• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 4.5MB
Покупки 15
Дата загрузки 03 Сентябрь 2023
Расширение docx
Категория История

Продавец

Bohodir Jalolov

Дата регистрации 10 Май 2023

5700 Продаж

O'zbekiston Milliy arxivi hisobot amaliyot

Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxivi O’quv zalidan foydalanish tartibini o’rganish jarayoni 40 O’zbekiston xalqining frontdagi qaxramonligi, front orqasida o’zbek xalqining etim bolalarni asrab olish, mamlakatga zavod va fabrikalarni evakuatsiya qilinishi, mexnatkashlarning mitinglari, frontga ko’ngillilarni kuzatish va boshqalarni ko’rish mumkin . Arxivda urushdan arar davrlarda ararha xalq xo’jaligi tarmoqlari energetika, yoqilgi sanoati, metallurgiya, mashinasozlik, stanoksozlik, asbobsozlik sanoati va boshqalar, transport va aloqaning rivojlanishi; O’zbekistonda qishloq xo’jaligining rivojlanishi (qishloq xo’jaligi ilg’orlari va ishchilarining s’ezd va quriltoylari), qo’riq arar’z erlarni o’zlashtirish qishloq xo’jaligini mexanizatsiyalashtirish va kollektivlashtirish, paxtachilik va chorvachilikni rivojlantirish) o’zida tasvirlangan kino, surat hujjatlar mavjud. Ushbu kino, surat hujjatlar madaniyat qurilishi, fan, sog’liqni saqlash, san’at, fizkultura va sport rivojlanishi haqida ham tushuncha beradi. O’zbekiston Respublikasi mustaqillik davri kino, surat va ovozli hujjatlari O’zbekiston Respublikasi mustaqilligining e’lon qilinishi, demokratik jamiyat qurilishi, davlat boshqaruvining yangi tizimini vujudga kelishi, markaziy organlari faoliyatining maqsad va vazifalaring o’zgarishi, bank tizimining qayta tashkil etilishi, jaxon tomonidan O’zbekiston Respublikasi mustaqilligining tan olinishi, chet el mamlakatlari bilan ararha aloqalarning o’rnatilishi, ko’p partiyaviylikning va jamoat harakatining vujudga kelishi, bozor iqtisodiyoti, tadbirkorlikning rivojlanishi, yangi ma’naviy dunyoqarashning vujudga kelishini o’zida aks ettirgan. Arxivning kinohujjatlari M. Qayumov, D. Salimov, Sh.Zoxidov, I.Gibalevich kabi va ko’pgina boshqa hujjatli kino ustalari ishlari bilan tanishtiradi. O’ O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivida irrigator P. M. Kildyushovning, Toshkent tramvay-trolleybus boshqarmasi faxriy ishchisi S. A. Yusupovning, Toshkent Davlat Universiteti (hozirgi O’Zmu) biologiya-tuproqshunoslik fakulteti professori I.A. Raykovaning, Respublikamizning sport faxriylari L. Ivanova va F. R. Semerninlarning, “Tashkentskie malchish-ki” kitob avtori, ararha 14 Kirish Xalqimizning tarixiy o’tmishi, o’zligi, ma’naviyati masalalari yoritilayotganda chuqur ilmiy asos va aniq dalillar zarur. Haqqoniy tarixni yaratishda dalil bo’ladigan muhim omillar orasida arxiv hujjatlari diqqatga sazovordir. O’zbekistonning moddiy va ma’naviy hayoti aks etgan noyob arxiv hujjatlari tarix fani uchun boy manba sifatida xizmat qiladi. Mustaqillikka erishganimizning dastlabki kunlaridanoq mamlakatimizning ilmiy-tarixiy va o’tmishini xolis yoritishga asoslangan manbalarni tadqiq etish borasida tizimli ishlar belgilab berildi. Istiqlol yillarida jamiyat hayotining barcha sohalari singari, tarix fani sohasiga ham tub o’zgarishlar amalga oshirildi. Xolislik qoidasi – tarixiy voqea, hodisalarni o’rganayotganda ular bilan bog’liq bo’lgan barcha faktlarning hech bir istisnosiz butun majmui bilan birga olib tekshirishni, aniq, haqqoniy dalillarga asoslanishini talab qiladi. Tarixiy hodisalarni bir butun holda o’rganishda va haqqoniy yoritishda arxiv hujjatlarining o’rni beqiyosdir. Shu maqsadda bugungi kunda arxiv hujjatlaridan ilmiy maqsadda foydalanishga keng yo’l ochib berilgan. Arxivshunsolik fani tarixi fani orqali arxivlarning davlat va jamiyat ravnaqidagi qadrini talaba yoshlarga tushuntirish, ularni arxiv hujjatlarini chuqur tushunishi, tahlil va tadqiq etish malakasini hosil etish va jamoatchilikni arxiv ishi tarixi, mavzu va g’oyaning mohiyati bilan tanishtirishga ko’maklashishdan iborat. Shuningdek, jamiyatning ma’naviy manzarasini arxiv hujjatlaridagi manbalar bo’yicha boyitish, bozor iqtisodiyoti sharoitida tarixiy xotiramizni aks ettiruvchi arxivlarni mablag’ va qiymat keltiruvchi hodisaga aylanib ketishiga yo’l qo’ymaslik uchun amaliy ko’rsatmalar beradi. Fanning asosiy maqsadi ham tariximizni yoritish, jamiyat hayotidagi o’rnini ko’rsatib berish, talabalarning tarixiy tafakkurini yuksaltirish, arxiv ishi tarixi hamda tarixiy taraqqiyotini ilmiy-nazariy tahlil etish, arxivlarning ijtimoiy- ma’naviy hayotdagi o’rni hamda arxivlarga nisbatan maqsadli yo’naltirilgan jamoatchilik fikrini shakllantirishdan iborat. 3 32 Boshqarma buyruqlari, farmoyishlari, ko’rsatmalari shuningdek, boshqa qonun hujjatlariga amal qiladi. Toshkent Shahar markaziy davlat arxivi qoshida yuridik shaxs maqomiga ega bo’lmagan tashkilotlar arxiv hujjatlarini tartibga keltirish bo’yicha xo’jalik hisobidagi “Tashkilotlarga shartnoma asosida arxiv ishi va ish yuritish bo’yicha xizmatlar ko’rsatish guruhi” faoliyat yuritadi. 20 Foydalangan adabiyotlar: 1. O. Rashidov. O’zbekistonda arxiv ishi. T-2019 B 89-121 2. M.Darmonova. Toshkent Shahar markaziy arxiv fondlari bo’yicha ma’lumotnoma. T-2019 B 3-10 Internet manbalari 1. tashkent.archive.uz 2. www.archive.uz 31 O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivi O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivi ikkinchi jahon urushining eng qizg’in pallasida ya’ni 1943-yili tashkil topdi. Vatanimiz tarixini o’zida aks ettirgan foto hujjatlar bundan ancha oldin to’plana boshlangan edi. Turkiston ASSR XKSning 1921-yil 25-yanvardagi qaroriga binoan tashkil etilgan arxivlarda qo’lyozma hujjatlar bilan birga nashr qilingan materiallar va fotohujjatlar ham yig’ila boshlandi. Mazkur hujjatlarni saqlash choralari ko’rildi. Ushbu jarayon 1935- yil oktyabr to’ntarishi Markaziy davlat arxivi tarkibida foto bo’limini tashkil etilganidan yanada tartibli ravishda amalga oshirila boshlandi. Biroq, 1939-yilda bo’lim yopilgandan so’ng fotohujjatlar 1943-yilgacha, ya’ni kino, surat va ovozli hujjatlar markaziy davlat arxivi tashkil etilguncha nazoratsiz qoldi. Bu hol respublikamiz tarixiga oid ko’pgina fotohujjatlarning yo’qolishiga yoki ularga shikast etishiga sabab bo’ldi. 1943-yil 18-martda Toshkent shahrida kino, surat, ovozli hujjatlar Markaziy davlat arxivi tashkil etilishi munosabati bilan 25m2 maydonga ega bo’lgan xona ajratilib, unga Qirg’iziston Sovet Respublikasida shunday arxiv tashkil etishda ishtirok etgan shaxs – A. S. Etdelmen ararh etib tayinlandi. II jahon urushi davridagi reportajlar foto hujjatlarinng yangi taraqqiyot bosqichi bo’ldi. Urush foto-yilnomalarini yaratishda turli mamlakatlar fotoreportyorlari katta xissalarini qo’shdilar. 1950-80-yillar hujjatli foto san’ati, 103 jahonning eng yirik agentliklari tomonidan jo’natilgan reportyorlarning sayohatda yaratgan janrli fotografiyalari rivoji bilan xarakterlanadi. O’zbekiston hududiga XIX asrning 2-yarmida Yevropadan kelgan ko’plab sayyoh-tijjoratchilar va boshqa kasb egalari yurtimizni bebaho madaniy merosi, ayniqsa, ularni hayratga arar mirobchilik (irrigatsiya) san’ati, nafis hunarmandchilik san’ati va odamlarning yashash arar madaniyatini aks ettirgan va bu tasvirlarni tarqatishgan. Dastlabki o’zbek fotoustalaridan biri xivalik Xudoybergan Devonov 1907- 1908-yillar Peterburgga borib bu kasbni chuqur o’rganish bilan birga o’sha 10 OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI TARIX FAKULTETI MANBASHUNOSLIK VA ARXIVSHUNOSLIK KAFEDRASI Arxivshunoslik tanishuv amaliyot HISOBOTI Amaliyot rahbari: Toshkent 1 Ilova Fakultetda amaliyotga bag’ishlangan davra suhbati 22.05.2023 33 O’z ITTH MA Saqlovxonalari bilan tanishish O’z ITTH MA Hujjatlarni restavratsiya qilish jarayoni bilan tanishish 45 O’MA Saqlovxona va saqlovdagi hujjatlar bilan tanishish jarayoni 23.03.2023 103/2 guruh talabalari O’zbekiston Kinofotofono hujjatlari milliy arxivida 36 qurollari, erni omoch bilan haydash, qo’l bilan paxta terish va boshqalar), transport va aloqalar (vokzal binolarining ko’rinishlari; Toshkent temir yuli, Toshkentda Turkiston pochtatelegraf xizmatchilarining I o’lka s’ezdi) (1917-yil ); savdo-sotiq (gazlama sotuv do’konchalari, do’ppilar, arar idishlar, Samarkanddagi Registon maydonidagi sotuv rastalari; Andijon, Buxorodagi bozorlarning umumiy ko’rinishlari va boshqalar) tasvirlangan. Suratlar o’zida o’lkadagi sog’liqni saqlash, maorif-fanni rivojlanishi; Turkiston ilmiy-tekshirish komissiyasining ishlari, Samarqanddagi Ulugbek observatoriyasi qazilmalari, musulmon maktablaridagi darslar, maktabdagi urfodatlar, kasallarni eskicha davolash usullari, “o’qib dam solish” ko’cha muzikachilarining chiqishlari va boshqalarni aks ettirgan. Sho’rolar davri kino, surat va ovozli hujjatlarida hozirgi O’zbekiston Respublikasi hududida sho’ro hukumatining o’rnatilishi, Buxoro Xalq Sovet Respublikasi, Xorazm Xalk Sovet Respublikasi, Turkiston ASSR, O’zbekiston SSR dagi davlat hukumati, ushbu respublikalar jamoat tashkilotlarining faoliyati, xalk xo’jaligi, fan-texnika , sog’liqni saqlash, xalq ta’limi, madaniyat arar’at, sport, xizmatchilarning dam olishi, shuningdek, bu respublikalar vakillari ararh davlat siyosiy jamoat arboblarining yuqori partiya organlari faoliyatida ishtirok etishi, fan va madaniyat arboblarining O’zbekistonga tashriflari va o’z vakillarining boshqa respublikalarga safarlarini o’zida aks ettirilgan. Badiiy ovozli hujjatlar O’zbekiston ararh el kompozitorlari asarlari, xalq musiqalari, she’riy, nasriy va drammatik asarlar, taniqli qo’shiqchilarning chiqishlari, xalq ijrochilari, ararha musiqa kollektivlari, jumladan Tamara Xonim, F. Baratova, M.Turg’unboeva, N.Axmedova, T.Qodirov, M.Uzokov, Y.Rajabiy va boshqa ovozli yozuvlardan Iborat. Shuningdek, O’zbekistonda xotin-qizlar ozodligi uchun harakati (Xujum): xotinqizlarni paranjini butunlay yuq qilishga qaratilgan miting va yig’ilishlari, savodsizlikka barham berishga qaratilgan kino, suratlar xam mavjud. Arxivning kino va surat hujjatlari 2-jaxon urushi davridagi ararha hayotini, ko’p millatli 13 103/2 guruh talabalari O’zbekiston Ilmiy-texnikaviy va Tibbiyot hujjatlari Milliy arxivida tanishuv amaliyotida 26.05.2023 44 O’zbekiston tarixining turli davrlarga oid masalalar yoritilgan bo’lib, ularning o’ta qimmatlilari vaqf hujjatlari hisoblanadi. Vaqf hujjatlarda bayon etilgan ma’lumotlarning eng qadimiysi IX asrga oid. O’Zr MA ning kutubxona fondi 3 mingdan ziyod turli xil kitoblarni o’z ichiga oladi. Ularning arar 558 ta bosma nashrlar, to’plamlar, tarixiy davr (1917 yilgacha) ga oid adabiyotlar mavjud. O’zbekiston Respublikasi MA tomonidan quyidagi xizmatlar ko’rsatiladi: • hujjatlarni tartibga solish, ilmiy-texnikaviy qayta ishlash va ularni kelgusida saqlash uchun arxivga topshirish uchun tayyorlash; • tashkilotlar, korxonalarning bayram sanalari haqida, hamda atoqli shaxslarning yubiley sanasi tashabbus axborotini tayyorlash; • radio- va teleko’rsatuvlarni tayyorlash; • ekskursiyalarni o’tkazish; • ko’rgazmalarni tashki etish; • fuqarolarning ijtimoiy-huquqiy so’rovlarini bajarish; • jismoniy va huquqiy shaxslarning mavzuli so’rovlarini bajarish va hujjatlarini aniqlash; • ish yuritish va arxivshunoslik muaamolari bo’yicha ilmiy ishlarni tayyorlash va chop etish; • arxiv hujjatlarining to’plamini nashr etish; • arhiv hujjatlaridan nusxalarni va ko’chirmalarni berish; • arxiv hujjatlarini raqamlashtirish; • arxiv ishi bo ’ yicha seminarlarni , ma ’ ruzalarni o ’ tkazish ; • arxiv ishi bo ’ yicha o ’ quv kurslarini o ’ tkazish ; Bugungi kunda O ’ Zr MA arxivshunoslik va hujjatshunosli sohasi bo ’ yicha quyidagi muassasalar bilan hamkorlik olib boradi : 1. Hujjatshunoslik va arxiv hujjatlari Butunittifoq ilmiy - tekshirish ararh (VNIIDAD) – Rossiya Federatsiyasi; 2. Korea International Cooperation Agency (KOICA) – Janubiy Koreya; 3. M. Lyuter nomidagi Universitetning Sharqshunoslik ararh – Germaniya; 7 4. «Xolokost» memorial muzeyi – AQSH; 5. Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy universiteti; 6. O’zbekiston Respublikasi Milliy kutubxonasi. 7. O’zbekiston Respublika Fanlar Akademiyasining Tarix ararh Bugungi kunda O’zbekiston Respublikasi Milliy arxivida mavjud bo’lgan hujjatlar arxiv qoidasiga muvofiq saqlanmoqda. Arxiv hujjatlaridan foydalanishni osonlashtirish maqsadida “Ko’rsatgich” (Putevoditel)lar nashr qilingan. Bular esa arxivda saqlanayotgan fondlarning ma’no va mazmunini ochib beradi hamda hujjatlarni o’rganuvchilarga qulaylik tug’diradi. Xulosa qilib aytganda, tarix fanining qaysi yo’nalishi o’rganilishidan qat’iy nazar o’rganilayotgan muammoni tadqiq etgan shaxslar faoliyati, ularning olib borgan tadqiqotlari natijalari, shu bilan birga, shaxsiy hujjatlari bilan ham tanishish kerak bo’ladi. Muammoning o’rganilish darajasi va tarixshunosligini yoritish ma’lum bir shaxslar faoliyati bilan bog’liqdir. Bu esa o’z o’rnida arxiv hujjatlariga, 101 xususan shaxsiy fondlardagi faktik materiallarga bo’lgan talabni yanada oshiradi. O’Zr Mada saqlanayotgan 200 dan ortiq shaxsiy fond hujjatlari tarixiy tadqiqot olib borishda muhim ahamiyatga ega. Bu kabi shaxsiy arxiv materiallari tarixda iz qoldirgan mashxur-shaxslarning ijodi, faoliyatini, qolaversa, davr va jamiyat tarixini tadqiq etishdagi “bo’shliq”ni to’ldirishda daliliy manba, tarixiy hujjat vazifasini o’taydi. 8 1. Rahbar lavozimi Direktor lavozimiga o’zgartirildi. O’zbekiston Respublikasi Oliy Sovetining 1991-yil 31-avgustdagi qaroriga muofiq 1991-yil 1-sentyabrdan O’zbekiston SSR MDA O’zbekiston Respublikasi Markaziy davlat arxivi deb yuritildi. 1991-yilda bo’limlar nomiga quyidagi o’zgarishlar qilingan. 1. “Xodimlar apparati shtati” “Apparat boshqaruvi” deb yuritildi. 2. “Xodimlarga xizmat ko’rsatish” bo’limi “Xo’jalik xizmati” ga o’zgartirildi. 1992-yil shtat jadvaliga asoslanib, O’zR MDA quyidagi tuzilmalardan iborat bo’lgan: 1. Apparat boshqaruvi; 2. Xujjatlarni saqlovini ta’minlash bo’limi; 3. Sovet davrigacha bo’lgan fondlar arxiv saqlovxonasi; 4. Sovet davri fondlar arxiv saqlovxonasi; 5. Mikronusxalar arxiv saqlovxonasi; 6. Davlat hisobini olib borish va ilmiy-ma’lumot apparati bo’limi; 7. Jamlash idoraviy arxivlar va ish olib borish bo’limi; 8. Maxsus fondlar bo’limi; 9. Rejalashtirish va tashkilish – uslubiy ishlar bo’limi; 10. Hujjatlardan foydalanish va ularni e’lon qilish bo’limi; 11. Hujjatlarni saqlovini ta’minlash bo’limi; 12. Xo’jalik xizmati bo’limi; O’zbekiston Respublikasi Milliy arxivi respublika miqiyosidagi muassasa hisoblanib, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi “O’zarxiv” agentligiga bo’ysunadi. O’zR MA arxivshunoslik, hujjatshunoslik, arxeografiya va ular bilan bog’liq bo’lgan bir qator fanlar sohasida respublikada olib borilayotgan ilmiy-tadqiqot va uslubiy ishlar bo’yicha markaz sanaladi. Bugungi kunda arxivda 22 ta saqlovxona mavjud bo’lib ularda 3 mingdan ziyod ararh saqlanib, ulardan 200 tasi fuqarolarning shaxsiy fondlaridir. Umumiy holda 2 miliondan ortiq saqlov birligida hujjatlar saqlanadi. Mazkur hujjatlarda 6 Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxivi Saqlovxonalari va unda hujjatlarni saqlash tartibi bilan tanishish 41 saqlash maqsadida yopiq saqlovxonalar uchun ajratilgan. Hujjatlar saqlovxonalariga 5 qatorli, bir tomonlama yoki ikki tomonlama foydalanish mumkin bo’lgan ochiq stellajlar o’rnatilgan. Binoning II qavatida o’quv xonasi, saqlovxona, vaxtyor uchun bo’linma, lift kutish uchun katta xona va ma’lumotlar bilan ishlash bo’limi joylashtirilgan. Binoning II va III qavatlarida asosiy saqlovxonalari, makulatura saqlash xonasi bo’lgan. 2012-yilda Toshkent Shahar hokimligi asosiy diqqatini arxiv saqlovxonalari maydonini kengaytirishga qaratgan. Natijada Shahar arxiviga 2012-2016 yillar uchun 2 ta qo’shimcha binolar ajratildi. 100 ming saqlov birligida hujjatlar saqlash imkoniyati yuzaga keldi. Jumladan Toshkent Shahar Markaziy davlar arxivining Uchtepa binosida rekonstruksiya, kapital ta’mirlash va moddiy jihozlash ishlari yakunlanib, 2016-yil 30 avgust kuni tantanali ravishda ochilib, foydalanishga topshirildi. Hozirda Toshkent Shahar markaziy davlat arxivida 4 ming 23 ta fondda 2 million 3 ming 719 saqlov birligidagi hujjatlar saqlanmoqda. Shundan Milliy arxiv fondiga oid hujjatlar 393 ming 383 saqlov birligi, shaxsiy tarkib hujjatlari 1 million 602 ming 514 saqlov birligini hamda vaqtincha saqlovdagi hujjatlarni 7 ming 822 saqlov birligini tashkil etadi. Bugungi kunga kelib arxivda 55 ta shtat birligida xodimlar faoliyat yuritadi. Toshkent Shahar markaziy davlat arxivi bevosita Toshkent Shahar arxiv ishi hududiy boshqarmasiga va Toshkent Shahar hokimiyatiga bo’ysunadi hamda hududiy boshqarma tizimiga kiradi. Toshkent Shahar markaziy davlat arxivi o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qarorlariga, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlariga, O’zbekiston Respublikasi “O’zarxiv” agentligi va 19 Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxivi faoliyatiga doir ko’rgazma Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxivida hujjatlarni presslash moslamasi 42 Ko’rsatilgan xizmatlar yuridik va jismoniy shaxslarning yozma so’rovnomalari asosida amalga oshiriladi. Arxivning kino, surat va ovozli hujjatlari faqat arxiv rahbari ruxsati orqali taqdim etiladi. Ruxsat beriladigan muddat ish mavzusi bo’yicha belgilanadi. Tadqiqotchilarni kino, surat va ovozli hujjatlar bilan ishlashi arxivning kino zali, katalog va ovozli hujjatlar eshitish xonalarida amalga oshiriladi 1 . Hozirda O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivida jamlash manbalaridan hujjatlarini qabul qilish ishlari olib borilmoqda. Asosiy jamlash manbalaridan O’zbekiston Respublikasi ilmiy-ommabop va hujjatli filmlar kinostudiyasi dan 2013-yilda 126 saqlov birligida, 111 2014-yil 9 oy davomida 95 soqlov birligida kino hujjatlar, O’zbekiston Milliy axborot agentltgining Bosh suratli axborotlar taxririyatidan 2013-yili 5044 saqlov birligida hamda O’zbekteatr ijodiy ishlab chiqarish birlashmasidan 261 saqlov birligida foto hujjatlar qabul qilingan. Shular bilan bir katorda “O’zbekiston Respublikasi ilmiy-ommabop va hujjatli fil’mlar kinostudiyasi”dagi 4 saqlov birligida fotoplastinkalar xamda 200 saqlov birligida “‘O’zbekteatr” ijodiy ishlab chiqarish birlashmasidan 259 saqlov birligidagi foto hujjatlarning qimmatdorligi aniqlandi hamda davlat saqloviga qabul qilindi. 1 M.Darmonova. Toshkent Shahar markaziy arxiv fondlari bo`yicha ma`lumotnoma. T-2019 B 3-10 16 9 L.Berejnixning, Respublikamizning markazIY ro’znoma va oynomalari fotomuxbirlari M. Z. Penson, I. N. Panov, A. P. Shteynberg, U. Nurumbaev, E. Ryapasov, va boshqalarning fotohujjatlar kolleksiyalari (to’plamlari) saqlanadi. Mustaqillik yillarida O’Zr KFFMAda bir qator o’zgarishlar amalga oshirildi. Jumladan, ushbu arxiv Koreya hukumati tomonidan KOICA granti asosida yangi texnologiyalar bilan ta’minlandi. Shu grant asosida o’rnatilgan arxiv hujjatlarini kiritish uchun mo’ljallangan yangi ararh asosida ish olib bormoqda. Bu ararh asosida barcha hujjatlar kompyuterga kiritilmoqda. Kelgusida bu ararh asosida barcha hujjatlar ararh shaklga 110 o’tkazilgandan so’ng, arxivga tashrif buyurgan tadqiqotchilar hujjatlarni ararh shaklda ko’rib tanlash imkoniyatiga ega bo’ladilar. O’zbekiston Respublikasi mustaqillik davri kino, surat va ovozli hujjatlari saqlovida mustaqillikning e’lon qilinishi, demokratik jamiyat qurilishi, davlat boshqaruvining yangi tizimini vujudga kelishi, markaziy organlari faoliyatining maqsad va vazifalaring o’zgarishi, bank tizimining qayta tashkil etilishi, dunyo davlatlari tomonidan O’zbekiston Respublikasi mustaqilligining tan olinishi, chet el mamlakatlari bilan ararha aloqalarning o’rnatilishi, ko’p partiyaviylikning va jamoat harakatining vujudga kelishi, bozor iqtisodiyoti, tadbirkorlikning rivojlanishi, yangi manaviy dunyoqarashning vujudga kelishini o’zida aks ettirgan. O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivi quyidagi xizmatlarni bajaradi: - arxivda saqlanayotgan kino, surat va ovozli hujjatlar haqida malumot berish; - tadqiqotchilar o’rganishi va ishi uchun kino, surat va ovozli hujjatlarni taqdim etish; - kinohujjatlarni video tasmaga ko’chirib berish; - surat va ovozli hujjatlar nusxalarini tayyorlash; - fotoko’rgazma va stendlarni tashkil etish; - mavzuli so’rovlarni ijro etish; - fotoalbomlar tayyorlash; - arxiv bo’yicha umumiy va mavzuli ekskursiyalarni tashkil etish. 15 davrning eng ilg’or foto-texnikasini olib kelgan va juda ko’plab o’ta yuksak tarixiy, badiiy ararh namunalari bo’lgan fotosuratlar yaratgan. 1940-yillarda O’zbekiston foto hujjatlarining ijodiy uslublari ko’paydi, janriy shakllar ortdi va fotograflar turli sohalar bo’yicha ixtisoslasha bordi (mas, E. Yuditskiy – me’morlik, Romeev – teatr, A. Palexov – portret, R. Albekov – bolalar hayoti, R. Shamsiddinov, S. Beznosov – maishiy janr, S. Mahkamov – madaniyat bo’yicha ixtisoslashdi). O’zbekiston jurnalistlar uyushmasi fotoseksiyasi, yirik korxonalarda tashkil topgan fotoklublar ararha foto san’atining va xujjat turlarining rivojida muhim rol o’ynadi. Bir yil arar arxiv xodimlari tomonidan arxiv saqlovxonasiga qabul qilinishi kerak bo’lgan hujjatlarni aniqlash va ularni qabul qilish bo’yicha uslubiy ishlanmalar tayyorlashga hamda hujjatlarni ararh bo’yicha xisobga olishdan voz kechib, saqlov birligiga ko’ra ro’yxatga olishga o’tildi. Biroq arxiv faoliyatini sustlashtiruvchi omillar ham mavjud bo’lib, ular malakali kadrlarning etishmasligi va arxiv ishining markazlashgan holda boshqarilishidan iborat bo’lgan. 1959-yil 5-iyunda arxivning markaziy davlat arxivi tarkibiga kiritilishi va uni kino, surat, ovozli hujjatlar bo’limiga aylantirilishi hujjatlarni saqlash ishiga ancha arar etkazdi. To’rt kishidan iborat bo’lgan bo’lim o’z faoliyatini amalga oshirishda mustaqil qarorlar qabul qilish imkoniyatidan mahrum bo’lgan edi. 1960-yillarda hukumat vakillaridan iborat bo’lgan maxsus komissiya tomonidan amalga oshirilgan tekshirishlar natijasida arxivni qayta tashkil etish 104 borasidagi bir qator asosli xulosalalar yozildi. 1970-yili A.A. Mirzaboevning tashabbusi bilan O’zbekiston SSR kino, surat, ovozli hujjatlar Markaziy davlat arxivi binolarining qurilish ishlari nihoyasiga etdi. Alim Mirzaboevning ko’rsatmalari bilan qurilish ishlari davomida maxsus saqlovxonalar loyihalari ishlab chiqilgan. 1973-yil fevralda O’zbekiston hukumati tomonidan “Respublika arxiv ishini qayta tashkil etish to’g’risidagi” qaror qabul qilinib, unga asosan kino, surat, ovozli hujjatlar markaziy davlat arxivi qayta tiklandi. 1974-yildan O’zbekiston SSR kinofotofono hujjatlar Markaziy davlat arxivi 1991-yil sentyabrdan O’zbekiston Respublikasi 11 O’zbekiston Milliy Arxivi O’zbekiston Respublikasi Milliy arxivi O’zbekiston SSR Sovet Ministirligining 1958-yil 20-noyabrda 759-son qarori asosida, 1931-yildan faoliyat ko’rsatib kelayotgan Oktyabr inqilobi markaziy davlat arxivi va markaziy davlat tarix arxivining birlashtirilishi natijasida tashkil etilgan. O’zbekiston Respublikasi Milliy arxivida saqlanayotgan qimmatbaho hujjatlarning soni va mohiyati jihatdan O’rta Osiyo respublikalari arxivlari ichida eng yirigidir. Unda XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab, to hozirgi kunimizgacha bo’lgan ko’p sonli hujjatlar saqlanmoqda. O’zR MA dastlab tashkil etilganida quyidagi tuzilmalar mavjud edi: 1. Arxiv rahbari; 2. Sovet davrigacha bo’lgan fondlar bo’limi; 3. Maxfiy fondlar bo’limi; 4. E’lon qilish bo’limi; 5. Ma’lumot stoli; 6. O’quvxona; 7. Ilmiy-ma’lumot kutubxonasi; 8. Xodimlarga xizmat ko’rsatish: O ’ zbekiston SSR Sovet Ministirligi buyrug ’ i bilan 1962- yil 28- aprelda O ’ zR MA tuzilmalariga qo ’ shimchalar qilindi : 1. Hisobga olish bo’limi; 2. Jamlash; 3. Tekshirish; 4. Ilmiy-ma’lumotnoma apparati; O ’ zbekiston SSR Sovet Ministirligining 1963- yil 14- oktyabr 603- sonli qarori asosida O ’ zR MDA quyidagi bo ’ lim tashkil etildi : 1. Idoraviy arxivlar . O ’ zbekiston SSR Sovet Ministirligi qoshidagi Arxiv boshqaruvi 1964- yildagi 33 son buyrug ’ i asosida O ’ zbekiston SSR MDA quyidagi o ’ zgarishlar kiritildi . 5 103/2 guruh talabalari O’zbekiston Milliy arxivida tanishuv amaliyotida Hujjatlar saqlovini ta’minlash bo’limidagi faoliyat bilan tanishish. O’MA. 34 Hozirda arxivning asosiy ish faoliyati ilmiy-texnikaviy hujjatlar bilan ishlash masalalarini kengaytirish, ilmiy ma’lumotnoma aparatini tuzish, hujjatlardan xalq xo’jaligida, ijtimoiy-huquqiy maqsadlarda foydalanishni tashkil etishdan iborat. O’zbekiston Respublikasi ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari Milliy arxivida ararha ahamiyatiga ega bo’lgan, Toshkent arar va viloyatida joylashgan ilmiytekshirish, loyiha qidiruv institutlari, loyihaviy-texnikaviy buyurolar, trestlar, ilmiy ishlab chiqarish birlashmalari, ilmiy-texnikaviy jamiyatlar, Sog’liqni saqlash vazirligi, sog’liqni saqlash birlashmalari, klinik kasalxonalar, dispanserlar, yirik korxonalarning tibbiy-sanitariya qismlari, tibbiyot oliygohlari hujjatlari saqlanadi. Bundan tashqari arxiv saqlovxonasida paxtachilik, ipakchilik ilmiy tekshirish institutlari to’qimachilik mashinasozligi bo’yicha etakchi konstruktorlik byurolari, qurilish bo’yicha loyihaviy institutlar, irrigatsiya qurilmalari, gidroelektrostansiyalar, suv omborlari qurilishi bo’yicha juda ko’p ilmiy- texnikaviy, g’oyaviy ishlanmalar to’plangan. O’zbekiston Respublikasi ITTH MA o’z yo’nalidagi hujjatlar bilan ishlovchi ararha ilmiy-uslubiy markaz sifatida unga yuklatilgan vazifalarga 118 asosan quyidagi ishlarni bajaradi: 1) idoraviy arxivlarda vaqtinchalik saqlanayotgan O’zbekiston Respublikasi Milliy arxiv fondi tarkibiga kiruvchi hujjatlar ro’yxatini tuzish; 2) hujjatlarni davlat saqloviga qabul qilish; 3) davlat hisobini olib ararh; 4) hujjatlar qimmatdorlik ekspertizasini o’tkazish: 5) ilmiy ma’lumotnoma aparati tizimini yaratish; 6) hujjatlardan foydalanishni tashkil etish; 7) ilmiy-uslubiy ishlarni olib ararh. Umuman olganda, bugungi kunda arxiv saqlovxonasida 146 ta turli tashkilot hujjatlari yig’ilgan bo’lib, 54 tasi tibbiyot muassasalariga tegishli. Hujjatlarning umumiy soni 2002-yilga kelib 212 497 taga etgan, ulardan ma’muriy hujjatlar soni 79 963 ta, ilmiy-texnikaviy hujjatlar 34 425 ta, kasallik tarixiga doir hujjatlar 94 25 Reja: I.Kirish II.Asosiy qism: 1.O’zbekiston Milliy arxivi 2.O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivi 3.Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxivi 4.O’zbekiston Ilmiy-texnikaviy va Tibbiyot hujjatlari Milliy arxivi III.Xulosa Foydalangan adabiyotlar Ilovalar 2 oladi nazarimda. Lekin xodimlarning arxiv va bo'im haqidai ma'lumot berishlarini qoniqarli deyish biroz qiyin. O'zbekiston Ilmiy-texnikaviy va Tibbiyot hujjatlari Milliy arxiviga amaliyotimizning so'nggi kunida tashrif buyurdik. Dastlab Hujjatlar saqlovini ta'minlash bo'limida bo'ib u yerda restavratsiyadan o'tgan hujjatlarni bevosita o'zimiz ko'rish va yaqindan tanishish imkoniga ega bo'ldik. Bo'lim xodimlari restavratsiya jarayonlari haqida batafsil va yetarlicha ma'lumot berishdi. So'ng arxivda shaxsiy fondlari saqlanayotgan bir qator yirik fan va tibbiyot arboblarining hayoti bilan tanishdik. Batafsil ma'lumotlar uchun bo'lim boshlig'i Musayev G'ulomjon Karimovichdan minnatdormiz. Undan so'ng arxiv saqlovxonalari bilan tanishdik va eng diqqatni tortgan, boshqa arxivlarda uchratmagan saqlovxonaga kirishda Face ID tizimining ishlashi bo'ldi. Raqamlashtirish xonasida esa xodimlarning yo'qligi sababli faqat skanerlar va ularning holati haqida ma'lumotga ega bo'ldik. Xulosa qilib aytadigan bo'lsam, 1 hafta davom etgan amaliyot davomida men arxivlar haqidagi tushunchamni butunlay o'zgartirishga: eski binoda eski qog'oz va hujjatlar qarashidan zamonaviy texnikalar bilan jihozlangan va malakali kadrlariga ega faoliyatga guvohi bo'ldim. Umuman jamiyatimizda arxivlar faoliyati qanchalik zarur ekanligini tushundim. O'quv mashg'ulotlari davomida ba'zida tushunib ba'zida tushunmagan atamalar, nomlar, joylarni o'z ko'zimiz bilan ko'rish, ulardan foydalanish tartiblari bilan tanishish meni bu sohaga qiziqishim va soha hodimlariga hurmatim oshishiga sabab bo'ldi. Nazariy bilimlarni amaliyotda ko'rish orqali fanning biz uchun tushunarsiz bo'lgan jihatlari barham topdi. 30 tanishuv amaliyotida 24.05.2023 O’z KFFHMAda Saqlovxonalar bilan tanishish jarayoni 37 Xulosa Biz Tarix yo’nalishi 3-bosqich 103-guruh talabalari 22.05.2023 dan 27.05.2023 gacha bo’lib o’tgan Arxivshunoslik tanishtiruv amaliyotida. Amaliyot rahbarimiz Umrzoq Musoyev boshchiligida Toshkent shahrida joylashgan Respublikaning eng yirik arxivlarida, jumladan O’zbekiston Milliy arxivi, O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivi, Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxivi, O’zbekiston Ilmiytexnikaviy va Tibbiyot hujjatlari Milliy arxivlariga tashrif buyurdik. O'zbekiston Milliy arxiviga tashrif mobaynida arxivlar haqida menda mavjud bo'lgan tasavvur butunlay o'zgardi. Biz uchrashgan Arxiv xodimlarining barchasi bizga bo'limlari yuzasidan yatarlicha ma'lumot bera olishdi. Ayniqsa, Hujjatlar saqlovini ta'minlash bo'limi hodimasi restavratsiya jarayonlari va uni amalga oshirish tartibi haqida batafsil ma'lumot berdi. Shuningdek, Arxiv hujjatlarini raqamlashtirish bo'limida ham biz bugungi kunda hujjatlarni skaner qilish jarayoni bilan bevosita tanishib, arxiv sohasida qo'llaniladigan zamonaviy skaner uskunlari bilan tanishdik. Arxiv ko'rinishi, hodimlari, faoliyati menda o'zgacha taassurot qoldirdi. O'zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxiviga tashrif mobaynida bizga Umida Akramova hamrohlik qildi va arxivning 3 ta asosiy saqlovxonasi, Arxiv ko'rgazmalar burchagi, ko'rgazmalar zali, boshqa arxivlardan farqi ravishda bu arxivda saqlanadigan audiovizual hujjatlar haqida ma'lumotlar berdi. Yakunda biz Kino zalda Toshkent shahrida 1966 yilda sodir bo'lgan zilzilaga bag'ishlangan hujjatli filmi tomosha qildik. Arxiv faoliyat, hujjatlarni restavratsiya qilish ishlari haqida yetarli ma'lumotlarga ega bo'ldik, ammo ko'rgazma zalidagi barcha jihozlar haqida arxiv xodimlarida ham ma'lumotlar yetarli darajada emas ekan. Toshkent shahar Markaziy davlar arxiviga tashrif mobaynida e'tiborli jihatlar ko'p bo'ldi. Birinchidan arxiv sobiq maktab binosida joylashganligi sababli hujjatlarni saqlashda xavfsizlik yetarli darajada deb bo'lmaydi. O'quv zali ham boshqa arxivlarga nisbatan kichkina. Saqlovxonalarda boshqa arxivda uchratmaganimiz mobil stellajlar arxivda joy muammosiga yaxshi yechim bo'la 29 ekskursiya, 3ta maktab darslari va suxbatlar tashkil etildi. 2013-yil davomida hujjatlarni jamlash va idoraviy arxivlarda ish yuritish bo’limi xodimlari tomonidan arxivning jamlash manbaiga kirgan korxona, tashkilot, muassasalarda ish yuritish va arxiv ishini belgilangan tartib bo’yicha yo’lga quyish maqsadida 32 ta yalpi va 30 ta nazorat va mavzuli tekshiruvlar o’tkazilib, aniklangan kamchiliklarni bartaraf qilish bo’yicha tegishli tavsiyalar berildi. Idoraviy arxivlarning 106 ta me’yoriy- huquqiy hujjatlari (ish yuritish yo’riqnomalari, nizomlar, hujjatlar nomenklaturalar) qayta ishlanib takomillashtirildi. Joylarda ish yuritish va hujjatlar saqlanishi ta’minlash yuzasidan bir kunlik seminarlar o’tkazildi. Bugungi rivojlangan texnika asrida hayotimizni texnika va zamonaviy texnologiyalarsiz tasavvur qilish qiyin. Jamiyatimizning har bir jabhasiga zamonaviy texnika-texnologiyalari keng qo’llanilmoqda, shuningdek, ararha arxiv tizimida ham. 2008 – yilda O’zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ – 949 sonli qaroriga asosan Koreya davlatining KOICA loyihasini jalb qilish bo’yicha ishlar amalga oshirildi va arxiv zamanaviy texnologiyalar bilan jihozlandi. Arxivning hozirgi paytdagi asosiy ish faoliyati Koreya davlatining KOICA granti asosida olib keltirilgan zamonaviy texnologiyalar yordamida hujjatlarni elektronlashtirishdir. Hujjatlarni elektronlashtirish arar maxsus dastur yaratilgan. Hujjat dastlab 120 elektron katalog yaratiladi. Bunda hujjatni nomi,katalog raqami,hujjat varog’i soni,hujjat tili,hujjat joyi va hujjat haqida umumiy ma’lumot kiritiladi. Elektron katalog yaratilganidan so’ng bu hujjatlar birma bir suratga tushiriladi va hujjatni asl nusxasi surati hujjat haqidagi umumiy ma’lumot bilan birgalikda dasturga joylashtiriladi. Elektron hujjatlarni qulayligi shundaki arxiv hujjatlaridan foydalanishni xoxlagan har bir fuqaro hujjat titib vaqtini o’tkazmaydi kompyuterdan o’zi qidirayotgan hujjatni “qidiruv” buyrug’ini bersa kifoya hujjat paydo bo’ladi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil 21-avgustdagi “Koreya Respublikasi Hukumatining grant mablag’larini jalb etgan holda O’zbekiston Respublikasi markaziy davlat arxivlarini rekonstruksiya qilish hamda ularni texnik 27 O’zbekiston Ilmiy-texnikaviy va Tibbiyot hujjatlari Milliy arxivi 1960-yillar boshida sobiq Ittifoq miqyosida tibbiyot sohasini rivojlantirish, yuqumli kasalliklar tarixini o’rganish, ularga qarshi kurashishni tashkil etish va ilmiy tadqiqotlar olib ararh maqsadida sovet hukumati tibbiyot hujjatlarini arxivda saqlash va qabul qilish ishlarini amalga oshira boshladi. 1962-yili tibbiyot arxivi birinchi bo’lib O’zbekistonda tashkil qilindi. Arxivga tibbiyot xodimi To’xta Usmonov ararh qilib tayinlandi. Arxiv xodimlari 100 dan ortiq tibbiyot sahasidagi tashkilotlarni boshqarib, ularning hujjatlarini qabul qilish va saqlashni nazorat qilish bilan birga uslubiy yordamlar ham ko’rsatdi. 1965-yili arxivda texnik hujjatlar bo’limi tashkil etilib, xodimlari soni 8 nafarga etdi. Ilmiytexnikaviy hujjatlarning ahamiyati oshib borgani sababli arxiv 1965-yil 26- martdagi O’zbekiston SSR Ministirlar Kengashining qaroriga binoan tibbiyot va texnikaviy hujjatlar Markaziy Davlat arxiviga aylantirildi. Shundan 114 so’ng, ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari davlat saqloviga topshirishni tashkil qilish tartibli amalga oshirilib, shu yilning o’zida hujjatlarning umumiy soni 30 mingga yetdi. 1980-yil 18-dekabrda O’zbekiston SSR tibbiyot va texnikaviy hujjatlar Markaziy davlat arxivi Ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari Markaziy davlat arxivi deb o’zgartirildi. 2019-yilda O’zbekiston Ilmiy-texnikaviy va Tibbiyot hujjatlari Milliy arxivi nomini oldi. Arxivda 1930- yillarga tegishli hujjatlardan tortib sovet davri va mustaqillik yillariga oid hujjatlar saqlanadi. 2009-yilda arxiv jamg’armasiga jami 4354 ta; shundan 1501 ta boshqaruv; 1888 ta shaxsiy tarkib hujjatlari; 758 ta ilmiy va shaxsiy fond egalarining 207 ta hujjatlari qabul qilindi. 2004-yilda mazkur arxiv o’zining yangi binosiga ko’chib o’tdi. Hozigi kunda arxivda 341 ta fond, 300000 ta saqlov birligiga ega. Bundan tashqari 500 ga yaqin turli korxona va tashkilotlarning shaxsiy tarkib hujjatlari saqlanadi. O’zbekiston Respublikasi ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari Milliy arxivida hujjatlar saqlov xonalarini ko’zdan kechirganimizda bu yerda ham hujjatlar maxsus 21 borgan. 1922-yili Toshkent Davlat Universitetining injener-memoratsiya fakulteti qoshida arxitektura vabinokorlik qurilish bo’limlari ochilgan. Keyinroq bu O’rta Osiyo qurilish institutiga aylangan. A.Boboxonov ham ana shu institutga qabul qilinib, me’morchilik va binokorlik san’atini egallashga kirishgan. Bo’lajak olim bu hunarni zo’r shijoat va ishtiyoq bilan egallab bordi. 1933-yilda u shu soxa mutaxasissi arxitektorlik diplomini qo’lgakiritdi. A.Boboxonov birinchi o’zbek arxitektori bo’lib, uning oldida keng ijod ufqi ochilga nedi. Ijodiy parvozi uchun qulay sharoit mavjud edi. O’z malakasini oshirish uchun u Moskvaga yuborildi. Avvaliga injener qurilish institute aspiranti,kasbi arxitektor bo’lganligisababli 1934 yili Arxitektura institutiga aspiranturasiga qabul qilindi. A.Boboxonov ustozi I.V.Rilkiy raxbarligida ulkan madaniyat saroylari, sport inshootlari, kinoteatrlar, uy-joylar ijod etishga ishtiyoqi oshib bordi. A.Boboxonov aspiranturada o’qishi davomida faqat G’arb arxitekturasinigina emas, balki O’rta Osiyo qadimiy arxitekturasini ham artroflicha o’rganishga, o’tmish ijobiy tajribalaridan keng foydalanishga aloxida e’tibor berdi. 116 Samarkand, Buxoro, Shaxrisabz, Qo’qon kabi qadimgi osori antiqa boy shaharlarda bo’lib, ayniqsa XIV-XV asrlarga oid arxitektura yodgorliklarini chuqur o’rgandi. Bu esa me’morning kelgusida ijodiy izlanishlar uchun zamin tayyorladi. 1939-yil boshlarida A.Boboxonov Toshkent arar loyixalash institutiga bosh arxitektor qilib tayinlandi. A. Boboxonov hayotida ilg’or loyixa va me’morchilik ishlari davri boshlandi. Suv inshootlari kurilishishi rejalashtirildi, shunga ko’ra 1939-yili Katta Farg’ona kanali 45 kun arar qazib bitkazildi. Shuningdek, ShimoliyvaJanubiyFarg’onakanallari, Toshkent kanali ham tez kundatugallandi. A. Boboxonov o’zining 45 yillik bunyodkorlik ishi davomida 100 dan ortiq loyixalar tuzib ularni tatbiq qildi. A.Boboxonovning 23 ta ilmiyasarlariborki ular hozirgikundanodirvanoyobxujjatlarsirisigakiradi. O’z ijodidavomida A.Boboxonov 50 ga yaqinturli o’rindagi uy-joylar, madaniyat saroylari, kino va teatr zallari, choyxona, suv xavzalari va yana boshqa ko’pgina betakror ijod namunalarini keltirish mumkinki, ular bugungi kunda barcha uchun birdek qadrlidir. 23 Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxivi Respublikadagi sig’imi jihatidan yirik hududiy arxivlardan biri bo’lgan Toshkent Shahar Markaziy davlat arxivi SSR Ministrlar Sovetining 1973-yil 16fevraldagi 55-sonli qarori ijrosini ta’minlanishi yuzasidan O’Zssr Mehnatkashlar deputatlarining Toshkent arar soveti ijroiya komitetining 1973 yil 11 iyundagi 420r sonli farmoyishi va 1 iyuldagi qarori bilan Toshkent viloyat Davlat arxivi asosida tashkil etilgan. Toshkent Shahar Markaziy davlat arxivi 1973-yil tashkil etilgan bo’lsa-da, unga alohida bino ajratilmagan. Shahar arxivi O’Zssr Markaziy davlat arxivi binosida faoliyat olib borgan. Arxiv uchun 1976-yil 19 aprelda Toshkent arar ijrokomining 220-sonli qaroriga binoan, hozirgi Mirobod ko’chasida 10-uy, 1korpus ajratilgan. Ushbu binoda istiqomat qilayotgan 6 ta oilani ko’cherish ishlari hal etilib, bino qayta ta’mirlangan va Shahar arxivi o’z faoliyatini boshlagan. Shahar arxiviga 1974-1975 yillardan boshlab, Toshkent viloyati davlat arxivi hamda jamlash manbaiga kiritilgan. Toshkent shahridagi 210 ta korxona, tashkilot va muassasadan hujjatlarni jamlab olish ishlari boshlangan. Ilk marotaba 170000 saqlov birligidagi hujjatlar qabul qilib olingan. 60000 saqlov birligidagi hujjatlar O’ZSSR MDAdan, 110000 saqlov birligidagi hujjatlar esa Toshkent viloyati davlat arxividan qabul qilingan. Toshkent Shahar Markaziy davlat arxivida 1975-yil 17 modernizatsiyalash chora-tadbirlari to’g’risida”gi №PP-949-sonli qarori qabul qilindi. Bugungi kunda qaror ijrosi yuzasidan arxivlar faoliyatini yaxshilashga oid ulkan ishlar amalga oshirildi. Ya’ni grantning dastlabki bosqichi respublikaning 3 ta davlat arxivlari Koreya davlatining zamonaviy texnologiyalari bilan ta’minlandi. Milliy arxivlari xodimlaridan bir necha nafar arxivchi mutaxassislar Koreya Respublikasida bo’lib malaka oshirib qaytishdi. Hozirgi kunda arxivning asosiy ish faoliyatlaridan biri arxivda mavjud qog’oz hujjatlarini mazkur zamonaviy texnologiyalar yordamida ko’rinishga keltirishdir. Elektron arxivlarning bir qator qulayliklari bo’lib eng avvalo hujjatni qidirib va undan foydalanishda vaqt samaradorligiga erishiladi. Bundan tashqari eng asosiysi, hujjatning moddiy asosiga kamroq zarar etadi. Ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari Milliy arxivi 2004-yili Toshkent shahri Olmazor tumani, Nozimaxonim ko’chasi, 86 uyda joylashgan yangi binoga ko’chirildi. Arxivda quyidagi sohadagi korxona, tashkilot va muassasalardan hujjatlar qabul qilinadi va saqlanadi. Bular sanoat, qishloq xo’jaligi, suv xo’jaligi, o’rmon xo’jaligi, transport, qurilish, turar joy komunal xo’jaligi va maishiy xizmat ko’rsatish. 28 Taniqli vrach S.M.Mannonov haqida mazkur arxivda qimmatli hujjatlar saqlanadi. Mannonov inson salomatligi uchun muhim sanalgan mavzuda tadqiqot olib borgan. U 1967-yil 30-dekabr oyida tibbiyot fanlari nomzodi dissertatsyasini ximoya kilgan. 1960-1988 yilgacha kichik ilmiy xodim, katta ilmiy xodim so’ng bo’lim boshligi lavozimida ishladi. S. M. Mannonov 1969-yildan beri “Umurtqa qiyshiqligi” kasalliginikonservativvaoperativ davolash usuli bilan shug’ulanadi. “Umurtqa qiyshiqligi” kasalligini, Respublika miqyosida tarqalish darajasini aniqlash uchun professor N.M. Shamatov raxbarligida 1966-1973 yillarda maktabgacha va maktabdagi bolalarni tekshirib chiqdi hamda bu kasallikni miqdorini aniqlashda bevosida qatnashdi. M.S. Mannonov O’zbekiston Respublikasida birinchi marotaba skolioz kasalini mukammal o’rgandi. S. Mannonov 9 ta skolioz kasalligini davolaydigan maktab-internatlarida muntazam ravishda o’z maslahatlariniberib keldi. 1998-2003 yillarda 1106 ta, 20 xil murakkablikdagi operatsiyalarni bajargan va yordamlashgan. S. Mannonov 100 ortiq ilmiy ishlar muallifi. Ko’plab olimlar va ortaped mutaxasislarga ustoz. Mannonov Samuk Mannonovich 2003-yil 10-noyabrdagi №16 sonlibuyruqga ko’ra ‘‘travmatologiya va ortopediya” mutaxasisligi bo’yicha “Oliy” malaka toifas iberildi. Mannonov S. M. O’zbekiston Respublikasida xizmat ko’rsatgan tibbiyot xodimidir. Mustaqillik yillarida O’Zr ITTH MA faoliyatini yanada rivojlantirish, arxivni texnik va texnologik jihatdan zamon talablariga mos ravishda jihozlash, moddiytexnik bazani rivojlantirish ishlari davom ettirildi. Shuningdek, arxivda pullik xizmatlar spektrini yanada kengaytirish, arxiv tomonidan ko’rsatilayotgan xizmatlar sifatini oshirish yuzasidan salmoqli ishlar amalga oshirildi. Bu borada arxiv tomonidan asosan turli tashkilotlar faoliyati davomida vujudga kelgan hujjatlarga o’rnatilgan tartibda ilmiy-texnik ishlov berish, yangi jamlash manbalari bo’lgan tashkilotlarni hisobga olish ishlariga alohida e’tibor qaratildi. 24 Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxividagi Mobil stellajlar Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxivi Saqlovxonasi 43 Kataloglar va arxiv hujjatlaridan foydalanish tartibini o’rganish jarayoni O’z KFFHMA O’z KFFHMAda Hujjatlar saqlovini ta’minlash bo’limida plyonkalarni 38 647 ta, shaxsiy ararh 3457 tani tashkil etadi. Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi ITTH MA Toshkent shahridagi 150 dan ortiq va Toshkent viloyatidagi 10 dan ortiq tashkilotlarda O’zbekiston Respublikasi Milliy arxiv fondi hujjatlarini butlash, saqlovini ta’minlashda, ularga ilmiy-texnikaviy ishlov berishda amaliy va uslubiy yordam ko’rsatadi. Arxiv ilmfan, texnika, sanoat, qurilish, transport, aloqa, konstruktorlik, ratsionalizatorlik va tibbiyot sohalari bo’yicha faoliyai ko’rsatayotgan davlat va nodavlat tashkilotlarini ro’yxatga olish ishlarini amalga oshiradi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil 28- noyabrdagi “Iqtisodiyotni real sektori korxonalarni qo’llab quvvatlash, ularning barqaror ishlashini ta’minlash va eksport saloxiyatini oshirish chora-tadbirlari dasturi to’g’risida”gi PF-4058-sonli Farmonini bajarish bo’yicha aniq chora- tadbirlar rejasi ishlab chiqilgan bo’lib, mazkur reja asosida ishlar muntazam ravishda olib borilmoqda. Shu bilan birgalikda arxiv faoliyatini yanada rivojlantirish, arxivni texnik va texnologik jixatdan zamon talablariga mos ravishda jixozlash, moddiytexnik bazani rivojlantirish ishlari davom ettirildi. Shuningdek, arxivda pullik xizmatlar spektrini yanada kengaytirish, arxiv tomonidan ko’rsatilayotgan xizmatlar 119 sifatini oshirish yuzasidan salmoqli ishlar amalga oshirildi. Bu borada arxiv tomonidan asosan turli tashkilotlar faoliyati davomida vujudga kelgan xujjatlarga o’rnatilgan tartibda ilmiy-texnik ishlov berish, yangi jamlash manbalari bo’lgan tashkilotlarni hisobga olish ishlariga alohida e’tibor qaratildi. O’Zr MAF hujjatlari saqlovini ta’minlash jarayonida hisobot davrida 1637 varaq arxiv hujjatlari ta’mirlandi, 1442 saqlov birligidagi hujjatlar muqovalandi va tikish ishlari amalga oshirildi, 418 saqlov birligidagi hujjatlar karton qutilarga joylashtirildi. Shuningdek, 405 saqlov birligidagi o’ta qimmatli arxiv hujjatlari ko’rib chiqildi va 125 saqlash birligidagi hujjatlar o’ta qimmatli hujjatlar qatoriga kiritildi. Hujjatlarni nashr etish va ulardan foydalanish ishlari bo’yicha 20 ta tashabbusli axborot, 22 mavzuli so’rov, 17 ta arxiv hujjatlari asosida ko’rgazma, 20 ta radioeshittirish, 10 ta teleko’rsatuv, 10 ta maqolalar, 25 ta arxiv bo’ylab qiziqarli 26 hujjat saqlov anjom (stelaj)ararh maxsus tayorlangan quti (korobka) larda joylashtirilgan edi. Hujjatlar ketma ket raqamlashtirilib quti(korobka)larga joylashtiriladi. Qutilar esa yilma yil joylashtiriladi. Hujjatlar qutilarga joylashtirilganidan so’ng qutilar yuziga maxsus qog’ozlarda hujjat qaysi muassasa yoki korxonaga tegishli ekanligi yozib qo’yiladi. Hujjat saqlanayotgan xona harorati bir xilda saqlanib turishi alohida ahamiyat kasb etadi. Havo haroratini o’lchovchi asbob termometr, namlikni o’lchovchi asbob barometr deyiladi. Hujjatlar saqlanayotgan xona harorati 15–18 gr namlik esa 50 – 55 gr.bo’lishi lozim. Hujjatlar saqlanayotgan xonaga eng asosiysi quyosh nuridan saqlash lozim. Shuning uchun xona derazalariga quyosh qaytaradigan oynalar o’rnatilgan. Azaldan muxandis-u memorlarimiz ishlari kishini hayratga solib, xavas hissini oshirib keladi. O’zbekiston Respublikasi Ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari Milliy arxivida ilm, fan, og’ir va engil sanoat, texnika, konstruktorlik, 115 transport, yul qurilishi hamda tibbiyot soxasiga oid bo’lgan hujjatlar saqlanadi. Bundan tashqari arxivda shu yo’nalishlardagi soxalarning rivojlanish tarixiga hissa qo’shgan fan arboblari olim va professorlarning shaxsiy jamg’arma hujjatlari doimiy tarzda davlat saqloviga qabul qilinadi. Shaxsiy jamg’arma hujjatlari orasida o’zbek milliy me’morchiligi arxitekturasi tarixi rivojiga o’zining beqiyos xissasini qo’shgan xalq arxitektori sharafli unvoniga birinchilar qatori muyassar bo’lgan ustoz me’mor Abdulla Boboxonovning 30 dan ortiq shaxsiy hujjatlari ham saqlanib kelinmoqda. Uning betakror ijod yuli tadrijida o’zbek xalq me’morchiligi taraqqiyot yo’li aks etgan desak mubolag’a bo’lmaydi. Abdulla Boboxonov 1910-yilda Toshkentning avvalgi Chu daryosi yonida joylashgan To’qmoq degan qadimiy shinam shaxarchada dunyoga kelgan. A. Boboxonov o’z faoliyati davomida Buxoro, Samarkand, Karshi, Shaxrisabz, Qo’kon kabi boy merosimiz aks etgan ko’rkam maqbarayu, madrasalarni ko’rib undagi o’zbek me’morchiligiga bo’lgan xavasi xissi uyg’ona 22 103/2 guruh talabalari Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxivida tanishuv amaliyotida 25.05.2023 39 23.03.2023 O’MA Muzeyi bilan tanishish jarayoni 35 boshidan 20 ta fond, 36 ta ro’yxat, 30547 saqlov birligida hujjat bo’lib, bulardan 259 tasi maxfiy hujjatlar hisoblangan. 1977 yilga kelib, ararh soni 359 ta, unda 136482 saqlov birligida hujjatlar, bulardan 200 tasi maxfiy hujjatlar bo’lgan. Toshkent Shahar ijrokomining 1982-yil 15 oktabrdagi 1225/21-sonli qaroriga asosan Toshkent Shahar Markaziy davlar arxiviga Kirov (bugungi kundagi Yunusobod) tumanida joylashgan kolxoz binosi ajratilgan. Kolxoz binosida arxiv hodimlari ishlashlari uchun sharoit bo’lmagan. Suv yo’q, bino to’siq bilan himoyalanmagan, stellajlar yo’q, metal eshik, yong’inga qarshi vositalar va himoya signallari bilan ta’minlanmagan, shuningdek, bino eski va namlik yuqori darajada bo’lib, hujjatlarning saqlanishi uchun talabga javob bermas edi. Toshkent Shahar Markaziy arxivi passporti hujjatlariga ko’ra, 1985-yilga kelib, 284 m 2 (1294 m 2 ) ni t6ashkil etgan Arxiv binosi 1649 ta (100%) stellaj bilan ta’minlangan. Arxivda 383 ta fond, 201264 ta hujjatlar, ulardan 142 tasi maxfiy hujjatlar, sug’urta fondining 1944 ta mikrofotonusxalari olingan. Arxivda 23 ta xodim faoliyat ko’rsatgan 2 . Arxivda hujjatlarning ortib borishi natijasida, 1985-1991-yillar davomida Shahar arxiviga joy ajratishlarini so’rab, Shahar hokimligiga ko’plab murojaatlar bilan chiqilgan. Nihoyat, shahr hokimining “Toshkent Shahar Markaziy davlar arxivini joylashtirish uchun joy ajratish to’g’risida” farmoyishi tasdiqlangan. Ushbu farmoyishni amalga oshirish maqsadida Arxiv bo’limi “Toshkent turar-joy uylari loyihalash” ararh bilan o’zaro shartnoma tuzgan. Shartnoma “G’alabaning 40 yilligi” dahasida joylashgan 29 uyni ta’mirlash maqsadida loyiha-smeta hujjatlarini tayyorlash uchun tuzilgan. 1993 yil 29 sentabrda Arxiv bo’limi loyiha-smeta hujjatlarini olgan va 1993- yil 12 oktabrda ta’mirlash-qurilish ishlarini barpo etish uchun “Toshkentta’mirlashqurish” tresti bilan shartnoma tuzgan. Qurilish ishlari qayd etilgan hujjatlarga ko’ra, arxiv uchun 9 qavatli boni ajratilgan bo’lib, binoning 4 qavati ya’ni V, VII, VII va IX qavatlariga hujjatlar 2 O.Rashidov. O`zbekistonda arxiv ishi. T-2019 B 89-121 18 kino, surat va ovozli hujjatlar Markaziy davlat arxivi (O’R KSOH MDA), 2019- yildan O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivi deb nomlana boshlandi. O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivi O’rta Osiyodagi eng yirik va O’zbekistondagi yagona, maxsus hujjatlar saqlovi uchun ixtisoslashgan arxivdir. O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivi O’zbekiston Respublikasida o’z soxasiga tegishli bo’lgan maxsus hujjatlar bilan ishlashda ilmiy-uslubiy markaz hisoblanadi. Amerika Qo’shma Shtatlarida ushbu arxivning jamiyatdagi o’rni xususida Antonina Burton o’zining “Archive Stories facts, fictions and the writing of history” asarida shunday deydi: “Butun dunyo bo’ylab tarix ustida haqiqatni so’zlash to’g’risidagi tushunchalar siyosiy, moddiy ahamiyat kasb etib bordi. Shuning uchun arxiv hujjatlarining tarixchi olimlar uchun naqadar katta ahamiyatga ega ekanligini tushunish mumkin. Arxivda O’zbekistonning XIX asrning 60-yillaridan to hozirgi davrlarga oid tarixni o’zida aks ettirgan noyob hujjatlar yig’ilgan. Arxivda umumiy hisobda 300.000 dan ziyod saqlov birligidagi hujjatlar saqlanadi. Shulardan 19.257 saqlov birligi kinohujjatlar, 238.652 saqlov birligidagisi suratli hujjatlar, 15.185 saqlov birligidagisi ovozli hujjatlarni tashkil etadi. O’Zr KFFMAda fond va yig’majild tushunchalari ishlatilmaydi, ya’ni har bir hujjat alohida saqlov birligida va alohida arxiv raqami bilan hisobga olinadi. Mustamlaka davr fotoxujjatlarida Turkiston o’lkasidagi milliy-ozodlik va inqilobiy harakat (1898, 1905-1907 yillar) ko’rinishlarini, Rossiyasi imperiyasi vakillari tomonidan o’lkaning boshqaruvi, ularning mahalliy hokimiyat bilan munosabatlari, sud organlari faoliyati, Qo’qon xoni va Buxoro amirining xalqaro munosabatlari va aloqalari, musulmonlar dini va turmush arar tasvirlangan. Fotoxujjatlarda sanoatning rivojlanishi (temir yul ko’priklarining qurilishi, sug’orish kanallari, teri va yog’ zavodlarining ishlab chiqarish faoliyati, to’qimachilik, ipakchilik fabrikalari, gilam to’qish hunarmandchiligi, qishloq xo’jalik inventari, ko’mir sanoati va boshqalar) qishloq xo’jalik ( ara mexnat 12 Yuqoridagi maqsad va vazifalarni amalga oshirish hamda o’quv yili davomida Arxivshunoslik fani doirasida egallangan nazariy bilimlarni yanada mustahkanlash, nafaqat Respublikamizda balki Markaziy Osiyodagi yirik deb hisoblanuvchi arxivlar faoliyati bilan bevosita tanishib yangi bilim va ma’lumotlarga ega bo’lish maqsadida biz tarix yo’nalishi 3 bosqich talabalari uchun 22.05.2023 dan 27.05.2023 gacha Arxivshunoslik tanishuv amaliyoti tashkil etillib unda biz Toshkent shahrida joylashgan yirik arxivlar: O’zbekiston Milliy arxivi, O’zbekiston Kinofotofono hujjatlar Milliy arxivi, Toshkent Shahar Markaziy Davlat arxivi, O’zbekiston Ilmiy-texnikaviy va Tibbiyot hujjatlari Milliy arxiviga tashrif buyurish, arxivlar faoliyati bilan tanishish va o ’ z navbatida nazariy bilimlarimizni amaliyotda qo’llash imkoniyatiga ega bo’ldik. 4

O'zbekiston Milliy arxivi hisobot amaliyot

Купить