O`zbekistonda investitsiya siyosati - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	20000UZS
Hajmi	135.0KB
Xaridlar	4
Yuklab olingan sana	19 Yanvar 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Jahongir

Ro'yxatga olish sanasi 17 Noyabr 2024

18 Sotish

O`zbekistonda investitsiya siyosati

Sotib olish

MUNDARIJA
KIRISH………………………………………………………………………….....3
I BOB. XORIJIY INVESTITSIYALAR
MOHIYATI…………………………..5
1.1 Xorijiy investitsiyalar haqida tushuncha va uning mohiyati…………….…5
1.2 Jahon iqtisodiyotining globallashuvida xorijiy investitsiyalarning o‘rni..13
II BOB. MAMLAKATIMIZ IQTISODIYOTIDA XORIJIY
INVESTITSIYALARNING TUTGAN O’RNI………………………………..20
2.1 O‘zbekiston Respublikasining iqtisodiyotini rivojlantirishda
investitsiyaning o’rni……………………………………………………..…25
2.2 Mamlakatimizga horijiy investitsiyalarni jalb qilish……………………..30
XULOSA………………………………………………………………………..33
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………35
1

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. So nggi bir necha yil ichida O zbekiston jadalʻ ʻ
iqtisodiy o zgarishlarni boshdan kechirdi va xalqaro hamjamiyatda biznes va
ʻ
investitsiyalar uchun turli xil to siqlarini bartaraf etishda ochiqlik, yangilanish va
ʻ
qat iyatlilik ramzlaridan biri sifatida tobora ko proq namoyon bo lmoqda.
ʼ ʻ ʻ
O zbekiston Respublikasining "Investitsiyalar va investitsiya faoliyati
ʻ
to g risida”gi Qonunini samarali ijro etilishi uchun investorlar bilan Investitsiyalar
ʻ ʻ
va tashqi savdo vazirligi, hokimliklar, xorijdagi diplomatik vakolatxonalar va
tijorat banklari rahbarlari o rinbosarlaridan iborat bo lgan davlat hokimiyat
ʻ ʻ
organlari hamkorligining 4 bosqichli mexanizmi muvaffaqiyatli yo lga qo yilgan.
ʻ ʻ
Ushbu mexanizm investorlarning barcha so rovlariga tezkor javob qaytarish va
ʻ
qonunda nazarda tutilgan chora-tadbirlar amalga oshirilishining samaradorligini
kerakli tarzda nazorat qilish imkonini beradi.
Shu nuqtai nazardan, Yevropa tiklanish va taraqqiyot bankining ko magi bilan
ʻ
tuzilgan, Respublikada faoliyat yuritayotgan investorlar bilan bevosita muloqotni
ta minlaydigan O zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Xorijiy investorlar
ʼ ʻ
kengashining rolini ta kidlash muhim ahamiyatga ega.
ʼ
Xalqaro hakamlik sudlari institutining rivojlanishi ham faol qo llab-
ʻ
quvvatlanmoqda. O z navbatida, bu mamlakat investitsiya muhitining muhim va
ʻ
tizim tashkil etuvchi tarkibiy qismi bo lgan qonun ustuvorligini hamda davlat va
ʻ
mahalliy investorlar zimmasidagi majburiyatlarning to g ri bajarilishini
ʻ ʻ
ta minlaydi.
ʼ
Shu bilan birga, jahon amaliyoti va tajribasi shuni ko rsatadiki, biznesning
ʻ
investitsiya va innovatsion faoliyatiga to sqinlik qilayotgan muammolarni endi
ʻ
oddiy vositalar bilan, ya ni imtiyozlar berish yoki yangi deklarativ me yorlarni
ʼ ʼ
nashr etish bilan hal qilishning imkoni yo q.
ʻ
Xususiy investitsiyalarni faollashtirish uchun tadbirkorlik faoliyatini
erkinlashtirish talab etiladi. Biznes bilan doimiy muloqot, muayyan sektorlarning
rivojlanishiga to sqinlik qiladigan to siqlarni aniqlash va yengib o tish bo yicha
ʻ ʻ ʻ ʻ
astoydil ish olib borish kerak.
2

Kurs ishining asosiy maqsadi :O’zbekistonda investitsiya siyosatini
o’rganish va uning mohiyatini ochib berishdan iborat.
Kurs ishining vazifalari:
- Xorijiy investitsiyalar haqida tushuncha va uning mohiyatini ochib berish;
- Jahon iqtisodiyotining globallashuvida xorijiy investitsiyalarning o‘rni
tahlil qilish;
- O‘zbekiston Respublikasining iqtisodiyotini rivojlantirishda investitsiyaning
o’rnini muhimligini aniqlash;
-Mamlakatimizga horijiy investitsiyalarni jalb qilish yollarini topish.
Kurs ishining obyekti :O’zbekistonda investitsiya muhiti kurs ishining
obyekti hisoblanadi.
Kurs ishining predmeti: O’zbekistonda investitsiya muhitini rivojlantirish
masalalari kurs ishini predmeti hisoblanadi.
Kurs ishining tarkibi :Kurs ishimiz ikkita bob,to’rtta
reja ,xulosa,foydalanilgan adabiyotlar va ilovalardan iborat.
3

I BOB. XORIJIY INVESTITSIYALAR MOHIYATI.
1.1 Xorijiy investitsiyalar haqida tushuncha va uning mohiyati.
O‘zbekiston Respublikasida investitsiya xususida qonuniy hujjatlar 1991
yildan boshlab qabul qilingan bo‘lib, ular o‘tgan vaqt ichida ancha
takomillashtirildi. O‘zbekiston Respublikasining “Investitsiya to‘g‘risida”gi
qonunida ko‘rsatilishicha, “investitsiya bu - iqtisodiy samara (foyda, daromad)
olish yoki ijobiy ijtimoiy natijaga erishish uchun sarflanadigan pul mablag‘lari,
banklarga qo‘yilgan omonatlar, paylar, qimmatli qog‘ozlar (aksiya, obligatsiyalar),
texnologiyalar, mashinalar asmavzu-uskunalar, litsenziyalar va samara beradigan
boshqa har qanday boyliklardir” 1
.Bu iqtisodiy ta’rif investitsiyaning bozor
iqtisodiyoti sharoitiga mos kelishini to‘laligicha tasdiqlaydi. Jumladan, unda,
birinchidan, investitsiyaning o‘ziga va investitsiya faoliyatining ob’ektlariga
keng ta’rif berilgan. Ikkinchidan, investitsiyaning bevosita iqtisodiy va ijtimoiy
samara olishga muqarrar bog‘liqligi ta’kidlab o‘tilgan.
«Investitsiya» atamasi lotin tilidagi «invest» so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib
«qo‘yish», «mablag‘ni safarbar etish», «kapital qo‘yilmasi» ma’nosini beradi.
Keng ma’noda investitsiya mablag‘ni ko‘paytirib va qaytarib olish maqsadida
kapitalni safarbar etishni bildiradi. Ko‘pgina hollarda «investitsiya» tushunchasi
iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’ektlariga kiritiladigan moddiy va nomoddiy
ne’matlar hamda ularga doir huquqlar tarzida ta’riflanadi. Investitsiya deyilganda
barcha turdagi milliy va intelektual boyliklar tushunilib, ular tadbirkorlik faoliyati
ob’ektlariga yo‘naltirilib daromad keltirishi yoki biror-bir ijobiy samaraga erishishi
zarur. Investitsiya kiritishdan asosiy maqsad daromad olish va ijobiy ijtimoiy
samaraga erishishdir.
Investitsiyalashda aylanma kapitalga ustuvorlik berilishini faqat kapitalning
tarkibiy tuzilishi bilan tushuntirish yetarli emas. Gap shundaki, dastlabki kapital
jamg‘arish davrida pulni tez to‘plash uchun uni kapital aylanishi tez sohalarga
joylashtirilishi yuz beradi, chunki bunda yuqori foyda me’yori yuzaga keladi.
Foyda me’yori yuqori joyda esa, uni kapitallashtirish imkoni katta bo‘ladi. Bu omil
1
O’zbekiston Respublikasining “Chet el investitsiyalari to’g’risida”gi Qonuni, 30.04.1998
4

ham xususiy sektorda pulni aylanma kapitaliga aylantirish uchun rag‘bat yaratadi.
Bozor talablariga binoan tejamli xo‘jalik yurita bilmaslik tannarxning ortishiga
olib keladi, bu narx o‘zgarmagan sharoitda ham zararga olib keladi. Bu albatta,
investitsiyalarni o‘z mablag‘i hisobidan ta’minlash imkonini cheklab ko‘yadi.
Investitsiya munosabatlarining davlat tomonidan tartibga solinishi huquqiy
sharoitlar yaratish, ushbu faoliyatni yuritish uchun kafolatlar berish, bu faoliyat
sub’ektlarini sug‘urtalash va boshqa vositalar orqali ijtimoiy yoki davlat
manfaatlarini amalga oshirish yo‘lida tashkil etiladi. Investitsiya
munosabatlarining mohiyati bu faoliyat ishtirokchilari doirasida va darajasida o‘z
ifodasini topadi. O‘zbekistonda investitsiya faoliyatini davlat tomonidan tartibga
solinishining asosiy yo‘nalishlari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi:
Investitsiya faoliyatining qonunchilik negizini takomillashtirish.
Soliq to‘lovchilar va soliq solish ob’ektlarini, soliq stavkalari va ularga doir
imtiyozlarni tabaqalashtiruvchi soliq tizimini qo‘llash.
Normalar, qoidalar, standartlarni belgilash.
Monopoliyaga qarshi choralarni qo‘llash.
Kredit siyosati va narx siyosatini o‘tkazishga va boshqa tabiiy resurslarga
egalik qilish va ulardan foydalanish shartlarini belgilash.
Investitsiya loyihalarini ekspertiza qilish mexanizmlarini belgilash.
Investitsiya faoliyatini tartibga solish, huquqiy nuqtai nazaridan, turli
mulkdorlar o‘rtasida moddiy va nomoddiy aktivlarni takror ishlab chiqarish
xususidagi o‘ziga xos, murakkab, ijtimoiy zarur iqtisodiy (investitsiya)
munosabatlarini shakllantirish me’yorlarini nazarda tutadi. Investitsiya
jarayonining barcha sub’ektlari – chet ellik investorlardan boshlab, davlat, yuridik
va jismoniy, shu jumladan chet ellik shaxslar (rezidentlar va norezidentlar)gacha
bu munosabatlarning ishirokchilariga aylanadilar. Huquq nuqtai nazaridan chet el
investitsiyalari boshqa davlat hududida kapitalga egalik qilish, undan foydalanish
va tasarruf etish bilan bog‘liq. Iqtisodiy nuqtai nazardan esa ularning hududiy,
zamon va makondagi harakati ko‘pdan-ko‘p qo‘shimcha risklar bilan to‘qnashish
5

ehtimoliga ega bo‘ladi.Respublikada investitsiya faoliyatini davlat tomonidan
tartibga solish birinchi navbatda davlatning iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va ijtimoiy
siyosatini amalga oshirish maqsadlarini ko‘zlaydi.
Davlat xorijiy investitsiyalarni tartibga solishning quyidagi usullaridan
foydalanadi:
1) moliyaviy: jadallashtirilgan amortizatsiya; soliq imtiyozlari; subsidiyalar,
qarzlar berish; kreditlarni sug‘urtalash va kafolatlash;
2) nomoliyaviy: yer uchastkalari ajratish; zaruriy infratuzilma ob’ektlari bilan
ta’minlash; texnik yordam ko‘rsatish.
Bir davlatdan boshqa davlatga daromad olish uchun yo‘naltirilgan har qanday
shakldagi mulkni to‘la qonli ravishda xorijiy investitsiya deyishimiz mumkin.
Ammo shunday mulk shakllari borki, biz ularni xorijiy investitsiya deya olmaymiz.
Masalan, elchixona chet davlat mulki hisoblanadi, yoki xorijiy fuqaro shaxsiy uy
sotib olsa bu xorijiy shaxs mulki hisoblanadi, lekin xorijiy investitsiya bo‘la
olmaydi.
Xorijiy investitsiyalar - bu chet el investorlari tomonidan yuqori darajada
daromad olish, samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat
iqtisodiyotining, tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga safarbar etadigan barcha
mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklardir.
1998 yil 30 aprelda qabul qilingan «Chet el investitsiyalari to‘g‘risida»gi
O‘zbekiston Respublikasi qonunining 3-moddasida «Chet ellik investorlar asosan
daromad (foyda) olish maqsadida tadbirkorlik faoliyati va qonun hujjatlarida
taqiqlanmagan boshqa turdagi faoliyat ob’ektlariga qo‘shadigan barcha turdagi
moddiy va nomoddiy boyliklar va ularga doir huquqlar, shu jumladan, intellektual
mulkka doir huquqlar, shuningdek chet el investitsiyalaridan olingan har qanday
daromad O‘zbekiston Respublikasi hududida chet el investitsiyalari deb e’tirof
etiladi». Xorijiy investitsiyalarining umumiy ta’rifi F. Xeniusning 1947 yil
AQShda chop etilgan tashqi savdo lug‘atining 2-nashrida quyidagicha berilgan:
«Xorijiy investitsiyalar – bu bir mamlakat hududidan ikkinchi mamlakat hududiga
kiritilgan, eksport kilingan investitsiyalar».
6

Investitsiyalar
Moliyaviy
investitsiyalar Moddiy
investitsiyalar Aqliy
investitsiyalarChet el investitsiyalari deyilganda chet mamlakatlarning milliy iqtisodiyotga
moddiy, moliyaviy va nomoddiy ko‘rinishidagi muddatli qo‘yilmalarning barcha
shakllari tushuniladi. Bu quyidagilardan iborat bo‘lishi mumkin: qo‘shma
korxonalarni tashkil qilishda o‘z ulushi bilan qatnashish, xorijiy sarmoyadorlarga
to‘la tegishli bo‘lgan korxonalarni barpo etish, xorijiy shaxslar tomonidan
qimmatli qog‘ozlarni, shuningdek, zayom va kreditlar olish.
O‘zbekistonda ham investitsiya loyihalarni tuzish va moliyalashtirish uchun
qulay investitsiya muhitini yaratish bo‘yicha izchil chora-tadbirlar ishlab
chiqilmokda.
Hozirgi paytda O‘zbekiston Respublikasida qulay investitsiya loyihalarini
tuzish va ularni moliyalashtirish bo‘yicha quyidagi omillar mavjud:
-investitsiya loyihalari bilan shug‘ullanuvchi shaxslarni rag‘batlantirish;
-sanoatning ustuvor sohalari, yoqilg‘i, energetika majmualari bo‘yicha
investitsiya loyihalarini tuzishni jadallashtirish;
-iqtisodiyotda ilm fanga talab kuchli tarmoqlarida ishlab turgan quvvatlarni
yangilash va yangilarini barpo etish bo‘yicha intellektual investitsion loyihalarni
amalga kiritilishi.
Investitsiya turlari. 1.1.1-rasm.

Manba:www.fayllar.org
Bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir investitsiya turining o‘ziga xos o‘rni
bo‘ladi. Moliyaviy investitsiyalar tarkibiga mahalliy va xorijiy mamlakatlarning
7

pul birliklari, banklardagi omonatlar, depozit sertifikatlar, aksiyalar, obligatsiyalar,
veksellar va boshqa qimmatli qog‘ozlar hamda tenglashtirilgan boyliklar kiradi.
Moddiy investitsiyalar tarkibiga asosiy fondlar, ya’ni binolar, asmavzu-
uskunalar, inshootlar, kommunikatsiyalar va boshqa turdagi asosiy ishlab chiqarish
fondlarining aktiv va passiv qismlari kiradi.
Aqliy (intellektual) investitsiyalar miqdori juda rang-barangdir, ya’ni ular
mulkiy huquqlar shaklidagi investitsiyalar, aqliy mehnatga oid shakldagi
investitsiyalar va tabiiy resurslardan foydalanish shaklidagi investitsiyalardan
iborat. Mulkiy huquqlar guruhiga kiradigan investitsiyalarning turlari bozor
munosabatlarining nechog‘lik rivojlanganligiga, milliy bozorlarning o‘ziga xos
tomonlariga qarab har xil bo‘ladi. Aqliy mehnatga oid haq-huquqlar shaklidagi
investitsiyalar tarkibiga mualliflik huquqlari, “nou-xau”, kashfiyotlar, tovar
belgilariga beriladigan litsenziyalar va boshqa xil egalik huquqlari kiradi.
Kapital investitsiya jumlasiga asosiy fondlarni vujudga keltiruvchi va takror
ishlab chiqarishga, shuningdek, ishlab chiqarishning boshqa shakllarini ishlab
chiqarishga qo‘shiladigan investitsiyalar kiradi.
Innovatsiya investitsiyalar jumlasiga texnika va texnologiyalarning yangi
avlodini ishlab chiqish va o‘zlashtirishga qo‘shiladigan investitsiyalar kiradi.
Ijtimoiy investitsiyalar jumlasiga inson salohiyatini, malakasi va ishlab
chiqarish tajribasini oshirishga, shuningdek, nomoddiy ne’matlarning boshqa
shakllarini rivojlantirishga qo‘shiladigan investitsiyalar kiradi. Xorijiy
investitsiyalar ko‘lamiga qarab xalqaro doiradagi, ya’ni xalqaro investitsiyalar
ko‘rinishiga ham ega bo‘ladi. Quyilish ob’ektiga, yo‘naltirilayotgan sohalar va
ularni ishlatishdan olinadigan natijalarga qarab investitsiyalar real va moliyaviy
shakllarga ajratiladi. Real investitsiyalar – pul mablag‘larini korxonaning moddiy
va nomoddiy aktivlariga sarflanishidan iborat. Moddiy investitsiyalar asosiy
kapitalning elementlarini sotib olish bilan bog‘liq bo‘lib, ko‘pchilik hollarda
investitsiya loyihalari doirasida amalga oshiriladi. Shuningdek, real investitsiyalar
real kapitalning o‘sishini, ya’ni ishlab chiqarish mablag‘lari, moddiy boyliklarning
o‘sishini ta’minlashi zarur.
8

Moliyaviy investitsiyalar deb aksiyalar, obligatsiyalar, veksellar va boshqa
qimmatli qog‘ozlar uchun sarflangan qo‘yilmalarga aytiladi. Bu qo‘yilmalar
buyum ko‘rinishdagi kapitalning o‘sishini o‘zida mujassam etmasada, lekin foyda,
shu jumladan, spekulyativ foyda, ya’ni qimmatli qog‘ozlar kursi o‘zgarishi
natijasida vujudga keladigan foyda keltiradi.
Investitsiyalash davriga qarab investitsiyalar qisqa muddatli (bir yilgacha) va
uzoq muddatli (bir yildan ortiq) bo‘ladi. Masalan, oddiy aksiyalarning muomalada
bo‘lishi umuman biror bir muddat bilan cheklanmaydi.
Mulk shakllaridan kelib chiqib investitsiyalar xususiy, davlat, qo‘shma va
xorijiy shakllarga ajratiladi. Xususiy investitsiyalar nodavlat yuridik shaxslarining
va fuqarolarning mablag‘larini tadbirkorlik faoliyati ob’ektlariga qo‘yilishini
anglatadi. Davlat investitsiyalari - bu davlat tomonidan milliy daromadning davlat
budjeti mablag‘lari ko‘rinishida mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishi uchun
sarflayotgan mabalag‘laridir.
Investitsiyalar iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’ektlariga kiritiladigan moddiy
va nomoddiy ne’matlar hamda ularga doir huquqlar hisoblansa, investitsiya
faoliyati sub’ektlarining investitsiyalarni amalga oshirish bilan bog‘liq harakatlari
majmui investitsiya faoliyati deb yuritiladi. Investitsiya faoliyati tadbirkorlik
faoliyatini amalga oshirishning bir ko‘rinishidir, shuning uchun ham tadbirkorlikka
xos bo‘lgan belgilar, ya’ni mulkiy mustaqillik, tashabbuskorlik va tavakkalchilik
unga ham xos bo‘lgan xususiyatdir.
Investitsiya faoliyatining ob’ekti moddiy va nomoddiy ne’matlar ishlab
chiqarish ob’ektlari hisoblanadi.
Investitsiya faoliyatining sub’ektlaridan biri investor bo‘lib, u o‘z
mablag‘larini, qarzga olingan va jalb etilgan mablag‘larni, mulkiy boyliklarni va
ularga doir huquqlarni, shuningdek intellektual mulkka doir huquqlarni investitsiya
faoliyati ob’ektlariga jalb etishni amalga oshiradi. Bunday o‘ziga xos faoliyat
sub’ektlarining yana bir katta guruhi mavjud bo‘lib, ular investitsiya faoliyati
ishtirokchilari deb yuritiladi va ularning asosiy vazifasi investorning
9

buyurtmalarini bajaruvchi sifatida investitsiya faoliyatini ta’minlash bo‘lib
hisoblanadi.
Investitsiya faoliyatini amalga oshiruvchilar (investorlar) quyidagi belgilari
bo‘yicha tasniflanadi.
Joriy faoliyatning yo‘nalishlari bo‘yicha institutsional va individual
investorlar. Institutsional investorlar rolida sanoat, savdo, transport, aloqa va
boshqa sohalardagi aksiyadorlik jamiyatlari namoyon bo‘lsalar, individual
investorlar rolida fuqarolar namoyon bo‘ladi.
Investitsiyalash maqsadlari bo‘yicha strategik va bevosita investorlar. Ular
o‘z oldiga kompaniyalarni boshqarish huquqini olishni maqsad qilib qo‘yadilar.
Buni ular boshqa kompaniyalar aksiyalarining nazorat paketini sotib olish yoki
ularning ustav kapitalining katta qismini egallash orqali amalga oshiradilar.
Rezidentlikka tegishliligi bo‘yicha investorlar milliy va xorijiy investorlarga
ajratiladi.
Maqsadiga ko‘ra xorijiy investitsiyalar bevosita va portfel investitsiyalarga
bo‘linadi. Bevosita investitsiyalar – bu kapitalning to‘g‘ridan-to‘g‘ri eksporti
bo‘lib, investitsiya kirituvchiga shu korxona ustidan nazorat qilish huquqini beradi.
Bunda korxona asosiy kompaniyaning xorijdagi shahobchasiga aylanadi. Bevosita
xorijiy investitsiyalar (BXI) asosan xususiy tadbirkorlik kapitali shaklida bo‘ladi.
Transkontinental kapital qo‘yilmalar - investitsiya kiritish uchun qulay bozor
sharoiti bo‘lgan boshqa bir davlat yoki qit’aga investitsiya eksportini amalga
oshirishdir. Asosiy maqsad – bozorni egallash va shu kontinentda yangi ishlab
chiqarishni tashkil etish. Transmilliy kapital qo‘yilmalari esa asosan qo‘shni
davlatlarga amalga oshiriladi.
Bevosita investitsiyalar ikki maqsadda yo‘naltiriladi:
yangi kompaniya tashkil etish;
bankrot bo‘lgan kompaniyalarni xarid qilish.
Portfel investitsiyalar - shunday investitsiyalarki, bunda kapitalni daromad
olish maqsadida korxonalarning aksiyalari, obligatsiyalari va boshqa qimmatli
qog‘ozlarini sotib olish uchun sarflanadi. Bunday investitsiyalar korxonalarning
10

moliyaviy xo‘jalik faoliyati ustidan nazorat o‘rnatish huquqini bermaydi. Xorijiy
portfel investitsiyalar barcha xalqaro operatsiyalarni amalga oshirishda firmalar
uchun muhim ahamiyatga ega. By turdagi investitsiyalarga asosan moliyaviy
muammolarni yechish uchun murojaat qilinadi. Korporatsiyalarning moliyaviy
bo‘limlari mablag‘larning bir mamlakatdan boshqa mamlakatga qisqa muddatli
investitsiyalardan yuqori foyda olish uchun o‘tkazadilar.
Moliyaviy derivativlar– bozor narxiga ega bo‘lib, uning sohibiga birlamchi
qimmatli qog‘ozlarni sotish yoki sotib olish huquqini beradi. Bularga opsionlar,
fyucherslar, varrantlar, svoplar kiradi.
Nota (qarz majburiyati) - qisqa muddatli (3-6 oy) pulli dastak bo‘lib, bank
bilan kelishuv asosida qarz oluvchining o‘z nomiga chiqariladi, bozorda
joylashtirilishi kafolatlanadi va sotilmagan notalar sotib olinadi, rezerv kreditlar
bilan ta’minlanadi. Keng tarqalgan notalar – Yevronotalardir.
1.1. Jahon iqtisodiyotining globallashuvida xorijiy investitsiyalarning
o‘rni
Globallashuv jarayoniga qo‘shilish - bu dunyoning yetakchi davlatlari bilan
hamkorlikda bo‘lish, ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy sohadagi davlat siyosatining
o‘zaro manfaatli asosda bu davlatlar siyosatiga mos kelishidir. Globallashuv
jarayoniga iqtisodiyotni erkinlashtirish, ilmiy-texnik taraqqiyotning tezlashishi,
raqobatning kuchayishi va boshqa bir qator belgilar ham xosdir. Zamonaviy jahon
iqtisodiyoti uchun investitsion faollik va jahon iqtisodiyoti globallashuvining
kuchayishi muhim ahamiyat kasb etadi. Rivojlanayotgan mamlakatlar va bozor
iqtisodiyotiga o‘tish davrini boshidan kechirayotgan davlatlarning xalqaro mexnat
taksimotidagi roli ortib borayotganligi ham unga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
O‘zbekiston bugungi kunda yirik xorijiy investitsiyalarni qabul qiluvchi
mamlakatlar qatoriga kirish uchun barcha iqtisodiy, siyosiy va huquqiy asoslarga
ega. Lekin bu degani O‘zbekistonda xorijiy investorlarni jalb qilish uchun barcha
ishlar qilib bo‘lindi, degani emas. Endigi navbatda bu asoslarga tayangan holda
investitsiyalar jalb etishning mexanizmlarini takomillashtirish masalalari turadi.
11

Jahon tajribasi shuni ko‘rsatadiki, mamlakat iqtisodiyotida xorijiy
investitsiyalarning tutgan o‘rni, salmog‘i mazkur davlatdagi investitsion muhitning
qanchalik qulayligini belgilaydi. Bu muhit ko‘p jihatdan xorijiy investitsiyalarga
nisbatan davlat olib borayotgan siyosatini va tashqi iqtisodiy faoliyatining davlat
tomonidan tartibga solishning xususiyatlari bilan baholanadi. Strategik investorlar
ko‘p miqdordagi mablag‘larni birinchi navbatda iqtisodiyoti o‘z ichki
imkoniyatlari asosida barqaror va izchil ravishda rivojlanayotgan mamlakatga
yo‘naltiradi. Aynan shunday mamlakatlardagina qo‘yilgan mablag‘lar saqlanishiga
va barqaror foyda olishga mo‘ljal qilsa bo‘ladi. Ichki va chet el investorlarini
birinchi navbatda minimal darajadagi soliq imtiyozlari emas, balki biznesdagi
keyingi qulay va maqbul istiqbollar qiziqtiradi.
Kioto Protokolining Musaffo rivojlanish mexanizmi O‘zbekiston
Respublikasi hududida, mulkchilik shakllaridan qat’i nazar, yuridik shaxslar
tomonidan xorijiy investorlarni jalb etgan holda jahon bozorida chiqindilar
chiqarishning sertifikatlangan qisqartirishlarini sotib olishni nazarda tutuvchi
investitsiya loyihalarini tayyorlash va amalga oshirish uchun asos yaratadi.
Kioto Protokoli - Birlashgan Millatlar Tashkilotining iqlim o‘zgarishi
to‘g‘risidagi Hadli Konvensiyasiga (IO‘HK) 1997 yil 11 dekabrda qabul qilingan,
O‘zbekiston Respublikasi tomonidan 1999 yil 20 avgustda ratifikatsiya qilingan va
2005 yil 16 fevraldan boshlab kuchga kirgan bo‘lib, “parnik effekti”ni hosil
qiluvchi gazlarni atmosferaga chiqarishni qisqartirish mexanizmlarini belgilovchi
hujjat hisoblanadi.
Barqaror rivojlanishning milliy mezonlari. 1.1.2-rasm.
12

Ekologik
mezonlar Ijtimoiy
mezonlarIqtisodiy
mezonlar Barqaror rivojlanishning milliy mezonlari
Manba:www.stat.uz
Iqtisodiy mezonlar:
-tayyor mahsulot birligi hisobiga energiya va xom ashyo sarfini kamaytirish;
-zamonaviy texnologiyalarni joriy etish yo‘li bilan ishlab chiqarish
samaradorligini yoki tabiiy resurslardan foydalanish samaradorligini oshirish;
-O‘zbekiston Respublikasida bozorning xususiy sektorini rivojlantirishga
ko‘maklashish.
Ekologik mezonlar:
-atrof-muhitning saqlanishiga va yomonlashishining oldini olishga
ko‘maklashish;
-tabiiy xom ashyo sarfini va ishlab chiqarish chiqitlarini kamaytirish;
-xom ashyodan takroriy foydalanishga va tiklanayotgan tabiiy resurslardan
foydalanishga yo‘naltirilgan texnologiyalarni joriy etish;
-atrof-muhitga salbiy ta’sirni kamaytirish.
Ijtimoiy mezonlar:
-aholining ish bilan bandligining o‘sishiga va haqiqiy daromadlarining
oshishiga ko‘maklashish;
-loyihani amalga oshirishga jalb etilgan xodimlarning va loyiha amalga
oshirilayotgan hududda yashaydigan aholining sog‘lig‘ini yaxshilash;
-aholining tabiiy resurslardan oqilona foydalanish masalalaridan
xabardorligini oshirish.
13

Tavsiya etilayotgan investitsiya loyihasi barcha Barqaror rivojlanish milliy
mezonlarini qondirishi shart emas, lekin ko‘rsatib o‘tilgan mezonlarga muvofiq
mamlakatning barqaror rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi kerak.
Tobora kengayib borayotgan kapitallar bozorining baynalmilallashuv jarayoni
bozor iqtisodiyotiga ega mamlakatlar o rtasidagi kapital oqimi hajmining ortibʻ
borishi bilan ajralib turadi. Xalqaro kapitallar oqimi - bu ishlab chiqarish
omillaridan birining harakatidir. Bunda alohida tovar va xizmatlar boshqa
mamlakatlardagi ishlab chiqarishning iqtisodiy afzalligi tufayli o sha tomonga oqib
ʻ
o tadi. Bu haqda bevosita va portfel investitsiyalar hajmining umumiy o sishi,
ʻ ʻ
qisqa va uzoq muddatli kreditlar hajmining ortishi, yevrovalyuta bozorlaridagi
operatsiyalar miqyosining oshib borishi va boshqalar darak beradi.
Xalqaro kapitallar migratsiyasi xalqaro iqtisodiy munosabatlarda yetakchi
o rinlardan birini egallar ekan, u o z navbatida jahon xo jaligi rivojiga sezilarli
ʻ ʻ ʻ
ta sir o tkazadi. Bu ta sir, avvalombor, kapitallar migratsiyasining jahon
ʼ ʻ ʼ
iqtisodiyotini o sish sur atlarida o z aksini topadi. Kapital ishlab chiqarishning
ʻ ʼ ʻ
kulay investitsiya muhiti mavjud sohalarni izlab, chegaralarni kesib o tadi. Xalqaro
ʻ
investitsiyalar ko pchilik mamlakatlar uchun ishlab chiqarishdagi kapital
ʻ
yetishmasligi muammosini hal etish, investitsiya salohiyatini oshirish va iqtisodiy
o sish sur atlarini tezlatish imkonini beradi. Kapitalning chetga chiqishi xalqaro
ʻ ʼ
mehnat taqsimotining chuqurlashuvi va rivojlanishining eng muhim shartlaridan
biri hisoblanadi. Mamlakatlararo kapitallar harakati ular o rtasidagi iqtisodiy
ʻ
aloqalar va hamkorlikni mustahkamlaydi, ishlab chiqarishning xalqaro
ixtisoslashuvi va kooperatsiyalashuvini chuqurlashtiradi.
Kapitalni eksport kiluvchi mamlakatlar uchun kapitallar migratsiyasi
quyidagicha salbiy ta sir ko rsatishi mumkin:
ʼ ʻ
-chetga chiqarilayotgan kapital o rnini qoplovchi xorijiy investitsiyalarni jalb
ʻ
qilmaslik chetga kapital chiqaruvchi mamlakatning iqtisodiy o sish sur atlarini
ʻ ʼ
sekinlashtirishi mumkin;
-kapitalni eksport qiluvchi mamlakatlar uchun kapitalni chetga chiqarish
ularda bandlik darajasining pasayishiga olib keladi;
14

-chetga kapital chiqarish mamlakat to lov balansiga salbiy ta sir kiladi.ʻ ʼ
Kapitalni qabul qiluvchi mamlakatlar uchun esa quyidagi ijobiy tomonlar xos:
-boshqariladigan kapital importi mamlakat iqtisodiy o sishiga yordam beradi;
ʻ
-jalb qilingan kapital qo shimcha ish o rinlarini yaratadi;
ʻ ʻ
-xorijiy kapital yangi texnologiyalarni olib keladi, samarali menejment esa
mamlakatda ilmiy-texnika taraqqiyoti (ITT)ni tezlashtiradi;
-kapitalning kirib kelishi retsipiyent mamlakat to lov balansining
ʻ
yaxshilanishiga olib keladi.
O z navbatida kapitalni jalb qilishning salbiy oqibatlari ham mavjud:
ʻ
-xorijiy kapital milliy kapitalning o rnini egallab, uni foyda normasi yuqori
ʻ
tarmoqlardan siqib chiqaradi, natijada ma lum sharoitlar ta sirida mamlakat
ʼ ʼ
iqtisodiyotining bir tomonlama rivojlanishi va uning iqtisodiy holati xavf ostida
qolishi mumkin;
-kapital importi ko pincha retsipiyent mamlakat bozorlarida o z hayotiy
ʻ ʻ
siklini o tab bo lgan tovarlarni o tkazish bilan bog liq, shuningdek, ishlab
ʻ ʻ ʻ ʻ
chiqarishdan sifatsizligi aniqlanganligi bois olib tashlangan tovarlar bilan bog liq
ʻ
bo ladi;
ʻ
-ssuda kapitali importi mamlakat tashqi qarzining ko payishiga olib keladi;
ʻ
-moliyaviy inqirozlar natijasida va fond bozorlaridan kapitalning oqib ketishi
mamlakat valyutasining barqarorligiga va umumiy moliyaviy-iqtisodiy holatga
jiddiy zarar yetkazadi.

15

II BOB. MAMLAKATIMIZ IQTISODIYOTIDA XORIJIY
INVESTITSIYALARNING TUTGAN O’RNI
2.1. O‘zbekiston Respublikasining tashqi savdosini rivojlantirishda
transport xizmatlari
O‘tgan besh yil mobaynida O‘zbekiston iqtisodiyoti 24%, sanoat - 34%,
eksport hajmi 1,5 barobarga, xorijiy investitsiyalar - 3 barobarga o‘sdi.
Keyingi besh yilda iqtisodiy o‘sishning yuqori sur atlarini ta minlash uchunʼ ʼ
120 mlrd dollar jalb qilinadi, shundan kamida 70 mlrd dollar xorijiy investitsiyalar
bo‘ladi. Transport sohasi, yo‘l qurilishi va boshqa sohalarga davlat-xususiy
hamkorligiga asoslangan loyihalar doirasida 14 mlrd dollar investitsiyalar jalb
etiladi.
O‘zbekiston Respublikasi keyingi besh yilda iqtisodiy o‘sishni 1,5 barobar
oshirish va YAIMni 100 mlrd dollarga yetkazishni shuningdek, sanoat
mahsulotlari ishlab chiqarish hajmini 1,4 barobar oshirishni rejalashtirmoqda.
Mamlakat eksport salohiyati 1,7 barobar oshib, 2026 yilda 30 mlrd dollarga yetadi.
Eksport tarkibida xom ashyo ulushi 23% kamayadi va tayyor mahsulot hajmi 2,5
barobarga oshadi.
Dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, mamlakatda yuk tashishning umumiy hajmi
1,4 barobar, xalqaro yuk tashish (eksport, import va tranzitni hisobga olgan holda,
quvur transportidan tashqari) hajmi esa 1,6 barobar oshadi.
16

Shuni alohida ta kidlash kerakki, iqtisodiyot va tashqi savdoning barqarorʼ
rivojlantirishga, aholi farovonligini oshirishga transport, infratuzilma va
logistikaning tizimli va jadal rivojlanishisiz erishib bo‘lmaydi. Shu munosabat
bilan, so‘nggi yillarda, O‘zbekistonda xalqaro transport koridorlarini shakllantirish,
logistika zanjirlarini shu jumladan, yuk va transport vositalarini chegara punktlari
orqali o‘tkazish jarayonlarini raqamlashtirish, xalqaro tovarlar yetkazib berishda
to‘siqlarni kamaytirish, eksport mahsulotlari shartnoma qiymatida transport va
boshqa xarajatlarni optimallashtirish, yuk yetkazib berish tezligini oshirish, Jahon
bankining LPI (Logistics Performance Index) reytingida mamlakat
ko‘rsatkichlarini yaxshilashga ustuvor ahamiyat berilmoqda.
Bir qator qarorlarning COVID 19 pandemiyasi boshlanishidan ancha oldin
qabul qilinganligi, jahonda ro‘y bergan inqirozdan O‘zbekiston Respublikasini
minimal darajadagi yo‘qotishlar bilan chiqib ketishiga imkon yaratdi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 7 maydagi “Eksport
faoliyatini yana-da qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari to‘g‘risida” №PQ-4707
Qarori asosida iqtisodiy tiklanishni jadallashtirish maqsadida transport turidan
qat iy nazar eksport mahsulotlarini tashish bilan bog‘liq transport xarajatlarini
ʼ
qisman qoplab berish tizimi joriy etildi.
Temir yo‘l transporti
Asosiy transport yo‘llarining o‘tkazuvchanligini oshirish, tashqi savdo
yuklarini tashishning eng katta ulushi to‘g‘ri keladigan temir yo‘l transportining
harakatlanuvchi va tashuvchi qismlarini modernizatsiya qilish bo‘yicha aniq chora-
tadbirlar amalga oshirilmoqda. Pandemiya davrida xalqaro yuk tashishda 5600 ga
yaqin yopiq vagonlar, 1 280 sovutgichli va maxsus vagonlar jalb etildi.
Shu bilan birga, dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, temir yo‘l sohasiga keyingi
5 yil ichida qo‘shimcha 7 ming yuk vagonlari kerak bo‘ladi. Shu munosabat bilan
vagon va konteynerlarga ega bo‘lgan xususiy logistika operatorlari faoliyatini
yo‘lga qo‘yish rejalashtirilgan. Bundan buyon, davlat faqat temir yo‘l
infratuzilmasi va lokomotiv xizmatlari bilan bog‘liq masalalarni tartibga soladi,
yuk vagonlari bilan ta minlash bozor tamoyillari asosida amalga oshiriladi. Shu
ʼ
17

munosabat bilan, temir yo‘l vagonlarini import qilishda xususiy tadbirkorlar uchun
beriladigan imtiyozlar 2025 yilning 1 yanvarigacha uzaytirildi.
O‘zbekiston – qit a ichida joylashgan, eksport shartnoma qiymatida transportʼ
xarajatlarining ulushi yuqori bo‘lgan mamlakat hisoblanadi. Jahon bozorlarida
muvaffaqiyatli raqobat qilish uchun eksport yuk og‘irligini kamaytirish, yuqori
texnologik mahsulotlar ulushini oshirish, tayyor va chuqur qayta ishlangan
mahsulotlar turlarini sezilarli darajada kengaytirish zarur. Shu bilan birga, 2-3
ming km dan uzoq bo‘lmagan radiusda joylashgan an anaviy bozorlarda o‘z
ʼ
pozitsiyalarimizni mustahkamlashimiz kerak.
Avtomobil transportida xalqaro yuk tashishlar
Xalqaro yuk tashuvchilar uyushmasi ma lumotiga ko‘ra, 2021 yil 1 sentyabr
ʼ
holatiga xalqaro yuk tashishda ishtirok etuvchi transport vositalarining soni 2017
yilga nisbatan 3,5 barobar oshdi.
2017 yilda berilgan bojxona, soliq va boshqa imtiyozlar tufayli yuk tashuvchi
avtomobillar parki Yevro 4-6 yuk avtomobillari bilan yangilandi. Xalqaro yuk
tashish hajmi 1,5 barobar oshdi. Jumladan, xalqaro yuk tashishda 888 transport
kompaniyalari ishtirok etadi, ularning 62% Yevro-4 standartidan past bo‘lmagan
avtomobillar bilan jihozlangan. Avtotransport parkining mustahkamlanishi nafaqat
temir yo‘l transporti bilan raqobat vositasi, balki aholi bandligini kengaytirish
uchun poydevor hamdir. Masalan, o‘tgan besh yil mobaynida xalqaro tashuvlarga
jalb etilgan xususiy sektor tomonidan yuk avtomobillari sotib olinishi tufayli 50
mingdan ortiq yangi ish o‘rni yaratildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 19 avgustdagi “Avtomobil
transportida yuk tashuvchilarni qo‘llab-quvvatlashga doir qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida”gi №PQ-5225-sonli Qaroriga muvofiq, ishlab chiqarilganiga 7
yildan oshmagan quyidagi transport vositalarini 2025 yil 1 yanvarga qadar
O‘zbekiston Respublikasiga import qilishda ularga bojxona bojining, utilizatsiya
yig‘imining va avtotransport vositalarini sotib olganlik uchun avtotransport
yig‘imlarining nol stavkalari belgilandi:
18

- “Yevro-5” va undan yuqori ekologik toifa talablariga mos keladigan
avtotransport vositalari (TIF TN kodlari 8701 20, 8704 22 (samosvallardan
tashqari);
- tirkamalar va yarim tirkamalar (TIF TN kodlari 8716 31, 8716 39).
Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida ishlab chiqarilganiga 7 yildan oshmagan
quyidagi transport vositalari 2025 yil 1 yanvarga qadar O‘zbekiston
Respublikasiga import qilishda majburiy sertifikatlashdan ozod etiladi:
- “Yevro-5” va undan yuqori ekologik toifa talablariga mos keladigan yuk va
maxsus avtotransport vositalari;
- avtomobil transportida yuk tashish uchun foydalaniladigan tirkamalar va
yarim tirkamalar
Ushbu chora-tadbirlar mamlakat eksport va import tovarlarini tashishda yo‘l
transportining ulushini oshirish, xizmatlar sifatini 3 va 4 PL darajasigacha
yaxshilash imkonini beradi.
Havo transporti
Xalqaro fuqaro aviatsiyasi tashkiloti (XFAT) ma lumotlariga ko‘ra,ʼ
pandemiya fuqaro aviatsiyasiga qaqshatqich zarba berdi. Misol uchun, YEI
ko‘rgan zarar 57–98 mlrd dollarni tashkil qilishi mumkin. Ichki reyslarga
ko‘rsatilgan zarar esa pandemiyaning qanday kechishiga qarab, 10 mlrd dollardan
18 mlrd dollargacha bo‘lgani taxmin qilinmoqda.
O‘zbekiston havo transporti ham pandemiyadan sezilarli zarar ko‘rdi. Shu
bilan birga, davlatning qo‘llab-quvvatlashi tufayli samolyotlari parki
modernizatsiya qilinmoqda, qatnovlar geografiyasi kengaymoqda,
O‘zbekistonning yirik shaharlariga muntazam va charter reyslarni amalga oshirish
huquqini olgan xorijiy kompaniyalar soni sezilarli darajada ko‘paymoqda.
2019 yil 1 oktyabrdan Buxoro, Nukus, Qarshi va Termiz xalqaro
aeroportlarida erkinlikning beshinchi darajasiga ega “Ochiq osmon” rejimi joriy
etildi. Bu chet el kompaniyalariga O‘zbekistondan ro‘yxatdan o‘tmagan boshqa
mamlakatlarga ham parvoz qilish imkonini beradi. Qarshi, Nukus, Termiz, Buxoro,
19

Navoiy va Urganch ayeroportlarida “Ochiq osmon” rejimi hech qanday
cheklovlarsiz joriy etildi.
Andijon, Farg‘ona, Namangan va Samarqand aeroportlarida, texnik
imkoniyatlarini hisobga olgan holda XFATga a zo davlatlarning barcha xorijiyʼ
aviakompaniyalariga yo‘lovchi reyslarini O‘zbekiston tashuvchilari faoliyat
ko‘rsatmayotgan marshrutlarda chastota cheklovisiz amalga oshirish va beshinchi
havo erkinligi huquqi berildi. “Navoiy” va “Termiz” aeroportlarida xorijiy
aviakompaniyalarga yettinchi havo erkinligigacha yuk tashuvlarini amalga oshirish
huquqi berildi. Yettinchi darajali erkinlikka ega “Ochiq osmon” rejimi har qanday
xorijiy aviakompaniyalarga ro‘yxatdan o‘tish mamlakatidan qat i nazar, har
ʼ
qanday chastota bilan parvozlarni amalga oshirish imkonini beradi. Yangi
yo‘nalishlar ochish yoki parvozlar sonini oshirishni rejalashtirgan xorijiy
aviakompaniyalar Transport vazirligi huzuridagi Aviatsiya agentligiga zarur
hujjatlarni taqdim etishlari zarur bo‘ladi.
Xorijlik ekspertlarning fikricha, Toshkent Sharqni G‘arb bilan, Janubni
Shimol bilan bog‘lovchi yirik xalqaro markazga aylanish uchun katta
imkoniyatlarga ega shahar hisoblanadi.
2017-2021 yillarda mamlakat transport va tranzit salohiyatini rivojlantirish,
temir yo‘l transportini modernizatsiya qilish, shuningdek, yo‘llar, aeroportlar,
logistika markazlari, chegara, bojxona, sanitariya, fitosanitariya, veterinariya va
transport nazorati shoxobchalari o‘tkazuvchanlik imkoniyatlarini oshirishga
qaratilgan islohotlar amalga oshirildi.
2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti va O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining transport, logistika va transport
infratuzilmasini yana-da rivojlantirish bo‘yicha bir qator Farmon va Qarorlari
qabul qilindi.
Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 28 yanvardagi
№PF-5643 “Investitsiya va tashqi savdo sohasida boshqaruv tizimini
takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoniga muvofiq Investitsiyalar
va tashqi savdo vazirligining qo‘yidagi ustuvor vazifalari belgilandi:
20

- mahalliy tovarlar va xizmatlarning tashqi bozorlarga chiqishi uchun qulay
shart-sharoitlar yaratish;
- samarali transport koridorlarini shakllantirish;
-eksport mahsulotlarini tashqi bozorlarga yetkazib berish geografiyasini
diversifikatsiyalash;
- zamonaviy logistika tarmoqlarini rivojlantirish.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 10 maydagi
“O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi to‘g‘risidagi
nizomni tasdiqlash haqida”gi №390-son VMQ Qarori bilan Vazirlikka quyidagi
vazifalar yuklatildi:
- tashqi savdo infratuzilmasini rivojlantirish;
- tranzit salohiyatini oshirish;
- logistika va transport yo‘laklarini takomillashtirish;
- eksport marshrutlarini diversifikatsiyalash;
- manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan hamkorlikda O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga transport, transport kommunikatsiyalari va
xalqaro logistika sohasida tashqi savdo siyosati bo‘yicha takliflarni ishlab chiqish
va taqdim etish;
- transport va logistika sohalarida xorijiy davlatlar bilan amaliy hamkorlikni
kengaytirish bo‘yicha takliflar tayyorlash;
- transport-kommunikatsiya tizimini xalqaro transport kommunikatsiyalariga
integratsiyalash;
- yangi transport yo‘nalishlari (yo‘laklari)ni yaratish chora-tadbirlarini ishlab
chiqish va amalga oshirish;
- O‘zbekiston Respublikasi hududi orqali tranzit qilinadigan xavfli tovarlar,
qurol-yarog‘, harbiy texnika, harbiy mulk, portlovchi moddalar va mahsulotlar
tranziti to‘g‘risida xulosalar taqdim etish va boshqalar.
Tasdiqlangan dasturlarga muvofiq, o‘tgan davr mobaynida O‘zbekiston
Respublikasini Tinch okeani mintaqasi mamlakatlari bilan bog‘lovchi “Xitoy –
Markaziy Osiyo – Janubiy Kavkaz – Turkiya” multimodal transport koridori
21

tashkil etildi. Qo‘yida keltirilgan yangi muqobil transport yo‘laklari bo‘ylab
muntazam yuk tashish yo‘lga qo‘yildi:
- “O‘zbekiston – Qozog‘iston – Rossiya – Gruziya – Turkiya”;
- “O‘zbekiston – Qozog‘iston – Ozarbayjon – Gruziya – Turkiya”;
- “O‘zbekiston – Turkmaniston – Ozarbayjon – Gruziya – Turkiya”;
- “O‘zbekiston – Afg‘oniston – Pokiston” va boshqalar.
Tahlillar shuni ko‘rsatmoqdaki, ushbu transport koridorlari xalqaro savdoni
sezilarli darajada rivojlantirish, xorijiy investitsiyalarni oshirish va odamlarning
turmush sharoitlarini yaxshilashda katta ahamiyatga ega.
Aytish mumkinki, xalqaro savdoni kengaytirish, qarz barqarorligi
ko‘rsatkichlarini yaxshilash, ekologik, ijtimoiy va korrupsion xavflarni
yumshatishga qaratilgan islohotlarni davom ettirish - muvaffaqiyatimizning
garovidir.
Ayni paytda, yuqorida keltirib o‘tilgan koridorlar bo‘ylab joylashgan mintaqa
mamlakatlarida hanuzgacha ma lum darajada infratuzilma sohasidagi kamchiliklar,ʼ
tranzit siyosatini uyg‘unlashtirish va unifikatsiyalash darajasining yetarli emasligi
kuzatilmoqda. Savdo va investitsiyaviy siyosat ko‘p hollarda cheklovchi
xarakterga ega hamda koridorlar o‘tadigan mamlakatlar o‘rtasidagi savdo bitimlari
to‘laqonli ishlamaydi.
Shu sababli, ushbu mamlakatlarning savdo hajmi mavjud salohiyatdan 50
foiz, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmi esa 70 foiz past bo‘lib
qolmoqda. Samaradorlik ko‘rsatkichlari past bo‘lgan mamlakatlarda yuklarning
chegaralarda turib qolish muddati yuqori iqtisodiy ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan
mamlakatlarga nisbatan
bir necha marotabagacha ko‘p bo‘lishi mumkin. Osiyo taraqqiyot bankining
ma lumotlariga ko‘ra, mintaqada, misol uchun “Bir makon, bir yo‘l” doirasida yuk
ʼ
tashish vaqtini bir kunga qisqartirish mamlakatlar o‘rtasidagi savdo hajmini 5,7%
gacha oshirishi mumkin.
22

Xalqaro transport koridorlari transport xarajatlarini optimallashtirish, yetkazib
berish va nazorat o‘tkazish nuqtalaridan o‘tish vaqtlarini qisqartirish kabi asosiy
muammolarni hal qilishga yordam beradi.
Boshqa tomondan, transport koridorlarini muvaffaqiyatli rivojlantirish va
diversifikatsiya qilish koridor bo‘ylab joylashgan mamlakatlarni bog‘lovchi ishlab
chiqarish – yetkazib berish zanjirida o‘zbek tadbirkorlarinig ulushini oshirishi
mumkin. Bu mintaqaviy importda qo‘shilgan qiymat mahsulotlari hajmini,
shuningdek, o‘zbek ishlab chiqaruvchilarining boshqa mamlakatlar eksportida aks
etadigan ichki qo‘shilgan qiymatdagi ulushini oshirish imkonini berar edi. Bunday
holatda, O‘zbekiston ushbu koridorlar bo‘ylab joylashgan mamlakatlarni o‘ziga
jalb etuvchi markaz maqomiga ega bo‘lishi mumkin.
Koridorlarning rivojlanishi O‘zbekiston yuklarini Latviya, Litva, Rossiya
Federatsiyasi, Ukraina, Qozog‘iston, Ozarbayjon, Gruziya, Pokiston, Turkiya,
Eron va Xitoy dengiz portlaridan foydalangan holda tashish bilan bevosita
bog‘liqdir. Ushbu tadbirlar tashqi savdo tovarlarini, ayniqsa qishloq xo‘jaligi
mahsulotlarini tashqi bozorlarga olib chiqish jarayonida “Yagona oyna”, “Yashil
Yo‘lak”, “Yagona bekat”, “E-TIR”, “E-Freight”, “GLONASS”, “GSM”, “RFID”
mexanizmlarini joriy etish bilan bir butunlikni tashkil etadi.
Tashqi savdoning barqaror o‘sishi qisman, O‘zbekiston tashqi siyosatining
muvaffaqiyatidan dalolat beradi. Shu munosabat bilan ishonchli, 24 soat
mobaynida va yil davomida uzluksiz transport – kommunikatsiya aloqalarini
shakllantirish O‘zbekiston va butun mintaqa iqtisodiyotini uzoq muddatda
rivojlantirishning asosiy drayverlaridan biriga aylanishi lozim.
O zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2009-yilning asosiyʻ
yakunlari va 2010-yilda O zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning eng
ʻ
muhim ustuvor yo nalishlariga bag ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi
ʻ ʻ
“Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada
yuksaltirishdir” nomli ma ruzasida quyidagi fikrlarni ta kidladi: “2010-yilda
ʼ ʼ
mamlakatimizda muhim strategik loyihalarni amalga oshirish uchun 3 milliard
AQSH dollaridan ziyod yoki o tgan yilga nisbatan 30 foiz ko p xorijiy
ʻ ʻ
23

investitsiyalar jalb qilinishini e tiborga oladigan bo lsak, o ylaymanki, amalgaʼ ʻ ʻ
oshiriladigan loyihalarning ko lami va salmog i o z-o zidan ayon bo ladi. Shuni
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
alohida ta kidlash lozimki, to g ridan-to g ri xorijiy investitsiyalar hajmi 46 foizga
ʼ ʻ ʻ ʻ ʻ
oshadi”
2.2.Mamlakatimizga horijiy investitsiyalarni jalb qilish
Ushbu fikrlar xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, uni iqtisodiyotni
rivojlantirishdagi o rni va ahamiyatini o ta muhimligini anglatadi.
ʻ ʻ
Umuman aytganda, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida O zbekiston
ʻ
iqtisodiyotining muvaffaqiyatli va barqaror rivojlanishining asosida chuqur
o ylangan, O zbekistonga xos hususiyatlar to la hisobga olingan iqtisodiy
ʻ ʻ ʻ
islohotlarning o ziga xos va o zimizga mos modeli mujassam. Ushbu dasturning
ʻ ʻ
izchil amalga oshirib kelinishi mamlakatimiz iqtisodiyotini diversifikatsiyalashgan,
jahon bozoriga raqobatbardosh, keng dara¬jada xilma-xil tayyor mahsulotlar bilan
chiqayotgan, uzluksiz yuqori sur atlardagi iqtisodiy yuksalishga moyil, jiddiy
ʼ
rasmiy omillar va benuqson kredit tarixiga ega bo lgan zamonaviy iqtisodiyotga
ʻ
aylanishini ta minlaydi.
ʼ
Chet ellik investorlar asosan daromad (foyda) olish maqsadida tadbirkorlik
faoliyati va qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa turdagi faoliyat obyektlariga
qo shadigan barcha turdagi moddiy va nomoddiy boyliklar va ularga doir huquqlar,
ʻ
shu jumladan, intellektual mulkka doir huquqlar, chet el investitsiyalaridan
olingan har qanday daromad O zbekiston Respublikasi hududida chet el
ʻ
investitsiyalari deb e tirof etiladi.
ʼ
Milliy iqtisodiyotni rivojlantirishda xorijiy investitsiyalarning ahamiyati
benihoyat katta bo lib, u quyidagilar bilan izohlanadi:
ʻ
- birinchidan, xorijiy investitsiyalar ishlab chiqarishga zamonaviy texnika va
texnologiyalarni joriy etib, eksportga mo ljallangan mahsulotlarni ishlab
ʻ
chiqarishni rivojlantiradi;
- ikkinchidan, import o rnini bosuvchi tovar ishlab chiqarishni yo lga qo yish
ʻ ʻ ʻ
va buning uchun xorijiy investitsiyalarni iqtisodiyotning ustuvor sohalariga
24

yo naltirish va pirovardida aholining me yordagi turmush darajasini ta minlashʻ ʼ ʼ
imkonini yaratadi;
- uchinchidan, kichik biznesni rivojlantirish va qishloq xo jaligi ishlab
ʻ
chiqarishini jadallashtirish orqali o sib borayotgan aholini ish joylari bilan
ʻ
ta minlaydi;
ʼ
- to rtinchidan, korxonalarning eskirgan ishlab chiqarish
ʻ
quvvatlarini, moddiy-texnik bazasini yangilaydi va texnik qayta
qurollantiradi.
Asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan investitsiyalar (mlrd.so’m) 2.2.1-jadval.
Hududlar 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
O'zbekiston
Respublikasi 51232,0 72155,2 124231,3 195927,3 210195,1 239552,6 266240,0
Qoraqalpog'isto
n Respublikasi 3778,3 2822,0 6757,8 8750,6 7089,8 8110,7 10254,0
Andijon 2188,5 2986,0 4711,9 7452,1 9622,6 11176,6 14339,8
Buxoro 5922,9 11613,4 9610,9 10366,6 12183,9 20528,3 21638,3
Jizzax 1449,7 1788,2 3606,3 7900,9 12545,4 9233,6 10373,9
Qashqadaryo 7304,4 11175,3 16518,5 24462,5 20557,6 17359,1 16012,8
Navoiy 2963,2 3977,9 10579,5 17646,3 15688,4 15020,1 17958,1
Namangan 2824,5 3586,7 8158,1 12084,9 12007,2 12982,0 14775,1
Samarqand 3623,5 4384,2 7061,4 10266,7 14656,4 15641,6 18917,1
Surxondaryo 2142,4 3551,0 7240,6 11835,1 10068,2 12037,8 11569,4
Sirdaryo 1322,9 1628,0 2699,3 5869,1 7191,9 8051,8 12354,6
Toshkent 4238,7 5938,4 11226,9 20353,9 21148,6 28113,6 35767,7
Farg'ona 2643,6 2954,5 5539,1 8685,4 11040,0 12625,2 15419,3
Xorazm 1560,5 2175,9 3013,8 5032,0 5391,8 8292,0 8769,7
Toshkent sh. 9268,9 13573,7 26435,7 42458,1 50371,3 58172,7 56847,9
2.1.1-jadvalda berilgan ma’lumotlarga nazar tashlaydigan bo’lsak 2016 yildan
2022 yilga qadar asosiy kapitalga o’zlashtirilgan investitsiyalar miqdori oshib
borayotganligini ko’rishimiz mumkin. Viloyatlar kesimida solishtiradigan bo’lsak
eng ko’p investitsiyalarni o’zlashtirgan viloyat 2016 yilda Toshkent shaxri 9268,9
mlrd. so’m, 2017 yilda 13573,7 mlrd. so’m, 2018 yilda 26435,7 mlrd. so’m, va
2022 yilda ham Toshkent shaxri eng yuqori ko’rsatkich 56847,9 mlrd.so’mni
tashkil qilayotganligini ko’rishimiz mumkin.
25

Rivojlangan mamlakatlar tajribasi ularning iqtisodiy yuksalishida faol
investitsiya siyosati markaziy o rinni egallashini tasdiqlaydi. Shu boisʻ
O zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish maqsadlari uning investitsiya
ʻ
siyosatida to liq aks ettirilishini taqozo etmoqda. O zbekiston Respublikasida
ʻ ʻ
iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish uchun xorijiy investitsiyalarni
jalb qilish siyosati mavjud mablag lardan, vaqtdan va imkoniyatlardan samarali
ʻ
foydalanishga, mavjud shart-sharoitlardan kelib chiqib boyliklarni samarali
joylashtirishga va shu yo l bilan respublika iqtisodiyotini ko tarishga, uning jahon
ʻ ʻ
iqtisodiy tizimiga qo shilishiga, rag batlantirish yo li bilan investitsiyalarni
ʻ ʻ ʻ
iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga jalb qilishga hamda ulardan samarali
foydalanishga qaratilgan.
Asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan investitsiyalar (mlrd.so’m) 2.2.2-rasm.
O'zbekiston Respublikasi
Qoraqalpog'iston Respublikasi
Andijon
Buxoro
Jizzax
Qashqadaryo
Navoiy
Namangan
Samarqand
Surxondaryo
Sirdaryo
Toshkent
Farg'ona
Xorazm
Toshkent sh.
0100000200000300000
2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
Qo shma korxonalar tashkil etish orqali xorijiy investitsiyalarni jalb qilish
ʻ
keng tarqalgan shakllaridan biri hamkorlikda qo shma korxonalarni tashkil
ʻ
etishdir. O zbekiston Respublikasida qo shma korxona deganda, nizom
ʻ ʻ
kapitalining kamida 30 % xorijiy investorlarga tegishli bo lgan va xorijiy investor
ʻ
faqat yuridik shaxs bo lgan, nizom kapitalining eng kam mikdori 150 ming AQSH
ʻ
dollariga teng bo lgan ekvivalent summani tashkil etgan korxonalarga aytiladi.
ʻ
Xorijiy investitsiya ishtirokidagi korxona nizom jamg armasining 150 ming AQSH
ʻ
dollaridan kam bo lmasligi sifatsiz mahsulotlarining oldi-sotdisi va ularni
ʻ
respublikaga import qilish ishlari bilan shug ullanishga ixtisoslashgan kichik
ʻ
26

qo shma korxonalarning keragidan ortiqcha kirib kelishining oldini olishʻ
maqsadida belgilangan.
Moliyalashtirish manbalari bo'yicha asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan
investitsiyalar tarkibi (chet el investitsiyalari va kreditlari%)
2.2.3-jadval
Hududlar 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022
O'zbekiston Respublikasi 20,7 23,8 24,3 43,6 42,7 42,3 42,8
Qoraqalpog'iston
Respublikasi 44,6 10,0 23,7 36,9 38,9 37,4 38,7
Andijon 4,9 7,2 14,8 39,6 36,3 45,6 48,4
Buxoro 52,4 71,0 44,0 53,9 48,2 58,5 58,4
Jizzax 7,3 10,8 8,7 48,8 61,9 44,5 47,3
Qashqadaryo 27,5 18,0 51,1 70,3 69,3 53,6 47,0
Navoiy 5,1 24,2 34,0 39,9 67,8 61,3 54,4
Namangan 22,6 31,6 33,5 45,8 37,2 29,8 34,7
Samarqand 2,2 2,8 4,7 27,8 27,0 34,9 52,7
Surxondaryo 9,8 11,5 21,4 66,3 60,1 45,2 42,3
Sirdaryo 7,7 4,6 9,6 44,8 48,7 59,8 79,1
Toshkent 13,7 12,0 9,6 26,0 26,7 34,3 32,4
Farg'ona 8,9 5,8 19,4 42,7 41,3 39,1 44,8
Xorazm 5,8 6,8 8,5 42,5 32,0 33,5 32,3
Toshkent sh. 16,4 18,1 15,1 36,7 29,9 37,3 30,0
Manba:www.stat.uz
Moliyalashtirish manabalari bo’yicha asosiy kapitalga o’zlashtirilgan
investitsiyalarning eng yuqori ko’rsatkichi 2016 yil Qoraqalpog’iston
Respublikasiga to’g’ri kelmoqda. 2022 yilda esa Eng yuqori ya’ni 79,1% bilan
Sirdaryo viloyati band qilmoqda. Moliyalashtirish manbalari bo'yicha asosiy
kapitalga o‘zlashtirilgan investitsiyalar tarkibining yillar kesimida o’rtacha
miqdorining eng yuqorisini Navoiy viloyati egallab o’rtacha 40,9 % ni
egallamoqda.
Xorijiy korxonalarni tashkil etish orqali chet el investitsiyalarini jalb qilish
bugungi kunda kengayib bormoqda. O zbekistonda xorijiy investitsiya
ʻ
ishtirokidagi korxonalar iqtisodiyotning turli sohalarida tashkil etilishi mumkin.
Yirik xorijiy kompaniya va korxonalar o z mol-mulklari bir qismini ajratib, shu ba
ʻ ʼ
korxonalar ochishi mumkin. Bunday shu ba korxonalarga ham qo shma
ʼ ʻ
korxonalarga qo yilgan talablar belgilangan.
ʻ
27

Ikki yoki uchdan ortiq davlat yoki korxonalar o z kapitallarini jamlagan holdaʻ
xalqaro tashkilotlar tashkil etishi mumkin.
Konsessiya shartnomalari - bu tabiiy boyliklarni, ayrim foydali qazilmalarni
qazib olish va o zlashtirish uchun tuzilgan shartnomalardir.
ʻ
Lizing shartnomasi chet el investitsiyalari ishtirokida asmavzu - uskunalarni,
texnika - texnologiyalarni uzoq muddatga ijaraga olishdir.
Tenderlar – bu tanlov asosida investorlarning investitsiya loyihalarini
moliyalashtirishga jalb etilishidir.
Erkin iqtisodiy hudud - bu ma lum hududda chet el investitsiyalari erkin kirib
ʼ
kelishi va ularga nisbatan qator imtiyozlar belgilangan hududdir. O zbekiston
ʻ
Respublikasining “Erkin iqtisodiyot hududlar to g risida”gi Qonunida erkin
ʻ ʻ
iqtisodiy hududga quyidagicha ta rif berilgan: “Erkin iqtisodiy hududlar -
ʼ
mintaqani jadal ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish uchun mamlakat va chet el
kapitalini, istiqbolli texnologiya va boshqaruv tajribasini jalb etish maqsadida
tuziladigan, aniq belgilangan ma muriy chegaralari va alohida huquqiy tartiboti
ʼ
bo lgan maxsus ajratilgan hududdir”. Erkin iqtisodiy hududlarni tashkil etish
ʻ
jarayonida davlat qo llab-quvvatlovchi, rag batlantiruvchi hamda nazorat qiluvchi
ʻ ʻ
sifatida bosh islohotchi bo lishi lozim.
ʻ
Moliyalashtirish manbalari bo'yicha asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan
investitsiyalar tarkibi (chet el investitsiyalari va kreditlari%)
2.2.2-diagramma.
28

O'zbekiston Respublikasi Qoraqalpog'iston Respublikasi Andijon
Buxoro Jizzax Qashqadaryo
Navoiy Namangan Samarqand
Surxondaryo Sirdaryo Toshkent
Farg'ona Xorazm Toshkent sh.
Manba:wwww.stat.uz
XULOSA
Mamlakatimizda tarkibiy o zgarishlarni izchil amalga oshirishda qulayʻ
investitsiya muhitining yaratilgani asosiy omil bo lib kelmoqda. 2021-yili
ʻ
iqtisodiyotga investitsiyalar kiritish hajmi 8,2 milliard dollarni tashkil etdi, bu esa
2020-yilga nisbatan 24,8 foizdan ko p demakdir. Jalb etilgan xorijiy investitsiyalar
ʻ
hajmi 68 foizga o sdi, eng muhimi, ularning asosiy qismi to g ridan-to g ri
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
29

kiritilgan investitsiyalar bo lib, ularning hajmi 1,8 barobar oshdi. Iqtisodiyotdaʻ
tarkibiy o zgarishlarni yanada chuqurlashtirish, korxonalarning investitsiya
ʻ
faoliyatini jadallashtirish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va
texnologik jihatdan qayta qurollantirish dasturlarini amalga oshirishda xorijiy
investitsiyalar, avvalo, to g ridan-to g ri investitsiyalarning o rni beqiyosdir.
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
Bunda ilg or texnologiyalarni tatbiq etish, yangi ish o rinlari yaratish va shu asosda
ʻ ʻ
mamlakat iqtisodiyotining barqaror va bir maromda rivojlanishini ta minlash
ʼ
imkoniyati yaratiladi. Rivojlangan davlatlar tajribasi shuni ko rsatadiki, chet el
ʻ
investitsiyasi jalb qilinishi mazkur davlatlarning yuksak darajada taraqqiy etishida
hal qiluvchi omillardan biri bo lgan.
ʻ
Bugungi kunda yurtimizda faoliyat ko rsatayotgan korxonalarni jadal
ʻ
modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlashni ta minlash, yuksak
ʼ
texnologiyalar asosida ishlaydigan avtomobilsozlik va gaz-kimyo, elektr texnikasi
va to qimachilik, oziq-ovqat va farmatsevtika, axborot va telekommunikatsiyalar
ʻ
tarmog i hamda boshqa yo nalishlardagi yangi va zamonaviy ishlab chiqarish
ʻ ʻ
quvvatlarini tashkil etishga qaratilgan faol investitsiya siyosatini yuritishga ustuvor
e tibor berilmoqda. Eng muhimi, xorijiy va mahalliy sarmoyadorlar uchun qulay,
ʼ
har tomonlama imtiyozli investitsiya muhiti yaratilgan. Ushbu yaratilgan
investitsiya muhiti iqtisodiyotimizga jalb qilinayotgan xorijiy investitsiyalar
hajmini yildan-yilga ortishiga olib kelmoqda. Navoiy erkin industrial-iqtisodiy
zonasi – jahon standartlariga javob beradigan va jahon bozorlarida talab
qilinadigan mahsulot ishlab chiqarishni ta minlaydigan, zamonaviy yuqori
ʼ
texnologiyaga asoslangan ishlab chiqarishni tashkil etish uchun xorijiy
investitsiyalarni, birinchi galda to g ridan-to g ri investitsiyalarni jalb etish
ʻ ʻ ʻ ʻ
bo yicha qulay shart-sharoitlar yaratish, shuningdek Navoiy viloyatining sanoat
ʻ
salohiyatini, ishlab chiqarish, transport-tranzit va ijtimoiy infratuzilmasini
rivojlantirish maqsadida O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil 3-
ʻ
dekabrdagi “Navoiy viloyatida erkin industrial-iqtisodiy zona tashkil etish
to g risida”gi qarori asosida tashkil etilgan. Navoiy erkin industrial-iqtisodiy zona
ʻ ʻ
hududida xo jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining asosiy yo nalishi –
ʻ ʻ
30

zamonaviy xorijiy yuqori unumli asmavzu-uskunalar va texnika, texnologik
liniyalar va modullar, innovatsiya texnologiyalarini joriy etish hisobiga yuqori
texnologiyali, jahon bozorlarida raqobatbardosh mahsulotlarni keng ko lamdaʻ
ishlab chiqarishdan iborat.
O tgan yil mobaynida “Korean Eyr” kompaniyasidan milliy
ʻ
aviakompaniyamiz ijaraga olgan zamonaviy transport samolyotlari bilan ushbu
aeroportdan xalqaro yo nalishlar bo yicha 330 dan ortiq reys amalga oshirildi va
ʻ ʻ
qariyb 8,5 ming tonna yuk tashildi. Bu Navoiy shahri aeroportini global logistika
tarmog iga integratsiyalash imkonini berdi.
ʻ
Moliyaviy aktivlar - bu qimmatli kog ozlar bo lib, u chet el kapitalini jalb
ʻ ʻ
etish, chet el kreditlarini olish va chet el kapitalini bank depozitlariga jalb etish
uchun emissiya qilinadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Michael Wickens. Macroeconomic Theory: A Dynamic General
Equilibrium Approach. Princeton and Oxford Copyright 2008 by Princeton
University Press.
31

2. Andrew B. Abel, Ben S.Bernanke, Dean Croushore, Macroeconomics Sixth
edition. Copyright 2008 Pearson Education, Inc.
3. Abdullaev A.M., Abduraxmanov O.K., Zokirova N.K. Prognozirovanie i
modelirovanie natsionalnoy ekonomiki. Uchebnik. T.: Fan va texnologiya, 2010. –
575 str.
4. Abdullaev A.M., Irmatov M.M., Haydarov M.T., Ashurova D.S. Iqtisodiy
va ijtimoiy rivojlanishni prognozlashtirish. O‘quv qo‘llanma. – T.: TDIU, 2006. –
249 b.
5. Maxmudov N.M., Asqarova M.T., Umarov I.Yu. Makroiqtisodiy tahlil va
prognozlash. Darslik. T.: “Fan va texnologiyalar”, 2014 – 338 b.
6. Sh.M. Mirziyoev. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini
birgalikda barpo etamiz. –Toshkent: O‘zbekiston, 2016. -56 b.
7. Sh.M. Mirziyoev. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy
javobgarlik- har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. –
Toshkent: O‘zbekiston, 2017. -104 b.
8. Sh.M. Mirziyoev. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt
taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. –Toshkent: O‘zbekiston, 2017. -48 b.
9. Sh.M. Mirziyoev. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan
birga quramiz. –Toshkent: O‘zbekiston, 2017. -488 b.
10. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi – T.: O‘zbekiston, 2014.– 46 b.
11. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-
sonli “2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmoni.
12. Xaydarov M.T., Ashurova D.S. Iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishni
prognozlashtirish. O’quv qo’llanma-T.:TDIU, 2007 yil – 180 b.
13. Statisticheskiy yejegodnik regionov Uzbekistana. 2014. – T.: Goskomstat
Uzbekistana. 2015. - 130 str.
14. http:// www.gov.uz
15. http:// www.lex.uz
16. http://www.mineconomy.uz.
32

17. http://www.mf.uz
18. http://www.stat.uz
19. http://www. soliq.uz
20. http://www.cbu.uz
21. http://www.wordbank.org.
22. http://www.ebrd.org.
23. http://www.imf.org
33

Sotib olish