Информация о документе

Цена 12000UZS
Размер 61.5KB
Покупки 13
Дата загрузки 14 Февраль 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет История

Продавец

Kenjayev Kenja

Дата регистрации 27 Январь 2024

792 Продаж

Oʻzbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalarining faoliyati

Купить
O zbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalarining faoliyatiʻ Mudanrija: Kirish ............................................................................................................................................................ 2 I.Bob.Oʻzbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalarining faoliyati ............................................... 4 1.1.O'zbekiston respublikasida ommaviy axborot vositalari faoliyati, o'zgarish va muammolar ................. 4 1.2.Yangi o’zbekiston respublikasida ommaviy axborot vositalari erkinligi ............................................... 16 II.Bob.Ommaviy axborot vositalarining inson va jamiyat hayotidagi ta’siri hamda axborot xurujlari ........ 19 2.1.Ommaviy axborot vositalarining jamiyat taraqqiyotidagi o`rni va ahamiyati ...................................... 19 2.2.Ommaviy axborot vositalarining inson va jamiyat hayotidagi ta’siri hamda axborot xurujlari ............ 24 Xulosa ........................................................................................................................................................ 32 Foydalanilgan adabiyotlar .......................................................................................................................... 34 1 Kirish Mavzuning dozarbligi: Bugungi kunda OAV jamiyat hayotida asosiy rolni o‘ynamoqda. Shu jumladan, OAV ning O‘zbekiston ijtimoiy-siyosiy hayotidagi o‘rni ham tezlik bilan mustahkamlanib bormoqda. Ommaviy axborot vositalarining mamlakatimizdagi faoliyatining tarixiga nazar tashlaydigan bo‘lsak, 1991-yili mamlakatimizda bor yo‘gi 395 ta OAV faoliyat yuritgan. 2016- yilga kelib ularning soni 1437 taga yetgan bo‘lsa, bugun ularning soni 2 mingga yaqinlashdi va ularning aksariyati xususiydir. O’zbekistondagi ommaviy axborot vositalari uchun zamonaviy mutaxassislarni tayyorlash tizimini takomillashtirish maqsadida Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti tashkil etildi. O’zbekiston Jurnalistlari ijodiy uyushmasi, Milliy matbuot markazi, Elektron ommaviy axborot vositalari milliy assotsiatsiyasi, Mustaqil bosma ommaviy axborot vositalari va axborot agentliklarini qo’llab-quvvatlash va rivojlantirish jamoat fondi va Xalqaro press klub kabi tashkilotlar muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda. O’zbekistonda yetakchi xorijiy OAV vakillari, jumladan Reuters, France Press, BBC, The Economist, Xinhua, «Amerika Ovozi», «Fergana.Ru», Eurasianet muxbirlari erkin ishlamoqdalar. O’zbekistonda jamoatchilik bilan aloqalar, xalq bilan muloqot muhim ijtimoiy institutga aylanmoqda. Jamoatchilik fikri – fuqarolik jamiyatini o’zida aks ettiradigan bamisoli bir ko’zgu ekanligi hayotda o’z isbotini topmoqda. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2017 yil 27 iyun – Matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlari kuni munosabati bilan soha xodimlariga yo’llagan tabrigida ta‘kidlanganidek, ―Xalq bilan muloqot, odamlarning orzu-intilishlari, dardu tashvishlari bilan yashash davlat siyosati darajasiga ko’tarilayotgan bugungi kunda har bir ommaviy axborot vositasi 2 chinakam muloqot maydonchasiga, erkin fikr minbariga aylangan taqdirdagina biz o’z oldimizga qo’ygan maqsadlarga erisha olamiz Kurs ishining maqsadi : O’quvchilarga O zbekiston Respublikasidaʻ ommaviy axborot vositalarining faoliyati haqida tushuncha berish Kurs ishining vazifasi : O'zbekiston respublikasida ommaviy axborot vositalari faoliyati, o'zgarish va muammolarini yoritish Kurs ishining ob'ekti : Ommaviy axborot vositalarining jamiyat taraqqiyotidagi o`rni va ahamiyati. Kurs ishining predmeti : Ommaviy axborot vositalarining inson va jamiyat hayotidagi ta’siri Kurs ishining tuzilishi : Kurs ishi kiris qismi, 2 ta bob, 4 ta reja, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat. 3 I.Bob.O zbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalarining faoliyatiʻ 1.1.O'zbekiston respublikasida ommaviy axborot vositalari faoliyati, o'zgarish va muammolar O’zbekiston Respublikasining 2014 yil 5 mayda qabul qilingan ―Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to’g’risida gi qonunida (1-ilova) Axborot xizmatlarining huquqiy asosi ‖ mustahkamlandi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 17 fevralda qabul qilingan ―O’zbekiston Respublikasi davlat va xo’jalik boshqaruvi organlarining axborot xizmatlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida gi 125-qarorida (2-ilova) davlat ‖ va xo’jalik boshqaruvi sohasida ochiqlik va shaffoflikka asoslangan samarali qarorlar qabul qilish tizimini joriy etish, axborot olishda mansabdor shaxslarning jamiyat oldidagi hisobdorligi, ochiqligi va mas‘uliyatini ta‘minlash vazifalari belgilab berildi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 27 iyundagi ―Ommaviy axborot vositalari mustaqilligini ta‘minlash hamda davlat organlari va tashkilotlari axborot xizmatlari faoliyatini rivojlantirish bo’yicha qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida gi qarori (3-ilova) mazkur sohani yanada rivojlantirishda g’oyat ‖ muhim qadam bo’ldi. Mazkur qonun va qaror ijrosini ta‘minlash maqsadida Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy universiteti Jurnalistika fakultetida, O’zbekiston Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiya universitetida, O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti Xalqaro jurnalistika fakultetida, Qoraqalpog’iston davlat universiteti Jurnalistika bo’limida ―Axborot xizmatlari fani o’qitilmoqda. Mazkur oliy ta‘lim muassasalariga 2019-2020 ‖ o’quv yilidan e‘tiboran Axborot xizmatlari yo’nalishida ham abituriyentlar 4 qabul qilina boshlagani, shu sohada kadrlar tayyorlashga ixtisoslashtirilgan fakultetlar tashkil etilayotgani muhim voqelikdir. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 2 fevral kuni qabul qilingan ―Axborot sohasi va ommaviy kommunikatsiyalarni yanada rivojlantirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida gi farmonida‖ ―Davlat organlari, xo’jalik boshqaruvi organlari, davlat korxonalari va tashkilotlari matbuot xizmatlarining jamoatchilik va ommaviy axborot vositalari bilan o’zaro hamkorligi yetarli darajada yo’lga qo’yilmagan i qayd ‖ etilib, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi zimmasiga davlat organlari va boshqa tashkilotlarga ular faoliyatining ochiqligini ta‘minlashda, davlat xizmatchilariga ommaviy axborot vositalari bilan ochiq, ommaviy o’zaro hamkorlik qilish madaniyatini singdirishda, shu jumladan, ularning Axborot xizmatlari (jamoatchilik bilan ishlash bo’yicha bo’linmalari) faoliyatini muvofiqlashtirish va uslubiy jihatdan ta‘minlash orqali ko’maklashish vazifasi ham yuklatildi. Bu vazifalar to’la-to’kis bajarilishi uchun avvalo har bir vazirlik, idora, muassasa va tashkilotning Axborot xizmatlari ham mas‘uldirlar. Hayot ko’zgusi hisoblanmish matbuot ―to’rtinchi hokimiyat ‖ darajasiga ko’tarilmog’i lozimligi ko’p bora ta‘kidlangan. Bu borada hali oldimizda turgan vazifalar juda ko’p. Mamlakatimiz ommaviy axborot vositalari uzoq vaqt mafkuraviy va ma‘muriy nazorat ostida ishlagani tufayli ularning hali-beri bu holatdan chiqishi, avvalo psixologik jihatdan o’zini erkin his etishi qiyin kechmoqda. Shu sababli ular o’zi uchun yangi bo’lgan hozirgi vaziyatda ba‘zan hali ham nima qilish yoki nima qilmaslik haqida yuqoridan ko’rsatma kutib o’tirgandek ko’rinishi to’g’ri tanqid qilinmoqda. Shu o‘rinda ba‘zi tanqidiy-tahliliy fikrlarga e‘tibor qaratsak. www.kun.uz saytida berilgan xabarda quyidagilar bayon etilgan: 5 ―O’zbekiston Respublikasi bosh vaziri Abdulla Aripov OAV bo’yicha selektor o’tkazmoqda. Hukumat rahbari vazirlik, hokimlik idoralari va boshqa tashkilotlarda OAV bilan ishlash talab darajasida emasligini tanqidga oldi. «Bugungi kunda OAV mamlakatda sodir bo’layotgan dolzarb voqealarga tezkor munosabat bildirmoqda. Matbuotda ham turli mavzulardagi tanqidiy va tahliliy materiallar keskin ko’paydi. Bu esa jamoatchilik fikri shakllanishida muhim rol o’ynamoqda. Tan olish kerak, bundan 2-3 yil avval OAVdagi bunday ochiqlikni ko’pchilik tasavvur ham qila olmasdi. 1 Ammo davlat organlari va OAV o’rtasida hamkorlik qanday yo’lga qo’yilgani haqidagi savolga javob yo’q. To’g’risini aytish kerak, ba‘zi rahbarlar matbuot bilan ishlashni ikkinchi va hatto beshinchi darajali ish deb qaramoqda. Ba‘zi tashkilotlar Axborot xizmati vakillariga yetarli sharoit yaratib bermagan. Shu kungacha 20 ga yaqin davlat va xo’jalik boshqaruv organlarida, 150 dan ortiq tuman, shahar va viloyat hokimliklarida Axborot xizmatlari tashkil qilinmagan. Boriga ham yana boshqa ishlar topshirib qo’yilganki, u o’z ishi bilan shug’ullanishga ulgurmaydi ham… deya Aripovning so‘zlarini keltirmoqda Kun.uz muxbiri. Bunday tanqidiy-tahliliy fikrlarga yana bir misol tariqasida www.uza.uz saytida berilgan ―Saida Mirziyoyeva: ―Axborot xizmatlari tizimini tubdan takomillashtirish lozim! sarlavhali xabarda yanada teranroq‖ va tahliliy fikrlar bayon etilgan. Berilgan xabarga ko‘ra ―Hyatt Regency Tashkent mehmonxonasida ―OAV sohasida milliy qonunchilikni yanada ‖ takomillashtirishning dolzarb masalalari mavzusida respublika ‖ konferensiyasi o‘tkazilgan. Konferensiyada agentlik direktor o‘rinbosari Saida Mirziyoyeva ham o‘z ma‘ruzasi bilan ishtirok etgan. Ma‘ruzada ta‘kidlanishicha, o‘tkazilgan tahlillar va o‘rganishlar shuni ko‘rsatmoqdaki, 1 O’zbekiston Respublikasining Prezidenti Sh.Mirziyoyevning Matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlari kuni munosabati bilan yo’llagan tabrigidan 6 sohada eng asosiy muammo, bugungi kunda yagona davlat axborot siyosati to‘g‘risidagi konseptual hujjatning mavjud emasligidir. Hozirda esa ushbu hujjat tayyorlanmoqda. Shuningdek, Saida Mirziyoyeva o’z nutqida davlat va xo’jalik tashkilotlari Axborot xizmatlari faoliyatidagi mavjud kamchiliklar xususida alohida to’xtaldi. Sohada ish hajmining ko’p, zamonaviy talablarga javob bera olmayapti. Mavjud sharoitlarning yetarli darajada emasligi sabab axborot xizmatlari faoliyati qoniqarsiz ahvolda qolib ketmoqda. O’ndan ortiq respublika darajasidagi tashkilotlar, ko’pgina tuman va shahar hokimliklarida haligacha axborot xizmati faoliyati tashkilotlari etilmagan. Ko’plab davlat va xo’jalik tashkilotlari veb-saytlari, ijtimoiy tarmoqlardagi rasmiy sahifalarida axborotlar yetarli darajada emasligini ham tanqid qilindi. 2 – Ularning veb-saytlariga kiruvchilarning umumiy soni 400 ming, Facebook ijtimoiy tarmog’idagi rasmiy sahifalariga murojaat qiluvchilar soni 150 ming, Telegram tarmog’ida a‘zolar 300 ming nafardan oshmaydi,– dedi Saida Mirziyoyeva.– O’zbekistonda internetdan foydalanuvchilar soni 20 milliondan ortiq ekanini hisobga olsak, yuqoridagi ko’rsatkichlardan o’zingiz xulosa olishingiz mumkin. Saida Mirziyoyeva shu va boshqa bir qator kamchiliklarni sanab o’tar ekan, «Axborot xizmatlari tizimini tubdan takomillashtirish lozim», deya qat‘iy ta‘kidladi .‖ Mamlakatimizda Axborot xizmatlari tizimini takomillashtirish borasida muhim qadamlar qo’yildi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 15 fevral kuni e‘lon qilingan ―O’zbekiston Respublikasi davlat va xo’jalik boshqaruvi organlarining axborot xizmatlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida gi 125-sonli ‖ 2 M.M.Inagamova. Konstitutsiyaviy islohotlarda inson–jamiyat– davlat masalalarining rivojlanish bosqichlari / «O‘zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati» mavzusidagi ilmiy amaliy konfirensiya. – Toshkent. Republican Scientific and Practical Conference. December 1. Т .: 2023. Б . 59-64. 7 qarori sohani yanada rivojlantirish uchun huquqiy asos bo’lib xizmat qiladi. Qarorda qayd etilganidek, hozirgi shiddat bilan rivojlanayotgan dunyoda axborot va bilim eng muhim milliy resurslarga, ularni yaratish va tarqatishni ta‘minlovchi tizimlar esa – barqaror rivojlanishning strategik omillariga aylanmoqda. Ushbu sharoitlarda O’zbekistonda demokratik huquqiy davlatni va ochiq adolatli fuqarolik jamiyatini qurish, shuningdek, insonning huquq va erkinliklari himoya qilinishini ta‘minlashdek strategik maqsadga erishish, davlat boshqaruvining sifati davlatning axborot, bilim va innovatsiyalarga asoslangan modeliga o’tishini ta‘minlaydigan axborotni va bilimni yaratish, qabul qilish va tarqatish imkoniyatlari bilan belgilanadi. Shu munosabat bilan davlat va xo’jalik boshqaruvi sohasida ochiqlik va shaffoflikka asoslangan samarali qarorlar qabul qilish tizimini joriy etish, axborot olishda mansabdor shaxslarning jamiyat oldidagi hisobdorligi, ochiqligi va mas‘uliyatini ta‘minlash zarur. Bu davlat va xo’jalik boshqaruvi apparatining samarali faoliyat yuritishi hamda jamiyatda adolatni qaror toptirishning muhim sharti hisoblanadi. Bunda jamiyatni davlat va xo’jalik boshqaruvi organlarining faoliyatidan keng xabardor qilish, ularning aholi oldidagi hisobdorligini ta‘minlash «Xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbaidir» degan konstitutsiyaviy normani amalga oshirishning, «Xalq davlat idoralariga emas, balki davlat idoralari xalqimizga xizmat qilishi kerak» degan ezgu g’oyani ro’yobga chiqarishning muhim sharti hisoblanadi. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirishda OAV alohida o’rin tutadi. Chunki aynan OAV globallashuv sharoitida yurtimizda kechayotgan eng muhim voqealar, amalga oshirilayotgan yangilanishlar, qabul qilinayotgan normativ-huquqiy hujjatlarni keng yoritish orqali davlat va jamiyat o’rtasida o’ziga xos ko’prik vazifasini bajarmoqda. Mazkur qonun axborotdan foydalanish erkinligini, davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari mansabdor shaxslarining 8 jurnalistga zarur axborotni, qonunda belgilanganidek, 7 kunlik muddatda taqdim etish majburiyatini ta‘minlash orqali ushbu kafolatlarni yanada mustahkamlaydi. Bu axborot olishdagi ba‘zi paysalga solish holatlarini bartaraf qiladi, shuningdek, jurnalist materialining tezkorligini, ishonchliligini hamda sifatli bo’lishini ta‘minlaydi. 3 Jamiyatda oshkoralikni ta‘minlash oson kechmaydi. Unga to’sqinlik qiladiganlar uchrab turishi sir emas. Biroq, qandaydir to’sqinlik bor ekan, deb qo’l qovushtirib o’tirish ham yaramaydi. Burgaga achchiq qilib, ko’rpaga o’t qo’yish – oshkoralikni ta‘minlash yo’lidagi sa‘y-harakatlarni chippakka chiqarib qo’yish bilan barobar. U holda nima qilmoq kerak, degan savolga qonuniy, ilmiy nuqtai nazardan javob topish yagona to’g’ri yo’ldir! Ana shundagina amalda haqiqiy oshkoralikka erishish mumkin. Oshkoralik mohiyati – jamoatchilik fikri bilan hisoblashgan holda ish yuritish demak. ―El-yurtimizning ezgu orzu-istaklarini ro’yobga chiqarish, bu yo’lda g’ov bo’lib turgan turli to’siqlarni, byurokratizm, loqaydlik, ta‘magirlik, korrupsiya kabi salbiy illatlarni dadillik bilan ko’tarib chiqib, ularga qarshi murosasiz jamoatchilik fikrini shakllantirishni o’z kasbi, o’z hayotining ma‘no-mazmuni deb biladigan jurnalistlarni men haqiqiy jurnalist deb hisoblayman,– deb ta‘kidladi Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev.– Albatta, barchamiz yaxshi tushunamiz, buning uchun ommaviy axborot vositalari vakillaridan nafaqat professional bilim va malaka, hayotiy tajriba, o’z so’zi uchun mas‘uliyat hissi, ayni vaqtda yuksak grajdanlik pozitsiyasi, ma‘naviy jasorat ham talab etiladi. Bunday maqsadga erishish uchun ommaviy axborot vositalariga qonunchilik nuqtai nazaridan, moddiy-texnik, o’quv-uslubiy ta‘minot nuqtai nazaridan yanada keng imkoniyatlar yaratib berishimiz kerak‖ . Darhaqiqat, jamiyatda, uning zamonaviy boshqaruv tizimida oshkoralikni 3 Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 02.02.2019-y., 07/19/4151/2569-son; 28.06.2019-y., 07/19/4366/3343-son; 11.12.2019-y., 06/19/5892/4134-son; Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 08.10.2021-y., 06/21/6320/0940-son; 26.04.2022-y., 07/22/221/0357-son) 9 ta‘minlash, jamoatchilik bilan aloqalarni takomillashtirishda jurnalistlarning ana shu sa‘y-harakatlari jamiyat boshqaruvi tizimida o’z samarasini ko’rsatishi shubhasiz. Oshkoralik asosan matbuot erkinligi bilan chambarchas bog’liq ekan, mamlakatimizda bu borada ham qonun ustuvorligi ko’zga yaqqol tashlanadi. Ya‘ni, O’zbekiston Respublikasining «Ommaviy axborot vositalari to’g’risida»gi qonuni (yangi tahriri) 5-moddasi «Ommaviy axborot vositalari erkinligi» deb nomlangan bo’lib, uning ikkinchi bandi quyidagicha: «Har kim, agar qonunda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, ommaviy axborot vositalarida chiqish, o’z fikri va e‘tiqodini oshkora bayon etish huquqiga egadir». Qonun ijrosi bilan kuchli. Biroq, o’sha ijroni kim ta‘minlashi kerak, degan haqli savol tug’iladi. Aytish mumkinki, har bir sohada faoliyat ko’rsatayotgan mutasaddilargina tegishli qonunlarda belgilangan vazifalarni bajarishlari taqozo etiladi. Yuqorida zikr etilgan matbuot erkinligini ta‘minlash asosan jurnalistlar, OAV xodimlari zimmasiga tushishini izohlashga hojat yo’q. Haqiqiy demokratik matbuot ko’rsatma asosida yashay olmasligi haqida aytilgan fikrlar amalda o’z ifodasini topishi zarur. Bu o’z navbatida jamiyatda zamonaviy boshqaruvni yanada takomillashtirishga xizmat qilishi shubhasiz. Ko‘plab davlatlarda milliy konstitutsiyalarning qabul qilinishi fuqarolar¬ning huquq va erkinliklari tizimida axborotga bo‘lgan huquqining vujudga kelishiga va mazkur institutning konstitutsiya qoi-dalari asosida mustahkamlanishiga sabab bo‘ldi. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 29-moddasida axborotga ega bo‘lish hu¬qu-qini kafolatlovchi norma mavjud bo‘lib, unga ko‘ra «Har kim fikrlash, so‘z va e’tiqod erkinligi huquqiga ega. Har kim o‘zi istagan axborotni izlash, olish va uni tarqatish huquqiga ega, amaldagi konstitutsiyaviy tuzumga qarshi qaratilgan axborot va qonun bilan belgilangan boshqa cheklashlar bundan 10 mustasnodir». Mazkur konstitutsiyaviy tamoyilga muvofiq, jamiyatning zarur axborotlardan xabardorligini ta’minlashga qaratilgan qator qo¬nun hujjatlari va dasturlar qabul qilindi. «Axborotlashtirish to‘g‘risida»gi, «Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to‘g‘risida»gi, «Ommaviy ax¬borot vositalari to‘g‘risida» gi qonunlar shular jumlasidan. Dunyodagi barcha mamlakatlarda ommaviy axborot vositalari jamiyat ijtimoiy-siyosiy hayotida muhim rol o‘ynaydi. Jahon tajribasida OAV faoliyatini tashkil etish, yuritish, tugatish, umuman tizimdagi barcha hatti- harakatlarni tartibga soluvchi qonun hujjatlari mavjud. Jumladan, O‘zbekistonda ham ommaviy axborot vositalarini boshqaruv siyosatida mazkur qonun hujjatlari asosiy o‘rin tutadi. Mustaqillik yillarida mamlakatimizda ommaviy axborot vositalari, noshirlik va matbaa faoliyatini rivojlantirish, so‘z va axborot erkinligini ta’minlash borasida 10 dan ziyod qonun va 150 dan ortiq qonunosti hujjatlari qabul qilinib, sohada mustahkam huquqiy baza yaratildi. 4 Bugungi kunda yurtimizda 1991 yilga nisbatan ommaviy axborot vositalari qariyb 4 martaga, nashriyotlar 13 karra va matbaa korxonalari 12 barobarga ko‘payib, ularning moddiy-texnik bazasi, kadrlar salohiyati sezilarli darajada yaxshilandi. Ayni vaqtda ommaviy axborot vositalari va nashriyotlar faoliyatini muvofiqlashtirish, bu tarmoqda miqdor ko‘rsatkichlarini sifat ko‘rsatkichlariga aylantirish, mamlakatimiz milliy media maydonida sog‘lom raqobat muhiti, zamonaviy axborot xizmatlari bozorini shakllantirish, joylarda faoliyat ko‘rsatayotgan ommaviy axborot vositalarining moddiy- texnika bazasi va kadrlar salohiyatini mustahkamlash masalalari 4 M.M. Inagamova. R.I.Rahmatullayev. Konstitutsiya kelajagimizning huquqiy kafolatidir / «O‘zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi - inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati» mavzusidagi ilmiy amaliy konfirensiya. – Toshkent. Republican Scientific and Practical Conference. December 1 11 dolzarbligicha qolmoqda. Bu haqda Davlatimiz rahbarining 2019 yil 6 avgustdagi “Matbuot va axborot sohasida boshqaruvni yanada takomillashtirish to‘g‘risida”gi Farmonida so‘z yuritiladi 1 . Tahlillar shuni ko‘rsatmoqdaki, matbuot va axborot sohasida davlat siyosatini amalga oshirish va sohaga oid masalalarni hal etish vakolati berilgan O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi o‘ziga yuklatilgan vazifalarni to‘liq va samarali amalga oshirmayotgani bois bozor munosabatlari sharoitida ommaviy axborot vositalariga uslubiy yordam ko‘rsatish, ularning ishini prinsipial jihatdan kuzatish, baholash, tahlil qilib borish, zarur hollarda qo‘llab-quvvatlash yoki iqtisodiy, huquqiy choralarni qo‘llash kabi amaliy mexanizmlarning ta’siri deyarli sezilmadi. Natijada ommaviy axborot vositalari va nashriyotlar tomonidan o‘zining nizom talablariga to‘g‘ri kelmaydigan, milliy qadriyatlarimizga zid, g‘oyaviy hamda matbaa sifati past mahsulotlar ishlab chiqarildi. Shuningdek, ommaviy axborot vositalari va matbaa korxonalarini ro‘yxatga olish, noshirlik faoliyatini lisenziyalash hamda ularning faoliyatini monitoring qilish bo‘yicha tegishli talabga amal qilinmayotganlik holati kuzatildi. Shuning uchun so‘nggi yillarda ommaviy axborot vositalari faoliyatiga doir qonunchilik ijrosini ta’minlash, ommaviy axborot vositalari, noshirlik, matbaachilik va axborot-kutubxona faoliyatini rivojlantirish masalalariga alohida e’tibor qaratildi. Ommaviy axborot vositalari, noshirlik, matbaachilik va axborot-kutubxona faoliyatida qonun hujjatlari, davlat va tarmoq standartlariga rioya etilishi, so‘z va axborot erkinligi kafolatlariga rioya etilishi borasida monitoring va nazoratni amalga oshirish choralari ko‘rila boshladi. Mulkchilik shaklidan qat’iy nazar, ommaviy axborot vositalari uchun media bozorda teng sharoitlar yaratish bo‘yicha zarur tadbirlar ishlab chiqish lozimligi oydinlashdi. Birgina 2007 yil 15 yanvarda qayta tahrirdan chiqqan jami 40 moddadan 12 iborat “Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida”gi qonunda ommaviy axborot vositalari faoliyatini tartibga solish, tahririyatni tashkil etish, unda iqtisodiy menejment qonuniyatlari asosida boshqaruv siyosatini yuritish bo‘ycha qator moddalar keltirilgan. Qonun normalarida OAVning boshqaruv siyosati qat’iy qilib belgilab qo‘yilgan. Jumladan, 8- moddada ommaviy axborot vositalarini ta’sis etish huquqi yuridik va jismoniy shaxslarga berilgani aytiladi. 9-10-11- moddalarida muassis va tahririyat o‘rtasida bajariladigan Ta’sis hujjati va ta’sis shartnomasi, tahririyat ustavi qanday bo‘lishiga umumiy ta’rif beriladi. 12-13-14-moddalarda esa muassis va tahririyat o‘rtasidagi shartnoma, muassisning huquq va majburiyatlari keltiriladi. Masalan, 15-moddada tahririyat faoliyatiga shunday ta’rif beriladi: “Tahririyat ommaviy axborot vositasining chiqarilishini amalga oshiruvchi yuridik shaxs yoki jismoniy shaxsning tarkibiy bo‘lminmasidir. Tahririyat qonun hujjatlarida nazarda tutilgan har qanday shaklda tashkil etilishi mumkin. Tahririyat o‘z kasb faoliyatida mustaqildir. U bosh muharrir va tahririyat xodimlaridan iborat. Tahririyat ommaviy axborot vositalari ro‘yhatidan o‘tganidan keyin o‘z faoliyatini boshlashi mumkin” Ommaviy axborot vositasini tarqatish bevosita tahririyat, jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan shartnoma asosida amalga oshirilishi mumkin. Bosma ommaviy axborot vositalari mahsulotini tarqatish ularga obunani tashkil etish, shuningdek chakana savdo tarmog‘i orqali amalga oshiriladi. Ro‘yhatdan o‘tkazilgan davriy nashrlar adadini chakana savdo tarmog‘i orqali shu jumladan qo‘lda sotish nashrlar tahrirityalarning shtatdagi tarqatuvchilari tomonidan yoki savdo tarmog‘iga ega bo‘lgan yuridik shaxslar, yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan qonun hujjatlariga belgilangan tartibda amalga oshiriladi. "Jurnalistlik faoliyatini himoya qilish to‘g‘risida", "Reklama to‘g‘risida", 13 "Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to‘g‘risida", "Axborotlashtirish to‘g‘risida" gi qonunlar va boshqa bir qator qonunosti hujjatlari sohadagi hatti-harakatlarni tartibga soladi. Ushbu huquqiy hujjatlar tahririyatlar faoliyatini tashkil etish va olib borishda amal qilinishi kerak bo‘lgan huquq chegaralarini belgilab beradi. Tahririyat rahbaridan tortib eng kichik xodimgacha bo‘lgan jamoa ularga amal qilishi shart. Normalarga rioya qilmaslik esa qonun oldida javobgarlikni yuzaga keltiradi. Quyidagilar ommaviy axborot vositalarining muassisi bo‘lishi mumkin emas: • o‘n sakkiz yoshga to‘lmagan shaxs; • qasddan sodir etgani uchun sudlanganlik holati tugallanmagan yoki sudlanganligi olib tashlanmagan yoxud sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilgan shaxs; • faoliyati qonun bilan taqiqlangan nodavlat notijorat tashkiloti 2 . Shuningdek, ustav fondida chet el investisiyalarining ulushi o‘ttiz va undan ortiq foizni tashkil etgan yuridik shaxslar tomonidan ommaviy axborot vositalarini ta’sis qilishga yo‘l qo‘yilmaydi. "Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida"gi qonunda OAVlarning moliyaviy ta’minoti, uni yuritish tartibini belgilovchi norma ham nazarda tutilgan. Chunonchi, 15-modda ikkinchi qismiga muvofiq OAV tahririyati qonunchilikda belgilangan istalgan tashkiliy-huquqiy shaklda tuzilishi mumkin. Tahririyatning tashkiliy-huquqiy shaklini tanlash haqidagi qarorni yuridik shaxs sifatida mulk egasi qabul qiladi. Bosma OAV tahririyati yuridik shaxs maqomi bilan, xususiy korxona, mas’uliyati cheklangan yoki qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyat, unitar korxona, ochiq yoki yopiq turdagi aksiyadorlik jamiyati, shuningdek, boshqa tashkiliy-huquqiy shakllarda 14 tuzilishi va ro‘yxatdan o‘tkazilishi mumkin. Xususiy korxona. Mulkdor yagona jismoniy shaxs tomonidan tuzilgan va boshqariladigan tijoratchi tashkilot xususiy korxona, deb e’tirof etiladi. Xususiy korxona tadbirkorlik sub’ektlarining tashkiliy-huquqiy shaklidir 3 . Mas’uliyati cheklangan jamiyat (MChJ). Bir yoki bir necha shaxs tomonidan ta’sis etilgan, ustav fondi (ustav kapitali) ta’sis hujjatlari bilan belgilangan miqdorlarda ulushlarga bo‘lingan xo‘jalik jamiyati mas’uliyati cheklangan jamiyat hisoblanadi. Mas’uliyati cheklangan jamiyatning ishtirokchilari jamiyat faoliyati bilan bog‘liq zararlar uchun o‘zlari qo‘shgan hissalar qiymati doirasida javobgar bo‘ladi 4 . Aksiyadorlik jamiyati (AJ) . Ustav fondi (ustav kapitali) aksiyadorlarning aksiyadorlik jamiyatiga nisbatan huquqlarini tasdiqlovchi muayyan miqdordagi aksiyalarga taqsimlangan tijorat tashkiloti aksiyadorlik jamiyati deb e’tirof etiladi 5 . Unitar korxona. Mulk egasi tomonidan unga mulkdorlik huquqi berilmagan tijorat tashkiloti unitar korxona hisoblanadi. Unitar korxona mol-mulki bo‘linmasdir va u ulushlarga (hissa, pay) qarab taqsimlanishi (jumladan korxona xodimlari o‘rtasida) mumkin emas. Tahririyatning tashkiliy-huquqiy shaklini tanlash quyidagilarga bog‘liq: - biznesning turi va uning miqyosiga; - bo‘lg‘usi ishbilarmon sheriklarning soniga, ular har birining ishtiroki va mas’uliyati darajasiga; - tasarrufda mavjud mablag‘lar va qonun bilan belgilangan ustav jamg‘armasi miqdoriga; - sheriklardan har birining ustav jamg‘armasidagi ulushi miqdoriga; - sanalgan yuridik shakllardan har birining xususiyatlariga. O‘zbekistonda bosma OAVlari tashkil qilish amaliyotida xususiy korxona, mas’uliyati cheklangan jamiyat va yopiq aksiyadorlik jamiyati kabi tashkiliy- 15 huquqiy shakllar eng ko‘p qo‘llaniladi. 1.2.Yangi o’zbekiston respublikasida ommaviy axborot vositalari erkinligi Axborotlashgan jamiyatda bugungi kunda dunyo shiddat bilan rivojlanmoqda. Insonlar axborot olishining asosiy manbai bu internet bo’lib qolmoqda. Mafkura olamining eng kuchli quroliga aylangan axborot tizimi dolzarb muammolarni muhokama qilishning eng ta’sirchan tizimiga aylanib ulgurdi. Hozirda internetdan nafaqat kompyuter tarmog’i, kosmik aloqa yo’ldoshlari, radiosignal, kabel televideniyasi, telefon, uyali aloqa orqali ham foydalanish mumkin. Internet kishilar hayotining ajralmas qismiga aylanib bormoqda. Bugungi kunda 2 milliarddan ortiqroq kishi u yoki bu darajada undan foydalanishi ham mazkur fikrlarning to’g’riligini tasdiqlaydi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining aynan ommaviy axborot vositalarining huquqiy asoslari (81-82-moddalar) belgilab qo’yilgan . Unga ko’ra ommaviy axborot vositalari erkindir va qonunga muvofiq ish olib boradilar. Shuningdek, davlat ommaviy axborot vositalari faoliyatining erkinligini, ularning axborotni izlash, olish, undan foydalanish va uni tarqatishga bo’lgan huquqlari amalga oshirilishini kafolatlaganligi hamda ommaviy axborot vositalari o’zi taqdim etadigan axborotning ishonchliligi uchun javobgar ekanligi belgilab qo’yilgan. Ommaviy axborot vositalari mustaqilligini ta’minlash hamda davlat organlari va tashkilotlari axborot xizmatlari faoliyatini rivojlantirish bo’yicha chora-tadbirlar to’g’risidagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-4151-son qaroriga asosan 2019- yil 1-oktabrdan e’tiboran shunday tartib o‘rnatilsinki, unga muvofiq bolalar adabiyotlari, shuningdek, nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun mo‘ljallangan mahsulotlar chop etishga ixtisoslashgan nashriyotlar noshirlik faoliyatini 16 amalga oshirishga litsenziya berganlik uchun davlat boji to‘lashdan ozod qilinadi kabi imkoniyatlar belgilab qo’yilgan. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2019-yil 27-iyun matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlari kunida “So‘z va matbuot erkinligini, axborot olish va uni tarqatish huquqini ta minlash masalasini inson qadriniʼ ulug‘lash, demokratik jamiyat va xalqparvar davlat qurishga qaratilgan taraqqiyot strategiyasining muhim va ajralmas qismi” deb bilishini ta’kidladi. Birinchi marta o‘tgan yil yakunlariga ko‘ra davlat organlari va tashkilotlarida amalga oshirilgan ishlarni baholash bo‘yicha ochiqlik indeksi natijalari e’lon qilingani so‘z erkinligi yo‘lidagi “muhim qadam” deb ataldi. Ma’lum qilinishicha, hozirgi kunda O‘zbekistonda 2140 ta yoki 2016-yilga nisbatan 626 taga ko‘p ommaviy axborot vositasi faoliyat yuritmoqda, ularning 65 foizi nodavlat media vositalaridir. An anaviy nashrlar bilan birga ʼ internet nashrlar ham jadal rivojlanib, ularning soni 745 taga yetdi. So‘nggi yillarda respublika nashriyotlari tomonidan 132 million nusxa badiiy kitob va boshqa adabiyotlar chop etildi. 5 “Hozirgi vaqtda yer yuzining turli burchaklarida yuz berayotgan, barchamizni tashvish va xavotirga solayotgan voqealarni hisobga oladigan bo‘lsak, global dunyoda axborotlashuv jarayonlarining tahdidli jihatlari ham borligi va ular tobora kuchayib borayotganidan ko‘z yumolmaymiz. Dunyoning ayrim mintaqa va hududlarida ommaviy axborot vositalari muayyan siyosiy kuchlar qo‘lida informatsion urushni avj oldirishga, jamoatchilik fikrini chalg‘itishga, oqni – qora, qorani – oq deb ko‘rsatishga xizmat qilayotganini afsus bilan qayd etishga to‘g‘ri keladi. Axborot makonidagi ustunlik ko‘p narsani hal etadigan bugungi murakkab vaziyatda xalqimiz siz, azizlarni demokratik matbuotning asosiy 5 M.Nurmetova.O’zDJTU magistri. Ommaviy Axborot Vositalari-jamiyat ma’naviy taraqqiyotining muhim elementi sifatida. 17 sharti va talabi bo‘lgan xolislik, haqqoniylik, milliy manfaatlarimizga sodiqlik kabi prinsiplarga amal qilib, o‘z bilim va salohiyati, o‘tkir qalami va haroratli so‘zi bilan jamoatchilikka ijtimoiy jarayonlar mohiyatini anglab yetishga ko‘maklashadigan, ularni buzg‘unchi axborot xurujlaridan himoya qiladigan fidoyi insonlar deb biladi. Biz jamiyat hayotida uchrayotgan kamchilik va muammolarni bartaraf etish, byurokratiya va korrupsiya kabi illatlarga qarshi kurashishda, avvalo, siz hurmatli jurnalist va blogerlar, ayniqsa, milliy media makonimizga yangi g‘oya va tashabbuslar bilan kirib kelayotgan iste dodli yoshlarimizgaʼ tayanamiz”, — dedi Shavkat Mirziyoyev o’z nutqida. O’zbekistonda jamoatchilik bilan aloqalar, xalq bilan muloqot muhim ijtimoiy institutga aylanmoqda. Jamoatchilik fikri- fuqarolik jamiyatini o’zida aks ettiradigan bamisli bir ko’zgu ekanligi hayotda o’z isbotini topmoqda. Xulosa o’rnida shuni aytish joizki, hayot ko’zgusi hisoblanmish matbuot “to’rtinchi hokimiyat” darajasiga ko’tarilmog’i lozimligi ko’p bor ta’kidlangan. Bu borada hali oldimizda turgan vazifalar juda ko’p. Shunday ekan mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirishda ommaviy axborot vositalari beqiyos o’ringa ega. Ma'lumki, fuqarolarimizning axborot sohasidagi huquq va manfaatlarini ta'minlash, davlat va jamoatchilik o'rtasida ochiq va samarali muloqot olib borish bo'yicha ommaviy axborot vositalarining roli va ta'sirini oshirish maqsadida 2014 yil 5 mayda «Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to'g'risida»gi qonun qabul qilingan. Mazkur Qonun ijro etuvchi hokimiyat organlari faoliyatining yanada shaffof, ochiq bo'lishini, mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlardan, respublikamizda va undan tashqarida yuz berayotgan voqea-hodisalar haqidagi fikrlar xilma-xilligi va siyosiy plyuralizmni hisobga olgan holda 18 amalga oshirilayotgan davlatning ichki va tashqi siyosatidan aholining to'liq xabardorligini ta'minlash yo'lida muhim huquqiy asos vazifasini bajarmoqda. II.Bob.Ommaviy axborot vositalarining inson va jamiyat hayotidagi ta’siri hamda axborot xurujlari 2.1.Ommaviy axborot vositalarining jamiyat taraqqiyotidagi o`rni va ahamiyati Bugungi kunda jamiat va davlat taraqqiyotini ommaviy axborot vositalarisiz tasavvur eta olmaymiz. Yurtimizda mustaqil ommaviy axborot vositalarining faoliyat olib borishlari uchun barcha shart-sharoitlar yetarli darajada yaratilgan. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasining 67-moddasida ommaviy axborot vositalarining erkinligi va qonunga muvofiq ish olib borishi hamda ular axborotning to‘g'riligi uchun belgilangan tartibda javobgarligi, senzuraga yo‘l qo‘yilmasligi takidlangan. So‘nggi paytda yangi elektron ommaviy axborot vositalarining paydo bo‘layotganligi axborot sohasi g‘oyat jadal rivojlanayotganidan dalolatdir. Fuqarolarning ishonchli axborotga ega bo‘lish huquqini ta’minlash – bu ommaviy axborot vositalarining burchi, demokratik hukumatning asosiy prinsipidir. O‘zbekistonda ommaviy axborot vositalari bunday axborotni yetkazib berishda platforma vazifasini o‘tamoqda va hukumat hamda jamoatchilikning samarali hamkorlik qilishida muhim rol o‘ynamoqda. Hozirgi kunda ommaviy axborot vositalariga berilayotgan erkinlik hamda demokratiyaning yanada mustahkamlanishi jamiyat taraqqiyotining muhim omili hisoblanadi. Mening fikrimcha ommaviy axborot vositalari qanchalik erkin bo‘lsa demokratiya ham shunchalik yorqin bo‘ladi. О mmaviy axborot vositalarini demokratyaning yoqilg'isiga qiyoslash mumkin. O‘zbekistonda ommaviy axborot vositalari fuqarolik jamiyati institutlari tizimi va uni 19 shakllantirishda, davlat va jamiyat qurilishi sohasida keng ko‘lamli demokratik o‘zgarishlarni amalga oshirish jarayonida oshkoralikni ta’minlashda muhim o‘rin tutadi. 6 Mamlakatimizda ommaviy axborot vositalari faoliyatini tartibga soladigan va xalqaro normalarga javob beradigan mustahkam qonunchilik bazasi yaratilgan. Buni biz O‘zbekiston Respublikasining 1997 yilda qabul qilingan “Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida”gi, “Jurnalistlik faoliyatini himoya qilish to‘g‘risida”gi kabi qonunlar misolida ko`rishimiz mumkin. So`nggi yillarda O‘zbekiston ommaviy axborot vositalari davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyati ustidan jamoat nazoratini amalga oshirish bo‘yicha o‘z vazifalarini faol bajarmoqda. Ular mamlakatimizda haqiqiy “to‘rtinchi hokimiyat“ga aylanmoqda. Bugungi kunda O‘zbekiston Markaziy Osiyoda, shu jumladan, mintaqaviy axborot makonidagi yetakchi mamlakatlardan biri hisoblanadi. Mamlakatda ommaviy axborot vositalarini izchil rivojlantirish ijtimoiy-siyosiy hayotni demokratlashtirishga ijobiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Ta’kidlash joizki, bugun gazeta, radio, televideniye kabi an’anaviy ommaviy axborot vositalari bilan bir qatorda davlat hamda fuqarolar uchun katta imkoniyat yaratayotgan axborot almashish va uni yetkazib berishning yangidan-yangi shakllari paydo bo‘lmoqda. Masalan, ommaviy axborot vositalarining hukumat bilan o‘zaro hamkorligini jadal rivojlanib borayotgan jarayon deyish mumkin. Demokratik muloqot orqali murosaga kelish va o‘zaro anglashishga erishish mumkin. Tanganing ikki tomoni bo‘lganidek ommaviy axborot vositalarining ham salbiy tomoni bor yani, berilayotgan axborotning qanchalik to‘g'ri va ishonchli ekanligi juda ham muhim hisoblanadi. Barchamizga malumki, 6 Dadasheva A.A.. Inson huquqlari bo‘yicha xalqaro institutlar (2023) Innovatsionn ы e issledovaniya v sovremennom mire: teoriya i praktika 2 (17), 87-90 20 rivojlangan davlatlarda ommaviy axborot vositalarining asosiy mavzusi ya’ni nishoni bu siyosat hisoblanadi va hukumatni keskin tanqid ostiga olgan taqdirda ham xalq emotsiyalarga berilmaydi. Axborotdan foydalanish erkinligi, ayniqsa, u jamiyat xavfsizligi, odamlarning sha'ni va qadr-qimmati singari tushunchalarga daxl qilsa, mutlaq bo‘lishi mumkin emas. Bunda cheklovlarsiz biror maqsadga erishib bo‘lmaydi. Inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya qilish to‘g‘risidagi 1953 yilda qabul qlingan Yevropa konvensiyasiga binoan, milliy xavfsizlik, hududiy yaxlitlik yoki jamoat tartibi maqsadida, sog‘liq va axloqni muhofaza qilish, shaxsning obro‘sini yoki boshqa huquqlarini himoya qilish, maxfiy yo‘l bilan olingan axborot tarqatilishining oldini olish hamda odil sudlovning xolisligi va nufuzini ta'minlash uchun so‘z erkinligi cheklanishi mumkin. Axborot bugun taraqqiyotga eltuvchi muhim omillardan biriga aylandi. Ayni paytda shu narsa qayd etilganki, bu huquq insonning boshqa huquqlari kabi muayyan hollarda cheklanishi mumkin. Ish bor joyda xohlaysizmi xohlamaysizmi kamchiliklar bo`lgani kabi, ommaviy axborot vositalari ham bundan mustasno emas. Hozirgi paytda ommaviy axborot vositalari tizimida og‘ir vaziyat vujudga kelgan. Masalan, ertaga davlatimiz rahbari «bo‘ldi, bas, endi hech kim tashqaridan jurnalistlar ishiga aralashmasin, ularga mustaqil ishlashga imkon beraylik» desa, nima, vaziyat birdaniga yaxshi tomonga o‘zgaradimi? Yo‘q, albatta! Yillar davomida o‘zini o‘zi senzura qilib kelganlardan, vahima-hadiksirash bilan yashaganlardan yangicha, zamonaviy ish tartibiga o‘tishni kutish juda og‘ir. Bizga yangicha fikrlaydigan, jurnalistika vazifasini jahon standartlariga mos tushunadigan yoshlar kerak. Bundaylar hozir ham bor. Faqat ularga yo‘l berish lozim. Yangilarini tayyorlash uchun xalqaro ekspertlar yordamida seminar va treninglar tashkil etish zarur. Xulosa qilib aytganda, ishni ko‘p yillar davomida o‘tirib qolgan va o‘zini 21 OAVga mutasaddi deb tushunadigan amaldorlardan hamda gazeta, jurnal, radio va TVda bosh yuqori lavozimda bo‘lib, haqiqiy ijoddan uzoqlashgan, o‘zini to‘ralarcha tutadiganlar xizmatidan voz kechishdan boshlash kerak. Shuning uchun ham biz fikrni erkin bayon qila oladigan jamiyat qurmoqchi ekanmiz, birinchi o‘rinda ommaviy axborot vositalarning harakat doiralarini kengaytirish hamda bazi cheklovlarni bekor qilishimiz kerak deb hisoblayman. 7 Ommaviy axborot vositalari vazifalaridan biri jamiyatni demokratlashtirish va fuqarolar erkinligini ta’minlashdir . Demokratik islohotlarni hayotga tatbiq etish, yangicha dunyoqarashni shakllantirishda ommaviy axborot vositalarining o’rni va ahamiyati juda katta. O’zbekistonda ommaviy axborot vositalari siyosiy hokimiyat va fuqarolar o’rtasidagi ijtimoiy munosabatlarni tartibga solib, bog’lab turuvchi, ular orasidagi shaffoflikni ta’minlab beruvchi birdan bir vosita . Shunday ekan ommaviy axborot vositalari to’rtinchi hokimiyat deb bejizga takidlanmagan. Hozirgi kunda ommaviy axborot vositalari nafaqat jamiyatni axborotdan xabardor qilish vositasi sifatida, balki jamiyat manfaatlari nuqtai nazaridan davlat faoliyatini nazorat qilish vositasida bir qator vazifalarni amalga oshirmoqda. O’zbekiston Respublikasida Konstitutsiyasi va amaldagi barcha qonunlarda axborot olish, tarqatish borasidagi demokratik huquqlar aniq-ravshan bayon etib berilgan. Xususan, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 29-moddasida “Har kim o’zi istagan axborotni izlash, olish va uni tarqatish huquqiga ega” deyilgan. Shuningdek O’zbekiston Respublikasi “Axborot olish kafolatlari va erkinligi to’g’risida”gi Qonunning 3-moddasida ham “Har bir fuqaroning axborot olish huquqi kafolatlanadi. Har kimning axborot izlash, olish, tadqiq etish, uzatish va tarqatish huquqi davlat tomonidan himoya qilinadi” 7 Kasimova A.A Роль женщины в современной науке Society and innovations/in Science LLC 8 (08/2023), 226- 234 22 deyiladi. Hozirda mamlakatimizda jurnalist kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash ishlariga katta e’tibor qaratilmoqda. O’zbekiston aholisining ko’p millatli ekanligi inobatga olinib, 10 dan ortiq tillarda gazetalar chop etilmoqda, bir necha tilda teleko’rsatuv va radioeshittirishlar efirga uzatilayapti. Buning sababi jamiyat har qancha rivojlanmasin jamoatchilik bilan aloqa qilishning eng ta’sirchan vositasi – matbuot, radio, televideniye va Internet bo’lib qolaveradi. Shu bilan birgalikda demokratiya ustuvor bo’lgan davlatda OAV jamoatchilik nazoratining asosiy sub’yektlaridan biriga aylanadi. Mamlakatimizda ham qabul qilingan “Jamoatchilik nazorati to’g’risida”gi Qonunida OAV jamoatchilik nazoratining sub’yekti sifatida e’tirof etilgan. Zamonaviy nazariy manbalarda qayd etilishi bo’yicha ommaviy axborot vositalari tipologiyasiga ko’ra 5 ta asosiy turga ega. Bular: matbuot (gazeta, jurnal, axborotnomalar va boshqalar), radio, televideniye, axborot agentliklari, shuningdek, Internet saytlari. Bugun ko’pchilikning diqqat-e’tiborini o’ziga jalb etib kelayotgan, to’g’rirog’i, ommaviy axborotning o’ziga xos vositasi sifatida namoyon bo’layotgan Internet veb- saytlari qolgan turlarga qaraganda tezkorligi va imkoniyatlari kengligi bilan ajralib turipdi. Ijtimoiy fikrni shakllantirish va rivojlantirish, davlat hamda fuqarolik institutlarining o’zaro ijtimoiy muloqotida ham OAV muhim vosita sifatida yetakchi o’rin egallaydi. Shu nuqtai nazardan qaraganda fuqarolar ham OAVda sog’lom dunyoqarash bilan uning foydalanuvchilariga aylanishlari lozim. Sababi OAV jamiyat hayotining turli-tuman yo’nalishlarida qabul qilinayotgan huquqiy-me’yoriy hujjatlar, istiqbolli dasturlar, loyihalarni amalga oshirishda, fuqarolarni davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarining faoliyati to’g’risida xolis, tezkor va to’la-to’kis xabardor qiladi, fuqarolarning davlat va jamiyat qurilishi jarayonlarida faol ishtirokini ta’minlashga xizmat qilib, bu organlar ustidan jamoatchilik nazoratini amalga oshirish hizmat qiladigan vositadir. 23 Davlatimiz rahbari tomonidan axborot sohasini isloh etish bo‘yicha vazifa etib belgilangan bu chora-tadbirlarning asl mohiyati fuqarolik jamiyatini barpo etishda ommaviy axborot vositalarining mustaqil institut sifatida shakllanishini, siyosiy hokimiyat va fuqarolar o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solishda ochiqlikni hamda fuqarorlarning axborot sohasidagi konstitutsiyaviy huquqlarini to‘liq ta’minlashdan iboratdir. Ommaviy axborot vositalari albatta shaffof va adolatli tarzda omma e'tiboriga havola etilishi maqsadga muvofiq. Ommaviy axborot vositalari O‘zbekistonda 7 ta tilda va siyosiy-ijtimoiy, iqtisodiy, ma’naviy-ma’rifiy, sport kabi 20 dan ortiq ixtisosliklarda òz faoliyatini. olib bormoqda. Bu kabi jiddiy o‘zgarishlar ommaviy axborot sohasida qonunchilik tizimini yanada rivojlantirish, ularning erkin faoliyat yuritishlari uchun zarur shart-sharoitlar yaratish lozimligini taqozo etmoqda. 8 2.2.Ommaviy axborot vositalarining inson va jamiyat hayotidagi ta’siri hamda axborot xurujlari Bugungi kunda dunyo shiddat bilan o zgarmoqda. Barcha sohalarda axborotʻ olish va uni yetkazish, ta sirchan jamoatchilik fikrini shakllantirish zaruratga ʼ aylangan. Bunday murakkab sharoitda hayot yangidan-yangi talab va vazifalarni oldimizga qo ymoqda . ʻ Ommaviy axborot vositalari eng asosiy, qudratli va ta sirchan mafkura ‟ vositasidir. Chunki ommaviy axborot vositalari ommaning o„ziga xos tarbiyachisi, muhim tadbirlarning tashkilotchisi, dolzarb muammolarni hal qilishning ta sirchan quroli bo„lib xizmat qiladi. Aynan ommaviy axborot ‟ vositalari orqali milliy qadriyatlarimiz va umuminsoniy qadriyatlar, milliy g„oya va demokratik tamoyillar targ„ib-tashviq qilinadi. Ommaviy axborot vositalari doimo demokratiya va so„z erkinligining o„ziga xos o„lchovi, 8 Egamberdieva N.X.. Delikt majburiyatlarning xuquqiy tabiyati O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasining Oliy o‘quv kurslari 24 ko„rsatkichi bo„lib kelgan. Erkin va mustaqil ommaviy axborot vositalari demokratik taraqqiyotni rag„batlantiradi va mustahkamlaydi. Ommaviy axborot vositalari orqali milliy istiqlol g„oyasini singdirishning yana bir muhim jihati mavjud. Bu jihat - axborot terroriga, mafkuraviy tahdidlarga munosib javob berish, ma naviy-mafkuraviy jihatdan xalqimizni‟ tobe etishga intilishlarning payini kesish va O„zbekiston fuqarolarida mafkuraviy immunitetni shakllantirish bilan bog„liq. Ommaviy axborot vositalarining ta sir kuchini kursatadigan shunday bir gap ‟ bor "har qanday puch g„oya, uydirma haftasiga uch martadan to rt yil ‟ davomida takrorlansa - "haqiqat" tayyor bo ladi, odamlar unga chippachin ‟ ishonadilar". Oxirgi paytlarda informatsion hurujlarning tez-tez uyushtirilayotgani aslida urushga munosabatning o zgarganligidan, qurolning ‟ yangi turi kashf qilinganidan darak beradi. Bu qurol - axborotdir. Bunday qurol yordamida olib boriladigan informatsion urushlarda insonning ongi va qalbi nishonga olinadi. Garchi u daydi o„q singari insonni jismonan yo„q qila olmasada, uning qo„poruvchilik kuchi, keltiradigan talofotlari har qanday ommaviy qirg„in qurolinikidan kam emas. Chunki bu qurol yordamida onga berilgan zarbalar kishini adashtiradi, uni o z manfaatlariga zid harakat ‟ qilishga undaydi va demak insonni boshqarish, uning ustidan hukmronlik qilish imkonini beradi. Aslida, axborot maqsadga erishishning eng arzon vositasi ham sanaladi. Haqiqatan ham, informatsion hurujlar uyushtirish uchun u qadap ko„p mehnat, u qadap ko„p harakat, u qadap ko„p harajat talab etilmaydi. Garchi bunday mafkuraviy ekspansiya otishmalar va qon tukishlarni keltirib chiqarmasada, milliy o zlikni anglashni zaiflashtirish evaziga tanazzulga olib ‟ keladi. Zamonaviy OAV, televideniye, kompyuter, Internet, uyali telefon va boshqa vositalar, insonlar, ayniqsa, yoshlarning milliyligi, tafakkuri va 25 dunyoqarashini o„zgartirib yubormoqda. Taraqqiy etgan mamlakatlarning mazkur vositalar yordamida jahon xalqlari ongi, dunyoqarashi va turmush tarzini bir qolipga solish hamda unga o„zlari shakllantirayotgan «ommaviy madaniyat»ni singdirishi bosh strategik siyosatga aylantirayotganligida yaqqol namoyon bo„lmoqda. Internet bugungi axborot makonining muhim bo„g„iniga aylandi. Hozirda internetdan nafaqat kompyuter tarmog„i, balki kosmik aloqa yo„ldoshlari, radiosignal, kabel televideniyesi, telefon, uyali aloqa orqali ham foydalanish mumkin. Internet kishilar hayotining ajralmas qismiga aylanib bormoqda. Bugungi kunda 2 milliard ortiqroq kishi u yoki bu darajada undan foydalanishi ham mazkur fikrlarning to„g„riligini tasdiqlaydi. 50 millionlik auditoriyaga erishib, ommalashish uchun radioga 38 yil, televideniyega 13 yil, kabel televideniyega 10 yil kerak bo„lgani holda, bu bosqichni internet 5 yilda bosib o„tdi. Internet odamlar ongi va hissiyotlariga, tafakkur tarziga, xulq-atvorlariga ta sir ko„rsatishda katta imkoniyatlarga‟ ega. Internetning bugungi kundagi rivoji g„oyaviy ta sir o„tkazishning ‟ miqyosi va ko„lamining keskin darajada o„sishiga olib keldi.Internet bugungi axborot makonining muhim bo„g„iniga aylandi. Internet kishilar hayotining ajralmas qismiga aylanib borayotganini quyidagi raqamlardan bilib olish mumkin: 2000 yildan 2012 yil oxiriga qadar dunyoda internetdan foydalanuvchilar soni 9,6 barobarga oshib, 2,4 milliard kishiga etdi, mobil aloqa abonentlari soni esa 13,4 barobarga oshib, 6,7 milliardni tashkil etdi. Internetdan foydalanuvchilarning 44,8 % (1,1 mlrd. kishi) Osiyo, 21,6 % (519 mln. kishi) Yevropa, 11,4 % (274 mln. kishi) Shimoliy Amerika qit alariga to„g„ri keladi. Jahon veb-auditoriyasining 45 %ini 25 yoshgacha ‟ bo„lgan shaxslar tashkil etadi. Mazkur o„smirlarning 68 % har kuni kimgadir SMS-xabar jo„natadi, 51 % ijtimoiy tarmoqlarga kiradi, 30 % elektron pochtadan foydalanadi. Ayni vaqtda virtual olamda 600 mln.ga yaqin internet 26 saytlar mavjud bo„lib, har oyda o„rtacha 201,4 trln. videorolik ko„rib chiqiladi, har kuni 144 mlrd. elektron maktub jo„natiladi. Ko'pgina Internet foydalanuvchilari mobil qurilmalar yordamida Internetga kirishni afzal ko'rishadi - 2018 yilda keng polosali ulanishning ulanish soni 5,3 milliardga yetdi, 2007 yildagi 268 millionga nisbatan. Dunyoda 100 kishiga to'g'ri keladigan ushbu turdagi aloqa ulushi 2007 yildagi 4% dan 2018 yilda 69,3% gacha o'sdi. 2018 yil oxiriga kelib 1,1 milliard simli internet aloqasi qayd etildi. 4 milliard Internet foydalanuvchisi 2018 yil yanvar oyining oxirida biz "We Are Social" global media-agentligi va "HootSuite" ijtimoiy media boshqaruv platformasini ishlab chiquvchisi hisobot chiqardi, unga ko'ra dunyo bo'ylab to'rt milliarddan ortiq odam Internetdan foydalanadi. Internetdan foydalanuvchilar soni 2018 yil oxiriga kelib 4,021 milliardni (dunyo aholisining 53 foizini) tashkil etdi, bu 2017 yilning shu davriga nisbatan 7 foizga ko'pdir. Aholining keng qatlamlari foydalanishi mumkin bo'lgan smartfonlar va mobil aloqaning tarif rejalari narxlarining pasayishi tufayli yangi foydalanuvchilarning aksariyati tarmoqda paydo bo'ldi. 2017 yilda 200 milliondan ortiq kishi birinchi marta mobil qurilmani sotib oldi. Shunday qilib, dunyo aholisining uchdan ikki qismidan ko'prog'i mobil telefonlarni (asosan, smartfon) sotib olgan. Foydalanuvchilar soni mobil telefonlar 2018 yilda bu 5,175 milliard kishini (68%) tashkil etadi, bu 2017 yilning shu davriga nisbatan 4 foizga ko'pdir. Xalqaro elektraloqa ittifoqi (XEI) tomonidan taqdim etilgan ma lumotga‟ ko ra 2020 yilga kelib Internet 60 foizga ega bo'ldi. Bu degani dunyoda 4,1 ‟ milliard kishi Internet bilan ta'minlandi. O„zbekistonda internet xizmatidan foydalanuvchilar soni -22,1 milliondan oshdi. Shundan mobil internet foydalanuvchilari soni -19 millionni tashkil etmoqda. Mamlakat bo„yicha aholi punktlarining mobil aloqa bilan qamrab 27 olinishi darajasi 97 foizni, mobil internet qamrovi esa 87 foizni tashkil etdi. 26 mingga yaqin “uz” domenidagi veb-saytlar faoliyat olib bormoqda. 200 dan ortiq vebsayt ommaviy axborot vositasi sifatida ro„yxatga olingan. Internetning ta sir kuchi beriladigan materiallarning tezkorligi,‟ ko„tarilayotgan masalalarning dolzarbligi hamda tahliliylik darajasi va mavjud muammolarning samarali echimlarini taklif etishiga ko„p darajada bog„liq. Birinchi prezidentimiz Islom Karimov ta kidlaganlaridek, shuni unutmaslik ‟ kerakki, “bugungi kunda inson ma naviyatiga qarshi yo„naltirilgan, bir ‟ qarashda arzimas bo„lib tuyuladigan kichkina xabar ham axborot olamidagi globallashuv shiddatidan kuch olib, ko„zga ko„rinmaydigan, lekin zararini hech narsa bilan qoplab bo„lmaydigan ulkan ziyon yetkazishi mumkin”. Unda o„z-o„zini o„ldirishning oson yo„llarini targ„ib qiluvchi 9 mingdan, erotik mazmunga ega 4 mingdan ziyod saytlarning mavjudligi ham buning isboti bo„la oladi. Mutaxassislar o„tkazgan maxsus tadqiqotlar mavjud saytlarning taxminan 12 foizi pornografik xarakterga egaligini ko„rsatadi. Mavjud maxsus dasturlar internet tarmog„idagi pornografiyaning faqat 90 foizinigina filtrlaydi, ya ni komyuterdan foydalanuvchining ixtiyoridan ‟ tashqarida ekranda paydo bo„lishi yo„liga to„siq qo„ya oladi. Demak, qanchalik harakat qilinmasin pornografik mazmunga ega saytlar internetdan foydalanuvchilarning xohish-istagidan qat i nazar, ularning diqqatini torta ‟ oladi. Jumladan, tadqiqotlarda 42 foiz bolalar va o„smirlar onlayn pornografiya ta siriga tushishi qayd qilinadi. ‟ Shuningdek, mutaxassislar ma lumotlariga ko„ra, internet orqali ‟ tarqatiladigan komyuter o„yinlarining 49 foizi sezilarli darajada zo„ravonlik va yovuzlik ko„rinishiga ega, 41 foiz jangari (turli otishmalar va portlashlarga asoslangan) o„yinlarda esa o„yin qahramoni o„z maqsadiga etishish uchun shunday zo„ravonlik va yovuzlik sodir etadi. 17 foiz 28 o„yinlarda ana shu zo„ravonlik va yovuzlikning o„zi bosh maqsad hisoblanadi. Internet rivoji, u berayotgan imkoniyatlar o„ziga xos qaramlikni ham keltirib chiqarmoqda. Ma lumotlarga ko„ra, dunyo bo„yicha internetdan‟ foydalanuvchilarning taxminan 10 foizi unga mustahkam bog„lanib qolgan. BMT Bosh assambleyasi 2006 yil 8 sentabrda qabul qilingan “BMTning global aksilterror strategiyasi”da yangi uslublar qatorida bioterrorizm hamda internetdan terror maqsadida foydalanishning oldini olish choralarini kuchaytirish alohida qayd etilgan. 2007 yil noyabrda AQSH Davlat departamenti “Tashqi raqamli aloqalar guruhi” nomli maxsus axborot dasturini joriy qilgan. Dastur maqsadi – arab, fors, urdu va boshqa tillardagi internet saytlari, chat va bloglarda AQSH siyosati haqidagi dezinformatsiya (noto„g„ri ma lumotlar)ga qarshi kurash hisoblanadi. Dasturga ko„ra, zarur ‟ hollarda, departament xodimlari internet orqali rasman muloqotga kirishi va savollarga javob berishi, aniq hujjatlar asosida ma lumot keltirishi ko„zda ‟ tutilgan. So„nggi yillarda terroristik tashkilotlar g„oyalarini targ„ibtashviq qilishga qaratilgan vebsaytlarning soni bir necha barobarga oshgan. Xususan, 10 yil avval bunday saytlar soni 20 ta bo„lsa, bugungi kunda dunyoda terroristlar foydalanigan 7000 dan ortiq internet saytlari mavjud bo„lib, ularga xizmat ko„rsatuvchi portallar soni ortib bormoqda. Bunday internet saytlar to„satdan paydo bo„ladi, vaqt o„tgach yo„qoladi, mazmunini o„zgartirmagan holda, tez-tez nomlanishi va domenini o„zgartirib turadi.  Internet quyidagilar bilan terroristlar uchun qulay hisoblanadi:  Internetga kirishning osonligi;  Foydalanuvchilar sonining ko„pligi;  Aloqaning anonimligi;  Tashqaridan boshqarish va tahrir qilish cheklangani;  Axborotlar qisqa muddatda keng makonda tez tarqalishi; 29  Faoliyat sarf-xarajatlarining bir necha barobar kamligi. Terroristlar internetdan quyidagi maqsadlarda foydalanadilar: Targ„ibot va tashviqot maqsadida ma lumot tarqatish;‟  Yangi a zolarni yollash (verbovka); ‟  A zolik va xayriya badallarini yig„ish hamda ulardan foydalanish; ‟  Tarmoq va shahobchalar tashkil etish;  Terroristlarni o„qitish, ko„rsatmalar berish;  Razvedka va ma lumot qidirish; ‟  Yangi terroristik harakatlarni rejalashtirish va boshqarish Yirik siyosatchilardan biri Buyuk Britaniya sobiq Bosh vaziri Margaret Tetcher "Ommaviy axborot vositalari terrorchilar uchun kislorod vazifasini utaydi", degan. Bu gapning mag„zini chaqan odam "ommaviy axborot vositalari terrorchilar uchun havodek zarur ekan", degan xulosaga keladi. Bir qarashda bu fikr mantiqsizday tuyuladi. Chuqurroq uylab kursak-chi? Aslida, terrorchilar bir qancha insonlarni shafqatsizlik bilan uldirish orqali millionlarda qo„rquv va daqshat uyg„otishga intiladilar. Demaq ularning maqsadlari - uldirish emas, jamoatchilikka kuchli ta sir qilishdir. Taassufki, ‟ ba zi ommaviy axborot vositalari uzlari bilmagan holda terrorizmning ‟ buzg„unchiliq qo„poruvchilik ta sirini yanada oshirishga "xizmat" qilib ‟ qo„yadilar. Ularning terror oqibatlari haqidagi vahimali axborotlari insonlardagi qurquvni, daqshatni, himoyasizlik hissini yanada kuchaytirib yuboradi. Vaziyatni beqarorlashtirish yoki davlat organlari tomonidan qaror qabul qilinishiga ta sir ko rsatish yohud siyosiy yoki boshqa ijtimoiy ‟ ‟ faoliyatga to sqinlik qilish maqsadida davlat yoki jamoat arbobi yohud ‟ hokimiyat vakilining davlat yoki jamoatchilik faoliyati munosabati bilan uning hayotiga suiqasd qilish yoki uning badaniga shikast yetkazish, mol- mulk musodara qilinib, o n yildan o n besh yilgacha ozodlikdan mahrum ‟ ‟ qilish bilan jazolanadi . O zbekiston Respublikasining “Vijdon erkinligi va ‟ 30 diniy tashkilotlar to g risida”gi qonunining 5 – moddasi. “Din davlatdan‟ ‟ ajratilganligi” Terrorizm, narkobiznes va uyushgan jinoyatchilikka ko maklashadigan, shuningdek boshqa g arazli maqsadlarni ko zlovchi diniy ‟ ‟ ‟ tashkilotlar, oqimlar, sektalar va boshqalarning faoliyati man etiladi. Davlat hokimiyati va boshqaruv organlariga, mansabdor shaxslarga tazyiq o tkazishga qaratilgan har qanday urunish, shuningdek yashirin diniy faoliyat ‟ qonun bilan ta qiqlanadi . Bu kabi axborotlarga qarshi aksiltarg„ibotni ‟ uyushtirish zarurati tug„iladi. 31 Xulosa Bugungi kunda OAV ni davlatimiz rahbari shaxsan o‘zi qo‘llab- quvvatlamoqda. 2020-yil 27-iyun kuni nishonlanadigan Matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlari kuni munosabati bilan tabrigi davlat rahbari matbuot xizmati tomonidan e‘lon qilindi. ―Eng asosiysi, ommaviy axborot vositalari mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng ko’lamli o’zgarish va yangilanish jarayonlarini har tomonlama tahlil qilib, joylardagi ijtimoiy muammolar, xato va kamchiliklarga davlat idoralari va jamoatchilik e‘tiborini qaratmoqda , —‖ deya qayd etildi tabriknomada. Shavkat Mirziyeyov bo’lg’usi jurnalistlar chuqur bilim va kasb mahoratini, ona tili bilan birga chet tillarni, faol fuqarolik pozitsiyasini, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, notiqlik malakasini puxta egallashlariga alohida e‘tibor qaratishi kerakligini bildirdi. Xabarda aytilishicha, agar yuqori malakali kadrlar tayyorlashda ―xalqimizning boy ma‘naviy merosiga tayansak , bu ish yanada samaraliroq ‖ bo’ladi. Jadidlar merosi, shu jumladan bu yil 145 yillik tavallud sanasi keng nishonlanayotgan ulug’ alloma va publitsist Mahmudxo’ja Behbudiyning milliy jurnalistika maktabi ayniqsa muhim ahamiyatga ega. Hozirgi kunga kelib O’zbekistonda ko’pchilikning e'tiborini o’ziga jalb qiluvchi muammoning yoki voqeaning xabari matbuotda chiqqanidan so’ng omma ichida qanday ijtimoiy rezonans yaratganini talqin qilish jarayoni jurnalistlarimizdan ulkan kasbiy mahorat talab qiladigan eng muhim ishlardan biri bo’la boshladi. O’zbekistonlik jurnalistlar tomonidan mustaqil jurnalistik tadqiqotlar olib borilib, jamiyatimizdagi mavjud muammolarning tafsiloti mutasaddilar oldiga ko’ndalang qo’yish ishlari qanday amalga oshirilishini ommaga yoritish evaziga aholi orasida huquqiy savodxonlik rivojlanishi turgan gap. Natijada jamiyatimizdagi vaziyat hozirgidan mutlaqo 32 boshqacha ijobiy tus olishi aniq. Ommaviy axborot vositalari, Internet tarmog„i, jumladan, ijtimoiy tarmoqlar va mobil messenjerlarda e lon qilinayotgan aholining keng ‟ qatlamlari fikriga salbiy ta sir ko„rsatuvchi ma lumotlarning doimiy ‟ ‟ monitoringini amalga oshirsin hamda tegishli davlat organlari va tashkilotlari axborot xizmatlari munosabat bildirishi uchun ularga yuborilishi . Hayotimizdagi bugungi ulkan o zgarishlar, islohotlarimiz mantig i barchadan ʻ ʻ yangicha ishlashni, yangi g oya va tashabbuslar bilan maydonga chiqishni ʻ talab etmoqda. Shu ma noda, ommaviy axborot vositalarining moddiy-texnik ʼ bazasini, kadrlar salohiyatni mustahkamlash, milliy matbuotimiz xalqaro maydonda munosib o rin egallashiga erishish, internet jurnalistikasini ʻ rivojlantirish, noshirlik ishi, kitob savdosi, obuna masalalarida bozor mexanizmlarini keng joriy etish, ochiqlik va sog lom raqobat muhitida ʻ ishlashni yo lga qo yish bo yicha ko p ishlashimiz kerak. ʻ ʻ ʻ ʻ Bugun O‘zbekiston OAV ham zamonga moslashmoqda. Bir formatdan ikkinchisiga o‘tyapti. Bu o‘zgarishlar o‘z-o‘zidan uning huquqiy asoslarini ham qaytadan ko‘rib chiqish lozimligini ko‘rsatadi. «Ommaviy axborot vositalari faoliyatining iqtisodiy asoslari to‘g‘risida»gi qonun loyihasi ana shunday islohotlarning boshlanishi bo‘ldi. Unda ommaviy axborot vositalari mol-mulki, uning faoliyatini moliyalashtirish manbalari, tadbirkorlik faoliyati, tahririyat xodimini rag‘batlantirish kabi huquqiy me’yorlar belgilanishi ko‘zda tutilmoqda. Shuningdek, ommaviy axborot vositasining ustav fondi, ustav faoliyatini amalga oshirish jarayonida olingan moddiy va nomoddiy aktivlar, tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishdan olingan daromad va foyda, ommaviy axborot vositasining mol-mulkini shakllantirish manbalarining turlari ko‘rsatilishi mo‘ljallangan. Qolaversa, ommaviy axborot vositasining tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq huquq va majburiyatlari belgilanishi bozor iqtisodiyoti sharoitida uning ish 33 samaradorligini oshirishda muhim asos bo‘ladi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. O’zbekiston Respublikasining Prezidenti Sh.Mirziyoyevning Matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlari kuni munosabati bilan yo’llagan tabrigidan 2. M.M.Inagamova. Konstitutsiyaviy islohotlarda inson–jamiyat– davlat masalalarining rivojlanish bosqichlari / «O‘zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati» mavzusidagi ilmiy amaliy konfirensiya. – Toshkent. Republican Scientific and Practical Conference. December 1. Т .: 2023. Б . 59-64. 3. Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 02.02.2019-y., 07/19/4151/2569-son; 28.06.2019-y., 07/19/4366/3343-son; 11.12.2019-y., 06/19/5892/4134-son; Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 08.10.2021- y., 06/21/6320/0940-son; 26.04.2022-y., 07/22/221/0357-son) 4. M.M. Inagamova. R.I.Rahmatullayev. Konstitutsiya kelajagimizning huquqiy kafolatidir / «O‘zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi - inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati» mavzusidagi ilmiy amaliy konfirensiya. – Toshkent. Republican Scientific and Practical Conference. December 1 5. M.Nurmetova.O’zDJTU magistri. Ommaviy Axborot Vositalari-jamiyat ma’naviy taraqqiyotining muhim elementi sifatida. 6. Dadasheva A.A.. Inson huquqlari bo‘yicha xalqaro institutlar (2023) Innovatsionn ы e issledovaniya v sovremennom mire: teoriya i praktika 2 (17), 87-90 7. Kasimova A.A Роль женщины в современной науке Society and innovations/in Science LLC 8 (08/2023), 226-234 34 8. Egamberdieva N.X.. Delikt majburiyatlarning xuquqiy tabiyati O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasining Oliy o‘quv kurslari 35

Oʻzbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalarining faoliyati

Купить