O‘zbekiston Respublikasida pul tizimi 25 - Huquqshunoslik - Dars ishlanmalar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	1,006.8KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	24 Fevral 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Dars ishlanmalar
Fan	Huquqshunoslik

Sotuvchi

G'ayrat Ziyayev

Ro'yxatga olish sanasi 14 Fevral 2025

96 Sotish

O‘zbekiston Respublikasida pul tizimi 25

Sotib olish

O‘zbekiston Respublikasida pul tizimi
Reja:
Kirish
Asosiy qism
1. O‘zbekistonda pul tizimining shakllanishi va rivojlanishi
2. O‘zbekiston Respublikasining pul tizimi tarkibi
3. Markaziy bank va uning pul tizimidagi roli
4. Pul muomalasi va to‘lov tizimi
5. O‘zbekistonda pul-kredit siyosati va valyuta kursi
6. Pul tizimidagi muammolar va ularni hal qilish yo‘llari
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

O‘zbekiston Respublikasida pul tizimi
Pul tizimi har bir mamlakat iqtisodiyotining asosiy unsurlaridan biri bo‘lib, uning
barqarorligi iqtisodiy o‘sish va ijtimoiy farovonlikka bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Pul
tizimi davlat tomonidan tartibga solinadigan va muomalaga chiqariladigan milliy valuta
hamda bank tizimi orqali amalga oshiriladigan pul-kredit munosabatlari majmuasidir.
O‘zbekiston Respublikasida pul tizimi mustaqillikdan so‘ng shakllanib, bugungi kunda
iqtisodiyotning muhim qismiga aylangan. Ushbu referatda O‘zbekiston Respublikasida
pul tizimi tushunchasi, uning iqtisodiyotdagi o‘rni va milliy pul tizimining ahamiyati
tahlil qilinadi.
Pul tizimi tushunchasi va uning iqtisodiyotdagi o‘rni Pul tizimi deganda, mamlakat
hududida qonuniy muomalada bo‘lgan milliy valuta, uning tarkibi, emissiya tartibi
hamda davlat tomonidan pul muomalasini tartibga solish choralari tushuniladi. Pul
tizimi nafaqat naqd pullarni, balki bank depozitlari, kredit vositalari va elektron to‘lov
tizimlarini ham qamrab oladi.
Iqtisodiyotda pul tizimi quyidagi asosiy funksiyalarni bajaradi:
 Ayirboshlash vositasi sifatida – tovar va xizmatlar ayirboshlash jarayonini
osonlashtiradi;
 Qiymat o‘lchovi sifatida – mahsulot va xizmatlarning narxlarini belgilashga
yordam beradi;
 Jamg‘arish vositasi sifatida – iqtisodiy agentlarga o‘z mablag‘larini saqlash va
investitsiya qilish imkonini beradi;
 To‘lov vositasi sifatida – har xil majburiyatlar va kreditlar bo‘yicha hisob-
kitoblarni amalga oshirishga xizmat qiladi.
O‘zbekiston iqtisodiyotida ham pul tizimi ushbu asosiy funksiyalarni bajarib kelmoqda.
Ayniqsa, iqtisodiy islohotlar, bank tizimining rivojlanishi va raqamli to‘lov
texnologiyalarining keng qo‘llanilishi pul tizimining ahamiyatini oshirmoqda.
O‘zbekiston Respublikasida pul tizimining ahamiyati O‘zbekiston Respublikasida
milliy pul tizimi 1993-yil 15-noyabrda milliy valuta – so‘mning muomalaga kiritilishi
bilan shakllandi. Bu jarayon mustaqil iqtisodiy siyosat yuritish va iqtisodiy suverenitetni
ta’minlash uchun muhim qadam bo‘ldi.

Milliy pul tizimining asosiy tarkibiy qismlari:
 Markaziy bank – pul-kredit siyosatini olib boruvchi asosiy regulyator
hisoblanadi.
 Tijorat banklari – aholiga kredit va depozit xizmatlarini taqdim etuvchi
muassasalar.
 To‘lov tizimlari – elektron va an’anaviy hisob-kitob tizimlari.
O‘zbekiston pul tizimining rivojlanish bosqichlari
1. 1991-1994-yillar – Mustaqillikdan so‘ng milliy pul tizimi shakllantirildi. 1993-
yilda so‘m muomalaga kiritildi.
2. 1995-2005-yillar – Bank tizimi mustahkamlanib, tijorat banklari faoliyati
kengaydi.
3. 2006-2016-yillar – Valyuta bozorining liberallashuvi, xususan, 2017-yilda
valyuta cheklovlari olib tashlandi.
4. 2017-yildan hozirgi kungacha – Pul-kredit siyosatini modernizatsiya qilish,
inflyatsiyani jilovlash, raqamli to‘lov texnologiyalarini rivojlantirish kabi
islohotlar amalga oshirildi.
Pul tizimining iqtisodiy rivojlanishga ta’siri Pul tizimi iqtisodiyotning barqaror
rivojlanishi uchun muhim vosita hisoblanadi. O‘zbekistonda so‘nggi yillarda olib
borilgan iqtisodiy islohotlar natijasida bank sektori mustahkamlanib, raqamli to‘lov
tizimlari joriy qilindi. Masalan, 2021-yilda mamlakatda naqdsiz to‘lovlar hajmi 50
foizga oshgan.Bundan tashqari, Markaziy bankning inflyatsiyani nazorat qilish siyosati
natijasida milliy valyutaning barqarorligi ta’minlanmoqda. Masalan, 2023-yilda
inflyatsiya darajasi 9,5 foizni tashkil etgan bo‘lsa, kelgusi yillarda uni pasaytirish
rejalashtirilmoqda.O‘zbekiston Respublikasida pul tizimi mustaqillikdan buyon sezilarli
darajada rivojlanib, milliy iqtisodiyotning barqarorligini ta’minlashda muhim omil
bo‘lib kelmoqda. Markaziy bankning pul-kredit siyosati, valyuta bozorining
liberallashuvi va raqamli to‘lov tizimlarining rivojlanishi mamlakat iqtisodiyotini
mustahkamlashga xizmat qilmoqda. Kelajakda O‘zbekiston Respublikasida pul tizimi
yanada takomillashib, xalqaro moliya bozorlaridagi integratsiya jarayonlari davom
etishi kutilmoqda.

O‘zbekistonda pul tizimining shakllanishi va rivojlanishi
Mustaqillikdan keyingi dastlabki pul islohotlari
O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligiga erishishi mamlakat iqtisodiy va
moliyaviy tizimini tubdan isloh qilish jarayonini boshlab berdi. Iqtisodiy barqarorlikni
ta’minlash va milliy valyutani joriy etish yo‘lida bir qator muhim chora-tadbirlar
amalga oshirildi. Shu bilan birga, davlat mustaqilligining dastlabki yillarida iqtisodiy
muammolar va tashqi ta’sirlar milliy pul tizimini shakllantirishda qator qiyinchiliklarni
yuzaga keltirdi.Dastlabki davrda O‘zbekiston sobiq Sovet Ittifoqining iqtisodiy
merosidan kelib chiqib, SSSR rubli muomalada saqlanib qolgan edi. Bu esa davlat
iqtisodiyotini mustaqil ravishda boshqarish imkoniyatlarini cheklardi. 1992-yilda
Rossiya Federatsiyasining eski pullarni muomaladan chiqarishi natijasida sobiq
Ittifoqning barcha davlatlari, jumladan O‘zbekiston ham iqtisodiy noaniqlik sharoitida
qoldi. Shunday sharoitda mamlakat o‘z pul tizimini mustaqil ravishda shakllantirish
zaruratiga duch keldi.1993-yil 15-noyabrda O‘zbekiston hukumati vaqtinchalik
muomalaga kiritilgan so‘m-kupon tizimiga o‘tish bo‘yicha qaror qabul qildi. Ushbu
qaror qisqa muddatli yechim bo‘lib, asosiy maqsad aholining moliyaviy
qiyinchiliklarini yengillashtirish va inflyatsiyaning oldini olishdan iborat edi. So‘m-
kupon tizimi milliy valyutaga o‘tish jarayonida muhim rol o‘ynadi va iqtisodiy
mustaqillik sari qadam sifatida baholandi.
Milliy Valyuta – So‘mning Joriy Etilishi
O‘zbekiston Respublikasining to‘laqonli milliy valyutasi bo‘lmish so‘m 1994-yil 1-
iyuldan muomalaga kiritildi. Ushbu qaror Prezident farmoniga asosan amalga oshirilgan
bo‘lib, mamlakatning iqtisodiy mustaqilligini mustahkamlashda tarixiy ahamiyat kasb
etdi. So‘mning joriy etilishi O‘zbekistonning monetar siyosatini mustaqil yuritishiga,
inflyatsiya jarayonlarini tartibga solishga va davlatning iqtisodiy suverenitetini
mustahkamlashga xizmat qildi.Milliy valyutani muomalaga kiritish jarayonida bir qator
muhim masalalar hal qilindi. Jumladan:
1. Pul-kredit siyosatini shakllantirish – Markaziy bank tomonidan valyuta
ayirboshlash kursini belgilash, kreditlash tizimini takomillashtirish hamda
banklar faoliyatini xalqaro standartlarga moslashtirish ishlari olib borildi.

2. Inflyatsiya va narx-navo barqarorligini ta’minlash – Dastlabki yillarda
iqtisodiy beqarorlik va narxlarning tez o‘sishi kuzatildi. So‘m joriy etilgach,
O‘zbekiston hukumati qat’iy moliyaviy intizomni yo‘lga qo‘yib, inflyatsiya
sur’atlarini pasaytirishga erishdi.
3. Bank tizimini rivojlantirish – Milliy valyutaning joriy etilishi bank tizimining
tubdan isloh qilinishini talab qildi. Tijorat banklari faoliyati kengaytirilib,
moliyaviy xizmatlarning sifatini oshirishga e’tibor qaratildi.
O‘zbekiston so‘mi ilk marotaba muomalaga chiqarilganida, 1 so‘m 1000 so‘m-kuponga
tenglashtirilgan edi. Ushbu valyuta davlat tomonidan kafolatlangan bo‘lib, mamlakat
hududida yagona qonuniy to‘lov vositasi sifatida qabul qilindi. O‘zbekiston
Respublikasi Markaziy banki tomonidan milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash,
valyuta kursini tartibga solish hamda inflyatsiya darajasini nazorat qilish bo‘yicha
chora-tadbirlar ko‘rildi.O‘zbekistonning milliy pul tizimini shakllantirish jarayoni
murakkab va mas’uliyatli bosqichlardan o‘tdi. Davlat mustaqillikka erishgan dastlabki
yillarda iqtisodiy qiyinchiliklar mavjud bo‘lishiga qaramay, mustahkam moliyaviy
siyosat yuritish orqali muhim yutuqlarga erishildi. 1994-yilda milliy valyutaning joriy
etilishi mamlakatning iqtisodiy suverenitetini mustahkamlash bilan birga, ichki
bozordagi barqarorlikni ta’minlashga ham xizmat qildi.Tahlil natijalariga ko‘ra, so‘m
joriy etilganidan so‘ng O‘zbekistonning iqtisodiy mustaqillik sari qo‘ygan qadamlaridan
biri bo‘ldi. Biroq dastlabki yillarda iqtisodiy muammolar, xususan inflyatsiya
darajasining yuqoriligi, xorijiy valyutalarga bog‘liqlik kabi omillar milliy valyutaning
mustahkamlanish jarayonini sekinlashtirdi. Shunga qaramay, keyingi yillarda olib
borilgan islohotlar natijasida pul-kredit tizimi barqarorlashdi, iqtisodiy rivojlanish
uchun mustahkam zamin yaratildi.Bugungi kunga kelib, O‘zbekistonning milliy
valyutasi bo‘lmish so‘m ishonchli moliyaviy vosita sifatida mustahkam o‘rin egallagan.
Davlat tomonidan olib borilayotgan iqtisodiy islohotlar va monetar siyosat milliy
valyutaning mustahkamlanishiga xizmat qilmoqda. Shu jihatdan olganda,
O‘zbekistonning mustaqil pul tizimini shakllantirish jarayoni mamlakat iqtisodiy
taraqqiyotining muhim omili hisoblanadi.

O‘zbekiston Respublikasining Pul Tizimi
Pul birliklari va ularning turlari
O‘zbekiston Respublikasining milliy valyutasi so‘m hisoblanadi. O‘zbekiston
Respublikasining Markaziy banki mamlakat hududida qonuniy to‘lov vositasi sifatida
faqat so‘mni belgilaydi. So‘m 1994-yil 1-iyuldan boshlab milliy valyuta sifatida
muomalaga kiritilgan bo‘lib, uning xalqaro kodlari ISO 4217 standartiga muvofiq UZS
sifatida belgilangan.
Hozirgi vaqtda O‘zbekistonda quyidagi nominaldagi banknotlar muomalada mavjud:
 1000 so‘m
 2000 so‘m
 5000 so‘m
 10 000 so‘m
 20 000 so‘m
 50 000 so‘m
 100 000 so‘m
Shuningdek, Markaziy bank tomonidan chiqarilgan tangalar ham mavjud bo‘lib, ular
quyidagi nominalga ega:
 50 so‘m
 100 so‘m
 200 so‘m
 500 so‘m
O‘zbekiston milliy valyutasi barqarorligini ta’minlash maqsadida Markaziy bank pul-
kredit siyosatini olib boradi. Ushbu siyosat inflyatsiyani boshqarish, bank tizimi
barqarorligini ta’minlash va iqtisodiy rivojlanishga ko‘maklashish vazifalarini o‘z
ichiga oladi.
Naqd va naqdsiz pul muomalasi
Pul muomalasi ikki asosiy shaklda amalga oshiriladi: naqd pul muomalasi va naqdsiz
pul muomalasi.

Naqd pul muomalasi
Naqd pul muomalasi jismoniy shaxslar va tashkilotlar o‘rtasidagi to‘lovlarni amalga
oshirishda asosiy vosita hisoblanadi. Savdo do‘konlari, bozorlar va xizmat ko‘rsatish
shoxobchalarida ko‘p hollarda naqd pullardan foydalaniladi. Naqd pul muomalasi
Markaziy bank tomonidan nazorat qilinadi va bank tizimi orqali ta’minlanadi.
Mamlakatda muomaladagi naqd pul miqdori iqtisodiy barqarorlikka bog‘liq bo‘lib, uni
ortiqcha chiqarish inflyatsiyaga olib kelishi mumkin. Shu sababli, Markaziy bank naqd
pul emissiyasini qat’iy nazorat qiladi.
Naqdsiz pul muomalasi
Naqdsiz pul muomalasi zamonaviy iqtisodiyotda muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu
turdagi hisob-kitoblar banklar orqali amalga oshiriladi va u quyidagi shakllarga
bo‘linadi:
 Bank kartalari orqali to‘lovlar
 Mobil ilovalar va internet-banking xizmatlari orqali to‘lovlar
 Pul o‘tkazmalari va elektron hamyonlar orqali hisob-kitoblar
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda naqdsiz to‘lov tizimlarini rivojlantirishga katta e’tibor
qaratilmoqda. Masalan, 2021-yilning o‘zida naqdsiz hisob-kitoblarning ulushi sezilarli
darajada oshdi. Shuningdek, Moliya vazirligi va Markaziy bank tomonidan qator
islohotlar amalga oshirilmoqda, jumladan:
 QR-kod orqali to‘lov tizimlarining joriy etilishi
 Milliy to‘lov tizimlarining rivojlanishi (UzCard va HUMO)
 Xalqaro to‘lov tizimlari bilan integratsiya jarayonlari
Naqdsiz hisob-kitoblarning kengayishi iqtisodiy shaffoflikni oshiradi va korrupsiyani
kamaytirishga yordam beradi. Bundan tashqari, bu to‘lov tizimlarining tezkorligini va
qulayligini ta’minlaydi.O‘zbekiston Respublikasida pul tizimi rivojlanish jarayonida
qator ijobiy va salbiy omillar kuzatilmoqda. Masalan, naqd pul muomalasining yuqori
ulushi hali ham iqtisodiy faoliyatning aniq kuzatilishini murakkablashtiradi. Shu bilan
birga, naqdsiz to‘lov tizimlarining rivojlanishi va internet-banking xizmatlarining
kengayishi iqtisodiyotni yanada zamonaviylashtirishga xizmat qilmoqda.

Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 2023-yilda O‘zbekistonda naqdsiz to‘lovlarning umumiy
hajmi 60% ga yetdi, bu esa avvalgi yillarga nisbatan sezilarli o‘sishdir. Bunga
quyidagilar sabab bo‘ldi:
1. Davlat tomonidan elektron to‘lov tizimlarini rag‘batlantirish
2. Aholining raqamli to‘lovlarga bo‘lgan ishonchining ortishi
3. Banklarning innovatsion yechimlar joriy etishi
Biroq, naqd pul muomalasini qisqartirish jarayonida bir qator muammolar ham mavjud.
Jumladan, ayrim hududlarda internet-banking tizimlarining sust ishlashi, aholi orasida
raqamli savodxonlik darajasining pastligi va bank infratuzilmasining yetarli darajada
rivojlanmaganligi naqdsiz hisob-kitoblar ommalashishiga to‘sqinlik qilmoqda.
Kelajakda O‘zbekiston Respublikasi pul tizimini yanada rivojlantirish uchun quyidagi
chora-tadbirlar amalga oshirilishi lozim:
 Naqd puldan foydalanishni bosqichma-bosqich kamaytirish va elektron
to‘lov tizimlarini kengaytirish
 Hududlarda raqamli infratuzilmani yaxshilash
 Aholi o‘rtasida moliyaviy va raqamli savodxonlik darajasini oshirish
O‘zbekiston Respublikasining pul tizimi dinamik rivojlanib borayotgan sohalardan
biridir. Naqd va naqdsiz hisob-kitoblarning uyg‘unlashuvi iqtisodiy barqarorlik va
shaffoflikni ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Markaziy bank va hukumat tomonidan
amalga oshirilayotgan islohotlar iqtisodiyotning raqamli transformatsiyasiga katta hissa
qo‘shmoqda. Kelajakda ushbu tizimning yanada samarali ishlashi uchun zamonaviy
texnologiyalarni joriy etish va aholi orasida raqamli to‘lov madaniyatini shakllantirish
muhim ahamiyat kasb etadi.
Markaziy bank va uning pul tizimidagi roli
Markaziy bankning funksiyalari
Markaziy bank davlatning asosiy moliyaviy muassasasi bo‘lib, mamlakat
iqtisodiyotining barqarorligini ta’minlash, milliy valyutani muhofaza qilish va pul
tizimini tartibga solish vazifalarini bajaradi. Uning asosiy funksiyalari quyidagilardan
iborat:
Pul emissiyasi va valyuta barqarorligini ta’minlash

Markaziy bank mamlakat hududida qonuniy muomalada bo‘lgan milliy valyutani
chiqarish huquqiga ega yagona muassasadir. Pul emissiyasini nazorat qilish orqali
markaziy bank inflyatsiya darajasini boshqarish, iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlash
va iqtisodiyotga kerakli likvidlikni ta’minlashga harakat qiladi.
Pul-kredit siyosatini amalga oshirish
Markaziy bank pul-kredit siyosati orqali iqtisodiyotdagi likvidlik darajasini tartibga
soladi. Ushbu siyosat inflyatsiyani nazorat qilish, iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish
hamda milliy valyuta barqarorligini ta’minlashga qaratilgan. Pul-kredit siyosati
quyidagi vositalar yordamida amalga oshiriladi:
 Foiz stavkalari boshqaruvi – kredit va depozit bozoridagi foiz stavkalarini
tartibga solish orqali iqtisodiy faollikka ta’sir ko‘rsatadi.
 Ochiq bozor operatsiyalari – davlat qimmatli qog‘ozlarini sotib olish yoki
sotish orqali pul massasi va bank tizimidagi likvidlik miqdorini tartibga soladi.
 Majburiy zaxira talablari – tijorat banklari uchun belgilangan zaxira
me’yorlarini o‘zgartirish orqali kreditlash hajmiga ta’sir ko‘rsatadi.
Tijorat banklari faoliyatini nazorat qilish va tartibga solish
Markaziy bank mamlakat moliya sektorining barqarorligini ta’minlash maqsadida tijorat
banklari faoliyatini nazorat qiladi. Bu jarayon quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
 Banklarning moliyaviy holatini baholash va monitoring qilish;
 Likvidlik va to‘lov qobiliyatini ta’minlash bo‘yicha talablar belgilash;
 Banklarning kredit siyosatini nazorat qilish va ortiqcha tavakkalchiliklarni
cheklash.
Valyuta kursini tartibga solish
Markaziy bank milliy valyutaning xorijiy valyutalarga nisbatan kursini
barqarorlashtirish maqsadida valyuta bozorida intervensiyalar o‘tkazadi. Bu orqali
valyuta kursining haddan tashqari tebranishi oldini oladi va eksport-import balansini
qo‘llab-quvvatlaydi.
Pul-kredit siyosati va inflyatsiyani tartibga solish

Pul-kredit siyosati davlat iqtisodiy siyosatining ajralmas qismi bo‘lib, u markaziy bank
tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu siyosatning asosiy maqsadi iqtisodiyotdagi pul
massasini tartibga solish va inflyatsiyani maqbul darajada ushlab turishdir.
Inflyatsiya va uning turlari
Inflyatsiya – bu tovar va xizmatlar narxlarining umumiy darajasining o‘sishi bo‘lib,
iqtisodiyotning asosiy muammolaridan biri hisoblanadi. Inflyatsiyaning quyidagi turlari
mavjud:
 Tortib olinuvchi inflyatsiya – talabning ortishi natijasida narxlarning
ko‘tarilishi.
 Itarib yuboruvchi inflyatsiya – ishlab chiqarish xarajatlarining oshishi
natijasida yuzaga keladi.
 Strukturaviy inflyatsiya – iqtisodiy tizimning kamchiliklari va tarkibiy
o‘zgarishlari sababli yuzaga keladi.
Pul-kredit siyosati vositalari
Inflyatsiyani tartibga solish uchun markaziy bank quyidagi usullardan foydalanadi:
 Restriktiv pul-kredit siyosati – iqtisodiyotdagi pul massasini qisqartirish va
inflyatsiyani kamaytirish maqsadida amalga oshiriladi. Bu siyosat doirasida
markaziy bank foiz stavkalarini oshiradi, banklarning kreditlash imkoniyatlarini
cheklaydi va pul massasini kamaytiruvchi boshqa choralarni qo‘llaydi.
 Ekspansiv pul-kredit siyosati – iqtisodiy faollikni rag‘batlantirish va iqtisodiy
o‘sishni qo‘llab-quvvatlash uchun amalga oshiriladi. Bunda foiz stavkalari
pasaytiriladi, tijorat banklarining kreditlash imkoniyatlari kengaytiriladi va pul
massasini oshiruvchi choralar qo‘llaniladi.
Inflyatsiya darajasini nazorat qilish tajribalari
Dunyodagi ko‘plab mamlakatlar markaziy banklari inflyatsiyani nazorat qilish bo‘yicha
turli strategiyalarni qo‘llaydi. Misol uchun:
 AQSh Federal Rezerv tizimi (Fed) – foiz stavkalarini boshqarish orqali
inflyatsiyani tartibga soladi va iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlaydi.
 Yevropa Markaziy Banki (ECB) – Yevro hududida inflyatsiya darajasini yillik
2% atrofida ushlab turish strategiyasini yuritadi.

 O‘zbekiston Markaziy banki – so‘nggi yillarda inflatsiyani pasaytirish va milliy
valyuta kursining barqarorligini ta’minlash maqsadida pul-kredit siyosatini
kuchaytirmoqda.
Markaziy bankning asosiy vazifasi iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash, inflyatsiyani
nazorat qilish va milliy valyuta kursini mustahkamlashdan iborat. U pul-kredit
siyosatini amalga oshirish orqali iqtisodiyotdagi pul massasini boshqaradi, tijorat
banklari faoliyatini tartibga soladi va iqtisodiy faollikni qo‘llab-quvvatlaydi.
Inflyatsiyani nazorat qilish markaziy bankning muhim vazifalaridan biri bo‘lib, bu
jarayonda foiz stavkalari, ochiq bozor operatsiyalari va majburiy zaxira talablari kabi
vositalardan foydalaniladi. Markaziy bankning to‘g‘ri va samarali siyosati
iqtisodiyotning barqaror rivojlanishiga xizmat qiladi.
Pul muomalasi va to‘lov tizimi
Pul muomalasi va to‘lov tizimi iqtisodiyotning ajralmas qismi bo‘lib, mamlakat ichidagi
va xalqaro iqtisodiy munosabatlarning uzluksizligini ta’minlaydi. Rivojlanayotgan
texnologiyalar va innovatsiyalar natijasida to‘lov tizimlari tezkorlik, xavfsizlik hamda
qulaylik jihatidan yangi bosqichga chiqmoqda. Ushbu maqolada banklararo to‘lov
tizimi, elektron to‘lovlar hamda raqamli to‘lov tizimlarining rivojlanishi tahlil qilinadi.
Banklararo to‘lov tizimi va elektron to‘lovlar
Banklararo to‘lov tizimi bank muassasalari o‘rtasidagi pul o‘tkazmalarini amalga
oshirishga xizmat qiladi. Ushbu tizim banklar o‘rtasida mablag‘lar harakatini tezkor,
ishonchli va xavfsiz amalga oshirish imkonini beradi.
Banklararo to‘lov tizimining ahamiyati
Banklararo to‘lov tizimi orqali banklar, korporatsiyalar va boshqa moliyaviy institutlar
o‘zaro hisob-kitoblarni amalga oshiradilar. U quyidagi afzalliklarga ega:
 Tezkorlik – To‘lovlarning real vaqt rejimida amalga oshirilishi savdo va
moliyaviy operatsiyalarni jadallashtiradi.
 Ishonchlilik – Banklararo tizimlar markazlashtirilgan boshqaruv va nazorat
mexanizmlariga ega bo‘lib, firibgarlik va xatoliklarning oldini oladi.
 Xavfsizlik – To‘lov tizimlari shifrlash texnologiyalari va boshqa himoya
mexanizmlari bilan mustahkamlangan.

Elektron to‘lovlar va ularning ahamiyati
Elektron to‘lovlar (e-to‘lovlar) so‘nggi yillarda juda ommalashib, naqd pulsiz
iqtisodiyotni shakllantirishga xizmat qilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy
banki statistik ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yilda mamlakatda elektron to‘lovlarning
hajmi 30 foizga oshgan.
Elektron to‘lov tizimlarining qulayliklari quyidagilardan iborat:
 Quyma pul muomalasini kamaytirish – Naqd pul aylanishining kamayishi
iqtisodiyotdagi inflyatsiya bosimini pasaytiradi.
 Masofadan to‘lov imkoniyati – Internet orqali to‘lov qilish imkoniyati xalqaro
savdoni rivojlantirishga turtki bo‘ladi.
 Bank xizmatlarining ommalashishi – Elektron to‘lov tizimlari orqali moliyaviy
xizmatlar hatto uzoq qishloq joylarida ham mavjud bo‘lib, moliyaviy
inkluzivlikni oshiradi.
Raqamli to‘lov tizimlarining rivojlanishi
So‘nggi yillarda raqamli to‘lov tizimlari, jumladan, mobil banking, kriptovalyuta va
blokcheyn texnologiyalari keng rivojlanmoqda. Bu yangi texnologiyalar to‘lov
tizimlarining samaradorligini oshirish va iqtisodiyotga ijobiy ta’sir ko‘rsatish imkonini
bermoqda.
Mobil to‘lov tizimlari
Mobil banking va to‘lov tizimlari raqamli iqtisodiyotning ajralmas qismiga aylanib,
aholiga tezkor va qulay moliyaviy xizmatlarni taklif qilmoqda. O‘zbekistonda Click,
Payme, Uzum Pay kabi tizimlar keng qo‘llanilib, ular orqali kunlik to‘lovlarning katta
qismi amalga oshiriladi.
Mobil to‘lov tizimlarining ustunliklari quyidagilardir:
 Bank xizmatlariga qulay kirish – Bank filiallariga tashrif buyurmasdan, turli
moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish imkoniyati.
 Xavfsizlik – SMS-kodlar, barmoq izi va yuz tanish texnologiyalari orqali
tranzaksiyalarni himoyalash.
 Tezkorlik – Naqd pul yoki kartadan foydalanmasdan to‘lovlarni amalga oshirish
imkoniyati.

Blokcheyn va kriptovalyuta
Blokcheyn texnologiyasi orqali kriptovalyutalar keng rivojlanib, an’anaviy moliyaviy
tizimlarga alternativ yechim sifatida taklif etilmoqda. Bitcoin, Ethereum va boshqa
raqamli aktivlar transchegaraviy to‘lovlarda keng qo‘llanilmoqda. Biroq, ularning
regulyatsiya masalalari hali ham dolzarbdir.
Kriptovalyutalarning asosiy afzalliklari:
 Xarajatlarning kamayishi – Bank vositachilarisiz to‘lovlarni amalga oshirish
imkoniyati.
 Xalqaro tranzaksiyalar tezligi – Bir necha daqiqada dunyoning istalgan
nuqtasiga pul yuborish imkoni.
 Shaxsiy ma’lumotlarning himoyalanishi – Maxfiylik va shaffoflikning yuqori
darajada ta’minlanishi.
Shu bilan birga, hukumatlar kriptovalyutalarni tartibga solish va ularning noqonuniy
faoliyatda qo‘llanilishining oldini olish borasida chora-tadbirlar ko‘rmoqda.
Pul muomalasi va to‘lov tizimlari moliyaviy barqarorlikni ta’minlashda muhim
ahamiyatga ega. Banklararo to‘lov tizimlari va elektron to‘lov vositalarining
takomillashishi iqtisodiy o‘sishga ijobiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Shu bilan birga, raqamli
to‘lov tizimlarining rivojlanishi va blokcheyn texnologiyalarining jadal ommalashishi
to‘lov tizimlarining kelajagini belgilab bermoqda.Kelgusida innovatsion to‘lov
tizimlarini yanada rivojlantirish, xavfsizlikni oshirish hamda moliyaviy inklyuzivlikni
kengaytirish zarur. Raqamli iqtisodiyot sharoitida elektron to‘lovlarning ahamiyati ortib
borayotgani sababli, ushbu sohadagi texnologik yutuqlarni o‘zlashtirish muhim vazifa
bo‘lib qolmoqda.O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so‘ng bozor
iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o‘tish jarayonida pul-kredit siyosatini
takomillashtirish va valyuta kursining barqarorligini ta’minlash muhim ahamiyat kasb
etdi. Mamlakatda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar, bank tizimining
rivojlanishi, milliy valyutaning konvertatsiyasi va valyuta bozorining liberallashuvi
mamlakat iqtisodiyotiga ijobiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Ushbu maqolada O‘zbekistonda
olib borilayotgan pul-kredit siyosati, valyuta kursining shakllanishi va konvertatsiya
jarayonlari tahlil qilinadi.

Valyuta bozorining holati va konvertatsiya jarayonlari
O‘zbekistonda valyuta bozori so‘nggi yillarda sezilarli darajada o‘zgarishlarga duch
keldi. 2017-yilda valyuta konvertatsiyasining erkinlashtirilishi natijasida milliy valyuta
– so‘mning erkin ayirboshlanishi yo‘lga qo‘yildi. Bu esa tashqi savdo va investitsiya
jarayonlarini soddalashtirdi. Shu bilan birga, talab va taklif asosida shakllanadigan
valyuta kursi tizimi joriy etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining ma’lumotlariga ko‘ra, 2023-yilda milliy
valyuta kursi AQSh dollariga nisbatan pasayish tendensiyasini ko‘rsatdi. Buning
sabablari quyidagicha izohlanadi:
1. Import va eksportning ta’siri : Tashqi savdo balansining ta’siri milliy
valyutaning qadrsizlanishiga sabab bo‘lishi mumkin. 2023-yilning dastlabki
yarim yilligida import hajmi eksportdan yuqori bo‘lgan, bu esa valyuta talabining
ortishiga va so‘mning zaiflashishiga olib kelgan.
2. Inflyatsiya darajasi : Yuqori inflyatsiya valyuta kursiga bosim o‘tkazadi. 2022-
2023-yillarda inflyatsiya darajasi 10-12% atrofida bo‘ldi.
3. Tashqi investitsiyalar : To‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar mamlakatga
valyuta oqimini ta’minlasa-da, ba’zi investorlar o‘z kapitalini olib chiqish
oqibatida valyuta bozorida beqarorlik yuzaga keltirishi mumkin.
Shuningdek, valyuta bozorining liberallashuvi natijasida xorijiy valyuta bilan
amaliyotlar soddalashtirildi. Jumladan, fuqarolar va tadbirkorlar xorijiy valyutani erkin
sotib olish va sotish imkoniyatiga ega bo‘ldilar.
Pul-kredit siyosatining iqtisodiyotga ta’siri
Pul-kredit siyosati iqtisodiyotning asosiy tarkibiy qismi bo‘lib, Markaziy bank
tomonidan amalga oshiriladi. Uning maqsadi milliy valyutaning barqarorligini
ta’minlash, inflyatsiya darajasini nazorat qilish va iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirishdir.
O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan pul-kredit siyosatining asosiy yo‘nalishlari
quyidagilardan iborat:
1. Inflyatsiya darajasini nazorat qilish : O‘zbekiston Markaziy banki inflyatsiyani
pasaytirish maqsadida asosiy foiz stavkasini belgilaydi. Masalan, 2023-yilda

Markaziy bank asosiy stavkani 14% darajasida saqlab qoldi, bu esa kredit
bozorida muvozanatni saqlash va inflyatsiyani jilovlash uchun xizmat qildi.
2. Bank tizimini rivojlantirish : So‘nggi yillarda xususiy banklar soni ortib,
ularning kapital bazasi kengaymoqda. 2023-yilda O‘zbekistonda xususiy
banklarning kredit portfeli 20% ga oshgan.
3. Likvidlikni ta’minlash : Bank tizimining barqaror ishlashini ta’minlash
maqsadida Markaziy bank tijorat banklariga likvidlik bilan bog‘liq qo‘shimcha
imtiyozlar taqdim etdi.
4. Ipoteka va biznes kreditlari : Hukumat tomonidan ipoteka kreditlari va kichik
biznes uchun imtiyozli kreditlar ajratish amaliyoti davom etmoqda.
Pul-kredit siyosatining iqtisodiyotga ta’sirini tahlil qilar ekanmiz, ba’zi muammolar
ham mavjudligini qayd etish lozim. Jumladan, yuqori foiz stavkalari biznes subyektlari
uchun kredit olishni qiyinlashtirishi mumkin. Biroq, uzoq muddatli istiqbolda
inflyatsiyaning pasayishi va valyuta bozorining barqarorligi iqtisodiy faollikni
oshirishga xizmat qiladi.O‘zbekiston Respublikasida pul-kredit siyosati va valyuta kursi
bo‘yicha amalga oshirilayotgan islohotlar mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishida
muhim rol o‘ynaydi. Markaziy bank tomonidan olib borilayotgan pul-kredit siyosati
inflyatsiyani nazorat qilish va iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan.
Valyuta bozorining liberallashuvi esa tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish va
investitsiyalarni jalb qilishga xizmat qilmoqda. Kelgusida bank tizimining yanada
rivojlanishi, kredit siyosatining yumshatilishi va milliy valyutaning barqarorligi
mamlakat iqtisodiyotining mustahkamlanishiga yordam beradi.
Pul tizimi mamlakat iqtisodiyotining eng muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi.
Uning barqarorligi milliy iqtisodiy rivojlanishning asosiy omillaridan biridir. Biroq,
turli omillar ta’sirida pul tizimi muammolarga duch kelishi mumkin. Ushbu maqolada
inflyatsiya, narxlar barqarorligi va bank tizimi rivojlanishi hamda aholi ishonchi
masalalari tahlil qilinadi. Shuningdek, ushbu muammolarni hal etish yo‘llari haqida
tavsiyalar beriladi.

Inflyatsiya va narxlar barqarorligi masalalari
Inflyatsiya – bu mahsulot va xizmatlar narxining umumiy darajasi o‘sishi natijasida pul
qiymatining pasayishidir. Inflyatsiyaning yuqori darajaga chiqishi iqtisodiyotni izdan
chiqarishi, aholining real daromadlari pasayishiga olib kelishi mumkin. Inflyatsiya
darajasi turli omillar natijasida yuzaga keladi. Ularga quyidagilar kiradi:
1. Pul massasi ortishi – Agar mamlakatda muomaladagi pul miqdori iqtisodiy
o‘sish sur’atidan ko‘ra tezroq oshsa, inflyatsiya yuzaga keladi.
2. Iste’mol va ishlab chiqarish o‘rtasidagi nomutanosiblik – Agar talab taklifdan
sezilarli darajada yuqori bo‘lsa, narxlar oshadi.
3. Xarajat inflyatsiyasi – Ishlab chiqarish xarajatlari oshganda (energetika
narxlarining ko‘tarilishi, ish haqlari oshishi) mahsulot va xizmatlar narxi ham
ortadi.
4. Import qilingan inflyatsiya – Tashqi bozorlardagi narxlar o‘zgarishi tufayli
milliy iqtisodiyotga ta’sir qiladi.
Inflyatsiyani nazorat qilish maqsadida quyidagi chora-tadbirlar qo‘llanilishi lozim:
 Pul-kredit siyosatini qat’iy yuritish – Markaziy bank foiz stavkalarini tartibga
solish orqali inflyatsiyani nazorat qiladi.
 Moliya siyosatini mustahkamlash – Davlat byudjetining muvozanatlangan
bo‘lishini ta’minlash lozim.
 Ishlab chiqarishni rag‘batlantirish – Mahsulot va xizmatlar taklifini oshirish
orqali talab va taklif o‘rtasidagi muvozanatni saqlash kerak.
 Valyuta siyosatini optimallashtirish – Milliy valyutaning barqarorligini
ta’minlash orqali import qilingan inflyatsiyaning oldini olish.
Bank tizimining rivojlanishi va aholi ishonchi
Bank tizimi mamlakat iqtisodiyotining asosiy ustunlaridan biri hisoblanadi. Uning
samarali faoliyat yuritishi investitsiyalarni rag‘batlantiradi, biznes subyektlariga kredit
berish orqali iqtisodiy o‘sishga hissa qo‘shadi. Biroq, bank tizimi rivojlanishida ham
muammolar mavjud bo‘lib, ularning eng asosiylari quyidagilardir:
1. Aholining bank tizimiga ishonchsizligi – O‘tgan davrlardagi iqtisodiy
inqirozlar, banklarning faoliyatidagi noaniqliklar aholi ishonchini pasaytirgan.

2. Bank xizmatlarining qimmatligi – Kredit foiz stavkalarining yuqoriligi
tadbirkorlar va jismoniy shaxslar uchun qiyinchilik tug‘diradi.
3. Banklarning kapital yetishmovchiligi – Ayrim tijorat banklari yetarli kapitalga
ega emasligi sababli kredit berish imkoniyatlari cheklanadi.
4. Raqamli moliya texnologiyalarining rivojlanmaganligi – Zamonaviy bank
xizmatlari, mobil to‘lov tizimlari yetarlicha rivojlanmaganligi iqtisodiy
samaradorlikka salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Ushbu muammolarni hal qilish uchun quyidagi choralar tavsiya etiladi:
 Bank tizimini isloh qilish – Bank faoliyatining shaffofligini oshirish, tartibga
soluvchi organlar faoliyatini mustahkamlash.
 Foiz stavkalarini optimallashtirish – Banklararo raqobatni kuchaytirish orqali
kredit foizlarini kamaytirish.
 Bank kapitalini oshirish – Moliyaviy barqarorlikni ta’minlash maqsadida davlat
yoki xususiy sektor tomonidan banklarga investitsiyalar jalb qilish.
 Raqamli moliyaviy xizmatlarni rivojlantirish – Bank xizmatlarining onlayn
formatga o‘tishini jadallashtirish orqali aholi va biznes subyektlari uchun qulay
imkoniyatlar yaratish.
Pul tizimi bilan bog‘liq muammolar har bir davlat iqtisodiyotida uchraydi. Inflyatsiya,
narxlar barqarorligi va bank tizimi ishonchliligini oshirish orqali milliy iqtisodiyot
barqarorligini ta’minlash mumkin. Buning uchun Markaziy bank va hukumat
muvofiqlashtirilgan siyosat yuritishi, bank tizimi rivojlanishiga alohida e’tibor qaratishi
lozim. Pul-kredit siyosatining samarali yuritilishi, aholi ishonchini oshirish va raqamli
texnologiyalarni rivojlantirish orqali iqtisodiy o‘sishga erishish mumkin. Barcha
choralar uyg‘un tarzda qo‘llanilganda, pul tizimi muammolari sezilarli darajada
kamayadi va milliy iqtisodiyot barqaror rivojlanish yo‘liga o‘tadi.

Xulosa
O‘zbekiston Respublikasi pul tizimi mamlakat iqtisodiy barqarorligining muhim
tarkibiy qismi bo‘lib, uning rivojlanishi va takomillashtirilishi mamlakatning
makroiqtisodiy siyosati va moliyaviy texnologiyalar taraqqiyoti bilan bevosita
bog‘liqdir. Zamonaviy innovatsiyalar va raqamli moliyaviy texnologiyalar joriy etilishi
natijasida mamlakatda naqd pulsiz hisob-kitob tizimlari rivojlanmoqda, bu esa
iqtisodiyotni yanada shaffoflashtirish va qulay moliyaviy xizmatlarni taqdim etish
imkonini bermoqda. Kelgusida O‘zbekiston pul tizimining mustahkamlanishi va xalqaro
integratsiyaga moslashuvi kutilmoqda.
1. O‘zbekiston Respublikasida pul tizimining istiqbollari
O‘zbekiston Respublikasi pul tizimi Markaziy bank tomonidan tartibga solinadi.
Mamlakatda milliy valyuta – so‘m muomalada bo‘lib, uning barqarorligi mamlakat
iqtisodiy siyosatining asosiy yo‘nalishlaridan biridir. Pul tizimining kelajakdagi
rivojlanish istiqbollari quyidagi omillar bilan bog‘liq:
 Pul-kredit siyosatini takomillashtirish : Inflyatsiyani jilovlash va so‘mning
qiymatini barqaror saqlash maqsadida Markaziy bank monetar siyosatni yanada
optimallashtirish ustida ish olib bormoqda. Pul-kredit siyosati bozor talablariga
mos holda shakllantirilmoqda va milliy valyuta kursi suzuvchi kurs tizimiga
asoslangan holda belgilangan.
 Bank sektorini isloh qilish : O‘zbekiston Respublikasi hukumati bank tizimini
modernizatsiya qilishga katta e’tibor qaratmoqda. Xususan, davlat banklarini
xususiylashtirish va tijorat banklarini rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlar
amalga oshirilmoqda.
 Xalqaro moliyaviy tashkilotlar bilan hamkorlik : Xalqaro valyuta jamg‘armasi,
Jahon banki va boshqa xalqaro moliyaviy institutlar bilan hamkorlik
kuchaytirilmoqda. Bu esa mamlakat pul tizimining mustahkamlanishi va xorijiy
investitsiyalar jalb etilishiga xizmat qilmoqda.
 Pul muomalasi va naqd pulsiz hisob-kitob tizimini kengaytirish : Elektron
to‘lov tizimlarini rivojlantirish orqali iqtisodiyotni raqamlashtirishga
yo‘naltirilgan islohotlar amalga oshirilmoqda.

2. Zamonaviy moliyaviy texnologiyalar va pul tizimidagi innovatsiyalar
Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasida raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi bilan
birgalikda pul tizimida ham tub o‘zgarishlar ro‘y bermoqda. Quyidagi innovatsion
yondashuvlar mamlakatning moliyaviy tizimini tubdan o‘zgartirishga xizmat qilmoqda:
 Raqamli bank xizmatlari : So‘nggi yillarda O‘zbekistonda mobil ilovalar va
internet-banking xizmatlari keng ommalashdi. Masalan, Payme, Click, Uzcard,
HUMO kabi to‘lov tizimlari orqali mijozlar o‘z hisoblarini boshqarish va onlayn
to‘lovlarni amalga oshirish imkoniyatiga ega bo‘ldi.
 Kriptovalyutalar va blokcheyn texnologiyalari : O‘zbekistonda kriptovalyutalar
va blokcheyn texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlari muhokama
qilinmoqda. Davlat bu sohani tartibga solish va investorlar uchun qulay muhit
yaratish bo‘yicha tadbirlar olib bormoqda.
 Naqd pulsiz iqtisodiy muhitni rivojlantirish : Mamlakatda plastik kartalar
orqali to‘lovlarni rag‘batlantirish maqsadida soliq yengilliklari va qo‘shimcha
imtiyozlar taqdim etilmoqda. Shu bilan birga, savdo va xizmat ko‘rsatish
tarmoqlarida elektron to‘lov tizimlarini joriy qilish kengaymoqda.
 Fintech kompaniyalarining o‘sishi : O‘zbekistonda moliyaviy texnologiyalar
bilan shug‘ullanuvchi startaplar soni ortib bormoqda. Ular mijozlarga qulay va
innovatsion xizmatlarni taklif etmoqda.
Ushbu islohotlar va innovatsiyalar natijasida O‘zbekiston Respublikasi pul tizimi
yanada barqaror, shaffof va samarali bo‘lishi kutilmoqda. Kelgusida xalqaro moliya
bozorlariga moslashish va investitsion jozibadorlikni oshirish yo‘nalishida islohotlarni
davom ettirish muhim ahamiyat kasb etadi.O‘zbekiston Respublikasida pul tizimi
mamlakat iqtisodiy rivojlanishining muhim elementi hisoblanadi. Hozirgi kunda pul-
kredit siyosati, bank sektori islohotlari va zamonaviy moliyaviy texnologiyalar joriy
etilishi natijasida mamlakatda naqd pulsiz iqtisodiy muhit shakllanmoqda. Kelajakda
pul tizimini yanada mustahkamlash, innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish va
xalqaro moliyaviy hamkorlikni rivojlantirish orqali iqtisodiy barqarorlik va o‘sish
ta’minlanishi kutilmoqda.

Iqtisodiy va moliya huquqi fanidan foydalanishingiz mumkin bo‘lgan adabiyotlar,
kitoblar, maqolalar va boshqa manbalar ro‘yxati
Darsliklar va monografiyalar:
1. Ashurov H., Xakimov S., Jo‘raev A. – Moliya va moliyaviy nazorat – Toshkent:
"Iqtisod-moliya", 2022.
2. Mirzakarimov I. – Moliya tizimi va davlat byudjeti – Toshkent: “Fan va
texnologiya”, 2021.
3. Abduqahhorov A., Nazarov O. – Moliya huquqi – Toshkent: "Adolat", 2020.
4. Yo‘ldoshev Q., Karimov B. – Bank huquqi asoslari – Toshkent: "Iqtisod-
moliya", 2019.
5. Musayev O. – Iqtisodiyot nazariyasi – Toshkent: "Sharq", 2018.
6. Xolbo‘tayev O., Soliyev T. – Moliya va byudjet huquqi – Toshkent: "Iqtisod-
moliya", 2023.
7. Soliev T. – Moliyaviy-huquqiy javobgarlik va uning dolzarb masalalari –
Toshkent: "Iqtisod-moliya", 2022.
8. Kadirov Sh., Jo‘raqulov A. – Sug‘urta huquqi – Toshkent: "Adolat", 2017.
9. Babayev A. – Kredit va moliyaviy operatsiyalar huquqiy asoslari – Toshkent:
"O‘zbekiston", 2018.
10. Ibodov T. – Bank tizimi va uning huquqiy asoslari – Toshkent: "Fan va
texnologiya", 2020.
Ilmiy maqolalar va jurnallar:
11. “Moliya va soliq” jurnali – O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi
tomonidan nashr etiladi.
12. “Bank ishi va moliya bozori” – Markaziy bank huzuridagi ilmiy-amaliy jurnal.
13. “Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” jurnali – O‘zbekiston Respublikasi
Iqtisodiyot va moliya vazirligi nashri.
14. “Iqtisodiyot va huquq” – O‘zbek Milliy Universiteti iqtisodiyot fakulteti jurnali.
15. Nurmatov B. – O‘zbekistonda moliyaviy nazorat tizimining rivojlanish
tendensiyalari // “Moliya va soliq” jurnali, 2021.

16. To‘xtamurodov I. – Davlat moliyaviy nazoratining asosiy yo‘nalishlari //
“Iqtisodiyot va huquq” jurnali, 2022.
17. Jalolov A. – Byudjet tizimi va uning huquqiy asoslari // “Iqtisodiy tadqiqotlar”
jurnali, 2021.
18. Shodmonov S. – Moliyaviy huquqbuzarliklarning huquqiy oqibatlari // “Adolat”
jurnali, 2023.
19. Xamdamov I. – Sug‘urta tizimi va uning iqtisodiyotdagi roli // “Bank ishi va
moliya bozori” jurnali, 2020.
20. Karimov Sh. – Byudjet mablag‘laridan samarali foydalanish muammolari //
“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” jurnali, 2021.
Rasmiy hujjatlar va qonunchilik bazasi:
21. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi – 2023-yilgi tahriri.
22. O‘zbekiston Respublikasining “Byudjet kodeksi” – 2022-yilgi tahriri.
23. O‘zbekiston Respublikasi “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi Qonuni –
2019-yilgi tahriri.
24. O‘zbekiston Respublikasi “Sug‘urta to‘g‘risida”gi Qonuni – 2021-yilgi
tahriri.
25. O‘zbekiston Respublikasi “Moliyaviy nazorat to‘g‘risida”gi Qonuni – 2020-
yil.
26. O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Markaziy bank va Davlat soliq
qo‘mitasi rasmiy saytlaridagi hisobot va statistik ma’lumotlar .

O‘zbekiston Respublikasida pul tizimi 25

Sotib olish