиришни таъминлайди.
2.1- расм. Каталитик крекинглаш блокининг реактор-регенераторининг
автоматик бошқарув схемаси:
1-иситиш печкаси; 2-реактор; 3- регенератор; 4-7 – ҳарорат ростлагич; 8, 9 –
сарфни роштлаш оргини; 10- сатҳни ростлаш; 11 - катализаторнинг оксидлаш
регулятори; 12-18 – ростланувчи клапан
17 Назорат   қилиш   тизими   қуйидаги   ўзгарувчан   параметрларни
барқарорлаштиришни   таъминловчи   бир   қатор   интерфаол   босқичлардан
иборат:   иситиш   печкасида   хом   ашё   температураси,   реактор   ичидаги
суюлтирилган     қатлам,   реакторда   қаттиқ   катализаторнинг   истеъмоли,
катализаторнинг оқими, реактор ичидаги суюлтирилган бирикма ҳарорати ва
Регенератордан чиққан катализаторнинг оксидланиши.
Автоматик   бошқарув   позицияси   ҳисобланган   реактор   ва   регенератор
ижобий таъсирга эга мультиплай билан боғланган объектдир. Бунинг сабаби,
реакторда   ортиқча   ҳавога   эга   бўлган   ва   реактордан   чиқадиган   жойда
катализаторнинг   қолдиқ   миқдори   ортиши,   регераторнинг   оксидлантириш
унинг  ҳарорати ортишига сабаб бўлади.
Бу   хом   ашёнинг   парчаланиш   реакциясини   оширади   ва   катализаторни
кейинчалик   оксидлантиради.   Шундай   қилиб,   реактор-регенератор   тизими
барқарор эмас. Текширувчи объектнинг бу хусусияти нафақат унинг термал
режими, балки гидродинамик режим учун ҳам характерлидир.
Қуйида   реактор-регензераторни   автоматик   бошқариш   тизимларининг
тавсифи   берилган.   Хом   ашёни   иситишнинг   ҳароратини   автоматик
бошқарувчи каскад режимига   мувофиқ амалга оширилади, ўчоқ зонасининг
ҳарорати   эса   оралиқ   координатали   бўлади.   Текшириш   эффекти   сифатида
ўчоққа ёнил ғи   сифатида  газининг оқими қўлланилади. Ушбу назорат қилиш
босқичи,   ростланувчи   клапан   (13)   ҳаракат   ни   тартибга   солувчи   ёрдамчи
регулятор (6) орқали амалга оширилади.
Хом   ашёни   иситувчи   орган   ўчоқ     чиқишида     ҳароратни   ростлаш     5
орқали бошқарилади. 
Реактор режимига боғлиқ автоматик назорат қилиш тизими регенератор
учун   реактор   ҳарорати   барқарорлаштириш   ва   реакторда   суюлтирилган
бирикма     даражасини   ва   катализатор   оқимини   нормаллаштириш   имконини
беради.   2   Реактор     ҳароратини   ростлаш   клапани   иситиш   оргинига   турбине
орқали   совуқ   сув   айланма   моддасининг   оқимини   ўзгартиради.   Қуюқ   газни
18 оқимини тезлаштирувчи орган 3, оқимни тезлаштиришда ёрдамчи регулятор
16,   жараённи   тезлаштирсаҳ   созлашни   10   амалга   оширилади.   Реактор
регенератор   режимида   сарфни   ростлаш   органини   назорат   қилиш   14   ,
Сифатни бошқариш регулятори 8.
Суюқлаштирилган   мураккаб   бирикманинг     ҳароратини   назорат   қилиш
жараёнида хом ашёнинг байпас орқали оқиши ўчоқ орқали ўзгаради. Шунинг
учун, хом ашё ҳароратини автоматик ростлаш бошқарув тизими учун ўринли
бўлади.  Иситувчи   бўғиннинг     ҳарорат  режимини  барқарорлаштириш   ва  хом
ашё   температура   сифатини   яхшилаш   учун   тизим   ҳароратни   созлаш
мосламасини (6) ҳароратни созлагичдан (4) мослаштиришни ўрнатади, бу эса
назорат   қилувчи   вана   ҳолатини   ўзгариб   турганда   ўчоққа   кирадиган   ёқилғи
газининг оқишини ўзгартиради.
Автоматик   системани   ростлашда   Регенератор   қуйидагиларни
таъминлайди:   регенераторда   юқори     ҳароратли   конденсат   этказиб   бериш
орқали   назорат   қилувчи   вана   17   га   таъсир   қилувчи   ҳарорат   регулятори   7
орқали барқарорлаштирилади. Регенераторга ҳаво этказиб берадиган назорат
қувури   (18)   да     ҳаракат   қиладиган   регулятори   (11)   ёрдамида   реакторни
катализаторнинг   оксидланиши   барқарорлаштириш,   жарённи   назорат   қилиш
воситасининг   назорат   қилувчи   вана   15   га   таъсир   қилувчи   регулятор   9
ёрдамида реакторга катализатор оқимини барқарорлаштиришдан иборат.
Бошланғич   даврда   қурилмаларда   АP-56-алюмоплатина   катализатори
ишлатилар эди. Бу катализаторни таркибида 0,58% масс   платина бўлар эди.
Тахминан   шу   миқдордан   фтор   қўшилар   эди.   Бу   катализаторлар   ишлаганда
қурилманинг   ишлаш   даври   6   ойдан   1   йилгача   эди.   Ҳомашё   85-180   ёки   105-
180 0C бензин фракцияси ёки 105-140 (ксилол) фракцияси бўлса жараёндаги
босим 4,0 MPа, енгилроқ фракцияни (бензол фракцияси) ишлаётганда босим
2,0 MPа ни ташкил этади.
19   Ишланаётган   фракцияни   таркибида   олтингугурт   бирикмаларини
миқдори   0,1%   масс.   дан   кўп   бўлса   қурилмалар   гидроочистка   блоки   билан
таъминланган.
Кейинчалик   саноатда   АP-64   катализатори   ишлатилади.   Унинг
таркибидаги   платинанинг   миқдори   0,6-0,65%   масс.га   тенг   бўлиб,   шунча
миқдорда   хлор   қўшилган.   Бу   катализаторлар   бензиннинг   октан   сонини   87
пунктгача   кўтаришга   ва   қурилманинг   иш   даврини   1   йилгача   узайтиришга
имконият берди.
Шу   даврга   келиб   ҳамма   платформинг   установкалари   гидроочистка
блокларида   алюмокобальтмолибден   ёки   алюмоникелмолибден
катализаторлари ёрдамида ҳомашёни олтингугурт ва азот бирикмаларидан ва
бошқа бирикмалардан тозалаб берилади. Шу сабабли бензинни октан сонини
95(и.м.) гача кўтаришга эрисхилди.
Ҳом   ашё   печда   3300C   гача   иситилиб   гидрочиста   реакторига   берилади,
тозаланган   ҳом   ашё   яна   печнинг   секциясига   келиб,   5000C   гача   иситилиб,
платформингни 1 реакторига берилади. Бу реакторда ҳом ашёни харорати 35-
400C   га   пасаяди   (схема).   Сўнгра   яна   печни   секциясига   қайтиб   келиб   5100C
гача   isitilаdi.   Кейин   II   реакторга   берилади,   бу   ерда   ҳарорат   10-150C   га
пасаяди.   Печнинг   секциясида   яна   5150C   гача   иситилиб   охирги   параллел
ишловчи   иккита   реакторнинг   бирига   берилади.   Охирги   реакторда   қисман
гидрокрекинг  содир бўлгани  учун ҳарорат фақат  5-70C  га пасаяди.  Олинган
катализат тиндириш колоннасига юборилади.
Қўшимча   хосил   бўлган   водородли   газ   одатда   гидрочистка
қурилмаларига берилади.
Бу хилдаги установкаларда йилига 600 ва 1000 тонна ҳом ашё ишланади.
АP-64 катализаторида  қуйидаги  кўрсаткичлар билан ишланади:  Босим  -
3,3-3,8 MPа
Ҳарорат -490-500; 500-5150 C
Ҳом ашёдаги ароматик углеводородлар -13% масс.
20 Катализатдаги -55-65% масс.
Октан сони: ҳомашёники -40-53 и.м.
Катализатники -80-85 и.м.
Платина-рений   ва   кўпметалли   катализатор   ишлатилганда   жараённинг
босими   1,5-2,0   MPа   ни   ташкил   этади.   Ароматик   углеводородлар   ва
изомерланган   парафинларнинг   миқдори   кўпаяди,   октан   сони   ошади.
Риформинг   катализатори   реакторларга   1:2:4   нисбатида   жойланади.   1-
реактордаги   ҳом   ашёни   (объемная)   ҳажмий   тезлиги   III   -   реакторлардагига
нисбатан   тўрт     маротаба   кўпдир.   1   -   реакторда   асосан   нафтендан   ароматик
углеводородлар   олиш,   II   -   vа   III   -   реакторларда   эса   изомерлаш-
дигидрогенлаш ва дегидросикллаш реакциялари содир бўлади.
21 2.2.  Автоматлаштириш воситаларининг буюртма СПЕЦИФИКАЦИЯСИ
22 2.4.   Операторнинг  (ходимларнинг)  интерфейсини  (экран  формаларини)
ишлаб   чиқиш
Автоматлаштирилган     тизимда     технологик     жараёнларнинг     кечишини
визуал     кўриб   бориш   ва   бошқариш   SCADA-тизимлари   орқали   амалга
оширилади. 
SCADA   –     (Supervisory   Control   And   Data   Acquisition     –     dispetcherlik
бошқариш     вамаълумотларни     йиғиш)     –тизими     кейинги     йилларда
MMI/SCADA  номи  билан  машҳурдир. 
(MMI-Man   Machine   Interface,   инсон-машина   интерфейсининг
мавжудлигини англатади). 
SCADA-тизимлар     реал     вақт     бирлигида     ҳаракатдаги     технологик
ускуналарни  бошқаришучун  хизмат  қилади.  SCADA-тизимлар  компьютер
техникасидан  кенг  фойдаланишгаасосланган бўлиб, ҳозирги кунда жиҳоз ва
ускуналарни   ишлаб   чиқувчи   турли   корхоналар(фирмалар,     корпорациялар)
уларни  бошқариш  учун  ORS-технологияларга  асосланганҳолда    SCADA-
тизимларини     ишлаб     чиқмоқда.     Айрим     ҳолларда     SCADA-
тизимларнингўрнига     (лисенцияли     дастурлар     бўлмаганда,     кичик
корхоналарни     автоматлаштириш     талабетилганда,     уч     даражали
бошқаришни     ташкил     этиш     зарурияти     бўлмаганда,
профессионалдастурчилар     бўлганда)     операторнинг     ҳамда     ходимларнинг
иш     ўринларини     Delfi     дастурида,   маълумотлар   базасини   эса     ACCESS
пакетида   ишлаб   чиқиш         мумкин.   Бундай   ҳоллардабир   рангли   локал
хисоблаш тармокларини ташкил этиш керак.
Ҳозирги     кунда     SCADA-тизимларнинг     кўплаб     турлари     ишлаб
чиқилган  бўлиб,  уларгақуйидагилар киради (2.2-jadval):
2.2-jadval
SCADA-тизими Ишлаб чиққан фирма Мамлакат
Factory Link United States DATA AQSh
InTouch Wonderware AQSh
36 Genesis Iconics AQSh
Genie Advantech AQSh
RealFlex BJ Software Systems AQSh
FIX Intellution AQSh
Simplicity GE Fanuc Automation AQSh
RSView-32 Rockwell Software AQSh
WinCC; ProTool Siemens Germaniya
VipWin Festo Germaniya
IGSS Seven-Technologies Daniya
Sitex Jade Software Angliya
Trace Mode AdAstra Research Rossiya
Image Texno-link Rossiya
Krug-2000 NPF «Krug» Rossiya
Owen Process Manager PO «Oven» Rossiya
VTS Next Step;
Master-SCADA InSAT Company Rossiya
SCADA-тизимларнинг қуйидаги имкониятлари мавжуд:
- пастки даражадаги қурилмалардан бирламчи ахборотларни олиш;
-  ахборотларни  кейинчалик  қайта  ишлаш  учун  уларни  архивлаш  ва
сақлаш   (ҳодисаларнинг     архивини     яратиш,     вақт     бўйича     технологик
параметрларнинг  ўзгариши, авария холатларини фиксирлаш ва ҳ.к);
- жараённи визуал кўриб бориш;
-   бошқариш   алгоритмини   амалга   ошириш,   математик   ва   мантиқий
амалларни бажариш;
-   технологик   жараённи   ҳамда   бошқариш   жараёнини   (ҳисоботларни
тайёрлаш) 
ҳужжатлаштириш;
- тармоқ функцияларини бажариш ( LXT ,  SQL );
- бошқа дастурлар билан ахборот алмашиш. 
36 SCADA -тизимларни   танлашда   қуйидаги   кетма-кетликка   риоя   қилиш
керак:
1.     Автоматлаштиришнинг     функционал     схемасидан     келиб     чиққан
ҳолда,  талаб  этилган   ТЕГларни ҳисоблаш.
2.   SCADA -тизимининг конфигурациясини танлаш.
3.    SCADA -тизимини   автоматлаштирилган   тизимнинг   аппарат   қисми
билан  боғлаш   алгоритмини ишлаб чиқиш.
4.Операторнинг     (диспетчернинг)     бошқарув     ойналари     экран
кўринишларини  статик   тасвирини шакллантириш.
5. Ҳар бир ойна учун динамик объектларни шакллантириш.
6.  Акс  эттириш,  бошқариш,  архивлаш,  ҳужжатлаштириш,  шунингдек
авария    ҳолатида  бошқариш   ва   маълумотлар   базасининг    алгоритмларини
экран  формаларида  амалга  ошириш. 
... – rasmda   мисол  тариқасида  операторнинг  график  интерфейси  (экран
формалари) келтирилган.  
2.4 – расм. Операторнинг  график  интерфейси
36 2.5 - расм .  Бошқаришда   иштирок   этувчи   насос   қурилмасининг   график
интерфейси
Автоматлаштирилган     тизимнинг     экран     формаларининг     дарахсимон
кўриниши   .... - расмда   кўрсатилган .  
36 2.6 -расм. Автоматлаштирилган тизимни экран формаларининг
дарахсимот кўриниши
Экран     формаларини     лойиҳалаш     қуйидаги         умумий     принциплар
асосида  амалга   оширилади:
1.   Барча   экран   формалари   уникал   ва   ахборотли   сарловҳага   эга   бўлиши
керак.
2. Барча майдонлар ёзувлар билан таъминланиши керак.
3.   Курсор,     одатда     чапдан     ўнгга     ҳамда     пастдан     ёқорига
ҳаракатланиши  керак.
4. Мажбурий элементлар экраннинг юқори қисмида жойлашиши керак.
5. Хато киритилган маълумотларни экран кўриниши пайқаши керак.
6. Экран кўриниши кўплаб саҳифалардан иборат бўлмаслиги керак.
7.     Оператор     кодни     фақат     бир     марта     киритиши     керак     ва     бошқа
экран  формасига ўтканида ҳеч нарсани ёзиб олмаслиги ёки эслаб қолмаслиги
керак.
Малакавий   ишда   танланган    SCADA -тизимини   асослаш,   ТЕГларнинг
ҳажмини   ҳисоблаш,  экран  формаларининг  дарахсимон  кўринишини  ҳамда
операторнинг   интерфейсиниишлаб   чиқиш   ва    унинг    экран   формаларини
изоҳлаш     талаб     этилади.     Экран     формаларини     ишлабчиқишда     соҳа
талабларига     риоя     қилиш     шарт.     Динамик     ва     икки     позисион
бошқарувдатехнологик     параметрларнинг     динамик     ўзгаришини     экран
формаларида  акс  эттириш  талабетилади.
2.5.  Манба электр принципиал чизмасининг баёни
Электр   манбаа   тизимларини   лойихалашни   қуйидаги   кетма-кетликда
амалга оширилади.
-манбаани танлаш;
-автоматлаштириш   тизимларининг   манбаа   шчитлари   ва   йиғилмаларини
танлаш ва жойлаштириш;
36 -манбаа тармоғини лойихалаш;
-тақсимлаш тармоғини лойихалаш;
-электр манбаа принципиал чизмасини бажариш.
Электр   манбаа   тизими   манбаасини   асбобларни   нормал   ишлашини
таъминловчи кучланиш ва қувватига мос равишда танланади. Одатда, ўлчов
асбобларига   берилаётган   манбаанинг   ўзгариши   номинал   қийматдан   -
5÷+10%га рухсат берилади.
Таъминлаш   ва   тақсимлаш   тармоғларининг   бошқариш   ва   ҳимоялаш
аппаратларини   (рубилниклар,   автоматлар,   қисқа   туташдан   сақлагичлар)
манбаа шчитлари ва йиғилмаларига жойлаштирилади.
Электр   юритмалари   ва   асбоблар   юкламалари   нисбатига   қараб,   электр
юритмаларга манбаани алохида (электр юритмалар қуввати юқори бўлганда)
ёки бирга битта манбаа шчити ва йиғилмасидан амалга ошириш мумкин.
Манбаа тармоғини лойихалаш қуйидагиларни ўз ичига олади:
-Кучланишни,   фаза   ва   симлар   сонини   ва   манбаа   тармоғи
коноригурациясини танлаш;
-резерв масаласини хал қилиш;
-бошқариш ва химоя аппаратларини жойлаштириш.
Электр   манбаа   тизимларида   одатда   уч   фазали   ўзгарувчан   ток   (380/220в
кучланишли ёки 220/127в ҳам бўлиши мумкин) қўлланилади.
Манбаа   тармоғи   учун   фазалар   ва   симлар   сонини   ушбу   тизимдаги
автоматлаштириш воситалари ва асбоблари турига қараб танланади.
Бир   фазали   электр   қабул   қилувчилар   учун   бир   фазали   икки   симли
(фазанол) тармоқлар ишлатилади.
Агар   тармоқга   юклама   жуда   катта   бўлса   уч   фазали   манбаа   тармоқлари
ишлатилади.   Шунингдек,   уч   фазали   электр   қабул   қилувчилар   учун     ҳам   уч
фазали тармоқлар ишлатилади.
Электр   манбаа   тизимларида   бошқариш   аппаратлари   сифатида
рубилниклар,   пакетли   ўчиргичлар   тумблерлар   ишлатилади.   Автоматлар
бошқариш ва химоя функцияларини баробар бажарадилар.
36 Сақлагичлар тармоқ ва алохида электр қабул қилувчиларни қисқа туташ
ва   ортиқча   юкламалардан   химоя   қилиш   учун   ишлатилади.   Сақлагичлили
рубилниклар автоматлардан содда  ва арзон бўлади. Бу аппаратлар манбааси
уланган   жойда   ва   шчит   ва   автоматлаштириш   тизимларининг   манбаа
йиғинмаларга киришда ўрнатилади.
Электр   манбаа   тизимини   тақсимлаш   тармоғини   лойихалаш   манбаа
тармоғини   лойихалашдаги   операциялар   каби   амалга   оширилади.   Хар   бир
электр   қабул   қилувчи   шчит   ёки   манбаа   йиғилмасига   алохида   родиал   чизиқ
бўйлаб уланади.
Кучланишни   танлаш   манбаа   тармоғини   лойихалашдагидек.   Шчитларни
стационар   ёритиш   учун   220в   кучланишдан   фойдаланилади.   Шкафли
шчитларда   тор   жойда   ишларни   бажаришда     36в   ёки   12в   кучланишдан
фойдаланилади.   Баъзи   асбобларга   манбаа   трансформаторлар   орқали
берилади.
Тақсимлаш   тармоғида   кўпинча   пакетли   ўчиргчилар,   сақлагичлар
ишлатилади.
Автоматлар қисқа туташиш токларига сезгир бўлса қўлланилади.
Агар асбобнинг ўзида   ўчиргич ва сақлагичлари бўлса, унда унга химоя
ва бошқариш аппаратлари ўрнатилмайди.
Электр юритмалар, ижрочи қурилмаларнинг манбаа занжирида химоя ва
бошқариш   аппаратлари   сифатида   рубилник,   сақлагич,   магнитли   ёқувчи   ёки
автомат ва магнитли ёқувчилар ишлатилади.
Манбаа принципиал электр чизмалари манбаа ва тақсимлаш тармоқлари
учун алохида ёки битта чизмада берилиши мумкин.
Манбаа   тармоғи   чизмасида   химоя   ва   бошқариш   аппаратлари
кўрсатилади.   Аппаратлар   алохида   харф-рақам   белгиланиш,   кучланишнинг
номинал қиймати  кўрсатилади.
Тақсимланиш   занжирлари   чизмасида   манбаанинг   кириши   ва
чиқишларни   кўрсатилади.   Ҳамда   электр   қабул   қилувчиларга,   химоя   ва
бошқарув   аппаратларига,   трансформаторларга,   манбаа   ёритиш   лампаларига
36 чиқишлар   кўрсатилади.   Чизманинг   пастки   қисмида   жадвал   берилиб,   ушбу
манбаа   шчитидан   унда-электр   қабул   қилувчилар   рўйхати   келтирилади,   яна
спецификация бўйича позиция номерлари, қуввати, кучланиши ва ўрнатилиш
жойи   кўрсатилади.   Шунингдек   элементларнинг   харфли-рақамли
белгиланишлари   кўрсатилади.   Манбаа   чизмасидаги   ҳамма   занжирлар
маркировкаланади.   Шартли   белгиланишлар,   харфли   белгиланишлар   худди
бошқариш   ва   сигналлаш   чизмаларидагидек   ГОСТ   2.710-81,   ГОСТ   2.755-87,
ГОСТ 2. 747-69, ГОСТ 2.755-76 бўйича амалга оширилади.
Тақсимланиш   тармоғига   манбаа   манбаа   тармоғининг   асосий   манбаа
тармоғидан   ва   унда   кучланиш   бўлмай   қолганда   резерв   манбаа   тармоғидан
берилиши   таъминланган.   Бунинг   учун   асосий   манбаа   тармоғига   уланган
кучланиш релеси ПМ1 ва резерв манбаа  тармоғига уланган кучланиш релеси
ПМ2 ва уларнинг  контактларидан фойдаланилади. Асосий манбаа тармоғида
кучланиш   мавжуд   бўлса,   ПМ1   реле   ишлаб,   ўзининг   нормал   очиқ   1ПМ1   ва
2ПМ1   контактларини   улайди   ва   тақсимланиш   манбаа   тармоғига   кучланиш
берилади.   Асосий   манбаа   тармоғида   кучланиш   бўлмай   қолса,   ПМ1   реле
бошқариш ўрамига кучланиш берилмайди ва унинг нормал очиқ контактлари
1ПМ1   ва   2ПМ1   узилади,   нормал   ёпиқ   3ПМ1   контакти     эса   уланиб,   резерв
манбаа  тармоғидаги  реле ПМ2 ишлайди ва ўзининг     нормал очиқ 1ПМ2 ва
2ПМ2 контактларини улаб, тақсимланиш тармоғига резерв манбаа тармоғини
улайди.
Уч фазали манбаа тармоғида ҳам резерв манбаа тармоғини уланиши бир
фазали манбаа тармоғига ўхшаш бўлади.
36 2.7 -расм.   Электр матрорни бошқаришнинг принципиал электр схемаси
ХУЛОСА
Ушбу курс лойиҳа иш нефтни кайта ишлаш заводида крекинг жараёнини
автоматлаштиришга   бағишланган.   Битирув   малакавий   ишида   Нефтни   кайта
ишлаш заводида крекинг жараёнини автоматлаштириш
Каталитик   крекинглаш   блокининг   реактор-регенераторининг   автоматик
бошқариш   асосида   автоматлаштиришнинг   функционал   схемаси   ишлаб
чиқилди.
Жараённи   автоматлаштиришда   фойдаланиладиган   назорат   ўлчов
воситалари   ва   автоматика   асбоблари   учун   спецификация   тузилиб,
36 ўзгартиргичлар   ва   автоматлаштириш   воситаларининг   принципиал   электр
таъминоти   схемаси   ва   тавсифи   келтирилган.   Учинчи   чизмада   бошқариш
системасининг архитектура схемаси кўрсатилган.
Курс   лойиҳа   ишида   амалга   оширилган   автоматик   ростлаш
системасининг   ҳисоби   ва   олинган   тавсифлари   тўртинчи   чизмада   берилган.
Автоматик   ростлаш   системаси   ҳисоб   графикларини   олиш   Matlab   амалий
дастурлаш пакетидан фойдаланган ҳолда амалга оширилди.
Шунингдек,   ишда   ҳаёт   фаолияти   хавфсизлиги   ҳамда   техник-иқтисодий
ҳисоб   қисмлари   ҳам   келтирилган   бўлиб,   ушбу   бўлимларда   кўриб   чиқилган
жараённи   хавфсиз   ташкил   этиш   чора-тадбирлари   ва   амалга   оширилиши
ҳамда   режалаштирилган   автоматлаштириш   воситаларининг   иқтисодий
кўрсаткичлари баён этилди.
Курс   лойиҳа   ишининг   сўнггида   фойдаланилган   адабиётлар   рўйхати
келтирилган.
36 Фойдаланган адабиётлар
1. Юсупбеков   Н.Р.,   Мухамедов   Б.И.,   Ғуломов   Ш.М.   Технологик
жараёнларни   назорат   қилиш   ва   автоматлаштириш.   Олий   ўқув   юрти
талабалари учун дарслик.  – Тошкент: Фан, 2011. – 502 с.
2. Юсупбеков   Н.Р.,   Муҳамедов   Б.Э.,   Ғуломов   Ш.М.   Технологик
жараёнларни бошқариш системалари. –Тошкент: Ўқитувчи, 1997. -720 б.
3. S.N.Husanov:   «Avtomatlashtirish   sistemalarini   loyihalash,   o’rnatish   va
sozlash» fanidan kurs loyihasini bajarish bo’yicha   uslubiy ko‘rsatma /Qarshi
muhandislik–iqtisodiyot instituti /Qarshi-2019. 
4. Клюев А.С. и др. Проектирование систем автоматизации технологических
процессов:  Справочное  пособие.   II -е изд. –М.:  Энергоатомиздат,  1990. -
464 с.
5. Клюев   А.С.   и   др.   Техника   чтения   схем   автоматического   управления   и
технологического контроля. –М.: Энергоатомиздат, 1991. -432 с.
6. Автоматическое   управление   в   химической   промышленности:   Учебник
для вузов./под ред. Е.Г.Дудникова.-М.:Химия, 1987.- 368с.
7. Салимов   З.,   Туйчиев   И.С.   Химиявий   технология   процесслари   ва
аппаратлари.- Тошкент:  Ў қитувчи, 1987. – 408 б.
8. Шуртангазкимё МЧЖ технологик регламенти
9. Соҳага доир даврий каталоглар ва журналлар
Электрон ресуруслар
10. www.mathnet.ru.
11. www.twirpx.com .
12. www.coolreferat.com    .
13. www.ziyonet.uz.
36

Нефтни кайта ишлаш заводида крекинг жараёни баёни

Купить
  • Похожие документы

  • Kreditning mohiyati va moliya tizimidagi roli kurs ishi
  • Makroiqtisodiyot, uning maqsadlari va vazifalari
  • Asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlar va ularni tahlili qilish xususiyatlari
  • Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning tarkibi va mohiyati
  • Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning tarkibi va mohiyati kurs ishi

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha