Dokument ma'lumotlari

Narxi 10000UZS
Hajmi 51.0KB
Xaridlar 1
Yuklab olingan sana 09 May 2025
Kengaytma doc
Bo'lim Dars ishlanmalar
Fan Huquqshunoslik

Sotuvchi

Ilyos Hamidov

Ro'yxatga olish sanasi 15 Dekabr 2024

6 Sotish

O’quv mashg’ulotlarini loyihalash (fanning ishchi o’quv rejasini ishlab chiqish, dars rejasini tuzish, o’tiladigan mavzu bo’yicha darsning texnologik xaritasini tuzish)

Sotib olish
O’quv mashg’ulotlarini loyihalash (fanning ishchi o’quv rejasini ishlab chiqish, dars rejasini tuzish, o’tiladigan mavzu bo’yicha darsning texnologik xaritasini tuzish) Reja O’quv mashg’ulotlarini loyihalash (fanning ishchi o’quv rejasini ishlab chiqish, dars rejasini tuzish, o’tiladigan mavzu bo’yicha darsning texnologik xaritasini tuzish) Reja: Kirish Asosiy qism Seminar, amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlarini innovatsion tashkil qilish. Oliy ta’lima ma’ruza mashg‘ulotlariga bo‘lgan talablar. Ma’ruza shaklida o‘qitishning o‘ziga xos xususiyatlari. Ma’ruza turlari va ularning tasnifi, muammoli ma’ruza, ma’ruza-maslahat, ma’ruza- presskonferentsiya, ma’ruza-suhbat, ikki kishi o‘qiydigan ma’ruza. Ma’ruza mashg‘ulotlarini loyihalash va rejalashtirish yo‘llari. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar KIRISH Ma’ruza shaklida o‘qitishning o‘ziga xos xususiyatlari. Uzluksiz ta’limning hamma bosqichlarida ta’limning o‘ziga xos tashkiliy shakllari mavjud.Bularga: ma’ruzalar, seminar va amaliy mashg‘ulotlar, kafedra o‘qituvchilarining ochiq ma’ruzalarida qatnashish, ma’ruza matnini tayyorlash va muhokama qilish, o‘quv kurslari bo‘yicha dasturlar tayyorlash ishlari kabilar oliy ta’limning ko‘p qirrali yo‘nalishlari va shakllaridir. Oliy ta’lim tizimida ma’ruza o‘quv jarayonining ham usuli, ham shakli hisoblanib, u talabalarga fan asoslarini og‘zaki, uzviy va muntazam singdirishga xizmat qiladi. Ma’ruza tufayli talaba shu fanning mohiyatini tushunib boradi hamda ularni erkin fikrlashga, fan ustida o‘ylashga majbur etadi. Shu sababli ma’ruza ilmiy tafakkurni rivojlantirishning o‘ziga xos maktabiga aylanadi. Ma’ruzani shunday o‘qish lozimki, uning ta’sirida talabalarda shu fanga, uning vazifa va kelajagiga nisbatan turli qarashlar, ilmiy e’tiqod, g‘oya shakllansin. Buning uchun o‘qituvchi har bir ma’ruzaning mazmunini fandagi yangiliklar bilan boyitishi va tanlay bilishi lozim. Ma’ruza ijobiy hamkorlikka tayanib tashkil qilingandagina samarali natija beradi. Buning uchun ma’ruza jarayonida ham ta’limiy, ham tarbiyaviy vazifalarni samarali amalga oshirish yo‘llaridan biri – o‘qituvchi bilan talabalar o‘rtasida do‘stona, faol munosabatlarni tiklab olinishdan iborat. 2. Ma’ruzaning samaradorlik shartlari. Ma’ruza – bu, o‘qituvchi tomonidan bilimni bayon etish. Ma’ruzada keng hajmli bilim monologik-muammoli yo‘l bilan bayon qilinadi.. Ma’ruzaning mohiyati shundaki, u talabalarning bilimni to‘liq va tugallangan, mantiqan, o‘zaro bog‘liq holda o‘zlashtirishiga yordam beradi. Hozirgi davr pedagogik tajribada ham, ma’ruzada bahs metodi qo‘llanilmoqda. Bu metod talabalarning mustaqil fikrlash, o‘z mulohazalarini isbotlash, asoslashni bilishlarida muhim omil bo‘layapti. Zero, puxta tayyorgarlik bilan uyushtirilgan bahs talabalarning ta’lim va tarbiyada muammoni chuqur tushunish yo‘llarini, unga nisbatan bo‘lgan o‘z fikr-mulohazalarini himoya qilishni, boshqalar fikri bilan hisoblashish odobini egallashlarida alohida ahamiyatga ega. Ma’ruza metodida ko‘zlangan asosiy maqsad – talabalarda bilimni mustaqil egallash qobiliyatini hosil qilishdir. Ma’ruza yangi bilimni o‘tishda uning qismlarini umumlashtirishda, murakkab qonun-qoidalarni yakunlashda, muammoli masalalarni o‘rganishda, o‘quv fanlari o‘rtasidagi o‘zaro aloqani o‘rganishda qo‘llaniladi.Ma’ruzaning mazmunli, samarali bo‘lishi uchun: - aniq, o‘ylab tuzilgan rejani talabalarga tanishtirish; - rejaning har bir qismi bo‘yicha berilgan ma’lumotni yakunlash; - bayon talabalarga tushunarli va ko‘rgazmali, yorqin bo‘lishi; - bayon talabalarda muhim o‘rinlarni bilib olishga qiziqish uyg‘otadigan bo‘lishi kerak. Ma’ruzani shunday o‘qish lozimki, buning ta’sirida talabalarda shu fanga uning vazifa va kelajagiga nisbatan turli qarashlar, ilmiy e’tiqodlar vujudga kelishi va shakllanishi darkor shunday ekan, o‘qituvchi ma’ruza o‘qish jarayonida talabalarning tarkibini hisobga olgan holda, uning ilmiy tomoniga alohida e’tibor berishi va talabalarning qiziqishi va intilishlariga quloq solishi lozim. O‘qilayotgan ma’ruzalarning tarbiyaviy ta’sirining ya’nada yuksak bo‘lishi o‘qituvchining yoshlar oldidagi obro‘siga, shaxsiy sifatlariga, ilmiy iste’dodiga, ta’lim sohasidagi tajribasi, mahoratiga va talabalar bilan o‘rnatilgan do‘stona munosabatlariga bog‘liqdir. Bundan tashqari dars va ma’ruzaning samarali natijasi talaba va talabalarning o‘quv jarayondagi ruhiy holatlarini qay darajada hisobga olinishiga ham bog‘liq. Shunday ekan, ta’limni samarali tashkil etish, uning dars, ma’ruza va boshqa shakllaridan o‘qitish jarayonida o‘rinli foydalanishlari uchun shubhasiz, o‘qituvchining pedagogik mahorati, pedagoglik madaniyati, o‘z predmetini puxta bilishligi va talaba talabalar bilan umumiy til topa olishligi g‘oyat katta ahamiyatga egadir. 3. Ma’ruza turlari va ularning tasnifi. Hozirgi sharoitda ma’ruzalarning quyidagi xususiyatlari ahamiyati oshib bormoqda: ● axborot berish, uzatish (mavzu bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri axborot va ma’lumotlar beriladi); ● motivatsion (fan, bilimga ehtiyoj, nazariyaga ishonch va o‘rganiladigan mavzuning amaliy ahamiyatiga qiziqishni uyg‘otish); ● tashkiliy-yo‘naltiruvchi (manbalar va o‘quv adabiyotlariga yo‘naltirish, mustaqil ishni tashkil etish bo‘yicha maslahatlar); ● kasbiy-tarbiyaviy (kasbga sadoqat ruhida tarbiyalash, kasbiy etika va maxsus qobiliyatlarni rivojlantirish); ● metodologik (tushuntirish, tahlil qilish, interpretatsiya va oldindan bilishning ilmiy uslublari); ● baholash va rivojlantiruvchi (fikrlash, idrok qilish, munosabat bildirish, baholash) qobiliyatlarini shakllantirish. 4. Ma’ruza mashg‘ulotlarini loyihalash va rejalashtirish yo‘llari .Ma’ruzani muvaffaqiyatli o‘qish, ma’ruzani ta’limiy va tarbiyaviy vazifalarini tadbiq etish, ko‘p jihatdan ma’ruzachi va talabalar auditoriyasi o‘rtasidagi muloqatga bog‘liq bo‘ladi. Ma’ruzachi va talabalar o‘rtasidagi muloqatni yuzaga keltirish uchun uchta guruh shartlari mavjuddir. Birinchi guruh sharti ma’ruza mazmuni va tuzilishiga bog‘liq bo‘ladi. Bularga quyidagilar kiradi. Ma’ruzalarga ularni o‘tkazishga qat’iy talablar quyiladi: 1. Ma’ruzani mazmuni va tuzilishi aniq ishlab chiqilgan bo‘lishi kerak. 2. Ma’ruza aniq reja asosida tashkil etilishi. 3. Ma’ruza ilmiy faktlar va ma’lum otlarga boy bo‘lishi kerak. 4. Ma’ruzada fan-texnikaning eng so‘nggi yangiliklari yoritilishi zarur. 5. Ma’ruza uchun materiallar chuqur o‘rganilgan holda tanlanishi kerak. 6. Ma’ruza mazmuni asosiy tushunchalarni yoritishga qaratilgan bo‘lishi kerak. 7. Ma’ruzada ilmiy adabiyotlar tahlili, o‘tilayotgan mavzuni darslikda yoritilishiga ob’ektiv baho berish zarur. Ikkinchi guruh shartlari ma’ruzachini sifatlariga qaratilgan talablardir: 1. Ma’ruzachi aniq g‘oyaviy va ilmiy bilimlarga ega bo‘lishi. 2. Ma’ruzachi umumiy va ilmiy, intellektual salohiyatga ega bo‘lishi kerak. 3. Ma’ruzachi ma’ruzadagi ma’lumotlarni erkin holda o‘zlashtirgan bo‘lishi zarur. 4. Ma’ruzachi fanini chuqur bilishi va ilmiy ixodga qiziquvgan bo‘lishi zarur. 5. Ma’ruzachida lektorlik mahorati, bilim va malakalar uzviyligi, bog‘liqligi (talaba talabalar diqqatini o‘ziga jalb etish, talabalarni fikrlash faoliyatlarni yo‘lga solish va boshqalar) mavjud bo‘lishi kerak. 6. Ma’ruzachida muloqatga kiritish malakalari va tashkilotchilik sifatlari mavjud bo‘lishi kerak. 7. Ma’ruzachini nutqi grammatik va orfoepik jihatdan savodxon va to‘g‘ri bo‘lishi, uning nutqi aniq, ifodali, tushunarli va auditoriyadagilar uchun eshitilarli bo‘lishi zarur. 8. Ma’ruzachini nutq sur’ati (tempi) talabalarga ma’ruzani tushunishlari va asosiy mazmunni yozib olishlari uchun mos bo‘lishi kerak. 9. Ma’ruzachi talabalar bilan xushmuomila vash u bilan birga talabchan munosabatda bo‘lishi lozim. Uchinchi guruh shartlariga quyidagilar kiradi: 1. Ma’ruza soatlarini to‘g‘ri taqsimlanishi. 2. O‘quv jarayonini o‘z vaqtida, sifatli materiallar bilan ta’minlash. Yuqorida sanab o‘tilgan uch guruh shartlari birgalikda amalga oshirilsagina, hamma talablarga javob beradigan ma’ruzani o‘tish mumkin bo‘ladi. Ma’ruza, asosan ijtimoiy fanlarni o‘qitish jarayonida qullanmoqda. Ma’ruza darslarini tashkil etish ancha murakkab va ko‘p mehnat talab qiladigan ishdir. Ma’ruza darsi tajribali, yuksak darajada pedagogik mahorat asosida tashkil etiladi. Ma’ruzadan faqat fan, o‘quv predmeti asoslari borasidagi ma’lumotlar berib qolmasdan, balki talabalarni ijtimoiy-g‘oyaviy jihatdan tarbiyalab borish talab etiladi. Ma’ruza jarayonida asosiy e’tibor talabalarning mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, bilim va faoliyat malakasini oshirishga qaratilgan. Kirish ma’ruzasi- keyinchalik o‘rganiladigan materiallar bo‘yicha umumiy yo‘nalish beruvchi ma’ruza. Refleksiv ma’ruzalar– oldin o‘zlashtirilgan mazmun va faoliyat usullari bo‘yicha muammolar hosil qilish, yangi mazmunni o‘zlashtirishda muammoli vaziyatlar keltirib chiqarishga qaratilgan ma’ruzalar. Vositaviy ma’ruzalar– aniq muammolarni yechishda oldin o‘zlashtirilgan bilimlardan foydalanish bo‘yicha tasavvurlar hosil qilishga yo‘naltirilgan ma’ruzalar. 5. Umumlashtiruvchi ma’ruza – kurs yakunida barcha o‘rganilgan materiallar bo‘yicha qisqa xulosalar chiqarilib, talabalar tomonidan materiallarni diqqat bilan tinglashlari, qabul qilishlari, tahlil qilib baholashlariga qaratilgan ma’ruza.Muammoli ma’ruza– real hayotdagi qarama-qarshiliklar modellashtiriladigan ma’ruza. Muammo nazariy va amaliy vaziyatlarni qarama-qarshiligi, ya’ni ayrim hollarda nazariya va amaliyotni bir-biriga to‘g‘ri kelmasligi shaklida talqin qilinadi, uning komponentlari va tashkil etuvchilari yoritiladi. Juftlik (birgalikdagi) ma’ruza–ikki ma’ruzachi ishtirokidagi ma’ruza. Bunda har bir ma’ruzachi aniq rol o‘ynaydi. Masalan, biri ma’ruzachi sifatida ishtirok etsa, ikkinchisi tanqidchi, ekspert yoki muammolarni keltirib chiqaruvchi sifatida qatnashadi. Ma’ruza - maslahat- talaba tomonidan oldindan shakllantirilgan savollar bo‘yicha ma’ruza. Matbuot –anjuman- ma’ruza– ma’ruza mazmuni talabalar savollari asosida yaratiladi, lekin bir necha ma’ruzachilar tomonidan o‘tkaziladi. Reja asosida xatolar kiritilgan ma’ruza– Bunday ma’ruzalarda ma’ruzachi rejali holda ataydan xatolarga yo‘l qo‘yib, talabalarning diqqatini tortadi. Talabalar tomonidan ma’ruza materiallarini diqqat bilan tinglashlari, qabul qilib o‘zlashtirishlari, tahlil qilib baholashlari, axborot mazmunidan erkin va tezkor foydalana olishlariga yo‘naltirilgan ma’ruza. Ma’ruza-dialog– ma’ruza mazmuni bir qator savollar yordamida yetkaziladi va savollarga talabalar tomonidan javob berishlari talab etiladi. Seminar shaklida o‘qitishning o‘zishga xos xususiyatlari. Seminar mashg‘ulotlariningvazifasi – darslarda bayon qilingan nazariy fikrlarni konkretlashtirish, chuqurlashtirishdan, talabalar bilimini tekshirish va mustahkamlashdan, adabiyotni o‘rganish ko‘nikmasini hosil qilish, uni konspekt qilish, suhbatlar, dokladlar, ota-onalar uchun konsultatsiyalarning plan va konspektlarini tuzishdan, kursning konkret temasini og‘zaki bayon qilish qobiliyatiga ega bo‘lishdan iboratdir.Seminar mashg‘ulotlari uchun kursning eng muhim va murakkab masalalari shuningdek, adabiyotlarda yetarli darajada to‘liq yoritilgan va talabalarning o‘zlari mustaqil ravishda o‘rgana olishlari mumkin bo‘lgan masalalar tanlab olinadi.Seminarning har bir mavzusi bo‘yicha talabalarga adabiyotlar ro‘yxatini berish, topshiriqning xarakterini belgilash, uni bajarish plani va hisobot formasini ko‘rsatish kerak. Adabiyotlarni o‘rganayotganda talabalar konspekt yoki ota-onalar uchun konsultatsiyalarning tekstlarini tuzadilar. Seminar mashg‘ulotlarini quyidagicha tashkil etish mumkin: avvalo o‘qituvchi seminarning vazifasi va uni o‘tkazish tartibini belgilaydi. So‘ngra nutq so‘zlash uchun talabalarga so‘z beradi. Shundan keyin ishtirok etuvchilar nutq so‘zlaganlarga savollar beradi, ular javob qaytarishadi. Keyin boshqa talabalar nutq mazmuniga xaratkeristika berib, uni to‘ldiradilar (yutuq va kamchiliklar ko‘rsatiladi). O‘qituvchi seminarni yakunlar ekan, asosiy nutqni baholaydi, uning mazmuni, ifoda formasi ko‘rgazmali qurollar (jadvallar, rasmlar, fotosuratlar va boshqalar) dan foydalanish darajasiga xarakteristika beradi, shuningdek, boshqa talabalarning nutqlari to‘g‘risida ham fikr mulohazasini aytadi. Mashg‘ulot so‘ngida qo‘yilgan vazifa qanday bajarilganligini aytib o‘tish va navbatdagi seminarga tayyorlanish uchun tavsiyalar berish muhim. Ma’ruza mavzusi bo‘yicha qilinadigan suhbat, seminar bo‘lib, bu o‘qituvchi rahbarligida o‘tkaziladigan seminar mashg‘ulot talabalarda mustaqil fikrlash, mustaqil faoliyat ko‘rsatish, darslik bilan mustaqil ishlash, ijodiy fikrlash qobiliyatining rivoj topishiga yordam beradigan darajada bo‘lishi lozim. 6. Seminar mashg‘ulotining turlari va ularning tasniflari. Seminar mashg‘ulotini loyihalash va rejalashtirish yo‘llari.Seminarlarni tashkil etishdan ko‘zlangan maqsad talabalarning mustaqil ishlarini yanada rivojlantirish, ayrim mavzular yuzasi dan keng va chuqur ma’lumot bera oladigan manbalar ustida ishlay olishlari hamda shu asosda kelajak faoliyatlarida zarur adabiyotlardan foydalana olish ko‘nikma va malakalariga ega qilishdan iboratdir. Seminar mashg‘uloti talabalar tomonidan u yoki bu mavzu bo‘yicha ma’ruzalar tayyorlash hamda uni sinf talabalari bilan muhokama qilish yo‘li bilan olib boriladi. Seminarlarga 2-3 hafta tayyorgarlik ko‘riladi. Talabalar adabiyotlarni o‘rganadilar, material yig‘adilar, turli kuzatishlar o‘tkazadilar, o‘z axborotlari yuzasidan tezislar tuzadilar. Seminar mashg‘uloti o‘qituvchi rahbarligida o‘tkaziladi. U talabalar ishini yo‘naltirib turadi, mavzuga oid savollari yuzasidan tashkil etilgan muhokamani yakunlaydi. Zarur qo‘shimcha mulohazalar bildiradi, materialni muayyan tizimga soladi. Ma’ruza qilgan, muhoqamada qatnashgan talabalar faoliyati baholanib boriladi. Xulosa Seminar mashg‘uloti talabalar e’tiborini darsga jalb etish, ularning qiziqishini orttirish, ularni mustaqil ishlashga, fikrlashga o‘rgatish, darsni faollashtirish hamda talabalar aqliy qobiliyatlarini o‘stirishda muhim o‘rin tutadi. Laboratoriya mashg‘ulotlari – bu o‘qituvchi rahbarligida va belgilangan reja asosida yangi bilim bo‘yicha tajriba o‘tkazish jarayonida amalga oshiriladigan aniq seminar vazifalardir. Yangi bilimni egallash bo‘yicha o‘tkaziladigan laboratoriya mashg‘uloti quyidagi metodik priyomlar orqali amalga oshiriladi: - mashg‘ulot mavzuini va amalga oshiriladigan vazifalarni aniqlash; - mashg‘ulot tajriba-bosqichlarini aniqlab olish; - mashg‘ulotning borishini, ishning texnik xavfsizlikka rioya qilingan holda bajarilishini kuzatib borish; - mashg‘ulotni yakunlash, asosiy xulosani bayon etish. Laboratoriyada o‘tkaziladigan mashg‘ulot-tajriba talabalarning hozirgi davrdagi ishlab chiqarishning ilmiy asoslarini, tajribada qo‘llanadigan asboblarga ongli munosabatda bo‘lish ko‘nikmasini, texnik bilimni egallab olishlariga zamin yaratadi. Bu mashg‘ulotda talabalar o‘qituvchining topshirig‘i bo‘yicha asboblardan foydalanib, biror hodisani reja asosida tadqiq etadilar. Seminar mashg‘ulotlarda mavzuning yirik qismlari o‘rganiladi. Bu umumlashtiruvchi tarzda bo‘ladi. Mazkur ish faqat sinfda emas, balki sinfdan tashqarida ham amalga oshiriladi. Laboratoriya mashg‘uloti quyidagi priyomlardan tashkil topadi: - mashg‘ulot maqsadini belgilash; - bajariladigan ishni, unga rahbarlik qilish tartibini belgilab olish; - ish tugagach, uni yakunlash. Laboratoriya mashg‘uloti jarayonida talabalar darslik va o‘quv qo‘llanmalardan foydalanishlari, o‘qituvchi b ilan maslahat lashishlari mumkin. Bu metod talabalarning bilim, bili shva ko‘nikmalarini tekshirish, ya’ni ta’limiy jarayon tarkibi va printsiplari bilan bog‘liq holda qo‘llanadi. Shu asosda bilimni tekshirish va baholashning turlari belgilanadi. Masalan: - kundalik o‘quv mashg‘uloti davomida bilimni tekshirish va baholash; - har bir mashg‘ulotda bilimni tekshirish va baholash; - yil oxirida talabaning yil davomida egallagan bilimini tekshirish va baholash. Har bir o‘qitish shakllaridan foydalanish o‘qituvchidan yuksak pedagogik bilim va mahoratni talab etadi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Ўзбекистон Республикасининг 2020 йил 23 сентябрдаги “Таълим тўғрисида”ги ЎРҚ-637-сон Қонуни. https://lex.uz 2. Ўзбекистон Республикасининг 2020 йил 29 октябрдаги “Илм-фанни 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида”ги ПФ-6097-сон фармони. https://lex.uz 3. Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги Фармони. // Ҳаракатлар стратегияси асосида жадал тараққиёт ва янгиланиш сари. – Т.: Ғафур Ғулом номидаги нашриёт- матбаа ижодий уйи, 2017. – 92 б. 4. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги «Умумий ўрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълимининг давлат таълим стандартларини тасдиқлаш тўғрисида»ги 187-сонли қарори // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2017. 14-сон, 230-модда. 5. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги “Халқ таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш Концепцияси” тўғрисидаги ПФ-5712-сонли Фармони. https://lex.uz 6. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 14 августдаги “Ёшларни маънавий-ахлоқий ва жисмоний баркамол этиб тарбиялаш, уларга таълим-тарбия бериш тизимини сифат жиҳатидан янги босқичга кўтариш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-3907-сон Қарори. https://lex.uz 7. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2012 йил 19 июндаги Internet saytlari 26. www. tdpu. uz 27. www. pedagog. uz 28. www. Ziyonet. uz 29. www. edu. uz 30. tdpu-INTERNET. Ped 31. www. nutq. intal. Uz

O’quv mashg’ulotlarini loyihalash (fanning ishchi o’quv rejasini ishlab chiqish, dars rejasini tuzish, o’tiladigan mavzu bo’yicha darsning texnologik xaritasini tuzish) mustaqil ish 

Sotib olish