O`quvchilarning aksonometrik proekciya va texnik rasm bajarishga o`rgatish metodikasi

                                          O` ZBEKISTON            RESPUBLIKASI 
                                 OLIY   VA   O`RTA   TA`LIM   VAZIRLIGI   
                   AJINIYOZ   NOMIDAGI  NUKUS  DAVLAT  PEDAGOGIKA            
                                                   INSTITUTI  
                 TA`SVIRIY SAN`AT VA TEXNOLOGIK TA`LIM FAKULTETI 
                          TA`SVIRIY SAN`AT VA MUHANDISLIK GRAFIKASI 
                                  YO`NALISHI 2-KURS TALABASINING
                          
                           “Chizmachilik    fanini   o`qitish   metodikasi”    
                                                     fanidan 
                   KURS    ISHI
                  Mavzu: “O`quvchilarning aksonometrik proekciya va
                       texnik rasm bajarishga o`rgatish metodikasi” 
    
          Ilmiy raxbar  :                                                       Abdreimov Dastan
          Bajargan:                                                        Tleuniyazova Biybinaz
                                                    NUKUS – 2025
     Reja:
       Kirish ………………………………………………………………………………………………
      Asosiy qism
1. Aksonometriyani o`rganishning ahamiyti…………………………………….
2. Aksonometrik proekciyaning turlarini o`rgatish……………………………
3. Aksonometrik proekciya mavzusini o`rgatishda ularni namoyish    
qiluvchi ko`rgazmalardan foydalanish ………………………………………….
4. Texnik rasm va uni bajarish, hajmni ifodalash usullari…..
      Xulosa…………………………………………………………………
      Foydalanilgan adabiyotlar……………….
                 
                     KIRISH      
                     Kurs ishining maqsadi. Iqtisodiy islohotlarni ogishmay amalga
oshirish,   bozor   iqtisodiyotiga   bosqichma-bosqich   otish   respublikada
malakali   mutaxassis-xodimlar   tayyorlashni   taqozo   etadi.   Bu   ish
davlatimizning ilmiy-texnikaviy va ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan rivojlangan
mamlakatlar   taraqqiyoti   darajasiga   etkazishga   imkoniyat   yaratadi.   Bu
orinda   xalq   talimi   tizimining   mukammalligi,   oqish-oqitish   ishlarini
mustaqillik   talablari   asosida   isloh   qilish   va   yaxshilash,   yangi   avlod talim-tarbiyasining   mano   va   mazmunini   kengaytirish   uchun   bilimdon,
mustaqillik   goyasi,   mafkurasi   va   manaviyati   bilan   qurollangan
oqituvchi-xodimlar   tayyorlash   zarurligini   esda   tutish   kerak.   Shu   vazifa
va   muammolarni   hal   etish   togrisida   Ozbekiston   Respublikasi   birinchi
Prezidenti   I.A.Karimov   shunday   deydi:   «Nafaqat   umumiy   malumot   va
tarbiyani,   balki   kadrlarning   kasb-korga   yonalish   olishini,   ularni
tayyorlash,  qayta   tayyorlash   va   malakasini  oshirishni  oz  ichiga   oluvchi
yagona   uzluksiz   milliy   talim   tizimini   yaratish   vazifasi   qoyilmoqda».
Binobarin,   bu   vazifa xalq talimi tizimini mustaqillikni mustahkamlash
va   rivojlantirish   mafkurasi,   shuningdek   uning   goyalariga   mos
keladigan   manaviyat   talablari   asosida   amalga   oshiriladi.   Ayniqsa,
yoshlarning   kasb-korga   yonalish   olishini   togri   tashkil   qilish   asosan
umumtalim   maktablarida   hal   qilinadi.   Bu   oz   navbatida,   oqish-oqitish,
talim-tarbiya   tizimini   islohotlar   qonuniyatlari   bilan   bogliq   holda   korib
chiqishni   taqozo   etadi.   1993   yil   2   iyulda   qabul   qilingan   Ozbekiston
Respublikasining   «Talim   togrisida»   gi   qonunida   xuddi   osha   talab   va
qoidalar oz ifodasini topgan.       
     Kurs ishining vazifasi. Buyumning shaklini va olchamlarini tekislikda
aniq   korsatadigan   tasvir   chizma   deb   ataladi.   Texnik   chizmalarni   togri
chizish   usullari,   shuningdek,   chizma   xojaligining   barcha   sohalarini
togri tashkil qilish   haqidagi  fan   chizmachilik   deyiladi.   Xalq  xojaligining
tarmoqlariga   qarab,undan   foydalaniladigan   chizmalar   har   xil   nom
bilan   ataladi.   Masalan,   turli   mashina   va   mexanizmlarning   detallarini
yasash   uchun   tuzilgan   chizmalar   mashinasozlik   chizmalari   deyiladi   va
ularni   chizish   usullarini   orgatadigan   qismi   mashinsozlik   chizmachiligi
deyiladi.     Bino   va   inshootlar   qurishda   ishlatiladigan   chizmalar   qurilish
chizmalari deyiladi
                .   Chizmada   buyum   toliq   va   yaqqol   aks   ettirilishi   uchun     chizma
geometriya   qonuni   va   qoidalariga   asosan   bajarilgan   bolishi   kerak.
Bundan   tashqari   chizmalarni   tuzishda   va   chizishda   standartlarda
bayon   qilingan   qoida   va   normalarga   katiy   rioya   qilgan   holda   bajarish
lozim.   Bular   haqida   yana   bazi   malumotlarni   berilgandan   keyin
chizmachilik   fani   uchun   zarur   oquv   qurollari   va   ulardan   foydalanishi
usullari   bilan   tanishtirib   otiladi.   Kurs   ishining   dolzarbligi.   Dastlabki chizmalarda   faqat   bitta   tasvir   bolib,   u   reja   deb   ataldi.   Odatda,   bu
rejalarni   togridan-togri   qurilajak   inshootlarning   orniga,   yani   er   sirtiga
haqiqiy   kattaligi   bilan   bajariladi.   Bunday   chizmalarni   yasash   uchun
birinchi   chizmachilik   asboblari   yogochdan   yasalgan   tsirkul,   olchagich,
arqondan   yasalgan   togri   burchakli   uchburchaklar   yaratildi.   Chizmalar
bilan   rasm   ortasida   deyarli   farq   bolmagan.   Tasvirlar   koz   bilan
chamalab qolda chizilgan.  Sharq miniatyuralaridagi uzoqdagi narsalar
rasmi   teparoqda,   yaqindagi   narsalar   pastroq   bir   xil   kattalikda
tasvirlanadi.   Markaziy   Osiyo   mintaqasidagi   shahar   va   qishloqlarning
paydo   bolishi   asrimizga   kadar   bir   minginchi   yillarning   ortalariga   togri
kelsa,   mahalliy   uslubda   memorchilik   va   dekorativ   ishlarning   ayrim
sohalari asrimizga qadar III asrga tog`ri keladi.
                              Ozbekiston   hududida   Surxondaryo   va   boshqa   viloyatlarda
otkazilgan   arxeologik   qazilmalar   shuni   korsatadiki,   asrimizdan   avvalgi
V-VI   asrlarda   Markaziy   Osiyo   bilan   Eron   Sosoniylari,   Vizantiya,
Hindiston       va   Xitoy   ortasida   vujudga   kelgan   iqtisodiy   va   madaniy
aloqalar natijasida amaliy sanatning rivojlana borishi oz ornida grafika
taraqqiyotiga   oz   tasirini   korsatdi.   Surxondaryo   viloyati   Fayoztepa   (I-II
asrlarda) dagi topilgan naqsh qoldiqlari, Xorazmdagi Tuproqqala zallari
monumental   naqshlar   bilan   bezatilganligi   bizlarga   arxeologik
qazilmalardan malum. XI asr oxirida Buxoro hukmdori Ismolil Samoniy
davrida   mustaqil   feodal   davlati   tuzilib,   fan,   madaniyat,   sanat   va
memorchilik   rivojlandi.   Bular   oz   ornida   grafikaning   rivojlanishiga   oz
tasirini   korsatadi.   Buxorodagi   Ulugbek,   Ismoil   Samoniy   maqbarasi,
Kalon   minorasi,   Samarqanddagi   Shohizinda,   Gori   Amir   maqbaralari,
Ulugbek,   Sherdor,   Tillakori   madrasalari,   Shahrisabzdagi   Oqsaroy
bezaklari   va   boshqalardir.   Olimlar,   chizmakashlar   va   memorlar
bevosita   geometrik   yasashlar   va   geometrik   tasvirlash   bilan
shugullanib,   oz   fikr   va   g`oyalarini   bayon   qilishda   ulardan
foydalanganlar.   Natijada   yangi-yangi     grafik   tasvirlar   vujudga   kelib,
takomillashib va rivojlanib borgan. .
                                             
                                                  ASOSIY   QISM
           1. Aksonometriyani o'rganishning ahamiyati.
                  Amaliy   jihatdan   qaraganda   aksonometrik   proeksiyalar  va   unga
asoslangan   texnik   rasmlarni   o'rgatishga   zaruriyat   qolmaganday
tuyulishi   mumkin:   ishlab   chiqarishda   ular   juda   kam   qo'llaniladi,
arxitektura,   qurilish   chizmachiligida   ular   o'rniga   kopincha
perspektivadan foydalaniladi. Ammo bu mavzuni maktab chizmachiligi
kursiga   kiritish   zaruriyati   foydasiga   kamida   ikkita   dalil   keltirish
mumkin.   Birinchisi   aksonometrik   proeksiyalarning   katta   ta'limiy
ahamiyati.   Avvalambor   u   fazoviy   tasavvurni   rivojlantirish   va   mashq
qildirish   uchun   ajoyib   vosita   hisoblanadi.   Aksonometrik   proeksiyalarni
(hatto   qo'lda   bajariladigan   texnik   rasmlarni   ham)   bajarish   buyum
originalining xuddi geometrik skeletini ochganday uning fazoviy shakli
va tuzilishini yaqqol tasvirlaydi va fazoviy tasavvur rivojlanishiga foydali
yuklama beradi.
              Aksonometrik   proeksiya   va   texnik   rasm   bajarish   ayniqsa   o'zini
rasm chizishga  qobiliyatsiz deb hisoblab yurgan o'quvchilarda alohida
qoniqish   hosil   qilishini   sezish   mumkin.   Texnik   rasm   (aksonometrik)
fazoning   uchta   o'lchamida   Joylashgan   tasvirlar   haqidagi   hamma
axborotlarni bitta tasvirda aks ettiradi. Buning natijasida bunday tasvir
yuqori   darajada   yaqqol   bo'lib,   tasvir   buyum   shaklini   to'liq   tasavvur
qilishda   deyarli   qiyinchilik   tug'dirmaydi.   Ikkinchisi   –   yaqqol
tasvirlarning katta o'quv qiymatidir. Yaqqol tasvirlar xuddi real buyum
va   uning   tog`ri   burchakli   proeksiyalari   orasida   bogʻlovchi   bo'g'in sifatida   xizmat   qiladi.   Bu   holda   yaqqol  tasvir  va   kompleks  chizmalarni
solishtirib chizmani o'qishga doir qator mashqlar tizimini tayyorlashga
imkon   beradi.   Yaqqol   tasvirlar   (aksonometrik   proeksiya   va   texnik
rasmlar )ni o'rganish va bajarishni to'g'ri burchakli proeksi sistemasini
o'rganish va chizma bajarish bilan birgalikda olib borishi kerak. Chunki
yaqqol   tasvirlar   o'quvchilarga   uchinchi   proeksiyani   yasashni
o'rganishda   asosiy   tayanch   bo'lib   xizmat   qiladi   va   uning   yordamida
o'quvchilar ikkita ko'rinish bo'yicha uchinchisini sezilarli darajada oson
bajaradilar.
shakl. DST 2.317-69 tomonidan belgilangan aksonometrik proeksiyalar:
a)toʻgʻri   burchakli   izometrik   proeksiya;   b)to'g'ri
burchakli   dimetrik   proeksiya;   s)   qlyshiq   burchakli   frontal   izometrik
proeksiya;   d)   qlyshiq   burchakli   frontal   dimetrik   proeksiya;   e)   qiyshiq
burchakli gorizontal izometrik proeksiyayalar.
        2.Aksonometrik proektsiyaning turlarini o'rgatish. Maktab   chizmachilik   kursida   o'quvchilar   aksonometrik   proeksiya-ning
ikki   turi-qiyshiq   burchakli   dimetrik   proeksiyalar   va   to'g'ri   burchakli
izometrik proeksiyalarni o'rganadilar.
                 Ma'lumki, kasb-hunar kollejlarining muhandislik grafikasi fanlari
chuqur   o`rganiladigan   yo`nlishlarida   aksonometrik   proekciyalar
mavzusiga   alohidama'ruza   va   amaliy   mashg'ulotlar   ajratiladi.   Shu   yo'l
bilan ushbu tasvir yasash usullarini chuqur nazariy asoslari o'rganiladi.
Yuqoridagilami   hisobga   olib   mavzuni   o'rganish   metodika-siga
birmuncha   kengroq   toxtalamiz.   Darsda   aksonometrik   va   kompleks
chizmalarni   oquvchilar   bilan   birgalikda   tahlil   qilish   o'quvchilarning
mavzuni   oson   o'zlashtirishlariga   hamda   kompleks   va   aksonometrik
tasvirlar   osonlashtiradi.   Aksonometrik   proektsiya   mavzusini
o'rgatishda   ularni   namoyish   qiluvchi   ko'rgazmalardan   foydalanish.
Aksonometrik   proeksiyalar   mavzusini   o'rganishda   ulami   namoyish
qiluvchi   ko`rgazmalardan   foydalanilsa   yaxshi   natijalarga   erishish
mumkin (67-68-shakl )  Qiyshiq burchakli frontal dimetrik proeksiyaning hosil bo'lishi
                   Model yordamida qiyshiq burchakli frontal dimetrik proeksiyani
hosil   qilish   uchun   predmetning   oldingi   qirrasi   proeksiyalar   tekisligiga
parallel,   proeksiyalovchi   nurlar   esa   tekislikka   o'tkir   burchak   ostida
yo'naltiriladi.   Bu   holda   oldingi   qirra   tekislikka   haqiqiy   kattalikda
proeksiyalanadi, yon va yuqorigi qirralarining kattaliklari esa o`zgaradi
(67-shakl).   Agar   predmetning   qirralarini   fazoda   tekislikka   nisbatan
biror   burchak   ostida   joylashtirib   uni   tekislikka   perpendikulyar   bo'lgan
nurlar   bilan   proek-siyalansa,   tekislikning   izometrik   proeksiyasi   hosil
bo'ladi           Mavzuni   tushuntirishda   shakldagiga   o'xshash   plakatlardan   ham
foydalanish   mumkin.   Bu   yerda   o'quvchilarga   aksonometrik
proeksiyalarni   ixtiyoriy   burchak   ostida   joylashgan   o'qlar   bo'yicha
bajarish   mumkinligi   tushintirilib,   DSTlar   tomonidan   belgilangan
aksonometrik   proeksiyalar   tasvirlangan   plakatni   birgalikda   tahlil   qilib
chiqish   foydali   bo'ladi.   Bunda   o'quvchilar   e'tiborini   detal   shaklini
hisobga   olib   qaysi   turdagi   aksonometrik   proeksiya   tanlashni
o'rganishga qaratish zarur bo'ladi.
         Aksonometrik proeksiyalar mavzusida o'quvchilarni o`qlarni to'g'ri
o'tkazish   va   yassi   figuralar   tasvirlarini   to'g'ri   bajarishga   o'rgatish muhim   ahamiyatga   ega.   Chunki,   yassi   geometrik   figuralarning
aksonometrik   proeksiyalarini   bajarish   usullarini   bilish   geometrik
Jismlar, modellar va detallarning aksonometrik proeksiyalarini
Darslikda   yassi   shakllarning   turli   tekisliklardagi
aksonometrik   proeksiyalarini   bajarish   va   ovalning   gorizontal tekislikdagi   izometrik   proeksiyasini   qurish   usullari   keltirilgan.   Ushbu
materiallar   o'quvchilar   aksonometrik   proeksiyalar,   ayniqsa   dimetrik
proeksiyalarni   bajarish   malakalarini   puxta   o'zlashtirishlari   uchun
kamlik   qiladi.   Predmetlarning   aksonometriyasini   (texnik   rasmlarni
ham)   bajarishning   bir   nechta   usullari   bo'lishi   mumkin.   Bu   usullarning
eng   keng   tarqalganlari   quyidagilardir:   shakl   hosil   qiluvchi   yassi
figuradan   boshlab   aksonometriya   yasash;   predmet   qismlarini   ketma-
ket   oʻstirib   borish;   predmet   qismlarini   ketma-ket   qirqish   va
kombinatsiyalashgan   usullar   shakllarda   aksonometriya   bajarish
usullarini   tushintiruvchi   va   o`qituvchining   darsda   foydalanishi   uchun
mo'ljallangan plakat namunalari keltirilgan.
shakl.   Shakl   hosil   qiluvchi   yassi   figu
radan   boshlab   aksonometriya   qurish   .   O'quvchilarda   predmet   yaqqol tasvirini   qurishdan   oldin   uning   shaklini   tahlil   qilish   ko'nikmalarini
tizimli   ravishda   shakllantirib   borish   kerak.   Tasvirlanayotgan   predmet
shaklini   tahlil   qilish   bosqichlari   quyidagicha   bo'lishi   mumkin:   predmet
shakli   (prizmatik   va   silindrik   qismlari)   aniqlanadi;   keyin   qismlarining
xarakterli   xususiyatlari,   ya'ni   predmet   shakl   hosil   qiluvchi   qirralar,
chiqiqlar,   o'yiq   va   kesimlarga   egaligi   aniqlanadi.   Shularni   hisobga
olgan holda tasvir qurishning aniq usuli belgilab olinadi.  .   Predmet   elementlarining   joylashgan   vaziyati   (bir   yoki   ikki   va   undan
ko'p   tomonlarida)   ga   qarab   aksonometrik   proeksiyaning   maqbul   turi:
dimetriya   yoki   izometriya   tanlanadi.   Shundan   keyin   har   bir   yasash
usuliga mos bo'lgan aksonometriya bajarish bosqichlari tushintiriladi.
1."Shakl   hosil   qiluvchi   yassi   figuradan   boshlab"   (shakl):   shakl   hosil
qiluvchi   tomonni   aniqlash   va   chizmasini   bajarish;   uchinchi   o'lcham
yo'nalishi   va   qovurg'alarning   kattaliklarini   aniqlash;   tasvirlangan
predmet qalinligini aniqlash. 
2. Ketma-ket qirqish” usuli (shakl): predmetning umumlashgan shakli –
zagotovka   tasvirini   bajarish;   prizmatik   va   silindrik   (oldin   tashqi,   keyin
esa ichkilarini ham) qirqib olib tashlash.
3.   "Qismlarni   o'stirib   borish”   usuli   (shakl):     predmetning   eng   katta
qismini aniqlash va tasvirini bajarish; predmet qismlarini o'stirib borish
(oldin prizmatik, keyin silindrik shakllar).
4.   Kombinatsiyalashgan   usul   ikki   yoki   undan   ko'p   usullarning
birgalikda   qo'llanilishidan   iborat;   harakat   tartibi   tasvirlanayotgan
predmetning shakliga asosan aniqlanadi.
Aksonometrik   tasvirlar   bajarishda   oquvchilar   diqqatini   berilgan
predmetning   shakli   va   fazoviy   vaziyatiga   mos   holda   tasvir   yasash
ketma-ketligi   hamda   bajariladigan   ishning   xarakterini   aniqlashga
yo'naltirish yetarlicha metodik asoslangan, shuningdek o'quvchilarning
bunday   tasvirlarni   savodli   bajarishlariga   ko'maklashadi.
Tasvirlanayotgan   predmetning   fazoviy   xususiyatlariga   asosan   tasvir
bajarish ketma-ketligi va harakatlar xarakteri quyidagicha belgilanadi:
1. agar ko'p tomonli predmet oʻzgarmas qalinlikka ega bo'lsa, u holda
aksonometrik   proeksiyani   "shakl   hosil   qiluvchi   yassi   figura"   usulida
bajarish maqsadga muvofiq; 
2.   "qismlarni   o'stirib   borish”   usulidan   shakli   aniq   tarkibiy   qismlarga
ajraladigan   va   oʻzaro   qoshni   bo'lgan   oldingi   qismlari   bitta   tekislikda
yotmaydigan   chiqiqlarga   ega   predmetlarning   tasvirini   bajarishda
foydalanish qulay; 3.   predmetning   oddiy   geometrik   figura   ko'rinishida   umumlashtirilgan
shaklida   teshiklar,   kesiklar   va   o'yiqlar   bo'lib,   ular   uning   proeksiyalari
konturini buzmaydigan hollarda "qismlarni ketma-ket qirqish” usulidan
foydalanish tavsiya qilinadi;
  4.   ir   vaqtning   o'zida   o'yiq,   kesik,   qirqim   va   chiqiqlari   bo'lgan
predmetlarning   aksonometrik   tasvirlarini   bajarishda
"kombinatsiyalashgan” usuldan foydalanish maqul hisoblanadi. 
                    4.   Texnik   rasm   va   uni   bajarish,   hajmni   ifodalash   usullari.
Aksonometrik   proeksiya   yoki   perspektiv   tasvirning   asosiy
xususiyatlariga   ega   bo'lgan,   chizmachilik   asboblaridan
foydalanmasdan,   koz   bilan   chamalab,   predmetning   proportsiyalariga
amal qilib, yorug'-soya nisbatlari ko'rsatilgan tasvirlarga texnik rasmlar
deyiladi.   Texnik   rasmlar   qadimdan   kishilarning   ijodiy   g'oyalarini
qog'ozda tasvirlash vositasi sifatida keng qo'llanilib kelingan. Bizgacha
yetib   kelgan   dastlabki   texnik   rasmlar   namunalariga   buyuk   rassom,
injener va olim Leonardo da Vinchining (1452-1519) qalamda bajargan
xomaki rasmlari taalluqlidir . Yangi   texnika   namunalari,   mahsulotlar   va   inshootlari   loyihalashda
injenerlar,   dizaynerlar,   arxitektarlar   texnik   rasmdan   texnik
yechimlarning   dastlabki,   oraliq   va   yakuniy   variantlarini   ifodalash
vositasi   sifatida   foydalanadilar.   Bundan   tashqari   texnik   rasmlardan
chizmada   tasvirlangan   murakkab   shaklning   to'g'ri   o'qilganligini
tekshirishda   ham   foydalaniladi.   Chet   ellarga   jo'natish   uchun
tayyorlangan   mahsulotlarning   hujjatlari   komplektlarida   ham   texnik rasmlar   albatta   bo'ladi.   Ular   mahsulotning   texnik   pasportlarida
qollaniladi. 
                  O'qituvchi   mavzuning   kirish   qismida   yuqoridagi   kabi   texnik
rasmlarning   rivojlanish   tarixi   va   amaliy   ahamiyati   haqidagi
ma'lumotlarga   to'xtalib   o'tganidan   keyin   texnik   rasmlarning   turlari
(shakl),   hamda   ularni   bajarish   usullariga   batafsil   toxtalib   o'tishi   kerak.
Texnik   rasmlarni   katak   qog'ozga   bajarish   qulay.   Har   buyumni   texnik
rasmini   bajarish   aksonometriya   o‘qlarini   to'g'ri   o'tkazishdan
boshlanadi. O`quvchilarning   mustaqil   ish   jarayonida   o'qituvchi   ularning   gavdasi   va   qolining
vaziyati   to`g'ri   joylashishiga,   rasm   kompozitsiyasi   va   uning   bajarilishi   ketma-
ketligiga   e'tibor   qilishi   kerak.   Texnik   rasmni   bajarish   bosqichiga   misolig a   farqet
kontur rasm bilan chegaralanib   qolinmaydi. Detal hajmi, yaqqolligi va
shakl   mazmunini   ochib   berish   uchun   birnechta   usullardan
foydalaniladi.   Bu   usullar   asosida   yorug'   -   soya   munosabatlari   yotib,
ularga shatirovka (shtrix chiziqlar bilan), shraffirovka (to'r ko'rinishidagi
shtrixlar bilan) va nuqtali soya berish kabilar kiradi (shakl). 
         Soya berishda yorug'lik buyumga chap tomon balanddan tushadi
deb   hisoblash   kelishilgan.   Yorug   sirtlar   shtrixlanmaydi,   soya   qismlari
esa   shtrixlanadi.   Sirt   qanchalik   qoramtir   (soya)   bo'lsa   shtrixlash
shunchalik qalin bo'lishi kerak. Texnik rasm bajarish malakasi kopchilik
sohalarda kerakligi  sababli  shu  bo'yicha  qo'shimcha  quyidagi metodik
ko'rsatmalarni berishni lozim topdik:
                    Kasbiy   va   umuminsoniy   munosabatlar,   g'oya   va   loyihalarni
ifodalashda   har   bir   kishiga   texnik   rasm   bajarish   ko'nikmalari   zarur
bo'ladi.   Rasmni   bu   tur   texnikasini   egallashda   qalam   bilan   ishlash
malakalarini   rivojlantirishga   asosiy   e`tabor   qaratish   kerak.   Pero   yoki
o'rgatishni fakultativ mashg'ulotlarga ajratish mumkin.
                    Avval   qo'lni   togri   joylashtirish   va   ko'z   bilan   chamalash
ko'nikmalarini   rivojlantiruvchi   mashqlami   ish   daftarida   mashq   qilish
kerak.   Undan   keyin   yassi   shakllar:   kvadrat,   toʻgʻri   uchburchak
(oltiburchak),   aylana   kabi   oqituvchi   tanlagan   shakllarning   rasmlari
bajariladi.   Hamma   rasmlar   chizmachilik   asboblarisiz,   qo'lda   oq   qog'oz
listida   bajariladi.   Keyingi   topshiriq   yassi   shakllarni   aksonometriyada
bajarish   (shakllar).   O'qituvchi   tavsiyasi   bo'yicha   to'g'ri   burchakli
izometrik   yoki   qiyshiq   burchakli   frontal   dimetrik   proeksiyalarda
geometrik jismlarning rasmlari yasaladi.
                                                                XULOSA
                  Ozbekistonning istiqlolini mustahkamlash, uni rivojlantirish
va   yanada   taraqqiy   ettirish   uchun   xizmat   qiladigan   zamonaviy
korxzonalar   loyixalari   va   chizmalarni   yuksak   malakali   muhandis-
texnika   xodimlari   amalga   oshiradilar.   Ularning   shu   darajaga
erishishlarida,   albatta   maktablarda,   oliy   oquv   yurtlarida   chizmachilik
fanini   oqitishga   hamda   chuqur   bilimlar   berishga   bogliq   omillar   katta
ahamiyat kasb etadi
                 Umumtalim maktablarida chizmachilik fanini oqitish, shu fandan
chuqur bilim berish yosh avlodni yanada taraqqiy etgan texnika asriga
tayyorlashda   muhim   ahamiyat   kasb   etadi.   Holbuki,   hozirgi   davrda   va
kelajakda   hayotni,   umuman,   xalq   xojaligining   hech   bir   sohasini
texnikasin tasavvur etish mumkin emas.
                      Chizmachilik   fanida     yakka   topshiriqlar  xilma-xildir.   Malakaviy
ishning   hajmi,   ularning   barchasining   ustida   toxtalib   otishga   imkon
beradi.   Chizmachilik   fanini   yaxshi   ozlashtirib   olinsa,     proektsion
mashinasozlikda,   arxitektura,   perspektiva     bilishlarida   as
qotadi.Xulosamning   mazmuni   shundan   iboratki,   geometrik   va
proektsion chizmachilikda grafik ishlarni ishlash ularni amalga oshirish
davomida ishlarni qonun –qoidaga binoan chiziq turlari va ketma-ketlik
bajarilishi   haqida   malakaviy   ishimning   yozmasida   keng   va   tushunarli
qilib yoritishga harakat qildim.
                  Fan     va   texnikani   rivojlavntirish   malakali   xodimlar   tayyorlash,
ularni   tarbiyalash   esa,   uz   navbatida,   talim-tarbiya   orqali   amalga
oshiriladi.  Bu, umumtalim maktablarida o`quvchilarni sinfdan tashqari
tarbiyaviy ishlar jarayonida hal qilishni taqoza etadi.Texnika taraqqiyoti va   memorchilik   ravnaqi   matematika,   handasa,   trigonometriya,
falakiyot   va   chizmachilik   fanlari   Bilan   bevosita   bogliqdir.   Fazoviy
tasavvurlar,   turli   loyiha   chizmalari   chizmachilik   qonuniyatlari   asosida
qogozga   tushiriladi.   Osha   kogozdagi   chizma-loyihalar   muayyan
texnologiya   or   kali   jonlantirilib,   xalq   hayoti   va   turmushi   uchun   zarur
bүlgan   texnologiya   ishlab   chiqarish   vositalari   vujudga   keltiriladi.
Demak,   inson   farovonligini  oshirishda   chizmachilik   Fani   muhim   orinni
egallaydi.
                      Zamonaviy   texnologiyani   yaratish,   korxonalar   qurish,   ularga
yangi texnikaviy asbob-uskunalarni ornatish va shu kabilar, eng avvalo,
mos   loyihalarni   tayyorlash   ishlari   bilan   bevosita   bogliqdir.   Hozirgi
kunda   zamonaviy   korxonalar   aksariyat   hollarda   chet   ellardan
keltirilmoqda.   Zotan,   «…   chet   ellik   sheriklarimiz   bilan   zamonaviy
ixcham   korxonalar   tashkil   etib»,   «bu   korxonalarning   barchasi
odatdagidek   ilgor   texnologiya   bilan   jihozlanishi,   raqobatga   bardoshli
mahsulot ishlab chiqarish darkor».
                
                                        Foydalanilgan Adabiyotlar
1.   U   Ro'ziev   E.I.,   Ashirboyev   A.O.,   Muhandislik   grafikasini   o'qitish
metodikasi. -T., 2010
2. Isaeva M.Sh. Chizmachilikdan topshiriqlar. -T., 1992
3. Roytman 1.A. Metodika prepodavaniya chercheniya. – 2000
4. Pavlova A.A., Korzinova E.I., Grafika v sredney shkole -1999 
5. Kartochki zadaniya po chercheniyu. Pod red. V.V.Stepakovoy.- 1999
6. Gerver V.A., Tvorchestvo na urokax chercheniya. - M., 1998
7. Rahmonov I.T. Chizmachilikdan didaktik o'yinlar. - T., 1992
8. Raxmonov I.T. Chizmalarni chizish va o'qish. -T., «O'qituvchi».  1992.

O`quvchilarning aksonometrik proekciya va texnik rasm bajarishga o`rgatish metodikasi

    Reja:

 

       Kirish ………………………………………………………………………………………………

 

      Asosiy qism

  1. Aksonometriyani o`rganishning ahamiyti…………………………………….

 

  1. Aksonometrik proekciyaning turlarini o`rgatish……………………………

 

  1. Aksonometrik proekciya mavzusini o`rgatishda ularni namoyish        qiluvchi ko`rgazmalardan foydalanish ………………………………………….

 

  1. Texnik rasm va uni bajarish, hajmni ifodalash usullari…..

 

     Xulosa…………………………………………………………………

      Foydalanilgan adabiyotlar……………….