Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	64.7KB
Покупки	1
Дата загрузки	29 Сентябрь 2024
Расширение	docx
Категория	История

O’zbekiston tashqi siyosatining asosiy tamoyillari, ustuvor yo’nalishlari va istiqbollari (1998-2018)

Mamlakatimizda qisqa muddatda 161 ta yirik sanoat obyekti ishga tushirildi.
Bu biz uchun kelgusi yilda qo’shimcha 1,5 trillion so’mlik mahsulot ishlab
chiqarish imkonini beradi. Masalan, Toshkent issiqlik elektr stansiyasida bug’-gaz
qurilmasi barpo etildi. Bu esa qo’shimcha ravishda 2,5 milliard kilovatt elektr
energiyasi ishlab chiqarish imkonini beradi. Shuningdek, Navoiy issiqlik elektr
stansiyasida ikkinchi bug’-gaz qurilmasi, Qizilqum bag’ridagi Avminzo-Amantoy
oltin konlari negizida gidrometallurgiya zavodi qurish bo’yicha ishlar davom
etmoqda.
Hozirgi vaqtda Olmaliq kon-metallurgiya kombinati tomonidan “Yoshlik –
1”, “Yoshlik – 2” konlarini o’zlashtirishga kirishildi. Sardoba, Markaziy Farg’ona
va To’palang suv omborlarini qurish bo’yicha ishlar jadal olib borilmoqda. Bu
yirik inshootlar ham, hech shubhasiz, mamlakatimiz iqtisodiy hayotida muhim
voqea bo’ladi. Farg’ona – Marg’ilon yo’nalishidagi temir yo’l tarmog’i ayni
paytda elektrlashtirilmoqda.
Yana bir yirik obyekt – Qandim gazni qayta ishlash kompleksi ishga
tushirilishi hisobidan 2018 yilda qo’shimcha ravishda 4 milliard 100 million kub
metr tabiiy gazni qayta ishlash, 67 ming tonnadan ziyod kondensat, 106 ming
tonnadan ortiq oltingugurt ishlab chiqarish imkoni yaratiladi.O’zbekiston
iqtisodiyotining lokomotivlaridan biri bo’lgan Muborak gazni qayta ishlash
zavodida kelgusi yili qo’shimcha ravishda 6 milliard kub metr tabiiy gazni
oltingugurtdan tozalaydigan bloklar to’liq faoliyat boshlaydi. Shular qatorida
“O’zagrotex-sanoatxolding” aksiyadorlik jamiyatida yangi yilda 5 mingdan
ko’proq zamonaviy traktorlar, mingdan ziyod paxta terish mashinasi va 2 mingdan
ortiq pritseplar ishlab chiqarish yo’lga qo’yiladi.
Amalga oshirilgan chora-tadbirlar natijasida 2017 yilda barqaror iqtisodiy
o’sish sur’atlari 5,5 foizni tashkil etdi, eksport hajmi qariyb 15 foizga ko’paydi.
Tashqi savdo aylanmasining ijobiy saldosi 854 million dollarga yetdi. Milliy
valyutamizni erkin konvertatsiya qilishga kirishdik. Yuridik va jismoniy shaxslar
xorijiy valyutani tijorat banklaridan cheklovsiz sotib olish va erkin sotish imkoniga
ega bo’ldi. Chet el valyutasining oldi-sotdi operatsiyalari hajmi liberalizatsiya

ijtimoiyiqtisodiy rivojlantirishga ko’maklashishga qaratilgan sa’y-harakatlarni
davom ettirdi. Bayonotda ta’kidlanishicha O’zbekiston o’tgan davr mobaynida
Afg’oniston hukumati, AQSh, XXR, Rossiya, Xalqaro muloqot guruhiga a’zo
mamlakatlar, Yevroosiyo mintaqasi, Janubiy Osiyo, O’rta va Yaqin Sharq
davlatlari vakillari bilan bu borada qator maslahatlashuv uchrashuvlari va
muzokaralar o’tkazgan. Shuningdek Afg’oniston bo’yicha forum doirasida bir
ovozdan qabul qilingan, mintaqaviy va global miqyosda tinchlikka erishish,
terrorizmga va narkotik moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashish va
mintaqaviy iqtisodiy hamkorlikni yo’lga qo’yishga qaratilgan birgalikdagi
sa’yharakatlarni nazarda tutuvchi Toshkent deklaratsiyasi ushbu yo’nalishdagi
ishlarni amalga oshirish uchun muhim siyosiy asos bo’lib xizmat qilayotganligi
qayd etilgan.
Shu bilan birga, Toshkent konferensiyasi ishtirokchilarining umumiy
pozitsiyasini ro’yobga chiqarish maqsadida O’zbekiston tegishli aloqalar o’rnatib,
Tolibon harakatining yuqori martabali vakillari bilan amaliy uchrashuvlar
o’tkazgan. Uchrashuvlarda Afg’onistonda uzoq muddatli tinchlik-barqarorlik
o’rnatish va mamlakatni iqtisodiy rivojlantirishga qaratilgan muloqot va o’zaro
hamkorlik istiqbollari muhokama qilingan.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning tashqi siyosiy strategiyasini amalga
oshirish asnosida O’zbekiston afg’on muammosini tinch yo’l bilan yechish
bo’yicha siyosiy jarayonning faol ishtirokchisiga aylanmoqda. Bu jarayonda asosiy
rol va javobgarlik o’z mamlakati kelajagini belgilashi va qurishi kerak bo’lgan
afg’onistonliklarning zimmasida ekanini yana bir bor ta’kidlash joiz 37
.

2.2 O’zbekiston Respublikasi integratsiyaning chuqurlashishi va o’zaro
davlatlararo munosabatlarning o’rnatilishi
Zamonaviy dunyo qurilishining g’oyat murakkab realliklari inobatga olingan
holda O’zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy faoliyat Konsepsiyasida qo’shni
37 Мирзиёев Ш. Харакатлар стратегияси. Т.: Адолат, 2017. – 112 б.

Sh.Mirziyoyevning keng ko’lamli islohotlari iqtisodiy sohada ham
boshlandi. Mamklakat Senati raisning birinchi o’rinbosari Sodiq Safoyevga ko’ra,
yuqori iqtisodiy o’sish va O’zbek iqtisodining o’sib borayotgan
raqobatbardoshligini ta’minlash milliy rahbariyat uchun birinchi darajali masalaga
aylandi. Prezidentlikning birinchi kunlaridan boshlab Shavkat Mirziyoev
davlatning investitsion iqlimini rivojlantirish va milliy iqtisodning chet el
investorlari uchun yanada ko’rkamligini ta’minlash yo’lida siyosat olib bormoqda.
O’zbek hukumatining moliya, savdo, soliq va investitsiya sohalarida olib
borayotgan siyosat orqali boshlab yuborgan iqtisodiy liberalizatsiyasi Jaxon banki,
Xalqaro Valyuta Fondi, YeTTB, OTB kabi xalqaro moliyaviy institutlar
tomonidan ma’qullandi. Sentabr oyidagi milliy valyutaning to’liq konvertatsiyasi
shu sohada qo’yilgan muhim qadamlardan biri bo’ldi. Iqtisodiy liberalizatsiya va
jamiyat modernizatsiyasi O’zbekistonning yangi realligiga aylandi. Ushbu
islohotlarni xalqaro ekspertlar “Toshkent butun e’tiborini o’ziga qaratgan
izolyatsion holatga tushib qolgan edi, endilikda esa u qo’shnilar va dunyo uchun
ochilmoqda”, deya baholashmoqda.
Bugungi kunda O’zbek hukumati asosiy iqtisodiy va ijtimoiy islohotlarni
tatbiq etish yo’lida chet el konsalting kompaniyalari, investitsion banklar va
boshqa xalqaro moliyaviy institutlar bilan ishlamoqda. Mamlakat Prezidenti
tashabbusi bilan 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirish
bo’yicha Harakatlar strategiyasi barcha islohotlarni tartibga soladigan va yo’l
xaritasi sifatida xizmat qiladigan hujjat hisoblanadi 44
.
Strategiya mamlakat rivoji uchun muhim hisoblangan beshta yo’nalishni
aniqlab beradi: davlat va jamiyat qurilishi tizimini takomillashtirish; qonun
ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish; iqtisodiyotni
rivojlantirish va liberallashtirish; ijtimoiy sohani rivojlantirish; xavfsizlik,
millatlararo totuvlik va diniy bag’rikenglikni ta’minlash hamda chuqur o’ylangan,
o’zaro manfaatli va amaliy tashqi siyosat olib borish. Strategiyada alohida e’tibor
44 Дустлик байроги 2019 йил, 22-январь

Xulosa

O’tgan davr mobaynida tashqi siyosat sohasida xorijiy davlatlar, birinchi
navbatda, qo’shni mamlakatlar bilan do’stona va o’zaro manfaatli munosabatlarni
rivojlantirish borasida sezilarli natijalarga erishdik. Ўтган йигирма саккиз йил
давомида Ўзбекистон ташқи сиёсатида улкан муваффақиятлар қўлга
киритилди . Ўзбекистон Республикаси нафақат дунёнинг 160 дан ортиқ
давлатлари билан дипломатик алоқаларни ўрнатди ёки жаҳондаги нуфузли
халқаро ташкилотларнинг аъзоси бўлди , балки чет эл давлатлари билан икки
томонлама алоқаларда , минтақавий ва халқаро ташкилотлар доирасидаги
кўптомонлама ҳамкорликлар тизимида ўз муносиб ўрни билан иштирок этиб
келмоқда . Хусусан , И . Каримов Ўзбекистон ҳукумати номидан турли
мустақил давлатларнинг иқтисодий , сиёсий , маънавий жиҳатдан
манфаатдорлигини назарда тутиб , янгича шакл ва мазмундаги давлатлараро
ҳамкорликни вужудга келтириш ташаббуси билан чиққанлиги бунинг
исботидир . Натижада , Бирлашган Миллатлар Ташкилоти ( БМТ ), Европада
Хавфсизлик ва ҳамкорлик ташкилоти ( ЕХҲТ ), Мустақил Давлатлар
Ҳамдўстлиги ( МДҲ ), Шанхай Ҳамкорлик ташкилоти ( ШҲТ ), Шимолий
Атлантика шартномаси ташкилоти ( НАТО ) ва бошқа бир қатор халқаро ва
минтақавий ташкилотлар доирасидаги учрашувларда бугунги куннинг
долзарб муаммолари бўлмиш – халқаро терроризм , Афғонистон муаммоси ва
бошқа шу каби масалалар ечимига доир таклифларни дадил ўртага ташлаб
келмоқда .
Ўзбекистоннинг ташқи сиёсатидаги асосий вазифалардан бири ўтган
барча йиллар мобайнида Марказий Осиё давлатлари учун ҳам , минтақага
чегарадош улкан географик макон учун ҳам жуда зарур бўлган минтақавий
хавфсизлик тизимини шакллантиришдир . Ўзбекистон хавфсизликнинг
бўлинмаслигидек асосий принципга таяниб , халқаро тузилмалар , аввало БМТ
ва ЕХҲТнинг Марказий Осиёда тинчликка хавф туғдириш , глобал
барқарорликни барбод этишга қодир бўлган трансмиллий таҳдидларнинг

Ko’p yillardan buyon yechilmay kelayotgan masalalarni birgalikda amalda hal
qilishni boshladik. Bo’lib o’tgan ko’plab oliy darajadagi tashrif va uchrashuvlar
barcha murakkab masalalarni hal etish uchun ochiq va amaliy muloqot, o’zaro
manfaatlarni hisobga olish va oqilona murosa yo’lini izlash muhimligini ko’rsatdi.
Bugungi kunda hayotning o’zi barcha sohalar kabi tashqi siyosat yo’nalishidagi
faoliyatimizni ham tanqidiy qayta ko’rib chiqishni, Tashqi ishlar vazirligi,
elchixonalarimiz, butun diplomatik korpusimiz ishini yangicha tashkil qilishni
talab etimoqda.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Yevropada xavfsizlik va hamkorlik
tashkiloti, Shanxay hamkorlik tashkiloti, Islom hamkorlik tashkiloti va boshqa
nufuzli xalqaro tuzilmalar va moliyaviy institutlar bilan sherikligimiz sifat jihatdan
yangi bosqichga ko’tarildi. Toshkent shahrida Yevropa tiklanish va taraqqiyot
bankining vakolatxonasi qayta ish boshladi. Biz Xalqaro valyuta jamg’armasi,
Jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki, Islom taraqqiyot banki, Osiyo infrastruktura
investitsiyalari banki bilan hamkorlikni yangicha asosda yo’lga qo’ydik.
2017 yilda xorijiy sheriklarimiz bilan 200 dan ortiq xalqaro shartnomalar,
shuningdek, savdo-iqtisodiy va investitsiya sohalarida qiymati qariyb 60 milliard
dollarlik kelishuv va bitimlar imzolandi.Chet el mamlakatlari va xalqaro
tashkilotlar bilan amaliy hamkorlikni rivojlantirish bo’yicha 40 dan ortiq “yo’l
xaritalari” tasdiqlandi. Ko’rib turganingizdek, qisqa vaqt ichida juda ko’p ishlar
qilindi. Bunda Tashqi ishlar vazirligi va xorijdagi qator elchixonalarimizning ham
munosib hissasi bor. Faqat 2017-yilning o’zida tashabbusi va natijadorligi yo’qligi,
sustkashligi hamda yo’l qo’ygan xatolari uchun 10 nafar elchi, jumladan, Xitoy,
Yaponiya, Turkiya, Malayziya va boshqa davlatlardagi elchilar vazifasidan ozod
etildi.
Tashqi ishlar vazirligi va O’zbekistonning xorijdagi elchixonalari faoliyatini
tanqidiy o’rganish va tubdan takomillashtirish bo’yicha maxsus komissiya tashkil
qilindi. Ushbu komissiya ishiga Prezidentning Davlat maslahatchisi O.Murodov
rahbarlik etib tayillandi va elchixonalar faoliyatini mutlaqo yangicha asosda tashkil
etish vazifa qilib olindi. Bu nafaqat elchixonalarning tashkiliy tuzilmasi, balki

davlat suvereniteti va erkinligini kuchaytirishga, uning xalqaro munosabatlarning
teng huquqli a’zosi sifatida o’sib borayotgan o’rni, rivojlangan demokratik
mamlakatlar qatoriga kirib borishi, atrofida xavfzlik, barqarorlik va ahil
qo’shnichilik muhitini shakllantirish, mamlakatni xalqaro nufuzini
mustahkamlashga qaratilgan 45
.
Shu munosabat bilan, BMTning O’zbekistondagi doimiy koordinatori
Helena Fraser strategiya va uning asosida qo’shni mamlakatlar bilan aloqalarni
mustahkamlash bo’yicha amalga oshirilayotgan yangi tashqi siyosat yondashuvi
nafaqat O’zbekiston, balki butun Markaziy Osiyoning kelajakdagi farovonligi va
barqaror rivojlanishining kafolati ekanini ta’kidladi. Bundan tashqari, xalqaro
ekspertlarning fikricha, Harakatlar strategiyasini qabul qilish va amalga oshirish
suveren O’zbekistonni rivojlantirishda yangi ustun ekanligini anglatadi.
Markaziy Osiyo bo’yicha tahlilchi Ketrin Pus, "The Diplomat" gazetasida
yozilishicha, ikki tomonlama aloqalarni tiklash jumboqning faqat bir qismidir,
ikkinchisi - Toshkentning ko’p tomonlama hamkorga aylana olishi.
O’zbekistonning mintaqa bilan kirishishga qaratilmagan va tashqi kuchlarga
nisbatan muvozanatli tashqi siyosati Markaziy Osiyoda geosiyosiy muvozanatni,
geosiyosiy plyuralizmni saqlab qolishning hal qiluvchi omili hisoblanadi.
Tadbirning ochilish marosimida O’zbekiston Prezidenti O’zbekiston hech qanday
harbiy blokning tarkibiga kirmasligini, chet eldagi harbiy bazalarning mamlakat
ichida joylashtirilishiga yo’l qo’ymasligini, chet eldagi harbiy operatsiyalarda
qatnashmasligini tasdiqladi.
2017 yilda Prezidentimizning 21 ta oliy darajadagi tashriflari bo’lib o’tdi.
Prezident 60 dan ortiq davlat va xalqaro tashkilotlar rahbarlari va vakillari bilan
uchrashdi. Natijada 400 dan ziyod bitimlar tuzildi va umumiy hajmi 60 milliard
45 Мирзиёев Ш. Харакатлар стратегияси. Т.: Адолат, 2017. – 112 б.

Qonunda belgilab berilgan asosiy prinsiplar muhim voqea bo’ldi. Bu
prinsiplar quyidagilardan iboratdir:
1. O’zbekistonning turli harbiy bloklardan uzoq bo’lishi;
2. O’zining suverentiteti va hududiy yaxlitligini himoya qilish bo’yicha
qat’iy pozitsiyaga ega bo’lishi va o’z hududida xorijiy davlatlarning
harbiy bazalarini joylashtirilishiga yo’l qo’ymasligi;
3. Ochiq, izchil va faol tashqi siyosat olib borish 20
.
Demak, keltirilgan ilmiy xulosalardan aniq bo’lmoqdaki, faqat mustaqil
ozod jamiyat o’zini har tomonlama, jumladan, xalqaro munosabatlar doirasida ham
yaqqol namoyon eta olar ekan. Mustaqil O’zbekiston bu maktabni yana
muvaffaqqiyatli o’tadi. Endilikda O’zbekiston davlati jahon hamjamiyatining katta
minbaridan turib dunyoning global muammolarini hal qilishda faollik va tashabbus
ko’rsatmoqda.
Ўзбекистоннинг ташқи сиёсат концепцияси ўтган мустақил тараққиёт
йиллари давомида мамлакатимизда ташқи сиёсат борасида тўпланган миллий
тажрибани умумлаштириш , қолаверса , илғор хорижий мамлакатлар
тажрибасини чуқур ўрганиш асосида ишлаб чиқилган бўлиб , у ҳозирги
даврнинг мураккаб хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда мамлакатимиз
ташқи сиёсатининг ўрта ва узоқ муддатли стратегик мақсад ва вазифаларини
ўзида мужассам этади .

1.2. O’zbekistonning jahon hamjamiyatidagi o’rni. Xalqaro tashkilotlar
bilan aloqalar o’rnatilishi.

O’zbekiston mustaqillikka erishgandan keyingi yutuqlardan muhimi uning jahon
hamjamiyatidan munosib o’rin olganidir. 1991-yil 31-avgustda Oliy Kengash VI
sessiyasida qabul qilingan «Mustaqillik haqidagi Qonun»da

O’zbekiston hukumati delegatsiyasi qo’shni mamlakatlar hukumat delegatsiyalari
bilan jami 65, jumladan, Qozog’iston bilan 18, Qirg’iziston bilan 28, Tojikiston
bilan 9, Turkmaniston bilan 9, Afg’oniston bilan 1 uchrashuv o’tkazdi 39
.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning 2017-yil 5-sentabrdagi Qirg’iziston
Respublikasiga 40
, 2018-yil 9-martdagi Tojikiston Respublikasiga davlat tashriflari
davomida o’zbek-qirg’iz davlat chegarasi haqidagi shartnomaning kelishilgan
qismi va O’zbekiston – Tojikiston davlat chegarasining ayrim uchastkalari
haqidagi shartnoma imzolanishi chegarani delimitatsiya va demarkatsiya qilish,
chegaraoldi muammolarini hal etishda muhim ahamiyat kasb etdi 41
. Turkmaniston
bilan Davlat chegarasi haqidagi shartnoma 2000-yil sentabr oyida Ashxobodda
imzolanib, unda 10 ta uchastka bo’yicha ishlarni davom ettirishga kelishilgan edi.
2017-yil mart oyida mamlakatimiz Prezidentining Turkmanistonga davlat tashrifi
chog’ida Ashxobodda erishilgan yuksak darajadagi kelishuvga muvofiq, uzoq
yillik tanaffusdan so’ng chegara masalalari bo’yicha ishchi guruhlar muzokaralari
tiklandi.
Pirovardida, O’zbekiston Prezidentining ochiq va pragmatik siyosati tufayli
O’zbekiston, Qozog’iston va Turkmaniston o’rtasidagi davlat chegaralarining
tutashuv nuqtasini belgilab olish masalasida anglashuvga erishildi. 2017-yil noyabr
oyida Samarqandda bo’lib o’tgan Markaziy Osiyo bo’yicha yuksak darajadagi
Xalqaro konferensiya doirasida bu borada tegishli shartnoma imzolandi.
Juda qisqa vaqt ichida O’zbekiston va Qirg’iziston o’rtasidagi tovar ayirboshlash
hajmi 70 foizga, Tojikiston bilan 85 foizga, Qozog’iston bilan esa 30 foizga oshdi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning 2018 yil 9-10 mart kunlari
Tojikistonga davlat tashrifi tarixiy voqea bo’ldi. Davlat rahbarlarining ochiq,
o’zaro ishonch va do’stona munosabatlari nafaqat O’zbekiston – Tojikiston
hamkorligini rivojlantirish, balki butun Markaziy Osiyo mintaqasida tinchlik va
barqaror taraqqiyotni ta’minlashga xizmat qilmoqda. Tojikiston Respublikasi
39 https://mfa.uz/
40 Халк сузи, 2019 йил 30 апрель
41 Халк сузи, 2018 йил 14 март

keng jamoatchiligiga yetkazish bo’yicha muntazam ish olib borish kerakligi
elchilarga uklatildi.
2017 yilning noyabr oyida Samarqand shahrida bo’lib o’tgan "Markaziy Osiyo:
yagona tarix va umumiy kelajak, barqaror rivojlanish va taraqqiyot yo’lidagi
hamkorlik" mavzusidagi konferensiyada davlatimiz rahbari Markaziy Osiyo,
jumladan, Afg’onistonda mustahkam tinchlik va barqarorlikni ta’minlash bo’yicha
mintaqaviy va xalqaro miqyosdagi qo’shma sa’y-harakatlarning keng qamrovli
dasturini taklif etdi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining nutqlaridagi dasturiy nizomlar, uning
Markaziy Osiyo va Afg’onistondagi joriy vaziyat, rivojlanish istiqbollariga bergan
bahosi xalqaro hamjamiyatda katta qiziqish uyg’otdi. Davlatimiz rahbari
ta’kidlaganidek, «Evroosiyoning “yuragi”da joylashgan Markaziy Osiyo? Yevropa
va Yaqin Sharq, Janubiy va Sharqiy Osiyoni bog’lovchi ko’prikdir» 35
.
Mintaqamiz tabiiy resurslarga boy, bu yerda ko’plab mamlakatlar va butun
mintaqalar rivojiga sezilarli darajada ta’sir ko’rsatgan noyob madaniyat va
taraqqiyot salohiyati mavjud. Shu bilan birga, Shavkat Mirziyoyevning fikricha,
Markaziy Osiyoda jahonning qudratli davlatlarining manfaatlari kesishmoqda,
beqarorlik va qarama-qarshilik o’choqlariga tutash bo’lgan ushbu mintaqa yaqin va
uzoq xorijda ro’y berayotgan barcha salbiy jarayonlar ta’sirini his etmoqda.
Shu munosabat bilan O’zbekiston Prezidenti adolatli savollarni o’rtaga tashladi:
mintaqada vaziyat qanday rivojlanadi? Bu yerda qanday ssenariy ustun keladi –
nizo va qarama-qarshiliklarmi yoki hamkorlik va taraqqiyotmi? Bu savolga javob
ravshan – eng avvalo, barchasi Markaziy Osiyo davlatlari mintaqaning umumiy
kelajagi uchun javobgarlikni o’z zimmasig a olishga nechog’li tayyorligiga bog’liq.
Markaziy Osiyoning barcha mamlakatlari bilan chegaradosh bo’lgan
O’zbekiston mintaqa barqarorlik, izchil taraqqiyot va yaxshi qo’shnilik hududiga
aylanishidan bevosita manfaatdor.
35 http://www.uza.uz

Davlatimiz rahbari bir necha bor ta’kidlaganidek: «bizning bosh maqsadimiz
– umumiy sa’y-harakatlarimiz bilan Markaziy Osiyoni barqaror, iqtisodiy
rivojlangan va yuksak taraqqiy etgan mintaqaga aylantirishdan iborat 36
».
Ayni paytda eng dolzarb va o’tkir muammolardan biri – qo’shni Afg’onistondagi
nizoni hal qilmasdan turib oldimizda turgan maqsadlarga erishishning iloji yo’q,
chunki u tarixiy va geosiyosiy jihatdan mintaqamizning ajralmas bo’lagi
hisoblanadi. Afg’onistonda tinchlik o’rnatish – Markaziy Osiyoning barqarorligi
va taraqqiyoti kafolatidir.
Tinch Afg’oniston Markaziy Osiyo davlatlarining Hind okeani va Fors
ko’rfazi portlariga eng qisqa yo’lini ta’minlashi, Hindiston, Eron va Pokistonni
Yevropa va Yaqin Sharq bozorlari bilan bog’lashi mumkin. O’zbekiston doimo
Afg’onistondagi vaziyatni siyosiy jihatdan tartibga solishning qat’iy tarafdori
hisoblangan va shunday bo’lib qoladi. Mamlakatimiz qo’shni davlatni
ijtimoiyiqtisodiy jihatdan rivojlantirishga ulkan hissa qo’shib kelmoqda.
Shu jihatdan Shavkat Mirziyoyev tomonidan Afg’oniston bilan hamkorlikda
joriy yilning 26-27 mart kunlari Toshkent shahrida «Tinchlik jarayoni, xavfsizlik
sohasida hamkorlik va mintaqaviy sheriklik» mavzuida Afg’oniston bo’yicha
yuqori darajadagi Toshkent xalqaro konferensiyasini o’tkazish tashabbusining
ilgari surilishi O’zbekiston rahbariyatining mintaqaviy xavfsizlik va barqarorlikni
ta’minlash bo’yicha umumiy strategiyasining ajralmas bo’lagi hisoblanadi.
Mamlakatimiz afg’on muammosiga bag’ishlangan deyarli barcha xalqaro
forumlarda faol ishtirok etmoqda. «Kobul jarayoni», «Moskva formati», «Osiyo
yuragi – Istanbul jarayoni» forumi, Afg’oniston bo’yicha xalqaro aloqa guruhi,
«ShHT – Afg’oniston» aloqa guruhi, Afg’oniston bo’yicha mintaqaviy iqtisodiy
hamkorlik konferensiyasi shular jumlasidandir.
2018-yil 27-mart kuni bo’lib o’tgan Afg’oniston bo’yicha xalqaro
konferensiya davomida erishilgan kelishuvlarga muvofiq, O’zbekiston
Respublikasi ushbu mamlakatdagi vaziyatni barqarorlashtirish va uni
36 https://uzbekistan.lv

O’zbekiston tashqi siyosatining asosiy
tamoyillari, ustuvor yo’nalishlari va istiqbollari
(1998-2018)

REJA:
KIRISH

1.Bob. O’ZBEKISTONNING JAHON HAMJAMIYATGA QO’SHILISHI,
UNING RIVOJLANISHI VA XALQARO NUFUZINING ORTIB BORISHI.
1.1. O’zbekiston Respublikasi tinchliksevar tashqi siyosatining yaratilishi va uning
siyosiy, huquqiy asoslari.
1.2. O’zbekistonning jahon hamjamiyatidagi o’rni. Xalqaro tashkilotlar bilan
aloqalar o’rnatilishi.

2. BOB. Prezident Shavkat Mirziyoyevning tashqi siyostdagi odil
strategiyasi

2.1. O'zbekiston tashqi siyosatiga Harakatlar strategiyasining ahamiyati
2.2. O’zbekiston Respublikasi integratsiyaning chuqurlashishi va o’zaro
davlatlararo munosabatlarning o’rnatilishi.

XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
ILOVALAR

mustahkamlash va ommaviy qirg’in qurollari tarqalishining oldini olishdagi,
pirovardida dunyoda yalpi yadroviy xavfsizlikni ta’minlash yo’lidagi g’oyat
muhim qadam bo’ldi.
Mamlakatimiz BMT va uning ixtisoslashgan tashkilotlari bilan turli
yo’nalishlarda samarali hamkorlik qilib kelmoqda. Bunda Islom Karimovning
xalqaro integratsiyani kuchaytirish, barqarorlikni mustahkamlash va davlatlararo
hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan hamda tinchlikparvarlikka asoslangan izchil
siyosati muhim omil bo’ldi 30
.
2017-yilning sentabr oyida Nyu-York shahrida bo’lib o’tgan BMT Bosh
Assambleyasining 72-sessiyasida batafsil bayon qildi. So’ng o’tgan yilning noyabr
oyida Samarqand shahrida bo’lib o’tgan "Markaziy Osiyo: yagona tarix va
umumiy kelajak, barqaror rivojlanish va taraqqiyot yo’lidagi hamkorlik"
mavzusidagi konferensiyada davlatimiz rahbari Markaziy Osiyo, jumladan,
Afg’onistonda mustahkam tinchlik va barqarorlikni ta’minlash bo’yicha
mintaqaviy va xalqaro miqyosdagi qo’shma sa’y-harakatlarning keng qamrovli
dasturini taklif etdi 31
.
Prezident Shavkat Mirziyoyev «globallashuv va axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari jadal rivojlanib borayotgan bugungi sharoitda yoshlarga oid
siyosatni shakllantirish va amalga oshirishga qaratilgan umumlashtirilgan xalqaro
huquqiy hujjat – BMTning Yoshlar huquqlari to’g’risidagi xalqaro konvensiyasini
ishlab chiqish"ni taklif etdi. Shuningdek, O’zbekiston rahbari jahon
jamoatchiligiga "islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini" yetkazishga
chaqirdi.
O’zbekiston Prezidenti BMTga a’zo davlatlarga "BMT Bosh
Assambleyasining "Ma’rifat va diniy bag’rikenglik" deb nomlangan maxsus
rezolutsiyasini qabul qilish taklifi" bilan murojaat qildi. «Bu hujjatning asosiy
maqsadi – barchaning ta’lim olish huquqini ta’minlashga, savodsizlik va jaholatga
30 “Ўзбекистон овози” газетаси, 2017 йил, 23 сентябрь.
31 “Халқ сўзи” газетаси, 2000 йил, 22-сентябр

1995 yil 15-16-sentabrda Toshkentda Markaziy Osiyo Xavfsizlik va Hamkorlik
masalalariga bag’ishlangan seminar Kengashi bo’ldi. Bu Kengashda ishtirok etish
uchun 31 mamlakat, oltita Xalqaro Tashkilotlar vakillari qatnashdilar. Mintaqa
xavfsizligi va mojarolarning oldini olish masalalari ko’rib chiqildi 25
.
1995 yil oktabrda nishonlangan Birlashgan Millatlar Tashkilotining 50 yilligi
va uning yubiley sessiyasi O’zbekistonning xalqaro siyosat borasidagi yangidan
yangi imkoniyatlarini ko’rsatishga sharoit yaratdi. Birinchi Prezidentimiz
I.A.Karimovning ana shu mo’tabar minbardan turib so’zlagan nihoyatda qisqa va
lo’nda nutqi jahon hamjamiyatining tamoyilga aylangan qarashlarini
o’zgartirishga, xalqaro tashkilotlar faoliyatini yangicha shakl va mazmun bilan
boyitishga o’ziga xos ta’sir ko’rsatdi. Jumladan, u mamlakatlararo, mintaqalararo
va qit’alararo munosabatlarni chuqurlashtirish, har bir mintaqada vujudga
kelayotgan ijtimoiy-siyosiy jarayonlarning borishidan oldindan ogoh bo’lish, ularni
o’z vaqtida o’rganish va zarur xulosalarga kelish, shu asosda umumbashariy
muammolarni chigallashtirmasdan hal etish masalalarini ko’tardi .
Darhaqiqat, XX1 asr har bir davlat rahbarining faqat o’z mamlakati va xalqi
doirasida o’ylashi kabi hodisalarni unchalik ham xush ko’rmaydi. YAngi yuz yillik
o’z tabiati va ehtiyojiga ko’ra endi tor «mahalliy» doiralardan keng dunyoviy
maydonga chiqishni, mamlakatning kundalik tashvishlariga o’ralashib qolmasdan,
olam minbarlaridan turib dunyo kengliklariga nazar tashlashni va shu asosda
umumbashariy muammolar hamda xalqaro masalalarni hal etishning umuminsoniy
va er kurrasining istiqboliga daxldor bo’lgan keng miqyosli fikrlash tarzini taqozo
etadi. Bularning bari yangi dunyoning va yangi yuz yillikning jahon siyosatiga olib
kirayotgan g’oyat insonparvar, hayotiy va ezgulikka tayangan, dunyo siyosatining
yangi madaniyat darajasini belgilaydigan omillardir.
O’zbekiston Birinchi Prezidentining Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh
Assambleyasining 50-sessiyasida ko’targan dolzarb masalalari butun jahon
siyosatdonlari va ulkan davlat arboblarini jiddiyroq o’ylashga, masalalar
24 Каримов И.А. Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари.- Т.:
Ўзбекистон. 1995.- 67 б.
25 “Халқ сўзи” газетаси, 21 октябр, 1995 йил.

Ettinchidan, O’zbekistonning xalqaro aloqalari faqatgina savdo-iqtisodiy
aloqalar bilan chegaralanmaydi. U juda ham ko’plab yirik xalqaro tashkilotlar,
ilmiy, madaniy muassasalarning teng huquqli a’zosidir. Jumladan, Birlashgan
Millatlar Tashkiloti, yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti, NATOning
«Tinchlik yo’lida hamkorlik» dasturi, Jahon Sog’liqni Saqlash tashkiloti,
YUNESKO, Iqtisodiy hamkorlik tashkiloti, Xalqaro valyuta fondi, Jahon banki,
Xalqaro moliya korporatsiyasi kabi o’nlab xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlik
qiladi. Endi yosh O’zbekiston dunyoga chiqdi, uni jahon tanidi va tan oldi. Bunda
«O’zbekiston kelajagi buyuk davlat» degan bashoratning amaldagi tasdig’i
mujassamlashgan.
« Ўзбекистон Республикасининг ташқи сиёсий фаолиятининг асосий
принциплари тўғрисида » ги Ўзбекистон Республикасининг 1996 йил 26-
декабр Қонуни мустақил ташқи сиёсий доктринани шакллантиришнинг шох
кўчасини очиб берди . Ушбу ҳужжатга кўра дунёда барқарорликнинг
сақланиши , ўз хавфсизлигининг ҳамда тараққиёт йўлидан барқарор
ривожланиш учун шарт - шароитларнинг таъминланиши Ўзбекистон учун
олий миллий устувор йўналишлардир .
2012 йил Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсати учун том маънода
тарихий йил бўлди , десак , асло муболоға бўлмайди . Зеро , айнан шу йили
мамлакатимизнинг Биринчи раҳбари Ислом Каримов томонидан қонунчилик
ташаббуси тартибида киритилган « Ўзбекистон Республикасининг ташқи
сиёсий фаолияти Концепциясини тасдиқлаш тўғрисида » ги Қонун Олий
Мажлис томонидан қабул қилинди ва у кучга кирди . Мазкур Қонунни
мамлакатимизнинг узоқ йилларга мўлжалланган ташқи сиёсат стратегиясини
белгилаб берувчи ўта муҳим ҳужжат сифатида баҳолаш мумкин 18
.
18 Жўраев Қ.А. Ўзбекистон ташқи сиёсий фаолияти Концепциясининг мамлакатимиз теварагида
хавфсизлик, барқарорлик ва яхши қўшничилик маконини яратишдаги аҳамияти // Ўзбекистон Республикаси
Конституцияси 20 йиллигига бағишланган илмий-амалий конференция материаллари тўплами: Тошкент,
5 декабрь 2012. / масъул муҳаррирлар: Ш.А.Ёвқочев, Б.Э.Очилов. – Т.:ТошДШИ, 2012. – Б. 3 . 20
Xalq so’zi
2013-yil 14-iyun

elchilarning kundalik amaliy faoliyatingizga ham daxldordir. Har bir elchixonaga
mamlakatimizning muayyan hududlari va iqtisodiyot tarmoqlari hamda yirik
korxonalarni biriktirib qo’yishga qaror qilindi. Bu o’z navbatida eksport va
turizmni rivojlantirish, investitsiya, biznes kooperatsiyani kuchaytirish bo’yicha
aniq loyihalarni amalga oshirish bilan bog’liq masalalarni tezkor hal qilish
imkonini beradi.
Shuningdek, viloyat hokimlari bir yilda kamida ikki marta tegishli mamlakatlarga
xizmat safariga yuborilishi rejalashtirilgan. Ular shaharsozlik va obodonlashtirish,
infratuzilmani rivojlantirish, zamonaviy axborot, energiya tejaydigan
texnologiyalarni joriy etish, sanoat va qishloq xo’jaligi, ta’lim va sog’liqni saqlash
sohalaridagi ilg’or xorijiy tajribani o’rganib, o’z hududlarida keng joriy qilishi
lozim 34
.
Xorijiy mamlakatlardagi elchilar va diplomatik vakolatxonalarimiz
faoliyatini, avvalo, ularning amaliy ish natijalari va kelgusiga mo’ljallangan aniq
rejalarini chuqur va atroflicha o’rganish maqsadida Prezident huzuridagi
Xavfsizlik kengashining sektor mudiri E.G’aniyev hamda Strategik va
mintaqalararo tadqiqotlar instituti direktori V.Norov rahbarligida komissiya tashkil
etishga qaror qilindi.
Mamlakatimizning iqtisodiy rivojlanishi ko’p jihatdan faol investitsiya
siyosatiga bog’liq. Shu asosda davlatimizning raqobatbardoshligi va, eng asosiysi,
aholi farovonligi tubdan oshishi, yangi korxona va tarmoqlar, yangi ish o’rinlari
yaratilishini, uchun O’zbekistonga kelayotgan sayyohlar oqimini kengaytirish
bo’yicha elchixonalarga qushimcha topshiriqlar berildi.
Shuni alohida ta’kidlash joizki, xorijiy turistlarni mamlakatimizga jalb etish
yuzasidan elchilarimizning Turizmni rivojlantirish bo’yicha davlat qo’mitasi raisi
A.Abduhakimov va Savdo-sanoat palatasi raisi A.Ikromov bilan birgalikda tizimli
ravishda qattiq ishlashi talab qilinagan. O’zbekiston ochiq, amaliy va o’zaro
manfaatli hamkorlikni rivojlantirishga tayyor ekanini xorijiy mamlakatlarning
34 “Халқ сўзи” газетаси, 2000 йил, 22-февраль

chiqildi. SHuningdek, respublikamiz davlatning xalqning oliy manfaatlari,
farovonligi va xavfsizligini ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzishi,
hamdo’stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi va ulardan ajralib
chiqishi konstitsutsiyaviy normalar asosida mustahkamlandi. 4

Mustaqillikning dastlabki kunlaridayoq O’zbekistonning milliymanfaatlariga
mos keladigan puxta tashqi siyosiy yo’lni belgilash, jahon hamjamiyatiga
qo’shilish, horijiy mamlakatlar bilan siyosiy, diplomatik iqtisodiy, ilmiytexnikaviy,
madaniy aloqalar o’rnatish masalalari dolzarb vazifa sifatida ko’ndalang bo’lib
turardi. Bu osongina yechiladigan vazifalar emas edi. Masalaning murakkabligi
shundan iborat ediki, Ittifoq davrida tashqi siyosat yuritish, tashqi dunyo bilan
aloqa qilish, tashqi savdoni tashkil etish Moskva, markaziy hokimiyat tomonidan
olib borilar edi. Respublikalar esa, jumladan, O’zbekiston ham tashqi dunyodan
ajralgan, to’g’ridan-to’g’ri aloqa qilolmaydigan yopiq mamlakat edi. Shu bois
davlatimiz tashqi siyosat yuritish tajribasiga ham, jahon diplomatiyasini, tashqi
iqtisodiy faoliyatni biladigan kadrlarga ham ega emas edi. Respublikada bunday
kadrlar tayyoplovchi birorta ham o’quv yurti yo’q edi. Vaziyat zudlik bilan tashqi
siyosiy va tashqi iqtisodiy aloqalarni shakllantirishni talab qilmoqda edi.
Respublikamiz Biinchi Prezidenti Islom Karimovning
«O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li» 5
, “O’zbekiston XXI asr
bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot
kafolatlari” 6
, “O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida” 7
,
“O’zbekiston XXI asrga intilmoqda” 8
, “O’zbekistonning 16 yillik mustaqil
taraqqiyot yo’li” 9
, “YUksak ma’naviyat – yengilmas kuch” 10
kabi asarlarida va
“Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish va yangilash,
4 Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т.: “Ўзбекистон”, 2003 йил, 6 – бет.
5 Қаранг: Каримов И. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. Т.: “Ўзбекистон”, 1992 йил.
6 Қаранг: Каримов И. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва
тараққиёт кафолатлари. Т.: “Ўзбекистон” 1996 йил.
7 Қаранг: Каримов И. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т.: “Ўзбекистон” 1996
йил.
8 Қаранг: Каримов И. Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда. Т.: “Ўзбекистон” 1999 йил.
9 Қаранг: Каримов И. Ўзбекистоннинг 16 йиллик мустақил тараққиёт йўли. Т.: “Ўзбекистон” 2007 йил.
10 Қаранг: Каримов И. Юксак маънавият – енгилмас куч. Т.: “Ўзбекистон” 2008 йил.

AQSh dollariga teng savdo-sotiq shartnomalari imzolandi. Qabul qilingan
hujjatlarni o’z vaqtida tatbiq etish uchun xorijiy sheriklarimiz bilan birgalikda
amalga oshirilayotgan 40 ta "yo’l xaritalari" ishlab chiqildi 46
.
O’zbekiston Prezidenti so’nggi 12 oy mobaynida respublikaning strategik
hamkorlari, jumladan, Rossiya, Xitoy, AQSh, Janubiy Koreya, Saudiya Arabistoni,
Turkiya va boshqa davlatlarga rasmiy tashrif buyurdi. Faqatgina bu yilda
hukumatlararo komissiyalarning savdo-iqtisodiy, sarmoyaviy va texnologik
hamkorligi doirasida 12 ta uchrashuvi bo’lib o’tdi, O’zbekistonning iqtisodiy
delegatsiyalarining xorijiy mamlakatlarga tashrifi 130 taga yetdi, respublikaga
xorijiy ishbilarmon delegatsiyalar 267 marotaba tashrif buyurdi.
O’zbekiston BMT, IHT, ShHT, MDH kabi xalqaro tuzilmalar bilan yangi
darajadagi hamkorlikni rivojlantira boshladi. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki
bilan hamkorlik qayta tiklandi va Yevropa investitsiya banki bilan hamkorlik
o’rnatildi. Jaxon Banki, Xalqaro Valyuta Jamg’armasi, Osiyo Taraqqiyot Banki,
Islom Taraqqiyot Banki kabi xalqaro moliya institutlari bilan o’zaro hamkorlik
dinamik xususiyat kasb etmoqda. Mamlakatdagi bu kabi ijobiy o’zgarishlar
xalqaro maydonda O’zbekistonning nufuzini oshirmoqda.
Jahon Banki va Halqaro moliya korporasiyasining «Biznes uritish» reytingida
O’zbekiston jahonning 190 ta mamlakati orasida 146 o’rindan 76 o’ringa
ko’tarildi. 47

Xulosa o’rnida eslatib o’tish joizki, O’zbekistonda amalga oshirilayotgan
bunday keskin o’zgarishlar Toshkent bilan uning mintaqaviy va xalqaro
hamkorlari o’rtasida o’zaro manfaatli hamkorlik uchun ishonchli poydevor yaratdi.
O’zbekiston hukumati o’z innovatsion va samarali ichki va tashqi siyosatini
tasdiqladi, bu nafaqat O’zbekiston uchun, balki barqaror va ravnaq topgan
Markaziy Osiyo uchun manfaatdor xorijiy sheriklar uchun muhim ahamiyatga ega.
46 https :// mfa . uz /
47 Xalq so’zi 2019 yil, 6 fevral

BMT Bosh Assambleyasining 2000-yil sentabr oyida o’tgan «Mingyillik
sammiti»da davlatimiz rahbari xalqaro terrorchilik va giyohvand moddalarning
noqonuniy savdosiga qarshi kurashga, mintaqaviy xavfsizlikni mustahkamlashga,
BMT faoliyati va uning tarkibiy tizimini isloh qilishga doir ko’plab takliflarni
bildirdi. Xalqaro jamoatchilik e’tiborini yana bir bor Orol muammosiga qaratdi.
Ta’kidlamoq joizki, Oroldagi vaziyat nafaqat Markaziy Osiyo mintaqasi, balki
butun dunyo mamlakatlarining ekologik muammosidir. SHundan kelib chiqqan
holda, davlatimiz rahbari «Mingyillik sammiti»da ekologik xavfsizlik sohasidagi
xalqaro hamkorlikni qo’llab-quvvatlash, ushbu xayrli ishlarga xalqaro tashkilot va
donor mamlakatlardan moliyaviy vositalar jalb etish maqsadida BMTning
Atrofmuhit muhofazasi bo’yicha xalqaro dasturi huzurida Orol va Orolbo’yi
muammolari kengashini tuzishni taklif qildi 31
.
Evropada xavfsizlik va hamkorlik tashkilotining 1999-yilgi Istanbul sammitida
Islom Karimov BMT huzurida terrorchilikka qarshi kurash bo’yicha xalqaro
markaz tashkil etish g’oyasini ilgari surdi. 2001-yil 28-sentabrda BMT Xavfsizlik
kengashi doirasida terrorchilikka qarshi kurash qo’mitasining tashkil etilishi bu
g’oyaning amaliy natijasi bo’ldi 28
.
O’zbekiston ayni vaqtda BMTning mavjud 12 aksilterror konvensiyasiga
hamda narkotik moddalar savdosiga qarshi kurashga oid konvensiyalariga
qo’shilgan. Bu yo’nalishdagi hamkorlikning amaliy ifodasi sifatida 2000-yil 1920-
oktabr kunlari Toshkentda BMT bilan hamkorlikda «Markaziy Osiyoda xavfsizlik
va barqarorlikni mustahkamlash: giyohvand moddalar, uyushgan jinoyatchiilik va
terrorizmga qarshi kurashda umumiy yondashuv» mavzuida xalqaro konferensiya
o’tkazildi 29
.
2006 yilning sentabrida esa Markaziy Osiyo mamlakatlari vakillari
Qozog’istonning Semipalatinsk shahrida «Markaziy Osiyoda yadro qurolidan xoli
hudud barpo etish to’g’risida»gi shartnomani imzoladilar.Islom Karimov
g’oyasining amaliy natijasi bo’lgan bu shartnoma mintaqamizda tinchlikni
28 Ergashev Q., Hamidov H. . O’zbekiston tarixi. T.: «Gafur Gulom»,2015. – B.563
29 Каримов И . А . Озод ва обод Ватан , эркин ва фаровон ҳаёт – пировард мақсадимиз . - Т ., Ўзбекистон , 2000
йил , 8- жилд , -347 б .

олдини олиш ва уларни зарарсизлантиришдаги ролини фаоллаштириш учун
изчил ҳаракат қилган ва ҳаракат қилмоқда . Ўзбекистон Республикаси
Президенти Ш . М . Мирзиёв Россия Федерациясига қилган расмий давлат
сафари натижаларига кўра Россия Федерацияси Президенти В . В . Путин
билан берган қўшма баёнотида таъкидланишича , “ Давлат раҳбарлари ,
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти глобал хавфсизликни таъминлаш бўйича
етакчи универсал халқаро структура бўлиб келаётганлиги сабабли унинг
халқаро муносабатлардаги марказий мувофиқлаштирувчи ролини
мустаҳкамлашга азм қилишди 50
.
Айтиш жоизки , сўнгги пайтларда жаҳонда юз бераётган глобал
ўзгаришлар шароитида миллий манфаатларимизга мос келадиган
мамлакатлар қаторида турли халқаро ташкилотлар билан ҳам ўрнатилган
ҳамкорликлар мониторинг тизимини яратишга эҳтиёж ортиб бормоқда . Бу
жиҳатдан Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсий тамойилларини таҳлил
қилиш баробарида , давлат ташқи сиёсатидаги устувор йўналишларни тадқиқ
этиш шу куннинг долзарб масалаларидан биридир . Бундан ташқари ,
тадқиқотнинг долзарблигини қуйидаги жиҳатлар билан ҳам ифодалаш
мумкин :
- биринчидан , Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсий фаолиятида
кўптомонлама ва иккитомонлама ҳамкорлик омили муҳим йўналишлар
ҳисобланади . Демак , давлат ташқи сиёсатининг устувор йўналишлари ва
истиқболларини доимий равишда ўрганиб бориш нафақат илмий , балки
амалий жиҳатдан ҳам аҳамиятилидир ;
- иккинчидан , бизнингча , Марказий Осиё минтақаси давлатлари
ўртасида ҳамкорлик алоқаларининг ривожида муайян муаммоларнинг ҳам
борлиги маълум маънода мамлакатимиз ташқи сиёсатининг муҳим
масалалардан бири эканлигини кўрсатмоқда . Негаки , бугунги кунда
50 Совместное заявление Президента Республики Узбекистан Ш.М.Мирзиёева и Президента Российской
Федерации В.В.Путина // http://president.uz/ru/news/5592/. – 2017. – 06 апр

mamlakatni modernizatsiya va isloh etishdir” 11
, “Mamlakatimizda
demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini
rivojlantirish konsepsiyasi” 12
kabi ko’plab ma’ruzalarida mustaqil tashqi siyosat
yuritish qoidalari nazariy va amaliy jihatdan puxta asoslab berildi. O’zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasining 17-moddasida 13
tashqi siyosat qoidalari
qonunlashtirildi va u jahondagi ko’plab mamlakatlar bilan hamkorlik jarayonlari
ortga qaytmasligining huquqiy kafolati bo’lib xizmat qilmoqda.O’zbekistonni
xalqaro huquq sub’ekti sifatida belgilaydigan, respublikaning tashqi siyosiy va
tashqi iqtisodiy aloqalarini tartibga soladigan qonunlar qabul qilindi. «O’zbekiston
Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining asosiy prinsiplari to’g’risida»gi, «Chet el
investitsiyalari va xorijiy ivestorlar faoliyatining kafolatlari to’g’risida»gi, «Tashqi
iqtisodiy faoliyat to’g’risida»gi 14
va boshqa qonunlar hamda normativ hujjatlar ana
shular jumlasidandir. Bular faol va keng ko’lamli hamkorlik uchun mustahkam
huquqiy kafolat yaratib berdi. Tashqi aloqalarni ta’minlaydigan vazirliklar va
muassasalar tashkil etildi. Tashqi ishlar vazirligi, Tashqi iqtisodiy aloqalar
vazirligi, Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki, ixtisoslashtirilgan tashqi savdo
firmalari shular jumlasidandir. Jahon iqtisodiyoti va diplomatiyasi universiteti,
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat va jamiyat qurilish
akademiyasi va boshqa universitetlarda tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyat
sohasi uchun mutaxassis kadrlar tayyorlash yo’lga qo’yildi. Tashqi siyosatga
tinchlik, barqarorlik, hamkorlik yo’li asos qilib olindi.
O’zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy tamoyillari
quyidagilar:
- mafkuraviy qarashlardan qatiy nazar hamkorlik uchun
ochiqlik, umuminsoniy qadriyatlarga, tinchlik va xavfsizlikni
saqlashga sodiqlik;
11 Қаранг: Каримов И. Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни
модернизация ва ислоҳ этишдир. Т.: “Ўзбекистон” 2005 йил.
12 Қаранг: Каримов И. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик
жамиятини ривожлантириш концепцияси. “Халқ сўзи” 2010 йил 13 ноябр.
13 Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т.: “Ўзбекистон”, 2009 йил.
14 Қаранг: Ўзбекистон Республикасининг норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари тизими. Т .: 2009 йил .

Mavzuning dolzarbligi Mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq,
O’zbekiston hukumati o’z milliy manfaatlariga mos tashqi siyosat yo’lini
belgilash, jahon hamjamiyatiga qo’shilish va xorijiy mamlakatlar bilan siyosiy,
iqtisodiy, texnikaviy, madaniy aloqalar o’rnatishga eng dolzarb vazifalardan biri
deb qaradi. O’zbekiston tarixida birinchi marta tashqi siyosat asoslari va uning
bosh yo’nalishlari qonun yo’li bilan mustaxkamlandi. O’zbekistonning Oliy
Kengashi Bayonotida “Xalqaro hamkorlikning to’la huquqli a’zosi bo’lgan
O’zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarda mustaqil davlat, xalqaro huquq
sub’ekti sifatida qatnashadi. Uning asosiy maqsadlari mustahkam tinchlik,
qurolsizlanish, o’z hududini qurol – yarog’lardan holi qilish, yadroviy qurolni va
boshqa ommaviy qirg’in qurollarini yo’qotish, suveren davlatlar o’rtasidagi nizo
va ziddiyatlarni hal etishda kuch ishlatish va tazyiq o’tkazishga, eng avvalo harbiy
kuch qo’llashga yo’l qo’ymaslik, insoniyatning jahonshumul muammolarini hal
etishda davlatlar hamkorligi va xalqlar birdamligidan iboratdir... O’zbekiston
Respublikasi oldindan hech qanday shart qo’ymagan holda barcha sheriklar bilan
bevosita teng huquqli, o’zaro manfaatli bitimlar hamda shartnomalar tuzish uchun
o’zini ochiq deb e’lon qiladi” 1
, deyilgan.
Birinchi Prezidentimiz O’zbekistonning tashqi siyosati istiqbolini tariflab
shunday deganlar: “O’zbekiston dunyo uchun ochiq, Biz ham dunyoning
O’zbekistonga katta qiziqish bilan qarayotganini his etmoqdamiz. Bir paytda
O’zbekiston bir yoqlama iqtisodiyotga, markazga qaram izdan chiqqan
iqtisodiyotga ega bo’lgan yarim mustamlaka mamlakat qatoriga aylangan edi” 2
.
O’zbekiston mustaqillik tufayli umumjahon jarayonlariga qo’shilib bordi
chunki “mamlakatimizda rivojlangan bozor iqtisodiyotiga asoslangan farovon
demokratik davlat barpo etishdek oliy maqsadga erishmog’imiz uchun
1 Каримов И.А. Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари. – Т.:
“Ўзбекистон”, 1995 й. – Б. 67.
2 Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли. – Т.: “Ўзбекистон”, 1992 й. – Б. 35 3
Каримов И. А. Мақсадимиз – тинчлик, барқарорлик, ҳамкорлик. – Т.: “Ўзбекистон”, 1995 й. – Б. 27.

mohiyatini ancha chuqurroq anglashga, yangi asr ostonasida turib, yuz yilliklar
ortini yorqinroq va ravshanroq ko’rishga da’vat etayotgani bejiz emas.
I.A.Karimov bu ulkan minbardan turib, birinchidan, davlat arboblari va
siyosatdonlar diqqatini milliy xavfsizlik masalasini hozirgi zamon talab va
ehtiyojlari nuqtai nazardan qaytadan ko’rib chiqishga qaratdi. CHunki hozirgacha
Xavfsizlik Kengashiga doimiy a’zo bo’lgan besh davlat Birlashgan Millatlar
Tashkiloti a’zoligiga kirgan 187 davlat tashvishlarini, ularning muammolari va
taqdirini hal etishga qodir emasligini, keng dunyoning bir-biriga o’xshamagan,
birbirini takrorlamaydigan va hatto bir-biriga zid muammolarining barchasini
qamrab olishga kuchi etmasligini, bu keng miqyosli ishga qodir emasligini
ko’rsatib berdi.
SHuning uchun ham Xavfsizlik Kengashi doimiy a’zolari doirasini, ularning
faoliyat maydonini kengaytirish va mazmunini chuqurlashtirish zarur ekanligiga
hamjamiyat a’zolarining e’tiborini qaratmoqda. Ana shu kengash a’zoligiga
Germaniya va Yaponiya mamlakatlarini ham qo’shish zarurligini aytdi va ularning
nomzodini ko’rsatdi 26
.
1997-2001 yillar davomida faoliyat olib borgan “6+2” guruhi 1997-yili
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tashabbusi bilan BMT kotibiyatida tashkil
topgan edi. Bu guruh Afg’onistonda o’sha paytda hukmron bo’lgan ikki asosiy
harbiy kuch- Ahmadshoh Ma’sud boshchiligidagi Tolibon harakati qo’shinlari
o’rtasidagi qurolli to’qnashuv-u mojarolarni siyosiy yo’l bilan hal etish va bu
mamlakatda tinchlik o’rnatishga qaratilgan edi. Muloqot guruhining birinchi
uchrashuvi 1997-yil 16-oktabrda Nyu-Yokda bo’ldi. Mazkur anjuman O’zbekiston
rahbariyatining ko’p yillik sa’y-harakatlari natijasi edi.
Mazkur muloqot guruhiga Afg’onistonga chegaradosh bo’lgan 6 mamlakat:
Xitoy Xalq Respublikasi, Pokiston Islom Respublikasi, Eron Islom Respublikasi,
Tojikiston, Turkmaniston, O’zbekiston va AQSH hamda Rossiya kiritilgan edi 27
.
26 Жўраев Н. Ўзбекистон тарихи: (Миллий истиқлол даври) 3-китоб. – Т.: Шарқ, 2011.- 653 б.
27 Ergashev Q., Hamidov H. . O’zbekiston tarixi. T.: «Gafur Gulom»,2015. – B.563
31
“Халқ сўзи” газетаси, 2000 йил, 12-сентябр

mamlakatlarimiz o’rtasidagi hamkorlikka sifat jihatidan mutlaqo yangi mazmun
bag’ishlash uchun birgalikda sa’y-harakatlarni safarbar etish yuzasidan yuzasidan
kelishib oldilar. Bu kelishuvlarni hayotga tadbiq etish doirasida davlatimiz
rahbarining topshirig’iga binoan, Tashqi ishlar vaziri Abdulaziz Komilov
boshchiligidagi O’zbekiston delegatsiyasi rasmiy tashrif bilan 2017 yil 23-
24yanvar kunlari Afg’onistonda bo’ldi. Delegatsiya tarkibida Tashqi iqtisodiy
aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi, “O’zbekneftegaz” Milliy xolding
kompaniyasi, “O’zsanoateksport”, “O’zbekiston temir yo’llari”, “O’zbekenergo”
aksionerlik jamiyatlari, “O’zeltexsanoat” va “O’zavtoyo’l” aksionerlik
kompaniyalarining rahbarlari bor edi.
Prezident Muhammad Ashraf G’ani bilan uchrashuv chog’ida O’zbekiston
rahbarining shaxsiy maktubi taqdim etildi. Unda Afg’onistonda tinchlik va
barqarorlik o’rnatilishi masalalarida, shuningdek, mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishida respublikamiz bundan keyin ham qo’llab-quvvatlashga tayyor
ekanligi o’z ifodasini topgan edi. Davlatimiz rahbari Muhammad Ashraf G’anini
o’ziga qulay bo’lgan vaqtda rasmiy tashrif bilan O’zbekistonga kelishga taklif
etgani Afg’oniston yetakchisi tomonidan mamnuniyat bilan qabul qilindi.
Transport sohasidagi hamkorlikni yanada rivojlantirish to’g’risida alohida
Ahdlashuv protokolini imzolash orqali tomonlar mazkur yo’nalishdagi aloqalarni
chuqurlashtirishga tayyor ekanliklarini tasdiqlashdi. Jumladan, temir yo’l va
avtomobil yo’llari hamda yuqori kuchlanishdagi elektr o’tkazish liniyasini qurish
bo’yicha loyihalarni birgalikda hayotga tadbiq etish imkoniyatlarini ishlab chiqish
mo’ljallanmoqda.
Ikki mamlakatning manfaatdor xo’jalik yurituvchi subyektlari vakillari
o’rtasida jami 49,3 million AQSh dollari miqdoridagi eksport shartnomalari
imzolandi. Ular O’zbekistondan bug’doy, dori-darmon mahsulotlari, qora metal
prokati, “tez yordam” avtomobillari, elektr maishiy texnika buyumlarini
Afg’onistonga yetkazib berilishini ko’zda tutadi.

Koreya va boshqa bir qancha mamlakatlarning davlat boshliqlari, parlament va
vakolatxonalar boshliqlari bilan uchrashuvlari bo’lib o’tdi. Oliy Majlisda o’n uchta
parlament delegatsiyasi, shu jumladan GFR, Yaponiya, Quvayt, Litva, Latviya,
Pokiston, Bolgariya va Turkiya mamlakatlarining parlament delegatsiyalari,
Shveysariya, Xitoy, GFR va Litvaning rasmiy hukumat delegatsiyalari, turli
xalqaro tashkilotlarning o’n uch nafar vakili, xorijiy davlatlarning O’zbekiston
dagi elchilari va elchixonalari hamda vakolatxonalari xodimlaridan 28 kishi, shu
jumladan, Fransiya, GFR, Janubiy Koreya, AQSH, Rossiya, Pokiston, Turkiya,
Buyuk Britaniya, Shvetsiya, Hindiston namoyandalari qabul qilindi. O’z navbatida
O’zbekiston parlamenti a’zolarining delegatsiyalari bir qancha davlatlarda, shu
jumladan, AQSH, GFR, Turkiya kabi mamlakatlarda bo’lishdi 22
.
O’zbekiston Respublikasi bir qator ixtisoslashgan nufuzli xalqaro iqtisodiy,
ilmiy-texnika va madaniy tashkilotlar - Jahon iqtisodiy hamkorlik tashkiloti, Jahon
Banki, Xalqaro valyuta jamg’armasi, evropada tiklanish va taraqqiyot banki,
Xalqaro mehnat tashkiloti, Xalqaro pochta ittifoqi, Jahon sog’liqni saqlash
tashkiloti, Xalqaro Olimpiya Qo’mitasi, Osiyo va Tinch okean havzasi bo’yicha
iqtisodiy va ijtimoiy komissiya, Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiy hamkorlik
tashkiloti, Bojxonalar hamkorligi Kengashi, BMTning ta’lim, fan va madaniyat
bo’yicha Qo’mitasi (YUNESKO) va boshqa tashkilotlar a’zosidir 23
.
O’zbekiston mustaqil davlat sifatida ko’plab xalqaro Konvensiyalarga va BMT
hamda YXHT kabilarning protokollariga qo’shildi. SHu yillar mobaynida
O’zbekiston o’zining tashqi siyosatida, avvalo, jahonning taraqqiy etgan
mamlakatlar bilan o’zaro munosabatlarini rivojlantirishga katta ahamiyat berdi.
AQSH, Germaniya, Fransiya, Italiya, Buyuk Britaniya, YAponiya, Janubiy
Koreya, Turkiya va boshqa ko’plab rivojlangan mamlakatlar bilan o’rnatilgan
aloqalar o’z natijalarini bera boshladi. Turkiya bilan abadiy do’stlik shartnomasi
O’zbekiston tashqi siyosatidagi o’ziga xos yangilikdir 24
.
22 Каримов И . А . Ўзбекистоннинг сиёсий - ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг асосий тамойиллари .- Т.:
Ўзбекистон. 1995.- 65 б.
23 Толипов Ф. Большая стратегия Узбекистана в условиях геополитической трансформации Узбекистана. -
Т.: Фан, 2005.

- “Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсий фаолиятининг асосий
принциплари тўғрисида”ги 1996 йил 26 декабрдаги қонуни;
- “Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалари тўғрисида”ги
1995 йил 22 декабрдаги қонуни;
- Олий Мажлисининг 1995 йил 30 август Қарори билан қабул қилинган
“Ўзбекистон Республикасининг Ҳарбий доктринаси” каби норматив-ҳуқуқий
ҳужжатлар ташкил этади.
O’zbekistonning tashqi siyosat borasida tutgan yo’li davlatimiz biron bir buyuk
davlat ta’sir doirasiga tushib qolmasligi, xalqaro maydonda tinchlik va xavfsizlikni
ta’minlash, mojarolarni tinch yo’l bilan hal etish, boshqa mamlakatlarning ichki
siyosat iga aralashmaslik, mafkuraviy qarashlardan qat’i nazar tashqi siyosatda
ochiq-oydinlik tamoyilini ro’yobga chiqarish, xalqaro tashkilotlar doirasida
hamkorlikni chuqurlashtirish hamda xalqaro huquqning umume’tirof etilgan
qoidalari va mezonlariga asoslanadi.
1992 yil 2-martda O’zbekiston Respublikasi o’z tarixida birinchi bor jahon
hamjamiyatining teng huquqli sub’ekti sifatida Birlashgan Millatlar Tashkiloti
a’zoligiga qabul qilindi. Bu tarixiy voqea O’zbekistonning mustaqil davlat sifatida
xalqaro hamjamiyatdan munosib o’rin olishida katta ahamiyatga ega bo’ldi.
Markaziy Osiyoda xavfsizlik, barqarorlik va hamkorlik masalalari bo’yicha
BMTning Toshkentda doimiy ishlovchi seminarini chaqirish, Tojikiston va
Afg’oniston mojarolari, narkobiznesga qarshi kurashni kuchaytirish, Orol
muammosini hal etish va boshqa masalalar bo’yicha bir qator takliflarni o’rtaga
qo’ydi.
O’zbekiston Prezidentining asosli mulohazalari bu nufuzli tashkilot tomonidan
inobatga olinib, 1993 yil fevral oyida Toshkentda BMT vakolatxonasi ta’sis etilib,
ish boshladi 20
. Xolid Malik BMTning O’zbekiston dagi vakili qilib yuborildi.
Bugungi kunda Birlashgan Millatlar Tashkilotining O’zbekistondagi
vakolatxonasi respublikada BMTning Taraqqiyot Dasturi, Sanoat taraqqiyoti
Dasturi, qochoqlar ishi bo’yicha vakillari Oliy Komissari, Jahon sog’liqni saqlash
20 Ergashev Q., Hamidov H. . O’zbekiston tarixi. T.: «Gafur Gulom»,2015. – B.563

davriga nisbatan 1,5 barobar oshib, o’rtacha 1,3 milliard dollarni tashkil etdi. Shu
bilan birga, davlatimizning oltin-valyuta zaxiralari yil davomida 1,1 milliard
dollarga ko’paydi.
2017 yilda mamlakatimizda 12 ta erkin iqtisodiy va 45 ta sanoat zonasi
faoliyati yo’lga qo’yildi va bu tashkiliy choralar hududlarni jadal rivojlantirish
imkonini bermoqda. Yaqin vaqt ichida yana 50 ta yangi sanoat zonasini tashkil
etish bo’yicha amaliy ishlar olib borilmoqda.
Bojxona tartib-taomillarining murakkabligi tadbirkorlikka to’sqinlik
qilayotgan asosiy omillardan biri hisoblanadi. Import tovarlar har bir bojxona
rejimida alohida-alohida tekshiruvdan o’tkaziladi. Bunday bojxona rejimi bizda bir
nechta. Barcha rivojlangan davlatlarda bojxona ko’rigi xavf-xatardan ogoh etish
tizimi orqali amalga oshiriladi. Bu ham davlat resurslarini, ham tadbirkorlarning
vaqtini tejaydi. Lekin bu tizim bizda hanuzgacha joriy etilmagan 52
.
2018 yilni Faol tadbirkorlik, innovatsion g’oyalar va texnologiyalarni
qo’llab-quvvatlash yili, deb nom berganishi munosabati bilan Prezidentlimiz SH.
Mirziyoyev barcha tadbirkorlik subyektlarining moliyaviy-xo’jalik faoliyatini
tekshirishni 2 yilga to’xtatish kerakligi haqida taklif bildirdi 48

Bo’lib o’tgan Senat majlisida O’zbekiston Respublikasining 2018 yilgi
davlat byudjeti hamda soliq tizimini takomillashtirish bilan bog’liq muhim
qonunlar ma’qullandi. Murojatnomada Prezidentlimiz eng katta muammo qilib
investitsiya dasturlarini shakllantirishda puxta rejalashtirilgan, uzoq muddatga
mo’ljallangan yagona konsepsiya yo’qligini aytib o’tdi.

Har bir davlat tashrifida biz xorijiy investitsiyalarni jalb qilish bo’yicha bir
necha milliard dollarlik kelishuvlarga erishmoqdamiz. Ammo bu kelishuvlarni
amalga oshirish juda sustkashlik bilan bormoqda. Negaki, bu borada aniq
ishlaydigan tizim mavjud emas.Amaldagi investitsiya dasturlarida aniq bir
48 / http://www.isrs.uz

Prezidenti Emomali Rahmonning O’zbekistonga ilk davlat tashrifi o’zaro
hamkorlik rivojida navbatdagi ulkan voqea, deb e’tirof etilmoqda.
Qo’shni Tojikiston bilan do’stona munosabatlarni rivojlantirish O’zbekiston
tashqi siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan biri hisoblanadi. Uzoq yillardan buyon
birinchi marotaba O’zbekiston Bosh vazirining Tojikistonga tashrifi bo’lib o’tdi.
Rossiya va Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligining boshqa mamlakatlari, Xitoy,
AQSh, Janubiy Koreya, Turkiya, shuningdek, Yevropa va Osiyo qit’alaridagi bir
qator davlatlar bilan hamkorligimizni sezilarli darajada mustahkamlandi 42
.
2017-yilda biz qo’shnilarimiz bilan suv resurslaridan birgalikda foydalanish,
chegaralarni belgilash, o’tish punktlarini ochish, transport qatnovini qayta tiklash
va kengaytirish kabi ko’plab nozik masalalarning yechimini topdik. Qo’shni
davlatlar bilan tovar ayirboshlash bo’yicha yuqori ko’rsatkichlarga erishildi. Ilk
bor mintaqalararo va chegaraoldi hududlar o’rtasida hamkorlik yo’lga qo’yildi,
barcha darajalarda o’zaro aloqalarimiz faollashdi.Qozog’iston bilan muntazam
avtobus qatnovi yo’lga qo’yildi.
Shu bois so’nggi paytlarda O’zbekistonning qo’shni mamlakatlar bilan tarix,
madaniyat, an’anaviy qadriyatlarga asoslangan ildizlari asrlar qa’riga borib
tutashadigan yaqin do’stlik va yaxshi qo’shnichilik rishtalari tiklanmoqda. Shuni
qayd etish joizki, bugungi kunda Afg’oniston Islom Respublikasi hududida 5
milliondan ziyod o’zbek millati vakillari istiqomat qiladi. Etnik o’zbeklar,
jumladan, yuqori davlat lavozimlarida faoliyat ko’rsatayotgan holda,
Afg’onistonda ro’y berayotgan bunyodkorlik jarayonlarida ham faol ishtirok
etishmoqda. Mamlakatimiz Birinchi Prezidenti Islom Karimovning Afg’oniston
rahbari Muhammad Ashraf G’ani bilan 2016-yil iyun oyida Shanxay Hamkorlik
Tashkilotining Toshkent sammiti doirasida o’tkazgan uchrashuvi ikki tomonlama
munosabatlarda yangi sahifa boshlanishiga xizmat qildi. Shuningdek, Afg’oniston
yetakchisi 2016-yilning 3-sentabr kuni Samarqandda O’zbekiston Prezidenti
Shavkat Mirziyoyev bilan uchrashuv o’tkazdi. Unda ikki davlat rahbarlari
42 Бобоқулов И. Transafghancorridor: problemsandperspectives //Сборник трудов исследователей Узбекистана.
- Шах Алам, Малайзия, Университет МАРА, 2017. – С. 9-13

- davlatlarning suveren tengligi va chegaralar daxlsizligini hurmat qilish;
- boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
- nizolarni tinch yo’l bilan hal etish;
- kuch ishlatmaslik va kuch bilan tahdid qilmaslik; - inson huquqlari va
erkinliklarini hurmatlash;
- ichki milliy qonunlar va huquqiy normalardan xalqaro huquqning umum
e’tirof etilgan qoidalari va normalarining ustivorligi;
- davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini ta’minlash
maqsadida ittifoqlar tuzish, hamdo’stliklarga kirish va ulardan ajralib
chiqish;
- tajovuzkor harbiy bloklar va uyushmalarga kirmaslik;
- davlatlararo aloqalarda teng huquqlilik va o’zaro manfaatdorlik, davlat
milliy manfaatlarining ustunligi;
- tashqi aloqalarni ham ikki tomonlama, ham ko’p tomonlama kelishuvlar
asosida rivojlantirish, bir davlat bilan yaqinlashish xisobiga boshqasidan
uzoqlashmaslik. 15

Mamlakatimizning jahon xalqlari tinchligi va xavfsizligiga mos bo’lib
tushgan tinchliksevar tashqi siyosati, uni jahonda mustaqil davlat sifatida tezda tan
olinishini ta’minladi. O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini
dunyodagi nufuzli davlatlar tan oldi, ularning ko’plari bilan diplomatik siyosiy,
iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va madaniy aloqalar o’rnatildi.
O’zbekistonning jahon hamjamiyatida obro’-e’tiborining, nufuzining tobora
oshib borishi ham istiqlolning hosilasidir. Buning bir qancha omillari va manbalari
mavjud:
Birinchidan, faqat mustaqil, ozod jamiyatdagina iqtisodiy infratuzilmaning
barcha tarmoqlarini muttanosib rivojlantirishning ijtimoiy-siyosiy shart-sharoiti
yaratiladi. Sobiq sovet hukmronligi yillarda O’zbekiston faqat xom ashyo
yetishtiruvchi hudud edi. O’zbekiston mustaqilligi sharoitida og’ir va yengil
15 Shamsutdinov R., Mo’minov X. O’zbekiston tarixi. T.: «Sharq»,2013. – B.605.

I. Қонунлар ва ҳуқуқий-меъёрий ҳужжатлар
I.1.Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси.-Тошкент: Ўзбекистон,
2009. II. Расмий адабиётлар
2.1. Мирзиёев.Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий
жавобгарлик — ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши
керак-Т.Ўзбекистон, 2017й
2.2. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараққиёт йўлимизни қатъият билан давом
эттириб, янги босқичга кўтарамиз. - Т.: Ўзбекистон, 2017. - 592бет 2.3

2.4. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли.-Т:
Ўзбекистон, 1992.-78 б. 2.5. Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол,
иқтисод, сиёсат, мафкура. Асарлар, 1-жилд.-Т: Ўзбекистон, 1996.-364 б
2.6. Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура.
Асарлар, 1-жилд.-Т: Ўзбекистон, 1996.-364 б.
2.7. Каримов И.А. Янгича фикрлаш ва ишлаш – давр талаби. 5-жилд. –
Т.: Ўзбекистон. 1997. –Б. 122–123.
2.8. Каримов И.А. Ўзбек халқи ҳеч қачон, ҳеч кимга қарам бўлмайди.
Асарлар, 13-жилд.-Т: Ўзбекистон, 2005.- 448 б.
2.9. Каримов И.А. Мамлакатни модернизация қилиш ва иқтисодиётимизни
барқарор ривожлантириш йўлида. Асарлар, 16-жилд.-Т: Ўзбекистон,
2008. -368 б.
2.10. Каримов И.А. Жаҳон инқирозининг оқибатларини енгиш,
мамлакатимизни модернизация қилиш ва тараққий топган давлатлар
даражасига кўтариш сари. Асарлар, 18-жилд.-Т: Ўзбекистон, 2010.
2.11. Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада
чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси

loyihaga oid ma’lumotlar yo’q. Uzoq muddatga mo’ljallangan konsepsiyalari
ishlab chiqilishi haqida aytib otildi.
Tashqi iqtisodiy sohada hali ishga solinmagan katta imkoniyat va zaxiralar
mavjud. Bu borada biz Markaziy Osiyo mamlakatlari va yirik sheriklarimiz –
Xitoy, Rossiya, Janubiy Koreya, AQSh, Turkiya, Yevropa Ittifoqi mamlakatlari
bilan savdo-iqtisodiy aloqalarni kengaytirishni davom ettirishiniz kerak
Bugungi kunda bizning asosiy yuklarimiz Qozog’iston tranzit yo’laklari
orqali, ayniqsa, eng ko’p yuklar “Sariog’och” stansiyasidan o’tadi va bu marshrut
imkoniyatlari bizning ehtiyojlarimizni to’liq qondirmoqda, deb aytolmaymiz.
Ushbu stansiyadan tovarlarni O’zbekiston hududiga olib kirishda elektrovozlar,
zamonaviy terminallar yetishmasligi, temir yo’l tarmoqlaridagi bandlik
mahsulotlarning uzoq muddat qolib ketishiga sabab bo’lmoqda. Bu esa
mamlakatimiz iqtisodiyotiga salbiy ta’sir ko’rsatmoqda. Shu sababli logistik
marshrutlarni diversifikatsiya qilish, bu borada qo’shnilarimiz bilan amaliy
muzokaralar o’tkazish zarur.
Xitoy davlatining tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan “Bir makon, bir
yo’l” loyihasi doirasida mamlakatimizning transport-kommunikatsiya
infratuzilmalari sohasidagi imkoniyatlarini oshirish lozim. Tranzit davlatlar,
xususan, Turkmaniston, Eron, Qozog’iston, Rossiya, Ozarbayjon va Gruziya
hududlaridan asosiy eksport yuklarini tranzit shaklida tashishda preferensiyalarga
ega bo’lish haqida jiddiy o’ylashimiz kerak. Shu sababli xorijiy va mahalliy
investorlarning logistika sohasida aniq loyihalarni amalga oshirish borasidagi
harakatlarini rag’batlantirishimiz darkor- deb ta’kidlaydi Prezidentlimiz SH.
Mirziyoyev 49
.

49 Xalq so’zi 2019-yil 26-aprel

(Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва
Сенатининг қўшма мажлисидаги маъруза). -Т: Ўзбекистон, 2010.
2.12. Каримов И.А. Демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва
фуқаролик жамиятини шакллантириш – мамлакатимиз тараққиётининг
асосий мезонидир. Асарлар, 1 9-жилд. - Т:
Ўзбекистон, 2011.
2.13. Каримов И.А. Ўзбекистон Конституцияси – биз учун
демократик тараққиёт йўлида ва фуқаролик жамиятини барпо этишда
мустаҳкам пойдевордир. //Халқ сўзи, 2009 йил 6 декабрь.
2.14. Каримов И. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик
палатаси ва Сенатининг қўшма мажлисидаги маърузаси.// Ўзбекистон
Республикаси Президенти Матбуот хизматининг веб-сайти-www-
pressservise.uz.
2.15. Ислом Каримовнинг 2012 й.9 июль “Фуқароларнинг ўзини ўзи
бошқариш органлари ходимлари меҳнатини рағбатлантиришга оид
қушимча чорағтадбирар тўғрисида “ ги Фармони // Ўзбекистон
Ресубликаси қонун хужжатлари тўплами. – 2012. – 28 сон. – 309 модда;
7- сон.- 188- модда.

sanoatning ko’plab turlari barpo etildi. Endi O’zbekiston o’zining sifatli
mahsulotlari bilan jahon bozorlarida obro’-e’tibor topmoqda, ko’plab buyurtmalar
qabul qilmoqda.
Ikkinchidan, istiqlol – bu dunyoga chiqish, jahon davlatlari va xalqaro
tashkilotlar bilan hamkorlik qilish demak. Mustaqillik sharoitida davlat o’z
qobig’iga o’ralib, mutlaqo, rivojlana olmaydi. SHuning uchun ham O’zbekiston
istiqlolning dastlabki davridanoq jahon hamjamiyatiga qo’shilish siyosatini olib
bordi. Bu siyosat mohiyatan o’zaro hurmat va milliy manfaatdorlikka
asoslangandir. Binobarin, «O’zbekistonning milliy manfaatlariga mos keladigan
ko’p tomonlama faol tashqi siyosatini amalga oshirish – davlatimizning
mustaqilligini mustahkamlash, iqtisodiy qiyinchiliklarni bartaraf etish va xalq
turmushini yaxshilashning zarur sharti va g’oyat muhim vositasidir». 16

Uchinchidan, har bir davlatning tashqi siyosiy mavqei, nufuzi u
mamlakatdagi siyosiy vaziyatga, ijtimoiy-iqtisodiy, intellektual-huquqiy
rivojlanish darajasiga, moddiy, tabiiy-ashyoviy zahiralarga v.h. bog’liq.
O’zbekistonda barqaror tinchlikning ta’minlanishi sifatli qishloq xo’jaligi va
sanoat mahsulotlari ishlab chiqarishga asos bo’lmoqda. Demak, mamlakatning
iqtisodiy qudrati tobora mustahkamlanmoqda. O’z navbatida jamiyatda uning ko’p
yo’nalishi faol tashqi siyosat uchun ijtimoiy, iqtisodiy, ma’naviy asos hozirladi.
To’rtinchidan, O’zbekistonning xalqaro mavqei mustahkamlanib, nufuzi
oshib borishining muhim omillaridan biri jahon hamjamiyati bilan hamkorlik qilish
jarayonida yangi texnologiya va barqaror investitsiyani jalb qilinishidadir. Bu
borada O’zbekistonning hamdo’stlik mamlakatlari orasida natijalari samaralidir.
Juda qisqa vaqtda O’zbekistonda hozirgi zamon texnologiyasi bilan ishlaydigan
yuzlab yirik qo’shma korxonalar qurildi va muvaffaqqiyatli ishlamoqda. Bu
qo’shma korxonalarda ishlab chiqarilgan mahsulotlarga jahon bozorlarida talab
tobora oshib bormoqda. SHuningdek, O’zbekistonning geosiyosiy jihatdan
qulayligi ya’ni Markaziy Osiyoning tabiiy-xomashyo, energetika, transport va
16 Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. 1-жилд, Т.: «Ўзбекистон», 1996,
50-бет.

barham berishga ko’maklashishdan iborat. Ushbu rezolutsiya bag’rikenglik va
o’zaro hurmatni qaror toptirish, diniy erkinlikni ta’minlash, e’tiqod qiluvchilarning
huquqini himoya qilish, ularning kamsitilishiga yo’l qo’ymaslikka
ko’maklashishga qaratilgan", deb ta’kidladi Shavkat Mirziyoyev", deyiladi TASS
xabarida.
BMT rasmiy sayti (un.org) axborot berishicha, Shavkat Mirziyoyev
Amudaryo va Sirdaryo havzalari suv resurslaridan foydalanish to’g’risidagi
konvensiyalar loyihalarini qo’llab-quvvatlashini qayd etdi hamda xalqaro
hamjamiyatni Orol dengizi butkul qurishining oldini olishga chaqirdi.
O’zbekiston AQSh Prezidenti Donald Trampning Afg’oniston bilan qo’shni
mamlakatlarni afg’on muammosini tinch yo’l bilan hal qilishga ko’maklashishga
oid da’vatini qo’llab-quvvatlaydi hamda, Prezident Shavkat Mirziyoyevning
fikricha, Afg’onistonda tinchlikka erishishning yagona yo’li – markaziy hukumat
va mamlakat ichidagi asosiy siyosiy kuchlar o’rtasida oldindan hech qanday shart
qo’ymasdan, to’g’ridan-to’g’ri muloqot olib borishdir. Prezident O’zbekiston
Afg’onistonning iqtisodiy tiklanishiga, uning transport va energetika
infratuzilmasini rivojlantirishga, milliy kadrlarini tayyorlashga bundan buyon ham
hissa qo’shadi, deb qayd qilib o’tdi.

II. BOB. Prezident Shavkat Mirziyoyevning tashqi siyosatda odil
strategiyasi

2.1. O'zbekiston tashqi siyosatiga Harakatlar strategiyasining ahamiyati
O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2017—2021 yillarda O'zbekistonni
rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakat strategiyasi haqidagi
farmonni imzoladi. Strategiya loyihasi dolzarb hamda aholi va tadbirkorlarni
tashvishga solayotgan masalalarni atroflicha o'rganish, qonunchilik, huquqni
muhofaza qilish amaliyoti va xorijiy tajribani tahlil qilish yakunlari bo'yicha ishlab
chiqilgan. Harakatlar strategiyasi 5 bosqichda amalga oshirilib, ularning har biri

минтақанинг беш давлатида яшаб келаётган халқлар тарихан бир маконда
ҳамкорликда истиқомат қилиб келишганлиги ҳаммага маълум .
Ўзбекистон ташқи сиёсатининг энг муҳим йўналиши , табиийки , қўшни
давлатлар , аввало минтақадаги давлатлар билан ўзаро алоқаларни ҳамда
ҳамкорликни ҳар томонлама ривожлантириш ва мустаҳкамлашдир .
Ўзбекистон Республикаси Марказий Осиё давлатлари билан интеграциявий
алоқаларини мустаҳкамлаб бориб барча яқин қўшнилари билан тинчлик ва
тотувликда яшашга интилади . Ўрта Осиё ва Қозоғистон халқларининг
Абадий дўстлик ва ҳамкорлик тўғрисидаги шартномаларга асосланган яхши
қўшничилиги – асраб - авайлаш , мустаҳкамлаш ва кўпайтириш керак бўлган
ўзгармас қадриятдир 51
.
Бугун Ўзбекистон 50 дан ортиқ халқаро ташкилотлар ишида иштирок
этмоқда . Айни вақтда у 500 дан ортиқ халқаро сиёсат субъектлари ,
шунингдек етакчи халқаро иқтисодий ва молиявий бирлашмалар , аввало
Халқаро валюта фонди , Жаҳон банки гуруҳи , Европа тикланиш ва тараққиёт
банки , Осиё тараққиёт банки , Ислом тараққиёт банки , Осиё ва тинч океани
минтақаси учун Иқтисодий ва ижтимоий комиссия , БМТнинг Европа
иқтисодий комиссияси , Бутунжаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти , Халқаро
меҳнат ташкилоти , Атом энергиясини назорат қилиш бўйича халқаро
агентлик каби кўплаб ташкилот ва уюшмалар билан ҳамкорлик қилмоқда .
Ўзбекистон халқаро ташкилотлар ёрдамида глобал ва минтақавий
даражада ўзининг асосий манфаатларини ҳимоя қилмоқда , минтақавий ва
глобал даражаларда , хусусан Марказий Осий минтақасида хавфсизлик
тизимини шакллантиришда иштирок этмоқда , жаҳон иқтисодиётига кириб
бормоқда , қадимий маданиятимизнинг бой меросини дунё аҳлига намоён
этмоқда , ташқи сиёсий мулоқот тажрибасига эга бўлмоқда .

ФОЙДАЛАНИЛГАН МАНБАЛАР ВА АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:
51 Десять лет независимости: узбекская дипломатия по пути созидания и сотрудничества // Народное слово.
– Т., 2001. – 31 авг

Bugungi kunda O’zbekistonning xorijiy mamlakatlar, avvalo, qo’shni
davlatlar bilan olib borayotgan ochiq, konstruktiv, o’zaro manfaatli tashqi siyosati
Markaziy Osiyo mintaqasi uchun muhim ahamiyat kasb etmoqda. Davlatimiz
rahbari o’tgan davrda Turkmaniston, Qozog’iston, Rossiya, Xitoy, Qirg’izistonga
amalga oshirgan davlat tashriflari mamlakatimiz tashqi siyosatida yaxshi
qo’shnichilik munosabatlariga alohida e’tibor qaratilayotganining amaliy isbotidir.
Prezidentimiz BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasidagi nutqida
ta’kidlaganidek, o’tgan qisqa vaqt mobaynida mintaqada mutlaqo yangi siyosiy
muhit yaratishga erishildi. Mazkur davlat tashriflari mamlakatimiz tashqi
siyosatining ustuvor yo’nalishlarini namoyon etdi. Ushbu tashriflar tafsilotlari
nafaqat siyosiy doiralarda, balki jamoatchilik va ekspertlar orasida keng
muhokama qilindi. Bularning barchasi mamlakatimizning xorijiy davlatlar bilan
munosabatlarni yanada rivojlantirish va mustahkamlash yo’lida izchil siyosat olib
borayotganidan dalolatdir 43
.
O’zbekistonda yangi rahbar boshqaruvi ostida uch yarim yil o’tdi. Ushbu
davr mobaynida mamlakatda massiv iqtisodiy islohotlar va dinamik o’zgarishlar
ro’y berdi. O’zbekiston o’ziga xalqaro siyosiy va biznes doiralar, shu jumladan
Forbes, The Wall Street Journal, Bloomberg kabi yetakchi chet el ommaviy
axborot vositalar e’tiborini qarata boshladi. Endilikda O’zbekistonda
o’tkazilayotgan islohotlar jarayoni va natijalari xalqaro media platformalar diqqat
markazida bo’lmoqda va Toshkent Markaziy Osiyoda asosiy yangilik va xabarlar
beruvchi shaharga aylandi.
Shu bilan birga O’zbek jamiyatining mamlakatda bo’layotgan o’zgarishlarga
bo’lgan munosabati ancha o’zgardi, xalqning islohotlarga qo’shishi mumkin
bo’lgan hissasi har doimgidan ko’ra ahamiyatli. Bundan tashqari butun mamlakatni
qamrab olayotgan siyosat va jamiyatda ro’y berayotgan jarayonlarni
televideniedagi har kungi ijtimoiy muhokamalari g’oyalar generatori bo’lib
davlatning rivojiga o’z hissasini qo’shmoqda.
43 Халк сузи, 2018 йил 23 сентябрь

O’zbekistonning tashqi siyosatdagi yo’li aniq qilib belgilangan edi. Jumladan
unda: «Xalqaro hamjamiyatning to’la huquqli a’zosi bo’lgan O’zbekiston
Respublikasi xalqaro munosabatlarda mustaqil davlat, xalqaro huquq sub’ekti
sifatida qatnashadi, uning maqsadlari mustahkam tinchlik, qurolsizlanish, o’z
hududini qurol-yaroqlardan xoli qilish, yadroviy qurolni va boshqa ommaviy
qirg’in qurollarini yo’qotish, suveren davlatlar o’rtasidagi nizo va ziddiyatlarni hal
etishda kuch ishlatish va tazyiqqa yo’l qo’ymaslikdan iborat» 19
, - deb qayd qilindi.
Oradan ma’lum muddat o’tgandan so’ng 1992-yil 8-dekabrda qabul qilingan
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining bu yo’l yana bir bor ta’kidlanib
davlatimiz tashqi siyosatining asosiy qoidalari qonun bilan mustahkamlab qo’yildi.
«O’zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning to’la huquqli sub’ektidir.
Uning tashqi siyosati davlatlarning suveren tinchligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch
bilan tahdid qilmaslik, chegaralarning daxlsizligi, nizolarni tinch yo’l bilan hal
etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro
huquqning umume’tirof etilgan boshqa qoidalari va me’yorlariga asoslanadi.
Respublika davlatning, xalqning oliy manfaatlari, farovonligi va xavfsizligini
ta’minlash maqsadida ittifoqlar tuzishi, hamdo’stliklarga va boshqa davlatlararo
tuzilmalarga kirishi va ulardan ajralib chiqishi mumkin” 22
, - deyiladi O’zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasining 17-moddasida.
Конституциянинг 17-моддасида белгиланган ташқи сиёсатнинг ҳуқуқий
асосларини:
- “Ўзбекистон Республикасининг давлат мустақиллиги асослари
тўғрисида”ги 1991 йил 31 августдаги қонуни;
- “Ташқи иқтисодий фаолият тўғрисида”ги 2000 йил 26 майдаги янги
таҳрирдаги қонуни;
- “Мудофаа тўғрисида”ги 2001 йил 11 майдаги янги таҳрирдаги қонуни;
19 Ўзбекистон Республикасининг давлат мустақиллиги асослари тўғрисида”ги
Ўзбекистон Республикасининг Қонуни. Инсон ҳуқуқлари.- Т.: Ўзбекистон, 1997. -7б. 22

Ўзбекистон Республикаси Конституцияси.- Т.: Ўзбекистон, 2009. -3б.

boshqa kommunikatsiyalarga qulay va boy mintaqada joylashganligi ham muhim
ahamiyat kasb etmoqda.
Beshinchidan, O’zbekistonning jahondagi nufuzining mustahkamlanishi va
yuksalishida mamlakatda xalqaro huquq talablariga javob beradigan milliy
huquqiy tizimning yaratilganligidadir. Bu qonunlar majmuasida xalqaro huquq
normalarining ustivorligi tan olinganligidadir. SHuning uchun ham O’zbekiston
davlatining tashqi siyosatida ochiq oydinlik prinsipiga amal qilib, mafkuraviy,
diniy qarashlaridan qat’iy nazar, dunyoning barcha tinchliksevar davlatlari bilan
ikki tomonlama faol aloqalar o’rnatgan.
Oltinchidan, O’zbekistonnig jahon hamjamiyatidagi mavqeining
mustahkamlanishi va nufuzining oshishida uning eksport qudrati yetakchi o’rinda
turadi. Eksportga yo’naltirilgan iqtisodiyot nafaqat jamiyat ijtimoiy taraqqiyotini
tezlashtiradi, balki uning uzoq kelajak istiqbolini ham belgilab beradi. Bu borada
O’zbekiston istiqlolining o’n olti yilligi arafasidagi eng katta yutug’i eksport
mahsulotlarini xomashyo holatida emas, balki jahon standartlari darajasidagi
xaridorbop sanoat mahsulotlari sifatida chiqarishga erishganligidadir. Bu
mamlakat iqtisodiyotini intensiv rivojlantirishning eng qulay yo’li. Hozir
O’zbekistonda paxta tolasiga sanoat ishlovi beradigan, qishloq xo’jaligi
mahsulotlarini qadoqlaydigan, xaridorgir sifatli kiyim-kechak ishlab chiqaradigan
o’nlab sanoat korxonalarining ishlayotganligi mamlakatning eksport ko’lamini
bildirib turibdi. O’zbekistonda tayyorlangan mahsulotlar allaqachon jahon
bozorlariga kirib bordi va o’zining talabchan xaridorlariga ega. Bu O’zbekiston
Birinchi Prezidenti
I.Karimovning «eksport imkoniyatlarini kengaytirish, jahon bozorlariga kirib
borish uchun, avvalo, qimmatbaho xom ashyoni qayta ishlash negizida tayyor
mahsulot ishlab chiqaruvchi qo’shma korxonalarni rivojlantirish zarur.» 17
- degan
g’oyasining hayotiy ifodasidir.
17 Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. 1-жилд, Т.: «Ўзбекистон», 1996,
337-бет.

tashkiloti, Aholi joylashish jamg’armasi, Narkotiklarni nazorat qilish bo’yicha
Dastur, Bolalar jamg’armasi singari ixtisoslashgan muassasalarni o’z tarkibiga
birlashtirishga muvaffaq bo’ldi.
O’zbekiston 1992 yil fevral oyida dunyoda tinchlikni mustahkamlash, inson
huquqlarini himoya qilish bo’yicha katta tadbirlarni amalga oshirayotgan nufuzli
xalqaro tashkilot evropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkilotiga (YXHT) a’zo
bo’lib kirdi. I.A.Karimovning 1992-yil 9-10-iyulda bo’lib o’tgan evropada
Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkilotining majlisida ishtirok etishi, nutq so’zlashi va
uning 10-iyulda bo’lgan majlisiga raislik qilishi O’zbekiston ning jahon
hamjamiyatiga muvaffaqiyatli kirib borayotganligini ko’rsatdi.
O’zbekistonning xalqaro miqyosda tinchliksevar siyosat o’tkazishi uchun keng
imkoniyatlar vujudga keldi. 1993-yil sentabrda bo’lib o’tgan Birlashgan Millatlar
Tashkilotining 48-sessiyasida O’zbekiston Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning
ishtiroki va unda qilgan ma’ruzasi O’zbekistonni jahonga ko’hna va navqiron
davlat sifatida tanitdi 21
.
O’zbekiston jahondagi 105 mamlakatni birlashtiruvchi qo’shilmaslik
harakatiga qabul qilindi. Bo’lg’usi jahon Parlamentining timsoli bo’lmish
Parlamentlararo Ittifoqqa kirdi.
Mamlakatimiz Parlamentlararo Ittifoqning 93 va 94-konferensiyalarida hamda
YXHT Parlament Assambleyasining har yili o’tkaziladigan sessiyasida muntazam
qatnashmoqda. Oliy Majlis Raisi YXHT Parlament Assambleyasining
Vitseprezidenti etib saylandi. Ana shu va boshqa xalqaro anjumanlarda
O’zbekiston vakillari ma’ruza va axborotlar bilan chiqdilar, qator takliflarni
o’rtaga tashladilar. Shu tariqa respublika Parlamenti a’zolarining ovozi xalqaro
maydonda baralla yangramoqda. Davlatimizning obro’-e’tibori mustahkamlanib,
xalqaro miqyosda tobora ko’proq e’tirof etilmoqda.
Mustaqillikning ilk damlaridayoq Oliy Majlis Raisi e.X. Xalilovning Avstriya,
Germaniya, Ispaniya, SHveysariya, Belgiya, Bolgariya, Pokiston, Turkiya, Janubiy
21 Каримов И . А . Президент И . А . Каримовнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 48- сессиясидаги маърузаси . – Т .:
Ўзбекистон , 1993.- 40 б .

bo'yicha yil nomlanishidan kelib chiqqan holda alohida bir yillik davlat dasturini
tasdiqlashni nazarda tutdi. Imzolangan farmonda davlat va jamiyat qurilishi
tizimini takomillashtirishning 5 ta ustuvor yo'nalishi keltirildi va shulardan
beshinchisi -Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag'rikenglikni ta`minlash
hamda chuqur o'ylangan, o'zaro manfaatli va amaliy tashqi siyosat sohasidagi
ustuvor yo'nalishlar sifatida belgilab o’tildi 32
.
Strategiyaning mazmun va mohiyatiga tayanib, uning asosiy xususiyatlarini
hisobga olishimiz kerak. Birinchidan, Strategiyani qabul qilish bugungi O’zbek
jamiyatida jiddiy muammolar mavjudligini tan olish ekanini anglatadi. Bunday
holatda, ushbu muammolarni yechish ham ularning to’g’ridan to’g’ri tan
olinishidan boshlanadi. O’zbekistonning yangi rahbariyati Harakatlar Strategiyasi
doirasida keng ko’lamli va tarixiy islohotlarni yo’lga qo’yish orqali muhim
qadamni qo’ydi.
Ikkinchidan, birinchi marta bunday keng ko’lamli dastur Hukumat va xalq
o’rtasida to’g’ridan to’g’ri muloqot orqali qabul qilindi. Avval uni qabul qilish
strategiyasining loyihasi ommaviy axborot vositalarida va Internetda e’lon qilindi
va har bir fuqaro o’z fikrini bildirish, qarashlari bilan bo’lishish va unga
o’zgartishlar kiritishga imkon yaratdi. Shu nuqtayi nazardan qaraganda o’zbek
xalqi, jumladan, ekspertlar hamjamiyati vakillari, xususiy sektor, tadbirkorlar,
nodavlat tashkilotlar, hatto xorijiy ekspertlar ham strategiyaning hammualliflari
bo’lishdi. Shu orqali xalq qaror qabul qilish jarayonida ishtirok etish uchun haqiqiy
imkoniyatni qo’lga kiritdi va bu umummilliy muhokama mavzusiga aylandi.
Uchinchidan, Strategiya nafaqat hujjat, balki haqiqiy harakatlar va aniq
choralar uchun yo’l xaritasidir. Bu balandparvoz gaplar yoki PR kampaniyasining
populist deklaratsiyasi emas. Shu bois bugun biz O’zbekiston ijobiy va dinamik
o’zgarishlarni kuzatmoqda. O’zbekiston viloyatlariga ko’plab tashriflar aholiga
Prezident bilan muloqotga kirishish imkonini bermoqda. Hukumat va mintaqaviy
darajada tez-tez o’zgarishlar, shuningdek, islohotlarga moyil bo’lgan yosh
32 Мирзиёев Ш. Харакатлар стратегияси. Т.: Адолат, 2017. – 112 б.

Bitiruv malakaviy ishning tarkibi. Tadqiqot ishi kirish, ikki bob, to’rt
paragraf, xulosa, foydalanilgan manba va adabiyotlar ro’yxatidan iborat.

1.Bob. O’ZBEKISTONNING JAHON HAMJAMIYATGA QO’SHILISHI,
UNING RIVOJLANISHI VA XALQARO NUFUZINING ORTIB BORISHI.
1.1 . O’zbekiston Respublikasi tinchliksevar tashqi siyosatining yaratilishi va
uning siyosiy, huquqiy asoslari.
XX asr so’ngida Markaziy Osiyo mintaqasida yirik o’zgarishlar va katta
jahonshumul voqealar yuz berdi. Markaziy Osiyo mintaqasida yangi suveren,
mustaqil davlatlar tashkil topdi. Bu esa esa jahon siyosiy xaritasida o’zgarishlarga
olib keldi. Markaziy Osiyo mintaqasida O’zbekiston, Qozog’iston, Turkmanston,
Tojikiston, Qirg’iziston kabi yangi mustaqil davlatlar o’zining yangi taraqqiyot
yo’li hamda milliy rivojlanish modellarini ishlab chiqdilar va hayotga tadbiq
etdilar. Endigina mustaqil taraqqiyot yo’lida turgan davlatlarning har birining olida
eng muhim ustivor vazifa sifatida mintaqaviy xavfsizlik, tinchlik va barqaror
taraqqiyot masallari turar edi. Markaziy Osiyo davlatlari, jumladan, O’zbekiston
tashqi siyosatining eng muhim ustivor yo’nalishlaridan biri mintaqaviy xavfsizlik
va barqarorlikni ta’minlash, xalqlar tinchligiga raxna soluvchi terrorizmning har
qanday ko’rinishiga qarshi kurash olib borishdan iborat.
Kishilik taraqqiyoti tarixidan ma’lumki, hech qaysi davlat, jamiyat o’z
qobig’iga o’ralib, rivojlanmagan. Buning aksi o’laroq, mustaqil rivojlanish yo’lini
tanlashi bilanoq jahon hamjamiyatiga qo’shilib, o’zaro ko’p tomonlama
hamkorlikni rivojlantirib taraqqiyot pillapoyalaridan dadil borgan.
O’zbekiston ham mustaqillikni qo’lga kiritishi bilanoq o’z tashqi siyosatining
ustivor yo’nalishlarini belgilab oldi. Jumladan, O’zbekiston Respublikasi xalqaro
munosabatlarning to’la huquqli sub’ekti sifatida tashqi siyosati davlatlarning
suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik,
chegaralarning daxlsizligi, nizolarni tinch yo’l bilan hal etish, boshqa davlatlarning
ichki ishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umume’tirof
etilgan boshqa qoidalari va normalariga asoslangan huquqiy asoslari ishlab

vazirlarni tayinlash O’zbekiston rahbariyatining modernizatsiya qilishga qaratilgan
jiddiy e’tiborini tasdiqlaydi.
To’rtinchidan, O’zbekiston Markaziy Osiyo bo’yicha demografik
ko’rsatkichlari eng yirik bo’lgan davlat hisoblanadi. Mintaqaning deyarli yarim
aholisi O’zbekiston fuqarosi hisoblanadi. Mustaqillikdan buyon O’zbekiston
aholisi 50 foizga (20 milliondan 33,2 milliongacha) oshdi. Bir so’z bilan aytganda,
mintaqadagi har ikkinchi odam O’zbekiston Respublikasi fuqarosi hisoblanadi.
Shunday qilib, Markaziy Osiyo aholisining yarmi rivojlanishning yangi bosqichiga
o’tdi.
Shu munosabat bilan, Strategiyani amalga oshirish nafaqat O’zbekistonga,
balki butun Markaziy Osiyo mintaqasiga ijobiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.
O’zbekiston mintaqaning barcha davlatlari, jumladan, Afg’oniston bilan
chegaradosh. O’zbekistonning faol mintaqaviy siyosati va butun dunyoga ochiqligi
Markaziy Osiyoda yangi siyosiy voqea bo’ldi.
BMT Bosh Assambleyasining 2017 yil sentabridagi murojaatida
Sh.Mirziyoev O’zbekiston zamonaviy tashqi siyosatining asosiy yo’nalishlarini
ta’riflab, Markaziy Osiyo mintaqasi asosiy ustuvor yo’nalish ekanligini ta’kidladi
va buni "ongli ravishdagi tanlov" deb atadi. U "tinch va iqtisodiy jihatdan
gullabyashnayotgan Markaziy Osiyo bizning eng muhim maqsadimiz va asosiy
vazifamiz", deb ta’kidladi. Bundan tashqari, Prezident Markaziy Osiyo davlatlari
rahbarlarining sammitini tashkillashtirish tashabbusi bilan davlatlararo aloqalarni
kuchaytirishga alohida urg’u berdi. U ta’kidlaganidek, "Prezidentlar muntazam
maslahatlashuv uchrashuvlarini o’tkazish" qo’shnilar bilan yaqinlashish
tendensiyasini mustahkamlashga yordam beradi 33
.
Davlatimizning tashqi siyosati haqida so’z yuritar ekanmiz, 2017-yil bu
borada ko’p jihatdan muvaffaqiyatli bo’lganini mamnuniyat bilan qayd etish
o’rinlidir. Biz xorijiy sheriklarimiz, avvalo, yaqin qo’shnilarimiz bilan do’stona
munosabatlarni rivojlantirish va mustahkamlash bo’yicha aniq natijalarga erishdik.
33 “Халқ сўзи” газетаси, 2000 йил, 22-сентябр

Ўзбекистонда олиб борилаётган ижтимоий - сиёсий ислоҳотларнинг баъзи
бир жиҳатлари , минтақавий хавфсизлик тизими ва унда Ўзбекистоннинг
тутган ўрни билан боғлиқ масалаларнинг айрим қирралари ўзбекистонлик
тадқиқотчи олимларнинг ҳам бир қатор илмий ишлари ва вақтли
матбуотдаги мақолаларида ўз аксини топган . Бу борада Р . Алимов , Р . Жумаев ,
Т . Жўраев ,
Н . Тўлаганова , Б . Тўраев , У . Убайдуллаев , А . Ҳайдаров , Ф . Толипов ,
М . Бахадиров , И . Бобоқулов , В . Парамонов , Б . Хўжанов , Х . Умаров ва бошқа
шу каби олимларнинг илмий асарлари ва мақолаларини келтириб ўтиш
мумкин 3
.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi . Tadqiqotning ilmiy yangiligi eng avvalo
shundan iboratki, O’zbekistonning horijiy mamlakatlar bilan teng huquqli
diplomatik aloqalari, uning ijtimoiy turmushda tutgan o’rni va roli nuqtai
nazaridan o’rganilib, yoritilib berilmoqda. Tadqiqot ishining yana bir jihati
shundan iboratki, O’zbekiston tashqi siyosatining asosiy ustuvor yo’nalishlari
va istiqbollari
1998 yildan 2018 yilgacha qamrab olinib, O’zbekistonning horijiy mamlakatlar
bilan teng huquqli iqtisodiy, madaniy sohalardagi riojlanish tarixi yaxlit tarzda
yoritilib berilmoqda.
Тадқиқотнинг объект ва предмети. Ўзбекистон Республикаси ташқи
сиёсий фаолияти тадқиқотнинг объекти ҳисобланади. Ўзбекистон ташқи
сиёсатидаги устувор йўналишлар ҳамда давлатнинг кўптомонлама ва
иккитомонлама ҳамкорликларини ўзида акс эттирган сиёсий жараёнлар
битирув малакавий ишининг предметидир.
3 Тўраев Б.Убайдуллаев У.Жамиятда барқарорлик ва тинчликни таъминлашда янгича тафаккур –
Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда. Т.: Ўзбекистон, 2004; Ҳайдаров А. Центральная Азия во внешней
политике : Дис… док.полит.наук. –Т.: ТашГИВ, 1998. -371с.; Толипов Ф. Большая стратегия Узбекистана в
условиях геополитической трансформации Узбекистана. -Т.: Фан, 2005; Бобоқулов И. Transafghancorridor:
problemsandperspectives //Сборник трудов исследователей Узбекистана. - Шах Алам, Малайзия, Университет
МАРА, 2007. – С. 9-13; Парамонов В. К анализу роли и место США в геополитической ситуации в
Центральной Азии. Ўзбекистонда политология. –Т.: Шарқ,

mamlakatlar bilan do’stlik va hamkorlik munosabatlarini rivojlantirish eng muhim
ustuvor yo’nalishi sifatida e’tirof etilgan.
Mamlakatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyev O’zbekiston Respublikasi
Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag’ishlangan Oliy Majlis
Qonunchilik palatasi va Senatining qo’shma majlisidagi nutqida xorijiy davlatlar,
eng avvalo, qo’shni mamlakatlar bilan yaqin hamkorlik zamonaviy talablar
darajasida, o’zaro hurmat tamoyillari asosida hamda har ikki tomonning
manfaatlari hisobga olingan holda amalga oshirilishini qayd etdi 38
. O’zbekiston
o’zining yaqin qo’shnilari bilan munosabatda ochiq, do’stona va pragmatik
siyosatga sodiq bo’lib qoladi.
Davlatimiz mintaqaviy siyosatining vazifalari tinchlik va barqarorlikni
ta’minlash, barcha qo’shni mamlakatlar bilan o’zaro manfaatli hamda konstruktiv
siyosiy, savdo-iqtisodiy va madaniy-gumanitar hamkorlikni rivojlantirish bilan
uzviy bog’liqdir.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning tashqi siyosiy faolligi qo’shni
Turkmaniston va Qozog’istondan boshlandi. O’zbekistonning G’arb bilan aloqalari
jonlanishiga Myunxenda noyabrda bo’lib o’tgan O’zbekiston-Germaniya
biznesforumi, shuningdek, O’zbekiston parlamenti delegatsiyasining Vashingtonga
tashrifi turtki berdi.
Mintaqa markazida joylashgan O’zbekiston Markaziy Osiyoning barcha
mamlakatlari bilan umumiy chegaraga ega. Uning uzunligi 7000 kilometrdan
ziyod, jumladan, Qozog’iston bilan – 2356,31, Qirg’iziston bilan – 1476,12,
Tojikiston bilan – 1296,9, Turkmaniston bilan – 1831,49, Afg’oniston bilan – 143
kilometrni tashkil etadi.
Keyingi yillarda O’zbekistonning xorijiy davlatlar bilan hamkorligi
faollashishi barobarida, Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan chegaralarni
delimitatsiya va demarkatsiya qilish masalalari bo’yicha muzokaralar jarayoni
muntazamlik kasb etdi. 2016-yil avgust oyidan 2018-yil avgust oyiga qadar
38 Мирзиёев Ш. Эркин ва фаровон , демократик Узбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. Т.: Т.:
“Ўзбекистон”, 2016.- 56 б..

O’zbekistonning jahon hamjamiyatiga keng miqyosda integratsiyalashuvini
taminlash zarur” 3
.

Tadqiqotning maqsad va vazifalari . O`zbekiston Respublikasining tinchliksevar
tashqi siyosati asoslarining yaratilishi va uning siyosiy, huquqiy asoslari o’rganish,
taxlil qilish, umumjahon jarayonlariga qo’shilish, qo’shni mamlakatlari bilan
iqtisodiy hamkorligini tahlil qilish orqali o`rganish bitiruv malakaviy ishning
asosiy maqsadini tashkil etadi. Bundan tashqari, mavzuni yanada kengroq
o`rganish, hamkorlik munosabatlarini xolisona tadqiq va tahlil qilish ham muhim
ahamiyat kasb etadi. Shundan kelib chiqib tadqiqot davomida hal qilinishi lozim
bo`lgan quyidagi vazifalar belgilandi:
- Respublikamiz tashqi siyosatida huquqiy asoslari o’rganish
-O`zbekiston tashqi siyosatida tinchliksevar omilini tahlil qilish;
-Davlatlararo munosabatlarda iqtisodiy sohadagi hamkorlikni qiyoslash va tahlil
qilish;
- O`zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning tashqi siyosiy strategiyasi
o’rganish
Tadqiqotning o’rganilgan darajasi .
Мавзунинг ўрганилганлик даражаси . Мустақил Ўзбекистон шароитида
ташқи сиёсатнинг устувор йўналишлари ва истиқболларини ўрганиш
республикамиз сиёсатшунослигида янги йўналишлардан бири бўлди .
Кейинги 6 йилларда давлатимиз ташқи сиёсатининг у ёки бу қирралари
билан боғлиқ илмий тадқиқотлар сони кескин суръатларда ошди дейиш
мумкин . Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсий фаолиятига қизиқиш
республика илмий доирасидагина эмас , балки хорижий давлатлар илмий ва
расмий доираларида бўлганлигини кузатиш мумкин .

O’zbekiston tashqi siyosatining asosiy tamoyillari, ustuvor yo’nalishlari va istiqbollari (1998-2018)

Купить