O’zbekiston Respublikasida advokaturaning konstitutsiyaviy-huquqiy asoslari - Siyosatshunoslik - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	30000UZS
Hajmi	59.6KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	22 May 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Siyosatshunoslik

Sotuvchi

Zafar Nurullayev

Ro'yxatga olish sanasi 22 May 2023

51 Sotish

O’zbekiston Respublikasida advokaturaning konstitutsiyaviy-huquqiy asoslari

Sotib olish

Mavzu: O’zbekiston Respublikasida advokaturaning konstitutsiyaviy-huquqiy
asoslari .
Reja:
I.Kirish
II.Asosiy qism
1. O’zbekistonda advokatura institutining rivojlanish tarixi va advokatura
to’g’risidagi qonunchilikning shakllanishi
2. O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati to’g’risidagi qonunchilik
3.Advokat maqomini olish, litsenziya berish, advokat maqomini to’xtatib
turish, litsenziyani amal qilishini to’xtatib turish
III.Xulosa
IV.Foydalanilgan adabiyotlar
2

Kirish
Mavzuning dolzarbligi: Mavzuni o'rganish, O zbekiston Respublikasiningʻ
advokatura tizimi va advokatlar uchun belgilangan huquqiy tartibot va asosiy qonunlari
haqida ma lumot olishga yordam beradi.
ʼ
O zbekistonlik advokatura institutining rivojlanishi, uning tarixiy jarayoni,
ʻ
faoliyatini tartibga solishda amal qiladigan qonun va qarorlar to g risida ma lumot beradi.
ʻ ʻ ʼ
Bu esa advokatura tizimini tushunishga yordam beradi. Hamda huquqiy bilimlarni
oshiradi, ma lumotlar bazasini kengaytiradi va huquqiy savollarga javob topishga yordam
ʼ
beradi.
O zbekiston Respublikasida advokatura tizimi, konstitutsiyaviy-huquqiy asoslari,
ʻ
boshqa huquqiy tizimlar, jamoat va davlat tashkilotlari bilan birgalikda ishlaydi. Bu esa
davlat huquqiy tizimining butunligini va integratsiyasini tushunishga yordam beradi.
Advokatura tizimi, demokratik huquqiy tizimning asosiy qismidir. Mavzuni
o'rganish, demokratik huquqiy tizimning qanday ishlaydi va uning muhim asoslarini
tushunishga yordam beradi.
Bu sabablarga qo shimcha ravishda, O zbekiston Respublikasida advokaturaning
ʻ ʻ
konstitutsiyaviy-huquqiy asoslari mavzusini o'rganish, huquqiy madaniyat va demokratiya
bilan bog liq umumiy bilimni oshirishga ham yordam beradi.
ʻ
Kurs ishining maqsadi: “O zbekiston Respublikasida advokaturaning
ʻ
konstitutsiyaviy-huquqiy asoslari” mavzusining maqsadi O zbekistonda advokatura
ʻ
institutining yaratilishi, ishlash tartibi va huquqiy asoslari haqida ma lumot berishdir. Bu
ʼ
mavzu advokatlik faoliyati va advokatlar uchun asosiy qonunlar, tartibotlar va huquqiy
muammolar haqida yorliq beradi. Maqsadi advokatura sohasidagi huquqiy tartibotni
tushuntirish va uning amal qilishini ta minlashdir. Bu esa fuqarolarga, huquqiy
ʼ
muammolar bilan shug ullanuvchi advokatlarga va huquqni o rgangan insonlarga yordam
ʻ ʻ
beradi.
3

1. O’zbekistonda advokatura institutining rivojlanish tarixi va advokatura
to’g’risidagi qonunchilikning shakllanishi.
O’zbekiston hududida yuridik yordam institutining paydo bo’lishi. O’zbekistonda
eng qadimiy yuridik institutlardan biri - advokaturaning rivojlanishiga, boshqa davlatlarda
bo’lgani singari, oila vakilligi jiddiy ta’sir ko’rsatgan. Oila boshlig’i uning har bir a’zosi
manfaatlarini, shuningdek, oila boshlig’iga himoya qilishni so’rab murojaat etgan boshqa
shaxslarning manfaatlarini himoya qilgan.
Har bir odamni nohaqlikdan himoya qilish va haqiqat uchun kurash hamma asrlarda
hayot faoliyatining negizini tashkil etgan. Haqiqatga va huquqiy ma’rifatga qiziqishning
kuchliligi shu bilan izohlanadi. Bu masala tarixi O’zbekistonga ham xosdir. O’rta Osiyolik
ulug’ allomalarning barchasi - Abu Ali ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Abu Nasr Forobiy,
Abu Mansur al-Moturidiy, Imom al-Buxoriy, Alisher Navoiy, Mirzo Ulug’bek va
boshqalar islom huquqshunosligi - fiqhni o’rganganlar, shariat qoidalariga asoslangan
qonunga rioya qilganlar, qonunga hurmatsizlikning zararini ommaga tushuntirganlar.
Shu bilan birga Turkiston o’lkasida, shuningdek, Buxoro amirligida, Xorazm
xonligida shariat (musulmon huquqi) va odat (odat huquqi) asoslarida faoliyat ko’rsatgan
qozilar va biy feodal sudlari jinoyat va fuqarolik ishlarini advokatlarning ishtirokisiz
ko’rganlar.
Shunga qaramasdan, o’rta asrlardayoq Sharqda qozilar huzurida islom huquqi -
shariat bilimdoni bo’lgan maxsus xizmatchilar - muftiylar va a’lamlar xizmat qilgan. Ular
qozi topshirig’iga yoki da’vogarlar, jabrlanuvchilar, ayblovchilar, javobgarlar
(sudlanuvchilar) iltimosiga ko’ra, arznomalar, shikoyatlar, ish hujjatlarini tuzganlar.
Masalan, Buxoro amirligining qozikaloni huzurida o’n ikki muftiy xizmat qilgan.
Keyinchalik, revolyutsiyagacha bo’lgan Turkistonda butun Rossiyada bo’lgani
singari podshoh sudlarida jinoyat va fuqarolik ishlarini ko’rishda advokatlar – qasamyod
qildirilgan vakillar (vakolat berilgan prisyajniylar) va ularning yordamchilari ishtirok
etganlar. O’zbekiston hududida o’zi o’zini boshqaruvchi tashkilot sifatidagi birinchi
advokatura - «Himoyachilar sho’basi» Sankt-Peterburgda yuridik ma’lumot olgan
Abdunabi Qurolboy tashabbusi bilan 1879 yilda Qo’qon shahrida tashkil etildi. Abdunabi
Qurolboy birinchi o’zbek advokati hisoblanadi. Qo’qon advokatlar sho’basi xalq orasida
4

«zakonchi» deb nom olgan o’ndan ortiq huquq himoyachilarini birlashtirdi.
1899 yilda Toshkent sud palatasi huzurida hamda okrug sudlari qoshida Rossiya
qonunlariga muvofiq ish olib boruvchi himoyachilarning hay’atlari tashkil etildi. Rossiya
va Turkiyada advokatlik amaliyotini o’rganib qaytgan Valixonxo’ja tomonidan 1915 yilda
Buxoroda tashkil qilingan «Ko’ngilli advokatlar sho’basi» ish boshladi. Advokatlar
sho’basi a’zolari Buxoro amirligi qozikaloni Sharifxon Sadri Ziyoga bir necha marta
murojaat etib, aksariyat hollarda yo’qsillarning mulk, yer va mehnat huquqlariga doir
nizolar odilona hal qilinishiga erishdilar.
O’zbekiston hududida advokatura institutining rivojlanishi va advokatura
to’g’risidagi qonunchiligining shakllanishi. O’zbekiston hududida advokatura instituti
1918-1924 yillarda Turkiston ASSRni ham o’z ichiga olgan RSFSR qonunchiligiga
muvofiq faoliyat olib bordi. 1917 yil 12-dekabrda chaqirilgan Turkiston o’lkasi Xalq
komissarlari kengashining buyrug’i, Vhimoya masalalariga doir asosiy qoidalariga, shu
jumladan, Sud to’g’risidagi 1-son Dekretga mos kelardi. U o’lkada ilgari amal qilgan sud
tizimini bekor qildi, advokatura institutlarini tugatdi. Dekretda ayblanuvchining himoyaga
bo’lgan huquqi e’lon qilindi, fuqarolik huquqlaridan foydalanuvchi, o’z sha’niga dog’
tushirmagan har qanday fuqaro sudda himoyachi yoki taraflardan birining vakili sifatida
ishtirok etishi mumkinligi qayd etildi. Toshkent shahar Kengashi 1918 yil 16-yanvarda
inqilobiy tribunal tashkil etish to’g’risida qaror qabul qildi. Qarorda, jinsidan qat’i nazar,
yigirma yoshga to’lgan, siyosiy huquqlardan foydalanuvchi har qanday fuqaro
tribunalning sud majlisida himoyachi sifatida ishtirok etishi mumkinligi ko’rsatib o’tildi.
Himoyachilar instituti bora-bora muayyan tashkiliy shakllarga ega bo’la boshladi.
1919 yilning o’rtalaridayoq huquq himoyachilari hay’atlari va komissiyalari TASSRning
Oliy tribunalida ham, viloyatlar tribunallarida ham mavjud edi. Turkiston ASSR Markaziy
ijroiya komitetining 1919 yil 6-maydagi Dekreti bilan «Turkiston respublikasining oliy va
viloyat inqilobiy tribunallari to’g’risidagi Nizom» tasdiqlandi. Nizomga muvofiq, ishda
himoyachining ishtirok etishiga yo’l qo’yish yoki qo’ymaslik to’la tribunalga bog’liq edi.
Biroq, ishda ayblovchi ishtirok etsa, tribunal himoyachini ishga kiritishi yoki tayinlashi
shart edi. Nizomda nazarda tutilgan yangi qoidaga muvofiq, Oliy inqilobiy tribunal
huzuridagi «huquq himoyachilari hay’ati» a’zolari viloyat ijroiya komitetlari tomonidan
5

tayinlanar va chaqirib olinardi. Ularga mansabdor shaxslar sifatida qaralar va sudyalar
bilan bir qatorda Adliya xalq komissarligi smetasi bo’yicha maosh to’lanardi.
Butunrossiya Markaziy ijroiya komitetining 1920 yil 18 martdagi Dekreti bilan
yangi «Inqilobiy tribunallar to’g’risidagi Nizom» tasdiqlandi. Nizomga muvofiq,
himoyachilar hay’atlarining a’zolaridan tashqari, sudlanuvchilarning yaqinlari yoki
qarindoshlari yoki tribunal ishonchini to’liq qozongan shaxslar ham himoyachi bo’lishi
mumkin edi. Himoyachilarga xizmati uchun sud belgilagan miqdorda haq to’lanardi. Bu
haq ayblanuvchilardan, taraflardan undirib olinardi va Adliya xalq komissarligi smetasi
bo’yicha respublika daromadiga kiritilardi. 1920 yilda vujudga kelgan Buxoro va Xorazm
XSRda esa amalda bo’lgan qozilar va biylar sudlarida himoyachilar yo’q edi, xuddi
shunday TASSR hududida vaqtincha saqlanib kelayotgan qozilar va biylar sudlarida ham
shu ahvol kuzatilar edi. Buxoro respublikasining sovet sud organlarida himoyachilar
instituti endigina rivojlanib kelayotgan edi, Xorazmda esa himoyachilar hay’atlari hali
yo’q edi.
1922 yil 29 oktabrda Turkiston respublikasi Markaziy ijroiya komiteti qarori bilan
RSFSR Adliya xalq komissarligi tasdiqlagan «Advokatura to’g’risidagi nizom» qo’llanma
sifatida qabul qilinganligi e’lon qilindi.
1924 yil 1 oktabrda Buxoro respublikasi hukumati “BXSR sudlari qoshida huquq
himoyachilari hay’atlari to’g’risida”gi Nizomni tasdiqladi. Nizomga ko’ra Buxoro
respublikasi sudlari huzurida huquqni himoya qiluvchilar hay’atlari ta’sis etildi. Okrug
sudlari tashkil etilgunga qadar huquqni himoya qiluvchilar hay’atlari bevosita Adliya
nozirligiga bo’ysungan, u birinchi chaqiriq huquqni himoya qiluvchilar hay’atlari
a’zolarini tasdiqlagan. Keyinchalik yangi a’zolar qabul qilish hay’atning umumiy yig’ilishi
qaroriga muvofiq amalga oshirilgan, qarorning nusxasi Adliya nozirligiga Respublika
davlat prokurorini xabardor qilingan holda yuborilgan.
Shunday qilib, sovet hokimiyatining dastlabki yillarida O’zbekiston hududida
fuqarolarning o’z huquqlari va erkinliklarini himoya qilish huquqini amalga oshirish
imkoniyati to’liq advokaturaning maqomi va jamiyatdagi o’rniga bog’liq edi. Advokatura
institutini «davlat tasarrufiga o’tkazish»ga urinishlar uning jinoyat ishlari bo’yicha sud ish
yurituvida ishtirok etish imkoniyatini ancha kamaytirardi. Boz ustiga, manfaatlarni himoya
6

qilishga nisbatan sinfiy yondashuv fuqarolarning qonun va sud oldida tengsizligiga,
shuningdek, shaxslarning ayrim toifalari o’z huquqlari va erkinliklarini himoya qilish
huquqidan mahrum etilishiga sabab bo’ldi.
O’rta Osiyo respublikalarida milliy davlat hududiy bo’linishi amalga oshirilib,
O’zbekiston SSR tashkil topganidan so’ng Respublikaning barcha tumanlari uchun bir xil
bo’lgan adliya organlarini tashkil etish bo’yicha ishlar amalga oshirildi. Bu advokaturaga
ham to’liq taalluqli bo’ldi. 1925 yilda O’zSSR Markaziy Ijroiya Qo’mitasi tomonidan
tasdiqlangan Respublika Adliya Xalq kommisarligi to’g’risidagi Nizomda O’zSSR AXK
himoyachilar hay’atlari faoliyatiga ham rahbarlik qilishi nazarda tutilgan. 1926 yil 29
sentabrda O’zbekiston SSR sud tuzilishi to’g’risidagi Nizom qabul qilinib, u 1927 yil 15
fevraldan kuchga kiritildi. Shu hujjatga asosan, 1927 yil 14 dekabrda O’zSSR Adliya Xalq
kommisarligi tomonidan Himoyachilar Hay’atlari to’g’risidagi Nizom tasdiqlandi. Bu
Nizom ilgari amalda bo’lgan hay’atlar tuzilishi, ularning kadrlar bilan to’ldirishi, a’zolikka
qabul qilish shartlari va advokatlarning xizmati uchun haq to’lash prinsiplarini saqlab
qoldi.
1936 yilda qabul qilingan SSSR Konstitutsiyasi, 1937 yilda qabul qilingan O’zSSR
Konstitutsiyasi, 1938 yildagi «Sud tuzilishi to’g’risida»gi Qonun va 1939 yildagi
«Advokatura to’g’risida»gi Nizomga muvofiq, O’zbekiston SSR va uning tarkibiga kirgan
Qoraqalpog’iston ASSRda advokatlarning viloyat hay’atlari tashkil etildi. Advokaturaning
barcha vazifalari shahar va tuman yuridik maslahatxonalari orqali amalga oshiriladigan
bo’ldi.
O’zbekistonda advokatura institutini huquqiy tartibda solishning keyingi bosqichi
1958 yilda Sud tuzilishi to’g’risidagi qonunchilik asoslari qabul qilinishi bilan bog’liqdir.
1961 yil 30 mayda O’zSSR Oliy Kengashi tomonidan Advokatura to’g’risidagi Nizom
tasdiqlandi. Bu Nizom 1979 yil 30 noyabrda SSSR Oliy Kengashi tomonidan “SSSRda
advokatura to’g’risida” gi Qonun qabul qilingunda qadar harakatda bo’ldi.
“SSSRda advokatura to’g’risida”gi Qonunga asosan 1980 yil 12 noyabrda O’zSSR
Oliy Kengashi “O’zSSRning advokatura to’g’risida”gi Nizomiga o’zgartirish va
qo’shimchalar kiritish to’g’risida Qonun qabul qildi.
Nizomning 1-moddasiga muvofiq, «...sovet advokaturasining asosiy vazifasi
7

fuqarolar va tashkilotlarga odil sudlovni amalga oshirish, sotsialistik qonuniylikka rioya
etish va uni mustahkamlash, fuqarolarni sovet qonunlarini aniq va so’zsiz bajarish, xalq
boyligini avaylab asrash, mehnat intizomiga rioya qilish, boshqa shaxslarning huquqlari,
sha’ni va qadr-qimmatiga, sotsialistik jamiyat qoidalariga nisbatan hurmat ruhida
tarbiyalashdan iborat» edi. Nizomni tahlil qilib, shaxs manfaatlaridan ko’ra davlat
manfaatlari ustunligi o’rnatilganligi haqida xulosa qilish mumkin. Advokat “sotsialistik
odil sudlov va sotsialistik qonunchilikni mustahkamlash ishiga xizmat qilishi” shart edi, bu
uni o’z navbatida davlat xizmatidagi va ma’lum siyosiy vazifalarini bajaruvchi shaxsga
aylantirgan.
Nizomning ikkinchi bobida advokatlar hay’atlari va ularning organlari faoliyati
tartibga solingan. 3-moddada advokatlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi shaxslarning
ixtiyoriy birlashmasi sifatidagi advokatlar hay’atining huquqiy holati belgilangan,
advokatlar hay’atini oliy yuridik ma’lumotga ega bo’lgan mutaxassislardan tarkib toptirish
tartibi belgilab qo’yilgan. Advokatlarning hay’atlari xalq deputatlari Kengashlari
tashabbusiga ko’ra tuzilishi ham mumkin edi.
Advokatlar hay’atini tashkil etish yuzasidan takliflar respublika Adliya vazirligiga
yuborilishi lozim edi. O’z navbatida, Adliya vazirligi ularni Qoraqalpog’iston
Respublikasi Vazirlar Kengashiga, xalq deputatlari viloyat va Toshkent shahar Kengashi
ijroiya komitetiga tasdiqlash va ro’yxatga olish uchun yuborardi. Ushbu taomillar
bajarilganidan keyingina advokatlarning hay’atlari yuridik shaxsga aylanar, bankda o’z
hisob varag’ini ochar, o’z nomi ifodalangan yumaloq muhr va shtampga ega bo’lardi.
Umumiy yig’ilish (konferensiya) advokatlar hay’atining oliy organi, hay’at rayosati -
uning ijro etuvchi organi, taftish komissiyasi - nazorat-taftish organi hisoblanardi. 1980
yildagi Nizomda umumiy yig’ilishni (konferensiyani) chaqirish muddati, uning vakolatlari
va chaqirish tartibi belgilab qo’yilgandi.
1980 yildagi Nizom bilan advokatlar hay’ati a’zolariga quyidagi talablar qo’yilgan:
- SSSR fuqarosi bo’lish;
- oliy yuridik ma’lumotga ega bo’lish;
- yurist mutaxassisligi bo’yicha kamida ikki yillik mehnat stajiga ega bo’lish;
- uch oygacha bo’lgan muddatda sinovdan o’tish.
8

Bu talablar mutlaqo o’rinli edi, chunki advokat faoliyati sud, prokuratura,
militsiyadagi mutaxassis-yurist ishidan butunlay farq qiladi. Zero, advokatning asosiy
vazifasi - fuqaroning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini yoki tashkilotning
huquqlari va qonuniy manfaatlarini amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq himoya qilishdan
iborat.
Bundan tashqari, Nizomda advokatning huquq va majburiyatlari, shu jumladan,
hay’at va uning organlari ishida faol ishtirok etish, fuqarolik va jinoyat ishlari bo’yicha
vakil va himoyachi bo’lish huquqi tartibga solingan edi.
1980 yildagi Nizomga muvofiq, advokatlarning fuqarolar va tashkilotlarga yuridik
yordam ko’rsatish bilan bog’liq ishini tashkil etish uchun yuridik maslahatxonalar tashkil
etilishi mumkin edi. Bunday maslahatxonalar tashkil etiladigan joyni hay’at rayosati
mahalliy adliya organlari bilan bamaslahat belgilardi. Nizomda yuridik maslahatxona
mudirining huquq va majburiyatlari mufassal tartibga solingan, shuningdek, advokatlar
fuqarolar va tashkilotlarga ko’rsatiladigan yuridik yordam turlari ko’rsatilgan edi.
1980 yildagi Nizomda advokatlar mehnatiga haq to’lash masalalari, mehnat ta’tili,
davlat ijtimoiy sug’urtasi bo’yicha nafaqa olish hamda pensiya ta’minotiga bo’lgan
ijtimoiy huquqlar tartibga solingan edi. Xususan, advokat mehnatiga yuridik maslahatxona
fuqarolar va tashkilotlarga yuridik yordam ko’rsatgani uchun olgan mablag’lar hisobidan
haq to’lanardi.
1980 yildagi Nizomda advokatlar hay’ati a’zolarini rag’batlantirish choralari hamda
ularning intizomiy javobgarligi ham belgilab qo’yilgan edi. O’z kasbiy vazifalarni
namunali bajarganlik, uzoq vaqt va benuqson ishlaganlik, faol jamoatchilik faoliyati uchun
advokatga hay’at rayosatining tashakkuri e’lon qilinishi, pul mukofoti berilishi,
qimmatbaho sovg’a topshirilishi, advokat faxriy yorliq bilan taqdirlanishi, Hurmat kitobi
yoki Hurmat taxtasiga kiritilishi mumkin edi.
Favqulodda intizomiy chora sifatida advokatga nisbatan hay’at a’zolari safidan
chiqarish chorasi qo’llanilardi. Intizomiy chora qo’llanilishidan oldin faktlar sinchiklab
tekshirilishi, advokatdan tushuntirish xati olinishi lozim edi, shundan keyingina intizomiy
ish qo’zg’atilardi. 1980-yildagi Nizomda intizomiy jazoni olib tashlash tartibi ham
belgilab qo’yilgan edi. Agar jazo tayinlangan kundan e’tiboran bir yil mobaynida advokat
9

yangi huquqbuzarlik sodir etmagan bo’lsa, u intizomiy jazoga tortilmagan deb
hisoblangan. Mehnatga vijdonan munosabatda bo’lganlik va nuqsonsiz xulq-atvor uchun
hay’at rayosati intizomiy jazoni muddatidan ilgari olib tashlashi mumkin bo’lgan.
Tarix shundan guvohlik beradiki, sovet davrida advokatura institutini isloh etishga
urinishlarga qaramasdan, advokatura kuchsiz va kam sonli edi: 1924 yilning may oyiga
qadar bo’lgan holatga ko’ra, Turkistonda jami 108 nafar himoyachi bo’lib, shulardan 52
tasi Sirdaryo viloyatida, 18 tasi Samarqand viloyatida, 13 tasi Turkmaniston viloyatida, 14
tasi Yettisoy viloyatida, 9 tasi Farg’ona viloyatida ish olib borar, Amudaryo viloyatida esa
himoyachilar hay’atining birorta ham a’zosi yo’q edi. Himoyachilarning atigi 16 nafari
mahalliy millat vakillari edi. Hatto oradan o’n yil o’tgach, 1935 yil 1 yanvarga kelib
advokatlar 122 kishini, shu jumladan, oliy yuridik ma’lumotlilar 35, o’rta ma’lumotlilar 30
kishini tashkil etdi; ular orasida 35 nafari o’zbek edi. Hatto oradan chorak asr o’tgach,
1960 yillarning boshida respublika advokatlar hay’atida 420 kishi band bo’lib, shulardan
302 nafari oliy yuridik ma’lumotga ega edi.
Bundan tashqari, 30-40 yillarda advokatlar faoliyatining samaradorligi, ayniqsa,
jinoyat ishlari bo’yicha juda past edi. Advokatlarning jinoyat ishlarini yuritishda ishtirok
etishiga sud xodimlari, Adliya Xalq kommisarligi rahbarlari va boshqa huquqni muhofaza
qiluvchilar organlar xodimlari salbiy munosabatda bo’lishgan. 1934 yil 1 dekabrda va
1937 yil 14 sentabrda SSSR MIK tomonidan qabul qilingan va terroristik tashkilotlar va
teroristik aktlar, kontrrevolyutsion zararkunandalik va qo’poruvchilik to’g’risidagi ishlar
bo’yicha sud ishlarini yuritishning alohida tartibini o’rnatgan qarorlari, ayniqsa juda salbiy
rol o’ynadi. Sudda bu ishlarni ko’rish soddalashtirilgan tartibda, shu jumladan, ayblov va
himoyaning ishtirokisiz amalga oshirilgan.
Sovet davrida advokatura instituti o’z vazifalarini erkin va mustaqil amalga
oshirolmagan. Advokatlar va advokatlik faoliyatiga ma’muriy munosabatda bo’lish
advokaturaning maqomini har tomonlama kamsitgan.
Mustaqillikka erishilganidan keyingina O’zbekiston Respublikasida advokaturani
fuqarolik jamiyatining mustaqil huquqiy instituti sifatida shakllantirish, uning
fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilishga ko’maklashuvchi, malakali yuridik
yordam ko’rsatuvchi mustaqil tashkilot sifatida rivojlanishiga yo’naltirilgan islohotlar
10

amalga oshirildi.
2. O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati
to’g’risidagi qonunchilik
O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati to’g’risidagi qonunchilik, ya’ni
advokatlik faoliyatining huquqiy asoslarini quyidagilar tashkil etadi:
1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi (1992 yil 8 dekabr);
2. O’zbekiston Respublikasining “Advokatura to’g’risida”gi Qonuni (1996 yil 27
dekabr);
3. O’zbekiston Respublikasining «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va
advokatlarning ijtimoiy himoyasi to’g’risida»gi Qonuni (1998 yil 25 dekabr);
4. O’zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksi, Xo’jalik
protsessual kodeksi, Jinoyat-protsessual kodeksi;
5. O’zbekiston Respublikasining boshqa bir qator qonunlari;
6. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmon va qarorlari;
7. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari;
8. boshqa qonun osti hujjatlari.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. O’zbekiston Respublikasining huquqiy
tizimi 1992 yil 8 dekabrda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
normalariga asoslanadi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi davlat kurilishi asoslari,
boshqaruv shakli, siyosiy tuzum, inson va fuqarolarning huquq va erkinliklari, davlat
hokimiyatining tashkil etilishi hamda mamlakat davlat va jamiyat hayotining boshqa eng
muhim jihatlarini tartibga soladi. O’zbekiston Respublikasining barcha qonun hujjatlari
Konstitutsiyaga asoslanadi va uning normalarini yanada aniqlashtiradi va rivojlantiradi.
Bironta qonun hujjatlari Konstitutsiyaga xilof bo’lishi mumkin emas.
Advokatura instituti va advokatlik faoliyatini tartibga solishga yo’naltirilgan
konstitutsiyaviy normalarini shartli ravishda ikkiga bo’lish mumkin:
1) advokatura masalalariga bevosita daxl qilmaydigan umumiy normalar;
2) advokaturani tashkil etish va advokatlik faoliyatini amalga oshirishni tartibga
11

soluvchi maxsus normalar.
Birinchi guruhga kiruvchi konstitutsiyaviy normalar, jumladan, inson va
fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlarini belgilaydi. Bu normalar
advokatura institutining faoliyat ko’rsatishiga zaruriyatni belgilaydi.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 1–moddasida “O’zbekiston – suveren
demokratik respublika” deb belgilab kuyilgan. Bu konstitutsiyaviy normadan advokatura
va advokatlik faoliyati uchun muhim bo’lgan bir qancha hulosalar kelib chiqadi.
Birinchidan, demokratik respublika degan so’zni o’zi huquqiy davlat degan
ma’noni ham anglatadi. Chunki huquqiy bo’lmagan davlat hech kachon demokratik ham
bulaolmaydi. Huquqiy demokratik davlatda esa barcha davlat organlari va mansabdor
shaxslarning faoliyati qonun ustuvorligi prinsipiga asoslanadi. Davlat hokimiyati
vakolatlari xalq manfaatlarini ko’zlab, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi hamda
uning asosida qabul qilingan qonunlar doirasida amalga oshiriladi. Qonun ustuvorligi
prinsipi davlat tomonidan o’z hokimiyat vakolatlarini suiiste’mol qilishga to’siq bo’lib
xizmat qiladi va advokatura institutining uning faoliyatiga qonunga xilof ravishda
aralashish kafolatini ta’minlaydi.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 13-moddasida inson, uning hayoti,
erkinligi, sha’ni, qadr-qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat deb e’lon
qilingan. Bu norma davlat tomonidan inson va fuqarolar huquq va erkinliklarining tan
olinishi va ularga rioya etilishini ta’minlash majburiyatini o’z zimmasiga olinganligini
anglatadi. Shu tufayli davlatning muhim majburiyatlaridan biri inson huquq va
erkinliklarini, ularning subyektiv huquqlarini himoya qilishning ishonchli mexanizmini
yaratish hamdir. Bu mexanizmning tarkibiy qismini advokatura tashkil etib, uning
faoliyati jismoniy va yuridik shaxslarga yuridik yordam ko’rsatish orqali ularning huquq,
erkinligi va qonuniy manfaatlarini himoya qilishdir.
Huquqiy demokratik davlat fuqarolik jamiyati mavjudligini e’tirof etibgina
qolmasdan, balki fuqarolik jamiyatining institutlarining har tomonlama rivojlanishiga
yordam ko’rsatadi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 34-moddasiga muvofiq
fuqarolar turli jamoat birlashmalariga uyushish huquqiga ega. Advokatura ham fuqarolik
jamiyati instituti sifatida mustaqillik va o’z o’zini boshqarish prinsiplari asosida faoliyat
12

ko’rsatadi, davlat esa uning mustaqilligini kafolatlaydi, bu mazkur institutning mavjud
bo’lishi va samarali faoliyat ko’rsatishini muhim shartidir.
Huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyati munosabatlari o’zaro mas’uliyat
prinsipi asosida amalga oshiriladi. Davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat va
fuqarolar oldida mas’ul bo’lishlari bilan bir qatorda har bir shaxs va fuqarolik jamiyati
institutlari davlat oldida ham mas’uldir. Mazkur mexanizm advokatura faoliyatiga ham
taalluqli bo’lib, advokatlar, advokatlik tuzilmalari va advokatlar birlashmalari
organlarining qonuniylik prinsipiga qat’iy rioya etishliklarini, davlat oldida boshqa
majburiyatlarni bajarishlarini, jumladan soliqlar to’lash, qonunda belgilangan holda
bepul yuridik yordam ko’rsatish kabi majburiyatlarini bajarishlarini taqozo etadi.
Huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyati mavjudligining o’zi davlat
tomonidan advokatura institutining unga yuklatilgan vazifalarning amalga oshirilishi
ustidan nazorat qilish huquqini beradi. Lekin bu nazorat faqat qonun doirasida amalga
oshirilib, advokaturaning o’z vazifalarini amalga oshirish borasidagi erkinligini
cheqlamasligi, shu bilan bir vaqtda advokatlar, advokatlik tuzilmalari va advokatlar
birlashmalari tomonidan qonuniylik prinsipiga rioya etilishini kafolatlash kerak.
Konstitutsiyaning 11-moddasiga ko’ra O’zbekiston Respublikasi davlat
hokimiyatining tizimi – hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud
hokimiyatiga bo’linish prinsipiga asoslanadi. Advokatura ko’rsatilgan hokimiyat
tizimlarining birontasining tarkibiga kirmasada, ular bilan yaqin hamkorlikda o’z
faoliyatini amalga oshiradi.
Advokatura Konstitutsiyada nazarda tutilgan fuqarolarning asosiy huquqlari va
erkinliklarini himoya qilishda alohida rol uynaydi. Shuning uchun ham Konstitutsiyaning
23-bobida nazarda tutilgan konstitutsiyaviy normalar advokatura faoliyatiga bevosita o’z
ta’sirini ko’rsatadi.
O’zbekiston Respublikasining 141-moddasida jismoniy va yuridik shaxslarga
malakali yuridik yordam ko‘rsatish uchun advokatura faoliyat ko‘rsatadi.
Advokatura faoliyati qonuniylik, mustaqillik va o‘zini o‘zi boshqarish
prinsiplariga asoslanadi. Advokaturani tashkil etish va uning faoliyati tartibi qonun bilan
belgilanadi.
13

O’zbekiston Respublikasining 142-moddasida shunday deb o’tilganki advokat o‘z
kasbiy vazifalarini amalga oshirayotganda uning faoliyatiga aralashishga yo‘l
qo‘yilmaydi.
Advokatga o‘z himoyasidagi shaxs bilan moneliksiz va xoli uchrashish,
maslahatlar berish uchun shart-sharoitlar ta’minlanadi.
Advokat, uning sha’ni, qadr-qimmati va kasbiy faoliyati davlat himoyasida bo‘ladi
va qonun bilan muhofaza qilinadi.
Shunday qilib, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi mamlakatimizning asosiy
qonuni sifatida advokatura va advokatlik faoliyati to’g’risidagi qonun hujjatlarida yanada
aniqlashtirilishi va rivojlantirilishi lozim bo’lgan asosiy qoidalarni belgilaydi.
«Advokatura to’g’risida»gi va «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va
advokatlarning ijtimoiy himoyasi to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunlari.
«Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunida advokaturaning maqomi
va funksiyalari, advokatura faoliyatining prinsiplari va tashkiliy shakllari, advokat
maqomiga ega bo’lish shartlari belgilangan, advokatning huquq va majburiyatlari,
advokatlik faoliyatining turlari sanab o’tilgan. Shuningdek, bu qonunda advokat
yordamchisi va advokat stajyorining huquqiy maqomi belgilangan, advokatlik siriga
tushuncha berilgan, advokatlik faoliyatining va advokatning ijtimoiy himoyasi kafolatlari
aks ettirilgan. Qonunda, shuningdek, malaka komissiyalarini tuzishning umumiy huquqiy
asoslari, ularning tarkibi, advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi
litsenziyalarni berish shartlari, litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish va tugatish,
advokatning intizomiy javobgarligi ko’rsatilgan, advokatura va O’zbekiston Respublikasi
Adliya vazirligi o’rtasidagi o’zaro munosabatlar belgilangan. Shuni alohida ta’kidlash
kerakki, «Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilinishi
advokatura tarixida katta yangilik bo’ldi. Bu qonunda birinchi bor advokaturaning
mustaqilligi; xususiy advokatura institutining barpo etilganligi; advokatlik faoliyati bilan
shug’ullanish uchun litsenziyaning mavjudligi; advokat yordamchisi va stajyori
faoliyatlarining tartibga solinishi; malaka komissiyalarini, shuningdek, Oliy malaka
komissiyasini tuzish va ular faoliyatini tartibga solish; advokat mehnatiga haq to’lash
14

ishonch bildiruvchi shaxs yoki himoya ostidagi shaxs bilan tuziladigan bitim (shartnoma)
asosida amalga oshirilishi; o’z kasbiy faoliyatini amalga oshirish davrida advokatga keng
huquqlar berilishi advokatura institutining mavqei oshishiga ishonchli huquqiy kafolatlar
yaratdi.
«Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunida advokatlik
faoliyatiga ta’rif berilmagan. Lekin 1-moddada advokatura O’zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasiga muvofiq, O’zbekiston Respublikasi fuqarolari, ajnabiy fuqarolar,
fuqaroligi bo’lmagan shaxslarga, korxonalar, muassasalar, tashkilotlarga yuridik yordam
ko’rsatishi belgilangan. Shu orqali huquqiy himoya konstitutsiyaviy huquq ekanligi
aytilgan. Bu O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 18-moddasi ma’nosidan ham
kelib chiqadi, ya’ni O’zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va
erkinliklarga ega bo’lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsi
va ijtimoiy mavqeidan qat’iy nazar, qonun oldida tengdirlar. Shuningdek,
Konstitutsiyaning 22-moddasi ham - O’zbekiston Respublikasi o’z hududida ham, uning
tashqarisida ham o’z fuqarolarini huquqiy himoya qilish va ularga homiylik ko’rsatishni
kafolatlaydi.
«Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunining 2-moddasiga
asosan, O’zbekiston Respublikasida advokatura to’g’risidagi qonun hujjatlari mazkur
Qonun hamda O’zbekiston Respublikasining boshqa qonun hujjatlaridan iborat.
O’zbekiston Respublikasi «Advokatura to’g’risida»gi Qonunida advokatlik faoliyati va
advokatlarning ijtimoiy himoyasi kafolatlari yetarli darajada aks ettirilmaganligi sababli
1998 yil 25 dekabrda «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy
himoyasi to’g’risida»gi Qonun qabul qilindi. Mazkur qonunda advokatlik faoliyati bilan
shug’ullanish huquqi, advokatlik faoliyatining asosiy prinsiplari, advokat qasamyodi,
advokatning vakolati, advokatning mustaqilligini ta’minlash kafolatlari, jumladan,
advokatning daxlsizligi, advokatlik faoliyatiga aralashishga yo’l kuymaslik, advokatlik
faoliyati himoyalanishini ta’minlash va boshqa bir kator masalalar o’z huquqiy yechimini
topdi.
Advokatura institutini isloh etish ko’rsatilgan qonunlar qabul qilingandan keyin
ham davom etdi. Jumladan, O’zbekiston Respublikasining “Advokatura instituti
15

takomillashtirilishi munosabati bilan O’zbekiston Respublikasining ayrim qonun
hujjatlariga o’zgartish va kushimchalar kiritish to’g’risida”gi 2008 yil 31 dekabrdagi
Qonuni bilan O’zbekiston Respublikasining Jinoyat–protsessual kodeksiga, Ma’muriy
javobgarlik to’g’risidagi kodeksiga va Jinoyat ijrioya kodeksiga hamda yuqorida
ko’rsatilgan har ikkala qonunga kator o’zgartish va kushimchalar kiritildi.
Advokatura institutini yanada isloh etishga yo’naltirilgan bu qonunda quyidagi
asosiy qoidalar o’z ifodasini topdi.
Birinchidan, advokatlikka nomzod shaxslarning malakasiga nisbatan qo’yilayotgan
talablar kuchaytirildi, ularning yuridik soha bo’yicha ish tajribasiga ega bo’lishi va
advokatlik tuzilmalarida amaliyot o’tashi belgilandi, shuningdek, advokatlarning kasbga
oid malakasini muntazam ravishda oshirish majburiyligi joriy qilindi.
Advokaturani maxsus ko’nikmalarga ega bo’lgan yuqori malakali mutaxassislar
bilan ta’minlash maqsadida advokatlikka nomzod shaxslarning malakasiga nisbatan,
yuridik mutaxassislik bo’yicha ikki yillik ish stajiga ega bo’lish, shu jumladan, advokatlik
tuzilmasida kamida olti oy stajirovka o’tash kabi yangi talablar qo’yildi.
Shundan kelib chiqib, advokatning stajyori maqomini belgilovchi, unga
qo’yiladigan talablar va uning stajirovka o’tashi bilan bog’liq normalar qonunda
mustahkamlab qo’yildi.
Qonunda, shuningdek, advokatning o’z bilimlarini doimiy ravishda takomillashtirib
borishi, Advokatlar palatasi tomonidan belgilangan tartibda uch yilda kamida bir marta
kasbiy malakasini oshirish shartligi belgilab qo’yildi.
Qonun advokatning mustaqilligini ta’minlovchi qator normalarni nazarda tutish
bilan birga bu mustaqillikni ta’minlash vositalaridan biri sifatida advokatga ilmiy va
pedagogik faoliyatdan tashqari haq to’lanadigan boshqa turdagi faoliyat bilan
shug’ullanishni man etadi.
Ikkinchidan, advokaturani halol va kasb mahorati yuqori mutaxassislar bilan
to’ldirishni ta’minlaydigan samarali litsenziyalash tizimini tashkil etish nazarda tutildi.
Ilgari harakatda bo’lgan advokatlik faoliyatini litsenziyalash tizimi hozirgi kun
talablariga javob bermay qoldi. U litsenziya olgan shaxslarning ko’pchiligini amalda
16

advokatlik faoliyati bilan shug’ullanishini ta’minlay olmadi. Natijada litsenziya olgan
7000 shaxsdan faqat 4000dan ortig’i advokatlik faoliyati bilan shug’ullandi.
Advokatlik faoliyatini litsenziyalashning samarali tizimini yaratish maqsadida
qonunda belgilangan tartibda litsenziya olgan shaxs uch oy ichida advokat qasamyodini
qabul qilishi va yakka tartibda yoki litsenziyaga ega bo’lgan boshqa shaxslar bilan
birgalikda advokatlik tuzilmasini tuzishi yoxud faoliyat ko’rsatayotgan advokatlik
tuzilmalaridan biriga kirishi shartligi belgilab qo’yildi. Bundan buyon qonunning bu
talabini bajarmaslik litsenziyani chaqirib olishga asos bo’ladi.
Bundan tashqari, qonunda advokatlik faoliyati bilan shug’ullanishga huquq
beruvchi litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish va litsenziyaning amal qilishini
tugatish, shuningdek, advokatlik maqomini vaqtincha to’xtatib turish asoslari
aniqlashtirildi.
Uchinchidan, advokatlik tuzilmalarining vakolatlari aniqlashtirildi va huquqiy
maqomi belgilab qo’yildi.
Qabul qilingan qonunda advokatlik tuzilmalari har bir turining huquqiy holatini
belgilovchi normalar mustahkamlab qo’yildi:
- advokatlik byurosi – advokatlik faoliyatini yakka tartibda amalga oshirish uchun
advokat tomonidan ta’sis etilgan advokatlik tuzilmasi;
- advokatlik firmasi – sheriklikka asoslangan va advokatlik faoliyatini amalga
oshirish uchun ikki yoki undan ortiq advokatlar tomonidan ta’sis etilgan advokatlik
tuzilmasi;
- advokatlar hay’ati – a’zolikka asoslangan va advokatlik faoliyatini amalga
oshirish uchun o’ntadan kam bo’lmagan advokatlar tomonidan ta’sis etilgan advokatlik
tuzilmasi;
- yuridik maslahatxona - advokatlik faoliyatini amalga oshirish uchun Advokatlar
palatasining hududiy boshqarmasi tomonidan tashkil etilgan va yuridik shaxs maqomiga
ega bo’lmagan advokatlik tuzilmasi.
To’rtinchidan, qonun inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish sohasida
fuqarolik jamiyatining asosiy institutlaridan biri bo’lgan advokaturaning samarali o’zini
o’zi boshqaradigan markazlashtirilgan tizimini tashkil qilishni nazarda tutadi.
17

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 1 maydagi PF – 3993 – sonli
“O’zbekiston Respublikasida advokatura institutini yanada isloh qilish chora-tadbirlari
to’g’risida”gi Farmoniga muvofiq, O’zbekiston Advokatlar assotsiatsiyasining negizida
O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi tashkil etildi.
Advokatlar palatasi O’zbekiston Respublikasi barcha advokatlarining majburiy
a’zoligiga asoslangan bo’lib, uning faoliyati advokatlarning korporativ birligini
ta’minlash, advokatlarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, advokatlik
tuzilmalarining faoliyatini muvofiqlashtirish, advokatning kasb etika qoidalariga rioya
etishini ta’minlash, advokatlarni kasbiy tayyorlash va malakasini oshirish ishlarini tashkil
qilish, shuningdek, aholining huquqiy yordamdan erkin foydalanishi uchun shart-sharoit
yaratish va advokatlar tomonidan ko’rsatilayotgan huquqiy yordamning yuqori saviyada
bo’lishini ta’minlashga yo’naltirilgandir. Shu munosabat bilan qonunda O’zbekiston
Respublikasi Advokatlar palatasi, uning hududiy boshqarmalari huquqiy maqomi,
Advokatlar palatasi hamda uning organlari va mansabdor shaxslarning asosiy vazifalari,
faoliyatini moliyalashtirish manbalari va boshqa masalalar huquqiy tartibga solingan.
Beshinchidan, advokatlar tomonidan kasb etika qoidalariga rioya etilishini nazorat
qilish mexanizmini va advokatlarga nisbatan intizomiy ish yuritish tizimini
takomillashtirish nazarda tutilgan.
Qonun qabul qilingungacha bo’lgan amaliyot barcha advokatlar uchun bir xil
bo’lgan advokatning kasb etikasi standartlari bo’lmaganligi va o’z-o’zidan
advokatlarning kasb etikasi qoidalariga rioya etishi ustidan nazorat olib borish
mexanizmi ham mavjud bo’lmaganligidan dalolat beradi. O’zbekiston Advokatlar
assotsiatsiyasi tomonidan advokatning kasb etika qoidalari qabul qilingan bo’lsada,
uning harakati faqat assotsiatsiya a’zolariga, ya’ni faoliyat ko’rsatayotgan
advokatlarning ellik foizidan qamrog’iga tegishli edi. Chunki advokatlarning 50 % (ellik
foiz)idan ko’prog’i bu assotsiatsiyaga a’zo emas edilar. Shuni ham qayd etish kerakki,
Advokatning kasb etika qoidalariga rioya qilishi amalda nazorat qilinmas edi. Shuning
uchun ham O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi maqomidan kelib chiqqan
holda, uning asosiy vazifalaridan biri sifatida advokatlarning qonun hujjatlari va
18

Advokatlar kasb etikasi qoidalari hamda qasamyodiga rioya qilishi ustidan nazorat olib
borish qonunda belgilab qo’yildi.
Oltinchidan, jinoyat protsessida ayblov tarafi va himoyaning protsessual huquqlari
tengligi ta’minlandi.
Tortishuv prinsipiga asoslangan jinoyat protsessida taraflarni tengligini ta’minlash
maqsadida advokatning teng huquqli ishtirokchi sifatida qatnashishi uchun qo’shimcha
protsessual imkoniyatlar berildi.
Advokatga dalillar sifatida foydalanishi mumkin bo’lgan ma’lumotlarni mustaqil
to’plash va tergov organlariga taqdim etish huquqi ham berildi. Qonunda advokat
to’plagan materiallarni dalil sifatida ishga qo’shib qo’yish to’g’risidagi advokat
iltimosnomasi surishtiruvchi, tergovchi, prokuror tomonidan, albatta qanoatlantirilishi
lozimligi mustahkamlab qo’yildi. Bu o’z navbatida himoya pozitsiyasi
mustahkamlanishiga va advokatning isbotlash jaryonida ishtirok etish huquqini amalga
oshirish kafolati ko’chaytirilishiga xizmat qiladi.
O’z vaqtida himoyachi bilan ta’minlash imkonini berish maqsadida ushlangan
gumon kilinuvchi va ayblanuvchi advokatiga yoki yaqin qarindoshiga telefon orqali
qo’ng’iroq qilish yoxud xabar berish, birinchi so’roqqa qadar himoyachi bilan
uchrashuvlarning soni va davom etish vaqti cheklanmagan holda u bilan holi uchrashish
huquqiga ega ekanligi qonunda mustahkamlab qo’yildi.
Tergov va sudda sukut saqlash aybsizlik prezumpsiyasining uzviy qismi bo’lganligi
tufayli, gumon qilinuvchi va ayblanuvchining ko’rsatuvlar berishni rad etishga bo’lgan
protsessual huquqlarini tushuntirish, shuningdek, u bergan ko’rsatuvlardan jinoyat ishiga
doir dalillar sifatida uning o’ziga qarshi foydalanilishi mumkinligini tushuntirish jinoyat
ishlari bo’yicha ish yuritishni olib boruvchi mansabdor shaxslar majburiyati ekanligi
qonunda belgilab qo’yildi.
Qonunga ko’ra, himoyachiga yana boshqa bir qator huquqlar, shu jumladan,
ishdan ko’chirmalar olishda zamonaviy texnika vositalaridan foydalanish huquqi berildi.
Har bir shaxsning malakali huquqiy yordamga bo’lgan huquqini kafolatlovchi
konstitutsiyaviy normani amalga oshirish maqsadida yangi institut – guvohning advokati
19

instituti joriy etildi. Shuningdek, advokatning kasb faoliyatiga to’sqinlik qilganlik uchun
ma’muriy javobgarlik belgilandi.
Shuni alohida ta’kidlash kerakki, qabul qilingan konunning ko’rsatib o’tilgan va
boshqa normalari jamiyatda advokatura institutini mavqeini yanada oshirish bilan bir
qatorda inson huquqlari va erkinliklarini yanada samarali himoya qilinishiga qo’shimcha
imkoniyatlar yaratdi.
Advokatlik faoliyati protsessual qonunlar, jumladan, O’zbekiston Respublikasining
Fuqarolik protsessual kodeksi, Xo’jalik protsessual kodeksi, Jinoyat-protsessual kodeksi
bilan ham tartibga solinadi. Ko’rsatilgan protsessual kodekslar advokatning tegishincha
fuqarolik protsessida, sudda xo’jalik nizolarni ko’rib chiqishda va jinoyat protsessida
ishtirok etishining huquqiy asoslari, tartibi va advokatning huquq va majburiyatlarini
belgilaydi. Bu haqida keyingi boblarda batafsilrok to’xtalamiz.
Shuni nazarda tutish kerakki, advokatlik faoliyatining ayrim o’ziga xos jihatlari
boshqa qonunlarda ham nazarda tutilishi yoki ularning normalaridan kelib chiqishi
mumkin. Masalan, sudda oila huquqi bilan bog’liq nizolar hal kilinayotganda advokat
O’zbekiston Respublikasi oila kodeksi normalariga asoslanib faoliyat yuritadi. Yoki
bo’lmasa xo’jalik sudlarida bankrotlik to’g’risidagi ishlarni ko’rib chiqishda advokat
O’zbekiston Respublikasining “Bankrotlik to’g’risida”gi Qonuni normalariga asoslanadi.
O’zbekiston Respublikasining “Voyaga yetmaganlar o’rtasida nazoratsizlik
huquqbuzarliklarning profilaktikasi to’g’risida” gi Qonunida qarovsiz qolgan yoki
huquqbuzarlik sodir etgan voyaga yetmaganni Voyaga yetmaganlarni ijtimoiy himoya
qilish markaziga joylashtirish masalasini hal etishda sudda advokatning ishtiroki
masalalari nazarda tutilgan. Shuningdek, inson huquq va erkinliklari hamda qonuniy
manfaatlarni himoya qilish bilan bog’liq kator qonunlarda fuqarolarning advokat
tomonidan ko’rsatiladigan yuridik yordamdan foydalanish masalalari tartibga solingan.
O’zbekiston Respublikasida advokatura institutini shakllanishi va rivojlanishida
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmon va qarorlari muhim omil bo’lib xizmat
qilib kelmokda. Bunga O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 1 mayda qabul
qilingan № PF-3993-sonli “O’zbekiston Respublikasida advokatura institutini yanada
isloh qilish chora-tadbirlari to’g’risida»gi Farmoni yaqqol misol bo’laoladi. Ushbu
20

Farmon sud-huquq tizimini yanada liberallashtirish, fuqarolarning malakali yuridik
yordam olish huquqini mustahkamlaydigan konstitutsiyaviy normani amalga oshirish,
advokaturaning tashkiliy mustaqilligini ta’minlash, uni yuqori malakali kadrlar bilan
to’ldirish, advokatlarning mustaqilligi kafolatlarini kuchaytirish, advokatlik kasbining
obro’si va nufuzini oshirishga yo’naltirilgan. Advokatura institutini yanada isloh qilish
fuqarolik jamiyati instituti va inson huquq va erkinliklarini samarali himoya qilishni har
taraflama ta’minlashga qaratilgan sud-huquq tizimini isloh qilishning muhim vazifasi
sanaladi.
E’tibor berish kerakki, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni bilan
advokatura birinchi marotaba qonun hujjati darajasida fuqarolik jamiyatining asosiy
institutlaridan biri sifatida tan olindi.
Ushbu Farmon advokatura institutini isloh qilishning asosiy vazifalarini belgilab
berdi:
- inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish sohasida fuqarolik jamiyatining
asosiy institutlaridan biri bo’lgan advokaturaning samarali o’zini o’zi boshqaradigan
markazlashtirilgan tizimini tashkil qilish;
- advokatlikka nomzod shaxslarning malakasiga nisbatan qo’yilayotgan talablarni
kuchaytirish, ularning yuridik soha bo’yicha ish tajribasiga ega bo’lishi va advokatlik
tuzilmalarida amaliyot o’tashini belgilash, shuningdek, advokatlarning kasbiy malakasini
muntazam ravishda oshirish majburiyligini joriy qilish;
- advokaturani halol va kasb mahorati yuqori mutaxassislar bilan to’ldirishni
ta’minlaydigan samarali litsenziyalash tizimini tashkil etish;
- advokatlik tuzilmalarining vakolatlarini aniqlash va huquqiy maqomini belgilab
berish;
- jinoyat protsessida ayblov va himoya taraflarining protsessual huquqlari
tengligini ta’minlash;
- huquqshunoslik sohasida maxsus bilimga ega bo’lmagan shaxslarning sud ishida
ishtirok etishiga yo’l qo’yilmaslikka qaratilgan taraflar vakilligi institutini bosqichma-
bosqich takomillashtirish;
21

- advokatlar tomonidan kasb etikasi qoidalariga rioya etilishini nazorat qilish
mexanizmi va advokatlarga nisbatan intizomiy ish yuritish tizimini takomillashtirish.
Advokatlar boshqa fuqarolar va sudda ishlarni yuritish ishtirokchilari singari o’z
fikrini erkin bildirish, ya’ni odil sudlovni amalga oshirish inson va fuqarolarning
huquqlarini ta’minlash hamda himoya qilish masalalarida bahs munozaralarda ishtirok
etish huquqiga ega. Advokat ommaviy bahs, munozaralarda ishtirok etganda qonun va
advokatlar etikasi qoidalari talablariga rioya etishi lozim.
Advokat jinoyat sodir etganida faqatgina sudning qonuniy kuchga kirgan hukmi
bilangina aybdor deb topilishi mumkin.
Advokatni javobgarlikka tortishga o’rnatilgan cheklashlar uning o’ziga ishonch
bildiruvchi oldidagi fuqarolik huquqiy javobgarligiga tatbiq etilmaydi.
Javobgarlik, bu aybdor shaxsning o’zining huquqqa xilof xatti-harakatlari uchun
javob berish majburiyatidir.
Umumiy koidaga ko’ra, javobgarlik quyidagi turlarga bo’linadi: yuridik, intizomiy,
moddiy, jinoiy va ma’naviy. Lekin advokat faqat jinoiy, intizomiy va ma’muriy
javobgarlikka tortilishi mumkin.
Intizomiy javobgarlik - bu intizomiy nojo’ya harakat sodir etgan advokatga u o’z
kasb faoliyatini amalga oshirilayotgan advokatlik tuzilmasi yoki malaka hay’ati
tomonidan solinadigan intizomiy choradir.
Intizomiy nojo’ya harakat bu advokat tomonidan sodir etilgan advokatning qadr-
qimmatini yoki advokaturaning obro’sini tushiradigan harakat (harakatsizlik),
advokatning o’z kasb majburiyatlarini bajarmasligi yoki lozim darajada bajarmasligi,
sudning yoki advokatura organlarining o’z vakolatlari doirasida qabul kilgan qarorlarini
bajarmasligidir.
Advokatga nisbatan quyidagi intizomiy jazo choralari ko’llanilishi mumkin:
1) ogohlantirish (malaka komissiyasi qaroriga asosan);
2) hayfsan;
3) jarima;
4) litsenziyaning amal qilishini olti oygacha muddatga to’xtatib turish;
5) litsenziyaning amal qilishini tugatish.
22

Shuni qayd etish kerakki, hayfsan va jarima jazosi mehnat intizomini buzganligi
uchun advokatga nisbatan advokatlik tuzilmasi tomonidan O’zbekiston Respublikasining
Mehnat kodeksi talablariga muvofiq qo’llaniladi.
Advokatning intizomiy javobgarligi. Intizomiy ish yuritishni qo’zg’atish uchun
quyidagilar asos bo’ladi:
- advokatura to’g’risidagi qonun hujjatlarining, Advokatlarning kasb etikasi
qoidalari, advokatlik sirining va advokat qasamyodining advokat tomonidan buzilishi
hududiy boshqarma yoki adliya organi tomonidan aniqlanganligi;
- advokatning noqonuniy xatti-harakatlari yuzasidan jismoniy yoki yuridik
shaxslarning murojaatlari;
- sudning advokatga nisbatan chiqargan xususiy ajrimi.
Yuqorida ko’rsatilgan asoslar mavjud bo’lgan taqdirda, tegishli hududiy
boshqarmaning yoki adliya organining rahbari malaka komissiyasiga vajlarni bayon etgan
holda advokatga nisbatan intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish to’g’risida taqdimnoma
kiritish orqali mazkur advokatga nisbatan intizomiy ish yuritish qo’zg’atadi.
Taqdimnomaga u bilan bog’liq barcha hujjatlar va materiallar ilova qilinadi.
Intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish to’g’risidagi taqdimnoma hududiy boshqarma
tomonidan ro’yxatga olinadi va barcha hujjatlar bilan birga mas’ul kotibga topshiriladi.
Mas’ul kotib ularni qabul qilib olgan kunning ertasidan kechiktirmay, advokatni unga
nisbatan intizomiy ish yuritish qo’zg’atilganligi to’g’risida xabardor qiladi.
Mas’ul kotib komissiya a’zolari va manfaatdor shaxslarni komissiya majlisining
o’tkazilishidan kamida o’n kun oldin majlis o’tkaziladigan sana, vaqt va joy to’g’risida
xabardor qiladi.
Mas’ul kotib qaysi advokatga nisbatan intizomiy ish yuritish qo’zg’atilgan bo’lsa,
o’sha advokatni ish materiallari bilan tanishtirishi va undan komissiya nomiga ushbu ish
yuritish bo’yicha yozma tushuntirishlar berishni talab qilishi kerak. Advokatning
tushuntirish berishni rad qilishi intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqishga va intizomiy jazo
choralari qo’llashga to’sqinlik qilishi mumkin emas.
O’ziga nisbatan intizomiy ish yuritish qo’zg’atilgan advokat:
23

- intizomiy ish yuritish qo’zg’atilishiga asos bo’lgan barcha materiallar bilan
tanishib chiqishga;
- intizomiy ish yuritish holatlari bo’yicha yozma shaklda tushuntirishlar berishga va
qo’shimcha ma’lumotlar taqdim etishga;
- malaka komissiyasi yoki Oliy malaka komissiyasi qaror qabul qilguniga qadar
(agar bu uning ko’rib chiqish predmeti bo’lsa), intizomiy ish qo’zg’atilishiga sabab
bo’lgan shikoyatni bergan shaxs bilan yarashuv choralarini ko’rishga haqli.
Advokat malaka komissiyasi majlisining o’tkaziladigan sanasi, vaqti va joyi
to’g’risida belgilangan tartibda xabardor qilinganligiga qaramasdan, komissiyaning
majlisiga kelmagan taqdirda, komissiyaning qarori bilan intizomiy ish yuritishni ko’rib
chiqish keyingi majlisga qoldirilishi yoki uning ishtirokisiz ko’rib chiqilishi mumkin.
Agar intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqishda malaka komissiyasi intizomiy ish
yuritish bilan bog’liq ayrim masalalarni o’rganish talab qilinadi degan xulosaga kelsa,
bunday o’rganish komissiyaning qarori bilan uning a’zolaridan birining zimmasiga
yuklatilishi mumkin.
Malaka komissiyasi tomonidan advokatga nisbatan intizomiy jazo choralari qo’llash
to’g’risida qaror qabul qilinishida, sodir etilgan huquqbuzarlikning og’irligi, uning sodir
etilgan holatlari, advokatning oldingi faoliyati va xulq-atvori e’tiborga olinadi.
Advokatga nisbatan intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish natijalari bo’yicha
malaka komissiyasi quyidagi qarorlardan birini qabul qiladi:
- ogohlantirish to’g’risida;
- litsenziyaning amal qilishini olti oygacha muddatga to’xtatib turish to’g’risida;
- litsenziyaning amal qilishini tugatish to’g’risida;
- intizomiy jazo choralari qo’llashni rad etish va intizomiy ish yuritishni tugatish
to’g’risida.
Malaka komissiyasining litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish yoki tugatish
to’g’risidagi qarori, u qabul qilingan kunda hududiy boshqarma tomonidan tegishli adliya
organiga yozma shaklda ma’lum qilinadi, adliya organi o’sha kunning o’zida malaka
komissiyasining qarori asosida advokat maqomini to’xtatib turish va tugatish to’g’risida
buyruq chiqaradi.
24

Intizomiy jazo choralari qo’llashni rad etish va intizomiy ish yuritishni tugatish
to’g’risidagi qaror malaka komissiyasi tomonidan, agar intizomiy ish yuritishni ko’rib
chiqish vaqtida u advokatga nisbatan intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish to’g’risidagi
taqdimnomada bayon etilgan vajlar tasdiqlanmadi degan xulosaga kelsa, shuningdek,
advokatning intizomiy ish qo’zg’atilishiga sabab bo’lgan shikoyatni bergan shaxs bilan
yarashuvga erishganligi munosabati bilan qabul qilinadi.
Advokatning ma’muriy javobgarligi. Advokat uning tomonidan ma’muriy
huquqbuzarlik sodir etilganida ma’muriy javobgalikka tortiladi. Bu holatda unga nisbatan
O’zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to’g’risida kodeksida nazarda
tutilgan jazo choralari qo’llaniladi.
Advokat umumiy asoslarda ma’muriy javobgarlikka tortilishi mumkin, chunki
qonunda advokatning ma’muriy javobgarlikka tortishning boshqalardan farq qiladigan
maxsus tartibi belgilanmagan.
Ma’muriy jazo chorasini qo’llashning maqsadi ma’muriy huquqbuzarlik sodir etgan
advokat tomonidan va shuningdek, boshqa advokatlar tomonidan ham yangi
huquqbuzarliklar sodir etilishining oldini olishdir. Ma’muriy jazo chorasini qo’llash
ma’muriy huquqbuzarlik sodir etgan shaxsning qadr-qimmatini kamsitish yoki unga
jismoniy azob berish, shuningdek, uning ishchanlik obro’sini tushurishni o’z oldiga
maqsad qilib qo’ymaydi.
Advokatning jinoiy javobgarligi. Advokatning jamiyatda alohida maqomga ega
ekanligi va uning faoliyati fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilishga
yo’naltirilganligi hamda bu vazifalarni bajarish uchun advokat ma’lum huquqiy
kafolatlarga ega bo’lishi talab etiladi. Shuning uchun ham qonun advokatni jinoiy
javobgarlikka tortishning alohida tartibini belgilaydi. Advokatga nisbatan jinoyat ishi
faqatgina O’zbekiston Respublikasi Bosh prokurori, Korakalpog’iston Respublikasi
prokurori, viloyatlar, Toshkent shahar prokurori va unga tenglashtirilgan prokurorlar
tomonidan ko’zg’atilishi mumkin.
Advokat advokatlik faoliyatini amalga oshirish jarayonida quyidagi jinoiy
harakatlarini sodir etganligi uchun jinoiy javobgarlikka tortilishi mumkin.
25

1. Tergov qilishga yoki sud ishlarini hal etishga aralashish. Advokat tergov qilishga
yoki sud ishlarini hal etishga noqonuniy ta’sir ko’rsatish maqsadida aralashsa, ya’ni ishni
har tomonlama to’liq va xolisona o’rganilishiga to’sqinlik qilish maqsadida surishtiruvchi,
tergovchi yoki prokurorga yoxud adolatsiz hukm, hal qiluv qarori, ajrim yoki qaror
chikarilishiga erishish maqsadida sudyaga turli shaklda qonunga xilof ravishda ta’sir
o’tkazsa, O’zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 236 -moddasi 1- qismi bilan
jinoiy javobgarlikka tortiladi. Bu modda uch yilgacha axloq tuzatish ishlari, yoki uch
yilgacha ozodlikdan mahrum qilishni nazarda tutadi.
2. Yolg’on guvohlik berishga majbur qilish. Yolg’on guvohlik berish, ya’ni
surishtiruv olib borish, dastlabki tergov yoki ishni sudda ko’rish vaqtida guvoh yoki
jabrlanuvchining bila turib, yolg’on ko’rsatuv berishi yoxud ekspertning bila turib
noto’g’ri xulosa berishi, shuningdek, bir tildan ikkinchi tilga bila turib noto’g’ri tarjima
qilish - eng kam oylik ish haqining yigirma besh baravarigacha miqdorda jarima yoki ikki
yilgacha axloq tuzatish ishlari yoki olti oygacha qamoq bilan jazolanadi.
Surishtiruv olib borish, dastlabki tergov yoxud ishni sudda ko’rish vaqtida guvoh
yoki jabrlanuvchining yolg’on ko’rsatuv berishi yoki ekspertning yolg’on xulosa berishi
yoxud tarjimonni noto’g’ri tarjima qilishi uchun pora evaziga og’dirib olish, shuningdek,
ularga yoki ularning yaqin qarindoshlariga ruhiy yoki jismoniy tazyiq o’tkazish orqali
yolg’on ko’rsatuv berishga majbur qilish - ikki yildan uch yilgacha axloq tuzatish ishlari
yoki uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
Jinoyat kodeksining 238-moddasining birinchi yoki ikkinchi qismida nazarda
tutilgan harakatlar uyushgan guruh manfaatlarini ko’zlab sodir etilgan bo’lsa, uch yildan
besh yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi.
Surishtiruv yoki dastlabki tergov ma’lumotlarini surishtiruvchi, tergovchi yoki
prokurorning ruxsatisiz oshkor qilish - eng kam oylik ish haqining ellik baravarigacha
miqdorda jarima yoki uch yilgacha axloq tuzatish ishlari yoxud uch yilgacha ozodlikdan
mahrum qilish bilan jazolanadi.
26

3. Advokat maqomini olish, litsenziya berish, advokat maqomini to’xtatib
turish, litsenziyani amal qilishini to’xtatib turish, litsenziyani amal qilishini tugatish
va advokatlik faoliyatining kafolatlari
«Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunining 3-moddasi
advokat atamasiga ta’rif berdi. Unga ko’ra oliy yuridik ma’lumotga ega bo’lgan va
advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyani belgilangan tartibda
olgan O’zbekiston Respublikasining fuqarosi O’zbekiston Respublikasida advokat bo’lishi
mumkin. Qonunning 31-moddasi litsenziya olish uchun advokat maqomiga ega bo’lishga
talabgor shaxs yuridik mutaxassislik bo’yicha kamida ikki yillik ish stajiga ega bo’lishi,
shu jumladan, advokatlik tuzilmasida (advokatlik byurosida, advokatlik firmasida,
advokatlar hay’atida, yuridik maslahatxonada) kamida olti oy muddat stajirovka o’tagan
bo’lishi kerakligi hamda malaka imtihonini topshirishi shartligi belgilangan.
Advokat maqomiga ega bo’lishga talabgor shaxs:
1) O’zbekiston Respublikasi fuqarosi bo’lishi;
2) oliy yuridik ma’lumotga ega bo’lishi;
3) yuridik mutaxassislik bo’yicha kamida ikki yillik ish stajiga ega bo’lishi, shu
jumladan, advokatlik tuzilmasida kamida olti oy muddat stajirovka o’tagan bo’lishi shart.
«Advokatura to’g’risida»gi Qonunning 3-moddasi tahlilidan advokatlik faoliyati
litsenziyalanadigan faoliyat turlariga kirishini ko’rish mumkin. Advokatlik faoliyati bilan
shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziya Qoraqalpog’iston Respublikasi Adliya
vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar adliya boshqarmalari tomonidan tegishli malaka
komissiyalarining qarorlari asosida beriladi.
O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2009 yil 14 martda 1921 – son bilan
ruyxatga olingan ”O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi hududiy boshqarmalari
huzuridagi malaka komissiyalari to’g’risida”gi Nizomga ko’ra, advokat maqomini olishga
talabgor malaka imtihonini topshirish uchun doimiy yashash joyidagi Advokatlar palatasi
hududiy boshqarmasiga quyidagi hujjatlarni taqdim etadi:
- malaka imtihonini topshirish to’g’risidagi ariza;
- O’zbekiston Respublikasi fuqarosi pasportining nusxasi;
- oliy yuridik ma’lumot to’g’risidagi diplomning notarial tasdiqlangan nusxasi;
27

- mehnat daftarchasining notarial tasdiqlangan nusxasi;
- talabgor to’g’risidagi ma’lumotlardan iborat bo’lgan shaxsiy varaqa;
- talabgor stajirovka o’tagan advokatlik tuzilmasi tomonidan berilgan tavsifnoma;
- 3x4 sm hajmdagi (so’ngi 12 oy ichida olingan) 2 dona rangli fotosurat.
Talabgor tomonidan malaka komissiyasiga boshqa hujjatlar ham taqdim etilishi
mumkin.
Advokatlar palatasi hududiy boshqarmasiga taqdim etilgan hujjatlar mas’ul kotib
tomonidan hujjatlar ro’yxatini tuzgan holda qabul qilib olinadi, uning nusxasi (hujjatlar
qabul qilib olingan sana ko’rsatilgan holda) talabgorga yuboriladi (topshiriladi) va
hujjatlar hududiy boshqarma tomonidan ro’yxatga olinadi.
Mas’ul kotib yuqorida ko’rsatilgan hujjatlarni qabul qilib olganidan e’tiboran ikki
kundan kechiktirmay talabgorning sudlanganligi yoki sudlanmaganligi to’g’risida
ma’lumot olish uchun ichki ishlar organlariga, shuningdek, talabgorning muomalaga
layoqatliligi to’g’risida ma’lumot olish uchun tegishli organlarga so’rovnoma yuborilishini
tashkil etadi.
Mas’ul kotib malaka imtihonini topshirish uchun materiallarni tayyorlab
bo’lganidan keyin ularni malaka komissiyasining tegishli hamraisiga masalani komissiya
majlisining kun tartibiga kiritish uchun taqdim etadi.
Mas’ul kotib tomonidan talabgor taqdim etgan hujjatlar o’rganib chiqilgandan keyin
ular talabgorga quyidagi hollarda qaytarib berilishi mumkin:
- talabgor malaka imtihonini topshira olmagan kundan e’tiboran bir yil o’tmasdan
takroran malaka imtihonini topshirish uchun murojaat qilsa;
- hujjatlarning to’liq ro’yxatini topshirmasa yoki ularni lozim tarzda
rasmiylashtirmay taqdim etsa;
- yuridik mutaxassislik bo’yicha kamida ikki yillik ish stajiga ega bo’lmasa, shu
jumladan, advokatlik tuzilmasida kamida olti oylik stajirovkadan o’tmagan bo’lsa;
- talabgor taqdim etgan hujjatlarda noto’g’ri yoki buzib ko’rsatilgan ma’lumotlar
mavjud bo’lsa;
- agar litsenziyasining amal qilishi tugatilgan shaxsning Qonunga muvofiq, talabgor
bo’lishga haqli bo’lmagan uch yillik muddat o’tmagan bo’lsa;
28

- talabgor belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati
cheklangan deb topilgan, shuningdek, uning sudlanganlik holati tugallanmagan yoki
sudlanganligi olib tashlanmagan bo’lsa;
- agar talabgor o’z hujjatlarini qaytarib berish to’g’risida ariza bilan murojaat etsa.
Hujjatlar talabgorga sabablarini ko’rsatgan holda mas’ul kotib tomonidan qaytarib
beriladi. Hujjatlar qaytarib berishning barcha sabablari bartaraf etilgandan keyin takroran
taqdim etilishi mumkin.
Qonunda advokatlik maqomiga ega bo’lishga talabgor bo’la olmaydigan shaxslar
toifalari belgilangan. Bu belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz yoki muomala
layoqati cheklangan deb topilgan, shuningdek, sudlanganlik holati tugallanmagan yoki
sudlanganligi olib tashlanmagan shaxslar. Bundan tashqari, Qonunda advokat ilmiy va
pedagogik faoliyatdan, shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasidagi va
uning hududiy boshqarmalaridagi faoliyatdan tashqari haq to’lanadigan boshqa turdagi
faoliyat bilan shug’ullanishga haqli emasligi belgilangan. Boshqa haq to’lanadigan faoliyat
turi bilan shug’ullanishga taqiq belgilanganligi advokatning mustaqilligini ta’minlaydi va
uning o’z ishida diqqatini jamlashga ko’maklashadi, amaliy malakali yordam ko’rsatishga
imkon beradi.
Advokat maqomiga ega bo’lish tartibi. Malaka komissiyasining talabgorga advokat
maqomini berish yoki berishni rad etish to’g’risidagi qarori odatda advokatlikka
nomzodlarning barchasi imtihon topshirishi bilan qabul qilinadi.
Malaka imtihoni mas’ul kotib tomonidan talabgorlardan zarur hujjatlar qabul qilib
olingan kundan e’tiboran bir oy ichida o’tkaziladi.
Talabgor malaka komissiyasi majlisining o’tkazilishidan kamida o’n kun oldin
majlis o’tkaziladigan sana, vaqt va joy to’g’risida xabardor qilinadi.
Talabgor malaka komissiyasining majlisida uzrli sabablarga ko’ra hozir bo’lmasa,
komissiya talabgor malaka imtihonini komissiyaning keyingi majlisida topshirishi
to’g’risida qaror qabul qiladi, majlis o’tkaziladigan sana, vaqt va joy haqida qo’shimcha
ravishda ma’lum qilinadi.
Talabgor malaka komissiyasining majlisida hozir bo’lmagan boshqa barcha hollarda
u tomonidan taqdim etilgan hujjatlar hududiy boshqarmada ko’pi bilan bir oy saqlanadi.
29

Ushbu muddat o’tgandan keyin mas’ul kotib ko’rsatilgan hujjatlarni talabgorga qaytarib
beradi.
Malaka imtihoni barcha talabgorlar uchun bitta xonada, og’zaki va yozma
shakllarda o’tkaziladi.
Malaka imtihoni o’tkazilayotgan xonada begona shaxslarning bo’lishiga yo’l
qo’yilmaydi.
Talabgorlarga imtihon varaqlari beriladi, ularning har biri hududiy boshqarma
rahbarining imzosi va muhri bilan tasdiqlanadi.
Talabgorning imtihon biletidagi savollarga javoblar tayyorlashi uchun ko’pi bilan
bir soat vaqt beriladi.
Malaka imtihoni O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi O’zbekiston
Respublikasining Adliya vazirligi bilan birgalikda tasdiqlagan ro’yxatdagi savollardan
tuzilgan imtihon biletlari asosida o’tkaziladi.
Imtihon biletlari ko’pi bilan beshta, shu jumladan, huquqning amaliy qo’llanilishi
sohasiga, ulardan kamida yarmi huquqning turli tarmoqlari nazariyasiga oid savollarni o’z
ichiga olishi kerak.
Imtihon biletidagi savollarga talabgorning javoblari imtihon varaqlarida aks
ettiriladi.
Imtihon biletidagi savollarga javoblar tayyorlashda talabgorning:
- boshqa talabgorlar bilan suhbatlashishi;
- axborot manbai sifatida xizmat qilishi mumkin bo’lgan qonun hujjatlaridan,
adabiyotlardan, har qanday turdagi texnika vositalari yoki boshqa hujjatlar hamda
vositalardan foydalanishi;
- imtihon biletini topshirmasdan oldin, xonadan chiqishi taqiqlanadi.
Talabgor imtihon biletidagi savollarga og’zaki javob beradi. Malaka
komissiyasining a’zolari imtihon biletidagi savollarga aniqlik kiritish maqsadida
talabgorga qo’shimcha savollar berishi mumkin.
Talabgor imtihon varag’ini topshirganidan keyin malaka imtihoni o’tkazilgan
xonani tark etishi kerak.
Imtihon varag’i malaka komissiyasi majlisining bayonnomasiga ilova qilinadi.
30

Malaka imtihonini topshirish natijalari bo’yicha malaka komissiyasi quyidagi
qarorlarning birini qabul qiladi:
- talabgorni malaka imtihonini topshirgan deb topish to’g’risida;
- talabgorni malaka imtihonini topshirmagan deb topish to’g’risida.
Malaka imtihonini topshira olmagan talabgorning yozma shakldagi talabiga binoan,
u malaka komissiyasi majlisining bayonnomasidan ko’chirma olgan kundan e’tiboran bir
oy ichida hududiy boshqarmaga u tomonidan malaka imtihonini topshirish uchun taqdim
etilgan hujjatlar qaytarib berilishi mumkin, ariza bundan mustasno.
Talabgor tomonidan talab qilib olinmagan hujjatlar malaka komissiyasi qaror qabul
qilgan kundan e’tiboran uch yil davomida hududiy boshqarma arxivida saqlanadi. Ushbu
muddat o’tganidan keyin hujjatlar belgilangan tartibda yo’q qilib yuborilishi lozim.
«Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonuniga binoan, zarur
bilimlar va kasbiy malakalarga ega bo’lgan shaxslarga advokatlik faoliyati bilan
shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyalar berish to’g’risidagi masalani hal etish
maqsadida Advokatlar palatasining hududiy boshqarmalari huzurida advokatlar hamda
adliya organlari xodimlaridan teng miqdordagi malaka komissiyalari tuziladi. Advokatlik
faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziya malaka komissiyasining qarori
asosida adliya organi tomonidan beriladi. Shunday qilib, litsenziya muayyan faoliyat bilan
shug’ullanishga ruxsat beradigan, davlat organi tomonidan berilishi kerak bo’lgan
hujjatdir.
Qonunda malaka imtihonini topshira olmagan talabgor uni takroran topshirishga
kamida bir yildan keyin qo’yilishi belgilangan. Shu bilan birga malaka imtihonini
muvaffaqiyatli topshirgan talabgor litsenziya olish uchun tegishli adliya organiga uch oy
ichida murojaat qilishi kerak. Bu muddatni o’tkazib yuborgan talabgor esa litsenziya olish
uchun adliya organiga malaka imtihonini takroran topshirganidan keyingina murojaat
qilishi mumkin.
Advokatlik faoliyatini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziyani olish tartibi.
Litsenziya olish uchun malaka imtihonini muvaffaqiyatli topshirgan talabgor adliya
organiga quyidagi hujjatlarni taqdim etishi kerak:
31

- litsenziya berish to’g’risidagi ariza, unda familiyasi, ismi, otasining ismi va
O’zbekiston Respublikasi fuqarosi pasportining ma’lumotlari ko’rsatiladi;
- O’zbekiston Respublikasi fuqarosi pasportining nusxasi;
- oliy yuridik ma’lumot to’g’risidagi diplomning notarial tasdiqlangan nusxasi;
- mehnat daftarchasining notarial tasdiqlangan nusxasi;
- talabgor to’g’risidagi ma’lumotlardan iborat bo’lgan shaxsiy varaqa;
- malaka imtihonini topshirganligi to’g’risidagi malaka komissiyasining qarori;
- talabgor tomonidan uning arizasini adliya organi ko’rib chiqishi uchun yig’im
to’langanligini tasdiqlovchi hujjat.
Talabgordan boshqa hujjatlarni taqdim etishni talab qilishga yo’l qo’yilmaydi.
Hujjatlar adliya organiga bevosita yoxud pochta aloqasi vositalari orqali, ular
olingani haqidagi bildirishnoma olingan holda yetkazib beriladi.
Litsenziya olish uchun adliya organiga taqdim etilgan hujjatlar mas’ul shaxs
tomonidan ro’yxat bo’yicha qabul qilinadi, ro’yxatning nusxasi hujjatlar qabul qilingan
sana to’g’risida belgi qo’yilgan holda talabgorga yuboriladi (topshiriladi) va adliya organi
tomonidan ro’yxatdan o’tkaziladi.
Arizani ko’rib chiqish va litsenziya berish to’g’risida yoki litsenziya berishni rad
etish to’g’risida qaror qabul qilish. Litsenziya berish to’g’risidagi arizani ko’rib chiqish
uchun talabgordan qonun hujjatlarida belgilangan miqdorda yig’im undiriladi.
Arizani ko’rib chiqish uchun undirilgan yig’im summasi adliya organi hisob
raqamiga o’tkaziladi. Talabgor bergan arizasidan voz kechsa to’langan yig’im summasi
qaytarib berilmaydi.
Talabgorning arizasi adliya organi tomonidan yigirma kunlik muddatda ko’rib
chiqiladi.
Alohida hollarda, kelib tushgan hujjatlar qo’shimcha, shu jumladan, mustaqil
ekspertizadan o’tkazilganda adliya organi rahbari yoki uning o’rinbosari ushbu muddatni
10 kundan ortiq bo’lmagan muddatga uzaytirishi mumkin.
Talabgor arizasini barcha zarur hujjatlar bilan birga ko’rib chiqish natijalariga ko’ra
adliya organi litsenziya berish yoki litsenziya berishni rad etish to’g’risida qaror qabul
qiladi va talabgorni qabul qilingan qaror to’g’risida uch kunlik muddatda xabardor qiladi.
32

Litsenziya berish to’g’risidagi qaror adliya organi rahbarining buyrug’i bilan
rasmiylashtiriladi.
Litsenziya berish to’g’risida qaror qabul qilingani haqidagi bildirishnoma talabgorga
yozma shaklda bank hisob raqami rekvizitlari va davlat bojini to’lash muddati ko’rsatilgan
holda yuboriladi (topshiriladi).
Litsenziya talabgor davlat boji to’langanligini tasdiqlovchi hujjatni taqdim etgandan
keyin ikki kunlik muddatda beriladi.
Agar talabgor litsenziya berish to’g’risida qaror qabul qilinganligi haqidagi
bildirishnoma yuborilgan (topshirilgan) vaqtdan boshlab uch oy ichida litsenziya berganlik
uchun davlat boji to’langanligini tasdiqlovchi hujjatni adliya organiga taqdim etmasa,
adliya organi litsenziyaning amal qilishini tugatish to’g’risida qaror qabul qiladi.
Litsenziya belgilangan shaklda maxsus blankalarda rasmiylashtiriladi hamda adliya
organi rahbari tomonidan imzolanadi va muhr bilan tasdiqlanadi.
Litsenziya blankalari qat’iy hisobda turadigan hujjat hisoblanadi, hisobga olish
seriyasi, tartib raqami va himoyalanganlik darajasiga ega bo’ladi. Litsenziya blankalari
O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi buyurtmasiga binoan bosmaxona usulida
"Davlat belgisi" davlat ishlab chiqarish birlashmasida tayyorlanadi.
Litsenziya blankalarini saqlash va hisobga olish tartibi O’zbekiston Respublikasi
Adliya vazirligi tomonidan belgilanadi.
Litsenziyani bergan adliya organlari tomonidan litsenziya reyestrlari yuritiladi.
Reyestr daftari ip bilan tikiladi, raqamlanadi va uning orqa tarafida betlar soni,
daftarni yuritish sanasi (yil, kun, oy) ko’rsatiladi va unga adliya organi rahbarining muhri
va imzosi qo’yiladi.
Adliya organi quyidagi hollarda litsenziya berishni rad etishi mumkin:
- talabgor malaka imtihonini topshirgan kundan boshlab uch oy muddat o’tgandan
keyin malaka imtihonini qayta topshirmasdan murojaat qilsa;
- hujjatlarning to’liq ro’yxatini topshirmasa yoki ularni nomuvofiq ravishda
rasmiylashtirsa;
- yuridik mutaxassislik bo’yicha kamida ikki yillik ish staji bo’lmasa, shuningdek,
advokatlik tuzilmasida kamida olti oylik stajirovkadan o’tmagan bo’lsa;
33

- talabgor tomonidan taqdim etilgan hujjatlarda asossiz yoki noto’g’ri ma’lumotlar
mavjud bo’lsa;
- talabgor belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati
cheklangan deb topilsa, shuningdek, sudlanganlik holati tugallanmagan yoki sudlanganligi
olib tashlanmagan bo’lsa;
- litsenziyasining amal qilish muddati tugatilgan shaxs qonunga muvofiq talabgor
bo’lishi mumkin bo’lmagan uch yillik muddat o’tmagan bo’lsa.
Litsenziya berishni boshqa sabablarga ko’ra rad etishga yo’l qo’yilmaydi.
Litsenziyani berishni rad etish to’g’risidagi qaror talabgorga yozma ravishda rad
etish sabablari ko’rsatilgan holda hamda ularni bartaraf etib (agar sabablar bartaraf etib
bo’lmaydigan xususiyatga ega bo’lmasa), hujjatlarni qayta ko’rib chiqish uchun taqdim
etishi mumkin bo’lgan muddat ko’rsatilgan holda yuboriladi (topshiriladi).
Agar talabgor litsenziya berishni rad etishga asos bo’lgan sabablarni bartaraf etsa,
hujjatlar adliya organi tomonidan talabgorning arizasi barcha zarur hujjatlar bilan birga
olingan kundan boshlab o’n kun muddatda ko’rib chiqiladi. Litsenziya berishni rad etish
to’g’risidagi qarorda ko’rsatilgan muddat o’tgandan keyin berilgan ariza yangitdan
topshirilgan hisoblanadi.
Talabgor adliya organining litsenziya berishni rad etish to’g’risidagi qarori
yuzasidan O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligiga yoki sudga shikoyat qilish
huquqiga ega.
Talabgor litsenziya olgandan keyin uch oy ichida advokat qasamyodini qabul qilishi
va yakka tartibda yoki litsenziyaga ega bo’lgan boshqa shaxslar bilan birgalikda
advokatlik tuzilmasini tuzishi yoxud faoliyat ko’rsatayotgan advokatlik tuzilmalaridan
biriga kirishi shart.
Talabgor advokatlik guvohnomasi berilgan kundan e’tiboran advokat maqomini
oladi, bu haqda Advokatlar palatasining tegishli hududiy boshqarmasi adliya organi
tomonidan uch kunlik muddatda xabardor qilinadi. Bunday xabarnoma olingan paytdan
e’tiboran advokat Advokatlar palatasining a’zosi hisoblanadi.
Advokat maqomini to’xtatib turish. O’zbekiston Respublikasining “Advokatura
instituti takomillashtirilishi munosabati bilan O’zbekiston Respublikasining ayrim qonun
34

hujjatlariga o’zgartishi va qo’shimachalar kiritish to’g’risida”gi qonuni “Advokatura
to’g’risida”gi Qonunga advokatning maqomini to’xtatib turish degan yangi norma kiritdi.
Advokatning maqomini to’xtatib turish – bu advokatni advokatlik vazifasini bajarish
va advokatlar uchun nazarda tutilgan huquqlardan foydalanish imkoniyatidan vaqtincha
mahrum qilishdir.
Qonunga ko’ra advokat maqomini to’xtatib turish advokatga guvohnoma bergan
adliya organining qarori bilan quyidagi hollarda amalga oshiriladi:
- advokat advokatlik faoliyati bilan birga olib borib bo’lmaydigan doimiy lavozimga
saylanganda yoki tayinlanganda - ish davriga;
- advokat qonun hujjatlarida belgilangan tartibda bedarak yo’qolgan deb topilganda
- bedarak yo’qolgan deb topish haqidagi qaror sud tomonidan bekor qilinguniga qadar
bo’lgan davrga;
- advokat harbiy xizmatga chaqirilganda - harbiy xizmatni o’tash davriga;
- sud tomonidan advokatga nisbatan tibbiy yo’sindagi majburlov choralarini qo’llash
to’g’risida qaror qabul qilinganda, agar sudning mazkur qarori «Advokatura to’g’risida»gi
Qonunning 16-moddasiga muvofiq litsenziyaning amal qilishini tugatish uchun asos
bo’lmasa - tibbiy yo’sindagi majburlov choralari sud tomonidan bekor qilinguniga qadar
yoki o’zgartirilguniga qadar bo’lgan davrga;
- «Advokatura to’g’risida»gi Qonunning 15-moddasiga muvofiq, litsenziyaning
amal qilishi to’xtatib turilganda - litsenziyaning amal qilishi to’xtatib turilgan davrga;
- advokatlik tuzilmasi tugatilganda yoki advokat undan chiqqanida - advokat
tomonidan uch oydan oshmaydigan muddatda amalga oshiriladigan boshqa advokatlik
tuzilmasi tashkil etilguniga qadar yoxud mavjud advokatlik tuzilmalaridan biriga
kirguniga qadar bo’lgan davrga.
Advokat maqomi to’xtatilishi mazkur advokatga nisbatan O’zbekiston
Respublikasining “Advokatura to’g’risida”gi va “Advokatlik faoliyatining kafolatlari va
advokatlarning ijtimoiy himoyasi to’g’risida”gi Qonunlarga nazarda tutilgan
kafolatlarning ham to’xtatilishiga asos bo’ladi. Bundan advokatning mustaqilligi
mustasnodir. Advokatlik maqomi to’xtatilgan advokat bu qaror qabul qilingunga qadar
advokatlik faoliyatini amalga oshirish jarayonida muayyan ishda qatnashgan paytda
35

bildirgan nuqtai nazari uchun javobgarlikka tortilishi mumkin emas (agarda advokatning
jinoiy qilmishi qonuniy kuchga kirgan sud hukmi bilan aniqlangan bo’lmasa).
Advokatlik maqomini to’xtatib turish haqidagi qaror qabul qilingan kundan
e’tiboran advokat maqomi to’xtatiladi.
Adliya organi uch kunlik muddat ichida advokatning guvohnomasini olib qo’yadi,
bundan advokat bedarak yo’qolgan deb topilgan hol mustasno va Advokatlar palatasining
tegishli hududiy boshqarmasiga advokat maqomi to’xtatilganligi haqida xabar beradi.
Advokat maqomining to’xtatib turilishi advokatning Advokatlar palatasiga a’zoligi
to’xtatib turilishiga sabab bo’ladi.
Advokat maqomi to’xtatib turilgan shaxs advokat maqomini to’xtatib turish uchun
asos bo’lgan hollar tugatilganidan keyin uch oy ichida advokatlik faoliyatiga kirishishi
kerak. Mazkur talabni bajarmaslik litsenziyaning amal qilishi qonun hujjatlarida
belgilangan tartibda tugatilishiga sabab bo’ladi.
Litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish. Advokat o’z faoliyatida qonun
hujjatlari talablariga qat’iy rioya etishi, o’z huquqlarini suiiste’mol qilmasligi, vazifalarini
halol va vijdonan bajarishi kerak. Advokatning qonun hujjatlari talablarini buzishi,
shuningdek, advokatlik kasb etikasi qoidalariga rioya etmasligi, huquqbuzarliklar sodir
etishi ma’lum holatlarda advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi
litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turishga asos bo’lishi mumkin.
Litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish – bu advokatni advokatlik faoliyati
bilan shug’ullanish va advokatlarga tegishli huquqlardan foydalanish imkoniyatidan
litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish asoslari bartaraf qilingunga qadar mahrum
qilishdir.
Qonunga ko’ra litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish advokatga guvohnoma
bergan adliya organining qarori bilan quyidagi hollarda amalga oshiriladi:
- advokat jinoiy javobgarlikka tortilganda, u ayblanuvchi tariqasida jalb etilgan
paytdan boshlab va sud hukmi qonuniy kuchga kirguniga qadar yoxud reabilitatsiya
qiluvchi asoslarga binoan uni jinoiy javobgarlikdan ozod etish to’g’risida qaror qabul
qilinguniga qadar;
36

- advokat tomonidan advokatura to’g’risidagi qonun hujjatlari talablari,
Advokatning kasb etikasi qoidalari, advokatlik siri va advokat qasamyodi buzilganligi
aniqlanganda (malaka komissiyasining qaroriga asosan);
- Advokatlar palatasi hududiy boshqarmasining yoki adliya organining o’z
vakolatlari doirasida qabul qilingan, shu jumladan, advokatning zimmasiga aniqlangan
qoidabuzarliklarni bartaraf etish majburiyatini yuklaydigan qarorlari advokat tomonidan
bajarilmaganda yoki lozim darajada bajarilmaganda (malaka komissiyasining qaroriga
asosan).
Litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish muddati olti oydan oshishi mumkin
emas, advokat jinoyat ishida ishtirok etishga ayblanuvchi tariqasida jalb qilingan hol
bundan mustasno. Litsenziyasining amal qilishi to’xtatib turilgan shaxs litsenziyaning
amal qilishini to’xtatib turishga olib kelgan holatlarni, agar ular bartaraf etib bo’lmaydigan
xususiyatga ega bo’lmasa, ko’rsatilgan muddatda bartaraf etishi shart.
Adliya organining litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish to’g’risidagi qarori
ustidan sudga shikoyat qilinishi mumkin.
Litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish advokat maqomining to’xtatib
turilishiga sabab bo’ladi.
Litsenziyaning amal qilishini tugatish. O’zbekiston Respublikasining “Advokatura
to’g’risida”gi qonunining 16-moddasida advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini
beruvchi litsenziyaning amal qilishini tugatish asoslari nazarda tutilgan. Bu asoslar
ro’yxati tugallangan bo’lib, ularni kengaytirib sharhlashga yo’l qo’yilmaydi.
Litsenziyaning amal qilishini tugatish - bu advokatni advokatlik faoliyati bilan
shug’ullanish va advokatlarga tegishli huquqlardan foydalanish imkoniyatidan mutlaq
mahrum qilishdir.
Qonunga ko’ra, litsenziyaning amal qilishini tugatish advokatga guvohnoma bergan
adliya organining qarori bilan quyidagi hollarda amalga oshiriladi:
- advokat litsenziyaning amal qilishini tugatish to’g’risidagi ariza bilan murojaat
etganda (agar ishonch bildiruvchi shaxs (himoya ostidagi shaxs) buni talab qilsa), ilgari
qabul qilingan topshiriqni bajarib bo’lganidan so’ng;
37

- agar talabgor litsenziya berish uchun qaror qabul qilinganligi to’g’risida
bildirishnoma yuborilgan (topshirilgan) paytdan e’tiboran uch oy ichida litsenziya
berganlik uchun davlat boji to’langanligini tasdiqlovchi hujjatni adliya organiga taqdim
etmagan bo’lsa;
- ”Advokatura to’g’risida”gi Qonunning 31-moddasi oltinchi qismida va 31-
moddasi beshinchi qismida nazarda tutilgan talablar bajarilmaganda;
- litsenziya soxta hujjatlardan foydalanilgan holda olinganlik fakti aniqlanganda;
- litsenziya berish to’g’risidagi qarorning g’ayriqonuniy ekanligi aniqlanganda;
- advokatning muomala layoqati cheklanganda yoki u belgilangan tartibda
muomalaga layoqatsiz deb topilganda;
- sudning advokatni jinoyat sodir etishda aybdor deb topish haqidagi ayblov hukmi
qonuniy kuchga kirganda;
- kasbiga doir vazifalarini uch oy ichida uzrsiz sabablarga ko’ra bajarmaganda
(malaka komissiyasining qaroriga aoosan);
- advokat tomonidan advokatura to’g’risidagi qonun hujjatlari talablari,
Advokatning kasb etikasi qoidalari, advokatlik siri va advokat qasamyodi muntazam
ravishda yoki bir marta qo’pol ravishda buzilganda, advokatning sha’ni va qadr-qimmatiga
dog’ tushiradigan hamda advokaturaning obro’sini tushiradigan qilmish sodir etilganda
(malaka komissiyasining qaroriga asosan);
- litsenziyasining amal qilishi to’xtatib turilgan shaxs litsenziyaning amal qilishi
to’xtatib turilishiga olib kelgan holatlarni litsenziyaning amal qilishi to’xtatib turilgan
muddatlarda bartaraf etmaganda (malaka komissiyasining qaroriga asosan);
- advokat O’zbekiston Respublikasi fuqaroligini yo’qotganda;
- advokat vafot etganda yoki sudning uni vafot etgan deb e’lon qilish haqidagi qarori
qonuniy kuchga kirganda.
Litsenziyaning amal qilishi sudning qaroriga ko’ra ham tugatilishi mumkin.
Litsenziyaning amal qilishini tugatish to’g’risida qaror qabul qilingan sanadan
e’tiboran litsenziyaning amal qilishi tugatiladi.
Adliya organining litsenziyaning amal qilishini tugatish to’g’risidagi qarori ustidan
sudga shikoyat qilinishi mumkin.
38

Litsenziyaning amal qilishini tugatish advokat maqomining tugatilishiga sabab
bo’ladi.
Xulosa.
Advokatura tizimi O zbekiston Respublikasining huquqiy tizimining asosiyʻ
qismlaridan biridir. Bu tizimning rivojlanishi, faoliyati va huquqiy tartiboti,
konstitutsiyaviy qonunlar va boshqa huquqiy hujjatlar orqali belgilanadi. Advokatura
faoliyati o zaro ishonch, haq-huquq munosabatlari, va fuqarolarning huquqiy himoyasiga
ʻ
bag ishlangan. Mavzu shu jihatdan keng qamrovli va muhimdir.
ʻ
Advokatlar, huquqiy bilim va tajribaga ega mutaxassis shaxslar, fuqarolar uchun
qonunlar va huquqiy masalalarda xizmat ko rsatish uchun litsenziyalangan bo lganlar.
ʻ ʻ
Ular o zlarining vakolatlari asosida fuqarolarni huquqiy masalalarda himoya qilish, ularni
ʻ
sudga olishda yordam berish va yuridik masalalarda maslahat bermoqda.
Advokatlik faoliyati O zbekiston Respublikasining qonunlar to g risidagi
ʻ ʻ ʻ
qonunlariga muvofiq amal qiladi. Advokatlar litsenziyalarini O zbekiston
ʻ
Respublikasining huquqiy tartiboti doirasida olishadi va ularga litsenziya berilgandan
so ng advokatlik faoliyati amalga oshirishlari mumkin.
ʻ
Bu mavzu advokatura sohasidagi huquqiy tartibotni tushuntirishda va uning amal
qilishini ta minlashda katta ahamiyatga ega. Bu bilan birga, fuqarolarga, huquqiy
ʼ
masalalarda maslahat berishga qodir bo lgan mutaxassis advokatlar haqida ma lumot olish
ʻ ʼ
imkoniyatiga ega bo ladi.
ʻ
O zbekistonda advokatura institutining huquqiy asoslari, uning rivojlanishi, faoliyati
ʻ
va huquqiy tartiboti qonunlar va qarorlar orqali belgilanadi. Advokatura tizimi,
fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilishda katta ahamiyatga ega bo lib,
ʻ
demokratik huquqiy tizimning chegaralarini o rganish, huquqiy tarbiya olish, amaliyot va
ʻ
qonun hujjatlari bilan tanishish, va jamoat huquqini himoya qilishda o zlarining muhim
ʻ
rolini tushuntiradi. Advokatlar, huquqiy bilim va tajribaga ega mutaxassis shaxslar bo lib,
ʻ
39

fuqarolarni huquqiy masalalarda himoya qilish, sudga olishda yordam berish va yuridik
masalalarda maslahat bermoqda.
Mavzu, huquqiy bilimni oshirish, jamoat huquqini himoya qilish va huquqiy
tizimning integratsiyasini tushuntirishga yordam beradi. Bu bilan birga, O zbekistondagiʻ
advokatura tiziminin faoliyati demokratik huquqiy tizimning butunligini va
integratsiyasini ko rsatadi.
ʻ
Advokatura tizimi O zbekiston Respublikasining huquqiy tizimining asosiy
ʻ
qismlaridan biridir. Bu tizimning rivojlanishi, faoliyati va huquqiy tartiboti,
konstitutsiyaviy qonunlar va boshqa huquqiy hujjatlar orqali belgilanadi. Advokatura
faoliyati o zaro ishonch, haq-huquq munosabatlari, va fuqarolarning huquqiy himoyasiga
ʻ
bag ishlangan. Mavzu shu jihatdan keng qamrovli va muhimdir.
ʻ
Advokatlar, huquqiy bilim va tajribaga ega mutaxassis shaxslar, fuqarolar uchun
qonunlar va huquqiy masalalarda xizmat ko rsatish uchun litsenziyalangan bo lganlar.
ʻ ʻ
Ular o zlarining vakolatlari asosida fuqarolarni huquqiy masalalarda himoya qilish, ularni
ʻ
sudga olishda yordam berish va yuridik masalalarda maslahat bermoqda.
Advokatlik faoliyati O zbekiston Respublikasining qonunlar to g risidagi
ʻ ʻ ʻ
qonunlariga muvofiq amal qiladi. Advokatlar litsenziyalarini O zbekiston
ʻ
Respublikasining huquqiy tartiboti doirasida olishadi va ularga litsenziya berilgandan
so ng advokatlik faoliyati amalga oshirishlari mumkin.
ʻ
Bu mavzu advokatura sohasidagi huquqiy tartibotni tushuntirishda va uning amal
qilishini ta minlashda katta ahamiyatga ega. Shu bilan birga, fuqarolarga, huquqiy
ʼ
masalalarda maslahat berishga qodir bo lgan mutaxassis advokatlar haqida ma lumot olish
ʻ ʼ
imkoniyatiga ega bo ladi.
ʻ
40

Foydaanilgan a dabiyotlar :
1. Advokatlik faoliyati: nazariya va amaliyot masalalari: ilmiy amaliy konferensiya
materiallari. – T.: O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Amaldagi qonun
hujjatlari monitoringi instituti, 20 22 .
2. Адвокатская деятельность: Учебно-практическое пособие / Под общ. ред.
к.ю.н. В.Н.Буробина. 3-е изд, перераб. и доп. – М.: Статут, 2015.
3. Абдумажидов Г. Развитие адвокатуры в Республике Узбекистан. // Ж
Адвокат – 2015. - № 2.
4. Воробьев А.В., Поляков А.А., Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры. – М.:
Грантъ, 2002.
5. Галоганов А.П. Адвокатура и государство // «Современное состояние
адвокатуры в странах Центральной Азии: проблемы и перспективы». Материалы
Международной региональной конференции (4-7 февраля 2011 г. Ташкент,
Узбекистан). – Ташкент, 2011.
6. Изложение мотивов для рекомендации Комитета Министров Совета
Европы государствам-членам Совета Европы «О свободе осуществления
профессии адвоката». / / Ж. Адвокатские вести. - № 1. – 2019.
7. Jo’rayev I.B. O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati. O’quv uslubiy
qo’llanma. - Toshkent: TDYUI, 2021 yil. – 8.5 b.t.
8. Нерсесянц В.С. Философия права. Учебник для вузов. – М.: НОРМА-ИНФРА
М, 1999 .
41

30

Sotib olish