Информация о документе

Цена 10000UZS
Размер 8.5MB
Покупки 0
Дата загрузки 30 Апрель 2024
Расширение pptx
Раздел Презентации
Предмет География

Продавец

Alijon

Дата регистрации 30 Апрель 2024

0 Продаж

Norman xalqlarining geografik sayyohatlari

Norman xalqlarining geografik sayyohatlari Tabiiy fanlar fakulteti Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari yo’nalishi Ta’limda axborot texnologiyalari fanidanNIZOMIY NOMIDAGI T OSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI  REJA: 1. Norman xalqlarining hayot kechirishi. 2. Norman xalqlarining sayyohatlari. 3. Leyfning janubga sayyohatlari. Skandinaviya yarim orolining qirg’oqbo’yida azaldan umumiy nom bilan noran (shimol odamlari) bo’lgan xalqlar yashaganlar. Tog’li yarim orol, kamhosil yerlar, tog’ yonbag’ridagi qalin ignabargli o’rmonlar, o’rmonsiz va toshli tog’ tizimidagi yassi qirralardan iborat, dehqonchilik uchun tabiati noqulay bo’lgan sharoitlar, aholini asosan qirg’oqbo’yidagi tor yerlarni o’zlashtirishga, dengiz ovi, va qisman, chorvachilik bilan shug’ullanishga majbur qilgan. Tog’larning tik yonbag’irlari ba’zi joylarda qirg’oqdan ancha uzoqlashib tor, lekin tabiati go’zal bo’lgan ko’rfaz – fiordlar hozil qiladi, bu joylar ob-havo ochiq kunlari mutloqo xavfsiz bo’lib, dengiz tomonidan dushman hujum qilganida ham yashirinishga qulay edi. Qo’shnilar bilan tinchlik paytlarida ular dengiz ovi va o’rmondan tushgan o’ljalarni, chorvachilik mahsuloltlari bilan savdo qilib, ularni non va boshqa mollarga ayirboshlardilar. Yoshligidan dengizga va undagi xafv-xatarlarga ko’nikkan normandlar, vikinglar degan nomni olgan dengiz qaroqchilari rahnomaligida qo’rqmasdan okeanga suzib borishar va Angliya, Gollandiya, Fransiya dengizbo’yi aholisini talon-taroj qilishar, o’z kemalarida fransuz daryolariga kirib borib, qal’alarga va ma’jusiy bo’lganliklari sabab, monastirlarga o’t qo’yib talashardi. O’zlarining dengiz bosqinlari davrida bir qancha muddatga Angliyani bosib oldilar va shimoliy Fransiyaning qirg’oqbo’yini egalladilar, shu sababli bu yerlar “Normandey” deb ataladi. Sharqqa normanlar Boltiq dengizi va Shimoliy muz okeani bo’ylab suzib borganlar. Misol uchun, dengiz ovchilaridan biri bo’lgan Oter, yangi ov maskanlarini topish maqsadida IX asrda Norvegiya sohillari bo’ylab shimolga safarga chiqgan, keyin sharqga burilib, qirg’oq janub tomonga og’ishini sezgan. Uning bosib o’tilgan joylar haqidagi ko’rsatmasi va uning tavsifi, Oter birinchi bo’lib Skandinaviya yarim oroli hamda Nordkap burnini aylanib o’tib, Oq dengizning bo’g’ozigacha suzib borganligi va Yevropaning shimoliy-g’arbiy qirg’oqlarini kashf qilganini tasdiqlaydi. Boltiq dengiziga suzgan normanlar, Sharqiy Yevropa va daryolarigacha yetib borib, ilgari slavyanlar ochgan hamda o’zlashtirilgan, qadimgi rus salnomalaridan ma’lum bo’lgan joylarda bo’lganlar. Dengiz o’ljalari va begona yerlarni bosib olish ilinjida nomanlar, VIII asr boshlaridayoq Britaniyaning shimoliy qirg’oqlarida joylashgan Orkney, Gebrid, Farer va Shetland orollarini egallaganlar va 867-yili Islandiyaga yetib borganlar. Farer orollarini bosib olganlardan biri, norman Naddodni, Norvegiyadan qaytayotganda kuchli to’fon ochiq dengizga surib, u “Qorli yer”deb atagan qor bilan qoplangan katta yerga olib borgan. Tez orada bu orol ekani ma’lum bo’ldi. 870- yili ushbu orolda bir guruh normanlar qishlab qoldilar va hozirgi – Islandiya (Muz mamlakat) nomini berdilar. Shundan keyin Islandiyaga normanlarning ommaviy ko’chishi boshlanib, Reykyavik manzilgohi barpo qilindi. Birinchi bo’lib orolni kashf qilgan Irland kohinlarning bir qismini majusiylar qirib tashladilar, qolganlari esa endi himoyasiz bo’lib qolgan qarorgohlarini tashlab ketdilar. 982-yili Erik (Malla) qilgan jinoyati uchun Islandiyadan chiqarilib yuboriladi. Quvg’inga uchragan Erik, o’sha paytlarda urf bo’lgan odatga binoan, yangi joylarni kashf qilish maqsadida begona yurtlarga safarga chiqadi. U, kolonistlar Gunbernni bo’ron dengizga surib ketgan paytda, tasodifan ko’rgan ko’rgan katta g’arbiy yerni topish maqsadida yo’lga otlanadi. U kam sonli odamlarni ko’rsatgan yo’nalishda suzib ketdi va 985-yili muz bilan qoplangan yangi yerni kashf qildi, uni g’arbiy tomon aylanib o’tib, janubiy qismida keyinchalik Farvel degan nom berilgan (60º sh.k.si yaqinida) burunni topdi. Bu yerning iqlimi nisbatan mo’tadil, maysalar o’sib turganligi sabab shu yerning sohil bo’yida o’rnashib qoldi va orolni Grelandiya, ya’ni “Yashil mamlakat” deb nomladi, vaholanki butun orol uchun bunday nom noo’rin edi, chunki uning 85 foiz muz qatlami bilan qoplangan. Taxminan 987-yili Islandiyada bo’lgan norvegiyalik Byarni, otasini ko’rish uchun borganda, uni Malla Erik bilan Grelandiyaga yo’l olganini eshitadi va o’z navbatida kemasida o’sha joyga yo’l oladi. Ushbu mamlakatning qayerda joylashganligini yaxshi bilmagan Byarni, okeanda yo’lini yo’qotib qo’yadi, oqim esa uni uzoq g’arbga, tepaliklarga boy bo’lgan, qalin o’rmonlar bilan qoplangan yerlarga olib boradi. Bu sayyohatchilar yo’l olgan fordlar va muzliklar mamlakati emasligi ma’lum bo’ldi. Shu sababli Byarni bu yerda kuzatishlar olib borish uchun uzoq vaqtga qolib ketmadi va shimolga qarab yo’l olib, hamroh yordamida 10 kunda Grelandiyaga yetib oldi. Bu yangilikni eshitgan Malla Erikning o’g’li Leyf, Byarning aytishi bo’yicha Grelandiyadan janub tomonda bo’lgan, ushbu tomoni topish maqsadida ekspeditsiya hozirlashga qaror qildi. 1000 yili Leyf janubiy yo’nalishda suzib ketadi va bir necha kundan keyin, taxminan Labrador va Kod burni (42º sh.k. siga yaqin) oraliqdagi katta yerning sohiliga yetib keladi. U bo’m-bo’sh, toshloq yerni uchratib, orolga X ellulend (Toshloq mamlakat) deb nom beradi. Janub tomonga suzishni davom etgan Leyf, o’rmonlar bilan qoplangan yerga yetib boradi va bu joyni Merk land (O’rmonli mamlakat) deb ataydi. Yanada janubroqda suzgan sayyohatchilar, yovvoyi uzumga boy bo’lgan daryoning quyilish joyiga yetib keldilar. Bu mamlakat Vinland (Uzumlar mamlakati) nomini oldi Leyvf shimoliy-sharqiy Amerikaning qaysi qirg’oqbo’yi yerlarida bo’lganligi hozir aniq ayish qiyin. Ko’rinishicha, Helluland – yoki Labrador, yoki Nyufaundlendning shimoliy qirg’oqlari bo’lgan ; Markland – yoki Nyufaundlendning janubroqdagi qirg’og’i, yoki Keyp-Breton oroli. Vinland masalasiga kelganda, aksariyat tarixchilarning fikricha, bu mamlakat hozirgi Nyu-York shahridan janubroqda, taxminan qirqinchi kenglikda bo’lgan, va shu shimoliy Amerikaning shimoliy-sharqidagi normanlar yetib brogan so’ngi nuqta bo’lgan. Leyfning dengiz safaridan keyin normanlar, yana bir kecha ekspeditsiya uyishtirganlar, va xatto qarorgohlar ham qurganlar. Oldiniga kolonistlar skrelinglar deb atagan yerli aholi, ovchi hindu kabilari bilan narsa almashtirib savdo qilganlar, biroq tez orada tinch munosabatlarning o’rnini dushmanlik kayfiyatidagi munosabatlarni egallaydi. Tez-tez qonli to’qnashuvlar bo’lib turdi, natijada yerli aholi kolonistlarni bu bu yerlardan ketishga majbur qildi, shundan so’ng bu yerlarga umuman kelmay qo’ydilar. Shunday qilib, normanlar tomonidan Shimoliy Amerikaning kashf etilishi, bu yerlarni koloniyaga aylantirilishiga olib kelmadi. Grelandiyaning o’zida ham koloniyalar asta-sekin tushkunlikka uchray boshladi, va bu jarayon Islandiya o’z mustaqilligini yo’qotgach, yanada jadallashdi. Grelandiyaga borgan sari kamroq kemalar qatnay boshladi ; nihoyat u bilan aloqalar butunlay uzildi ; olsida bo’lgan orol madaniyat uchun uzilganday bo’ldi va tez orada butunlay yoddan ko’tarildi. XV asrning ikkinchi yarimiga kelib, Grelandiya va Amerika normanlar tomonidan ochilgani unitildi. Grelandiyaga oid hujjatlar Rim cherkovlarining arxivlarida qolib ketdi, Yevropada yaxshi ma’lum bo’lmagan island salnomachilarini hisobga olmaganda, faqat XI asrda yashagan Adam Bremenskiygina uzoq shimol haqida birmuncha to’xtaldi. Islandiya va Grelandiya haqida gapirib, u dunyoning oxiri va so’ngisi bilan qo’shni deb takidlaydi. O’rta asr kartalarida Grelandiya Yevropaning bir qismi sifatida ta’svirlangan. “Shubhasiz, normanlar Grelandiyadan janubroqda topgan yerlarga, “Yangi dunyo” qirg’oqlari emas, Yevropa orollari sifatida qaralgan. E´tiboringiz uchun rahmat!

Norman xalqlarining geografik sayyohatlari

Купить