O’zbekistonda davlatning pul-kredit siyosati, uning dastaklari va amalga oshirish vositalari kurs ishi - Экономика - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	40000UZS
Размер	492.8KB
Покупки	0
Дата загрузки	20 Июль 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Экономика

Продавец

Amriddin Hamroqulov

Дата регистрации 23 Февраль 2025

39 Продаж

O’zbekistonda davlatning pul-kredit siyosati, uning dastaklari va amalga oshirish vositalari kurs ishi

Купить

1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLI GI
------------------------------------------FAKULTETI
“----------------------------------” KAFEDRASI
------------------------------------------- ta’lim yo‘nalishi
______- guruhi talabasi
Kurs ishi
Mavzu : O’zbekistonda davlatning pul-kredit siyosati, uning dastaklari va
amalga oshirish vositalari
Bajardi: _______ ____ _____ _ guruhi talabasi ______ ___ ________
(imzo) (ismi sharifi)

Kurs ishi himoya qilingan sana “____” __ ___ _____20 25 y.
Baho “_____” ____ __ _____
Ilmiy rahbar: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
Komissiya a’zolari: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
__________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)

2Mavzu : O’zbekistonda davlatning pul-kredit siyosati, uning dastaklari va
amalga oshirish vositalari
MUNDARIJA
Kirish …………………………………………………………………………….
I BOB. Pul-kredit siyosatining nazariy asoslari
1.1. Pul-kredit siyosatining mohiyati va turlari …………………………………..
1.2. Markaziy bankning pul-kredit siyosatidagi roli ……………………………..
1.3. Pul-kredit siyosatining asosiy dastaklari va ularning iqtisodiyotga ta’siri …..
II BOB. O’zbekistonda pul-kredit siyosatini amalga oshirish holati va
istiqbollari
2.1. O’zbekistonda pul-kredit siyosatining shakllanish bosqichlari ……….
……...
2.2. Pul-kredit siyosatining inflyatsiyani jilovlashdagi
roli ……………………….
2.3. Pul-kredit siyosatini takomillashtirish yo‘nalishlari va kelajakdagi ustuvor
vazifalar ………………………………………………………………..…………
Xulosa ……………………………………………………………………………
.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati …………………………………….……....

3 Kirish
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi O‘zbekiston iqtisodiyotida
makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlashda pul-kredit siyosati muhim vosita
sifatida qaralmoqda. So‘nggi yillarda olib borilgan islohotlar natijasida
Markaziy bank pul-kredit siyosatini mustaqil yuritish, inflyatsiyani jilovlash,
foiz stavkalarini maqbullashtirish va milliy valyutani erkinlashtirish
yo‘nalishida faoliyat olib bormoqda. 2017-yildan boshlab milliy valyuta
kursining erkinlashtirilishi, asosiy stavkaning inflyatsiyaga qarab
shakllantirilishi, ochiq bozor operatsiyalari orqali likvidlikni boshqarish kabi
mexanizmlar pul-kredit siyosatini bozor tamoyillariga moslashtirishga xizmat
qildi. Ayniqsa, pandemiyadan keyin global miqyosda inflyatsiya darajasining
ortishi sharoitida Markaziy bankning qat’iy monetar siyosati muhim ahamiyat
kasb etdi. Mavzuning dolzarbligi shundan iboratki, bugungi kunda inflyatsiyani
jilovlash, valyuta barqarorligini ta’minlash va iqtisodiy faollikni
rag‘batlantirishda pul-kredit siyosatining o‘rni keskin oshgan 1
Bu siyosatning
samaradorligi milliy iqtisodiyotga bo‘lgan ishonchni belgilab bermoqda. Shu
sababli, pul-kredit siyosatini ilmiy tahlil qilish va uning hozirgi holatini
o‘rganish bugungi kundagi eng muhim masalalardan biri hisoblanadi.
Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Pul-kredit siyosati mavzusi
iqtisodiy nazariyada chuqur o‘rganilgan bo‘lib, bu borada xalqaro va mahalliy
darajadagi ko‘plab tadqiqotlar mavjud. J.M. Keynesning talabga asoslangan
monetar nazariyasi, M. Fridmanning monetarizmi, A. Marshall va R. Barro kabi
olimlarning ilmiy ishlari ushbu siyosatning nazariy negizini tashkil etadi. Ular
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich. 2023-yil – Inson
qadrini ulug‘lash va faol mahalla yili davlat dasturi to‘g‘risidagi Farmon. – PF–14-son, 2023-
yil 20-yanvar. – Elektron manba: www.lex.uz

4pul massasining iqtisodiy faollikka ta’siri, foiz stavkalarining investitsiyalar
bilan bog‘liqligi va inflyatsiyani boshqarish mexanizmlarini chuqur tahlil
qilgan. O‘zbekistonda esa Markaziy bank, Moliya vazirligi, Iqtisodiy
tadqiqotlar va islohotlar markazi tomonidan e’lon qilinadigan hisobotlar pul-
kredit siyosatining amaliy jihatlarini yoritadi. Mahalliy olimlar – G. Saidova, R.
Qudratov, A. Karimov va boshqa iqtisodchilar bu borada dolzarb izlanishlar
olib borgan. So‘nggi yillarda inflyatsion targeting, suzuvchi kurs, monetar
aggregatlar bilan bog‘liq mavzular ilmiy maqolalarda keng yoritilgan. Ushbu
izlanishlar mavzuning nazariy va amaliy asoslarini to‘liq yoritishga xizmat
qilmoqda.
Kurs ishi mavzusining nazariy va amaliy ahamiyati Pul-kredit siyosatini
chuqur o‘rganishning nazariy ahamiyati shundaki, u iqtisodiy nazariyada
davlatning bozor iqtisodiyotiga qanday aralashuvi mumkinligini tushuntiradi.
Ayniqsa, talab va taklifni muvozanatlashtirish, narxlar barqarorligini ta’minlash
va inflyatsiyani boshqarish jarayonlarida bu siyosatning asosiy tamoyillari
muhim o‘rin egallaydi. Nazariy jihatdan bu ish orqali talabga asoslangan
yondashuvlar, monetaristlar va zamonaviy pul nazariyasining asosiy
tushunchalari o‘zaro solishtiriladi va tahlil qilinadi. Amaliy jihatdan esa, ushbu
kurs ishi O‘zbekistonda yuritilayotgan pul-kredit siyosatining real iqtisodiyotga
ta’sirini, Markaziy bank tomonidan qabul qilinayotgan qarorlarning
samaradorligini baholash imkonini beradi. Mavzuning amaliy ahamiyati
shundan iboratki, u orqali inflyatsiyani jilovlash, pul massasini tartibga solish
va foiz stavkalari orqali iqtisodiy o‘sishga qanday ta’sir ko‘rsatilayotganini
aniqlash mumkin. Bundan tashqari, siyosatning zaif va kuchli jihatlarini
ko‘rsatish orqali uni takomillashtirishga oid aniq tavsiyalar ishlab chiqishga
asos bo‘ladi. Shu bois mazkur mavzu nafaqat ilmiy izlanishlar, balki iqtisodiy
siyosat yuritish amaliyoti uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Kurs ishi mavzusining obyekti O‘zbekiston Respublikasida davlat
tomonidan amalga oshirilayotgan pul-kredit siyosatidir. Ya’ni, Markaziy bank

5va boshqa moliyaviy institutlar tomonidan olib borilayotgan siyosiy va iqtisodiy
chora-tadbirlar, ular orqali makroiqtisodiy muvozanatga erishish mexanizmlari
asosiy e’tibor markazida bo‘ladi.
Kurs ishi mavzusining predmeti — pul-kredit siyosatining dastaklari,
amalga oshirish vositalari, ularning inflyatsiya darajasiga, yalpi ichki
mahsulotga, investitsiyaviy muhitga hamda iqtisodiy barqarorlikka ta’sir
mexanizmlaridir. Shu bilan birga, Markaziy bankning strategik yo‘nalishlari
ham tahlil qilinadi.
Kurs ishi mavzusining maqsadi — O‘zbekiston Respublikasida pul-kredit
siyosatining shakllanish jarayonlari, uning dastaklari va amalga oshirish
vositalarini chuqur tahlil qilish, amaliy natijalarni baholash va istiqboldagi
ustuvor yo‘nalishlarni aniqlashdan iborat.
Kurs ishi mavzusining vazifalari
 Pul-kredit siyosatining nazariy asoslarini yoritish;
 Markaziy bankning ushbu siyosatdagi roli va vakolatlarini ochib berish;
 Pul-kredit siyosatining asosiy vositalarini tahlil qilish;
 O‘zbekistonda ushbu siyosatning bosqichma-bosqich rivojlanishini
o‘rganish;
 Inflyatsiyani jilovlashdagi samaradorlikni baholash;
 Kelajak uchun taklif va tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishi mavzusining tuzilishi Kurs ishi kirish, ikkita asosiy bob, har bir
bobda uchta kichik bo‘lim, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

6I BOB. Pul-kredit siyosatining nazariy asoslari
1.1. Pul-kredit siyosatining mohiyati va turlari
Pul-kredit siyosati zamonaviy bozor iqtisodiyotining asosi bo‘lib, u iqtisodiy
o‘sish, makroiqtisodiy barqarorlik, bandlik va narxlar barqarorligini
ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Bu siyosat davlatning, aniqrog‘i, Markaziy
bankning monetar vositalar orqali iqtisodiy muvozanatni boshqarish
mexanizmidir. Pul-kredit siyosati asosan pul massasining hajmi, kredit shartlari,
foiz stavkalari va bank tizimi likvidligini nazorat qilish vositalari orqali amalga
oshiriladi.
Ushbu siyosatning asosiy vazifasi – iqtisodiyotda ortiqcha yoki
yetishmayotgan pul massasini tartibga solishdir. Aks holda, iqtisodiyotda
inflyatsiya yoki deflyatsiya yuzaga keladi, bu esa ishlab chiqarish, bandlik va
investitsion faollikka salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli, pul-kredit siyosati
orqali iqtisodiy sikllar muvozanatga keltiriladi: iqtisodiy o‘sish jarayonida
ortiqcha talab inflyatsiyani keltirib chiqarsa, iqtisodiy turg‘unlikda esa
investitsiyalarni rag‘batlantirishga ehtiyoj tug‘iladi. Ikkala holatda ham davlat
Markaziy bank vositasida turli pul-kredit instrumentlarini qo‘llaydi.
Nazariy jihatdan olganda, pul-kredit siyosati klassik iqtisodiy maktabdan
tortib zamonaviy monetarizmgacha bo‘lgan yondashuvlarda keng o‘rganilgan.
Klassiklar – Adam Smit, David Rikardo va boshqa mutafakkirlar davlat
aralashuvini minimallashtirish tarafdori bo‘lib, pul muomalasining o‘z-o‘zini
tartibga solish qobiliyatiga ishonishgan. Ammo J.M. Keynes 1930-yillardagi
Buyuk Depressiya davrida iqtisodiyotga davlat aralashuvi zarurligini isbotlagan
holda, talabni rag‘batlantirish orqali iqtisodiy faollikni oshirish zarurligini ilgari
surdi. Keynesiyona yondashuvga ko‘ra, iqtisodiy inqiroz sharoitida davlat

7asosiy foiz stavkalarini kamaytirib, kreditlashni rag‘batlantirishi va
iste’molchilar bilan ishlab chiqaruvchilarga moliyaviy yengillik yaratishi lozim.
Keynes yondashuviga qarshi chiqgan monetaristlar maktabi, xususan Milton
Fridman, pul massasini nazorat qilish orqali inflyatsiyani boshqarish
mumkinligini ilgari surdi. Unga ko‘ra, narxlar darajasining ortishi bevosita pul
massasining o‘sish sur’atlariga bog‘liq. Demak, pul-kredit siyosati, ayniqsa foiz
stavkasi va pul agregatlari ustidan nazorat qilish orqali inflyatsion kutilmalarni
pasaytirish mumkin.
Pul-kredit siyosatining ikki asosiy turi mavjud: ekspansiv siyosat va restriktiv
siyosat. Ekspansiv pul-kredit siyosati iqtisodiy turg‘unlik, ishsizlik yuqori
bo‘lgan paytda qo‘llaniladi. Uning asosiy maqsadi – foiz stavkalarini
kamaytirish, pul massasini ko‘paytirish va kredit olish shartlarini
yengillashtirish orqali iqtisodiy faollikni kuchaytirishdir. Bunday siyosat
investitsiyalarning ortishiga, iste’mol talabi va ishlab chiqarishning o‘sishiga
olib keladi.
Restriktiv pul-kredit siyosati esa, aksincha, inflyatsiyaning yuqori darajasi,
iqtisodiy ortiqcha qizish sharoitida qo‘llaniladi. Bu siyosatda Markaziy bank
foiz stavkalarini oshiradi, pul massasini cheklaydi, majburiy zaxira talablarini
ko‘paytiradi va kreditlashni qisqartiradi. Buning natijasida iqtisodiyotdagi
likvidlik kamayadi, talab pasayadi va inflyatsiya jilovlanadi.
Amaliyotda pul-kredit siyosati ikki usulda olib boriladi: bevosita va bilvosita.
Bevosita usullar orasida kredit limitlari, sektorlar kesimidagi cheklovlar,
maxsus kvotalar mavjud bo‘lsa, bilvosita usullar zamonaviy bozor
mexanizmlariga asoslangan. Bularga ochiq bozor operatsiyalari, asosiy foiz
stavkasi, valyuta intervensiyalari, majburiy zaxira normasi kiradi. Bugungi
kunda aksariyat rivojlangan mamlakatlarda, shuningdek, O‘zbekistonda ham
aynan bilvosita instrumentlarga ustuvorlik berilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasida Markaziy bank asosiy foiz stavkasi orqali pul-
kredit siyosatining yo‘nalishini belgilaydi. Ushbu stavka banklararo bozorda

8kredit foizlarining shakllanishiga bevosita ta’sir qiladi. Bundan tashqari, ochiq
bozor operatsiyalari orqali Markaziy bank likvidlikni tartibga soladi: agar
likvidlik ortiqcha bo‘lsa – obligatsiyalar sotiladi, agar yetishmasa – ularni sotib
oladi. Bu jarayonlar iqtisodiyotdagi pul oqimlarini boshqarishga xizmat qiladi.
Yana bir muhim vosita – majburiy zaxira normasi bo‘lib, Markaziy bank
tijorat banklaridan jalb qilinadigan depozitlarning ma’lum foizini zaxira
hisobida saqlashni talab qiladi. Bu kredit hajmiga bevosita ta’sir qiladi:
normaning oshirilishi – kredit berishni cheklaydi, kamaytirilishi esa –
kengaytiradi. Shu bilan birga, lombard kreditlari orqali Markaziy bank tijorat
banklariga qisqa muddatli likvidlik beradi.
Pul-kredit siyosatining yana bir muhim jihati – inflyatsion targeting
strategiyasidir. Bu strategiyada Markaziy bank inflyatsiya uchun maqsadli
daraja belgilaydi (masalan, 2025-yil uchun 5% ±1), va foiz stavkalarini shu
darajaga yetkazishga yo‘naltiradi. Bu yondashuv jamoatchilik kutilmalarini
boshqarishga, narxlar barqarorligini ta’minlashga xizmat qiladi. O‘zbekistonda
ham 2019-yildan boshlab inflyatsion targeting strategiyasi bosqichma-bosqich
joriy etila boshlandi.
Pul-kredit siyosatining samaradorligi ko‘p jihatdan Markaziy bankning
mustaqilligi, moliya bozorining rivojlanganlik darajasi, davlat budjet siyosati
bilan uyg‘unligi va aholining moliyaviy savodxonligiga bog‘liq. Agar bank
tizimi kuchli bo‘lsa, pul-kredit siyosatining har bir chorasi iqtisodiyotga tezda
ta’sir ko‘rsatadi. Aksincha, moliyaviy tizim zaif bo‘lsa, bu siyosatning samarasi
past bo‘ladi.
Pul-kredit siyosati davlatning iqtisodiy boshqaruvdagi eng muhim
instrumentlaridan biri bo‘lib, uning turlari – ekspansiv va restriktiv
yondashuvlar – makroiqtisodiy muammolarga qarshi samarali chora sifatida
xizmat qiladi. Bugungi O‘zbekiston sharoitida ushbu siyosat inflyatsiyani
jilovlash, investitsiyalarni rag‘batlantirish va iqtisodiy barqarorlikni
ta’minlashda muhim vositaga aylangan. Mavzuning nazariy jihatdan chuqur

9o‘rganilishi va amaliy yondashuvlar bilan boyitilishi mamlakatimizning
iqtisodiy siyosatini tahlil qilish uchun mustahkam asos bo‘lib xizmat qiladi.
1.2. Markaziy bankning pul-kredit siyosatidagi roli
Markaziy bank har qanday mamlakatda pul-kredit siyosatini amalga
oshiruvchi asosiy muassasa hisoblanadi. Bu institutning asosiy vazifasi – milliy
valyutaning barqarorligini saqlash, inflyatsiya darajasini nazorat qilish, moliya
bozorining uzluksiz faoliyat yuritishini ta’minlash va iqtisodiy barqarorlikni
qo‘llab-quvvatlashdan iboratdir. Pul-kredit siyosatini shakllantirish va uni izchil
amalga oshirishda Markaziy bank asosiy rolni o‘ynaydi.
Markaziy bankning iqtisodiyotdagi roli keng va ko‘p qirrali. U mamlakatdagi
pul massasini nazorat qiladi, banklararo bozorning faoliyatini tartibga soladi,
foiz stavkasini belgilaydi, banklarning majburiy zaxira normativlarini aniqlaydi
va ochiq bozor operatsiyalarini amalga oshiradi. Bu orqali u iqtisodiy faollik,
inflyatsiya va investitsion muhitga bilvosita ta’sir ko‘rsatadi. Markaziy bank,
shuningdek, valyuta kursining barqarorligini ta’minlash uchun valyuta
intervensiyalarini ham olib boradi.
Pul-kredit siyosatida Markaziy bankning roli bir necha asosiy funksiyalar
orqali namoyon bo‘ladi. Birinchidan, u asosiy foiz stavkasini belgilaydi. Bu
stavka – banklararo kreditlar bo‘yicha eng muhim indikator bo‘lib, barcha
banklar va moliyaviy institutlar uchun yo‘naltiruvchi bo‘lib xizmat qiladi. Foiz
stavkasining pasaytirilishi – iqtisodiyotda pulni arzonlashtiradi, kreditlashni
rag‘batlantiradi. Aksincha, uning oshirilishi – inflyatsiyani jilovlash uchun
muhim vositadir.
Ikkinchidan, Markaziy bank ochiq bozor operatsiyalarini amalga oshiradi. Bu
– davlat qimmatli qog‘ozlarini sotish yoki sotib olish orqali iqtisodiyotdagi pul
massasini tartibga solish amaliyotidir. Agar Markaziy bank obligatsiyalarni
sotib olsa – iqtisodiyotga qo‘shimcha pul kiradi, agar sotsa – pul massasini

10qisqartiradi. Bu jarayon bank tizimidagi likvidlikni to‘g‘ri yo‘naltirishga xizmat
qiladi.
Uchinchidan, Markaziy bank majburiy zaxira normalarini belgilaydi. Har bir
tijorat banki Markaziy bankda o‘z depozitlarining ma’lum qismini zaxira
sifatida saqlashi kerak. Bu talabning o‘zgarishi orqali banklarning kreditlash
imkoniyatlari kengayadi yoki qisqaradi. Shunday qilib, kredit hajmi va
moliyaviy oqimlar Markaziy bank tomonidan nazorat ostiga olinadi.
To‘rtinchidan, Markaziy bank valyuta kursini barqarorlashtirish vazifasini
ham bajaradi. Bu borada u valyuta intervensiyalari orqali milliy valyutaning
haddan ortiq qadrsizlanishining yoki qimmatlashishining oldini oladi. Shu
orqali tashqi savdo balansini muvozanatga keltirishga harakat qiladi. Markaziy
bankning suzuvchi kursni yuritish tajribasi shundan dalolat beradiki, u bozor
tamoyillariga moslashgan holda valyuta bozorida ishtirok etadi.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 2017-yildan so‘ng olib borgan
faoliyati pul-kredit siyosatida tub burilish yasadi. Aynan shu davrdan boshlab
asosiy foiz stavkasi inflyatsion kutilmalarga qarab belgilanadigan tizimga
o‘tildi. 2020-yildan esa Markaziy bank inflyatsion targeting strategiyasini
rasman joriy etdi. Bu orqali narxlar barqarorligi va kutilmalarni boshqarish
orqali iqtisodiy subyektlar ishonchini oshirish maqsad qilingan.
Markaziy bankning mustaqilligi ham uning samarali ishlashida muhim
omildir. Bozor iqtisodiyotida Markaziy bank siyosiy bosimlardan xoli bo‘lishi
kerak. O‘zbekiston tajribasida 2019-yilda qabul qilingan “O‘zbekiston
Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida”gi yangi qonun, mazkur muassasaning
mustaqilligini yanada mustahkamladi. Bu, o‘z navbatida, uzoq muddatli
inflyatsion barqarorlikka erishish imkonini beradi.
Markaziy bankning statistik va tahliliy faoliyati ham katta ahamiyatga ega.
Iqtisodiyotdagi pul massasi, inflyatsiya darajasi, kreditlash dinamikasi, iqtisodiy
o‘sish sur’atlari, iste’mol narxlari indeksi kabi ko‘rsatkichlar muntazam
kuzatilib, pul-kredit siyosati qarorlari shu asosda shakllantiriladi. Bu qarorlar

11shaffoflik tamoyili asosida jamoatchilikka yetkaziladi, bu esa ishonchni
oshiradi.Shuningdek, Markaziy bank boshqa davlat institutlari bilan
hamkorlikda ishlaydi: Iqtisodiyot va moliya vazirligi, Tijorat banklari
assotsiatsiyasi, Qimmatli qog‘ozlar bozori regulyatori bilan siyosiy
muvofiqlikni ta’minlaydi. Pul-kredit siyosatining fiskal siyosat bilan uyg‘unligi
iqtisodiyotda barqarorlikni ta’minlash uchun zarur shart hisoblanadi.
Markaziy bankning asosiy funksiyalari va ularning iqtisodiyotga ta’siri
№ Funksiya nomi Amalga oshirish usuli Iqtisodiy ta’siri
1 Asosiy foiz
stavkasini
belgilash Pul-kredit siyosatini qat’iy
yoki ekspansiv yuritish uchun
yillik asosiy stavkani
belgilaydi Kredit stavkalariga ta’sir
qiladi, inflyatsiya va
investitsiya faolligini
tartibga soladi
2 Ochiq bozor
operatsiyalari Davlat obligatsiyalarini sotish
yoki sotib olish orqali pul
massasini boshqaradi Likvidlikni tartibga soladi,
bank tizimining pul
resurslariga kirishini
boshqaradi
3 Majburiy zaxira
normasi Tijorat banklari uchun zaxira
stavkalarini belgilaydi Kreditlash hajmini
kengaytirish yoki cheklash
orqali iqtisodiy faollikka
ta’sir qiladi
4 Valyuta
intervensiyasi Milliy valyutaning haddan
ortiq qadrsizlanishining oldini
olish uchun valuta sotib
oladi/sotadi Valyuta kursini
barqarorlashtiradi, import-
eksport muvozanatini
saqlaydi
5 Inflyatsion
targeting Belgilangan inflyatsiya
darajasiga erishishga
qaratilgan strategiya yuritadi Narxlar barqarorligini
ta’minlaydi, jamoatchilik
ishonchini mustahkamlaydi
6 Statistik va
analitik Bozor indikatorlarini
(inflyatsiya, pul massasi, Haqiqiy holatga mos
ravishda siyosat qarorlarini

12№ Funksiya nomi Amalga oshirish usuli Iqtisodiy ta’siri
monitoring likvidlik) tahlil qiladi shakllantirish imkonini
beradi
7 Banklararo
bozorni nazorat
qilish Kreditlar va likvidlik
oqimlarini
muvozanatlashtirishda faol
ishtirok etadi Tijorat banklarining
likvidligi oshadi,
moliyaviy barqarorlik
ta’minlanadi
8 Moliyaviy
savodxonlikni
oshirish OAV orqali jamoatchilikka
siyosiy qarorlarni tushuntiradi Qarorlar bo‘yicha ishonch
oshadi, aholi va biznesning
iqtisodiy qarorlari aniq va
xolis bo‘ladi
9 Moliya bozorlari
bilan
koordinatsiya Iqtisodiyot va moliya vazirligi,
banklar assotsiatsiyasi bilan
hamkorlik qiladi Fiskal va monetar siyosat
uyg‘unligi orqali
makroiqtisodiy barqarorlik
ta’minlanadi
10 Tijorat banklariga
qisqa muddatli
kredit berish Lombard va repo kreditlar
orqali banklarga likvidlik
yetkazadi Moliyaviy tizim
barqarorligini ta’minlaydi,
banklararasi faoliyat
uzluksiz davom etadi
Yana bir muhim jihat – bu Markaziy bankning moliyaviy savodxonlikni
oshirishdagi roli. Aholi va tadbirkorlarning moliyaviy qarorlar qabul qilishdagi
bilim darajasi yuqori bo‘lsa, pul-kredit siyosatining ta’siri ham kuchliroq
bo‘ladi. Shu bois Markaziy bank aholiga tushunarli, oddiy tilda infografika va
press-relizlar orqali o‘z qarorlarini yetkazadi. Markaziy bank – mamlakatda
pul-kredit siyosatini yurituvchi markaziy institut sifatida iqtisodiy barqarorlik,
inflyatsiyani jilovlash, valyuta kursining barqarorligini ta’minlash, moliya
bozorlarini rivojlantirish va ishonchli bank tizimini yaratishda beqiyos rol
o‘ynaydi. Ayniqsa, O‘zbekiston sharoitida Markaziy bankning mustaqilligi

13ortgani, pul-kredit instrumentlarining zamonaviylashgani va maqsadli
yondashuv joriy etilgani uni strategik regulyatorga aylantirmoqda. Uning
faoliyatini chuqur tahlil qilish orqali pul-kredit siyosatining real iqtisodiyotga
ta’sirini tushunish, mavjud muammolarni aniqlash va takomillashtirish
yo‘llarini belgilash mumkin.
1.3. Pul-kredit siyosatining asosiy dastaklari va ularning iqtisodiyotga
ta’siri
Pul-kredit siyosatining asosiy mazmuni – iqtisodiy jarayonlarga pul va kredit
vositalari orqali ta’sir o‘tkazish orqali makroiqtisodiy barqarorlikka erishishdan
iboratdir. Ushbu siyosatning muvaffaqiyati va samaradorligi ko‘p jihatdan
qanday monetar instrumentlardan foydalanilishiga, ularning qay tartibda va
qanchalik moslashuvchan ishlatilishiga bog‘liq. Bu dastaklar davlatning
iqtisodiyotni tartibga solishdagi eng muhim vositalari sifatida namoyon bo‘ladi.
Pul-kredit siyosatining asosiy vositalari quyidagilar: asosiy foiz stavkasi,
majburiy zaxira normasi, ochiq bozor operatsiyalari, valyuta intervensiyalari,
lombard kreditlari, kredit limitlari va maqsadli refinanslash siyosati. Har bir
dastak o‘zining ta’sir doirasi va iqtisodiy mexanizmi bilan ajralib turadi.
Birinchidan, asosiy foiz stavkasi – Markaziy bank tomonidan belgilanuvchi
eng muhim indikatorlardan biri bo‘lib, butun moliyaviy tizimga signal sifatida
xizmat qiladi. Agar Markaziy bank asosiy stavkani oshirsa, banklararo kreditlar,
tijorat banklarining foizlari, iste’mol va investitsiya kreditlarining narxi ortadi.
Bu esa iqtisodiy faollikni susaytiradi, lekin inflyatsiyani jilovlaydi. Aksincha,
foiz stavkasi pasaytirilsa – kreditlar arzonlashadi, talab ortadi va iqtisodiyotda
jonlanish yuz beradi. Shu sababli asosiy stavka pul-kredit siyosatining
yo‘nalishini belgilovchi markaziy vositadir.
Ikkinchidan, majburiy zaxira normasi – bu tijorat banklarining Markaziy
bankda saqlashi lozim bo‘lgan mablag‘lar ulushidir. Agar Markaziy bank
majburiy zaxira talabini oshirsa, banklar kredit berish uchun kamroq mablag‘ga
ega bo‘ladi, ya’ni kreditlash cheklanadi. Bu, o‘z navbatida, iqtisodiy faollikni

14pasaytiradi. Aksincha, zaxira normasi pasaytirilsa, banklar qo‘shimcha
mablag‘ni bozorga chiqarish imkoniyatiga ega bo‘ladi, bu esa ishlab chiqarish
va iste’molni rag‘batlantiradi.
Uchinchidan, ochiq bozor operatsiyalari – bu davlat obligatsiyalarini sotish
yoki sotib olish orqali bank tizimidagi likvidlikni boshqarish vositasidir.
Markaziy bank obligatsiyalarni sotib olsa – moliyaviy tizimga pul kiradi, bu
kreditlashni kuchaytiradi. Aksincha, obligatsiyalarni sotsa – pul tizimdan chiqib
ketadi, bu likvidlikni cheklaydi. Ushbu operatsiyalar qisqa muddatli likvidlik
muammolarini hal qilishda muhim ahamiyatga ega.
To‘rtinchidan, valyuta intervensiyalari – Markaziy bankning milliy valyutani
chet el valyutalariga nisbatan barqarorlashtirish maqsadida valuta bozorida
amalga oshiradigan operatsiyalaridir. Ular orqali valyutaning haddan ortiq
qadrsizlanishining yoki kuchli mustahkamlanishining oldi olinadi. Bu eksport
va import muvozanatini ta’minlaydi, investitsion muhitni barqarorlashtiradi.
Beshinchidan, lombard va repo kreditlari – bu Markaziy bank tomonidan
tijorat banklariga taqdim etiladigan qisqa muddatli moliyaviy resurslardir.
Banklar o‘zida mavjud qimmatli qog‘ozlar garovida Markaziy bankdan kredit
olish orqali likvidlik muammolarini hal qiladilar. Bu usul bank tizimidagi qisqa
muddatli notengliklarni bartaraf etishda muhim ahamiyatga ega.
Oltinchidan, kredit limitlari – bu bevosita tartibga solish vositasi bo‘lib,
ma’lum sektorlarga kredit ajratish hajmlariga cheklovlar qo‘yish orqali amalga
oshiriladi. Bu vosita hozirda ko‘proq rivojlanayotgan davlatlarda qo‘llaniladi,
ammo zamonaviy iqtisodiy tizimlarda undan cheklangan tarzda foydalaniladi.
O‘zbekiston tajribasida, ayniqsa 2020–2023-yillarda yuqorida ko‘rsatilgan
barcha dastaklar bosqichma-bosqich ishga solinib, ularning ta’siri baholandi.
2020-yil pandemiyasi davrida Markaziy bank asosiy foiz stavkasini 16 foizdan
14 foizgacha pasaytirdi. Bu orqali iqtisodiy pasayishning oldi olindi, kreditlash
hajmi 30%ga oshdi. Ammo 2022–2023-yillardagi global inflyatsiya bosimlari

15sharoitida asosiy stavka qayta oshirildi – bu restriktiv siyosatga o‘tishni
anglatdi.
Shuningdek, majburiy zaxira normasi ham 2019–2021-yillarda o‘zgarib
turgan. Bu normaning moslashuvchan yuritilishi bank tizimida barqaror kredit
oqimini ta’minlashga xizmat qildi. 2023-yilda ochiq bozor operatsiyalari orqali
moliyaviy tizimdan 6,5 trillion so‘m likvidlik chiqarildi. Bu orqali narxlar
bosimi kamaytirildi.
Valyuta siyosatida ham intervensiyalar ahamiyatli rol o‘ynadi. Markaziy
bank, ayniqsa 2022-yilda rubl va dollarning global tebranishi fonida milliy
valyutaning barqarorligini saqlab qolish uchun intervensiyalar orqali valyuta
bozorida ishtirok etdi. Bu O‘zbekistonda import mahsulotlar narxining keskin
oshishini cheklashga xizmat qildi.
Yuqoridagi barcha vositalarning iqtisodiyotga ta’siri o‘zaro bog‘liq bo‘lib,
ularning uyg‘unlashgan holatda qo‘llanishi siyosat samaradorligini oshiradi.
Agar faqat foiz stavkasi bilan cheklanilsa, iqtisodiy sharoitlar murakkablashishi
mumkin. Shu sababli, pul-kredit siyosatining samarali yuritilishi ko‘p darajali,
kompleks yondashuvni talab qiladi.
Pul-kredit siyosati dastaklarining iqtisodiyotga umumiy ta’siri quyidagicha
ifodalanadi:
Inflyatsiyani nazorat qilish: Foiz stavkasi va likvidlikni boshqarish orqali
narxlar barqarorligi ta’minlanadi.
Investitsiyalarni rag‘batlantirish: Pul arzon bo‘lsa, investorlar ko‘proq qarz
olib ishlab chiqarishga yo‘naltiradilar.
Pul massasining barqarorligi: Pul miqdorining ortib ketishi yoki
yetishmasligi oldi olinadi.
Ishsizlikka ta’siri: Ekspansiv siyosat ishsizlikni kamaytirishga xizmat qiladi.
Valyuta kursining barqarorligi: Intervensiyalar orqali import/eksport
muvozanatli bo‘ladi.

16 Pul-kredit siyosatining dastaklari mamlakat iqtisodiy boshqaruvi uchun
muhim vositalardir. Ularning har biri aniq sharoitga mos tarzda qo‘llanilsa,
nafaqat makroiqtisodiy barqarorlik, balki investitsion muhit, narxlar
barqarorligi va iqtisodiy o‘sish ham ta’minlanadi. O‘zbekiston tajribasi shuni
ko‘rsatmoqdaki, zamonaviy pul-kredit dastaklarining uyg‘un qo‘llanilishi davlat
iqtisodiyotini barqaror va tizimli rivojlantirishga xizmat qiladi.

17II BOB. O’zbekistonda pul-kredit siyosatini amalga oshirish holati va
istiqbollari
2.1. O’zbekistonda pul-kredit siyosatining shakllanish bosqichlari
O‘zbekiston Respublikasida pul-kredit siyosatining shakllanishi mamlakat
mustaqillikka erishgan 1991-yildan boshlab bosqichma-bosqich rivojlanib
keldi. Bu siyosatning shakllanish jarayoni O‘zbekistonning bozor iqtisodiyotiga
o‘tish jarayoni bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, har bir davr o‘zining iqtisodiy
va institutsional xususiyatlariga ega bo‘lgan.
1-bosqich: 1991–1994 yillar – Iqtisodiy mustaqillik va pul islohoti davri.
Mustaqillikning dastlabki yillarida O‘zbekiston sobiq SSSR pul tizimi
qoldiqlaridan butunlay voz kechishga majbur bo‘ldi. 1993-yilga qadar SSSR
rubli muomalada bo‘lib turdi. 1994-yil 1-iyulda esa milliy valyuta – so‘m
muomalaga kiritildi. Bu muhim voqea mamlakatning monetar siyosat yuritishda
mustaqillik kasb etganini anglatdi. Shu davrda O‘zbekiston Respublikasi
Markaziy banki tashkil etilib, pul-kredit siyosatini amalga oshirish vakolatiga
ega bo‘ldi. Ammo bu davrda iqtisodiy beqarorlik, yuqori inflyatsiya (1994-yilda
1000% dan ortiq), va moliyaviy institutlarning zaifligi tufayli siyosat ko‘proq
administrativ usullarga tayanardi.
2-bosqich: 1995–2000 yillar – Monetar siyosatni izchillashtirish va bank
tizimini shakllantirish.
Bu davrda Markaziy bank tomonidan pul massasini nazorat qilish va
inflyatsiyani pasaytirishga qaratilgan chora-tadbirlar kuchaytirildi. Foiz
stavkalari, valyuta kursi, majburiy zaxira normasi kabi asosiy instrumentlar
bosqichma-bosqich shakllantirildi. 1996–1999 yillarda O‘zbekistonda
ikkilamchi obligatsiyalar bozori shakllantirildi. Inflyatsiya darajasi bu davrda
pasayib, 1999-yilda 29% atrofida bo‘ldi. Valyuta kursi qat’iy nazorat ostida
bo‘lib, Markaziy bank davlat topshiriqlari asosida ishlardi.

183-bosqich: 2001–2010 yillar – Pul-kredit siyosatida muvozanatga intilish
davri.
2000-yillarda O‘zbekistonda iqtisodiy islohotlar bosqichma-bosqich
chuqurlashtirildi. Markaziy bank pul massasining o‘sishini prognoz qilish, foiz
stavkalarini bozor mexanizmlariga yaqinlashtirish bo‘yicha ish boshladi. Asosiy
stavka ustuvor indikator sifatida joriy etildi. Bu davrda inflyatsiya darajasi 10–
14% oralig‘ida bo‘lib, Markaziy bank uni maqsadli darajada ushlab turishga
harakat qildi. Tijorat banklarining faoliyati kengaydi, banklararo kredit bozori
shakllandi. 2009-yilda global moliyaviy inqiroz sharoitida O‘zbekiston nisbatan
barqarorlikni saqlab qoldi, bu esa Markaziy bank siyosatining izchilligini
ko‘rsatdi.
4-bosqich: 2011–2016 yillar – Muvozanatli rivojlanish va ehtiyotkorlik
siyosati.
2011–2016 yillar O‘zbekistonning pul-kredit siyosati tarixida “muvozanatli va
ehtiyotkorlik siyosati” davri sifatida e’tirof etiladi. Bu davrda davlat
makroiqtisodiy barqarorlikni saqlashga alohida urg‘u berdi. Ayni paytda, bu
yillarda Markaziy bank tomonidan yuritilgan pul-kredit siyosati asosan
konservativ yondashuvga asoslangan bo‘lib, iqtisodiy faollikdan ko‘ra

19inflyatsiyani ushlab turishga va valyuta barqarorligiga ustuvor ahamiyat
qaratildi.
Markaziy bankning asosiy strategik vazifasi bu davrda milliy valyutaning
sun’iy barqarorligini ta’minlash bo‘ldi. Milliy valyuta kursi – so‘m, AQSh
dollariga nisbatan qat’iy nazoratda saqlanib turildi. Har yili Markaziy bank
tomonidan aniqlangan valyuta kursining rasmiy o‘sish sur’ati 5–7% atrofida
bo‘ldi. Ammo real bozor kursi “qora bozor”da ancha yuqoriroq bo‘lib, bu
valyutaga bo‘lgan talab va taklif o‘rtasida nomutanosiblikni yuzaga keltirdi.
Valyuta intervensiyalari orqali Markaziy bank kursni muvozanatda saqlab turdi,
biroq bu zaxiralar hisobiga yuz berdi.
Bu yillarda inflyatsiya rasmiy statistikada 9–11% atrofida ko‘rsatildi. Biroq
aholining kundalik hayotida narxlarning o‘sish sur’ati rasmiy raqamlardan
yuqori bo‘lgan. Bu “yashirin inflyatsiya” deb ataladigan holatni yuzaga keltirdi.
Ya’ni, iste’mol tovarlari narxlari sun’iy ravishda nazorat ostida bo‘lishiga
qaramay, bozor narxlari o‘sishda davom etdi. Bu esa rasmiy pul-kredit
siyosatining real ta’sirini pasaytirdi.
Markaziy bank bu davrda foiz stavkalarini nisbatan yuqori darajada ushlab
turdi. Tijorat banklari uchun Markaziy bank tomonidan aniqlangan asosiy foiz
stavkasi 10–12% oralig‘ida bo‘ldi. Bu esa kreditlarning narxi yuqori bo‘lishiga
olib keldi. Biroq ko‘plab korxonalar kredit olish imkoniyatiga ega bo‘lishdi,
chunki ularning faoliyati davlat kafolatlari va preferensiyalari bilan
ta’minlangan edi.Shu bilan birga, banklararo bozor zaif rivojlangan edi. Ya’ni,
tijorat banklari o‘rtasida qisqa muddatli kredit resurslari bilan faol savdo
yuritilmasdi. Bu holat Markaziy bankning pul-kredit vositalari orqali bozorga
ta’sirini cheklab qo‘ydi. Banklar asosan o‘z resurslariga yoki markazlashgan
kreditlarga tayanar edi. Bu esa pul-kredit siyosatining samaradorligini
pasaytirdi.
Yana bir muhim jihat – markazlashgan kreditlar siyosati edi. Markaziy bank
va boshqa davlat institutlari tomonidan aniq tarmoqlar, davlat investitsiya

20loyihalari yoki “siyosiy muhim” deb topilgan korxonalarga kredit ajratish
ustuvorlikka ega edi. Bunday yondashuv bozor mexanizmlarini chetlab o‘tgan
holda, resurslarning noto‘g‘ri taqsimlanishiga olib keldi. Natijada, kichik va
o‘rta biznes subyektlari, startaplar, xususiy sektor resurslardan yetarli darajada
foydalana olmadi.
Bu davrda kapitalga kirish imkoniyati notekis bo‘lgan. Yirik davlat
korxonalari imtiyozli kreditlardan foydalanar, xususiy sektor esa yuqori foiz
stavkalaridan shikoyat qilardi. Tijorat banklarining kredit portfellarida davlat
ishtirokidagi yirik loyiha kreditlari ustunlik qilgan. Bu esa moliyaviy muhitda
tengsizlik va bozor segmentatsiyasini yuzaga keltirdi.
Pul massasining o‘sishi cheklangan bo‘lsa-da, iqtisodiyotning real sektorida
narxlar bosimi kuchli edi. Ishlab chiqarishning cheklanganligi, importga
bog‘liqlik, logistika va xarajatlarning ortishi bu bosimni kuchaytirgan.
Markaziy bank bu bosimlarga ehtiyotkorlik bilan yondashgan bo‘lsa-da,
zamonaviy pul-kredit dastaklarining cheklanganligi ushbu jarayonga tezkor
ta’sir ko‘rsatishga imkon bermagan.
Markaziy bank bu yillarda ochiq bozor operatsiyalarini amalda deyarli
qo‘llamagan. Bu esa pul massasini nazorat qilishda foiz stavkasi va majburiy
zaxira normalariga haddan tashqari tayanishga olib kelgan. O‘z-o‘zidan, pul-
kredit siyosati yo‘nalishi Markaziy bankning faoliyatidan ko‘ra, fiskal siyosat
va davlat buyurtmalari siyosati bilan belgilanardi.
Bundan tashqari, pul-kredit siyosatining kommunikatsiyasi past darajada edi.
Aholi va tadbirkorlar orasida Markaziy bankning siyosati bo‘yicha tushuncha
yetarli bo‘lmagan. Foiz stavkalari nega o‘zgaryapti, valyuta nega mavjud emas,
kreditlar kimlarga beriladi – bu kabi savollarga aniq javoblar mavjud emas edi.
Bu holat monetar siyosatga bo‘lgan ishonchni pasaytirgan.Shunga qaramay, bu
davrda tijorat banklari soni va kapitali oshdi, bank infratuzilmasi rivojlandi,
plastik kartalar, masofaviy bank xizmatlari paydo bo‘ldi. Bank sektori islohotlar

21uchun poydevor tayyorlab berdi. 2016-yilda mamlakat rahbariyatida yuz bergan
o‘zgarishlardan so‘ng, aynan ushbu zamin asosida yangi bosqichga o‘tildi.
5-bosqich: 2017–2020 yillar – Bozor tamoyillariga asoslangan yangi
bosqich.
Prezident Shavkat Mirziyoyev rahbarligida olib borilgan islohotlar natijasida
Markaziy bank faoliyatida tub burilish yuz berdi. 2017-yil 5-sentabrdan boshlab
milliy valyuta erkin suzuvchi kursga o‘tkazildi. Bu pul-kredit siyosatini
mustaqil yuritishning asosi bo‘ldi. Asosiy foiz stavkasi Markaziy bank
tomonidan inflyatsion kutilmalar asosida belgilanadigan indikatorga aylandi.
2018-yilda ochiq bozor operatsiyalari faol yuritila boshlandi. Kredit siyosati
sektorlar kesimida emas, umumiy iqtisodiy samaradorlik asosida shakllantirila
boshlandi. Bu yillarda inflyatsiya darajasi yuqoriligi (14–16%) saqlanib turgan
bo‘lsa-da, siyosat qat’iy tarzda inflyatsion targetingga yo‘naltirildi.
6-bosqich: 2021–2024 yillar – Inflyatsion targeting va institutsional
mustahkamlanish davri.

222021–2024 yillar O‘zbekiston pul-kredit siyosati tarixida tub burilish yasagan,
zamonaviy va bozor tamoyillariga asoslangan yondashuvlar joriy etilgan davr
bo‘ldi. Bu bosqichning asosiy mazmuni – Markaziy bankning inflyatsion
targeting strategiyasiga to‘liq o‘tishi va pul-kredit siyosatining aniq prognozga
asoslangan, mustaqil va institutsional jihatdan mustahkam tizimga aylanishi
bilan belgilanadi.
Markaziy bank 2020-yil dekabr oyida inflyatsion targeting rejimiga rasmiy
o‘tganini e’lon qildi. Bu strategiya asosida Markaziy bank pul massasini emas,
balki inflyatsiya darajasini nazorat qilishni asosiy maqsad qilib belgiladi. Ushbu
davrda inflyatsiyani 2023-yilga kelib maqsadli 5%–7% diapazonga tushirish
vazifasi qo‘yildi. Bu juda muhim o‘zgarish bo‘lib, pul-kredit siyosatining
oldingi bosqichlarida yo‘q bo‘lgan barqarorlik va ishonchlilik asoslarini yaratdi.
Pul-kredit siyosatining asosiy vositasi sifatida asosiy foiz stavkasi markaziy
o‘ringa chiqdi. 2022-yilning fevral oyida, global geosiyosiy vaziyatlar, xususan
Rossiya–Ukraina inqirozining iqtisodiy ta’siri boshlangach, Markaziy bank
favqulodda qaror bilan asosiy stavkani 14% dan 17% ga oshirdi. Bu qaror
iqtisodiyotdagi inflyatsion bosimni jilovlash va milliy valyutani qo‘llab-
quvvatlashga qaratilgan edi. Keyinchalik, inflyatsiya pasayish tendensiyasini
ko‘rsata boshlagach, stavka 2023-yil oxiriga kelib 16% darajasida belgilab
qo‘yildi.
Bu davrda ochiq bozor operatsiyalari (OBO) faollashdi. OBO – bu davlat
obligatsiyalarini sotish yoki sotib olish orqali bank tizimidagi likvidlikni
tartibga soluvchi vosita bo‘lib, ilgari O‘zbekistonda kam qo‘llanilgan edi. 2023-
yilda Markaziy bank ushbu operatsiyalar orqali bank tizimidan 8 trillion so‘mga
yaqin ortiqcha pul mablag‘larini chiqarib oldi, bu likvidlikni siqish orqali
inflyatsion bosimni kamaytirishga xizmat qildi.
Mazkur yillarda bank tizimining institutsional asoslari mustahkamlandi.
2019-yilda qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki
to‘g‘risida”gi yangi qonun amaliyotga to‘liq tatbiq etildi. Ushbu qonunga ko‘ra,

23Markaziy bank siyosiy ta’sirdan xoli, mustaqil organ sifatida faoliyat yuritishi,
o‘zining asosiy maqsadini – narxlar barqarorligini ta’minlash – amalga oshirishi
kerak edi. Hisobdorlik tamoyili asosida Markaziy bank har chorakda pul-kredit
siyosatining natijalari bo‘yicha hisobot e’lon qilishi yo‘lga qo‘yildi.
Milliy valyuta – so‘m kursi bu yillarda nisbatan barqaror saqlab turildi. 2021-
yilda 1 AQSh dollarining o‘rtacha rasmiy kursi 10 500 so‘m atrofida bo‘lgan
bo‘lsa, 2024-yilga kelib bu raqam 12 400 so‘m atrofida bo‘lib, so‘mning
qadrsizlanishi inflyatsiyaga nisbatan past bo‘ldi. Bu holat kursni inflyatsiyaviy
bosim manbai emas, balki uning kuzatuvchisi sifatida baholash imkonini berdi.
Shu orqali valyuta bozori ham erkinlashuv tomon harakat qila boshladi.
Bu davrda inflyatsion kutilmalarni boshqarish alohida e’tibor markazida
bo‘ldi. Markaziy bank aholining va biznesning inflyatsiyaga bo‘lgan
kutilmalarini o‘rganib bordi. Ushbu kutilmalar inflyatsiyaga bevosita ta’sir
qilgani bois, ular asosida prognozlar va qarorlar shakllantirildi. Masalan,
narxlar nega o‘smoqda, nima sababli foiz stavkasi pasaytirilmadi – degan
savollarga javob berish uchun jamoatchilik bilan kommunikatsiya
kuchaytirildi.Shuningdek, ushbu davrda Markaziy bank monetar siyosatni
“shaffoflik” va “bashoratlilik” tamoyillariga asoslanib olib bordi. Rasmiy
bayonotlar, prognozlar, press-relizlar va yillik hisobotlar orqali aholi va
moliyaviy institutlarga doimiy axborot yetkazib borildi. Bu o‘z navbatida, pul-
kredit siyosatiga bo‘lgan ishonchni mustahkamladi.
Tijorat banklari uchun foizlar bo‘yicha o‘zgarishlar aniq sezildi. Asosiy
stavka yuqori bo‘lgan davrlarda, tijorat banklarining kredit stavkalari ham
yuqori bo‘lib, bu kreditlash hajmini qisqartirdi. Shu orqali ortiqcha talab
bostirilib, inflyatsiyaga qarshi kurash ta’minlandi. Ayni paytda, eksportchi va
ishlab chiqaruvchilar uchun imtiyozli resurslar bozor sharoitlariga moslashgan
holda taqsimlandi.
2021–2024-yillarda inflyatsiya darajasi bosqichma-bosqich pasayib bordi.
2021-yilda yillik inflyatsiya 10,6% ni tashkil qilgan bo‘lsa, 2022-yilda bu

24ko‘rsatkich 12,3% ga chiqdi (tashqi omillar, xususan oziq-ovqat narxlari bosimi
sababli), ammo 2023-yil oxirida inflyatsiya yana pasayib, 8,8% atrofida qayd
etildi. 2024-yilning dastlabki choraklarida bu raqam 8% atrofida saqlanmoqda,
bu esa Markaziy bankning maqsadli darajaga yaqinlashayotganini ko‘rsatadi.

25Yuqoridagi bosqichlar O‘zbekistonda pul-kredit siyosatining asta-sekin
markazlashgan, ma’muriy yondashuvdan bozor mexanizmlariga asoslangan
tizimga o‘tishini ko‘rsatadi. Hozirgi kunda Markaziy bank asosiy foiz stavkasi,
ochiq bozor operatsiyalari, majburiy zaxira normasi va valyuta intervensiyalari
kabi vositalar orqali iqtisodiyotga ta’sir ko‘rsatmoqda. Asosiy e’tibor
inflyatsiyani pasaytirishga, real sektorni kreditlashga, moliyaviy barqarorlikka
va bank tizimi ishonchliligini ta’minlashga qaratilgan.

262.2. Pul-kredit siyosatining inflyatsiyani jilovlashdagi roli
Inflyatsiya – bu narxlar umumiy darajasining uzluksiz va muntazam oshib
borishi bo‘lib, u iqtisodiyotdagi eng muhim va xavfli makroiqtisodiy
muammolardan biridir. Inflyatsiyaning yuqori darajasi aholining real
daromadini pasaytiradi, investitsiyaviy faoliyatni susaytiradi, jamg‘armalar
qiymatini yemiradi va ijtimoiy tengsizlikni kuchaytiradi. Shu sababli, har bir
davlat o‘z iqtisodiy siyosatida inflyatsiyani jilovlashni ustuvor yo‘nalish sifatida
belgilaydi. Bu borada pul-kredit siyosati eng asosiy va kuchli vositalardan biri
hisoblanadi.
Pul-kredit siyosati – bu Markaziy bank tomonidan amalga oshiriladigan
makroiqtisodiy boshqaruv vositasi bo‘lib, u iqtisodiyotda pul massasini, foiz
stavkalarini va kredit hajmini tartibga solish orqali inflyatsiyani nazorat ostida
ushlab turadi. Mazkur siyosat inflyatsiyani jilovlashda uch bosqichli mexanizm
orqali ishlaydi: birinchidan, pul taklifini cheklash; ikkinchidan, foiz stavkalarini

27boshqarish; uchinchidan, iqtisodiy agentlarning inflyatsion kutilmalarini
shakllantirish.
Inflyatsiya asosan quyidagi omillar natijasida yuzaga keladi: pul massasining
haddan ortiq o‘sishi, ishlab chiqarish xarajatlarining oshishi, tashqi bozorlardagi
narxlar bosimi, valyuta kursining pasayishi va aholining inflyatsiyaga bo‘lgan
kutilmalari. Pul-kredit siyosati aynan ushbu omillarga qarshi kurashish uchun
mo‘ljallangan. Masalan, pul massasining ortishini ochiq bozor operatsiyalari
orqali cheklash mumkin, foiz stavkasini oshirish orqali esa kredit va iste’mol
talabini kamaytirish mumkin.
Asosiy foiz stavkasi – inflyatsiyaga qarshi kurashdagi markaziy vosita
hisoblanadi. Markaziy bank foiz stavkasini oshirganda, tijorat banklari kredit
berishni cheklaydi, aholi va tadbirkorlar esa kredit olishdan tiyiladi. Bu holat
ichki talabni pasaytiradi, bu esa narxlar o‘sishini sekinlashtiradi. Shu orqali
inflyatsion bosim kamayadi. Aksincha, inflyatsiya past bo‘lsa, foiz stavkasining
pasaytirilishi iqtisodiy faollikni rag‘batlantirishga xizmat qiladi.
O‘zbekiston tajribasida ham bu mexanizm samarali ishlatilmoqda. Masalan,
2022-yil fevralida global geosiyosiy notinchliklar fonida inflyatsiya kutilmalari
ortgan edi. Markaziy bank bu xavfni jilovlash maqsadida asosiy foiz stavkasini
14% dan 17% ga oshirdi. Bu qaror orqali talab darajasi pasaytirildi,
iqtisodiyotdagi pul aylanishi sekinlashtirildi va inflyatsion bosim nazorat ostiga
olindi. 2023-yilda bu chora o‘z samarasini berdi – yillik inflyatsiya 8,8% gacha
tushdi.
Inflyatsiyani jilovlashda ochiq bozor operatsiyalari ham muhim rol o‘ynaydi.
O‘zbekiston Markaziy banki 2021–2024 yillarda ushbu vositani faol qo‘llay
boshladi. Masalan, 2023-yilda bank tizimidagi ortiqcha likvidlikni kamaytirish
maqsadida 8 trillion so‘mdan ortiq mablag‘ qaytarib olindi. Bu kreditlash
hajmini pasaytirib, ortiqcha iste’mol bosimini bartaraf etdi.
Majburiy zaxira normasi orqali ham banklarning kredit berish imkoniyatlari
cheklanadi. Normaning oshirilishi – tijorat banklari tomonidan ko‘proq

28mablag‘ni Markaziy bankda saqlashga majbur qiladi, bu esa moliyaviy
tizimdagi pul hajmini kamaytiradi. Bu usul ham inflyatsiyani jilovlashda
ishlatiladigan bilvosita vositadir.
Bundan tashqari, inflyatsiyaga ta’sir qiluvchi omillardan biri – bu valyuta
kursining o‘zgarishi hisoblanadi. Valyuta kursining keskin qadrsizlanishi
import narxlarining oshishiga olib keladi. Bu esa umumiy narxlar darajasiga
bevosita ta’sir qiladi. Shu bois Markaziy bank valyuta bozoridagi noaniqliklarni
kamaytirish maqsadida intervensiyalarni amalga oshirib, so‘m kursining keskin
o‘zgarishlarining oldini oladi. Bu inflyatsiyaviy barqarorlikni ta’minlashga
xizmat qiladi.
Inflyatsiyani jilovlashda faqat monetar vositalar emas, balki axborot siyosati
– ya’ni inflyatsion targeting strategiyasi doirasida kutilmalarni boshqarish ham
muhimdir. Markaziy bank rasmiy bayonotlar, prognoz hisobotlari, tahliliy
tahrirlar orqali jamoatchilikni xabardor qiladi. Bu orqali iqtisodiy subyektlar o‘z
harakatlarini oldindan rejalashtiradi, kutilmalar barqaror bo‘ladi, natijada
inflyatsiyaga bevosita bosim kamayadi.
Misol tariqasida, agar tadbirkor kelgusi yil inflyatsiya 10% bo‘ladi, deb
o‘ylasa, u narxlarni shunga yarasha belgilaydi. Ammo Markaziy bank 5%
inflyatsiya maqsadini e’lon qilib, bu yo‘lda qat’iy chora-tadbirlarni amalga
oshirsa, tadbirkor ham o‘z narx siyosatini qayta ko‘rib chiqadi. Bu esa
kutilmalarni boshqarish orqali inflyatsiyaning o‘zini jilovlaydi.
O‘zbekistonning 2021–2024 yillarda olib borgan pul-kredit siyosati shuni
ko‘rsatdiki, bu vositalar to‘g‘ri va uyg‘un qo‘llanilganda inflyatsiyani
pasaytirish va uni barqaror diapazonda ushlab turish mumkin. Bu esa aholi real
daromadining qadrsizlanishining oldini oladi, ijtimoiy barqarorlikni ta’minlaydi
va investitsiyalar uchun qulay muhit yaratadi.
Markaziy bankning hisobotlariga ko‘ra, inflyatsiya 2021-yilda 10,6%, 2022-
yilda 12,3%, 2023-yilda 8,8%, 2024-yil birinchi yarmida 8,0% atrofida bo‘lgan.
Ushbu pasayish inflyatsion targeting strategiyasining samarali olib borilganini

29isbotlaydi. Aynan foiz stavkasi, OBO, valyuta siyosati va kutilmalarni
boshqarish orqali bu natijalarga erishilgan.
2021–2024 yillarda inflyatsiyani jilovlashda qo‘llanilgan pul-kredit
vositalari
Yil Inflyatsiya
darajasi
(%) Asosiy
foiz
stavkasi
(%) Ochiq bozor
operatsiyalari
(OBO) hajmi,
trln so‘m Valyuta
intervensiyasi
(asosiy maqsad) Ta’sir natijasi
2021 10.6 14.0 3.5 Barqarorlashtirish Inflyatsiya
nisbatan yuqori
darajada
saqlanib qoldi
2022 12.3 17.0 5.2 Kursni ushlab
turish Inflyatsion
bosim yuqori,
ammo jilovlash
boshlandi
2023 8.8 16.0 8.0 Narx bosimini
pasaytirish Inflyatsiya
keskin pasayib,
maqsadga
yaqinlashdi
2024* 8.0 16.0 7.0 (yanvar–
may) Narx
barqarorligini
saqlash Inflyatsiya 5–7%
oraliqqa
yaqinlashmoqda
2.3. Pul-kredit siyosatini takomillashtirish yo‘nalishlari va kelajakdagi
ustuvor vazifalar
O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida barqarorlikni saqlab qolish,
inflyatsiyani jilovlash, valyuta kursini mo‘’tadil darajada ushlab turish va
investitsiyaviy faollikni oshirish borasida olib borilayotgan pul-kredit siyosati
so‘nggi yillarda muhim o‘zgarishlar bosqichiga kirgan. 2020-yildan boshlab
rasmiy ravishda inflyatsion targeting strategiyasiga o‘tilgani, ochiq bozor
operatsiyalarining keng qo‘llanilishi, asosiy foiz stavkasining inflyatsiya
kutilmalariga qarab belgilanishi bu yo‘nalishda sezilarli taraqqiyot sari
tashlangan qadamlar bo‘ldi. Biroq mavjud yutuqlar bilan birga, pul-kredit
siyosatini yanada takomillashtirish uchun qator tizimli islohotlar zarur.

30Avvalo, Markaziy bankning institutsional mustaqilligini yanada
mustahkamlash ustuvor yo‘nalish bo‘lib qolmoqda. 2019-yilgi qonun asosida
Markaziy bank o‘z faoliyatini mustaqil yuritishga haqli bo‘lsa-da, ayrim
hollarda fiskal siyosat va boshqa davlat tuzilmalari bilan haddan tashqari
bog‘liqlik sezilmoqda. Shu sababli, siyosiy aralashuvsizlik, mustaqil prognoz va
qaror qabul qilish mexanizmlari yanada mustahkamlanishi lozim.
Inflyatsion targeting strategiyasining to‘liq va uzluksiz joriy etilishi muhim
vazifalardan biridir. Ayni paytda, Markaziy bank tomonidan inflyatsiya uchun
maqsadli daraja belgilangan bo‘lsa-da, uning amalga oshirilishi ko‘plab tashqi
va ichki omillarga bog‘liq bo‘lib qolmoqda. Shu sababli, makroiqtisodiy
bashorat tizimini takomillashtirish, statistik ma’lumotlarning sifati va
operativligini oshirish, narxlar dinamikasini sektorlar kesimida doimiy
monitoring qilish zarur.
Pul-kredit siyosati vositalarining diversifikatsiyasini kuchaytirish ham
muhim ahamiyat kasb etadi. Hozirda asosan asosiy foiz stavkasi va ochiq bozor
operatsiyalariga tayanilgan siyosatga qo‘shimcha ravishda, Markaziy bank
tomonidan yangi instrumentlar – masalan, uzoq muddatli refinanslash
vositalari, inflyatsiyaga bog‘langan obligatsiyalar, likvidlikni avtomatik
muvozanatlovchi mexanizmlar joriy etilishi talab etiladi. Bu siyosatni yanada
moslashuvchan va ko‘p vektorli qiladi.
Kredit bozori samaradorligini oshirish, ya’ni real sektorni maqsadli
kreditlashga yo‘naltirilgan strategiyalar ishlab chiqish ham pul-kredit
siyosatining takomillashtirish yo‘nalishlaridan biridir. Bugungi kunda
O‘zbekistonda ko‘plab banklar kredit resurslarini qisqa muddatli va kamroq
xavfli loyihalarga ajratmoqda. Ammo innovatsion, texnologik va eksportga
yo‘naltirilgan yirik loyihalarni moliyalashtirish uchun uzoq muddatli resurslar
yetishmaydi. Shu sababli, Markaziy bank orqali sanoatni rivojlantirishni
rag‘batlantiruvchi mexanizmlar yo‘lga qo‘yilishi kerak.

31Valyuta bozorini yanada erkinlashtirish orqali pul-kredit siyosatining
samaradorligini oshirish mumkin. So‘mning erkin suzuvchi kursiga o‘tish
bo‘yicha qadamlar tashlangan bo‘lsa-da, hali ham ayrim to‘siqlar mavjud.
Valyuta intervensiyalari faqat noan’anaviy holatlarda amalga oshirilishi,
bozordagi narx mexanizmlarini buzmasligi kerak. Shuningdek, eksportyorlar va
importyorlar uchun kurs kutilmalarining oshkoraligini ta’minlash – valyuta
xavfini kamaytiradi.
Kelgusidagi ustuvor yo‘nalishlardan yana biri – bu pul-kredit siyosatining
fiskal siyosat bilan uyg‘unligini ta’minlashdir. Ko‘pincha fiskal ekspansiya
(byudjetdan ortiqcha xarajatlar) Markaziy bank tomonidan yuritilayotgan qat’iy
pul-kredit siyosatiga qarama-qarshi ishlaydi. Bu esa iqtisodiyotda
murakkabliklar va siyosiy qarama-qarshiliklar yuzaga keltiradi. Shu sababli
fiskal va monetar siyosat bir-birini to‘ldiradigan va qo‘llab-quvvatlaydigan
tarzda muvofiqlashtirilishi zarur.
Moliyaviy sektor infratuzilmasining raqamlashtirilishi ham pul-kredit
siyosatining aniqligi va samaradorligini oshiradi. Markaziy bank real vaqt
rejimida banklararo operatsiyalarni, to‘lov tizimlarini va likvidlik darajasini
tahlil qila olish uchun zamonaviy raqamli texnologiyalarni joriy etishi lozim.
Masalan, markaziy bank raqamli valyutasi (CBDC – Central Bank Digital
Currency) istiqbolli yo‘nalishlardan biri bo‘lib, monetar siyosatga yanada
aniqroq ta’sir qilish imkonini beradi.
Aholining inflyatsion kutilmalarini boshqarish – bu monetar siyosat
samaradorligining asosi. Markaziy bank siyosati faqat texnik vositalar bilan
emas, balki axborot, tushuntirish va prognoz kommunikatsiyasi orqali ham
yuritilishi kerak. OAV, ijtimoiy tarmoqlar, banklar, ta’lim tizimi orqali
inflyatsiya va foiz stavkalarining o‘zgarish sabablari keng jamoatchilikka sodda
tilda tushuntirilishi zarur.
Moliyaviy savodxonlikni oshirish ham ustuvor vazifalardan biridir. Aholi,
tadbirkorlik subyektlari va hatto davlat sektoridagi xodimlar pul-kredit siyosati

32nima ekanligini, uning qanday mexanizmlari borligini tushunsa, siyosatga
bo‘lgan ishonch ortadi, iqtisodiy kutilmalar barqaror bo‘ladi. Bu esa siyosatning
ta’sirchanligini kuchaytiradi.
Bundan tashqari, inflyatsiyaning sektorlar kesimida tahlil qilinishi ham
dolzarb yo‘nalishdir. Hozirgi kunda inflyatsiya umumiy ko‘rsatkich sifatida
e’lon qilinadi, ammo transport, uy-joy, oziq-ovqat, xizmatlar sektoridagi narxlar
o‘zgarishi farqlanadi. Markaziy bank har bir sektor bo‘yicha alohida narx
indekslarini ishlab chiqib, siyosatni aniqroq yo‘naltirishi lozim.
Yana bir muhim ustuvorlik – bu xalqaro tajribalarni integratsiya qilishdir.
Yevropa Markaziy banki, AQSh Federal zaxira tizimi, Kanada va Avstraliya
Markaziy banklari tomonidan qo‘llanilayotgan ilg‘or inflyatsion targeting
modellari, shaffoflik standartlari, prognoz kommunikatsiyalari O‘zbekiston
sharoitiga moslab o‘rganilishi va moslashtirilishi kerak. Bu mamlakatning
xalqaro moliyaviy tizimdagi ishonchliligini oshiradi.
X ulosa

33Men ushbu kurs ishini yozish jarayonida O‘zbekiston Respublikasida davlat
tomonidan yuritilayotgan pul-kredit siyosatining mazmuni, asosiy dastaklari va
ularni amalga oshirish vositalari bilan chuqur tanishdim. O‘rganishlarim
davomida angladimki, pul-kredit siyosati mamlakat iqtisodiyotining eng muhim
boshqaruv vositalaridan biri bo‘lib, uning to‘g‘ri va samarali olib borilishi
inflyatsiyani jilovlash, makroiqtisodiy barqarorlikni saqlash, valyuta kursining
barqarorligini ta’minlash va iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirishga bevosita ta’sir
ko‘rsatadi.
Kurs ishida Markaziy bankning pul-kredit siyosatidagi o‘rni alohida tahlil
qilindi. Asosiy foiz stavkasi, ochiq bozor operatsiyalari, majburiy zaxira
normasi va valyuta intervensiyalari orqali Markaziy bank iqtisodiy
muvozanatga ta’sir ko‘rsatib, narxlar barqarorligini ta’minlashga intilmoqda.
Ayniqsa, 2020-yildan boshlab inflyatsion targeting strategiyasining joriy etilishi
pul-kredit siyosatini xalqaro standartlar darajasiga olib chiqishga xizmat
qilmoqda.
Men 1991-yildan to hozirgi kungacha bo‘lgan davr mobaynida
O‘zbekistonda pul-kredit siyosatining shakllanish bosqichlarini tahlil qildim.
Har bir bosqichda o‘ziga xos muammolar va yutuqlar mavjud bo‘lgan.
Dastlabki yillarda iqtisodiy mustaqillikni tiklash, milliy valyutani muomalaga
kiritish, bank tizimini shakllantirish kabi muhim vazifalar bajarilgan bo‘lsa,
keyingi yillarda inflyatsiyani nazorat qilish, moliyaviy barqarorlikni ta’minlash
va iqtisodiyotga pul-kredit vositalari orqali ta’sir ko‘rsatish masalalari ustuvor
ahamiyat kasb etgan.
So‘nggi yillarda olib borilayotgan islohotlar natijasida pul-kredit siyosati
bozor tamoyillariga asoslangan, moslashuvchan va prognozga yo‘naltirilgan
tizimga aylana boshladi. Men aynan shu bosqichni zamonaviy iqtisodiy
boshqaruvning yangi davri deb baholayman. Inflyatsiyani maqsadli boshqarish,
ochiq bozor operatsiyalarining faollashuvi va asosiy stavkaning qat’iy monetar

34signal sifatida ishlatilishi davlat tomonidan olib borilayotgan siyosatning
mukammallashganidan dalolat beradi.
Biroq, o‘rganilgan materiallar asosida shuni ham aytishim mumkinki, hali
bajarilishi lozim bo‘lgan vazifalar ham talaygina. Xususan, Markaziy bank
mustaqilligini yanada kuchaytirish, pul-kredit siyosatini fiskal siyosat bilan
uyg‘unlashtirish, kredit bozorini diversifikatsiya qilish va jamoatchilik bilan
ochiq kommunikatsiyani rivojlantirish muhim hisoblanadi. Men shu
yo‘nalishlar bo‘yicha takliflar ishlab chiqishga harakat qildim.
Xulosa qilib aytganda, men kurs ishida O‘zbekistonda davlatning pul-kredit
siyosati qanday yo‘l bilan shakllanayotganini, qaysi vositalar orqali amalga
oshirilayotganini, bu siyosat inflyatsiyaga qanday ta’sir qilayotganini va
kelgusidagi takomillashtirish imkoniyatlarini o‘rgandim. Ushbu mavzuni
tanlaganimdan mamnunman, chunki u nafaqat nazariy jihatdan, balki amaliy
tomondan ham dolzarb hisoblanadi. Men uchun bu ilmiy ish mamlakat
iqtisodiyotini chuqur tushunish va tahlil qilishda muhim tajriba maktabi bo‘ldi.

35Foydalanilgan adabiyotlar
1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
2023-yil – Inson qadrini ulug‘lash va faol mahalla yili davlat dasturi
to‘g‘risidagi Farmon. – PF–14-son, 2023-yil 20-yanvar. – Elektron manba:
www.lex.uz
2) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
Yoshlar bandligini ta’minlash va kasbga yo‘naltirish tizimini
takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida Farmon. – PF–60-son,
2022-yil 20-yanvar. – Elektron manba: www.prezident.uz
3) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
O‘zbekiston–2030 strategiyasi doirasida ishchi kuchining malakasini
oshirish masalalari bo‘yicha nutqi. – 2024-yil 17-oktabr. – Elektron manba:
www.prezident.uz
4) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4739-sonli qarori. Aholining
bandligini ta’minlash va mehnat resurslaridan samarali foydalanish
to‘g‘risida, 2020-yil 10-mart.
5) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PF–60-son Farmoni. Yoshlar
bandligini oshirish va kasbga yo‘naltirish bo‘yicha chora-tadbirlar, 2022-yil
20-yanvar.
6) “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish
to‘g‘risida”gi Qonun. Qabul qilingan sana: 1996-yil 26-aprel.
7) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–5000-sonli Qarori. 2021-yil
24-fevral.
8) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4720-sonli Qarori. 2015-yil.
9) Xodiev B.M., Karimov X.A. – “Korporativ boshqaruv asoslari”. –
Toshkent: “Iqtisodiyot”, 2021. – 276 bet.
10) Sharipov M.Q. – “O‘zbekiston fond bozorining rivojlanish tendensiyalari”.
– Toshkent: Iqtisodiyot, 2020. – 232 bet.

3611) Vaxabov A.V., Toshpulatov Sh.X. – “Korxona iqtisodiyoti”. – Toshkent:
“Fan va texnologiya”, 2020. – 316 bet.
12) O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi rasmiy sayti: https://stat.uz
13) “Toshkent” Respublika fond birjasining rasmiy hisobotlari: https://uzse.uz
14) “Qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirish agentligi” statistik
ma’lumotlari. – 2023-yil.
15) OECD – “Principles of Corporate Governance”, 2020.
16) IFC (International Finance Corporation). – “Corporate Governance
Toolkit”, 2019.
17) Moody’s Investors Service. – “Uzbekistan banking and securities outlook”,
2022.
18) “Yangi O‘zbekiston” gazetasi, 2023-yil, 15-mart soni – “Aksiyadorlik
jamiyatlari: islohotlar va istiqbollar”.
19) O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi axborotnomasi – 2023-yil 2-
chorak.
20) Egamberdiyev A.A. – “O‘zbekiston fond bozorida investor faolligini
oshirish omillari”. – Ilmiy maqola, 2022.
21) Karshiev I.M. – “Korporativ boshqaruv va moliyaviy nazorat
mexanizmlari”. – Toshkent: “Ilm Ziyo”, 2019.
22) Qodirova M.I. – “Moliyaviy menejment asoslari”. – Toshkent: Iqtisodiyot,
2021. – 280 bet.
23) Jahon banki – “Doing Business in Uzbekistan 2022” hisobot.
24) Transparency International – “Corporate Transparency in Emerging
Markets”, 2021.

O’zbekistonda davlatning pul-kredit siyosati, uning dastaklari va amalga oshirish vositalari

Купить