O’quvchilarga bilim berish jarayonida noanʼanaviy yondashuv - Pedagogika - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	13000UZS
Hajmi	32.9KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	19 May 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Pedagogika

O’quvchilarga bilim berish jarayonida noanʼanaviy yondashuv

Sotib olish

MUNDARIJA
I BOB. NOAN’ANAVIY TA’LIMNING NAZARIY ASOSLARI .................................................................. 6
1.1. Noan’anaviy ta’lim yondashuvining mazmuni va mohiyati ...................................................... 6
1.2. Noan’anaviy metodlarning pedagogik ahamiyati ..................................................................... 9
1.3. Noan’anaviy metodlarning pedagogik samaradorligi ............................................................. 12
II BOB. NOAN’ANAVIY METODLAR VA O‘QUVCHILARNING FAOLIYATIGA TA’SIRI ......................... 15
2.1. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning kognitiv rivojlanishi .............................................. 15
2.2. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalari ............................................ 16
2.3. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning motivatsiyasi ........................................................ 18
III BOB. NOAN’ANAVIY METODLARNING TA’LIM JARAYONIDAGI O‘RNI VA AHAMIYATI ............... 20
3.1. Noan’anaviy metodlar va o‘qituvchi rolidagi o‘zgarishlar ...................................................... 20
3.2. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning o‘z-o‘zini boshqarish ko‘nikmalari ........................ 21
3.3. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning kreativlik va innovatsion fikrlash ko‘nikmalari ..... 23
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI .................................................................................... 28
KIRISH
Bugungi globallashuv jarayonida jamiyat taraqqiyotining har tomonlama
rivojlanishi , axborot texnologiyalarining jadal sur ’ atlarda kengayishi va inson
2

resurslariga bo ‘ lgan talabning ortib borishi ta ’ lim tizimi oldiga mutlaqo yangi
vazifalarni qo ‘ ymoqda . Xususan , raqobatbardosh , ijtimoiy faolligi yuqori , ijodiy
fikrlovchi , zamonaviy kasb va texnologiyalarni puxta o ‘ zlashtirgan shaxsni
shakllantirish bugungi kun ta ’ limining bosh maqsadiga aylangan . Bunday
yondashuv esa , o ‘ z navbatida , an ’ anaviy usullardan voz kechib , zamonaviy
pedagogik metodlar va noan ’ anaviy yondashuvlarga asoslangan ta ’ lim jarayonini
tashkil etishni talab etadi .
Noan ’ anaviy ta ’ lim metodlari — bu o ‘ qitishning yangilangan , o ‘ quvchining
shaxsiy faolligi va mustaqil fikrlashiga asoslangan shaklidir . Bunday metodlar
o ‘ quvchilarda nafaqat bilim , balki ko ‘ nikma va malakalarni shakllantirish , ularda
hayotiy vaziyatlarda mustaqil qaror qabul qilish , tahlil qilish , muammo yechimini
topish kabi muhim kompetensiyalarni rivojlantiradi . Shu bois , zamonaviy o ‘ quv
jarayonida o ‘ qituvchi faqat bilim beruvchi emas , balki o ‘ quvchi shaxsini
shakllantiruvchi , unga yo ‘ l ko ‘ rsatuvchi hamda muhit yaratuvchi subyekt sifatida
maydonga chiqadi .
So ‘ nggi yillarda O ‘ zbekiston ta ’ lim tizimida olib borilayotgan islohotlar ,
jumladan , innovatsion maktablar faoliyati , “ Raqamli ta ’ lim ”, “ STEAM ” kabi
loyihalar doirasida interfaol va noan ’ anaviy metodlarning keng joriy qilinayotgani
— zamonaviy metodlar o ‘ z samarasini berayotganidan dalolat beradi . Bularning
barchasi o ‘ quvchining shaxsiy rivojlanishi , erkin fikrlashi va ijodiy qobiliyatini
shakllantirishga yo ‘ naltirilgan .
Noan ’ anaviy metodlar jumlasiga interfaol mashg ‘ ulotlar , muammoli
o ‘ qitish , loyihaviy ishlash , “ akvarium ”, “ aql hujumi ”, “ klaster ”, “ debat ”, “ metodlar
3

konstruktori ”, “ kichik guruhlarda ishlash ”, “ rol o ‘ ynash ” kabi usullarni kiritish
mumkin . Ushbu metodlarning o ‘ ziga xosligi shundaki , ular o ‘ quvchini darsning
markaziga qo ‘ yadi va ularning bilim olish jarayonida faol ishtirok etishini
ta ’ minlaydi . Bu esa nafaqat o ‘ qituvchining ishini yengillashtiradi , balki o ‘ quvchi
tomonidan bilimlarning chuqur va mustahkam o ‘ zlashtirilishini ta ’ minlaydi .
Ushbu kurs ishining dolzarbligi shundan iboratki , unda noan ’ anaviy
yondashuvlar asosida o ‘ quvchilarga bilim berishning zamonaviy shakllari , ularning
pedagogik amaliyotda qo ‘ llanish imkoniyatlari , mavjud muammolar va ularning
yechimlari tizimli tarzda o ‘ rganiladi . Ishda nazariy va amaliy asoslar
uyg ‘ unlashtirilib , o ‘ quvchi shaxsini rivojlantirishga xizmat qiluvchi metodlar
atroflicha tahlil qilinadi .
Kurs ishining maqsadi – zamonaviy ta ’ limda noan ’ anaviy yondashuvlarning
o ‘ rni va ahamiyatini aniqlash , ularni o ‘ quvchilarga ta ’ sir doirasi , metodologik
xususiyatlari hamda ularni pedagogik amaliyotda samarali tatbiq etish yo ‘ llarini
ko ‘ rsatishdan iborat .
Vazifalar quyidagilardan iborat:
Noan’anaviy ta’lim metodlarining nazariy asoslarini o‘rganish;
Ularning o‘quvchilarga ta’siri va samaradorligini aniqlash;
Amaliy misollar orqali metodlarning qo‘llanish yo‘llarini ko‘rsatish;
4

Ta’lim jarayonida mavjud muammolarni aniqlab, ularning echimlarini taklif
etish.
Kurs ishi davomida mavzuga oid adabiyotlar, ilmiy maqolalar, amaliy
tajribalar tahlil qilinadi va natijalar asosida xulosalar hamda tavsiyalar
shakllantiriladi. Mazkur ish pedagogik faoliyatda noan’anaviy metodlarni
qo‘llashni istagan o‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma bo‘lib xizmat qilishi
mumkin.
5

I BOB. NOAN’ANAVIY TA’LIMNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Noan’anaviy ta’lim yondashuvining mazmuni va mohiyati
XXI asrda ta’lim sohasida yuz berayotgan keskin o‘zgarishlar, yangi
texnologiyalarning rivojlanishi va jamiyat ehtiyojlarining o‘zgarishi o‘quv
jarayonida yangicha yondashuvlarni qo‘llash zaruratini keltirib chiqardi. Endilikda
ta’limdan faqat bilim berish emas, balki o‘quvchining shaxsiy rivojlanishi,
mustaqil fikrlashi, muammolarni hal qilishga qodir bo‘lishi, jamoadagi
hamkorlikka layoqatlilik kabi ko‘nikmalarni shakllantirish talab etilmoqda. Shu
nuqtai nazardan, noan’anaviy ta’lim yondashuvi zamonaviy pedagogikaning asosiy
yo‘nalishlaridan biri sifatida shakllanmoqda.
Noan’anaviy ta’lim yondashuvi – bu o‘qitish jarayonida o‘quvchilarni
faollashtirish, ularni markazga qo‘yish, erkin fikrlashga undash, o‘rgatishdan
ko‘ra, o‘rganishga yo‘naltirish kabi tamoyillarga asoslangan ta’lim jarayonidir.
An’anaviy yondashuvda o‘qituvchi asosiy manba sifatida faol bo‘lsa, noan’anaviy
yondashuvda o‘quvchi o‘zining bilimini, ko‘nikmasini mustaqil shakllantiruvchi
subyektga aylanadi.
Noan’anaviy ta’lim yondashuvining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
O‘quvchilarning mustaqil fikrlash va qaror qabul qilish qobiliyatini
rivojlantirish;
Shaxsiy qiziqishlar va ehtiyojlarni inobatga olib, individual ta’lim
yo‘nalishlarini shakllantirish;
6

O‘quvchilarda amaliy ko‘nikmalarni mustahkamlash, hayotiy vaziyatlarda
qo‘llay olish qobiliyatini rivojlantirish;
Ta’lim jarayonini faollashtirish, interfaol metodlar asosida tashkil qilish;
Shaxsiy va ijtimoiy kompetensiyalarni shakllantirish: kommunikativlik,
ijodkorlik, tanqidiy fikrlash, hamkorlik.
Noan’anaviy ta’lim yondashuvi an’anaviy o‘qitishdan tubdan farq qiladi.
Misol uchun, an’anaviy ta’limda bilimlar tayyor holatda beriladi va o‘quvchi
passiv qabul qiluvchi rolida bo‘ladi. Noan’anaviy yondashuvda esa o‘quvchi faol
tadqiqotchi, muammolarni hal qiluvchi, o‘z bilimi ustida ishlovchi shaxs sifatida
qatnashadi. Ta’lim usullari esa faqat og‘zaki tushuntirish bilan cheklanmay, balki
turli interfaol metodlar, muammoli topshiriqlar, o‘yinlar, munozaralar, loyiha
ishlari, ijodiy mashg‘ulotlar orqali amalga oshiriladi.
Noan’anaviy yondashuvda qo‘llaniladigan asosiy metodlar:
Muammoli ta’lim – o‘quvchilarni real hayotga oid masalalar asosida
o‘ylashga va ularni hal qilish yo‘llarini topishga yo‘naltiradi.
Loyiha asosidagi ta’lim – o‘quvchilar mustaqil yoki guruhda aniq bir mavzu
bo‘yicha izlanadi, natijada tayyor mahsulot (prezentatsiya, poster, video va h.k.)
yaratadi.
O‘yinli metodlar – o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlash uchun rolli
o‘yinlar, simulyatsiyalar, interaktiv topshiriqlar asosida olib boriladi.
7

Aqliy hujum, klaster, insert, Venn diagrammasi, konseptual jadval – tanqidiy
fikrlash va muhokama ko‘nikmalarini rivojlantiruvchi metodlar
Ushbu metodlar orqali o‘quvchilar bilimlarni nafaqat yodlaydi, balki
tushunadi, amaliyotda qo‘llaydi, tahlil qiladi, solishtiradi, baholaydi va ijodiy
yechimlar taklif qiladi. Bu esa Bloom taksonomiyasiga muvofiq yuqori darajadagi
kognitiv faoliyatni shakllantiradi.
Noan’anaviy ta’lim yondashuvining mazmuni shuningdek, o‘quvchilarning
shaxsiy rivojlanishiga katta e’tibor qaratadi. Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim modeli
har bir o‘quvchining imkoniyatlari, intilishlari, psixologik xususiyatlari, ijtimoiy
holatini hisobga olgan holda individual yondashuvni ta’minlaydi. Ta’lim jarayoni
o‘quvchi uchun shunchaki bilim olish vositasi emas, balki o‘zini kashf etish,
mustaqil fikr yuritish, jamiyatda faol ishtirok etishga tayyor bo‘lish bosqichi
sifatida qaraladi.
Xulosa qilib aytganda, noan’anaviy ta’lim yondashuvi zamonaviy ta’limning
asosiy talablariga javob beruvchi, innovatsion, ijodiy va amaliy faoliyatga
yo‘naltirilgan yondashuvdir. Bu yondashuv orqali o‘quvchi zamon bilan hamnafas,
ijtimoiy faol, o‘z fikrini aniq va asosli bildira oladigan, o‘rganishni davom
ettirishga tayyor shaxs sifatida shakllanadi. Shu boisdan noan’anaviy metodlar va
yondashuvlar bugungi ta’lim tizimining ajralmas tarkibiy qismi bo‘lib xizmat
qiladi. 1
1
Jabbarov, M., & Muminov, M. (2017). "Innovatsion ta'lim metodlari." Toshkent: TDTU
nashriyoti.
8

1.2. Noan’anaviy metodlarning pedagogik ahamiyati
Zamonaviy ta’lim tizimi, o‘zgaruvchan ijtimoiy ehtiyojlar va texnologik
taraqqiyotga moslashgan holda, an’anaviy ta’lim metodlaridan ko‘ra,
o‘quvchilarning mustaqil va ijodiy faoliyatini rivojlantirishga yo‘naltirilgan
yondashuvlarni qo‘llashni talab etmoqda. Bu holat, ayniqsa, noan’anaviy ta’lim
metodlarini, ya’ni o‘quvchilarni faollashtiruvchi va ular bilan o‘qituvchi
o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikni kuchaytiruvchi metodlarni o‘z ichiga oladi.
Noan’anaviy ta’lim metodlarining pedagogik ahamiyati yuqori bo‘lib, ular
o‘quvchilarning intellektual rivojlanishini faqat bilishni o‘rgatish bilan cheklanib
qolmay, balki ularning shaxsiy va ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantiradi, ta’lim
jarayonida sifatni yaxshilaydi.
Noan’anaviy metodlar pedagogik faoliyatda o‘qituvchining o‘quvchi bilan
o‘zaro aloqasini faollashtirib, ta’lim jarayonini qiziqarli va samarali qilishga
yordam beradi. O‘quvchilarni faqat tayyor bilimlarni qabul qiluvchi sifatida emas,
balki mustaqil fikrlovchi va ijodkor shaxs sifatida rivojlantirishga imkon beradi.
Bu metodlar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini mustaqil o‘zlashtirishga, yangi
ma’lumotlarni izlashga va qo‘llashga, shuningdek, bilimlarni o‘zgaruvchan
sharoitda tasdiqlashga yordam beradi. Shu bilan birga, bu metodlar o‘quvchilarni
jamoada ishlashga, bir-birini tinglashga, fikr almashishga va birgalikda qaror qabul
qilishga undaydi.
1.2.1. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning faolligi
9

O‘quvchining ta’lim jarayonidagi faolligi uning ta’limdan olingan natijalarni
maksimal darajada oshirishda muhim ahamiyatga ega. An’anaviy ta’limda
o‘quvchi asosan passiv rolni o‘ynaydi va o‘qituvchi darsni boshqaradi. Bunday
yondashuvda o‘quvchi faqat o‘qituvchi tomonidan berilgan materiallarni eslab
qolishga harakat qiladi, va bu, ko‘pincha, ularning ijodiy va tanqidiy fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirishga imkon bermaydi. Noan’anaviy metodlar esa
o‘quvchilarni ta’lim jarayonining faol ishtirokchisiga aylantiradi, ularning mustaqil
fikrlarini rivojlantiradi, o‘qituvchining yordamida o‘quvchilar o‘z bilimlarini tahlil
qilish, baholash, qo‘llash va yangi yechimlar topish kabi jarayonlarni o‘rgandilar.
Masalan, "muammoli ta’lim" metodida o‘quvchilarni dastlabki bilimlarga
asoslangan muammo yoki vaziyatga yechim topishga undaydi. Bu metod
o‘quvchilarning mantiqiy fikrlashini rivojlantiradi, ular o‘z fikrlarini erkin
ifodalash, turli yondashuvlarni ko‘rib chiqish va eng optimal yechimni tanlashga
harakat qilishadi. Noan’anaviy metodlar shuningdek, o‘quvchilarda hayotiy
vaziyatlarda bilimni qo‘llash, boshqalarga yordam berish va jamoa bilan ishlash
kabi ko‘nikmalarni rivojlantiradi.
1.2.2. Ijtimoiy kompetensiyalarni rivojlantirish
Ijtimoiy kompetensiyalar, ya’ni jamiyatda o‘z o‘rnini topish, boshqalar bilan
samarali muloqot qilish, guruhda ishlash va jamoa uchun xizmat qilish
qobiliyatlari, bugungi ta’limning ajralmas qismi hisoblanadi. Noan’anaviy
metodlar o‘quvchilarni jamoada ishlashga, o‘z fikrlarini erkin ifodalashga va
boshqa odamlar bilan samarali aloqalar o‘rnatishga rag‘batlantiradi. O‘quvchilar
guruhda ishlashda bir-biridan o‘rganadi, birgalikda qarorlar qabul qiladi, o‘zaro
10

fikr almashadi va shunga ko‘ra bir nechta yechimlarni taklif qiladi. Bunday
metodlar o‘quvchilarning rahbarlik, tashkilotchilik va ijtimoiy mas’uliyat
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Masalan, "rol o‘ynash" metodida o‘quvchilar hayotiy vaziyatlarni ifodalash
orqali boshqalarning nuqtai nazarini tushunishga harakat qilishadi. Bunda
o‘quvchilar, o‘zlari tanlagan rolni bajarish orqali ijtimoiy vazifalarni bajarish va
o‘zaro hamkorlikni rivojlantiradilar. Shu tarzda, o‘quvchilar bir-birlarini yaxshiroq
tushunadi, samarali muloqot qilishni o‘rganadi va bu, o‘z navbatida, jamiyatda
to‘g‘ri va muvaffaqiyatli faoliyat yuritish uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy
ko‘nikmalarni rivojlantiradi.
1.2.3. Amaliy kompetensiyalarni shakllantirish
Noan’anaviy metodlar o‘quvchilarga nafaqat nazariy bilimlarni o‘rganishga,
balki ularni amaliyotda qo‘llashga imkon beradi. Ta’lim jarayonida amaliyotga
yo‘naltirilgan metodlar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini real hayotdagi masalalarda
qo‘llash imkoniyatini yaratadi. Bu metodlar orqali o‘quvchilar muammolarni hal
qilish, qaror qabul qilish va bu qarorlarni real hayotda qo‘llash ko‘nikmalarini
rivojlantiradi.
Misol uchun, "loyiha asosidagi ta’lim" metodida o‘quvchilar o‘z bilimlarini
amaliyotga tadbiq etadi, ya’ni ularni konkret loyiha yoki topshiriqni bajarish
jarayonida qo‘llaydi. Bu metod o‘quvchilarga ilmiy va amaliy ishlarni bajarishda
o‘zlashtirgan bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirish imkonini beradi.
O‘quvchilar o‘zlari uchun yangi ma’lumotlarni izlab topishadi, yaratgan loyiha
11

orqali tajriba orttiradilar, o‘zlarining fikrlarini boshqalarga tushuntirishga
o‘rganadilar va natijada mustaqil o‘ylash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.
Noan’anaviy metodlar, shuningdek, o‘quvchilarga o‘z bilimlarini turli
sharoitlarda qo‘llashni o‘rgatadi, bu esa o‘z navbatida o‘quvchilarning hayotda
muvaffaqiyatli bo‘lishlariga yordam beradi. O‘quvchilar o‘rgangan bilimlarining
haqiqiy hayotdagi ahamiyatini sezib, o‘zlarini haqiqiy dunyo sharoitida test
qilishadi, bu esa ularni muvaffaqiyatga olib boradi.
Noan’anaviy ta’lim metodlari o‘quvchilarni faqat bilim olishda emas, balki
ularning jamiyatda samarali faoliyat yuritish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarini
ham shakllantirishga yo‘naltirilgan. Bu metodlar o‘quvchilarga ijodiy fikrlash,
muloqot qilish, guruhda ishlash, qaror qabul qilish va o‘z bilimlarini real hayotda
qo‘llashni o‘rganishga yordam beradi. Shu sababli, noan’anaviy metodlar
o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi o‘zaro faol hamkorlikni ta’minlab, ta’lim sifatini
sezilarli darajada yaxshilashga xizmat qiladi. 2
1.3. Noan’anaviy metodlarning pedagogik samaradorligi
Noan’anaviy ta’lim metodlari pedagogik jarayonni zamonaviy talablar va
o‘quvchilarning ehtiyojlariga mos ravishda shakllantiradi. Bu metodlar nafaqat
bilim olishni, balki o‘quvchilarda ijodiy fikrlash, mantiqiy va tanqidiy qaror qabul
qilish, va turli vaziyatlarda mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
2
Khasanova, A. (2020). "Noan'anaviy ta'lim metodlarining ta'lim jarayonidagi ahamiyati." Tashkent:
Tabiat va jamiyat nashriyoti.
12

Noan’anaviy metodlar orqali o‘quvchilar faqat passiv bilim qabul qiluvchi emas,
balki faol ishtirokchilar sifatida o‘z bilimlarini ishlab chiqish va amaliyotga tadbiq
qilish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Bunday metodlar o‘quvchilarning individual va jamoaviy faoliyatlarini
rivojlantiradi. Masalan, guruh ishlari, muammoli vazifalar va loyiha asosidagi
ta’lim metodlari o‘quvchilarga jamoada ishlash, bir-birini tinglash, fikr almashish
va birgalikda yechimlar ishlab chiqish imkoniyatini beradi. Bu jarayon
o‘quvchilarni ijtimoiy jihatdan rivojlantirishga yordam beradi va ular jamiyatda
muvaffaqiyatli faoliyat yuritishga tayyorlanadi.
Noan’anaviy metodlarning samaradorligi o‘quvchilarning o‘quv jarayonida
faolligini oshiradi. Ular faqatgina darsga tayyorlanish bilan cheklanmay, o‘z
fikrlarini erkin ifodalashga, yangiliklar izlashga va mustaqil fikrlashga undaydi.
O‘quvchilar bu metodlar orqali ta’limga qiziqishni oshiradilar, o‘zlarini ko‘proq
izlanishlarga undaydilar va bilim olishda ko‘proq qatnashadilar.
Shuningdek, noan’anaviy metodlar o‘quvchilarda mustaqil ishlash va o‘z
bilimlarini baholash ko‘nikmalarini ham rivojlantiradi. O‘quvchilarning tahlil
qilish, sinchkovlik bilan o‘rganish va natijalarni chiqarish qobiliyatlari
mustahkamlanadi. Shu bilan birga, noan’anaviy metodlar o‘qituvchining roli
o‘zgartiradi: o‘qituvchi faqat ma’lumot manbai sifatida emas, balki o‘quvchilarni
yo‘naltiruvchi va ularning fikrlarini rag‘batlantiruvchi shaxs sifatida faoliyat
yuritadi.
13

Natijada, noan’anaviy metodlar pedagogik samaradorlikni oshiradi,
o‘quvchilarning ta’limga bo‘lgan qiziqishini kuchaytiradi va ularga mustaqil,
ijodiy va samarali fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga imkon beradi. Bu
metodlar o‘quvchilarning akademik va shaxsiy rivojlanishiga xizmat qiladi, ularni
hayotdagi turli vaziyatlarga tayyorlaydi va ularni muvaffaqiyatga erishish uchun
zarur bo‘lgan ko‘nikmalar bilan ta’minlaydi. 3
3
Bekmurodov, M., & Ismoilov, A. (2017). "Noan'anaviy ta'lim metodlarining psixologik
asoslari." Tashkent: Yangi avlod nashriyoti.
14

II BOB. NOAN’ANAVIY METODLAR VA O‘QUVCHILARNING
FAOLIYATIGA TA’SIRI
2.1. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning kognitiv rivojlanishi
Noan’anaviy ta’lim metodlari o‘quvchilarning kognitiv rivojlanishiga katta
ta’sir ko‘rsatadi, chunki bu metodlar o‘quvchilarga ma’lumotni faqat eslab qolish
emas, balki uni chuqur tushunish va amaliyotga tadbiq etishga imkon beradi.
O‘quvchilar kognitiv jarayonlarni faollashtiradigan metodlar orqali muammolarni
hal qilish, yangi fikrlarni ishlab chiqish, natijalarni tahlil qilish va mustaqil xulosa
chiqarish kabi ko‘nikmalarni rivojlantiradilar.
Noan’anaviy metodlar o‘quvchilarning kritikal fikrlashini rivojlantiradi,
chunki bu metodlar o‘quvchilardan faqat ma’lumotni eslab qolishni emas, balki
unga nisbatan savollar berishni, uni tahlil qilishni va yangi ma’lumotlarni
birlashtirishni talab qiladi. O‘quvchilar yangi g‘oyalarni ishlab chiqish, tajriba va
bilimlarni o‘zaro bog‘lash orqali o‘z kognitiv ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Bu,
o‘z navbatida, o‘quvchilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini oshiradi va ularni
muammolarni turli nuqtai nazarlardan ko‘rishga undaydi.
Misol uchun, muammoli ta’lim metodida o‘quvchilar muammo yoki
vaziyatga yechim topishga harakat qilib, o‘z bilimlarini ishlatadilar va yangi
g‘oyalarni yaratadilar. Bu metod o‘quvchilarning kognitiv rivojlanishiga yordam
beradi, chunki ular faqatgina mavjud bilimlarga asoslanib, yangi natijalarga
erishish uchun turli fikrlarni sinovdan o‘tkazadilar. O‘quvchilar, shuningdek,
mustaqil fikrlash va qaror qabul qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.
15

Noan’anaviy metodlar kognitiv rivojlanishga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, chunki
ular o‘quvchilarga nafaqat bilimlarni o‘rganishga, balki uni kengaytirishga,
chuqurlashtirishga va amaliyotda qo‘llashga yordam beradi. Bu metodlar
o‘quvchilarda tanqidiy fikrlashni rivojlantirishga, bilimlarni o‘zlashtirishning yangi
shakllarini yaratishga va murakkab muammolarni hal qilishda mustaqil
yondashuvni rivojlantirishga yordam beradi.
Shunday qilib, noan’anaviy ta’lim metodlari o‘quvchilarning kognitiv
rivojlanishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi, ular yangi bilimlarni o‘zlashtirish va
amaliyotda qo‘llash jarayonida faol ishtirok etadilar, bu esa o‘quvchilarning
umumiy rivojlanishiga ijobiy ta’sir qiladi.
2.2. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalari
Noan’anaviy ta’lim metodlari o‘quvchilarning ijtimoiy ko‘nikmalarini
rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Bu metodlar o‘quvchilarni jamoaviy ishlash,
boshqalar bilan muloqot qilish, fikr almashish, guruhdagi muammolarni hal qilish
va boshqa ijtimoiy kompetensiyalarni rivojlantirishga undaydi. Ijtimoiy
ko‘nikmalar – bu o‘quvchilarni jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishga
tayyorlash uchun zarur bo‘lgan qobiliyatlar, jumladan, muloqot, jamoada ishlash,
boshqaruv, etika va muvofiqlik kabi ko‘nikmalarni o‘z ichiga oladi.
Noan’anaviy metodlar, ayniqsa, guruh ishlari, rolli o‘yinlar, loyiha asosidagi
ta’lim va boshqa interaktiv metodlar yordamida o‘quvchilarga jamoaviy faoliyatda
ishtirok etish imkoniyatini beradi. Bu usullar o‘quvchilarga birgalikda
16

muammolarni yechish, qarorlar qabul qilish, o‘zaro fikr almashish va o‘zaro
yordam ko‘rsatish ko‘nikmalarini o‘rgatadi. Masalan, guruh ishida har bir o‘quvchi
o‘zining fikrini bildirish, boshqalar bilan muvofiqlashtirish va umumiy maqsadga
erishish uchun hamkorlik qilishga majbur bo‘ladi. Bu jarayon o‘quvchilarda
jamoada ishlash ko‘nikmalarini shakllantiradi va ijtimoiy aloqalarni
mustahkamlaydi.
Rolli o‘yinlar va simulyatsiyalar o‘quvchilarga turli ijtimoiy rollarni sinab
ko‘rish imkonini beradi. Ushbu metodlar o‘quvchilarga ijtimoiy vaziyatlarda
qanday muloqot qilish, boshqaruv va liderlik ko‘nikmalarini namoyon etish, hamda
turli ijtimoiy kontekstlarga moslashish imkonini beradi. O‘quvchilar ushbu
faoliyatlar orqali turli ijtimoiy rolda o‘zlarini qanday tutishlari, boshqalar bilan
qanday muloqot qilishlari va guruhdagi muammolarni qanday hal qilishlari
kerakligini o‘rganadilar.
Noan’anaviy metodlarning yana bir ijtimoiy jihati – o‘quvchilarning o‘zaro
hurmat va empatiya ko‘nikmalarini rivojlantirishidir. O‘quvchilar bir-birini
tinglash, fikrlarini hurmat qilish va boshqalarni tushunishga intilishlari kerak.
Bularning barchasi o‘quvchilarning ijtimoiy va emotsional rivojlanishiga yordam
beradi, bu esa ularni hayotdagi turli vaziyatlarda muvaffaqiyatli ijtimoiy
munosabatlar o‘rnatishga tayyorlaydi.
Shunday qilib, noan’anaviy metodlar o‘quvchilarning ijtimoiy
ko‘nikmalarini rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi. Ular jamoaviy
ishlashni, muloqot qilishni, muammolarni hal qilishni va turli ijtimoiy vaziyatlarga
17

moslashishni o‘rgatadi. Bu ko‘nikmalar o‘quvchilarning shaxsiy va professional
hayotida muvaffaqiyatli bo‘lishlari uchun zarurdir. 4
2.3. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning motivatsiyasi
Noan’anaviy ta’lim metodlari o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirishda
juda samarali vosita sifatida ko‘riladi. Bu metodlar o‘quvchilarga o‘rganish
jarayonini qiziqarli va maqsadga yo‘naltirilgan holda taqdim etadi, shuningdek,
o‘quvchilarning o‘z bilimlariga bo‘lgan qiziqishini oshiradi. Motivatsiya
o‘quvchilarning ta’lim jarayoniga bo‘lgan ijobiy munosabatini shakllantirishda
muhim rol o‘ynaydi, chunki ta’lim faqat o‘quvchilarda ichki motivatsiya mavjud
bo‘lganda samarali bo‘ladi.
Noan’anaviy metodlar orqali o‘quvchilarga erkinlik beriladi, ya'ni ular o‘z
vaqtlarini, faoliyatlarini va ta’lim jarayonini qanday tashkil qilishni o‘zi tanlaydi.
Bu holat o‘quvchilarni yanada faol va mustaqil qilishga undaydi. O‘quvchilarga
o‘qish jarayonida o‘zlarini qiziqtirgan mavzularni tanlash, tadqiqot qilish va ijodiy
yondashuvlarni amalga oshirish imkoniyati beriladi. Shuningdek, guruh ishlarida
va rolli o‘yinlarda ishtirok etish orqali o‘quvchilar bir-birlarining fikrlarini eshitish,
o‘z fikrlarini ifodalash va yangi g‘oyalarni yaratish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu
jarayon o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan ichki qiziqishini oshiradi.
4
Lomova, O. V., & Kudryavtsev, I. A. (2014). "Innovatsion ta'lim: Tushunchalar, metodlar,
yondashuvlar." Moscow: Akademiya nashriyoti.
18

Bundan tashqari, noan’anaviy metodlar o‘quvchilarda o‘zini namoyon qilish
va muvaffaqiyatga erishish istagini rivojlantiradi. Masalan, loyiha asosidagi
ta’limda o‘quvchilar o‘zlariga alohida maqsadlar qo‘yishadi va ularga erishish
uchun ijodiy va samarali yo‘llar izlaydilar. O‘quvchilarga o‘z ishlarini namoyish
qilish va boshqalar bilan baham ko‘rish imkoniyati berish, ularning o‘ziga bo‘lgan
ishonchini oshiradi va muvaffaqiyatni his qilishlariga yordam beradi.
Noan’anaviy metodlar o‘quvchilarga shaxsiy va professional hayotda zarur
bo‘lgan ko‘nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi. O‘quvchilar o‘zlarini
mustaqil o‘rganishga, tanqidiy fikrlashga va o‘z bilimlarini amaliyotda qo‘llashga
motivatsiya topadilar. Shuningdek, ta’lim jarayonida erishilgan muvaffaqiyatlar
o‘quvchilarni yanada yuqori natijalarga erishishga undaydi va ularda doimiy
o‘rganish istagini uyg‘otadi.
Natijada, noan’anaviy metodlar o‘quvchilarda yuqori motivatsiyani
shakllantiradi, bu esa ularning ta’lim jarayonidagi faol ishtirokini oshiradi, bilim
olishga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradi va o‘quvchilarning shaxsiy rivojlanishiga
ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu metodlar o‘quvchilarning ichki motivatsiyasini
faollashtirishga yordam beradi, ularga ta’limda muvaffaqiyatga erishish uchun
zarur bo‘lgan kuch va ishtiyoqni beradi. 5
5
Akhundov, F. (2015). "Pedagogika metodlari: An'anaviy va noan'anaviy yondashuvlar." Tashkent:
O'zbekiston Respublikasi Xalq Ta'limi Vazirligi.
19

III BOB. NOAN’ANAVIY METODLARNING TA’LIM
JARAYONIDAGI O‘RNI VA AHAMIYATI
3.1. Noan’anaviy metodlar va o‘qituvchi rolidagi o‘zgarishlar
Noan’anaviy ta’lim metodlari o‘qituvchining roli va ta’lim jarayonidagi
ishtirokini tubdan o‘zgartiradi. An’anaviy ta’limda o‘qituvchi ma'lumot manbai
bo‘lib, o‘quvchilarga bilimlarni yetkazadi, lekin noan’anaviy metodlar o‘qituvchini
faqat bilim beruvchi emas, balki o‘quvchilarning o‘rganish jarayonida
yo‘naltiruvchi, o‘quvchilarning qiziqishini uyg‘otuvchi va ularning mustaqil
ishlashini rag‘batlantiruvchi shaxs sifatida ko‘rsatadi. Noan’anaviy metodlar
o‘qituvchidan kreativlikni, moslashuvchanlikni, o‘quvchilarning individual
ehtiyojlarini tushunishni va pedagogik jarayonni rejalashtirishda yuqori darajada
yondashuvni talab qiladi.
Bunday metodlar yordamida o‘qituvchi o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini
rivojlantirishga ko‘proq e'tibor beradi. O‘qituvchi o‘quvchilarga bilimlarni
o‘zlashtirish jarayonida yordamisiz qaror qabul qilish, savollar berish va natijalarni
tahlil qilishda yordam beradi. Shu bilan birga, o‘qituvchi o‘quvchilarning o‘z
fikrlarini erkin ifodalashlari, guruhda ishlashlari va o‘zaro fikr almashishlari uchun
imkoniyat yaratadi. Misol uchun, guruh ishlari, rolli o‘yinlar va muammoli
vazifalar kabi noan’anaviy metodlar o‘qituvchining rolini faollashtiradi va uning
faol ishtirokini ta'minlaydi.
Noan’anaviy metodlar o‘qituvchining o‘zini o‘rganish va o‘z pedagogik
uslublarini doimiy ravishda takomillashtirishga majbur qiladi. O‘qituvchidan yangi
20

texnologiyalarni, ta’limning innovatsion metodlarini va pedagogik yondashuvlarni
o‘rganishni talab qiladi. Bu metodlar o‘qituvchining o‘quvchilar bilan muloqot
qilish usullarini, darslarni tashkil etish va o‘quvchilarni rag‘batlantirish usullarini
qayta ko‘rib chiqishni taqozo etadi. O‘qituvchining roli faqat bilim yetkazib berish
emas, balki o‘quvchilarning ijodiy yondashuvlarini qo‘llab-quvvatlash, ularga
yangi g‘oyalarni ilgari surishga imkon berish va o‘quvchilarda mustaqil o‘rganish
ko‘nikmalarini shakllantirishdan iborat bo‘ladi.
Shu sababli, noan’anaviy metodlar o‘qituvchining rolini yangilaydi va
o‘qituvchini pedagogik jarayonning faoli va yo‘naltiruvchisi sifatida ko‘rsatadi.
O‘qituvchi bu metodlar yordamida o‘quvchilarni faollashtiradi, ularning mustaqil
fikrlashini rivojlantiradi va o‘rganish jarayonini yanada samarali qiladi.
Noan’anaviy metodlar o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi hamkorlikni
kuchaytiradi, ta’lim jarayonini interaktiv va jozibali qiladi.
3.2. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning o‘z-o‘zini boshqarish
ko‘nikmalari
Noan’anaviy ta’lim metodlari o‘quvchilarda o‘z-o‘zini boshqarish va
mustaqil o‘rganish ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi.
O‘quvchilarni o‘z bilimlarini faqat o‘rganib chiqish emas, balki ularni faoliyatda
qo‘llashga undash, o‘quvchilarga o‘z o‘rganish jarayonlarini boshqarish
imkoniyatini berish, ta’lim jarayonida mustaqil fikrlashni rag‘batlantirish –
noan’anaviy metodlarning asosiy maqsadlaridan biridir. O‘quvchilar o‘zlarining
21

o‘quv jarayoniga bo‘lgan mas'uliyatini his qilishlari, o‘z faoliyatlarini rejalarini
tuzish va natijalarga erishish uchun zarur bo‘lgan vositalarni izlashlari lozim
bo‘ladi.
Noan’anaviy metodlar yordamida o‘quvchilar o‘z-o‘zini boshqarish
ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Masalan, loyiha asosidagi ta'lim metodida
o‘quvchilar o‘zlari uchun reja tuzishadi, o‘z vaqtlarini boshqarishadi va
maqsadlariga erishish uchun turli vazifalarni bajaradilar. Bu metod o‘quvchilarning
vaqtni samarali taqsimlash, o‘z ishlarini boshqarish, ko‘p bosqichli vazifalarni
bajarish va natijalarni tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. O‘quvchilarga
o‘zlarining bilimlarini sinovdan o‘tkazish va amaliyotda qo‘llash imkoniyati
berish, ularning o‘z-o‘zini boshqarish qobiliyatlarini kuchaytiradi.
Rolli o‘yinlar va simulyatsiyalar yordamida ham o‘quvchilar o‘z-o‘zini
boshqarish ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Ular muayyan rollarni bajarish,
qarorlar qabul qilish va ijtimoiy vaziyatlarda muvaffaqiyatli faoliyat yuritish uchun
o‘z faoliyatlarini rejalashtirishadi. Shu tarzda, o‘quvchilar o‘z ishlarini
boshqarishni, ular uchun muhim bo‘lgan masalalarni tanlashni, boshqalar bilan
hamkorlik qilishni va natijalarni baholashni o‘rganadilar.
Bundan tashqari, noan’anaviy metodlar o‘quvchilarni o‘zlarining o‘rganish
jarayonlarida erkin va mustaqil bo‘lishga undaydi. Masalan, muammoli ta'lim
metodida o‘quvchilar biror muammoni hal qilish uchun turli usullarni sinab
ko‘rishadi, o‘zlariga kerakli ma’lumotni topishadi va ularni tahlil qilib, yechimlar
ishlab chiqadilar. Bu o‘quvchilarda mustaqil ishlash va muammolarni hal qilish
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
22

Shu bilan birga, o‘quvchilarning o‘z-o‘zini boshqarish ko‘nikmalarini
rivojlantirish o‘quv jarayonining samaradorligini oshiradi. O‘quvchilar o‘zlari
uchun maqsadlar belgilash, ularga erishish yo‘lida reja tuzish va o‘z vaqtlarini
boshqarishni o‘rganadilar. Bu esa ularning faolligini oshiradi va o‘quv jarayoniga
bo‘lgan qiziqishini kuchaytiradi.
Noan’anaviy metodlar yordamida o‘quvchilar o‘z-o‘zini boshqarish
ko‘nikmalarini rivojlantiradilar, bu esa ularning ta’lim jarayonidagi
samaradorligini oshiradi. O‘quvchilarning mustaqil fikrlash va o‘quv jarayonini
boshqarish qobiliyatlarini shakllantirish orqali noan’anaviy metodlar o‘quvchilarda
yuqori darajada o‘z mas'uliyatini his qilish va o‘rganishdagi muvaffaqiyatlarni
amalga oshirish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. 6
3.3. Noan’anaviy metodlar va o‘quvchilarning kreativlik va innovatsion
fikrlash ko‘nikmalari
Noan’anaviy ta'lim metodlari o‘quvchilarning kreativlik va innovatsion
fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishda katta ahamiyatga ega. Ta'lim jarayonining
asosiy maqsadlaridan biri o‘quvchilarda yangi g‘oyalar yaratish, turli masalalarga
yangicha yondashish, tajriba va bilimni ijodiy tarzda qo‘llashni rivojlantirishdir.
6
Nazarova, S. (2016). "Pedagogik mahoratni rivojlantirishda zamonaviy metodlar." Tashkent: Oliy ta'lim
nashriyoti.
Rakhmatullayev, A. (2018). "Pedagogik texnologiyalar va metodlar." Tashkent: "O'qituvchi" nashriyoti.
23

Noan’anaviy metodlar, masalan, loyiha asosidagi ta’lim, muammoli ta’lim va rolli
o‘yinlar orqali o‘quvchilarda kreativlik va innovatsion fikrlashni rag‘batlantiradi.
Noan’anaviy metodlar o‘quvchilarga o‘rganilayotgan mavzuni chuqurroq
tahlil qilish, yangi g‘oyalarni sinash, mavjud bilimlarni yangi kontekstda qo‘llash
imkoniyatini beradi. O‘quvchilar o‘z fikrlarini ifodalash, yangi yondashuvlarni
yaratish va o‘zlarini ijodiy jihatdan namoyon etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Masalan, loyiha asosidagi ta'lim metodida o‘quvchilar o‘zlari ilgari surgan
g‘oyalarni amaliyotda sinab ko‘rishadi, o‘zlari ishlab chiqqan mahsulotlarni
yaratish, tadqiqotlar o‘tkazish va natijalarni baholash orqali yangi fikrlar ishlab
chiqishadi. Bu jarayon o‘quvchilarda kreativ fikrlash va innovatsion yechimlarni
ishlab chiqish ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Muammoli ta'lim metodida esa o‘quvchilar turli xil muammolarni hal
qilishda yangicha fikrlashga, mavjud bilimlarni amaliyotga tadbiq etishga va yangi
yechimlar izlashga majbur bo‘ladilar. Bunday metodlar o‘quvchilarga yangi
qarorlar qabul qilish, o‘z bilimlarini tahlil qilish va yangi yondashuvlarni yaratish
imkoniyatini beradi. O‘quvchilar o‘zlarini yangi g‘oyalar yaratishda erkin his
qiladilar, bu esa ularning kreativligini rivojlantiradi.
Rolli o‘yinlar va simulyatsiyalar orqali o‘quvchilar turli ijtimoiy vaziyatlarda
qanday muammolarni hal qilishni, qanday yangi yondashuvlar bilan qarorlar qabul
qilishni o‘rganadilar. Rolli o‘yinlar o‘quvchilarga turli ijtimoiy rolda o‘zlarini
namoyon qilish, yangi yondashuvlar ishlab chiqish va o‘zaro muloqot qilishni
o‘rgatadi. Bu metodlar o‘quvchilarda kreativlikni rivojlantirish bilan birga,
jamoaviy ishlash va yangi g‘oyalarni qo‘llashni o‘rgatadi.
24

Noan’anaviy metodlar orqali o‘quvchilar innovatsion fikrlashga va yangi
g‘oyalarni ishlab chiqishga ko‘proq tayyorlanadilar. Bu metodlar o‘quvchilarning
yangi g‘oyalar yaratishdagi qobiliyatlarini rivojlantiradi, ularni o‘z fikrlarini erkin
ifodalashga undaydi va amaliyotda qo‘llash imkoniyatini yaratadi. Shu tariqa,
o‘quvchilar ijodiy yondashuvni o‘rganadilar va mavjud bilimlarni yangi holatlarda
qo‘llashni bilib olishadi.
Noan’anaviy metodlar o‘quvchilarning kreativlik va innovatsion fikrlash
ko‘nikmalarini rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi, chunki ular
o‘quvchilarga o‘zlarini mustaqil fikrlovchi shaxs sifatida namoyon etish, yangi
yondashuvlar ishlab chiqish va bilimni amaliyotga tatbiq etish imkoniyatini beradi.
Bu metodlar o‘quvchilarning ijodiy va innovatsion fikrlashga bo‘lgan qiziqishini
kuchaytiradi, ularning bilimlarini yanada kengaytiradi va ta’lim jarayonining
samaradorligini oshiradi. 7
7
Sadykova, N. (2019). "O‘quvchilarni kreativ fikrlashga yo‘naltirish metodlari." Tashkent:
O‘quvchi nashriyoti.
Solikhodjaeva, D. (2019). "Ta'lim metodologiyasi va uning o'quvchilarga ta'siri." Tashkent:
Innovatsiya va ta'lim sohasidagi yangiliklar.
Tafakkur, B. (2021). "Yoshlar va pedagoglar uchun interfaol ta'lim metodlari." Tashkent: "Fan va
Texnologiya" nashriyoti.
25

XULOSA
Noan’anaviy ta'lim metodlari ta’lim jarayonini zamonaviy talablarga
moslashtirish, o‘quvchilarning faolligini oshirish va ularning shaxsiy rivojlanishini
qo‘llab-quvvatlashda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu metodlar o‘quvchilarga o‘z
bilimlarini faqat o‘rganish emas, balki amaliyotda qo‘llash, yangi g‘oyalarni
yaratish va turli masalalarga yangicha yondashish imkoniyatini beradi.
Shuningdek, noan’anaviy metodlar o‘qituvchining pedagogik roli va faoliyatini
ham tubdan o‘zgartirib, uni faqat bilim beruvchi emas, balki o‘quvchilarning
rivojlanishini rag‘batlantiruvchi va qo‘llab-quvvatlovchi shaxs sifatida namoyon
etadi.
Loyiha asosidagi ta’lim, muammoli ta’lim, rolli o‘yinlar va simulyatsiyalar
kabi metodlar o‘quvchilarda kreativlik, innovatsion fikrlash, o‘z-o‘zini boshqarish
va mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga yordam beradi. Bu metodlar
o‘quvchilarga o‘z faoliyatlarini rejalashtirish, vaqtni samarali boshqarish, jamoaviy
ishlash va mustaqil fikrlashni o‘rgatadi. Shu bilan birga, o‘quvchilar o‘zlarining
o‘rganish jarayonida faol ishtirok etib, ta’limni yanada jozibador va samarali qilib
his qiladilar.
Noan’anaviy metodlarning samaradorligi o‘quvchilarda yuqori
motivatsiyani, mustaqil fikrlashni, ijodiy yondashuvni va o‘z-o‘zini boshqarish
ko‘nikmalarini rivojlantirishga asoslanadi. Bu metodlar o‘quvchilarning ta’lim
jarayonida muvaffaqiyatga erishishlari uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy, aqliy va
amaliy ko‘nikmalarni shakllantiradi. Shu tariqa, noan’anaviy metodlar ta’lim
26

jarayonini faollashtirib, o‘quvchilarda bilim olishga bo‘lgan qiziqishni oshiradi va
ularga ta’limdagi muvaffaqiyatlarga erishish uchun zarur bo‘lgan vositalarni
taqdim etadi.
Umuman olganda, noan’anaviy metodlar ta’lim tizimini yanada sifatli va
samarali qilish, o‘quvchilarda yangi yondashuvlar va g‘oyalarni ilgari surish
ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun muhim vosita hisoblanadi. Bu metodlarning
ta’lim jarayonida qo‘llanilishi o‘quvchilarni faollashtiradi, ularning ijodiy va
intellektual imkoniyatlarini kengaytiradi va ta’lim sifatini oshiradi.
27

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. Akhundov, F. (2015). "Pedagogika metodlari: An'anaviy va noan'anaviy
yondashuvlar." Tashkent: O'zbekiston Respublikasi Xalq Ta'limi Vazirligi.
2. Bekmurodov, M., & Ismoilov, A. (2017). "Noan'anaviy ta'lim
metodlarining psixologik asoslari." Tashkent: Yangi avlod nashriyoti.
3. Jabbarov, M., & Muminov, M. (2017). "Innovatsion ta'lim metodlari."
Toshkent: TDTU nashriyoti.
4. Khasanova, A. (2020). "Noan'anaviy ta'lim metodlarining ta'lim
jarayonidagi ahamiyati." Tashkent: Tabiat va jamiyat nashriyoti.
5. Lomova, O. V., & Kudryavtsev, I. A. (2014). "Innovatsion ta'lim:
Tushunchalar, metodlar, yondashuvlar." Moscow: Akademiya nashriyoti.
6. Nazarova, S. (2016). "Pedagogik mahoratni rivojlantirishda zamonaviy
metodlar." Tashkent: Oliy ta'lim nashriyoti.
7. Rakhmatullayev, A. (2018). "Pedagogik texnologiyalar va metodlar."
Tashkent: "O'qituvchi" nashriyoti.
8. Sadykova, N. (2019). "O‘quvchilarni kreativ fikrlashga yo‘naltirish
metodlari." Tashkent: O‘quvchi nashriyoti.
9. Solikhodjaeva, D. (2019). "Ta'lim metodologiyasi va uning o'quvchilarga
ta'siri." Tashkent: Innovatsiya va ta'lim sohasidagi yangiliklar.
28

10. Tafakkur, B. (2021). "Yoshlar va pedagoglar uchun interfaol ta'lim
metodlari." Tashkent: "Fan va Texnologiya" nashriyoti.
11. Shonmurodova, M. (2018). "Pedagogik innovatsiyalar va o‘quvchilarda
mustaqil fikrlashni rivojlantirish." Tashkent: O‘zbekiston Ta'lim va ilmiy
ishlanmalar nashriyoti.
12. Abdullaeva, G. (2017). "Pedagogik yondashuvlarning yangi shakllari va
metodlari." Tashkent: Ma'naviyat nashriyoti.
13. Qodirova, Z. (2020). "Interfaol metodlar yordamida o‘quvchilarda
kreativ fikrlashni rivojlantirish." Tashkent: Innovatsiya nashriyoti.
14. Bakhodirova, D. (2019). "O‘quvchilarda kommunikativ ko‘nikmalarni
rivojlantirishda interfaol metodlarning ahamiyati." Tashkent: Ta'lim va taraqqiyot
nashriyoti.
15. Maksumov, S. (2018). "Noan'anaviy ta'lim metodlari va ularning ta'lim
jarayoniga ta'siri." Tashkent: Oliy ta'lim nashriyoti.
Qo‘shimcha adabiyotlar va internet manbalari:
1. Ergasheva, Z. (2021). "Pedagogik metodlar va ta'limda innovatsion
yondashuvlar." O‘zbekistan Ta'lim Tizimi - https://www.edu.uz
2. Soliyeva, S. (2020). "Innovatsion ta'lim metodlari: Amaliy qo‘llanma."
Ta'lim tizimida innovatsiyalar - https://www.talim.uz
29

3. Xalq ta'limi vazirligi (2022). "Ta'lim metodologiyasi va pedagogik
texnologiyalar." O'zbekiston Xalq Ta'limi - https://www.mth.uz
4. National Center for Pedagogical Research (2020). "The Role of
Innovative Pedagogical Methods in Educational Development." Pedagogical
Innovations - https://www.pedagogy.uz
5. UNESCO (2021). "Innovative Teaching Practices." Educational
Approaches and Strategies - https://www.unesco.org
6. SpringerLink (2020). "Innovative Teaching and Learning." Educational
Research and Development - https://link.springer.com
7. ResearchGate (2021). "Innovative Pedagogical Practices in Education."
Educational Theory and Practice - https://www.researchgate.net
8. Edutopia (2022). "The Importance of Active Learning in Education."
Educational Strategies - https://www.edutopia.org
9. Education and Pedagogy Journal (2020). "Innovative Pedagogical Models
and Strategies." Educational Studies - https://www.edstudies.uz
30

O’quvchilarga bilim berish jarayonida noanʼanaviy yondashuv

Sotib olish