Dokument ma'lumotlari

Narxi 24000UZS
Hajmi 130.5KB
Xaridlar 1
Yuklab olingan sana 13 May 2025
Kengaytma doc
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Pedagogika

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

162 Sotish

O'quvchi yoshlarni umummilliy qadriyatlar asosida tarbiyalash texnologiyasi

Sotib olish
O'quvchi yoshlarni umummilliy qadriyatlar asosida tarbiyalash texnologiyasi MUNDARIJA KIRISH……………………………………………………………………….3 I-BOB. TUSHUNCHA BERISH VA MAQSAD KO’RSATISH …………….4 1.1. O’QUVCHILARNING QIZIQISHI VA QOBILIYATLARI,ULARNING MA’NAVIY VA JISMONIY YETUKLIKLARINI O’ZIDA MUJASSAM ETISH ………………………………..……………….……………….………..4 1.2. UMUMMILLIY QADRIYATLAR TUSHUNIB YETISH VA UNING MOHIYATINI O’RGANISH ……………………………………….. ………..8 II-BOB . UMUMMILLIY QADRIYATLAR ASOSIDA TARBIYALASHNING MAZMUNI ……………………………………………………………………13 2.1 MILLIY QADRIYATLAR (MADANIY-TARIXIY MEROS,MANA’VIY TARBIYALASH,VATANPARVARLIK HISSI,QON- QARDOSHLIK,O’TMISH VA MA’NAVIY MEROS,ONA YURT TUYG’USI) …………………………………………………………………13 2.2 MA’NAVIY YAQINLIK,MULOHAZA VA TAFAKKURNI O’RGATISH ………………………………………………………………… 16 II I BOB. AMALIY AHAMIYATI…………………………………………...21 3.1. MILLIY QADRIYATLAR ASOSIDA TARBIYALASH UCHUN DARSLAR VA MASHG’ULOTLAR………………………………………21 3.2. O’ZBEKISTON MILLIY QADRIYATLARINING RIVOJLANISHI VA SAQLANISHI ……………………………….………………………………27 XULOSA……………………………………………………………………….33 1 FAOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI………………………35 2 KIRISH So'nggi yillarda texnologiya va ta'limning kesishishi yosh talabalarni o'rganish va akademik mazmun bilan shug'ullanish usullarini inqilob qildi. Ushbu raqamli asr o'qituvchilarga nafaqat ta'lim natijalarini yaxshilash, balki yosh o'quvchilarning qalbi va ongiga muhim qadriyatlar va tamoyillarni singdirish uchun texnologiyadan foydalanish uchun noyob imkoniyatni taqdim etdi. Xususan, milliy qadriyatlarning ta’lim texnologiyasiga integratsiyalashuvi o‘quvchilarda madaniy o‘zlikni anglash, vatanparvarlik, ijtimoiy mas’uliyat hissini tarbiyalashning kuchli vositasi sifatida maydonga chiqdi. Milliy qadriyatlar millatning o‘ziga xosligining asosi bo‘lib xizmat qiladi, fuqarolarning e’tiqodi, qarashlari va xulq-atvorini shakllantiradi. Yosh o‘quvchilarni ana shu qadriyatlarga o‘rgatish o‘z yurtining merosi va an’analariga daxldorlik tuyg‘usini tarbiyalash, chuqur hurmatni shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Texnologiyaning kuchidan foydalangan holda, o'qituvchilar nafaqat o'quvchilarning xilma-xil ta'lim uslublariga mos keladigan, balki uyg'un va inklyuziv jamiyatni shakllantirishda milliy qadriyatlarning ahamiyatini samarali tarzda aks ettiradigan qiziqarli va chuqur ta'lim tajribasini taqdim etishlari mumkin. Ushbu muqaddima yosh talabalarni milliy qadriyatlarga o'rgatishda texnologiyaning o'zgaruvchan rolini o'rganish uchun zamin yaratadi, mazmunli va ta'sirli o'rganish tajribasini osonlashtirish uchun raqamli vositalar va onlayn platformalarning imkoniyatlarini ta'kidlaydi. Milliy qadriyatlarni ta’lim texnologiyasiga integratsiyalash bo‘yicha asosiy strategiyalar, ilg‘or tajribalar va muammolarni ko‘rib chiqish orqali ushbu maqola o‘qituvchilarning yosh o‘quvchilarni o‘z millatini belgilaydigan qadriyatlarni qabul qilish va qo‘llab- 3 quvvatlashga ilhomlantirishi mumkin bo‘lgan innovatsion usullarni yAsSritishga qaratilgan. 4 I BOB TUSHUNCHA BERISH VA MAQSAD KO’RSATISH 1.1. O’QUVCHILARNING QIZIQISHI VA QOBILIYATLARI,ULARNING MA’NAVIY VA JISMONIY YETUKLIKLARINI O’ZIDA MUJASSAM ETISH Pedagoglar ta’lim sohasida doimiy rivojlanib borayotgan texnologiya landshaftini kezar ekan, o‘quvchilarning qiziqishlari, qobiliyatlari va har tomonlama rivojlanishiga moslashtirish uchun o‘quv tajribalarini moslashtirish muhimligi tobora ortib bormoqda. Har bir talabaning o'ziga xos kuchli tomonlari, afzalliklari va o'rganish uslublari borligini tushungan holda, nafaqat ularning akademik ehtiyojlarini qondiradigan, balki ma'naviy va jismoniy rivojlanishini ta'minlaydigan shaxsiylashtirilgan va qiziqarli o'quv imkoniyatlarini yaratish uchun ta'lim texnologiyasidan foydalanish juda muhimdir. Talabalarning qiziqishlari va qobiliyatlarini ta'lim texnologiyasiga kiritish orqali o'qituvchilar o'quvchilar bilan shaxsiy darajada rezonanslashadigan dinamik va interaktiv ta'lim tajribasini loyihalashlari mumkin. O yinlashtirilgan o quvʻ ʻ platformalari, multimedia resurslari yoki virtual simulyatsiyalar orqali texnologiya o qituvchilarga o quvchilarning xilma-xil qiziqishlari va ʻ ʻ imtiyozlarini qondirish uchun mazmun va ko rsatmalarni moslashtirish imkonini ʻ beradi, bu esa o quv jarayoniga chuqurroq jalb qilish va motivatsiya hissini ʻ uyg otadi. ʻ Bundan tashqari, ma'naviy va jismoniy yutuqlarning ta'lim texnologiyasiga integratsiyalashuvi o'quvchilarning rivojlanishiga yanada yaxlit yondashuvga yordam beradi. Raqamli o'quv platformalariga ongni rivojlantirish amaliyotlari, sog'lomlashtirish dasturlari va reflektiv mashqlarni kiritish orqali o'qituvchilar o'quvchilarga hissiy intellekt, chidamlilik va ma'naviy farovonlikni 5 rivojlantirishda yordam berishi mumkin. Barkamol rivojlanishga bo'lgan bunday e'tibor nafaqat talabalarning akademik samaradorligini oshiradi, balki ularni qiyinchiliklarni engish, sog'lom munosabatlarni o'rnatish va baxtli hayot kechirish uchun muhim hayotiy ko'nikmalar bilan jihozlaydi. Har tomonlama ta’lim-tarbiya berishda o‘quvchilarning qiziqish va qobiliyatlarini uyg‘unlashtirish, ularning ma’naviy va jismoniy barkamolligiga e’tibor qaratish muhim ahamiyatga ega. Ushbu elementlarni ta'lim tajribasiga kiritishning ba'zi samarali usullari: 1. Shaxsiylashtirilgan ta'lim yo'llari: o'quvchilarning qiziqishlari va qobiliyatlariga mos keladigan ta'lim tajribasini moslashtirish ularning faolligi va motivatsiyasiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin. Moslashuvchan ta'lim platformalari kabi texnologiyalardan foydalanib, o'qituvchilar individual kuchli tomonlari va afzalliklariga mos keladigan shaxsiylashtirilgan o'quv yo'llarini yaratishi mumkin. Bu nafaqat talabalarga akademik jihatdan ustun bo'lishlariga yordam beradi, balki ularning o'quv safari davomida egalik tuyg'usini uyg'otadi. 2. Loyihaga asoslangan ta’lim: Loyihaga asoslangan ta’limni joriy etish o‘quvchilarga o‘z qiziqishlariga mos keladigan mavzularni o‘rganish, tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish imkonini beradi. Haqiqiy dunyo ilovalari va amaliy loyihalarni o'z ichiga olgan holda, talabalar o'z bilimlarini amaliy usullarda qo'llashlari mumkin, bu esa chuqurroq tushunish va ishtirok etishga yordam beradi. 3. Ehtiyotkorlik va salomatlik amaliyotlari: O‘quv dasturiga ongni rivojlantirish mashqlari, stressdan xalos bo‘lish texnikasi va sog‘lomlashtirish dasturlarini kiritish o‘quvchilarning ma’naviy va ruhiy salomatligini qo‘llab-quvvatlashi mumkin. Mulohaza yuritish, meditatsiya va dam olish uchun imkoniyatlar 6 yaratish talabalarga chidamlilikni oshirish, diqqatni jamlash va his-tuyg'ularni samarali boshqarishga yordam beradi. 4. Jismoniy tarbiya va harakat: Jismoniy tarbiya darslari, harakat tanaffuslari va ochiq havoda mashg'ulotlarni maktab kuni bilan birlashtirish o'quvchilarning jismoniy salomatligi va farovonligiga yordam beradi. Muntazam jismoniy mashqlar, sport bilan shug'ullanish va sog'lom turmush tarzini tanlashni rag'batlantirish o'quvchilarning faol bo'lishiga, stressni kamaytirishga va umumiy jismoniy tayyorgarlik darajasini oshirishga yordam beradi. 5. Jamoatchilik va xizmatni o'rganish: Talabalarni jamoat xizmati loyihalariga, ko'ngillilik imkoniyatlariga va ijtimoiy tashabbuslarga jalb qilish hamdardlik, hamdardlik va ijtimoiy mas'uliyat hissini rivojlantirishi mumkin. Talabalarni o'z jamoalariga qaytishga undash va ular g'amxo'rlik qilayotgan sabablarni qo'llab- quvvatlash ularning ma'naviy o'sishi va maqsad tuyg'usini rivojlantirishi mumkin. O‘quvchilarning qiziqishlari va qobiliyatlarini birlashtirish, shuningdek, ularning ma’naviy va jismoniy rivojlanishiga e’tibor qaratish orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarning har tomonlama rivojlanishini qo‘llab-quvvatlovchi yanada inklyuziv va yaxlit ta’lim muhitini yaratishi mumkin. Shaxsiy kuchli va farovonlikni qadrlaydigan shaxsiylashtirilgan, talaba markazli yondashuvni qo'llash o'quvchilarga o'zlarining to'liq potentsialini ro'yobga chiqarish va to'liq hayot kechirishlariga yordam beradi. O‘quvchilarning qiziqish va qobiliyatlarini o‘zida mujassamlashtirgan holda, ularning ma’naviy va jismoniy barkamolligiga e’tibor qaratish har tomonlama va samarali ta’lim tajribasini yaratishda muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu elementlarni o'qitish yondashuvingizga kiritishning ba'zi amaliy usullari: 1. Qiziqishlarga asoslangan ta'lim: 7 - Talabalar bilan so‘rov o‘tkazish: Talabalaringizning qiziqishlari, sevimli mashg‘ulotlari va ehtiroslarini tushunish uchun so‘rovnomalar o‘tkazing yoki ular bilan suhbatlashing. - Tanlovlarni taklif qilish: Talabalarga ularning qiziqishlariga mos keladigan loyihalar, topshiriqlar yoki o‘rganish uchun mavzular variantlarini taqdim eting. - Haqiqiy dunyo misollarini integratsiyalash: Dars mazmunini o‘quvchilarning qiziqishlariga mos keladigan real misollar bilan bog‘lang. 2. Qobiliyatga asoslangan farqlash: - Formativ baholashdan foydalaning: O'qitishingizni ularning maxsus ehtiyojlariga moslashtirish uchun talabalarning ko'nikma va bilim darajasini muntazam ravishda baholang. - Moslashuvchan guruhlashdan foydalaning: Talabalarni tegishli darajadagi qiyinchilik va yordam berish qobiliyatiga qarab guruhlang. - Turli o'quv materiallarini taqdim eting: Turli xil o'quv uslublarini moslashtirish uchun ko'rgazmali qo'llanmalar, audio yozuvlar va interfaol vositalar kabi resurslar aralashmasini taklif qiling. 3. Ma’naviy rivojlanish: - Mulohaza yuritishni rag'batlantirish: Talabalarni o'z qadriyatlari, e'tiqodlari va tajribalari haqida fikr yuritishga undaydigan tadbirlarni birlashtiring. - Ehtiyotkorlik amaliyotlarini integratsiyalash: Ma’naviy farovonlikni oshirish uchun ongni rivojlantirish mashqlari, meditatsiya yoki minnatdorchilik faoliyatini o‘z ichiga oladi. - Muloqotni rag'batlantirish: Talabalar uchun mazmunli axloq, axloq va ijtimoiy masalalar bo'yicha ochiq muhokamalar uchun imkoniyatlar yarating. 4. Jismoniy farovonlik: 8 - Jismoniy faollikni qo'shing: Harakat tanaffuslari, ochiq havoda o'qish yoki jismoniy tarbiya darslarini kunlik jadvalga kiriting. - Sog'lom odatlarni targ'ib qilish: Talabalarga ovqatlanish, jismoniy mashqlar va umumiy farovonlikning ahamiyati haqida ma'lumot bering. - Xavfsiz joylarni ta'minlash: Talabalarning jismoniy sog'lig'ini qo'llab- quvvatlaydigan xavfsiz va qulay muhitlardan foydalanish imkoniyatini ta'minlash. 5. Yaxlit yondashuv: - Aloqa o'rnatish: Talabalarga o'zlari haqida yaxlit tushunchani shakllantirish uchun ularning qiziqishlari, qobiliyatlari, ma'naviy farovonligi va jismoniy salomatligi o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rishga yordam bering. - Hamkasblar bilan hamkorlik qiling: Talabalarning har tomonlama rivojlanishini qo‘llab-quvvatlashga muvofiqlashtirilgan yondashuvni yaratish uchun boshqa o‘qituvchilar, maslahatchilar va sog‘liqni saqlash mutaxassislari bilan hamkorlik qiling. - Fikr-mulohazalarni izlash: Talabalarning qiziqishlari va ehtiyojlari qanchalik qondirilayotganini baholash uchun muntazam ravishda fikr-mulohazalarni yig'ib turing va kerak bo'lganda tuzatishlar kiriting. Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, o‘quvchilarning qiziqish va qobiliyatlari hamda ularning ma’naviy va jismoniy yutuqlarini ta’lim texnologiyasiga singdirish har tomonlama barkamol va salohiyatli o‘quvchilarni tarbiyalashda transformativ yondashuvni ifodalaydi. Shaxsiylashtirilgan, qiziqarli va yaxlit ta'lim tajribasini taqdim etish uchun texnologiya potentsialidan foydalangan holda, o'qituvchilar o'quvchilarni o'zlarining ehtiroslarini kashf qilishlari, potentsiallarini ochib b erishlari va akademik va shaxsiy sohalarda muvaffaqiyat qozonishlari mumkin. 9 1.2. Umummilliy qadriyatlarni tushunib yetish va uning mohiyatini o’rganish Umummilliy qadriyatlar tushunib yetish va ularning mohiyatini o'rganish, insoniyatning o'zining jamiyatda o'z o'rnini tushunish va qadriyatlar, qadr-qimmatlarni qanday qabul qilishiga oid o'zini tushunishni anglatadi. Bu jarayon insoniyatning o'zini o'zining asosiy qadriyatlar va ularning ahamiyatini tushunishidan iboratdir. Birinchi navbatda, inson tushunchalar va qabul qilish shakllari oilaviy, madaniy, diniy, siyosiy, va boshqa ko'plab ma'naviy, ijtimoiy va fikriy ko'rsatkichlarga ega bo'lishi mumkin. Insoniyatning o'zining milliyatiga oid qadriyatlarini tushunish uning o'z o'rnini jamoatda tushunish va o'zlashtirishda muhim ahamiyatga ega. Qadriyatlar va ularning mohiyati tushunib yetish, insonni jamiyatda ishtirok etish va o'zining o'rnini tushunishga yordam beradi. Bu, insonni qadriyatlar va qadr-qimmatlarni qabul qilishda aks etishni, o'zlashtirishni va ularni o'z hayotida ommalashga olib keladi. Bu jarayon o'z navbatida, insoniyatga o'z milliy, madaniy, diniy, ijtimoiy va boshqa manbalardan qanday nazar bilan qarashini belgilab beradi. Insoniyatning umumiy qadriyatlarini tushunib yetish va ularning mohiyatini o'rganish, insonni o'z maqsadlarini, xohishlarini va hayotda yo'nalishini aniqlashga olib keladi. Bu esa uning jamiyatda o'z o'rnini tushunish va o'z rivojlanishida yordam beradi.Umummilliy qadriyatlar, bir xil jamiyat yoki jamoa tomonidan qabul qilingan, o‘zining mohiyatini, qadr-qimmatlarini, va o‘z o‘rnini aks ettiruvchi muhim amallardir. Ular, insonning o‘ziga o‘zgagina bo‘lgan qoniqishlari, tushunchalari, va qabul qilish shakllarini ifodalaydi. 10 Umummilliy qadriyatlar o‘rganish, insoniyatning milliy, madaniy, diniy, ijtimoiy, va boshqa muhim tajribalariga oid bo‘lgan qadr-qimmatlarni tushunishni o‘z ichiga oladi. Bu jarayon o‘z navbatida, insonning o‘zini va o‘z jamiyatida qo‘llab-quvvatlaydigan mazmunlarni aniqlashga imkoniyat beradi. Qadriyatlar, bir jamiyatda o‘z o‘rnini tushunishga yordam beradi va insonning o‘zining qadr-qimmatlariga e'tibor beradi. Bu, insonning jamiyat bilan o‘zaro munosabatlarini tushunish, o‘zini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Umummilliy qadriyatlar, insonning qabul qilish, qoniqish, va tushunchalari orqali shakllangan, shuningdek, jamiyatda o‘zini ifodalashda katta ro‘l o‘ynaydi. Umummilliy qadriyatlar va ularning mohiyati o‘rganish, insoniyatning o‘z maqsadlarini, qadr-qimmatlarini, va hayotda yo‘nalishini aniqlashga yordam beradi. Bu jarayon, insonning shaxsiy va jamiyati o‘rtasidagi munosabatlarini tushunishga yordam beradi va uning o‘zini rivojlantirishiga yordam beradi. Umumiy qadriyatlar, bir jamiyat yoki kultur tomonidan qabul qilingan asosiy qadr-qimmatlar va tushunchalar to'plami hisoblanadi. Bu qadriyatlar jamiyatning o'zining o'zida ommalashgan, paydo bo'lgan, o'rnatilgan mazmunlarni ifodalaydi. Umumiy qadriyatlar ko'pgina ommalashtirish, ijtimoiy qabul qilinish, va jamiyat tuzilishi, madaniyati, va faoliyati asosida shakllanadi. Umumiy qadriyatlar tushunib yetish, insonning o'zining jamiyatdagi o'rnini, o'ziga o'xshash bo'lgan qadr-qimmatlarini, qarashlari va xayollari tushunishga imkon beradi. Bu jarayon insoniyatning o'zining qadriyatlarini va qadr- qimmatlarini qanday o'zlashtirishiga oid bo'lgan aniq tasavvurlarga olib keladi. Qadriyatlar tushunib yetish va ularning mohiyatini o'rganish, insoniyatga o'zining jamiyatdagi o'rnini tushunishga yordam beradi. Bu jarayon, insonning o'zining qadr-qimmatlariga, qabul qilish shakllariga, va jamiyatdagi o'zining 11 o'rniga ega bo'lishini tushunishga imkon beradi. Bu esa insonning o'z maqsadlarini, xohishlarini, va hayotda yo'nalishini aniqlashga yordam beradi. Umumiy qadriyatlar, bir jamiyat yoki kultur tomonidan qabul qilingan asosiy qadr-qimmatlar va tushunchalar to'plami hisoblanadi. Bu qadriyatlar jamiyatning o'zining o'zida ommalashgan, paydo bo'lgan, o'rnatilgan mazmunlarni ifodalaydi. Umumiy qadriyatlar ko'pgina ommalashtirish, ijtimoiy qabul qilinish, va jamiyat tuzilishi, madaniyati, va faoliyati asosida shakllanadi. Qadriyatlar tushunib yetish, insoniyatning o'zini, jamiyatda o'zining o'rnini va o'ziga xos bo'lgan qadr-qimmatlarini tushunishga imkon beradi. Bu jarayon insonning o'z hayotida qanday qarashlarga, xohishlarga, va maqsadlarga ega bo'lishini tushunishga imkoniyat yaratadi. Umumiy qadriyatlar va ularning mohiyatini o'rganish, insonning o'zining jamiyatdagi o'rnini tushunishga yordam beradi. Bu jarayon, insonning o'zining qadr-qimmatlariga, qabul qilish shakllariga, va jamiyatdagi o'zining o'rniga ega bo'lishini tushunishga imkon beradi. Bu esa insonning o'z maqsadlarini, xohishlarini, va hayotda yo'nalishini aniqlashga yordam beradi. Umumiy qadriyatlar, insoniyatning jamiyatda o'z o'rnini, qadr- qimmatlarini va o'zining o'ziga xos tushunchalarini ifodalaydi. Ular, insonning o'zini va dunyoni tushunishda katta ahamiyatga ega, chunki ular insonning o'z hayotida qarashlari, xohishlari, va maqsadlarini belgilashga olib keladi. Bu esa insonning jamiyat bilan o'zaro munosabatlarini, o'zini qanday ko'rishini, qabul qilish shakllarini, va jamiyatga o'z tajribalarini qo'shishini ta'minlaydi. Umumiy qadriyatlar tushunib yetish va ularning mohiyatini o'rganish, insoniyatga o'z hayotida qadr-qimmatlarni o'rganishga, qabul qilishga, va o'zining o'ziga xos bo'lgan qoniqishlarini tushunishga yordam beradi. Bu jarayon 12 insonning o'zining o'rnini jamiyatda tushunishiga, o'zini rivojlantirishga va jamiyat bilan o'zaro munosabatlarni rivojlantirishga o'z imkoniyatlarini beradi. Shuningdek, umumiy qadriyatlar va ularning mohiyatini o'rganish, insonning dunyoni nazorat qilish, jamiyat bilan ishtirok etish, va o'zini o'z hayotida rivojlantirishga qaratilgan qadriyatlarini tushunishga yordam beradi. Bu esa insonning o'zini qanday tarzda ko'rishiga, qaror qabul qilishiga, va o'zining o'ziga mos bo'lgan yo'nalishda rivojlantirishga o'z imkoniyatlarini oshiradi. Umumiy qadriyatlar tushunib yetish va ularning mohiyatini o'rganishning ahamiyati va dolzarbligi yuqorida ko'rsatilgan. Ular insoniyatga o'z hayotida qadr-qimmatlarni, qabul qilish shakllarini, va dunyoqarashlarini aniqlashda yordam beradi. Bu esa insonning o'zining o'rnini jamiyatda tushunishiga, o'zini rivojlantirishga, va jamiyat bilan o'zaro munosabatlarni rivojlantirishga o'z imkoniyatlarini beradi. Bu jarayon insoniyatning jamiyat bilan o'zaro munosabatlarni rivojlantirishda katta ro'lyoqadi. Insonlar o'z o'rnlarini tushunish, qabul qilish shakllarini o'rganish va jamiyat bilan o'zaro hamkorlikda ishlash orqali samarali hayotni qurishadi. Bu esa insonning jamiyatda muvaffaqiyatli bo'lishi, o'zini rivojlantirishi, va o'z maqsadlariga yetishishida katta o'rin tutadi. Bundan tashqari, umumiy qadriyatlar va ularning mohiyatini o'rganish, insonning dunyoni nazorat qilish va o'z hayotida rivojlantirishga qaratilgan qadriyatlarini tushunishga yordam beradi. Bu esa insonning o'zini qanday tarzda ko'rishiga, qaror qabul qilishiga, va o'zining o'ziga mos bo'lgan yo'nalishda rivojlantirishga o'z imkoniyatlarini oshiradi. Jamiyatlar o'z aholilariga umumiy qadriyatlar va ularning mohiyatini o'rgatish bilan o'z faoliyatlarini rivojlantirish, to'g'ri qarorlar qabul qilish, va jamiyatdagi 13 ishtirokchilarga rag'batlantirishda yordam beradi. Bu esa barqaror va barqaror jamiyatlar yaratishda muhim ahamiyatga ega. Umumiy qadriyatlar, insoniyatning jamiyatda o'z o'rnini, qadr- qimmatlarini va o'zining o'ziga xos tushunchalarini ifodalaydi. Ular, insonning o'zini va dunyoni tushunishda katta ahamiyatga ega, chunki ular insonning o'z hayotida qarashlari, xohishlari, va maqsadlarini belgilashga olib keladi. Bu esa insonning jamiyat bilan o'zaro munosabatlarini, o'zini qanday ko'rishini, qabul qilish shakllarini, va jamiyatga o'z tajribalarini qo'shishini ta'minlaydi. Umumiy qadriyatlar tushunib yetish va ularning mohiyatini o'rganish, insoniyatga o'z hayotida qadr-qimmatlarni o'rganishga, qabul qilishga, va o'zining o'ziga xos bo'lgan qoniqishlarini tushunishga yordam beradi. Bu jarayon insonning o'zining o'rnini jamiyatda tushunishiga, o'zini rivojlantirishga va jamiyat bilan o'zaro munosabatlarni rivojlantirishga o'z imkoniyatlarini beradi. Shuningdek, umumiy qadriyatlar va ularning mohiyatini o'rganish, insonning dunyoni nazorat qilish, jamiyat bilan ishtirok etish, va o'zini o'z hayotida rivojlantirishga qaratilgan qadriyatlarini tushunishga yordam beradi. Bu esa insonning o'zini qanday tarzda ko'rishiga, qaror qabul qilishiga, va o'zining o'ziga mos bo'lgan yo'nalishda rivojlantirishga o'z imkoniyatlarini oshiradi.Umumiy qadriyatlar, bir jamiyat yoki kultur tomonidan qabul qilingan asosiy qadr-qimmatlar va tushunchalar to'plami hisoblanadi. Ular, jamiyatning o'zining o'zida ommalashgan, paydo bo'lgan, o'rnatilgan mazmunlarni ifodalaydi. Umumiy qadriyatlar, insoniyatning jamiyatda o'z o'rnini, qadr- qimmatlarini va o'zining o'ziga xos tushunchalarini ifodalaydi. Bu qadriyatlar insonning o'zini va dunyoni tushunishda katta ahamiyatga ega, chunki ular insonning o'z hayotida qarashlari, xohishlari, va maqsadlarini belgilashga olib keladi. 14 Umumiy qadriyatlar tushunib yetish va ularning mohiyatini o'rganish, insoniyatga o'z hayotida qadr-qimmatlarni o'rganishga, qabul qilishga, va o'zining o'ziga xos bo'lgan qoniqishlarini tushunishga yordam beradi. Bu jarayon insonning o'zining o'rnini jamiyatda tushunishiga, o'zini rivojlantirishga va jamiyat bilan o'zaro munosabatlarni rivojlantirishga o'z imkoniyatlarini beradi. Umumiy qadriyatlar va ularning mohiyatini o'rganish, insonning dunyoni nazorat qilish, jamiyat bilan ishtirok etish, va o'zini o'z hayotida rivojlantirishga qaratilgan qadriyatlarini tushunishga yordam beradi. Bu esa insonning o'zini qanday tarzda ko'rishiga, qaror qabul qilishiga, va o'zining o'ziga mos bo'lgan yo'nalishda rivojlantirishga o'z imkoniyatlarini oshiradi. 15 II BOB. UMUMMILLIY QADRIYATLAR ASOSIDA TARBIYALASHNING MAZMUNI 2.1. Milliy qadriyatlar(Madaniy-tarixiy meros, ma’naviy tarbiyalash, vatanparvarlik hissi, qarindoshlik, o’tmish va ma’naviy meros, ona yurt tuyg’usi. Umummiliy qadriyatlar asosida tarbiyalashning mazmuni , o'quvchilarga ularning o'z mamlakatlarining milliy ma'naviyati, tarixiy- madaniy boyliklari, milliy adabiyot va san'ati, ijtimoiy qadriyatlar va qadriyatli insonlar haqida ma'lumotlar berishni o'z ichiga oladi. Bu tarbiya jarayonida quyidagi mazmuni asosiy ta'minotlarga ega bo'lishi kerak: 1. **Tarixiy va madaniy ma'lumotlar**: O'quvchilarga o'z mamlakatlarining tarixiy va madaniy boyliklarini, tarixiy shaxslarni, yozuvchi va shoir va ijtimoiy qadriyatlar haqida ma'lumotlar berilishi kerak. 2 . **Milliy adabiyot va san'at**: Milliy adabiyot va san'atning eng muhim asarlarini o'rganish, ularga tahlil qilish va qadriyatli shoir, yozuvchi, rassomlar va san'atkorlar haqida ma'lumotlar berish lozim. 3. **Ijtimoiy qadriyatlar**: O'quvchilarga milliy ijtimoiy qadriyatlar, madaniy jixatdan faoliyat ko'rsatgan shaxslar, milliy insonlar haqida ma'lumotlar berilishi kerak. 4. **Hurmat va qadriyatlar**: O'quvchilarga milliy qadriyatlar va unga hurmat ko'rsatish, milliy madaniyatning ahamiyati, unga rioya ko'rsatish va muhokama qilishni o'rganish muhimdir. 16 5 . **Milliy bayramlar va marosimlar**: Mamlakatning milliy bayramlari, marosimlari va adabiyotidan, san'atidan misollar ko'rsatilishi lozim. 6. **Milliy manbaiy qadriyatlar**: O'quvchilarga milliy manbaiy qadriyatlar, qadriyatli shaxslar yozgan asarlar, milliy ijodiy meros haqida ma'lumotlar berish muhimdir. 7. **Milliy kimyoviy qadriyatlar**: O'quvchilarga milliy kimyoviy qadriyatlar, milliy ma'noga ega so'zlar, iboralar, maqollar va milliy insonlar haqida ma'lumotlar berish lozim. Bu mazmun o'quvchilarga o'z mamlakatlarining milliy manaviyati, tarixiy- madaniy boyliklari, ijtimoiy va kimyoviy qadriyatlariga oid ma'lumotlar berish orqali ularning milliy identifikatsiyalarini, ma'naviy qadriyatlarini va milliyatga bag'ishlangan hurmatlarini oshiradi. Umummiliy qadriyatlar asosida tarbiyalashning mazmuni, insonlarga umumiy qadriyatlar, etnik qoidalari, muhim huquqiy, ijtimoiy, va ma'naviy qarashlarni o'rgatish va ularga rioya qilishni ta'minlashdir. Bu tarbiya jarayoni insonning jamiyatda o'z o'rnini tushunishi, qadr-qimmatlarni qabul qilishi, ijtimoiy adolat, insaf, hurmat, hamjinslik va bag'rikenglikni o'rganishi va qo'llashini o'z ichiga oladi. Bu tarbiya tizimi insonlarga jamiyatning azizligi, madaniyati, va qadriyatlarini tushunish, unga e'tiqod qilish va unga rioya qilishni o'rgatadi. Bu o'rganish jarayoni o'z navbatida huquqni, adolatni, va insoniyatga hurmat ko'rsatishni o'rganishga asoslanadi. Umumiy qadriyatlar asosida tarbiyalash insoniy faoliyatning asosiy qismi hisoblanadi. Bu, insonlarga jamiyatda mustahkam, irodali, adolatli, va bag'rikeng fuqarolar sifatida o'z o'rnini tushunish va qabul qilishga yordam beradi. Bu esa o'z navbatida insonlarning jamiyatga foydali ahamiyatli a'zolar 17 bo'lishini, jamiyatga qulaylik ko'rsatishini, va jamiyatning barqarorligini ta'minlashini ta'minlaydi. Umummiliy qadriyatlar asosida tarbiyalash, insonlarga jamiyatda muvaffaqiyatli bo'lish uchun zarur bo'lgan umumiy qadriyatlar, qadr-qimmatlar, va tushunchalarni o'rganish va ularni amalga oshirishni o'z ichiga oladi. Bu tarbiya tizimi insonning jamiyatda o'z o'rnini tushunishi, muhim huquqiy, ijtimoiy, va ma'naviy qarashlarni o'rgatishni ta'minlaydi. Tarbiya jarayoni insonlarga jamiyatning azizligi, madaniyati, va qadriyatlarini tushunish, unga e'tiqod qilish va unga rioya qilishni o'rganishga qaratilgan. Bu o'rganish jarayoni insonlarga huquqni, adolatni, va insoniyatga hurmat ko'rsatishni o'rganishga asoslanadi. Umummiliy qadriyatlar asosida tarbiyalash, insonlarga jamiyatda mustahkam, irodali, adolatli, va bag'rikeng fuqarolar sifatida o'z o'rnini tushunish va qabul qilishga yordam beradi. Bu tizim insonlarning jamiyatga foydali ahamiyatli a'zolar bo'lishini, jamiyatga qulaylik ko'rsatishini, va jamiyatning barqarorligini ta'minlashini maqsad qiladi. Barcha bu jarayonlar insonlarda insonchilik, adolat, insaf, hurmat, hamjinslik, va bag'rikenglik kabi erkinlik huquqlariga ega bo'lgan qadr- qimmatlarni o'rganish va ularga rioya qilishni ta'minlaydi. Bu esa jamiyatdagi xayr-axloqiy munosabatlar va insoniyatga qarshi harakatlarga qarshi kurashishga imkon beradi.Umumiy qadriyatlar asosida tarbiyalash, insonlarga jamiyatda muvaffaqiyatli bo'lish uchun zarur bo'lgan omumiy qadriyatlar, qadr- qimmatlar, va tushunchalarni o'rganish va ularni amalga oshirishni o'z ichiga oladi. Bu tarbiya tizimi insonning jamiyatda o'z o'rnini tushunishi, muhim huquqiy, ijtimoiy, va ma'naviy qarashlarni o'rgatishni ta'minlaydi. 18 Insonlar umumiy qadriyatlar asosida tarbiyalanish orqali jamiyat bilan birlashish, ijtimoiy qonunlarga rioya qilish, insoniyatga hurmat ko'rsatish, hamjinslik va barqarorlikni qo'llab-quvvatlash kabi olmosh vazifalarni o'rganishadi. Bu jarayon insonlarda insonchilik, adolat, insaf, hurmat, hamjinslik, va bag'rikenglik kabi erkinlik huquqlariga ega bo'lgan qadr- qimmatlarni o'rganish va ularga rioya qilishni ta'minlaydi. Bu esa jamiyatdagi xayr-axloqiy munosabatlar va insoniyatga qarshi harakatlarga qarshi kurashishga imkon beradi.Umumiy qadriyatlar asosida tarbiyalashning mohiyati, insonlarga jamiyatning qadr-qimmatlarini, huquqiy va ijtimoiy qarashlarni o'rganish va ularni amalga oshirishni ta'minlashdir. Bu tarbiya tizimi insonning jamiyatda o'z o'rnini tushunishi, muhim huquqiy, ijtimoiy, va ma'naviy qarashlarni o'rgatishni ta'minlaydi. Tarbiya jarayonida insonlar jamiyatning azizligi, madaniyati, va qadriyatlarini tushunish, unga e'tiqod qilish va unga rioya qilishni o'rganishadi. Bu o'rganish jarayoni insonlarga huquqni, adolatni, va insoniyatga hurmat ko'rsatishni o'rganishga asoslanadi. Umumiy qadriyatlar asosida tarbiyalash, insonlarga jamiyatda mustahkam, irodali, adolatli, va bag'rikeng fuqarolar sifatida o'z o'rnini tushunish va qabul qilishga yordam beradi. Bu tizim insonlarning jamiyatga foydali ahamiyatli a'zolar bo'lishini, jamiyatga qulaylik ko'rsatishini, va jamiyatning barqarorligini ta'minlashini maqsad qiladi. 19 Umumiy qadriyatlar asosida tarbiyalashning bir nechta usullari mavjud . Bu usullar o'rganishni, tushunishni, va qadriyatlar orqali amalga oshirishni ta'minlashga qaratilgan. Ba'zi mashhur usullar quyidagilardir: 1. **O'rgatish va ko'rsatish**: O'rganish va o'rganishning amalga oshirilishi o'zaro bog'liq bo'lib, o'rganish o'z navbatida o'zlashtirilgan ma'lumotlarni oshirish, darslarni o'tkazish va ko'rsatishni o'z ichiga oladi. 2 . **Namoyish etish**: O'quvchilarga yoki o'rganganlarni amalga oshirish uchun misollar ko'rsatish va ularni namoyish etish bu usulning muhim qismidir. 3. **Munozara va muloqotlar**: O'rgatishning aktiv usullaridan biri ham munozaralar va muloqotlardir. Bu usul o'quvchilarning fikrini ifoda qilish va savollar yoki mantiqiy muammolar yechish orqali fikrini oshirishda yordam beradi. 4. **Amaliy mashg'ulotlar**: Amaliy mashg'ulotlar o'rganishni amalda ko'rish va o'zini sinashni ta'minlaydi. Masalan, masalalar yechish, loyihalar ishlab chiqish, yoki jamiyatda qatnashish kabi amaliy faoliyatlar. 5 . **Izlanish va tadqiqot**: Tadqiqotlar va izlanishlar o'quvchilarga o'rganishning ma'naviy qismini tushunishda yordam beradi. Bu usul ilmiy va ijtimoiy savollarga javob topish va o'z fikrini ifodalashda yordam beradi. Bu usullar asosida tarbiyalashning murakkabligini tushunish va o'rganishning har bir o'quvchining shaxsiy ko'nikmalariga va talablariga qarab moslashtirilishi muhim. Har bir usul o'zining afzalliklariga ega va o'rganishning murakkab mahsulotini ta'minlashda muhim o'rin egallaydi. 2.2. Ma’naviy yaqinlik,mulohaza va tafakkurni o’rgatish Ma'naviy yaqinlik, mulohaza, va tafakkurni o'rgatish insoniy munosabatlarni, o'z-o'ziga va dunyoqarashlarga nazarat qilishni, o'z fikrini ifodalashni va o'zning o'zini rivojlantirishni ta'minlaydi. Bu amaliyotlar 20 insonlarning ma'naviy o'zlashtirishini, g'oyalarini o'rganishni, va o'z hayotida qanday yo'nalishda olib borishini ta'minlaydi. 1. **Ma'naviy yaqinlik** : Bu usul insonlar orasida aloqani kuchaytirish va o'zaro hamkorlikni rivojlantirishga yo'l qo'yadi. O'qituvchilar o'quvchilar bilan ma'naviy munosabatlarni tuzish orqali ularning o'zlarini rivojlantirishga yordam beradi.Ma'naviy yaqinlik, o'quvchilar bilan o'qituvchilar orasidagi o'zaro munosabatlarni kuchaytiradi va ularning o'quv jarayoniga qatnashishini rag'batlantiradi. Bu aloqalar o'quvchilarga ta'lim muhitida qanday qadriyatlar va mohiyatlar qabul qilinishi, o'z fikrlarini ifodalash va mulohaza qilishga qanday muhit yaratilishi haqida ko'proq ishonchni o'rgatadi. Ma'naviy yaqinlik, o'quvchilarni o'z fikrlarini ozodlik bilan bayon etish, savollarga javob qidirish va mulohazalarni qo'llab-quvvatlashda ko'rsatilgan o'zlashtirish ko'nikmalarini oshirish orqali o'z fikrlarini mustahkamlashga yordam beradi. Bu aloqalar o'quvchilarning o'zlarini o'zgartirishlari va shaxsiy rivojlanishlari uchun kritik ahamiyatga ega. Ma'naviy yaqinlik, o'quvchilarga o'zgaruvchan ta'lim muhitini tashkil etishga yordam beradi va ularga o'z fikrlarini erkin va ishonchli tarzda ifodalash, his qilish va qabul qilish ko'nikmasini o'rgatadi. 2. **Mulohaza** : Bu usul, insonlarga dunyoqarashlar va tajribalarni tahlil qilish va ularning fikrini ifodalashga imkoniyat yaratadi. Ma'lumotlarni qabul qilish va o'z fikrini bildirish uchun mahalliy va global masalalar bilan shug'ullanish maqsadida ishlatiladi.Mulohaza, o'quvchilarga savollar bilan fikrini ifodalash, masalalarni tahlil qilish va alternativ hal qilishning muhim qismlarini o'rganishga yordam beradi. Bu jarayonda, o'quvchilar muhokama qilish, muloqotlar olib borish, fikr almashish va masalalarni kritik qilish orqali o'z fikrini ifodalashga yondashadi. 21 Mulohaza o'quvchilarning mustaqil fikrlashlarini rivojlantirishga yordam beradi va ularni analitik fikrlashga kuchaytiradi. Bu, o'quvchilarga savol berish, muhokama qilish, masalalarni ko'rib chiqish va qaror qabul qilishni o'rganish imkoniyatini beradi. Shuningdek, mulohaza o'quvchilarga alternativ hal qilishga o'rgatadi va ularni muammolar bilan samarali tarzda muloqot qilishga o'rgatadi. Mulohaza, o'quvchilarni o'zlarining fikrini ifodalash va mantiqiy muammolar yechishda o'zlashtirishga yo'l qo'yar. Bu o'quvchilarni samarali, ta'lim bilan bog'liq, ijtimoiy, va ma'naviy muloqotlarni rivojlantirishga yordam beradi, shuningdek, ularning analitik fikrlash va mushohada qilish qobiliyatlarini oshiradi. 3. **Tafakkur** : Tafakkur o'rganishning boshqa bir shakli bo'lib, o'quvchilarga o'zlarining o'ylagan narsalarni tahlil qilish, savollarni muhokama qilish, va muammoni hal qilishga yordam beradi. Bu jarayonda o'quvchilar o'zlarining fikrini ifodalash va o'zlarini rivojlantirishga imkon beruvchi muhokama va munozaralar olib boriladi. Bu usullar o'quvchilarning ma'naviy rivojlantirishini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega va ularni jamiyatda muvaffaqiyatli bo'lishga yordam beradi. Bu usullar o'quvchilarning o'z fikrini ifodalash, boshqa insonlar bilan o'zaro munosabatlarni rivojlantirish, va dunyoqarashlarni tahlil qilish qobiliyatini oshirishda yordam beradi . Tafakkur, o'quvchilarga o'ylash va mushohada qilishni o'rgatishning katta ahamiyatga ega bo'lgan usuli. Bu, o'quvchilarga muhokama qilish, savollarga javob qidirish, va muammolarni yechishda o'z fikrini ifodalash va alternativ hal qilishni o'rganishga yo'l qo'yadi. Tafakkur, o'quvchilarga o'ylagan narsalarni tahlil qilish, savollar yoki muammolarni hal qilish uchun o'z fikrlarini ifodalash va o'zlashtirishga yordam 22 beradi. Bu jarayonda, o'quvchilar o'ylagan muddatda fikrini tahlil qilish, muhokama qilish, va muammolarni yechish orqali o'z fikrini o'rganadi va rivojlantiradi. Tafakkur o'quvchilarni analitik fikrlashga kuchaytiradi va ularni muammolar bilan samarali tarzda muloqot qilishga o'rgatadi. Bu, ularning tahlil qilish va mushohada qilish qobiliyatlarini rivojlantiradi va ularni o'zgaruvchan muhitda o'z fikrini ifodalashga tayyorlaydi. Tafakkur o'quvchilarga muammolarni jiddiy e'tibor bilan ko'rib chiqishni, o'zlarining o'ylaganlarni nazorat qilishni va mantiqiy muammolarni hal qilishni o'rganishga imkon beradi. Bular bilan birga, tafakkur o'quvchilarni o'zlarining o'ylaganlarni shakllantirish va ularning tushunchalarini va tahlillarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu esa ularning analitik fikrlash va mushohada qilish qobiliyatlarini oshiradi va ularni o'zgaruvchan ta'lim va mustaqil fikrlashga olib keladi. Ma'naviy yaqinlik, mulohaza va tafakkur o'quvchilarga o'zlarining fikrini ifodalash, analitik fikrlash va o'zgaruvchan ta'lim qobiliyatlarini oshirishga yordam beradi. Bu usullar o'quvchilarning ma'naviy, intellektual va ijtimoiy rivojlanishini ta'minlaydi va ularni o'zgaruvchan muhitda samarali fuqarolar sifatida yetishtirishda muhim rol o'ynaydi. Ma'naviy yaqinlik aloqani kuchaytiradi va o'quvchilarni ta'lim muhitida qadriyatlar va mohiyatlar qabul qilishga rag'batlantiradi. Mulohaza o'quvchilarning o'zlarining fikrini ifodalash va mantiqiy muammolar yechishda ko'rsatilgan tahlil va savollar orqali o'zgaruvchan ta'limning bir qismini tashkil etadi. Tafakkur esa o'quvchilarga o'ylagan narsalarni tahlil qilish, muhokama qilish va alternativ hal qilishga yo'l qo'yadi. Barcha usullar o'quvchilarning mustaqil fikrlashlarini rivojlantirishga yordam beradi va ularni samarali, analitik fikrlash, ijodkorlik va yaratuvchanlikni 23 rag'batlantirishga imkon beradi. Bu esa ularni ma'naviy, intellektual va ijtimoiy rivojlanishlarini ta'minlaydi va ularni jamiyatda muvaffaqiyatli bo'lishga tayyorlaydi. Bu jarayonning ikkinchi qismida biz o'quvchilarga o'zlarining ma'naviy yaqinlik, mulohaza va tafakkurni o'rgatishning ko'proq integrativ va amaliy usullarini ta'kidlaymiz: 1. **Guruhda ishlash va ijtimoiy muhit yaratish**: O'quvchilarga guruhda ishlash, ijtimoiy muhit yaratish va boshqalar bilan birgalikda savol muhokama qilish imkoniyatini berish juda muhimdir. Bu usul o'quvchilarni bir-birlari bilan o'zaro fikr almashish, mulohaza qilish va o'z fikrini ifodalashga o'rgatadi. 2. **Amaliy mashg'ulotlar va ko'rgazmalar**: Ma'naviy yaqinlik, mulohaza va tafakkur tajribalarini o'quvchilarga o'rgatishning eng samarali usullaridan biri ham amaliy mashg'ulotlar va ko'rgazmalardir. Bu ko'rgazmalar o'quvchilarga amaliy fikrlash, qaror qabul qilish va muhokama qilish jarayonlarida ishtirok etish imkoniyatini beradi. 3. **O'quvchi-boshqaruvchilik**: O'quvchilar ustida boshqaruvchilik, takliflar qilish va maslahat berish, ularga mustaqil ishlash va mas'uliyat olish imkoniyatini berish orqali ma'naviy yaqinlik va tafakkur tajribalarini o'rgatishga yordam beradi. Bu usul o'quvchilarning o'zlarining o'zgaruvchan fikrlash va mulohazalarini rivojlantirishga yordam beradi. 4. **Real hayot bilan bog'liq mashg'ulotlar**: O'quvchilarga ma'naviy yaqinlik, mulohaza va tafakkurni o'rgatish uchun real hayot bilan bog'liq mashg'ulotlar tashkil etish muhimdir. Masalan, mamlakatlarining ma'naviy madaniyati, adabiyoti, san'ati va ijtimoiy hayoti bilan bog'liq sayohatlar, ko'rish va tajribalash imkoniyatlarini taqdim etish maqsadga muvofiq bo'ladi. 24 Bu usullar o'quvchilarga o'zlarining ma'naviy, intellektual va ijtimoiy rivojlanishini ta'minlashda katta ahamiyatga ega. Ular o'quvchilarning shaxsiy rivojlanishlarini kuchaytirish, o'z fikrlarini ifodalash va boshqalar bilan munosabatlarni kuchaytirishga yordam beradi. Ma'naviy yaqinlik, mulohaza va tafakkur o'rgatish jarayonlari o'quvchilarning o'zlarini va dunyo ko'zlarini mustahkam qilishda muhim ahamiyatga ega. Bu usullar o'quvchilarni o'z fikrlarini ifodalash, analitik fikrlash va boshqalar bilan munosabatlarni mustahkamlashda ko'rsatadi. Ma'naviy yaqinlik, o'quvchilarning o'zlarini, o'qituvchilari va do'stlari bilan yaqin munosabatlarni rivojlantiradi. Mulohaza va tafakkur o'rgatish esa o'quvchilarni muhokama qilish, savollar berish va alternativ hal qilishda o'rganadi. Barcha bu jarayonlar o'quvchilarning ma'naviy, intellektual va ijtimoiy rivojlanishini ta'minlashga yordam beradi. 25 III BOB. AMALIY AHAMIYATI 3.1. Milliy qadriyatlar asosida tarbiyalash uchun darslar va mashg’ulotlar. Milliy qadriyatlar asosida tarbiyalash uchun darslar va mashg'ulotlar o'quvchilarni milliy manaviy, ma'naviy va ijtimoiy qadriyatlar bilan tanishtirish, ularni qadriyatlarini tushunishga, hurmat qilishga va unga rioya qilishga o'rgatishga yo'l qo'yadi. Quyidagi misollar darslar va mashg'ulotlar uchun foydali bo'lishi mumkin: 1. **Milliy maqomiyatlar haqida dars**: Bu dars o'quvchilarga mamlakatlarining milliy maqomiyatlari, tarixiy shaxslar, bayramlar va marosimlar to'g'risida ma'lumotlar beradi. Ular milliy qadriyatlarini o'rganish orqali o'z mamlakatlarining ertaklarini tushunishadi. 2. **Milliy adabiyot va san'at mashg'ulotlari**: Bu mashg'ulotlar o'quvchilarni mamlakatlarining adabiyoti, musiqasi, rassomlik san'ati va boshqa milliy san'atlar bilan tanishtirishga yo'l qo'yadi. Ular mamlakatlarining milliy qadriyatlarini ifodalaydi va unga hurmat ko'rsatishga imkon beradi. 3. **Milliy mazkuratlarga asoslangan mulohazalar**: O'quvchilarga milliy mazkuratlarga asoslangan mulohazalar yozish va ularga munosabat bildirish orqali o'z fikrini ifodalashga imkon beradi. Bu mashg'ulotlar o'quvchilarning o'z fikrini mustahkamlaydi va milliy qadriyatlarga oid o'zlarining qarashlarini ifodalashga yordam beradi. 4. **Milliy qadriyatlar asosida dramatik ko'rgazmalar**: O'quvchilarga milliy qadriyatlar asosida dramatik ko'rgazmalar tashkil etish, mamlakatlarining tarixiy 26 voqelarini yaratishga imkon beradi. Ular milliy qadriyatlar bilan bog'liq dramatik hodisalarni o'rganish va ijodiy faoliyatda ishtirok etish orqali milliy identifikatsiyalarini oshirishadi. 5. **Milliy qadriyatlar asosida yozish mashg'ulotlari**: O'quvchilarga milliy qadriyatlar asosida maqolalar yozish, hikoyalar yaratish yoki dasturlar tuzish orqali o'zlarining fikrini ifodalash va milliy qadriyatlar bilan bog'liq mavzularni taqdim etishga imkon beradi. Bu darslar va mashg'ulotlar o'quvchilarning milliy qadriyatlar bilan tanishish, ularni hurmat qilish va unga rioya qilishga yo'l qo'ydigan turdagi ta'lim usullarini ta'minlashda yordam beradi. Bu esa o'quvchilarning milliy identifikatsiyalarini oshirish, tarixiy bilimlarini kengaytirish va jamiyatda mustaqil fikrni rivojlantirishga yordam beradi. 6. **Milliy qadriyatlar asosida maqola o'qish va munozaralar**: O'quvchilarga milliy qadriyatlar asosida yozilgan maqolalarni o'qish va keyinchalik munozaralar o'tkazish imkoniyati beriladi. Bu maqolalar mamlakatlarining tarixiy, madaniy va ijtimoiy muammolarini yoritishda yordam beradi va o'quvchilarni o'z fikrini ifodalash va boshqalar bilan munosabat o'rganishga ilhomlantiradi. 7. **Milliy qadriyatlar asosida sarguzashtlar va tadbirlar**: O'quvchilarga milliy qadriyatlar asosida sarguzashtlar tuzish va mamlakatlarining bayram va marosimlariga qatnashish imkoniyati beriladi. Bu sarguzashtlar va tadbirlar o'quvchilarning milliy identifikatsiyalarini kuchaytiradi va ularni milliy qadriyatlar bilan o'zaro bog'lanishga yordam beradi. 8. **Milliy qadriyatlar asosida tahlil va tadqiqot mashg'ulotlari**: O'quvchilarga milliy qadriyatlar asosida tahlil va tadqiqot mashg'ulotlari tashkil etish imkoniyati beriladi. Ular mamlakatlarining tarixiy, ijtimoiy va madaniy 27 muammolarini tahlil qilishga imkon beradi va o'quvchilarni analitik fikrlash va muhokama qilishga rivojlantiradi. 9. **Milliy qadriyatlar asosida teatr va dasturlar**: O'quvchilarga milliy qadriyatlar asosida teatrlar va dasturlar tashkil etish imkoniyati beriladi. Ular milliy qadriyatlar bilan bog'liq qissalar va dramatik ko'rgazmalar orqali o'zlarini ifodalashga va ijodiy faoliyatda ishtirok etishga ilhomlanishadi. 10. **Milliy qadriyatlar asosida tadbirkorlik va loyihalar**: O'quvchilarga milliy qadriyatlar asosida tadbirkorlik va loyihalar tuzish imkoniyati beriladi. Ular mamlakatlarining ijtimoiy va iqtisodiy muammolarini hal qilish, ijodiy yondashish va jamiyatni yanada rivojlantirishga qaratilgan maslahatlarga yondashishga yordam beradi. Milliy qadriyatlar asosida ta'limni dolzarb etish, o'quvchilarning milliy identifikatsiyalarini rivojlantirish, milliy qadriyatlarini tushunish va hurmat qilishga asoslanadi. Bu ta'lim usullari o'quvchilarni milliy manaviy, ijtimoiy va madaniy qadriyatlar bilan yaqinlashishga olib keladi va ularni o'z fikrini ifodalash va boshqalar bilan munosabat o'rganishda mustahkam qiladi. 11. **Majlis sohailar va o'quvchilarning qatnashishi**: Majlis sohailar va ko'ngilochar o'tiladigan darslar o'quvchilarning qatnashishini rag'batlantiradi va ularni o'z fikrlarini ifodalashga ilhomlantiradi. Bu majlislar o'quvchilarning o'zlarini hurmat qilish va milliy qadriyatlariga oid qadriyatlarini oshirishda muhim rol o'ynaydi. 12. **Mashg'ulotlar va amaliyotlar**: Milliy qadriyatlar asosida mashg'ulotlar va amaliyotlar o'quvchilarni mustaqil fikrlash, muhokama qilish va ijodiy faoliyatda ishtirok etishga o'rgatadi. Bu mashg'ulotlar o'quvchilarni o'zlarining fikrini ifodalash va milliy qadriyatlar bilan bog'liq mavzularni tahlil qilishga yordam beradi. 28 13. **Milliy qadriyatlar haqida maqolalar va yozish mashg'ulotlari**: O'quvchilarga milliy qadriyatlar haqida maqolalar yozish va keyinchaliklarida ularni o'qish imkoniyati beriladi. Bu mashg'ulotlar o'quvchilarni analitik fikrlash, yozish va ko'rsatmalarni tahlil qilishga o'rgatadi. 14. **Milliy qadriyatlar asosida mulohazalar va muloqotlar**: O'quvchilarga milliy qadriyatlar asosida mulohazalar tuzish va muloqotlar o'tkazish imkoniyati beriladi. Bu mulohazalar va muloqotlar o'quvchilarning o'zlarining fikrini ifodalash va boshqalar bilan munosabat o'rganishiga yordam beradi. Dolzarb etish ta'limni o'quvchilarning milliy identifikatsiyalarini kuchaytirish va ularni milliy qadriyatlar bilan yaqinlashishga yordam beradi. Bu esa ularni ijodiy va muhokama qilish qobiliyatlari, boshqalar bilan ishtirok etish va milliy qadriyatlariga o'z fikrini ifodalashda rivojlantiradi. Birinchi navbatda, milliy qadriyatlar asosida tarbiyalash uchun keng qamrovli va integrativ ta'lim usullari ishlatilishi kerak. Bu, o'quvchilarga o'z mamlakatlarining tarixi, madaniyati, ijtimoiy hayoti va milliy qadriyatlari bilan tanishish uchun tizimli va tashqi ko'rsatkichlar ishlatishni talab qiladi. 1. **Tarixiy yo'l hazilash**: O'quvchilarga mamlakatlarining tarixini, tarixiy shaxslarni va ajoyib voqelarini o'rganish uchun tarixiy yo'l hazilash usullari qo'llanilishi kerak. Bu darslar va mashg'ulotlar o'quvchilarni o'z mamlakatlari tarixi va milliy qadriyatlari bilan yaqinlashtirib, ularni o'z mamlakatlari va uning qadriyatlari bilan yaqinlashishga olib keladi. 2. **Madaniy meros ta'limi**: Mamlakatlarining madaniy merosini o'rganish, adabiyot, musiqa, san'at, va madaniy jihatdan boshqaruvchi shaxslarning ijodiy faoliyatlarini o'rganishga yo'l qo'yadi. Bu ta'lim usuli o'quvchilarga o'z mamlakatlari identifikatsiyasini oshiradi va ularga milliy qadriyatlarini hurmat qilish va unga rioya qilishga ilhomlantiradi. 29 3. **Ijtimoiy ilmiyot ta'limi**: Mamlakatlarining ijtimoiy va ilmiy tarixi, falsafa, va madaniy qadriyatlarini tahlil qilishga yo'l qo'yadi. Bu ta'lim usuli o'quvchilarni o'z mamlakatlarining ijtimoiy va ilmiy rivojlanish tarixini tushunish va o'zlarining qadriyatlari bilan ta'riflashga olib keladi. 4. **Milliy bayramlar va marosimlar**: Mamlakatlarining milliy bayramlari, marosimlari va ajoyibliklari bilan tanishish mashg'ulotlar orqali o'quvchilarga milliy qadriyatlarini tushunishga imkoniyat beriladi. Bu qanday qilib milliy bayramlar va marosimlarni bayon qilish, ularning mazmuni va ma'nasini tushuntirishga yordam beradi. 5. **O'zbek milliy qadriyatlarining muqaddas manbalarini o'rganish**: O'quvchilarga O'zbekistonning milliy qadriyatlarining muqaddas manbalarini, masalan, "O'zbekistonliklarning ta'ziyana," "Samarqandliklar Xadisiga" qarang va boshqalar, o'rganishga yo'l qo'yish uchun ilhomlantirishadi. Bu manbalar milliy qadriyatlarimizning muhim qismlarini ifodalaydi va ularning rivojlanishi va saqlanishi uchun muhimdir. Milliy qadriyatlar asosida tarbiyalash uchun darslar va mashg'ulotlar ahamiyatli bo'lib, quyidagi sabablarga ega: 1. **Milliy identifikatsiyani rivojlantirish**: Darslar va mashg'ulotlar o'quvchilarga o'z mamlakatlarining tarixi, madaniyati, adabiyoti va san'ati bilan yaqinlashish imkoniyatini beradi. Bu tarzda o'quvchilar o'z mamlakatlarining milliy qadriyatlariga oid ma'lumotlar bilan tanishib, unga hurmat ko'rsatish va uning boshqalarga o'rgatilishi muhimdir. 2. **Milliy qadriyatlar va madaniy merosni saqlash**: Darslar va mashg'ulotlar orqali o'quvchilarga milliy qadriyatlar va madaniy merosni saqlash imkoniyati 30 beriladi. Bu jarayon mamlakatning tarixi, madaniyati, ijtimoiy hayoti va milliy qadriyatlarining o'ziga xosliklarini o'quvchilarga o'rgatadi. 3. **Ijtimoiy qadriyatlar va birlashish**: Darslar va mashg'ulotlar o'quvchilarga ijtimoiy qadriyatlar haqida ma'lumotlar berish orqali milliy birlashish va qo'llab- quvvatlash ruhini rivojlantiradi. Bu o'quvchilarning milliy qadriyatlarini tushunish va unga bag'ishlangan hissiyotlarini oshirishda muhim rol o'ynaydi. 4. **O'z fikrlarini ifodalash va muloqot qobiliyatini rivojlantirish**: Darslar va mashg'ulotlar o'quvchilarga o'z fikrlarini ifodalash va muloqot qobiliyatlarini rivojlantirish imkoniyatini beradi. Bu, ularning o'zlarining fikrini ifodalash, savollarga javob qidirish va boshqalar bilan munosabat o'rganishda osonliklarini oshiradi. 5. **Milliy identifikatsiya va uning hurmatini oshirish**: Darslar va mashg'ulotlar o'quvchilarga milliy identifikatsiyani rivojlantirish va uning hurmatini oshirish imkoniyatini beradi. Bu, o'quvchilarning o'z mamlakatlariga oid qadriyatlarini oshirish va ularga hurmat ko'rsatishda yordam beradi. Shuningdek, darslar va mashg'ulotlar o'quvchilarning milliy his-tuyg'ularini, adolat hissiyatini, muhabbat va birlashishni rivojlantirish uchun ham muhimdir. Bu jarayonlar milliy qadriyatlar asosida tarbiyalashda o'quvchilarning o'zaro munosabatlarini kuchaytiradi va ularni o'z mamlakatlariga, madaniyatiga va ijtimoiy hayotiga bag'ishlangan hissiyotlar bilan tajribaliyor.Boshqa qo'shimcha sabablar: 6. **Demokratik va muxofazalik**: Milliy qadriyatlar asosida tarbiyalash darslar va mashg'ulotlar o'quvchilarga demokratik va muxofazalik g'oyalarini rivojlantirish imkoniyatini beradi. Bu jarayonlarda o'quvchilar o'z fikrlarini ifodalash, boshqalar bilan mufakat qilish va ko'rsatish va adolat, hamkorlik, hurmat va intilish qabilari ustida ishlashni o'rganishadi. 31 7. **Milliy ma'naviyatni saqlash**: Darslar va mashg'ulotlar milliy ma'naviyatni va identifikatsiyani saqlashga yordam beradi. Bu o'quvchilarning o'z mamlakatlariga va milliyatiga oid qadriyatlarini, adabiyotini, san'atini va musiqasini o'rganish orqali ularning milliy ma'naviyatini saqlab qolishini ta'minlaydi. 8. **Tarixiy saboqlar**: Darslar va mashg'ulotlar orqali o'quvchilar tarixiy saboqlarni o'rganish va o'z mamlakatlarining tarixiy boyliklarini tushunishadi. Bu, ularning o'z mamlakatlarining tarixiy bag'ridan kelib chiqib, uning rivojlanishida qanday rolini o'rganishiga imkon beradi. 9. **Mamlakatning o'zining o'ziga xos madaniyati**: Darslar va mashg'ulotlar mamlakatning o'zining o'ziga xos madaniyati, adabiyoti, san'ati va musiqasini o'rganish orqali o'quvchilarni uning qadriyatlariga bag'ishlangan bo'lishiga yordam beradi. 10. **Dunyoqarashi va global muhitda o'z identifikatsiyasini saqlash**: Milliy qadriyatlar asosida tarbiyalash o'quvchilarni dunyoqarashi va global muhitda o'z identifikatsiyasini saqlashda muhim ahamiyatga ega. Bu, ularning global muhitda o'z mamlakatlarini mukofotlash va uning qadriyatlariga hurmat ko'rsatishga o'rgatadi. Bular joriy qilgan qo'shimcha sabablar bilan birga, darslar va mashg'ulotlar o'quvchilarga o'z mamlakatlarining tarixi, madaniyati va milliy qadriyatlariga oid ma'lumotlar o'rgatish orqali ularni o'z ma'naviyatini va identifikatsiyasini oshirishda katta ahamiyatga ega. 3.2. O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi mamlakatning tarixi, madaniyati, adabiyoti, san'ati va ijtimoiy hayoti boyicha 32 o'ziga xos bo'lib, uzun o'tgan tarixi davr boyunca shakllangan va o'zgarib bormoqda. Bu qadriyatlar rivojlanish va saqlanish jarayonida quyidagi asosiy ko'rinishlar mavjud: 1. **Tarixiy Rivojlanish**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi odatda tarixiy tajribalarning o'zida yarim asrlik yoki undan ortiq davom etgan kultural muammolar o'rtasidagi birlashmalari natijasida paydo bo'lgan. Bu, buyuk imperiyalar va davlatlar, madaniy va adabiy olimlar, diniy rahbarlar va boshqalar tomonidan o'ziga xos milliy-kultural rivojlanishni ta'minlash va o'z madaniy merosini yaratish bilan bog'liq bo'lgan. 2. **Adabiyot va San'atning Rivojlanishi**: O'zbek adabiyoti va san'ati mamlakatning milliy qadriyatlarini saqlashda muhim ahamiyatga ega. Shoir, yozuvchilar, san'atkorlar va boshqa madaniyat muharrirleri o'z ijodiy faoliyati orqali milliy qadriyatni ta'kidlab, uning rivojlanishiga ko'rsatish uchun o'zlarining ishtirokini ko'rsatdilar. 3. **Madaniy Va Dinamik Hayotning Saqlanishi**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi, mamlakatning jamiyatining madaniy va dinamik hayotini saqlash va uni o'zaro bog'liqlikni oshirish bilan bog'liq. Bu madaniy va ijtimoiy hayotning taraqqiyotida muhim rol o'ynaydi. 4. **Xalqaro Hamkorlikning Rivojlanishi**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi xalqaro hamkorlik orqali ta'minlanishi mumkin. Mamlakatning milliy adabiyoti, musiqasi, san'ati va madaniyati dunyo bo'ylab tanilishi va qadriyatlar tarqatilishi uchun xalqaro festival va tanlovlar, ishtirok etish va ko'rishlar tashkil etiladi. 5. **Madaniy-Ma'naviy Mirasning Saqlanishi**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi mamlakatning madaniy-ma'naviy mirasining saqlanishi va o'zaro munosabatlarining ta'kidlanishi bilan bog'liq. Bu, 33 milliy qadriyatlar orqali mamlakatning o'zining identifikatsiyasini saqlash va uning ma'naviyatini rivojlantirish imkoniyatini ta'minlash uchun muhimdir. O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi mamlakatning tarixiy, madaniy, adabiy, ijtimoiy va diniy burchlari to'g'risida o'zaro munosabatlarni ta'kidlaydi va mamlakatning milliy o'ziga xosliklarini asosiy ko'rsatishlari bilan bog'liq. Bu jarayonlar mamlakatning mustaqillik va o'zining milliy identifikatsiyasini ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi tushunchasining davomi: 6. **Turizm va Tanishuv Osonligi**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi turizm sohasidagi rivojlanish bilan bog'liqdir. Mamlakatning tarixiy shaharlarida joylashgan qadimiy qurilishlar, arxitektura, madaniy meros va ijtimoiy tadbirlar turistlar va boshqa mamlakatlardagi fuqarolar uchun yoqimli manzaralar bo'lib, uning tanishuvi va tajribalashida o'zaro munosabatlar kuchi ta'sir qiladi. 7. **O'ziga Xos Choyshablik va Liboslar**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi mamlakatning khalqaro moliyaviy faoliyatini ta'minlashda ham muhimdir. Mamlakatning milliy rassomlik mahsulotlari, suzgichlar, choyshablar, liboslar va boshqa mahsulotlar o'zbekiston yurtiga xos va mamlakat tashqi xarajatlarini oshirishda muhim o'rin egallaydi. 8. **Til va Adabiyot Tili Taniqligini Kuchaytirish**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi mamlakat tilining va adabiyotining dunyo miqyosidagi tanishligini va taniqligini oshiradi. O'zbek tilida yozuvchi, shoir, filosof va olimlar tomonidan yaratilgan adabiyot asarlari va milliy she'rlar o'zbekiston milliy qadriyatlarining dunyo miqyosidagi tanishligini ko'rsatadi. 34 9. **Ma'naviy va Ijtimoiy Rivojlanish**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi mamlakatning ma'naviy va ijtimoiy rivojlanishiga ko'rsatkichdir. Mamlakatning milliy adabiyoti, san'ati, madaniyati va ibodat joylari mamlakatning aholisi uchun ma'naviyatga ega va ijtimoiy birlashish va hamkorlikni ta'minlaydi. 10. **Muvofiqlik va Barqarorlik**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi mamlakatning muvofiqlik va barqarorlikka erishishida ham muhim rol o'ynaydi. Mamlakatning milliy qadriyatlariga asoslangan rivojlanish strategiyasi uning mustaqillik va o'zining milliy identifikatsiyasini ta'minlashda yuqori natijalarga yo'l ochadi. Bu ko'rsatkichlar o'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi uchun muhim ahamiyatga ega bo'lib, mamlakatning milliy identifikatsiyasini, tarixiy va madaniy mirasini saqlashda va uning ma'naviy, ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishida katta rolni o'ynaydi . Yosh avloddan talab qilingan jihatlar hayotning har qanday jihatini o'z ichiga olgan, ammo ba'zi umumiy xususiyatlarga ega bo'lishi mumkin. Yosh avlodning kelajagi uchun zarur bo'lgan quyidagi jihatlar misol qilib keltirilishi mumkin: 1. **Ta'lim va O'qishga O'zodlik**: Yosh avlod ta'lim va o'qishga o'zodlik bilan ajratilgan. Ularning o'z fikrlarini ifodalash, o'z maqsadlari va interesi bo'yicha o'qishlarga erishishga va o'zlarini rivojlantirishga erishishlari juda muhimdir. Ta'lim tizimi bu yosh avlodni o'zlarining potentsiallarini ochish, ijtimoiy maqsadlarga erishish va o'z faoliyatlarini tanlash imkoniyatlarini takomillashtirish uchun ahamiyatga ega. 35 2. **Texnologiyalarning O'rganilishi**: Yosh avlod internet, kompyuterlar va smartfonlar kabi texnologiyalar bilan muvaffaqiyatli tarzda ishlash uchun tayyor bo'lishi talab qilinadi. Bu texnologiyalar orqali ularga ma'lumotlar muassasalari bilan o'rgangan bo'lishi, onlayn ma'lumotlar bilan ishlash, muammolarni yechish va kreativlikni rivojlantirishlari uchun muhimdir. 3. **Ijtimoiy Qatnashish**: Yosh avlodni ijtimoiy qatnashishga ham o'rgatish talab qilinadi. Ularning boshqa insonlar bilan munosabatlari, qo'llab-quvvatlash va jamoatda o'z o'rni bilan munosabatlar tuzish talab qilinadi. Bu ularning jamoatda o'z o'rni olishi, qo'llab-quvvatlash va o'zlarini rivojlantirishlari uchun juda muhimdir. 4. **Kritik Fikrlash va Muhokama Qilish**: Yosh avlodga kritik fikrlash va muhokama qilish qobiliyatini o'rganish va rivojlantirish juda muhimdir. Ularning o'z fikrlarini ifodalash, savollarga javob qidirish va dunyoqarashni tahlil qilish orqali o'zlarini mustahkam qilishlari va shaxsiy rivojlanishlari uchun juda muhimdir. 5. **Dunyo Bilan Bog'liqlik va Global Ko'nikmalar**: Yosh avlodga global olaylar va dunyo bo'ylab ko'nikmalar haqida ma'lumot olish va ularga qatnashish talab qilinadi. Ularning dunyoqarashni tushunishlari, global muammolarga yechimlar qidirish va o'zlarining xayollarini dunyo miqyosida amalga oshirishlari uchun muhimdir.Yana qo'shimcha jihatlar: 6. **Ish bilan bog'liqlik**: Yosh avlod uchun ish bilan bog'liqlik juda muhimdir. Ularning tajriba olishlari va professional rivojlanishi o'zgaruvchan darajada oshadi. Bu ularga xizmat ko'rsatish, jamoatga foydali bo'lish, o'z darajalarini oshirish va mustaqil hayot olib borish uchun muhimdir. 7. **Ijtimoiy muammo va qadriyatlar**: Yosh avlod uchun ijtimoiy muammo va qadriyatlar bilan qabul qilish, inson huquqlarini o'zlashtirish va barqaror 36 jamoat qurishni o'rgatish talab qilinadi. Ularning jamiyatda o'zining o'rnini topishlari, xalqaro munosabatlar va inson huquqlariga qo'llab-quvvatlashlari juda muhimdir. 8. **Fikr-mulohaza va ijodiylik**: Yosh avlodga fikr-mulohaza qilish, muhokama qilish va ijodiylik qobiliyatlari o'rgatilishi zarurdir. Ularning o'z fikrlarini ifodalash, muhokama qilish, boshqalar bilan fikr almashish va yangi yaratishlar o'rnini topishlari ularning shaxsiy va professional rivojlanishida muhim o'rin egallaydi. 9. **O'z faoliyatida mustaqillik**: Yosh avlod uchun o'z faoliyatida mustaqillik va boshqaruv qobiliyatlari o'rgatilishi zarurdir. Ularning o'z vaqtini boshqarish, maqsadlarni qo'ymoq, o'z ishlari va fikrlari uchun mas'uliyatni o'zlariga olishlari va o'zlarining initsiativasi bilan harakat qilishlari juda muhimdir. 10. **Dunyo bilan integratsiya**: Yosh avlod uchun dunyo bilan integratsiya, boshqa tillar va madaniyatlar bilan tanishish, global olaylar va muammolarga javob qidirish muhimdir. Ularning xalqaro hamkorlik va muloqot qobiliyatlari o'rgatilishi ularga dunyo bo'ylab erkin harakat qilishda yordam beradi . Bu jihatlar yosh avlodni mustaqil, muvaffaqiyatli va global dunyo bilan integratsiyalashga tayyorlashda muhim ahamiyatga ega. Ular yosh avlodni o'zining maqsadlariga erishish, jamoatga foydali bo'lish va insoniyatga xizmat qilish uchun tayyorlashda juda muhimdir. Bu jihatlar yosh avlodni bugungi dunyoda muvaffaqiyatli ishga yoki o'zining maqsadlariga erishishga tayyorlash uchun zarur bo'lgan muhim qobiliyatlarni o'rgatish va rivojlantirishda katta rol o'ynaydi. O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi uchun olib borilayotgan sayharakatlar: 37 1. **Tarixiy va Madaniy Yodgorliklar Bilan Ishlash**: Tarixiy va madaniy yodgorliklarni saqlash va ularga qarshi kelishish, ularni muhafaza qilish va rivojlantirish bilan bog'liq muhim sayharakatlar o'zbekiston milliy qadriyatlarining saqlanishiga o'rtacha tomosha qilinadi. Bu jihatda qadimiy qala va obidalarni saqlash, ularni ta'mirlash va taqsimlash kabi loyihalar amalga oshiriladi. 2. **Madaniy-Ma'naviy Tanlovlar va Festival Tashkil Etish**: Milliy tanlovlar, festival va tadbirlar tashkil etish yosh avlodni o'zbekiston milliy qadriyatlariga yaqinroq tanishtirish va ularga qo'shimcha qiziqishlar keltirish uchun muhimdir. Bu tadbirlar orqali milliy musiqa, rassomlik, san'at va adabiyotning rivojlanishi va saqlanishiga qo'llaniladi. 3. **Turizmni Rivojlantirish**: Turizm sohasini rivojlantirish o'zbekiston milliy qadriyatlarining dunyo bo'ylab tanilishini oshirish va ularga qo'shimcha diqqat jalb qilishda muhim rol o'ynaydi. Tarixiy shaharlar, obidalarni ko'rish uchun sayohatlar tashkil etiladi, qadimiy obidalarni saqlash va ularni ko'rib chiqish orqali milliy qadriyatlar dunyo bo'ylab mashhurlikni oshirishga yordam beradi. 4. **O'quv-uslubiy Materiallar Tuzish va Tarqatish**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi uchun ma'naviy-tarixiy mavzular bo'yicha o'quv-uslubiy materiallar tuzish va tarqatish muhimdir. Bu, darsliklar, elektron resurslar, virtual muzeylar, tanqidiy maqolalar va boshqa o'quv-uslubiy materiallar shakllanadi va tarqatiladi. 5. **Media va Kommunikatsiya Platformalarini Foydalanish**: O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi uchun media va kommunikatsiya platformalaridan foydalanish muhimdir. Radio, televideniya, onlayn portallar, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa kommunikatsiya vositalari orqali 38 milliy qadriyatlar haqida ma'lumotlar tarqatiladi va ularga diqqat jalb qilinishi o'rtasida shu ko'rsatkichlarni oshirishda katta ro'lyar ega. 6. **Mustaqil va To'g'ri Tarixshunoslik**: Mustaqil va to'g'ri tarixshunoslik faoliyatlarining olib borilishi milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishida muhim ahamiyatga ega. Bu, o'quv-yo'riqnomalar tayyorlash, akademik tadqiqotlar olib borish, ilmiy konferensiyalar va simpoziumlar tashkil etish kabi faoliyatlar orqali o'tkaziladi. Bu sayharakatlar O'zbekiston milliy qadriyatlarining rivojlanishi va saqlanishi uchun olib borilayotgan muhim amallardan faqat ba'zilari hisoblanadi. O'zbekistonning milliy qadriyatlarini saqlash va rivojlantirishga doir ishlar yil boshidan yilga olib borilmoqda va bu jarayonda turli sohalar, tashkilotlar va insonlar ishtirok etmoqda.Aralash o'quv-uslubiy materiallar yaratish, milliy qadriyatlar haqida ijtimoiy media platformalari va onlayn resurslar orqali ma'lumotlar tarqatish, hamda milliy ma'naviyatni saqlash uchun maxsus kurslar va darsliklar tuzish hamda ularga keng ko'rsatkichlar berish ham muhimdir. Raqobatbardosh va innovatsion texnologiyalar foydalanish, jamiyat va doimiy hayotning muvofiqlikka erishish uchun maqbul vositalar bo'lib, milliy qadriyatlar tashkil etish va uning rivojlanishiga yordam berishda katta ro'lyar ega. 39 XULOSA Umummilliy qadriyatlar asosida tarbiyalash texnologiyalari o'quvchilarni milliy madaniyat va qadriyatlar bilan yaqinroq tanishishini ta'minlaydi. Bu texnologiyalar interaktiv dasturlar, virtual realitet va 3D modellash, multimedia mavzular va video darsliklar, onlayn platformalar va tanlovlar orqali o'quvchilarni milliy qadriyatlar haqida o'zlarini o'zlashtirishga yo'l qo'yadi. Shuningdek, virtual turlar va hamkorliklar o'quvchilarni qadimiy obidalarni va tarixiy joylarni virtual tarzda ko'rish va o'zlarini o'ziga xos o'rganish tajribasini oshirish uchun muhim imkoniyatlar yaratadi. Ular o'quvchilarni qiziqtirish, o'rganishni osonlashtirish va milliy qadriyatlar asosida tarbiyalashni kuchaytirish uchun katta ahamiyatga ega.Aniqroq, yuqoridagi texnologiyalar 40 o'quvchilarni milliy qadriyatlar va madaniyat bilan yaqinroq tanishtirish va ularni o'zlarining shaxsiy identifikatsiyasini rivojlantirish uchun ahamiyatga ega. Bu texnologiyalar o'quvchilarga interaktiv o'rganish va tarbiyalash imkoniyatlarini taqdim etadi, shuningdek ularning o'rganish va tarbiyalash jarayonini qiziqarliroq va yog'och hissiyot bilan o'tkazishga yordam beradi. Yangi texnologiyalar va innovatsiyalar o'quvchilarni milliy qadriyatlar bilan yaqinlashish va ularni global jamiyatda o'z o'rni egallashda katta ro'l o'ynaydi.O'quvchilarning qiziqishi va qobiliyatlari, ularning ma'naviy va jismoniy yetukliklarini o'zida mujassam etish milliy qadriyatlar asosida tarbiyalash texnologiyalarida katta ahamiyatga ega. Bu texnologiyalar o'quvchilarni qiziqtirish va o'rganish jarayonini oson va qiziqarli qilishda yordam beradi. Ularning ma'naviy va jismoniy rivojlanishlarini ta'minlash uchun quyidagi ko'rsatkichlar muhimdir: 1. **Interaktiv O'rganish Platformalari**: Interaktiv o'rganish platformalari o'quvchilarni qiziqtirish va o'rganishni osonlashtiradi. Ular o'quvchilarga o'zlarining qiziqish va qobiliyatlari bo'yicha masofaviy testlar, o'quv dasturlar va qiziqarli mashg'ulotlar taklif etishadi. 2. **Virtual Realitet (VR) Teknologiyasi**: VR texnologiyasi o'quvchilarga interaktiv virtual turlar va o'quv dasturlar orqali milliy madaniyat va qadriyatlar bilan tanishish imkoniyatini beradi. Ular ma'naviy rivojlanishlarini kuchaytirish uchun qiziqtiruvchi va o'rganishga yo'l qo'yadi. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Bilimli avlod - buyuk kelajakning, tadbirkor xalq - farovon hayotning, 41 do stona hamkorlik esa taraqqiyotning kafolatidirʼ . Sh.Mirziyoyev 2021-y. 2. Milliy taraqqiyot yo limizni qat iyat bilan davom ettirib, yangi boqichga ʼ ʼ ko taramiz (1-jild) ʼ . Sh.Mirziyoyev 3. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “O`zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo`yicha Harakatlar strategiyasi to`g`risida”gi PF- 4947-sonli farmoni. 2017-yil 4. Yangi O zbekiston strategiyasi ʼ . Sh.Mirziyoyev 2021-y. 5. Bilimli avlod – buyuk kelajakning, tadbirkor xalq – farovon hayotning, do stona hamkorlik esa taraqqiyotning kafolatidir ʼ . Sh.Mirziyoyev 2018-y. 6. Yuksak ma'naviyat — yengilmas kuch . I. Karimov. —T.: «Ma'naviyat», 2010 7. Madumarov T, Kamolidinov M. Innovatsion pedagogik texnologiya asoslari va uni ta`lim-tarbiya jarayonida qo`llash:uslubiy qo`llanma.- T.”Talqin”, 2012- yil 8. Jo‘ra y ev A.J. Tarbiyaviy darslarni o‘tish. T.: “O‘qituvchi”, 1994. 9. Munavvarov A.K. «Oila pedagogikasi» . – T .: O‘q ituvchi, 1994 , – 112 b 10. Mahkamov U. Ahloq-odob saboqlari. T.: “Fan”, 1994. 11. Ishmuhamedov R, Yuldashev M. Ta`lim va tarbiya, innovatsion pedagogik texnologiyalar.-T.2013-yi l 12. Mirqosimov M. Maktabni boshqarishning nazariy va pedagogik asoslari. T.:1996 y. 13. Muslimov N.Usmonboyeva M, Sayfurov D. Innovatsion ta`lim texnologiyalari. O`quv-metodik qo`llanma.Toshkent-2015 14. Musurmonova O. «Oila ma’naviyat-milliy g‘urur». – Toshkent: O‘qituvchi. 1999, 15. Ziyamuhamedov B. Pedagogika. O`quv qo`llanma.T. “Tamaddun”.2014 . 42

O'quvchi yoshlarni umummilliy qadriyatlar asosida tarbiyalash texnologiyasi

MUNDARIJA

 KIRISH……………………………………………………………………….3

I-BOB. TUSHUNCHA BERISH VA MAQSAD KO’RSATISH…………….4

1.1. O’QUVCHILARNING QIZIQISHI VA QOBILIYATLARI,ULARNING MA’NAVIY VA JISMONIY YETUKLIKLARINI O’ZIDA MUJASSAM ETISH………………………………..……………….……………….………..4

1.2.UMUMMILLIY QADRIYATLAR TUSHUNIB YETISH VA UNING MOHIYATINI O’RGANISH ………………………………………..………..8

II-BOB. UMUMMILLIY QADRIYATLAR ASOSIDA TARBIYALASHNING MAZMUNI……………………………………………………………………13

2.1 MILLIY QADRIYATLAR (MADANIY-TARIXIY MEROS,MANA’VIY TARBIYALASH,VATANPARVARLIK HISSI,QON-QARDOSHLIK,O’TMISH VA MA’NAVIY MEROS,ONA YURT TUYG’USI)…………………………………………………………………13

2.2 MA’NAVIY YAQINLIK,MULOHAZA VA TAFAKKURNI O’RGATISH…………………………………………………………………16

III BOB. AMALIY AHAMIYATI…………………………………………...21

3.1. MILLIY QADRIYATLAR ASOSIDA TARBIYALASH UCHUN DARSLAR VA  MASHG’ULOTLAR………………………………………21

3.2.O’ZBEKISTON MILLIY QADRIYATLARINING RIVOJLANISHI VA SAQLANISHI……………………………….………………………………27

 

XULOSA……………………………………………………………………….33

FAOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI………………………35


 

KIRISH

So'nggi yillarda texnologiya va ta'limning kesishishi yosh talabalarni o'rganish va akademik mazmun bilan shug'ullanish usullarini inqilob qildi. Ushbu raqamli asr o'qituvchilarga nafaqat ta'lim natijalarini yaxshilash, balki yosh o'quvchilarning qalbi va ongiga muhim qadriyatlar va tamoyillarni singdirish uchun texnologiyadan foydalanish uchun noyob imkoniyatni taqdim etdi. Xususan, milliy qadriyatlarning ta’lim texnologiyasiga integratsiyalashuvi o‘quvchilarda madaniy o‘zlikni anglash, vatanparvarlik, ijtimoiy mas’uliyat hissini tarbiyalashning kuchli vositasi sifatida maydonga chiqdi.

Milliy qadriyatlar millatning o‘ziga xosligining asosi bo‘lib xizmat qiladi, fuqarolarning e’tiqodi, qarashlari va xulq-atvorini shakllantiradi. Yosh o‘quvchilarni ana shu qadriyatlarga o‘rgatish o‘z yurtining merosi va an’analariga daxldorlik tuyg‘usini tarbiyalash, chuqur hurmatni shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Texnologiyaning kuchidan foydalangan holda, o'qituvchilar nafaqat o'quvchilarning xilma-xil ta'lim uslublariga mos keladigan, balki uyg'un va inklyuziv jamiyatni shakllantirishda milliy qadriyatlarning ahamiyatini samarali tarzda aks ettiradigan qiziqarli va chuqur ta'lim tajribasini taqdim etishlari mumkin.

Ushbu muqaddima yosh talabalarni milliy qadriyatlarga o'rgatishda texnologiyaning o'zgaruvchan rolini o'rganish uchun zamin yaratadi, mazmunli va ta'sirli o'rganish tajribasini osonlashtirish uchun raqamli vositalar va onlayn platformalarning imkoniyatlarini ta'kidlaydi. Milliy qadriyatlarni ta’lim texnologiyasiga integratsiyalash bo‘yicha asosiy strategiyalar, ilg‘or tajribalar va muammolarni ko‘rib chiqish orqali ushbu maqola o‘qituvchilarning yosh o‘quvchilarni o‘z millatini belgilaydigan qadriyatlarni qabul qilish va qo‘llab-quvvatlashga ilhomlantirishi mumkin bo‘lgan innovatsion usullarni yAsSritishga qaratilgan.
I BOB TUSHUNCHA BERISH VA MAQSAD KO’RSATISH

1.1.O’QUVCHILARNING QIZIQISHI VA QOBILIYATLARI,ULARNING MA’NAVIY VA JISMONIY YETUKLIKLARINI O’ZIDA MUJASSAM ETISH

         Pedagoglar ta’lim sohasida doimiy rivojlanib borayotgan texnologiya landshaftini kezar ekan, o‘quvchilarning qiziqishlari, qobiliyatlari va har tomonlama rivojlanishiga moslashtirish uchun o‘quv tajribalarini moslashtirish muhimligi tobora ortib bormoqda. Har bir talabaning o'ziga xos kuchli tomonlari, afzalliklari va o'rganish uslublari borligini tushungan holda, nafaqat ularning akademik ehtiyojlarini qondiradigan, balki ma'naviy va jismoniy rivojlanishini ta'minlaydigan shaxsiylashtirilgan va qiziqarli o'quv imkoniyatlarini yaratish uchun ta'lim texnologiyasidan foydalanish juda muhimdir.

Talabalarning qiziqishlari va qobiliyatlarini ta'lim texnologiyasiga kiritish orqali o'qituvchilar o'quvchilar bilan shaxsiy darajada rezonanslashadigan dinamik va interaktiv ta'lim tajribasini loyihalashlari mumkin. Oʻyinlashtirilgan oʻquv platformalari, multimedia resurslari yoki virtual simulyatsiyalar orqali texnologiya oʻqituvchilarga oʻquvchilarning xilma-xil qiziqishlari va imtiyozlarini qondirish uchun mazmun va koʻrsatmalarni moslashtirish imkonini beradi, bu esa oʻquv jarayoniga chuqurroq jalb qilish va motivatsiya hissini uygʻotadi.

Bundan tashqari, ma'naviy va jismoniy yutuqlarning ta'lim texnologiyasiga integratsiyalashuvi o'quvchilarning rivojlanishiga yanada yaxlit yondashuvga yordam beradi. Raqamli o'quv platformalariga ongni rivojlantirish amaliyotlari, sog'lomlashtirish dasturlari va reflektiv mashqlarni kiritish orqali o'qituvchilar o'quvchilarga hissiy intellekt, chidamlilik va ma'naviy farovonlikni rivojlantirishda yordam berishi mumkin. Barkamol rivojlanishga bo'lgan bunday e'tibor nafaqat talabalarning akademik samaradorligini oshiradi, balki ularni qiyinchiliklarni engish, sog'lom munosabatlarni o'rnatish va baxtli hayot kechirish uchun muhim hayotiy ko'nikmalar bilan jihozlaydi.

Har tomonlama ta’lim-tarbiya berishda o‘quvchilarning qiziqish va qobiliyatlarini uyg‘unlashtirish, ularning ma’naviy va jismoniy barkamolligiga e’tibor qaratish muhim ahamiyatga ega. Ushbu elementlarni ta'lim tajribasiga kiritishning ba'zi samarali usullari:

1. Shaxsiylashtirilgan ta'lim yo'llari: o'quvchilarning qiziqishlari va qobiliyatlariga mos keladigan ta'lim tajribasini moslashtirish ularning faolligi va motivatsiyasiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin. Moslashuvchan ta'lim platformalari kabi texnologiyalardan foydalanib, o'qituvchilar individual kuchli tomonlari va afzalliklariga mos keladigan shaxsiylashtirilgan o'quv yo'llarini yaratishi mumkin. Bu nafaqat talabalarga akademik jihatdan ustun bo'lishlariga yordam beradi, balki ularning o'quv safari davomida egalik tuyg'usini uyg'otadi.

2. Loyihaga asoslangan ta’lim: Loyihaga asoslangan ta’limni joriy etish o‘quvchilarga o‘z qiziqishlariga mos keladigan mavzularni o‘rganish, tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish imkonini beradi. Haqiqiy dunyo ilovalari va amaliy loyihalarni o'z ichiga olgan holda, talabalar o'z bilimlarini amaliy usullarda qo'llashlari mumkin, bu esa chuqurroq tushunish va ishtirok etishga yordam beradi.

3. Ehtiyotkorlik va salomatlik amaliyotlari: O‘quv dasturiga ongni rivojlantirish mashqlari, stressdan xalos bo‘lish texnikasi va sog‘lomlashtirish dasturlarini kiritish o‘quvchilarning ma’naviy va ruhiy salomatligini qo‘llab-quvvatlashi mumkin. Mulohaza yuritish, meditatsiya va dam olish uchun imkoniyatlar yaratish talabalarga chidamlilikni oshirish, diqqatni jamlash va his-tuyg'ularni samarali boshqarishga yordam beradi.

4. Jismoniy tarbiya va harakat: Jismoniy tarbiya darslari, harakat tanaffuslari va ochiq havoda mashg'ulotlarni maktab kuni bilan birlashtirish o'quvchilarning jismoniy salomatligi va farovonligiga yordam beradi. Muntazam jismoniy mashqlar, sport bilan shug'ullanish va sog'lom turmush tarzini tanlashni rag'batlantirish o'quvchilarning faol bo'lishiga, stressni kamaytirishga va umumiy jismoniy tayyorgarlik darajasini oshirishga yordam beradi.

5. Jamoatchilik va xizmatni o'rganish: Talabalarni jamoat xizmati loyihalariga, ko'ngillilik imkoniyatlariga va ijtimoiy tashabbuslarga jalb qilish hamdardlik, hamdardlik va ijtimoiy mas'uliyat hissini rivojlantirishi mumkin. Talabalarni o'z jamoalariga qaytishga undash va ular g'amxo'rlik qilayotgan sabablarni qo'llab-quvvatlash ularning ma'naviy o'sishi va maqsad tuyg'usini rivojlantirishi mumkin.

O‘quvchilarning qiziqishlari va qobiliyatlarini birlashtirish, shuningdek, ularning ma’naviy va jismoniy rivojlanishiga e’tibor qaratish orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarning har tomonlama rivojlanishini qo‘llab-quvvatlovchi yanada inklyuziv va yaxlit ta’lim muhitini yaratishi mumkin. Shaxsiy kuchli va farovonlikni qadrlaydigan shaxsiylashtirilgan, talaba markazli yondashuvni qo'llash o'quvchilarga o'zlarining to'liq potentsialini ro'yobga chiqarish va to'liq hayot kechirishlariga yordam beradi.

O‘quvchilarning qiziqish va qobiliyatlarini o‘zida mujassamlashtirgan holda, ularning ma’naviy va jismoniy barkamolligiga e’tibor qaratish har tomonlama va samarali ta’lim tajribasini yaratishda muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu elementlarni o'qitish yondashuvingizga kiritishning ba'zi amaliy usullari:

1. Qiziqishlarga asoslangan ta'lim:

   - Talabalar bilan so‘rov o‘tkazish: Talabalaringizning qiziqishlari, sevimli mashg‘ulotlari va ehtiroslarini tushunish uchun so‘rovnomalar o‘tkazing yoki ular bilan suhbatlashing.

   - Tanlovlarni taklif qilish: Talabalarga ularning qiziqishlariga mos keladigan loyihalar, topshiriqlar yoki o‘rganish uchun mavzular variantlarini taqdim eting.

   - Haqiqiy dunyo misollarini integratsiyalash: Dars mazmunini o‘quvchilarning qiziqishlariga mos keladigan real misollar bilan bog‘lang.

2. Qobiliyatga asoslangan farqlash:

Sotib olish