• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 12000UZS
Размер 64.5KB
Покупки 1
Дата загрузки 14 Февраль 2024
Расширение docx
Категория История

Продавец

Kenjayev Kenja

Дата регистрации 27 Январь 2024

794 Продаж

Oʻzbekiston siyosiy tizimidagi o'zgarishlar

 boshqa respublikalar bilan muvofiqlashtirilgan mustaqil ijtimoiy va iqtisodiy siyosatni xalq xo’jaligini o’zi boshqarish va o’zini o’zi pul bilan ta’minlash sohasida suveren huquqlarini amalga oshi-radi, xo’jalik turmushi va madaniy turmushdagi milliy o’ziga xoslik saqlanib qolishini ta’minlaydi;  boshqa respublikalar bilan o’z iqtisodiy aloqalarini ekvivalent-lik va o’zaro manfaatdorlik asosida mustaqil hal etadi, bu aloqalarni mamlakatning yaxlit xalq xo’jalik kompleksi doirasida o’zaro shart-nomalar va bitimlar bilan tartibga soladi;  mahalliy Sovetlarning mahalliy o’zini o’zi boshqarishni keng rivojlantirish, uning mulkiy va moliyaviy negizini mustahkamlash huquqlariga kafolat beradi;  o’z ixtiyorida bo’lgan hamma vositalar bilan mehnat jamoalarining va fuqarolarning iqtisodiy huquqlarini mustahkamlashga ko’maklashadi, shu huquqlarning har tomonlama himoya qilinishini ta’minlaydi. O’zbekiston SSR Oliy Kengashining 1991-yil 30-sentabr qarori bilan Konstitutsiyaviy maqom berildi. Jumladan, unda shunday deyiladi: 1. « O ` zbekiston Respublikasining Davlat Mustaqilligi asoslari to ’ g ’ risida » 1991- yil , 31- avgustida qabul qilingan O ’ zbekiston Respublikasining Qonuniga konstitutsiyaviy maqom berilsin . 2. O ’ zbekiston Respublikasi amaldagi Konstitutsiya moddalari « O ` zbekiston Respublikasining Davlat Mustaqilligi asoslari to ’ g ’ risida )) gi Qonunning qoidalariga zid kelgan hollarda mazkur Qonunga amal qilinsin . 3. Konstitutsiya komissiyasi si tayyorlanayotgan «Respublika Konstitutsiyasi - ning Davlat Mustaqilligi asoslari to’g’risida»gi Qonunning qoidalariga amal qilinsin. 10 siyosati va uning mohiyati haqida Kurs ishining tuzilishi : Kurs ishi kiris qismi, 2 ta bob, 4 ta reja, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat. I.Bob.O’zbekiston siyosiy tizimidagi o’zgarishlar 1.1. O’zbekistonning iqtisodiy mustaqillik va siyosiy suvereniteti uchun amaliy xarakatlar. XX asrning 90-yillariga kelib sotsialistik mamlakatlarda inson huquqlarini himoya qilish va ozodlikka intilishning yangi bosqichi boshlandi. Sharqiy Yevropa mamlakatlarida qariyb yarim asr hukm surgan totalitar davlat tuzumi inqirozga yuz tutib, demokratik tarti-botlar qaror topa boshladi. Yugoslaviya Sotsialistik Federativ Respublikasi parchalanib, uning o’rnida bir necha mustaqil respublika, Chexoslovakiya Sotsialistik Respublikasi ikkiga bo’linib, Chexiya va Slovakiya suveren davlatlari vujudga keldi. Germaniya Federativ Respublikasi va Germaniya Demokratik Respublikasi birlashib, ne-mislar yashaydigan ulkan hududda sotsialistik tuzum barbod etildi. Ayni chog’da sobiq SSSR parchalanib, uning o’rnida mustaqil taraq- qiyot yo’lini tanlagan 15 mamlakat tashkil topdi. Boshqacha qilib aytganda, bu davrga kelib ko’pgina mamlakatlarda mustaqillikka erishish masalasi dunyoni keng qamrab olgan ta rixiy jarayonga aylandi. O’zbekistonning mustaqillikka erishishi ana shu olamshumul jarayon tarkibida yuz berdi. «Xalqlarning ozodlik, Mustaqillik, baxt-saodatga azaliy intilishi, o’z taqdirini o’zi belgi-lashga azm-u qarori hayotdagi chuqur o’zgarishlarni harakatga keltiruvchi kuchdir», - degan edi Islom Abdug’aniyevich Karimov. 4 O zbekiston siyosiy tizimidagi o zgarishlar.ʻ ʻ Mundarija: Kirish ............................................................................................................................................................ 2 I.Bob.O’zbekiston siyosiy tizimidagi o’zgarishlar .......................................................................................... 4 1.1. O’zbekistonning iqtisodiy mustaqillik va siyosiy suvereniteti uchun amaliy xarakatlar. ....................... 4 1.2. O’zbekiston siyosiy tizimidagi o’zgarishlar. ......................................................................................... 11 II.Bob.Yangi Oʻzbekistonning tinchlikparvar tashqi siyosati ....................................................................... 15 2.1.Yangi Oʻzbekistonning tinchlikparvar tashqi siyosati ........................................................................... 15 2.2.Yangi O‘zbekiston sharoitida yoshlarga oid davlat siyosati va uning mohiyati ..................................... 21 Xulosa ........................................................................................................................................................ 33 Foydalanilgan adabiyotlar .......................................................................................................................... 35 1 Xulosa Davlatning qudratini belgilaydigan qator omillardan biri, shubhasiz, ma’nan yetuk, jismonan sog‘lom, har tomonlama barkamol avlodni voyaga yetkazishdir. Shu ma’noda, bugungi kunda mamlakatimizda sog‘lom avlodni tarbiyalash naqadar muhim, mas’uliyatli vazifa ekani barchamizga ayon. Yoshlarga, bolalarga e’tibor, darhaqiqat, kelajakka qo‘yilgan sarmoyadir. Vaholanki, kuchli fuqarolik jamiyatiga asoslangan huquqiy-demokratik davlat qurish farzandlarimizning faol ishtiroki, qo‘llab-quvvatlashi orqaligina to‘laqonli amalga oshar ekan, ma’naviyati yuksak, chuqur bilimli, zamonaviy fikrlaydigan, intellektual rivojlangan va professional tayyorgarlikka ega bo‘lgan o‘g‘il-qizlarni tarbiyalash buyuk kelajagimizni ham ta’minlashiga shubha yo‘q. Biz ajdodlarimiz Muhammad Xorazmiy, Ahmad Farg‘oniy, Abu Nasr Farobiy, Ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Mirzo Ulug‘bek, Alisher Navoiy kabi buyuk mutafakkirlar bo‘lganligi, shuningdek, ularning asarlari jahon fani va madaniyatida munosib o‘rin egallaganligi bilan cheksiz faxrlanishga haqlimiz. Shu bilan birga bizning beqiyos ma’naviy boyligimiz insoniyat tomonidan to‘plangan eng ilg‘or bilim va tajribalar bilan hamohanglikda rivojlanishini xohlaymiz. Aynan shunday qarash va yondashuv bizni doimo oldinga harakat qilishimiz uchun mustahkam asos bo‘lib xizmat qiladi. 33 barqarorlikni ta’minlashga, mintaqaviy xavfsizlikning muhim muammolarini hal etishga, shu jumladan, Afg‘onistondagi vaziyatni hal qilishga ko‘maklashishga qaratilgan. O‘zbekiston mintaqaviy savdo-iqtisodiy hamkorlikni mustahkamlash, mintaqaning transport va tranzit infratuzilmasini rivojlantirish, Markaziy Osiyo transchegaraviy daryolarining suv-energetika resurslaridan oqilona va kompleks foydalanish hamda mintaqaning ekologik barqarorligini ta’minlash, chegaralarni delimitatsiya va demarkatsiya qilish jarayonini yakuniga yetkazish uchun barcha sa’y- harakatlarni amalga oshiradi. Respublikamiz ko‘p asrlik umumiy tarix, yagona til va din, umumiy qadriyatlar va o‘xshash urf-odatlarga ega bo‘lgan Turkiya davlati bilan do‘stlik va hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan siyosatni izchil davom ettiradi. Mamlakatimiz Turkiya bilan har taraflama manfaatli hamkorlikni, jumladan savdo-sotiq, investitsiya va turizm kabi sohalarda rivojlantiradi. Osiyo-Tinch okeani hududi mamlakatlari, xususan Koreya Respublikasi va Yaponiya bilan hamkorlik O‘zbekiston tashqi siyosatining muhim yo‘nalishlaridan biri bo‘lib qoladi. O‘zbekiston ushbu davlatlar bilan investitsiya, savdo-sotiq, yuqori texnologiyalar, madaniy-gumanitar sohalaridagi keng qamrovli hamkorlikni davom ettiradi. O‘zbekiston Janubiy-Sharqiy Osiyodagi mamlakatlar – Malayziya, Indoneziya, Singapur, Vetnam kabi davlatlar bilan hamkorligini rivojlantiradi. O‘zbekiston Janubiy Osiyo mamlakatlari, xususan Hindiston va Pokiston bilan savdo-sotiq, transport-kommunikatsiya, turizm kabi sohalarda har taraflama va o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirishni qo‘llab quvvatlaydi. 30 etish. Ushbu vazifalarni bajarishga shaxsan Prezidentni o zi boshchilik qilibʻ kelmoqda. Bunga 2017-2021 yillarda Rossiya Federatsiyasi, Xitoy Xalq Respublikasi, Qozog iston, Turkmaniston, Tojikiston, Qirg iziston kabi ʻ ʻ davlatlarga uyushtirilgan davlat tashriflari ham tasdiqlab turibdi. O zbekistonning xalqaro miqyosda tinchliksevar siyosat o tkazishi ʻ ʻ uchun keng imkoniyatlar vujudga keldi. O’zbekiston Respublikasining xalqaro nufuzini mustahkamlash, jaxon hamjamiyatiga mamlakatda olib borilayotgan islohotlar haqida xolis axborotni yetkazish maqsadida 2017 yil 19 sentabrda bo lib o tgan Birlashgan Millatlar Tashkilotining 72- ʻ ʻ sessiyasida O zbekiston Prezidenti ishtirok etdi. Unda Prezidentimiz ʻ tomonidan so zlangan ma'ruza O zbekistonni dunyo mamlakatlari orasida ʻ ʻ ko hna va navqiron davlat sifatida o z o rni va mavqeiga ega ekanligini ʻ ʻ ʻ isbotladi. Mamlakatimizni ahil qo shnichilik siyosati ham o z o rnida amalga ʻ ʻ ʻ oshirib borilmoqda. Hususan, davlat chegarasining demilitatsiya va demarkatsiya masalalarini hal etish borasida qo shni Qirg iziston, ʻ ʻ Qozog iston, Tojikiston Respublikasiga qilgan davlat tashriflari muhim ʻ ahamiyat kasb etdi. Shuningdek ushbu davlatlar bilan savdo-iqtisodiy aloqalarni yo lga qo yish bo yicha yuzga yaqin shartnomalar imzolandi. Bu ʻ ʻ ʻ esa, davlatimiz va xalqimizni bir jipsligidan, aniq bir maqsad yo lida faoliyat ʻ olib borayotganligidan, mamlakatimizning o ziga xos tinchlik siyosatini ʻ jahonga namuna qilib ko rsatayotganligidan, xalqaro hamjamiyatni strategik ʻ hamkorlikni davom ettirishga chorlayotganidan dalolat berib kelmoqda. Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining muntazam uchrashuvlari o’tkazib kelinmoqda. Turkmanistonda bo’lib o’tgan maslahat kengashida 20 Shu tariqa qonun tarzida huquqiy jihatdan rasmiylashtirilgan O’zbekiston mustaqilligi barchaning dilini quvonchlarga to’ldirdi. Toshkentdagi Podyomnik ishlab chiqarish birlashmasining ishchisi, 21-saylov okrugidan O’zbekiston xalq deputati Botir Qosimov sessiya yakunida so’zga chiqib, shunday dedi: «Yashirmayman, mustaqillik haqida gap-so’z ko’p e di-ku, lekin ishning amaliy qismiga kelganda siljish yo’q e di. Nihoyat respublikamiz Oliy davlat hokimiyati juda muhim qonun, davlat mustaqilligi to’g’risidagi hujjatni qabul qildi. E ndi mana shu har birimizga quvonch va iftixor tuyg’ularini olib kelgan qarorni amalda quvvatlashi-miz zarur». Shu tariqa xalqimizning uzoq yillar kurashib, intilib qo’lga kiritgan mustaqillik erki qonun bilan mustahkamlab qo’yildi. 2 1.2 . O’zbekiston siyosiy tizimidagi o’zgarishlar. O'zbekiston Respublikasi mustaqilligi haqidagi bu hujjatlar o'zbek xalqining asriy orzusi ro'yobga chiqqanligining huquqiy ifo-dasi bo'ldi. «O`zbekiston Respublikasining Davlat Mustaqilligi asoslari to'g'risida»gi qonun g'oyat katta ahamiyatga ega bo'lganligi uchun bu muhim hujjat haqida batafsil to'xtash lozim. Mazkur qonun asosida O'zbekistonning huquqiy holati tubdan o'zgardi. O'z mohiya-tiga ko'ra bu hujjat respublika uchun vaqtincha konstitutsiya roli-ni ham o'ynaydigan bo'ldi. 17 moddadan iborat bu qonun suveren O'zbekiston Respublikasining asosiy belgilarini aniqlab berdi. 1-moddada O'zbekiston Respublikasi o'z tarkibidagi Qoraqalpog'iston Respublikasi bilan birga mustaqil demokratik davlat, deb e'lon qilinadi. 2 2. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёев БМТнинг 72-сессиясида сўзлаган 11 foizi qatnashdi. Referendumda qatnashganlaming 98,2 foizi O'zbekiston Respublikasining mustaqil davlat, deb e'lon qilinishini yoqlab ovoz berdi. Shuni aytish kerakki, referendum butun respublika hududida qonun asosida tashkiliy jihatdan uyushqoqlik, fuqarolarning yuksak siyosiy faolligi bilan o'tdi. Buni referendumda AQSH, Turkiya, Malayziya va boshqa mamlakatlardan kelgan beta-raf kuzatuvchilar ham tasdiqladilar. O'zbekiston mustaqil davlat, deb e'lon qilingan kunning o'zidayoq mustaqil davlat ramzlarini joriy qilish yuzasidan amaliy choralar ko'rildi. O'zbekiston Respublikasining Davlat bayrog'i to'g'risida, respublika gerbining nusxasi va Davlat madhiyasining musiqiy bayoni haqida maxsus qaror qabul qilindi. Unda Konstitutsiya komissiyasining ekspert guruhiga Davlat bayrog'ining variantlari ustida ishlashni davom ettirish, Oliy Kengashning tegishli qo'mitalariga Konstitutsiya komissiyasi ijodiy guruhi bilan hamkor-likda Davlat bayrog'i, madhiyasi haqida qonun loyihalarini ishlab chiqib, navbatdagi sessiyaga taqdim etish topshirildi. O'zbekiston davlat mustaqilligiga erishgach, o'zining xalqaro talablar va me'yorlar doirasida qiyofasini ko'rsatmog'i, buning uchun esa o'zining butun imkoniyatlarini, o'ziga xos jihatlarini ifo-dalovchi davlat ramzlariga ega bo'lmog'i lozim edi. Odatda ramzlar shunchaki ranglar yig'indisidan iborat bo'lgan shakllar emas, ular ayni ana shu davlatning va shu mamlakat mqarolarining o'zligidan kelib chiqmog'i, qolaversa, davlat siyosatining mazmun-mohiyatini o'zida mujassam etmog'i kerak. 4 4 “Шарқ” нашриёт-матбуот акциядорлик компанияси Бош таҳририяти, 2004, 160-бет. 14 muntazam shug‘ullanishga keng jalb etish, yoshlar orasida sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish; voyaga yetmaganlar va yoshlar o‘rtasida huquqbuzarlik va jinoyatlar sodir etilishini oldini olish; barkamol avlodni tarbiyalashda ommaviy axborot vositalari va zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan samarali foydalanish yoshlar siyosatining asosiy yo‘nalishlari hisoblanadi. Iste’dodli yoshlarni aniqlash, ularni tarbiyalash masalasining davlat siyosati darajasiga ko‘tarilganligi yurtimizda o‘rnak olsa arzigulik tajriba to‘planishiga imkon berdi. Shu o‘rinda ta’idlash joizki, iste’dodli yoshlarni izlash va ularni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan ishlarni amalga oshirishda davlat tashkilotlari bilan bir qatorda yurtimizda faoliyat yuritayotgan nodavlat tashkilotlari ham faol ishtirok etmoqdalar. Masalan, yoshlarga oid davlat siyosatining asosiy yo‘nalishlaridan biri yoshlarning iste’dod va qobiliyatlarini qo‘llab-quvvatlashga qaratilganligi ayniqsa, ahamiyatga molikdir. Ta’kidlash joizki, ta’lim, fan, texnika, axborot texnologiyalari, madaniyat, san’at, sport, tadbirkorli sohalaridagi iste’dodli va iqtidorli yoshlarni rahbatlantirib borish, ularning turli sog‘lom tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash vazifalari bu tashkilotning mazkur yo‘nalishdagi dolzarb vazifalaridan biri qilib belgilangan. Yoshlarning bilim darajasi, kasbiy malakasi, ma’naviy va ruhiy barkamollik kabi fazilatlari va ijtimoiy sifatlari butun jamiyatning rivojlanish darajasiga salmoqli ta’sir ko‘rsatmoqda. Aholining turmush sharoitini yaxshilash, hayotdan rozi bo‘lib yashashga erishish bugungi zamonaviy davlatchilik taraqqiyotidagi muhim ko‘rsatkich hisoblanadi. Alloma Abdulla Avloniy “Tarbiyani kimlar qilur? Qayda qilur? degan savolga “Birinchi - uy tarbiyasi. Bu vazifa ona zimmasidadir. Ikkinchi – 23 Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston yoshlari forumida ta’kidlab o‘tganidek, “Biz yurtimizda qanday islohotlarga qo‘l urmaylik, avvalo, siz kabi yoshlarga, sizlarning kuch-g‘ayratingiz, azmu shijoatingizga suyanamiz. Barchangiz yaxshi bilasiz, bugun o‘z oldimizga ulkan marralar qo‘yganmiz. Ona Vatanimizda Uchinchi Renessans poydevorini yaratishga kirishdik. Biz oila, maktabgacha ta’lim, maktab va oliy ta’limni hamda ilmiy-madaniy dargohlarni bo‘lg‘usi Renessansning eng muhim bo‘g‘inlari deb hisoblaymiz. Shu sababli ayni ushbu sohalarda tub islohotlarni amalga oshirmoqdamiz. Ishonamanki, mamlakatimiz taraqqiyotining yangi poydevorini yaratishda sizlar singari fidoyi va vatanparvar yoshlarimiz faol ishtirok etib, munosib hissa qo‘shadilar” . Ma’lumki, “milliy o‘z-o‘zini anglash – har bir millat (elat)ning o‘z- o‘zini real sub’ekt, muayyan moddiy va ma’naviy boyliklarning egasi, yagona til, urf-odatlar, an’analar, qadriyatlar va davlatga mansubligini, manfaatlar hamda ehtiyojlar umumiyligini tushunib yetishga milliy o‘z-o‘zini anglash deyiladi” . Mafkuraviy immunitet – bu, sodda qilib aytganda, insonning o‘z istak-orzu, maqsad-intilishlariga mutlaqo zid, yot, zararli, begona mafkuraviy tahdidlarga qarshilik ko‘rsata olish salohiyati. “Mafkuraviy immunitet – falsafa: qomusiy lug‘atida –ma’naviy barkamol, irodasi baquvvat, iymoni butun shaxsni tarbiyalashda, har qanday reaksion, buzg‘unchi xarakterdagi g‘oyaviy tashabbuslarga bardosh bera oladigan yoshlarni tarbiyalashda qo‘l keladi” deyiladi. Bolaga ilk yoshidan boshlab nima yaxshi, nima yomon, ularga qanday munosabat bildirish kerak, degan savollarga asoslangan bog‘cha, maktab tarbiyasi, undan keyin ijtimoiy tarbiya yo‘lga qo‘yilsagina har bir millat sog‘lom, ishonchli, mustahkam immunitetga ega bo‘ladi. 26 ko’proq markazda to’plash niyatida edilar. Ular iqti sodiyotni rivojlantirishda sotsialistik yo’ldan voz kechmaslikni talab qilar edilar. Ikkinchi kuchlar - S.Shatalin guruhi a’zolari tarafdorlari. Ular SSSRni tarqatib yuborish, ittifoqdosh respublikalar o’rnida suveren, Mustaqil Davlatlar tuzish, cheksiz xususiy tadbirkorlikni rivojlanti-rish, mulkni davlat tasarrufldan chiqarish, xususiylashtirish, kolxoz va sovxozlarni tugatib, fermer xo’jaliklari tuzishni ko’zda tutdilar. Bu mohiyatan iqtisodiy rivojlanishning sotsialistik yo’lidan voz ke-chishni bildirar edi. Uchinchi kuchlar - bu M.Gorbachyov Dasturini quvvatlovchilar. Ular murosa yo’lini qidirib, yuqorida tilga olingan har ikki dastur yo’nalishlarini uyg’unlashtirish va SSSRni saqlab qolish, markazlashgan ma’muriy buyruqbozlik hokimiyatini yo’qotmaslik, «shokovaya Terapiya» («falaj qilib davolash») usulidan foydalanish g’oyasini ilgari surar edi. Yangi Ittifoq Shartnomasini tayyorlash ham shu maqsadlarga yo’naltirilgan edi. Jumladan, yangi Ittifoq Shartnomasida mamlakat nomini ham «Sotsialistik Respublikalar Ittifoqi» deb emas, «Mustaqil Sovet Respublikalari», «Mustaqil Davlatlar Ittifoqi» deb atash to’g’risidagi takliflar ham o’rtaga tashlana boshladi. Shunday qilib, sobiq SSSR ijtimoiy taraqqiyotida uchta yo’nalish- totalitarizmga qaytish, jahon tajribasiga xos transforma-tsiya va sotsialistik yo’nalishdagi demokratik kuchlar to’qnashib qolgan edi. Tabiiyki, bu mamlakat ijtimoiy-siyosiy hayotida tanaz-zulni vujudga keltirgan edi. Ana shunday ziddiyatli bir sharoitda O’zbekiston rahbariyati bu yo’nalishlarning nomaqbul ekanligini aniq-ravshan ko’rdi va respublika xalq xo’jaligini bozor iqtisodiyotiga o’tkazishning o’ziga xos yo’lini Mustaqil tarzda o’zi belgilay boshladi. Avvalo, «O’zbekistonning iqtisodiy 8 (2020). Foreign language competenceformation of the future teacher of vocational education in the information and educational environment. European Journal of Molecular & Clinical Medicine , 7 (2), 360-365. 10. Zhabborova, O. I., & Kenjaeva, H. P. (2018). Bases of gender equality of rights in Uzbekistan. Международный журнал гуманитарных и естественных наук , (5-2). 11. Кенжаева, Х. П., Тожиев, Ф. И., & Жураев, Б. Н. (2014). РОЛЬ ЖЕНЩИН В СОЗДАНИИ И РАЗВИТИИ ДЕМОКРАТИЧЕСКОГО ОБЩЕСТВА В УЗБЕКИСТАНЕ. In Инновации в технологиях и образовании (pp. 119-123). 12. Кенжаева, Х. П. (2021). ФУҚАРОЛИК МАДАНИЯТИ МЕЗОНЛАРИ ШАРҚ ФАЛСАФАСИ ТАЛҚИНИДА. Academic research in educational sciences , 2 (3). 13. Кенжаева , Х . П . (2021). Аёллар ижтимоий фаоллигини оширишда фуқаролик институтларининг ўрни . Scientific progress , 1 (6), 957-961. 14. Кенжаева , Х . (2021). Миллий маънавий меросимизда таълим-тарбия масалалари. Общество и инновации , 2 (6/S), 18-24. 15. Кенжаева, Х. П., & Каримова, Л. М. (2019). ТАРИХИЙ ХОТИРА– ХАЛҚ МАЪНАВИЯТИНИНГ ТАРКИБИЙ ҚИСМИ. ПЕРЕКРЁСТОК КУЛЬТУРЫ , 1 (3). 16. Xajieva Iroda, Babadjanova Umida, Kenjayeva Khurshida, Adambaeva Feruza. The importance of spiritual values in the upbringing of the harmoniously developed person in teaching and learning process. International Journal of Advanced Science and Technology. 29(5). P. 1496- 1499 36 Kirish Mavzuning dolzarbligi: Istiqlol yillarida O‘zbekistonda milliy davlatchilikning yangi demokratik asoslarini shakllantirish, mamlakatimizni yanada faol demokratik yangilash va modernizatsiya qilish bilan bog‘liq taraqqiyot davrlari bosib o‘tildi. Jamiyatimizda ro‘y berayotgan demokratlashuv jarayonlarining hozirgi bosqichida xalq manfaat va ehtiyojlaridan kelib chiqib uning konseptual asoslari ham uzluksiz ravishda rivojlantirib kelinmoqda. Buning natijasida mamlakatimizda demokratik islohotlarning izchilligini ta’minlashning zamonaviy manbalarini yaratish jarayonlari muttasil ravishda ro‘y bermoqda. Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev tomonidan mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasini amalga oshirish jarayonlarini yanada yuksak pog‘onaga ko‘tarish, mazkur maqsadlarga erishishning siyosiy mexanizmlari va yondashuvlari bo‘yicha prinsipial jihatdan yangi siyosiy g‘oyalar ilgari surilmoqda va izchillik bilan amalga oshirilmoqda. Xususan, Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev tomonidan 2017 yil 7 fevraldagi farmoni bilan qabul qilingan “2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi” buning yorqin misoli bo‘ldi. Harakatlar strategiyasida yurtimizda olib borilayotgan islohotlar samarasini yanada oshirish, davlat va jamiyatni har tomonlama jadal rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish, mamlakatimizni 2 O‘zbekistonning siyosiy tizimi ancha vaqt yopiq bo‘lgani jamiyatning siyosiy tafakkuri holatini ham belgilab berdi. Siyosiy tizim qancha uzoq ochiq va shaffof bo‘lsa, jamiyatning siyosiy madaniyati ham shunchalik detallashgan, chuqur va ongli bo‘ladi. O‘zbekistonda axborot erkinligi, siyosiy bilimlarni parvarishlash bo‘yicha hali juda ko‘p ishlar qilinishi kerak. Jamiyat vaziyatni o‘ta sodda qoliplar orqali emas, o‘zining manfaatlaridan kelib chiqib, O‘zbekistonni huquqiy, haqiqatda demokratik davlatga aylantirish borasidagi qadamlar bilan o‘lchash malakasini oshirib borishi zarur. 34 Xorijiy mamlakatlarda va xalqaro tashkilotlarda O‘zbekiston Respublikasining 55 ta diplomatik va konsullik vakolatxonalari mavjud. O‘zbekiston 100 dan ortiq xalqaro tashkilotlarning a’zosi bo‘lib, mamlakatimiz turli xil ko‘p tomonlama hamkorlik tuzilmalari bilan o‘zaro sherikchilik aloqalarini rivojlantiradi. 32 O‘zbekiston musulmon dunyosi davlatlari bilan o‘zaro manfaatli aloqalarni iqtisodiyot, transport kommunikatsiyasi, moliya, investitsiya va sayyohlik sohalarida, shu jumladan Islom hamkorlik tashkiloti va Islom taraqqiyot banki doirasida faol rivojlantirish va mustahkamlashdan manfaatdor. O‘zbekiston BMT ishida faol ishtirok etishni davom ettiradi, hamda uni xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlashga, tezkor globallashuv jarayonida davlatlarning barqaror rivojlanishida ko‘maklashishga mas’ul bo‘lgan yagona universal tashkilot sifatida ko‘radi. Mamlakatimiz Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, Shanxay hamkorlik tashkiloti va Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi tashkilotlati bilan ushbu tuzilmalarning mexanizmlaridan zamonaviy muammolar va tahdidlarga qarshi kurashishda, ko‘p tomonlama hamkorlikni rivojlantirishda samarali foydalanish maqsadida o‘zaro sherikchilikni yanada rivojlantiradi. O‘zbekiston xalqaro moliya institutlari bilan, shu jumladan, Osiyo taraqqiyot banki, Jahon banki, Xalqaro valyuta jamg‘armasi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo infratuzilma investitsiyalari banki va Yevropa investitsiya banklari bilan energetika, transport, qishloq xo‘jaligi, uy-joy qurilishi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha yangi loyihalarni amalga oshirishda hamkorlikni faollashtirish uchun barcha sa’y- harakatlarni olib boradi. Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi dunyoning 130 dan ortiq davlatlari bilan diplomatik aloqalar o‘rnatgan. Toshkentda 44 ta chet el elchixonalari, 1 ta bosh konsullik, 8 ta faxriy konsullar, 17 ta xalqaro tashkilotlar vakolatxonalari, 13 ta xorijiy xalqaro hukumatlararo va hukumat tashkilotlari vakolatxonalari, 1 ta diplomatik maqomga ega savdo vakolatxonasi faoliyat ko‘rsatmoqda. 31 Foydalanilgan adabiyotlar 1. 2016 йил 14 сентябрдаги « Ёшларга оид давлат сиёсати тўғрисида » ги Қонун / https://lex.uz/docs/3026246 2. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёев БМТнинг 72- сессиясида сўзлаган нутқи // https://uza.uz/uz/posts/zbekiston-prezidenti- shavkat-mirziyeev-bmt-bosh-assambleyasi-20-09-2017 3. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Ўзбекистон ёшлари форумидаги маърузаси // https://uza.uz/uz/posts/ozbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat- mirziyoevning-ozbekiston-yoshlari-forumida-sozlagan- nutqi_197662 4. Жураев С.А. Особенности формирования государственной молодежной политики Республики Узбекистан в переходный период: теория и практика. А-р.дисс...док.политол.н..-Т., 1994. -С.17. 5. Юсупова Н.Ж. Исломда аёл ҳуқуқлари. Тошкент: Ў збекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги академияси, 2006 6. Ҳасанов А. Қадимги Арабистон ва илк ислом. Жоҳилия асри. Т.: Тошкент ислом университети, 2001. Б.11 7. Ҳикматлар хазинаси. Т.: Ғафур Ғулом, 1993. Б.69 8. Фалсафа: қомусий луғат: (Тузувчи ва масъул муҳаррир Қ.Назаров). – Т.: “Шарқ” нашриёт-матбуот акциядорлик компанияси Бош таҳририяти, 2004, 160-бет. 9. Khajieva, I., Khujaniyazova, G., Kenjaeva, K., & Jumaniyozov, F. 35 mumkin», - deyiladi O zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 17-ʻ moddasida. O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan 2017- ʻ yil 7-fevralda tasdiqlangan “O zbekiston Respublikasini yanada ʻ rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi Farmonning beshinchi ustuvor yo nalishi “Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy ʻ bag’rikenglikni ta’minlash, chuqur o’ylangan, o’zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish”ga yo’naltirilgan bo lib, undan ko zlangan ʻ ʻ asosiy maqsad davlatimiz mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash, O’zbekistonning yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo’shnichilik muhitini shakllantirish, mamlakatimizning xalqaro nufuzini mustahkamlash hisoblanadi. Harakatlar strategiyasini ushbu ustuvor yo nalishini amalga oshirishda ʻ quyidagi vazifalarga alohida e’tibor qaratildi:  davlat mustaqilligi va suverenitetini mustaxkamlash, mamlakatning halqaro munosabatlar to’la huquqli sub’ekti sifatida o’rni va rolini kuchaytirish, rivojlangan demokratik davlatlar qatoriga kirish, O’zbekiston tevaragida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo’shnichilik mintaqasini vujudga keltirish;  O’zbekiston Respublikasining halqaro nufuzini mustahkamlash, jahon hamjamiyatiga mamlakatda olib borilayotgan islohotlar haqida xolis axborotni yetkazish;  O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyatini normativ-huquqiy bazasini hamda xalqaro hamkorlikning shartnomaviy-huquqiy asoslarini takomillashtirish;  davlat chegarasining demilitatsiya va demarkatsiya masalalarini hal 19 Immunitet esa, o‘z navbatida, odamni to‘g‘ri yo‘ldan “ozish”dan, turli yo‘llarga adashib, keyin pushaymon bo‘lishlardan, baxtsizlikdan, millatni esa– parokandaliklardan, parchalanishlardan, sinfiy, mahalliy yoki boshqa bo‘linishlardan asrab turadi. Demak, mafkuraviy immunitet –davlat va millatning ma’naviy birligi, ma’naviy sog‘lomligini himoya qiluvchi g‘oyaviy qalqon vazifasini bajaradi. Mafkuraviy immunitet o‘z-o‘zidan namoyon bo‘lmaydi. Uning namoyon bo‘lishi uchun ichki yoki tashqi g‘oyaviy, fikriy ta’sir bo‘lishi kerak . Al Forobiyning fikricha, “...fozil jamiyatning har bir fuqarosi mansabi, tutgan o‘rni, ya’ni kim bo‘lishidan qat’iy nazar «fozil kishi», «fozil inson» o‘z davlatining barcha qonun- qoidalarini yaxshi biladi, unga amal qiladi, fikrlaydi, o‘z kasbining ustasi, lozim bo‘lganda Vatan uchun jon fido qiladi. Fozillar shahri aholisi bir biriga hurmatda bo‘ladi. Ota-ona va farzand, ustozu- shogird o‘rtasida Sharqona nazokat, mehr va ehtirom bo‘ladi. Avvalo bunday fikr yuritishning o‘zi bobolarning ma’naviy darajasi naqadar yuksak bo‘lganligini va albatta bunday fikr aytish bu borada ko‘p asrlik me’roslarni o‘rganish natijasida vujudga kelishini ta’kidlash joiz. O‘zbekiston Respublikasi o‘z milliy manfaatlariga asoslangan holda ochiq, o‘zaro manfaatli va konstruktiv tashqi siyosat olib boradi. Respublikaning zamonaviy tashiq siyosiy kursi dunyoda va mintaqada shiddat bilan o‘zgarayotgan vaziyat, hamda mamlakatning ichidagi keng ko‘lamli o‘zgarishlarga asoslanib shakllanadi. O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining bosh maqsadi – davlat mustaqilligi va suverenitetini, xalqaro maydondagi o‘rni va rolini mustahkamlash, yon-atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo‘shnichilik 27 muhitini shakllantirish, respublikaning tashqi iqtisodiy manfaatlarini faol tarzda ilgari surish. Respublika harbiy-siyosiy bloklarga qo'shilmaslik kursiga sodiq bo'lib, o'z hududida xorijiy harbiy bazalar va ob'ektlarni joylashtirishga, shuningdek, mamlakat harbiy xizmatchilarining chet eldagi tinchlikparvarlik amaliyotlarida yoki harbiy mojarolarda ishtirok etishiga yo'l qo'ymaydi. O'zbekiston barcha qarama-qarshiliklar va nizolarni faqat tinch siyosiy yo'llar bilan hal qilish tarafdori. O'zbekiston davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik; xalqaro majburiyatlarni vijdonan bajarish, inson huquqlarini hurmat qilish va himoya qilish va xalqaro huquqning boshqa umume'tirof etilgan tamoyilllari va normalari; xavfsizlikning bo'linmasligi, ochiqlik va pragmatizm, qo'shni mamlakatlar bilan har tomonlama yaxshi qo'shnichilik munosabatlarini rivojlantirish, mintaqaviy va xalqaro hamkorlikni mustahkamlash kabi asosiy tamoyillarga tayangan holda tinchlik, taraqqiyot va farovonlik yo'lida barcha sheriklar bilan hamkorlikni kengaytirishdan manfaatdor/. Tashqi siyosiy faoliyatning asosiy va birinchi darajali vazifalaridan biri bu 2017-2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini samarali amalga oshirishdir. Ushbu maqsadga erishish uchun tashqi siyosat idorasi oldiga quyidagi vazifalar qo‘yilgan: 28 yerda qadimiy dehqonchilik madaniyati va boy mineral-xomashyo resurslari bor. Respublika oziq-ovqat bilan o zini o zi ta'minlashga, texnikaʻ ʻ ekinlarining eng qimmatli turlarini, jumladan paxta tolasini yetishtirish va eksport qilishga imkoniyati katta. Shuningdek, jahon bozoriga yuqori sifatli, ekologik jihatdan sof, raqobatga bardoshli meva-sabzavot mahsulotlarini ishlab chiqarishga hamda ularni qayta ishlangan holda yetkazib berishga qodir.  to rtinchidan, davlatimiz nafaqat o zini o zi ta'minlaydigan, balki ʻ ʻ ʻ chetga chiqarishga neft, neft mahsulotlari, gaz va umuman, iqtisodiyotning asosi bo lmish muhim tarmoqlarga ega. O zbekistonda sanoatning eng ʻ ʻ zamonaviy tarmoqlari, deylik, mikroradioelektronika kabi murakkab sohani rivojlantirish imkoni bor.  beshinchidan, O zbekistonning insoniyat sivilizatsiyasida salmoqli o rni ʻ ʻ bor. Yurtimiz ma'naviy-tarixiy merosga boy. U oldindan nafaqat mintaqada, balki dunyoda ham turli ma'naviy va siyosiy jarayonlarga, jahon sivilizatsiyasiga kuchli ta'sir o tkazib kelgan. ʻ Shu jihatlarni hisobga olsak, O zbekiston o zining barcha ʻ ʻ ko rsatkichlari bo yicha jahondagi madaniy, ilmiy texnologiya va iqtisodiy ʻ ʻ yuksaklikka erishib, bemalol Markaziy Osiyoda integratsiya markaziga aylanishi mumkin. Geografik-siyosiy o rni jihatdan O zbekiston Markaziy Osiyoning qoq ʻ ʻ o rtasida joylashganligi ayni ana shu mintaqada barqarorlikni ta'minlash, ʻ o zaro hamkorlik va birodarlikni chuqurlashtirish uchun tayanch nuqta ʻ bo lib xizmat qildi. Mustaqillikning tarixan qisqa davrida u o zining siyosiy, ʻ ʻ iqtisodiy va ma'naviy qudratini to la-to kis ko rsata oldi. Ayni ana shu ʻ ʻ ʻ 17 O'zbekiston Respublikasi tarkibidan tegishli qonunlar asosida chiqib ketishi mumkinligi ham e'tirof etilgan. Bunday Qonunning qabul qilinishi mustaqillik davrida qo'lga kiritilgan yutuqlarning natijasi hisoblanadi. Bu esa huquqiy, iqtiso diy hamda ma'naviy- axloqiy munosabatlar natijasi sifatida muhim ahamiyatga ega. O'zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi e'lon qilinganidan keyingi tarixiy vaziyat shunday ediki, endi davlat, xalq o'z taqdirini o'zi belgilaydi, deb e'lon qilish yetarli emas edi. O'zbekistonning davlat mustaqilligi bilan bog'liq qonunlar tizimini yaratish zarur edi. Ayni paytda mustaqillik g'oyasini ham faqat bir tomonlama - havoyi va yuzaki talqin qilib bo'lmas edi. Binobarin, erishilgan mustaqillikni sobitqadamlik bilan mustahkamlash, buning uchun izchil kurashish lozim edi. O'zbekiston erishgan istiqlolni mustahkamlashda xalq tomonidan uning ma'qullanishini hisobga olib, mamlakatda referendum o'tkazishga qaror qilindi. 1991-yil 18-noyabrida Oliy Kengash VIII sessiyasi O'zbekiston Respublikasi referendumini o'tkazish to'g'risida qaror qabul qildi. Shunga muvofiq 29-dekabrda: «Siz Oliy Kengash tomonidan O'zbekiston Respublikasi mustaqil davlat deb e'lon qilinishini ma'qullaysizmi?» - degan masalada referendum o'tkazishga katta tayyorgarlik ko'rildi. Referendumni uyushqoqlik bilan o'tkazish maqsadida Markaziy saylov komissiyasi 13 okrug, 7 ming uchastka saylov komissiyalarini tuzdi. Ular joylarda referen dum o'tkazish haqidagi Qonunning so'zsiz bajarilishini ta'minlash borasida katta tashkiliy ishlarni olib bordilar. Umumxalq referen- dumiga 10 millionga yaqin kishi, yoki saylov ro'yxatiga kiritilgan laming 94,1 13 qo’yilganligi, chegaralar ochilgani, odamlar qavmu qarindoshlari bilan aloqalarini tiklab, bir mamlakatdan ikkinchi davlatga emin-erkin borib kela boshlangligi alohida ta’kidlab o tildi.ʻ Darhaqiqat, mamlakatimizning qulay geosiyosiy o rni, uning birinchi ʻ navbatda o z milliy manfaatlarini inobatga olgan holda olib borayotgan, har ʻ tomonlama chuqur o ylangan, mustaqil va izchil tashqi siyosati ʻ davlatimizning jahon hamjamiyati tomonidan e’tirof etilishi, xalqaro maydonda obro -e’tiborining ortib borishini ta'minladi. ʻ O zbekiston Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Islom Konferensiyasi ʻ tashkiloti, Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyati, Shanxay hamkorlik tashkiloti, Mustaqil Davlatlar Hamdo stligi, Turkiy tilli davlatlar hamkorlik kengashi kabi nufuzli xalqaro ʻ tashkilotlar va qator ixtisoslashgan xalqaro tuzilmalar ishida faol ishtirok etib, mintaqaviy xavfsizlikni ta'minlash, Markaziy Osiyoda ekstremizm, terrorizmga qarshi kurash yadro qurolidan holi hudud barpo etish, narkotik moddalarning noqonuniy aylanishi bilan bog liq, shuningdek, xalqaro ʻ hamjamiyat oldida turgan boshqa dolzarb muammolarni hal etish ishiga salmoqli hissa qo shmoqda. ʻ Ma'lumki, O zbekiston geosiyosiy jihatdan ancha murakkab va shu ʻ bilan birga qulay makonda joylashgan.  Ya’ni u, birinchidan, Markaziy Osiyo mintaqasining transport, boy hamda mustaqil energetika omillari markazida joylashgan.  ikkinchidan, O zbekiston aholi soni, ilmiy-texnikaviy va boshqa ʻ imkoniyatlari jihatidan mintaqadagi qo shnilardan ma'lum darajada ustun ʻ turadi.  uchinchi tarafdan, O zbekiston qulay tabiiy-iqlim sharoitiga ega. Bu ʻ 16 maktab va madrasa tarbiyasi. Ota, muallim, mudarris va hukumat vazifasidur” deb javob berganlar. Bu so‘zlar zamirida barchaning farzand tarbiyasiga mas’ulligi ko‘rinib turibdi. Yoshlar masalasini o‘rganish kishilik jamiyati, ijtimoiy munosabatlar, millatlar va davlatlar, madaniyat va sivilizatsiyalar bilan chambarchas bog‘liqdir. Chunki yoshlar masalasi, birinchidan, sivilizatsiya vujudga kelgandan beri mavjud va barcha tarixiy rivojlanish bosqichlarida ular bilan yonma yon keladi. Ikkinchidan, tafakkur tarixida barcha faylasuflar, mutafakkirlar, davlat arboblari, shoiru adiblar farzand, yoshlar masalasiga oid o‘z qarashlarini bayon qilganlar. Qadimgi Arabiston yarim orolida VII asrgacha – «johiliya davri»da , hatto qiz bolaning tug‘ilishi ota uchun baxtsizlik alomati bo‘lsa, o‘g‘il bolaning tug‘ilishi esa, alohida baxtning belgisi qilib ko‘rsatilgan. Hikoya qilishlaricha, Umar ibn al Xattob (r.a.) quyidagilarni e’tirof etgan: «Musulmonlikdan avvalgi ikki narsani eslaymanki, birini eslab yig‘layman, birini eslab kulaman. Ushbu narsaga yig‘layman. Bir kun qizimni, jajji qizchamni, jigarpora qizchamni shu o‘z qo‘llarim bilan qabr qazib ko‘mdim. Men qizim uchun o‘z qo‘llarim bilan chuqur qazir ekanman, u mening soqolimga sachragan tuproqlarni jajji qo‘llari ila silab olardi. Qachon buni eslasam doimo yig‘layman. Insoniyatning qanday qorong‘u davrlarida yashaganini tushunib, tinmay ko‘z yosh to‘kishdan o‘zimni tiyaman» . Islom ayollarga rahm shafqat, mehr ko‘rsatish bilan uning maqomini ko‘tardi va uning baxtli hayoti uchun muqaddas qonunlarni joriy etdi. Ushbu qonunlarning bajarilishi Qur’on oyatlari va Payg‘ambarimiz (s.a.v.) Hadislari orqali mustahkamlandi. Tadqiqotchi N.J.Yusupova o‘zining “Islomda ayol huquqlari” asarida 24 1990-yil 11-sentabrda RSFSR Oliy Soveti II sessiyasi S. Shatalinning «500 kun» Programmasini qabul qildi. Unda quyidagi masalalar ko’tarilgan edi: Fuqarolarni mulkka egalik huquqini, iqtisodiy mustaqillikni, erkin iste’mol bozori va unda erkin narx; korxonaning mustaqil iqtisodiy faoliyat huquqi; ittifoqdosh respublikalarning mutlaq suvereniteti; aholi turmush darajasini pasaytirmaslikni ko’zda tutar edi. SSSR Oliy Sovetining 21-sentabrda bo’lib o’tgan IV sessiyasida bu Dastur ham qabul qilinmadi. 1990-yil 24-sentabrda sessiya «Xalq xo’jaligini barqarorlashtirishning kechiktirib bo’lmaydigan vazifalari»ni muhokama qilib, Hukumat Dasturi va S.Shatalin Dasturidan iborat Yagona Dastur ishlab chiqishga qaror qildi. 1990-yil 18-oktabrda sessiya: «Bozor iqtisodiyotiga o’tish jahon amali-yotidan kelib chiqqan zarurat, ammo u iqtisodiyotning sotsialistik yo’nalishiga ziyon yetkazmaydi», - deb xulosa berdi. Demak, 80-yillar oxiriga kelib, sobiq mamlakatda xalq xo’jaligini bozor iqtisodiyotiga o’tkazishni hayotning o’zi kun tartibiga qo’ya boshladi va uning huquqiy asoslarini yaratishni zaru-ratga aylantirdi. Shunday bo’lsa-da, 1990-1991-yillarda iqtisodiyot orqaga qarab keta boshladi va xalqning turmush tarzi, sharoiti yomonlasha bordi. Mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan tanazzulga yuz tuta boshladi. Mutaxassislar ana shunday tisarilish hodisasini mamlakat ijtimoiy- siyosiy hayotiga uchta yo’nalishdagi kuchlar manfaatlari to’qnashgani bilan izohlaydilar. Jumladan: Birinchi kuchlar - N.Rijkov va V.Pavlov Dasturi tarafdorlari. Ular sobiq SSSRni saqlab qolish, xalq xo’jaligini markazdan bosh qarish, huquqni 7 Shuni aytish kerakki, sobiq Ittifoqda xalq xo’jaligini bozor iqti-sodiga o’tkazish masalasi 1987-yili xalq deputatlari II syezdi qarori va iqtisodiyotni sog’lomlashtirishga qaratilgan Hukumat Dasturida tilga olingan, u 1990-yil may oyida Oliy Sovet III sessiyasida muho-kama qilingan edi. Xalq deputatlari Hukumat Dasturini muhokama qilar ekanlar, bozor iqtisodiga o’tish obyektiv zaruriyat, bundan boshqa yo’l yo’q, degan xulosaga keldilar. SSSR Oliy Soveti III sessiyasining «Bosh-qariladigan bozor iqtisodiga o’tish haqida»gi qarorida bozor iqtisodiyotiga o’tish iqtisodiy islohotlarning asosiy mazmunini tashkil qiladi, deb qayd etildi. Shu bois bu boradagi Hukumat konsepsiyasini deputatlar fikr-mulohazalari asosida qayta ishlash va 1990-yil 1-sentabriga tayyorlash belgilandi. SSSR Rahbariyatida shu yo’nalishdagi amaliy ishlar qizg’in tus oldi. 1990-yil 25-iyulda SSSR Prezidentlik Kengashida Bosh Ministrning mamlakatni bozor iqtisodiyotiga o’tkazish yuzasidan qo’shimcha choralar haqidagi axboroti tinglandi. 1990-yil 27-iyuli va 30-avgustida SSSR Prezidentining olimlar, mutaxassislar, ommaviy axborot vositalari vakillari bilan iqtisodiy islohotlar mavzuidagi uchrashuvi bo’ldi. 1990-yil sentabri boshlarida SSSR Oliy Kengashi IV sessiyasida N.Rijkov «Boshqariladigan bozor iqtisodiga o’tishga tayyorgarlik va mamlakat xalq xo’jaligida barqarorlikni vujudga keltirish haqida» ma’ruza qildi. Unda deputatlarning avvalgi fikrlari inobatga olingan variant ishlab chiqilgani aytilsa-da, sessiya Hukumat Dasturini qabul qilmadi. Buning muhim sababi deputatlarda Hukumatga nis-batan ishonch yo’qola borgan edi. Ayni chog’da Hukumat Dasturi sobiq Ittifoqni saqlab qolishni, shuningdek iqtisodiyotni sotsialistik yo’ldan rivojlantirishni ko’zda tutar edi. 6 modernizatsiya qilish hamda jamiyat hayotining barcha sohalarini erkinlashtirish bo‘yicha beshta ustuvor yo‘nalish tasdiqlandi. Unga muvofiq, “Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish”, “Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish”, “Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish”, “Ijtimoiy sohani rivojlantirish”, “Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur o‘ylangan va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish” kabi muhim yo‘nalishlarda aniq vazifalar belgilab olindi. Bugungi kunda mamlakatimizda Harakatlar strategiyasining ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha qabul qilinayotgan meyoriy-huquqiy hujjatlardan aholining keng qatlamlari xabardorligini oshirish hamda amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarning ochiqligi va shaffofligini ta’minlash uchun jamoatchilik muhokamalarini tashkil etish amaliyoti yo‘lga qo‘yildi. 2017 yildan buyon yurtimizda belgilab olingan islohotlar strategiyasini izchillik bilan davom ettirgan holda, yangi sifat darajasiga ko‘tarish jarayoni kechmoqda. Ya’ni mamlakatimizni taraqqiy ettirish, demokratlashtirish jarayonlarini chuqurlashtirish yurtimiz aholisi uchun farovon hayot asoslarini mustahkamlash uchun muhim bo‘lgan navbatdagi strategik zaminlar vujudga keltirilmoqda. Kurs ishining maqsadi : O’quvchilarga O’zbekiston siyosiy tizimidagi o’zgarishlar haqida ma’lumot berish. Kurs ishining vazifasi : O’zbekistonning iqtisodiy mustaqillik va siyosiy suvereniteti uchun amaliy xarakatlarni yoritish Kurs ishining ob'ekti : Yangi O zbekistonning olib borayotganʻ tinchlikparvar tashqi siyosati Kurs ishining predmeti : O‘zbekiston sharoitida yoshlarga oid davlat 3 XX asr 90-yillarining boshlariga kelib O’zbekistonda xalqning ana shu azaliy orzusini amalga oshirish kun tartibidagi bosh masala bo’lib qoldi. Mamlakatda shunday vaziyat vujudga keldiki, bir tomondan: zo’ravonlikka asoslangan, ma’muriy buyruqbozlikka xos bo’lgan markazlashgan davlat saqlanib qoladimi yoki demokratik jarayon-lar chuqurlashishi evaziga ittifoqdosh respublikalar suvereniteti ta’minlanadimi? - degan masala dolzarb bo’lib qoldi. Ikkinchi tomondan, o’sha davrdagi SSSR rahbariyati mamlakat ichkarisidagi vaziyatni to’g’ri baholay olmadi, milliy respublikalarda mustaqillikka erishishga intilishning tobora kuchayib borayotganining oldini ololmay qoldi. 1 SSSR Oliy Soveti ham, SSSR Prezidenti va Hukumati ham inqiroziy holatdan chiqishning yo’lini topa olmay qoldi. Xullas, 90-yillarning boshlariga kelganda markaz va ittifoqdosh jumhuriyat-lar o’rtasidagi munosabatlar keskinlashib, markaziy hokimiyatning obro’yi pasayib ketdi. Siyosiy, iqtisodiy va xo’jalik hayoti boshqa-rilmay qoldi. Oqibatda turmushning barcha sohalaridagi salbiy ah-voldan xalqning kun sayin noroziligi ortib, turmush darajasi yomon-lasha boshladi. Ishlab chiqarish va mehnat intizomi izdan chiqdi. Bu hoi tabiiy ravishda xalqning ko’zini ochdi, endi u eskicha buyruq-bozlik usulini qabul qila olmay qoldi. Qisqa qilib aytganda, shu vaqtga kelib respublikalar suverenite-tini va inson huquqlarini poymol qilgan totalitar buyruqbozlik bosh-qaruvining istiqbolsiz ekanligini hayotning o’zi ko’rsata boshladi. Buni birgina sobiq SSSRda xalq xo’jaligini bozor iqtisodiyotiga o’tkazish hamda Yangi Ittifoq Shartnomasi tayyorlash borasidagi na-tijasiz qadamlarda ham ko’rsa bo’ladi. 1 2016 йил 14 сентябрдаги « Ёшларга оид давлат сиёсати тўғрисида » ги Қонун 5 II.Bob.Yangi O zbekistonning tinchlikparvar tashqi siyosatiʻ 2.1.Yangi O zbekistonning tinchlikparvar tashqi siyosati ʻ O zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligini qo lga kiritib, mustaqil ʻ ʻ taraqqiyot yo lini tanlagach, jahon hamjamiyatining teng huquqli a`zosi ʻ sifatida xalqaro munosobatlarda faol ishtirok etib kelmoqda. O zbekiston ʻ o zaro munosabatlarda tenglik, boshqa davlatlarning ichki ishlariga ʻ aralashmaslik, o zaro foydali va teng huquqli hamkorlikni rivojlantirish, ʻ mintaqada va butun jahon miqyosida tinchlik, xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlash kabi tamoyillarga tayangan holda jahon hamjamiyati safiga o z ʻ o rni va maqomiga ega bo lib kelmoqda. ʻ ʻ O zbekiston Respublikasi mustaqil davlat sifatida dunyo mamlakatlari ʻ orasida o zining mustahkam o rnini egalladi va tashqi siyosatning xalqaro ʻ ʻ huquq me`yorlariga asoslangan va jahon hamjamiyatiga asta-sekin integratsiyalashuv strategiyasiga mos keladigan huquqiy tizimini yarata boshladi. Tariximizning ana shu o tgan davrini aniqrog i 30 yillik mustaqil ʻ ʻ taraqqiyotimiz sarhisob qilinar ekan, tashqi siyosat va diplomatik xizmatni shakllantirish borasida amalga oshirilgan keng ko lamli ishlarni ham alohida ʻ qayd qilish lozim. O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan ʻ Mustaqillikning 30 yilligiga bag ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruzada ʻ o’tgan qisqa davrda Vatanimizning mintaqa va jahon miqyosidagi siyosiy o’rni va nufuzi keskin oshganligi, dunyoda O’zbekistonga nisbatan ishonch ruhi va hamkorlikka intilish tamoyillari kuchayganligi, mintaqamizdagi davlatlar bilan do’stlik va yaxshi qo’shnichilik munosabatlari yo’lga 15 ta’kidlaganidek, ayol masalasiga oid Qur’oni karimda 309 oyat mavjud bo‘lib, shundan 161 oyat Makkada va 148 oyat Madinada nozil bo‘lgan . Insondagi komillik, eng avvalo, uning fikr, tafakkur va amaliy faoliyat erkinligini anglashidadir. Shu ma’noda, ulug‘ yunon faylasufi Suqrotning “O‘zligingni angla” degan da’vati ham insonning o‘z nasl-nasabini, hayot mazmunini, kishining kelajak avlodlar oldidagi mas’uliyat va majburiyatini anglashga qaratilgan chaqiriqdir. Har qanday jamiyatda komillikning eng asosiy ko‘rsatkichi insonning ezgulikka, ijtimoiy baxt-saodatga, insonparvarlik g‘oyalariga munosabatida hamda ularga asoslangan amaliy faoliyatida namoyon bo‘ladi. Shuni ta’kidlash joizki, keyingi yillarda ayrim yoshlarda millatga, Vatanga foyda keltirishni o‘ylash, mustaqillikni mustahkamlashda foydali inson bo‘lib yetishish hissi maxsus, ilmiy asosda shakllantirilmaganligi tufayli shaxsiy manfaatni o‘ylash, yengil yo‘llar bilan to‘la-to‘kis hayotga intilish hissi namoyon bo‘lmoqda. Shu bilan birga, ayrim fuqarolar orasida ma’naviy cheklanganlik, dunyoqarashning torligi, milliy odob me’yorlariga rioya qilmaslik, so‘z va ish orasidagi tafovut, milliy g‘ururning sustligi, shu kabi “ommaviy madaniyat”ning boshqa noxush ko‘rinishlari uchrab turadiki, ularni birgalashib bartaraf qilish lozim. Bugungi kunda aksariyat rivojlangan davlatlarning mafkurasi umuminsoniy qadriyatlar va demokratik tamoyillarga asoslanadi. Ularda tinchlik va taraqqiyot, inson haq-huquqlari va erkinligi, milliy va diniy totuvlik g‘oyalari ustivordir. Bu tamoyillarga asoslangan ezgu g‘oyalar umuminsoniy manfaatlar, bashariyatning asriy orzusi bo‘lgan yorug‘ kelajak uchun xizmat qiladi. 25 mustaqilligini shakllantirish konsep-siyasini» tayyorlashga kirishildi. Konsepsiya respublika Davlat Reja qo’mitasi, Moliya vazirligi, boshqa vazirliklar, idoralar, ilmiy-tadqiqot institutlari, viloyatlar va Toshkent shahar ijroiya qo’mitalari bilan hamkorlikda tayyorlandi. Unga ko’ra, «O’zbekiston xalq xo’jaligini sog’lomlashtirish va bozor iqtisodiyotiga o’tishning asosiy prinsiplari» ishlab chiqildi va u 1990-yil 17-oktabrida umumxalq muhokamasi uchun e’lon qilindi. 1990-yil oktabri oxirida O’zbekiston SSR Oliy Kengashi IV sessiyasida bu masala yuzasidan Hukumatning hisoboti eshitildi. Oliy Kengash sessiyasi «vujudga kelgan ahvoldan chiqishning yo’lini... respublikaning iqtisodiy mustaqilligiga erishish asosida iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish va jadallashtirishdan iborat» deb hisobladi. Shuning uchun ham sessiya respublika Hukumati Dasturini ma’qulladi va O’zbekiston Ministrlar Sovetiga «O’zbekiston SSR mulkiga egalik qilish, uni tasarruf etish, taqsimlash va undan foy-dalanish masalalari yuzasidan respublikaning suveren huquqlarini amalga oshirishning samarali amal qiluvchi mexanizmini yaratish bo’yicha asoslangan takliflar tayyorlash, shuningdek, 1-iyungacha O’zbekiston Oliy Sovetiga iqtisodiy tizim masalalari va yer, yer-osti hamda boshqa tabiiy boyliklarni, ishlab chiqarish korxonala-rini O’zbekiston SSR mulkiga o’tkazish bo’yicha O’zbekiston SSR Konstitutsiyasiga kiritiladigan o’zgarishlar to’g’risida Qonun loyihasi kiritishni topshirdi. Hukumat Dasturiga ko’ra, quyidagilar O’zbekiston xalq xo’jaligini sog’lomlashtirish va bozor iqtisodiga bosqichma-bosqich o’tishning asosiy yo’nalishlari qilib belgilandi: Mustaqil davlat bo’lmish O’zbekiston: 9 2-moddada O'zbekiston Respublikasining xalqi suveren ekanli-gi va u respublika davlat hokimiyatining birdan bir sohibi ekanligi haqida gapiriladi. 3-moddada O'zbekiston Respublikasi to'la davlat hokimiyatiga ega, o'zining milliy davlat va ma'muriy-hududiy tuzilishini, hokimiyat va boshqaruv idoralari tizimini mustaqil belgilash qonunlashtirildi. 5-moddada O'zbekiston Respublikasida Konstitutsiya, uning qonunlari ustun ekanligi va davlat idoralarining tizimi, hokimiyatni qonun chiqaravchi, ijroiya va sud hokimiyatiga ajratish tartibi asosida ko'rilganligi haqida gapirildi. 8-12-14-moddalar O'zbekiston mustaqilligining iqtisodiy asos-larini izohlab berdi. 13-14-moddalarda O'zbekistonning tashqi siyosiy aloqalaridagi mustaqilligi sharhlandi. 15-moddada O'zbekiston Respublikasi hududida inson huquqlari umumiy deklaratsiyasiga muvofiq holda respublika fuqaroligi joriy etilishi, u fuqarolar millati, elati, ijtimoiy kelib chiqishi, qaysi dinga mansubligidan qat'i nazar, bir xil huquqlarga egaligi va ular respublika Konstitutsiyasi va qonunlari himoyasida bo'lishlari qo-nunlashtirilgan. 3 16-moddada davlat ramzi bo'lgan gerb, bayroq va madhiya hamda davlat tili haqida gapirilsa, 17-moddada esa O'zbekistonning Qoraqalpog'iston bilan munosabatlari xususida so'z borib, O'zbekiston Qoraqalpog'istonning hududiy yaxlitligini tan olishi haqida fikr yuritiladi, u O'zbekiston tarkibida ekanligi e'tirof etiladi (bu moddada O'zbekiston va Qoraqalpog'iston o'zaro munosabatlari ikki tomonlama tenglik asosida tarkib topishi kerakligi qonunlash-tirilgan). Shuningdek, bu moddada Qoraqalpog'iston Respublikasi 3 / https://lex.uz/docs/3026246 12 yaxshilash hisobiga uning salohiyati va mobilligini oshirishga, har bir yoshni faol jamiyat a’zosi, uyg‘un rivojlangan shaxs sifatida yetishib chiqish jarayonlarini rag‘batlantirishga qaratilgan ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy- huquqiy, madaniy-ma’naviy shart-sharoitlar majmuini yaratish sari maqsadli yo‘nalish olgan davlat va jamiyat, partiyalar va harakatlarning alohida siyosiy yo‘lidir» O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev BMTning 72- sessiyasida so‘zlagan nutqida “Sayyoramizning ertangi kuni, farovonligi farzandlarimiz qanday inson bo‘lib kamolga yetishi bilan bog‘liq. Bizning asosiy vazifamiz – yoshlarning o‘z salohiyatini namoyon qilishi uchun zarur sharoitlar yaratishdan iborat” , deb ta’kidlagan edi. Ta’kidlash joizki, Shavkat Mirziyoyevning O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti sifatida birinchi imzolagan qonun hujjati ham aynan yoshlar masalasi bilan bog‘liq bo‘lgan, 2016 yil 14 sentyabrdagi «Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida»gi Qonun edi. Yoshlarning huquqiy madaniyatini yuksaltirish, demokratik davlat qurish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish jarayonlarida ularning faolligini oshirish; yuksak ma’naviyatli, mustaqil fikrlovchi, qat’iy hayotiy pozitsiya, keng dunyoqarash va chuqur bilimlarga ega bo‘lgan vatanparvar yoshlarni tarbiyalash, ularda turli mafkuraviy tahdidlarga qarshi immunitetni shakllantirish; yoshlarni ijtimoiy himoya qilish, zamonaviy kasb-hunarlarni puxta egallashlari uchun munosib sharoitlar yaratish, ularni ish bilan ta’minlash va tadbirkorlikka jalb qilish; iqtidorli yoshlarni qo‘llab- quvvatlash, ijodiy va intelektual salohiyatini ro‘yobga chiqarishga qaratilgan ishlarni tizimli yo‘lga qo‘yish; yoshlarni jismoniy tarbiya va sport bilan 22 - mamlakatimizda olib borilayotgan demokratik islohotlarni hamda jamiyat va iqtisodiyotni modernizatsiya qilishning jadal jarayonlarini samarali amalga oshirish uchun mumkin qadar qulay tashqi siyosiy shart-sharoitlarni shakllantirish; - Markaziy Osiyoda tinchlik va barqarorlikni saqlash hamda mustahkamlash, mintaqani xavfsizlik va barqaror taraqqiyot hududiga aylantirish; - jahonning yetakchi davlatlari va xalqaro tashkilotlar bilan strategik hamkorlik qilishning mutanosib, ko‘p qirrali tizimini shakllantirish; - O‘zbekistonning mintaqa va jahon siyosatidagi muhim yo‘nalishlar bo‘yicha xalqaro tashabbuslarini ilgari surish; - mahalliy mahsulotlarning eksport hajmini oshirish va geografiyasini kengaytirish borasida ko‘maklashish; - milliy iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar va ilg‘or texnologiyalarni jalb etishda faol ko‘mak berish; - mamlakatimizga turistlarni jalb qilish hamda turistik infratuzilmani rivojlantirish borasida amaliy yordam ko‘rsatish; - transport va tranzit sohasidagi hamkorlikni kengaytirish va chuqurlashtirishda hamda xalqaro transport kommunikatsiyalari va logistik infratuzilmalarni rivojlanishiga ko‘maklashish; - xorijdagi O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari va yuridik shaxslari huquq va manfaatlarining har tomonlama himoya qilinishini ta’minlash; - xorijda istiqomat qilayotgan vatandoshlar bilan aloqalarni mustahkamlash. Tashqi siyosatimizning bosh ustuvor yo‘nalishi Markaziy Osiyo mintaqasidir. O‘zbekistonning Markaziy Osiyodagi siyosati mintaqada tinchlik va 29 hamkorlikning yangi va istiqbolli yo’nalishlari belgilab olindi. So’nggi kunlarda Afg’onistonda yuz berayotgan voqealarda O zbekiston o ziningʻ ʻ an’anviy tinchlikparvar siyosati bilan munosabatda bo lib kelmoqda. ʻ O zbekiston Afg’oniston bilan aloqalarda do’stlik va yaxshi qo’shnichilik ʻ munosabatlarini qo’llab-quvvatlash hamda ichki ishlarga aralashmaslik siyosatiga sodiq qolmoqda. Xullas, o z mustaqilligini qo lga kiritganidan so ng O zbekiston jahon ʻ ʻ ʻ ʻ hamjamiyatining teng huquqli a’zosiga aylandi hamda davlat va jamiyat qurilishi, iqtisod, siyosat doirasida tub islohotlarni amalga oshirishga kirishdi va amalga oshirib kelmoqda. Ushbu isloxotlardan ko zda tutilgan maqsad ʻ esa ochiq tashqi siyosatga hamda aniq ijtimoiy yo naltirilgan kuchli huquqiy ʻ davlat va adolatli jamiyati qurishga qaratilgan. 5 2.2.Yangi O‘zbekiston sharoitida yoshlarga oid davlat siyosati va uning mohiyati Yangi O‘zbekiston sharoitida yoshlarga oid davlat siyosati yoshlarda mustaqil faoliyat, yangi davrga mos keladigan ijtimoiy-ma’naviy xislatlarni, xususan, globallashuv sharoitida muhim ahamiyat kasb etadigan milliy o‘zlikni anglashning nazariy-metodologik va amaliy asosini tashkil qiladi. Uning shu yo‘nalishdagi mohiyati siyosatshunoslik fanlari doktori S.A.Jo‘raevning yoshlar davlat siyosatining ta’rifida ochib berilgan: «Yoshlar siyosati bu jismonan va ruhan sog‘lom milliy-etnik genofondni saqlash, qayta ishlab chiqarish, rivojlantirishga, intellektuallashtirish, ijtimoiylashtirish darajasini 5 Ҳасанов А. Қадимги Арабистон ва илк ислом. Жоҳилия асри. Т.: Тошкент ислом университети, 2001. Б.11 21 mintaqa taqdirini hal qilishga qodir bo lgan kuchli davlat sifatida o ziniʻ ʻ namoyon etdi. Bugungi kunda O zbekiston Osiyo va Yevropa qit'alari o rtasida ʻ ʻ munosabatlarni muvofiqlashtiruvchi, siyosiy iqlimni mo tadillashtiruvchi ʻ G arbu Sharq o rtasidagi azaliy raqobatni aql-idrok, donolik, tafakkurga ʻ ʻ asoslangan munozaralar va muzokaralar orqali uyg unlashtirishga da'vat ʻ etgan shu mintaqadagi davlat bo lib maydonga chiqdi. Prezidentimiz ʻ tomonidan jahon siyosatshunosligida “Markaziy Osiyo ruhi” degan ibora paydo bo’lganligi, xalqaro maydonda mintaqa nomidan yangi tashabbuslar ilgari surila boshlanganligi haqidagi ma’lumot bejiz aytib o tilmadi. Darhaqiqat, bugun Yangi O zbekiston Pokiston, Hindiston, Eron, ʻ ʻ Afg oniston, Tojikiston, Qirg iziston va Qozog iston muammolari bilan ʻ ʻ ʻ birga Xitoy, Rossiya va umuman Yevropa mamlakatlari munosabatlarini ma'lum bir o zanga solishga da'vat qilayotgan, uni o zining amaliy faoliyati ʻ ʻ bilan yaxshilik sari burishga katta ta'sir ko rsatayotgan davlatdir. ʻ O zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida davlatimiz tashqi ʻ siyosatining asosiy qoidalari qonun bilan mustahkamlab qo yildi. ʻ «O zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to la huquqli ʻ ʻ subyektidir. Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tinchligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, nizolarni tinch yo l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga ʻ aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umume'tirof etilgan boshqa qoidalari va me'yorlariga asoslanadi. Respublika davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini ta'minlash maqsadida ittifoqlar tuzishi, hamdo stliklarga va ʻ boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi va ulardan ajralib chiqishi 18

Oʻzbekiston siyosiy tizimidagi oʻzgarishlar

Купить