Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	352.7KB
Покупки	0
Дата загрузки	25 Февраль 2024
Расширение	docx
Категория	Этика

Odobnoma darslarida milliy o’zlikni anglash

so’zlar oilada ko’p ishlatiladi. Keyinroq, «Bola sog’lom bo’lsin» degan gaplar
qabilida bolani jismonan sog’lom bo’lishi uchun g’amxo’rlik qilisha boshlaydi.
Darslarning samaradorligini oshirish, bolalar bilimlarini aniqlash maqsadida
odobnoma fanining dasturida o’quvchilarning ijodiy faoliyatini shakllantiruvchi bir
qator omillar tavsiya etiladi.
Jumladan, odobnoma fani bo’yicha tayyorlangan test savollari o’quv reja va standart
dasturi asosida tuzilgan bo’lib, boshlang’ch sinf o’quvchilariga mo’ljallangan.
1-sinf bo’yicha berilgan test savollari bolalar yoshiga mos ravishda oddiy, soda
tarzda berilgan. Dasturda kundalik salomlashish odobi, ona Vatanning, oilaning
muqaddasligi, tabiatni asrash, ilm va hunar haqida, milliy o’yinlar insondagi yaxshi
fazilatlar va yomon illatlar to’g’risidagi o’quvchilarga singdirilgan mavzuga oid test
savollari berilgan.
2-sinf o’quvchilari uchun tuzilgan test savollari 1-sinfga nisbatan kengroq
olingan. Unda bolaning o’z-o’zini boshqarishi, mehmonnavozlik, milliy urf-odatlar,
bayramlar, do’stlashish mavzulariga mos ravishda test savollari tuzilgan.
3-sinf o’quvchilari uchun tuzilgan test savollari 1-2 sinflarga nisbatan
o’quvchilarni chuqurroq mulohaza yuritishga undaydi. 3-sinf o’quvchilari
Prezidentimiz haqida, istiqlol, bozor munosabatlari, ona tabiat, tejamkorlik va
mehnatsevarlik, orastalik va ehtiyotkorlik rivoyatlar, donolar o’gitlari, xalq
o’yinlariga doir test savollari yuzasidan fikr yuritiladi.
4-sinf uchun berilgan test savollari bir qadar murakkabroq bo’lib, o’quvchilarni
mustaqil fikr yuritishga, ko’proq izlanishga undaydi. Vatan tuyg’usi, mahalla
tarbiyasi, tabiatga munosabat odobi, muomala- munosabat odobi, turmush
munosabatlari odobi, oilaviy munosabatlar odobi, ustoz-murabbiylar odobi,
o’tganlarni yod etish, insoniylik yuzasidan berilgan test savollariga javob izlaydilar.
Dasturga berilgan test savollari boshlang’ich sinf o’qituvchilari ucun qo’llanma
bo’lib, har bir o’qituvchi o’z o’quvchilarning bilim darajasini hisobga olgan holda
qo’shimcha test savollari tuzib qo’llashlari mumkin.
Dasturda odobnoma fanidan o’quvchilar bilimini reyting orqali baholashning
aniq yo’lyo’riqlari belgilab berilgan. Har bir chorakda o’quvchilar bilimiga
9

Gerbimizda tog’lar bor,
Daryolar bor, bog’lar bor
O’ng tomoni bug’doyzor,
So’l tomoni paxtazor.
Chambarakka o’raglan,
Vodiy uzra quyosh bor.
Hurligimizning razmi
Humo degan qushi bor.
Bayrog’i bor, gerbi bor,
Erkinsevar O’zbekiston.
Madhiyangni kuylayman,
Janajon O’zbekiston.
Gerb rasmi asosida tashkil qilinadi. So’ngra har bir o’quvchi partasida turgan
bayroqni qo’llariga oladilar, uni havo uzra sekin hilpiratadilar va bayroq tashkil
qilinadi. Bayroq haqida ham she’r yodlatiladi.
Bayrog’imiz maviy rang,
Samodan berar darak.
Oq rangiga doimo,
Yaxshilikdir mushtarak.
Yashil rangi hayotdir,
Ham yashnagan tabiat,
Qip-qizil chizig’ida,
Yashnagay yaxshi niyat.
Osmon to’la yulduzlar, Bayrog’imizda belgi.
Oy istiqlol nishoni,
Mustaqillikka belgi.
Gerb va bayroq yuzasidan savol-javob o’tkaziladi.
- Gerbning o’ng tomonida nima tasvirlangan?
27

darslarida tadbiq etishning metod, uslub va shakllarini nazariy tomondan asoslab
berish hamda samarali natijalarga erishishdan iborat.
Qachonki, biz ta’lim jarayonini to’g’ri tashkil etar ekanmiz, shundagina har bir
inson, ayniqsa voyaga yetib kelayotgan yosh avlod yetuk shaxsga aylanib ijtimoiy
vazifasini o’zlashtirish, ijtimoiy roli, mavqei, imkoniyatlarini to’liq anglab yetadi,
jamiyatning boshqa a’zolari bilan erkin, mustaqil munosabatda bo’ladi.
Yuqoridagi fikr mulohozalardan kelib chiqqan holda kurs ishimizning mavzusini
“Odobnoma
darslarida milliy o’zlikni anglash” deb nomlanadi.
Kurs ishining maqsadi: Odobnoma darslarida milliy o’zlikni anglash jarayonini
o’rganish.
Kurs ishining ob’yekti : Odobnoma darslarida milliy o’zlikni jarayoni.
Kurs ishining predmeti: Odobnoma darslarida milliy o’zlikni anglashning shakl,
metod va vositalari.
Kurs ishining vazifalari:
 Odobnoma darslarining tashkil etishni o’rganish, tashkil qilish.
 Odobnoma darslarida milliy o’zlikni anglash oid tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishining tuzilishi : Kirish, asosiy qism uch bo’lim, xulosa va adabiyotlar
ro’yxatidan iborat.

4

Maqollar-odob va ahloqiy tarbiya bo’yicha, qo’shiqlar-estetik tarbiya yuzasidan, ertak
va dostonlar esa tarbiyaning jami tarkibiy qismi bo’yicha yoshlarga tarbiyaviy ta’sir
ko’rsatish vositasi bo’lib kelganligini ko’rsatib o’tishimiz maqsadga muvofiqdir.
Maqollar insonlarning mehnat jarayonida to’plangan turmush tajribalari, dunyoqarashi,
o’zi yashab turgan ijtimoiy hayotga bo’lgan munosabati, o’tmish hayot va uning ibratli
saboqlari, shaxsning ruhiy holati, orzu va umidlarini ifodalaydi. Xalq og’zaki ijodi
tarbiyaviy nuqtai-nazardan shuning bilan afzalki, unda butun turmush manzaralari,
turmush tarzi, qadimgi urf-odat va marosimlar, bolalar tarbiyasidan ko’zda tutilgan
maqsad va vazifalar yaqqol aks ettirilgan. Ota-onalarning bolalarga ta’sir ko’rsatish
yo’llari va bunda qo’llaniladigan tarbiya vositalari ko’rsatilgan. O’zbek xalq ijodida
biron-bir asar yo’qki, unda bola va uning tarbiyasi haqida fikr bildirilmagan bo’lsin.
Ayniqsa, halqimiz o’rtasida keng tarqalgan va oilada farzandlarimizning sevimli
kitoblariga aylangan «Tohir va Zuxra», «Bahrom va SHerzod», «Ozodachehra»,
«Quyosh erining pahlavoni», «Rustam», Baliqchi bola», YOriltosh, »Oygul bilan
Baxtiyor», «Oltin bola», «Ayoz», «Sirli gilamcha», Oqila qiz», Musofirbek, Aqlli
bola», »SHum bola», »Xasis boy va uning o’g’illari»,» Boyning o’g’li» kabi ertaklar
va
«Alpomish», Go’ro’g’li», Intizor», Orzigul», Erali va Sherali», «Farhod va SHirin»,
«SHirin va Shakar», «Oyparcha», «Yodgor», «Nurali», «Murodxon», «Hasanjon»,
«Gulshanbog’», «Balogardon», «Avazning arazi», «Gulixiromon» kabi juda ko’p
dostonlar ham bevosita bolalar ishtirokida yaratilgan pur ma’noli xalq ijodidir. Zero,
xalq ijodida farzandli bo’lish, bola va bola tarbiyasi yuksak insoniy ezgu niyat
ekanligi, u kishiga quvonch va chuqur ichki ma’naviy kuch bag’ ishlashini
ko’rsatuvchi qudratli vositadir. Xalq pedagogikasi materiallarida uchraydigan axloqiy
tarbiya vositalari ichida: 1) bolalar o’yinlari; 2) choyxo’rlik-choyxona gurungi; 3)
bolalar gapi-gap-gashtak; 4) bolalarni kattalar bilan birgalikda: a) to’y
marosimlaribeshik to’yi, sunnat to’yi, nikoh to’yi, xovli to’yi b) sayillar-dala sayli, gul
barra (binafsha) sayli, qovun sayli, v) yig’in-tomosha, tug’ilgan kunni nishonlash, yigit
bazmi, qiz bazmi (majlisi), kelin salom-yuz ochish (ro’mol obqochish), uloq (ko’pkar),
poyga, kurash, turli usuldagi yarashuvlar (musobaqalar); g)aza ma’rakasi; d)safarga
6

1. R.A. Mavlonova M. Arabova, G’. Salohitdinova “Pedagogik texnologiya”
Toshkent.
2. O’zbekiston Respublikasi fanlar akademiyasi. “Fan” nashriyoti. 2008 y.
3. Y . G ’. Yo ’ ldoshev “ Ta ’ lim menejmenti ” Toshkent 2006
4. N . N . Aizixo ’ jayeva “ Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat ” Toshkent
O ’ zbekiston yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg ’ armasi nashriyoti . 2006 yil
5. O. Hasanboyeva “Odobnoma” 1-sinf “O’zbekiston milliy ensiklopediyasi” davlat
ilmiy nashriyti. Toshkent. 2007
6. O. Hasanboyeva, A. Ne’matova, M. Turopova “Odobnoma” 3-sinf Toshkent
7. “Oz’bekiston”. 2007 yil.
8. O. Hasanboyeva, A. Ne’matova, G. Ibragimova “Odobnoma” 4-sinf 6-nashri “
9. O’zbekiston milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti. Toshkent 2007 yil.
10. Q. Abdullayeva, M. Yusupova, S. Rahmonbekova “Odobnoma” 2-sinf.
Toshkent
11. “O’zbekiston”. 2007 yil.
12. Xalq ta’limi ilmiy- metodik jurnal. 2008 yil. 5-son
37

qo’yiladigan talablar: og’zaki so’rovlar, uy vazifasidan, donolar bisotidan, o’zligini
anglashdan, suhbatdan o’quvchilarning bilim darajasini, tayyorgarligi, qay darajada
qabul qilish va qo’llashi, barchasi reyting orqali ballanib borishi ko’rsatib berilgan.
Shuningdek, har chorakdagi joriy nazoratda, oraliq nazoratga, yakuniy
nazoratga qo’yiladigan ballarni umumlashtirib baholashga alohida e’tibor berilgan.
O’quvchilarni o’zligini anglashga doir sahnalar ko’rsata olishi, hikoya tuzib yozib
kelishi, mavzularga oid rasmlar chizishi, albomlar tuzib borishi reyting ballarining
samarasi ekanligidan dalolat beradi.
Yuqorida aytganimizdek, komil inson tushunchasi ma’naviy barkamol inson
tushunchasi bilan hamohangdir. Ma’naviy barkamollikka erishmay komil inson
darajasiga yetish mumkin emas. Demak, ma’naviy barkamollikka intilish - bu komil
inson darajasiga erishish uchun intilishdir. Komillikka inson butun umri davomida
erishib boradi. Uchala tushuncha: sog’lom avlod, ma’naviy barkamol, komil inson -
darajama-daraja chuqur ma’no kasb etadi. Shundan kelib chiqadigan bo’lsak, komil
inson bo’lishning aniq cheki va chegarasi yo’q. Bizning ko’hna tariximizda yuzaga
kelgan, xalq, mamlakat tarixida katta ma’naviy-axloqiy tarbiya rolini o’ynagan
tasavvuf komil inson nazariyasi haqidagi, uni tarbiyalash, voyaga yetkazish haqidagi
ta’limot va amaliyot sanaladi. Mazkur savolni tasavvuf ta’limotidan kelib chiqqan
holda bayon etishni maqsadga muvofiq deb topdik.
Komil inson biz uchun idealdir. U barcha dunyoviy va ilohiy bilimlarni
egallagan, ruhi mutlaq ruhga tutash, fayzu karomati serob, qalbi ezgu tuyg’ularga
limmo-lim to’la pokiza zot. Komil inson odamzod orzu qilgan jamiki ezgu
xislatlarning ifodachisi.
Komil insonlar jamiyatning tirik vijdonlaridir. Kishilar ularga qarab xushyor
tortadilar, dunyo behudaligidan o’zlariga kelib, o’z qalblariga, o’z qilayotgan
ishlariga razm soladilar, tavba-tazarru qiladilar. Komil insonlarning af’olu a’moli
insonlar diliga quvvat, ko’ziga nur bag’ishlagan.
Komil inson haqida tasavvuf adabiyotida ko’p asarlar bitilgan. Ana shunday
kishilardan biri XIII asrda yashagan Aziziddin Nasafiy bo’lib, «Insoni komil» nomli
risolasida komil insonga ta’rif berib shunday yozadi: «Bilgilki, komil inson deb
10

2. O’quv mashg’ulotni rang-barang usullar: audio, video, taqdimot, ko’gazmalilik,
jonli so’z ta’sirida tashkil etish.
3. O’qituvchilar yangi texnologik mahoratga ega bo’lishi va ijodkorligi.
Odob - tarbiya - go’zal ahloq nazokatlilik demakdir. Odob tushunchasi va uning
mazmuni haqida ko’p qoidalar, ta’riflar mutafakkir, ma’rifatparvarlik tomonidan berilgan.
Odob - xalqimizning boy milliy me’rosimizda, xalq og’zaki ijodiyoti va yozma
ijodkorliklarida o’ziga xos va mos odoblik g’oyalari, fazilat va qadriyatlariga ega.
Odob - hayotdan o’qish, o’rganish, oila tarbiyasi zaminida paydo bo’ladigan muomala
- munosabatlar majmuasidir.
Odob - insonlarni ruhiy xolatlarini aks ettiruvchi ma’daniy munosabatlar tizimidir.
Odob va axloq tushunchalari chambarchas bog’liq bo’lib, insonning axloqi
mavjud qonun va qoidalar me’yoriy talablarini bajarishda o’z ifodasini topadi.
Odobnoma fanining asosiy manbalari:
- xalq og’zaki ijodi qirralari;
- milliy va umuminsoniy qadriyatlar;
- xalq pedagogikasi;
- diniy-ma’naviy tarbiya;
- mutafakkir va ma’rifatparvarlarning asoslari;
- odob durdonalari (pandnoma va nasihatnomalar).

Misol tariqasida bitiruv malakaviy ish mavzusidan kelib chiqib, odobnoma
fanidan “Ota+ona - aziz va mo’tabar” mavzusi bo’yicha o’tkaziladigan darsning
oldidan loyihalashtirilgan texnologik xaritasini havola qilamiz:
Mavzu Ota ona aziz va mo’tabar
Maqsad :
O ’ quvchilarga ota + ona aziz va mo ’ tabar ekanligini , ularni har doim
hurmat qilish lozimligini tushuntirish .
Vazifalar :
O ’ quvchilarga darsga nisbatan qiziqish uyg ’ otish , ularga mavzu
17 Maqsad
va
vazifalari

Interfaol metodlar – shunday metodlarki u o’quvchilarning o’zaro muloqot va
o’zaro ta’siridagi dars jarayonini amalga oshiruvchi usul – “Interaktiv” so’zi ingliz
so’zidan olingan bo’lib, “Interakt”, ya’ni Inter-bu “o’zaro”, “akt”- “harakat, ta’sir,
faollik” ma’nolarini beradi. Yani o’quvchilar hamkorligi asosida dars samaradorligini
oshirish, o’quvchilarda mustaqil fikrlash, fikr mulohaza yuritish, munosabat bildirish
ko’nikmasini. shakllantirish demakdir.
O’qitish jarayoni bir xil davom etaversa, o’quvchining eshitish qobiliyati
susayadi va charchaydi. Bu holat o’quvchini loqayd eshituvchiga aylantiradi.
Natijada samaradorlik kamaya boradi, mashg’ulotlarning sifati ham pasayadi.
Shuning uchun mashg’ulotlarni ilg’or pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish
o’quvchilar uchun qulaylik tug’diradi, ularni passiv tinglovchidan faol ishtirokchiga
aylantiradi, eng sust o’zlashtiruvchi o’quvchilarni ham harakatlantiradi.
Pedgogik texnologiyaning interfaol usulida o’quvchi o’zi faol ishtirok etgan
holda, yakka, juftlikda, guruhlarda muammo va savollarga javob topishga harakat
qiladi, fikrlaydi, baholaydi, yozadi, so’zga chiqadi, dalil hamda asoslar orqali
qo’yilgan masalani yoritib berishga harakat qiladi. Bu esa o’quvchilarning xotirasida
uzoq saqlanadi. Yangi mavzu o’zlashtirishda tanqidiy, tahliliy yondasha oladi.
Interfaol usulning bosh maqsadi o’quv jarayoni uchun eng qulay vaziyat yaratish
orqali o’quvchining faol, erkin fikr yuritishiga muhit yaratishdir. Ilg’or pedagogik
texnologiyalarining juda ko’p usullari mavjud. Bu usullaridan o’quvchining yoshi,
psixologik xususiyati, bilim darajasiga qarab foydalanish mumkin. Boshlang’ich
sinflarda "Aqliy hujum", "Kichik guruhlarda ishlash", "Test", Rolli o’yinlar",
"Klaster", "Sahna" darslari, "O’yin-tumir", "Aql charhi", "Sarlovhasi mendan, matni
sendan", o’yini. "Tadqimot va muzyorarlar","Gapni oxiriga yetkaz", "Ijodiy
mehnat" usullaridan foydalanishda qandaydir bir maqsadni ko’zda tutib, muammoni
keltirib, o’quvchilarni shu jarayonda ishlashga tayyorlab, uni ma’lum malakalarga
ega bo’lgan holatlarda qo’llanilsa kutilgan natijalarni olish mumkin.
1. O’yin, suhbat, bahs, uchrashuv, ertalik, oilada, jamoat joydan mahallalarda har bir
dars maqsadining aniqligi, tarixiyligi va zamonaviyligi bilan odob-axloq tushunchalarni
tarbiyalashga qaratilishi.
16

Shu tariqa o’tmishda, komil insonning o’ziga xos axloq kodeksi ishlab chiqilgan
bo’lib, bu sifatlarga ega bo’lish har bir odamning orzu-armoni deb qaralgan. Komil
inson haqidagi g’oyalar katta ijtimoiy-axloqiy ahamiyatga ega bo’lgan. U insonni
sharafli, ezgulik va buyuk xayr ruhida tarbiyalash, mehru muxabbat, vafo va
sadoqatni kuchaytirishga xizmat qilib keldi. har zamon, har lahzada insonlarga
ularning insonligini eslatib, yovuz, qabih ishlar, nojo’ya xatti-harakat va qiliqlardan
saqlanishga ko’maklashdi, ularda iymon va vijdon binosining paydo bo’lishini
ta’minlaydi.
Prezidentimizning quyidagi ta’rifida komil insonning asosiy xususiyatlari har
taraflama chuqur va teranlik bilan bayon qilib berilganligi diqqatga sazovordir:
«Komil inson deganda, - deb yozadi Islom Karimov, - biz avvalo, ongi yuksak,
mustaqil fikrlay oladigan, xulq atvori bilan o’zgalarga ibrat bo’ladigan bilimli,
ma’rifatli kishilarni tushunamiz» 2
.
Uning shakllanganligi darajasini xarakterlovchi eng muhim fazilatlar esa
quyidagilardir: aqliy zukkolik, huquqiy komillik, axloqiy yetuklik, siyosiy teranlik,
mehnatga halol munosabat, yuksak madaniy, ma’naviy saviya, professional iftixor,
milliy va umuminsoniy g’urur va boshqalar.
Yuqoridagilarni hozirgi mustaqil hayotimiz, turmush tarzimiz, kishilarning, ayniqsa,
yoshlarning intilishlari bilan bog’lab komil inson chizgilariga quyidagi xislat va
fazilatlar kirishini umumiy tarzda bayon etishimiz mumkin:
Komil insonning umumiy xislatlari: yoqimlilik, ko’rkamlik, jozibadorlik,
salobatlilik, hurmatga sazovorlik, shoironalik, ulug’sifatlik, o’ziga xoslik, yetuklik,
jiddiylik, madaniyatlilik, tarbiyalanganlik va boshqalar;
Komil insonning axloqiy fazilatlari: insonparvarlik, do’stlik, g’amxo’rlik,
jonkuyarlik, samimiylik, odamiylik, bolajonlik, iymonlilik, fidokorlik,
xushmuomalalik, boadablik, iltifotlilik, kechirimlilik, mehmondo’stlik, xalollik,
to’g’rilik, diyonatlilik, haromdan hazar etish, mehnatsevarlik, vatanparvarlik va
hakozolar;
2 Каримов И. Тарихий хотирасиз келажак й´³. 6-бет.
12

Hunarsiz kishining,
Mazasi yo’q ishining.
Bolajonlar! Bugun biz kasb-hunar haqida gaplashmiz. Biz barchamiz katta
bo’lganda qaysidir kasb egasi bo’lishni xohlaymiz, hozirdanoq “Kim bo’lsam
ekan?!”, - deb o’ylaymiz. Qani bolalar navbat bilan ayting-chi, Siz katta
bo’lganingizda kim bo’lmoqchisiz?
- O’qituvchi
- Tikuvchi
- Haydovchi
- Quruvchi
- Shifokor . . .
(O’quvchilar navbat bilan birin-ketin javob berishadi, ‘oqituvchi javoblarni tinglab,
kasb va hunar nomlarini “orzular daraxtiga yozadi”)
20

Asosiy qism
1.Odobnoma darslarida milliy qadriyatlardan foydalanishining
pedagogik ahamiyati
Milliy pedagogikamizda barcha manbalarida komil inson tushunchasi muhim
vazifa sifatida ahamiyatga molik bo’lib kelgan. O’quvchilarni tarbiyalashda rasmiy
ta’lim-tarbiya jarayonida xalq pedagogikasi a’nanlaridan tashqari boshlang’ich ta’lim
jarayonida odobnoma darslari ko’proq xizmat qiladi.
Qadimdan avlod-ajdodlarimizning ko’pchiligi maxsus bilimga, muayyan pedagogik
tayyorgarlikka ega bo’lmasdan turib, halol, shirin va baxtiyor hayot kechirganlar,
farzandlarini tarbiyalaganlar, ulardan orzu-xavas ko’rganlar. CHunki ularga tarixan
tarkib topgan hayotiy tajribalari, otabobolaridan olgan saboqlari yordam bergan. Xalq
pedagogikasi asosan xalq og’zaki ijodiyotida, uning barcha janrlarida o’zining
ifodasini topgan. Biroq, ular ta’lim-tarbiyaviy qarashlari va tasavvurlarining oddiy
yig’indisidan iborat emas, balki davr sinovlaridan o’tib, sayqallangan, muayyan tarzda
tartibga tushirilgan pedagogik ijoddan iborat. SHunga ko’ra xalq pedagogikasi keng
ma’noda xalq ijodiyotini o’zida aks ettiradi desak yangilishmagan bo’lamiz.
1-4 sinf “Odobnoma” dasturidan joy olgan mavzular orasida Xalq og’zaki ijodiga katta
e’tibor berilgan, chunki Xalq og’zaki ijodida bolani jismoniy sog’lom o’sishi
g’oyalariga ham keng e’tibor berilgan. Xalq azaldan o’z bolalarini sog’lom, epchil,
baquvvat bo’lib o’sishiga doimo g’amxo’rlik qilib kelgan. Xalqda jismoniy
barkamollik Vatan himoyasi va mardlik tushunchalari bilan chambarchas bog’lanib
kelgan. O’zbek qahramonlik dostonlaridagi obrazlar xalq pedagogikasida bolaning
jismoniy baquvvat, botir, olov qalbli, qo’rqmas, shijoatli va eng muhimi o’z Vatani va
yurti uchun jon fido qiluvchi farzandlarini tarbiyalashda muhim omil bo’lib
hisoblanadi. Jumladan, Alpomish, Rustamxon va shunga o’xshash o’zbek o’g’loni
obrazlarini aytib o’tish o’rinli. Xalq qo’shiqlarining «alla», «yor-yor», o’lan”, aza-
yig’i” kabi bir necha turga ega bo’lgan va xalqimiz orasida eng ko’p yoyilgan
janrlardan bo’lib, mavzu jihatdan xalq hayotining barcha tomonlarini keng qamrab
olgandir.
5

oilaviy va ijtimoiy tarbiyaning dialektik birligini ta’minlash ijtimoiy-pedagogik
zaruriyat bo’lib qolayotganligini ko’rsatadi.
Ushbu muammoni chuqurroq tushunish uchun oilaning mohiyati, uning
ijtimoiy mazmuni va bajarishi kerak bo’lgan vazifa (funktsiya)larga to’xtalib
o’tmoq lozim. Falsafa lug’ atda oilaga shunday ta’rif beriladi: Oila-jamiyatning
er-xotin ittifoqiga hamda qarindosh-urug’chilik aloqalariga asoslangan tashkilot,
kichik sotsial guruhlar, ya’ni u er bilan xotin o’rtasidagi, otaonalar bilan bolalar
o’rtasidagi hamda birga turadigan va birgalikda umumiy xo’jalik yuritadigan
boshqa qarindosh-urug’lar o’rtasidagi keng ko’lamli va keng qirrali
munosabatlarga asoslanadi, - deyilgan. Zero, oila faqat iqtisodiy munosabatlar
asosida emas, balki ma’naviy yaqinlik asosida shakllanadi va mustahkamlanib
boradi. Bola tarbiyasining asosida oiladagi insoniy munosabatlarning qaror
topishi yotadi. Oilaviy munosabatlar-bu turli yoshdagi, turli jinsdagi, turli
xarakterdagi kishilar o’rtasidagi, bilish darajasi turlicha bo’lgan va turli
mutaxassislikka ega bo’lgan kishilar o’rtasida insoniy munosabatlarni sinab
ko’rish va ularni mustakamlash uchun o’ziga xos bir maydondir. Shuni ta’kidlab
o’tish kerakki, oilada eng avvalo axloqiy tarbiyaga e’tibor berishadi. «Nima
yomon, nima yaxshi», «Odobli bo’l, odobsizlik qilma» degan so’zlar oilada ko’p
ishlatiladi. Keyinroq, «Bola sog’lom bo’lsin» degan gaplar qabilida bolani
jismonan sog’lom bo’lishi uchun g’amxo’rlik qilisha boshlaydi. Shaxs eng
avvalo, oilada shakllana boshlaydi. Maktabda bolani shaxs sifatida shakllanishi
davom etadi. Hamma narsani boshlanishi qiyin, murakkab va ziddiyatli
bo’lganidek, u yoki bu shaxsning Kim ekanligini yanglashdagi xususiyatlardan
biri unga baho berishdagi asosiy mezon uning o’qishidagi va jamoat ishidagi
faolligi bilan bog’liq. Bolaning ma’naviy-axloqiy fazalatlari esa gohida ikkinchi
darajali masala sifatida qaraladi. Zero, bolaning o’qishi, jamoa ishida ishtiroki va
xulq-atvori, yurish-turishi va hatti-harakati birgalikda olib qaralgandagina bola
shaxsga har tamonlama yondashashgan bo’ladi.
Shuni ta’kidlab o’tish kerakki, oilada eng avvalo axloqiy tarbiyaga e’tibor
berishadi. «Nima yomon, nima yaxshi», «Odobli bo’l, odobsizlik qilma» degan
8

-
jamoa bo’lib ishlashga o’rgatiladi;
- bilimlarni o’zlashtirish kafolatlanadi.
Boshlang ’ ich sinflarda olib borilgan noan ’ anaviy odobnoma darslarida interfaol
usullarining qo ’ llanishi tahmin qilindi . O ’ quvchilarning dastlabki bilim darajasi
o ’ rganilib tahlil qilindi ( anketa savollari ilova qilingan ) va quyidagi natijalar
aniqlandi .
O’qituvchi o’qitayotgan fanining har bir mavzusi, har bir dars mashg’uloti
bo’yicha tuzgan texnologik xotirasi, unga fanni yaxlit holda tasavvur etib
yondashishga, tushuninshga, yaxlit o’quv jarayonining boshlanishi, maqsadidan
tortib, erishiladigan natijasini ko’ra olishga yordam beriladi. Ayniqsa, texnoligik
xaritaning o’quvchilarning imkoniyati va ehtiyojidan kelib chiqqan holda tuzilishi,
uni shaxs sifatida ta’limnng markaziga olib chiqishga va bu bilan o’qitishning
samaradorligini oshirishga imkoniyat yaratadi.
O’quv jarayonida o’quvchiga shaxs sifatida qaralishi, turli pedagogik
texnologiyalar hamda zamonaviy uslublarning qo’llanilishi o’quvchilarni mustaqil
erkin fikrlashga, izlanishga, har bir masalaga ijodiy yondashish, mas’uliyatni his
qilish, eng asosiysi o’qishga, fanga qiziqishlarini, shiningdek, o’qituvchisiga nisbatan
hurmatni kuchaytiradi.
Boshlang’ich sinf odobnoma darslarida yangi pedagogik texnologiyalarni
qo’llashda o’tmish allomalaimizning g’oya va qarashlaridan foydalanish
o’quvchilarni o’qitish va tarbiyalashning yanada samarali bo’lishini ta’minlaydi

24

3 – guruh. “ Bizning iftixorimiz bobokalonlarimiz” bilan tanishdilar.
A. Navoiy – shoir, Ibn Sino – tabib, A. Temur – sohibqiron, xarbiy sarkarda.
Olimlar, me’morlar, rassomlar o’z asarlari bilan o’chmas iz
qoldirganliklari, o’zbek tili, o’zbek millatini dunyoga tanitganlari bilan
faxrlanishlari va ularga o’xshab yashashga harakat qilishlari haqida
gapirdilar.
Dars so’ngida bolalar fikrlarini umumlashtirib, darsni yakunladim.
- Bolalar Prezidentimiz I. A. Karimov O’zbekiston Konstitusiyasining 13
yilligiga bag’ishlangan majlisida “Vatan tuyg’usi” haqida gapirib, “Har bir
o’zbek farzandi o’z uyini, o’z vatanini sevishi, ardoqlashi va asrashi haqida” yana
gapirib o’tdilar. O’zbek xalqi A. Qodiriy, Cho’lpon, Fitrat, Elbek, Usmon Nosir
kabi vatan ozodligi, erki yo’lida kurashib, qurbon bo’lganlar vatandoshlarini hech
qachon unutmaydi. Prezidentimiz I. A. Karimov o’z hayotini vatan, xalq, millat
taraqqiyotiga bag’ishlagan ko’plab vatandoshlarimiz xotirasini yod etib, ularni
“Buyuk xizmatlari uchun ordeni” bilan mukofotladi. Inson uchun Vatandagi
hamma narsa: xalqi, yeri, tarixi, ertangi kuni ham aziz bo’lishi kerak.
- Aziz bolajonlar siz ham Vatanimizni asl farzandlari bo’lib, aqlli, odobli,
bilimli bo’lishga, Vatanni sevishga, ardoqlashga o’rganing.
Dars so’ngida aktiv qatnashgan o’quvchilar baholanadi.

34

Dars jihozi: Vatman qog’ozi, A-4 qog’ozi, markerlar, kley, rangli qog’ozlar,
darsliklar, mavzu asosida ishlangan rasmlar, metoplan kartochkalari.
Darsning borishi :
1. Tashkiliy qism.
O’quvchilarni darsga tayyorgarligini kuzatish.
2. Uyga berilgan vazifani aniqlash. 3-chorak davomida o’tilgan mavzular
yuzasidan bilimlarni mustahkamlash.
Aziz o’quvchilar, bugungi darsimiz mazkur chorakning oxirgi darsi bo’lganligi
sababli, chorak davomida o’tilgan mavzuni eslab o’tamiz vabilimlarimizni
mustahkamlaymiz.
- Bunda biz interfaol usullardan foydalanamiz.
Yozuv taxtasidagi vatman qog’ozlarda o’tilgan barcha mavzularimiz
ko’rsatilgan. Hozir shu mavzulardan har bir guruh bittasini tanlab oladi va mavzuni
yoritib beradi. Mavzuni yoritishda biz metoplan kartochkalaridan foydalanamiz.
Metoplan kartochkalariga mavzularning asosiy mazmunini yoritib beruvchi
ma’lumotlarni yozasiz.
3. Har bir guruhlardan bir vakl chiqib, mavzu tanlab guruhga qaytadilar.
Topshiriqni bajarishga 10 daqiqa vaqt beriladi.
Guruhlarda ish olib boriladi, guruh ishlari nazorat qilib boriladi.
Vaqt tugagach guruhlar o’z ishlarini taqdimot qiladilar. Masalan:
-Bizning guruhimiz “Temuriylar tarixi Davlat muzeyi” ustida ishladi va quyidagi
ma’lumotlarni bildirmoqchimiz.
1. Temuriylar tarixi muzeyi 1996 yil 18-oktabrda ochildi.
2. U Toshkent shahridagi Amir Temur xiyobonining shimoli-g’arbiy tomonida
barpo etilgan.
3. Muzey ochilishida prezidentimiz Islom Karimov nutq so’zlaganlar.
4. Muzey uch qavatli, gumbazi moviy rangda.
5. Birinchi qavatda kutubxona, majlislar zali, chiptaxona, ma’muriyat joylashgan.
6. Ikkinchi qavatda qadim zamonlarga borib taqaluvchi eksponatlar joylashgan.
7. Uchinchi qavatda Amir Temur va Temuriylar tarixi bilan bog’liq eksponatlar
29

Xulosa qilib aytish mumkinki; boshlang’ich sinf odobnoma darslarida milliy
qadriyatlar asosida o’quvchilarni tarbiyalashda no’ananaviy dars shakli asosida
tashkil etilsa, o’quvchio’qituvchi munosabati o’rnatiladi, qo’rquv, hadiksirash,
ishonchsizlik chekinadi, o’quvchi uchun tenglik, erkinlik vaziyati tug’iladi.
O’quvchining o’z kuchi, imkoniyatini ochishga sharoit yaratib, ochilmagan qirralari
ochiladi, o’qishga havas ortadi.
Kichik bo’lsada, o’quvchining olg’orlik sari qo’yilgan har bir qadami yutuq deb
qaralsa, u o’quvchini yangilik sari yetaklaydi, uning mustaqil fikr yuritish
qobiliyatiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi, faolligini oshiradi. Ana shunda bizning asosiy
maqsadimiz-bilimlarning mustahkam va puxta o’zlashtirishga erishiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

36

Ijtimoiy hayot tubdan o’zgargan bir sharoitda ta’limning yangi texnologiyalari va
usullarini qo’llash asosida bu tizimni jadal rivojlantirish talab etiladi.
O’zbekiston Respublikasining “Ta’lim to’g’risida”gi qonuni va kadrlar
tayyorlash milliy dasturi” ta’lim tizimini tubdan isloh qilish uni rivojlantirishning
strategik yo’nalishlarini belgilab bergan. Shundan kelib chiqib xujjatda shaxs-kadrlar
tayyorlash tizimining asosiy sub’ektiv va ob’ektiv sifatida qaraladi, demak,
Respublikada amalga oshiralayotgan o’zgarishlarning asosiy maqsadi va
harakatlantiruvchi kuchi – inson, uning barkamol rivojlanishi hisoblanadi. Savol
tug’iladi: Inson qachon barkamol, komil inson bo’ladi?
Qachonki, u jismonan sog’lom, vijdonan pok, ma’naviyati yuksak bo’lsa. Bunda
o’sib kelayotgan yosh avlodga beriladigan ta’lim-tarbiyaning o’rni beqiyosdir. Shu
o’rinda Prezidentimiz I. A. Karimovning ushbu gaplarini keltirib otishni o’rinli deb
topdim:
“Ma’naviyatni shakllantirishga bevosita ta’sir qiladigan yana bir muhim hayotiy omil
– bu ta’lim-tarbiya tizimi bilan chambarchas bog’liqdir… Shuni unutmasligimis kerakki,
kelajagimiz poydevori bilim dargohlarida yoritiladi, boshqacha aytganda, xalqimizning
ertangi kuni qanday bo’lishi farzandlarimizning bugun qanday ta’lim va tarbiya olishiga
bog’liq…”.
Bizning asosiy maqsadimiz ta’lim jarayonini shaxsning hayotiy qiziqishlarini
qondirishga, umumiy madaniyatini shakllantirishga, uning jamiyat hayotida
moslashuvi, ta’lim va kasbiy dasturlarni ongli ravishda tanlay olishi hamda
o’zlashtira olishga qaratilgan.
Ushbu maqsadga erishish uchun shaxsni ma’naviy- ahloqiy tarbiyalashga shakl
va metodlarini ishlab chiqish, ma’rifiy ishlarni rivojlantirish, uzluksiz ta’limning
barcha bosqichlari, xususan boshlang’ich ta’lim sifati, ularning madaniy va
ma’naviy-axloqiy darajalariga talabni oshirish o’quv-tarbiya jarayonini eng yangi
o’quv-metodik to’plamlar, ilg’or pedagogik va axborot texnologiyalari bilan to’la
ta’minlash zarur. Bizning bitiruv malakaviy ishimiz ham aynan shu eng ilg’or
pedagogik texnologiyalarini ta’lim tizimida, xususan, boshlang’ich ta’lim odobnoma
3

shariat va tariqat va haqiqatda yetuk bo’lgan odamga aytadilar va agar bu iborani
tushunmasang, boshqa ibora bilan aytayin: bilgilki, komil inson shunday insondirkim,
unda quyidagi to’rt narsa kamolatga yetgan bo’lsin: yaxshi so’z, yaxshi fe’l, yaxshi
axloq va maorif». Bu sifatlar bilan ziynatlangan odam yolg’on, riyo va
badkirdorlikdan chekinadi, hamma vaqt ezgu niyat bilan yashab, ezgu ishlarga tayyor
turadi.
Yaxshi sifatlarni egallab borgan odam komil inson martabasiga ko’tarila oladi.
Komil inson - insonlarning eng mukammali, eng oqili va donosi. Komil inson
insonlar jamiyati ichidan yetishib chiqadigan mo’tabar zotdir. Insonlar komillikka
axloqiy-ma’naviy poklanish jarayonida erishadilar.
Komillikning belgisi haq yo’lidan borib, xalqqa foyda keltirishdir. Kishi o’z so’zi,
amaliy ishlari, niyati bilan qanchalik odamlarga foyda keltirsa, yomonlarni to’g’ri
yo’lga solsa, haq yo’lida fido bo’lsa, u shuncha komil bo’ladi.
Komil, barkamol insonni tarbiyalash, voyaga yetkazish haqida musulmon Sharqi axloqi
tarixida inson hayoti uchun dasturulamal, qo’llanma vazifasini o’tagan ko’p pandnomalar,
xalq kitoblari mavjud bo’lgan. Shulardan ba’zilarini sanab o’tamiz. Chunonchi,
Kaykovusning «qobusnoma», Sa’diyning «Guliston», «Bo’ston», Amir Temurning
«Temur tuzuklari», Abdurahmon Jomiyning «Bahoriston», Alisher Navoiyning
«Mahbubul-qulub», Xusayn Voiz Koshifiyning «Axloqi muhsiniy» va boshqalarni
ko’rsatishimiz mumkin. Bu asarlarning ko’pchiligida odil shoh va adolat, halollik, soflik,
poklik, to’g’rilik, rostgo’ylik, insonparvarlik, ma’rifatli bo’lish kabi insonning sharqona
fazilatlari berilgan.
Alisher Navoiyning «Nasoyimul muhabbat» asarida komil insonga xos xususiyatlar,
uning sharqona fazilatlari sanab o’tilgan. Bular qatoriga ulug’ mutafakkir
quyidagilarni kiritadi: tavba, halol luqma bilan qanoatlanish, o’z kasbidan topib kun
o’tkazish, shariatga rioya etish, barchadan o’zini kam deb bilish, hatto farzandlari,
xizmatkorlariga qo’pollik qilmaslik, chuchuk tilli bo’lish - yaxshi, muloyim tilli
bo’lish, rahmdil bo’lish, saxiy bo’lish, mard bo’lish, halimlik, xushxulq bo’lish, rizo-
rozilik bilan kun o’tkazish, sabrli bo’lish, sadoqatli, vafoli bo’lish, riyozat chekishdan
qo’rqmaslik va boshqalar.
11

Odobnoma darslari jarayonida o’quvchilarni ijodiy fikrlashga o’rgatish.
Bugungi kunda ta’lim jarayonida interfaol metodlar, innavatsion texnologiyalar,
pedagogik va axborot texnologiyalarini o’quv jarayonida qo’llashga bo’lgan e’tibor
kudan-kunga kuchayib bormoqda. Buning sabablaridan biri, shu vaqtgacha an’anaviy
ta’limda o’quvchilarni faqat tayyor bilimlarni egallashga o’rgatilgan bo’lsa,
zamonaviy texnologiyalar ularni egallayotgan bilimlarini chuqur o’zlashtirishlariga,
mustaqil o’rganib tahlil qilishga, katta ijodiy xulosalar chiqarishlariga ham o’rgatadi.
O’qituvchi bu jarayonda shaxsning rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va
tarbiyalanishiga sharoit yaratadi, shu bilan bir qatorda boshqaruvchanlik,
yo’naltiruvchanlik vazifasini bajaradi. Bu pedagogikaning yetakchi tendensiyalarida
o’z aksini topgan:
1. Bola shaxsini birinchi o’ringa ko’tarish;
2. O’quvchi shaxsi ma’naviyatini shakllantirish ustivorligi;
3. Mustaqil fikrlashga o’rgatish;
4. Bolaning tarbiyalanishi va bilimlarni o’zlashtirishi jarayonida o’zining ishtirokini
ta’minlash;
5. Bolaga kashf etish lazzatini tuydirish;
6. Pedagogik hamkorlik hukmronlik qilishiga erishish.
Zamonaviy ta’limni amalga oshirishda interfaol metodlardan foydalanish katta
ahamiyatga ega, shaxs sifatida shakllantirishda, har qanday sharoitda ham o’z nutqni
nazariga ega bo’lgan, erkin fikrlovchi inson bo’lishida katta yordam beradi.
O’qituvchi - darsning ijodkori, u tayyor texnologiyalarining oddiy ijrochisiga
aylanmasligi, pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda o’z yo’lini izlashi va
ishtiyoqi bilan faoliyatiga kirishishi lozim. Bolalarni amaliy faoliyatga yo’naltirish,
obrazga kirish. teatrlashtirilgan kichik sahnalar qo’yish, bahs-munozaralar
uyishtirish, savollar qo’ya olish, o’z fikrini erkin ifodalash va shu bilan birga bahs-
munozaralar yuritish madaniyatini egallashlariga imkon berish kerak. O’qituvchi
o’quvchini o’zi bilan teng ishtirokchi, hamkor sifatida ko’rishi, bola fikrlarini hurmat
qilishi, eshitishi, ular bilan hisoblashishi, o’z fikrini hukm sifatida emas, o’quvchilar
fikri bilan teng darajada o’rtaga tashlashi mumkin.
14

Odobnoma darslari ijodiy, noan’anaviy suhbat, o’yin, oilada, tabiatda, bahs-munozara,
uchrashuv shaklida bo’lishi maqsadga muvofiqdir.
Odobnoma darslarida pedagogik texnologiyalardan foydalanishda nimalarga e’tibor
beriladi:
1. Darsdagi ta’lim-tarbiya maqsadining aniqligi;
2. Pedagogik texnologiya mazmunining hozirgi davr talabiga mosligi;
3. Pedagogik texnologiya jarayonida didaktik qoidalar;
4. O’qituvchining mahorat texnikasi.
Pedagogik texnologiyani qo’llashda o’qituvchi quyidagi qoidalarga amal qilishi
lozim:
1. Zamonaviylik ta’lim- tarbiya amaliyotiga asoslangan tajriba, sinovdan o’tgan
didaktika sohasidagi yangliklarni joriy etish.
2. Ta’lim-tarbiya mazmunini uzluksiz yangilab borish. O’quv dasturlariga ham befarq
bo’lmasdan sinchkovlik bilan o’rganish.
3. Umumiy va milliy qadriyatlar sohasidagi yangi ijodlarni o’rganib borish.
4. O’quv jarayonida o’quvchi bilan o’qituvchi faoliyatini optimallashtirish,
faollashtirish.
Ularning ichki ruhiyati va tarbiya darajasini kengaytirish.
5. Ilmiylik - yangi usul vosita muammosi holatlaridan foydalanib, o’quvchilarni
mustaqil fikrlash va o’zini anglashga o’rgatish.
6. Buning uchun bolalarni dastur mavzulari asosida amaliy faoliyatga jalb etish
muhimdir.
7. Ilg’or tajribalarga suyanish.
8. Dars maqsadining aniqligi, mazmunining zamonaviyligi, milliy ma’naviy
qadriyatlar bilan boyitlishi, o’quvchilarni mustaqil ijodiy faoliyati, darsda "Xalq og’zaki
ijodi" rubrikasida: maqol, ertaklardan o’rinli foydalanishi, o’yin, test savollari,
ko’rgazmali qurollar, savol va topshiriqlardan foydalanish.
9. Yangi pedagogik texnologiyani amalga oshirish uchun har bir o’qituvchi
odobnomani o’rgatishda nazariy chuqur bilimga ega bo’lishi zarur.
Demak, odobnoma darslarini turli shakllarda tashkil etish mumkin.
15

Xulosa
Har bir jamiyatning kelajagi uning ajralmas qismi va hayoti zarurati bo’lgan
ta’lim tizimining qay darajada rivojlanganligi bilan belgilanadi. Bugungi kunda
mustaqil taraqqiyot yo’lidan borayotgan mamlakatimizning uzluksiz ta’lim tizimini
isloh qilish va takomillashtirish, yangi sifat bosqichiga ko’tarish, unga ilg’or
texnologiyalarini joriy qilish, ta’limning samaradorligini oshirish davlat siyosati
darajasiga ko’tariladi.
Ma’lumki, uzluksizlik va uzviylik ta’lim tizimida ortiqcha takroriylikka chek
qo’yib, avvalo jamiyatning ma’naviy va intellektual salohiyatini kengaytiradi,
qolaversa davlatning ijtimoiy va ilmiy texnik taraqqiyotini takomillashtirish omili
sifatida ishlab chiqarishning barqaror rivojlanishini ta’minlaydi.
O’tilgan mavzularni mustahkamlash maqsadida 1-4-sinf ‘oquvchilari bilim,
ko’nikma, malakasini aniqlash mezon-me’yorlaridan unumli foydalanish kerak.
Shuningdek, bayon yozish, kartochkalardan unumli foydalanish, unumlashtiruvchi
ijodiy faoliyat tashkil etish maqsadga muvofiq ekanligiga guvoh bo’ldik.
Dastur va darslikda bayon etilgan mavzularni mustahkamlash maqsadida odob-
axloqqa doir o’quvchilar tomonidan to’plangan donolar bisotidan mezon-me’yoriga
ham alohida e’tibor qaratilgan.
1-sinfda: 9 ta maqol, 2 ta hikmatli so’z, 2 ta latifa, 2 ta ertak, 2 ta topishmoq, 2 ta
qo’shiq. 2-sinfda 6 ta maqol, 4 ta hikmatli so’z, 3 ta latifa, 6 ta ertak, 4 ta topishmoq,
2 ta qo’shiq, 1 ta doston.
3-sinfda: 8-10 ta maqol, 6 ta donolar so’zi, 4 ta rivoyat, 2 ta doston. 8 ta ertak, 4
ta qo’shiq, 10 ta xalq o’yinlari.
4-sinfda: 12-14 ta maqol, 8 ta donolar so’zi, 6 ta rivoyat, 4 ta doston, 12 ta ertak,
6 ta qo’shiq, 12 ta xalq o’yinlari.
1-2- sinflarda bu so’rovlar orqali aniqlanadi. 3-4- sinflarda kartochka shaklida,
bayon yoki kichik hikoya kabi yozma ishlarda o’z aksini topgan. O’quvchilar
tomonidan bajarilgan bunday ijodiy faoliyat, ularni izlanuvchanlikka o’rgatadi.
35

asosida bilim va ko ’ nikmalarni shakllantirish va kengaytirish ;
Mavzuga oid tarqatilgan materiallarni o ’ quvchilar tomonidan yakka va
guruh holatida o ’ zlashtirib olishlari hamda sihbat - munozara orqali
tarqatma materiallardagi matnlar ( maqollar , she ’ r , rivoyat …) qay
darajada
o’zlashtirilganligini nazorat qilish, ularning bilimlarini baholash
Mavzu yuzasidan tarqatma materiallar (maqollar)ning mazmunini
ochish.
Eng aziz insonlar: ota-onaning oiladagi beqiyos o’rnini tushuntirish.
Oilada ota+onaning burchi.
Oilada farzandlarning burchi.
Bobo va buvasi bilan yashaydigan o’quvchilar bilan suhbat.
Oilada ota-onaga munosabat.
Go’zal hulq egasi bo’lish tog’risida tushunchalar berish, o’zaro suhbat
uyushtirish, berilgan matn mazmunini o’zlashtirishga sharoit yaratish.
Uslub: Og’zaki bayon qilish, “Bumerang” texnologiyasi.
Shakl: Suhbat-munozara, amaliy mashg’ulot, yakka va kichik
guruhlarda ishlash Vosita: Tarqatma materiallar; maqollar, she’rlar.
Usul: Yozma materiallar va rasmlar asosida
Nazorat : Og’zaki nazorat, savol-javoblar, kuzatish, o’z-o’zini nazorat
qilish.
Baholash: Rag’batlantirish, 5 ball tizimida baholash.
O’qituvchi: Mavzuni qisqa vaqt ichida barcha o’quvchilar
tomonidan o’zlashtirilishiga erishadi. O ’ quvchilar faolligini oshiradi .
O ’ quvchilarda darsga nisbatan qiziqish uygo ’ tadi . Biz mashg ’ ulot
jarayonida barcha o ’ quvchilar baholanadi . O ’ z oldiga qo ’ ygan
maqsadlarni amalga oshiradi . O ’ quvchilar tomonidan yozma
axborotni mustaqil o ’ rganish , uni xotirada saqlash , boshqalar bilan
fikr almashish , savol berish va savolga javob berishga o ’ rgatadi .
18 Kutilgan
natijalar
O`quv jarayonini amalga
oshirish texnologiyasi

Kutilgan
natijalar

Ishbilarmonlik xislatlari: ishchanlik, tirishqoqlik, serharakatlilik, mas’uliyatlilik,
insoflilik, halollik, malakalilik, epchillik, uddaburonlik, saranjom-sarishtalik,
tadbirkorlik, aniqlik, tejamkorlik, barkamollik, ta’masizlik, tavakkalchilik va
boshqalar;
Zukkolik, idroklilik fazilatlari: zehnlilik, bama’nilik, xotirjamlik, sog’lom
fikrlilik, donishmandlik, sezgirlik, zakovatlilik, topqirlik, notiqlik, tanqidiylik,
dadillik, omilkorlik, savodxonlik, qiziquvchanlik, ishqibozlik kabilar;
Sobitlik xislatlari: faollik, qat’iyatlilik, tezkorlik, jo’shqinlik, sabotlilik, bir so’zda
turishlik, barqarorlik, botirlik, dovyuraklik, intizomlilik, jiddiylik, nafsni tiyishlik,
o’zini yo’qotmaslik, sovuqqonlik, o’ziga talabchanlik, kamsuqumlik, o’zini o’zi idora
eta bilish va boshqalar.
Ehtiroslilik xislatlari: ko’tarinkilik, tantanavorlik, kulib turuvchanlik, xazinlik,
kelajakka ishonch, ezgulik, kek saqlamaslik, olijanoblik, otashinlik, nozik tabiatlilik,
hayolilik, xijolatpazlik, iffatlilik va hakozolar.

13

- Ha, bolajonlar, dunyoda kasb-hunarlar xilma-xildir. Ularning har biri o’ziga xos
xususiyatlarga, qiyinchiliklarga ega. Endi biz shu kasb-hunarlar haqida yangi ma’lumotlar
olamiz. (O’qituvchi darslik asosida mavzuni tushuntiradi).
- Bolajonlar, endi biz kasb va hunar bir-birini to’ldiruvchi ikki tushuncha ekanini,
kasb-hunar qanday egallasnishi haqida bilimlarga ega bo’ldik…
(O’qituvchi o’quvchilar bilimni sinash maqsadida ularni ikki guruhga bo’ladi. Ularni
“Quruvchilar” va “Hunarmandlar” deb nomlaydi).
21

Odobnoma darslarida milliy o’zlikni anglash
Reja

Kirish.
Asosiy qism
1. Odobnoma darslarida milliy qadriyatlardan foydalanishining pedagogik
ahamiyati
2. Odobnoma darslari jarayonida o’quvchilarni ijodiy fikrlashga o’rgatish.
3. Darsdan tashqari vaqtlarda o’quvchilarni milliy o’zlikni anglash ruxda
tarbiyalash.
Xulosa.
Adabiyotlar ro’yxati.

chiqish, ovga borish kabilar haqida bolalarga ma’lumot berish va ana shunday
vositalar asosida ma’naviy-axloqiy tarbiyalash katta ahamiyatga ega. CHunki,
bolalarning ijobiy yoki salbiy hatti-xarakati ko’pchilikning ko’z o’ngida namoyon
bo’ladi va ular tomonidan baholanadi.
Shuning uchun ham “Odobnoma” darslariga har bir sinf kesimida Xalq og’zaki
ijodiga keng o’rin berilgan.
Milliy mustaqillik sharoitida oiladagi bola tarbiyasiga bo’lgan e’tibor
kuchaydi. CHunki, jamiyat aqlan etuk, ahloqan pok, jismonan baquvvat, ruhan
boy avlodni tarbiyalashdan manfaatdor. Bunday avlod, eng avvalo, ma’naviy-
ahloqiy jihatdan sog’lom va mustahkam oilada shakllanadi. CHunonchi, oilani
rivojlantirish va mustahkamlash uchun qilinadigan g’amho’rlik kelajak avlod
taqdiri bilan bog’liqdir. Har qanday jamiyatda ham buyuk davlatning barpo
etilishi yoshlar qanday bo’lishlariga, ularning qanday tarbiya olishlariga bog’liq.
Taniqli o’zbek pedagogi Abdulla Avloniy «Tarbiya bizlar uchun yo hayot yo
mamot, yo najod-yo xalokat, yo saodat-yo falokat masalasidir» deb yozgan edi.
«Har millatning saodat davlatlarning tinch va rohati yoshlarning yaxshi
tarbiyasiga bog’liqdir»-deb fikrini davom ettiradi muallif.
Shunday ekan, oiladagi bola tarbiyasi umumdavlat ahamiyatiga molik masala
hisoblanib, har qanday jamiyatni oilaga va oilada bola tarbiyasiga bo’lgan talabi
ortib boradi. Ayni vaqtda- davlatning, ota-onaning bolalarni tarbiyalashdagi,
farzandlarni ota-ona oldidagi mas’uliyatini oshirishdagi roli kuchaydi.
Milliy istiqlol mafkurasining negizida yosh avlodni milliy mustaqillik ruhida
tarbiyalash g’oyasi yotadi. Mustaqillik ruhida tarbiyalash yoshlarni milliy g’urur,
milliy iftixor, milliy ong va o’z-o’zini anglash, vatanparvarlik tuyg’ularini
shakllantirishni taqazo etadi.
istiqlol o’zbek oilasi hayotiga, uning ma’naviy qiyofasiga ijobiy ta’sir
etmoqda. CHunonchi, ko’p yillar davomida atayin e’tibor berilmay kelingan
oilaviy an’analar qaytadan tiklanmoqda, milliy xususiyatlar takomillasha borib,
oilaning milliy qiyofasi ko’zga tashlanmoqda. Oilaviy turmush, sinfiy va siyosiy
yondoshishlardan xoli bo’lmoqda. Bularning hammasi mustaqillik sharoitda
7

-
O’ng tomonda bug’doy boshog’i tasvirlangan.
- Chap tomonida-chi?
- Paxta tolasi.
- Yana nimalar tasvirlangan?
- Gerbda tog’lar, vodiylar, nur sochib turgan quyosh tasvirlangan.
- Gerbning o’rtasida-chi?
- Gerbning o’rtasida qanotini yozib turgan hurligimizning ramzi Huno
qushi tasvirlangan.
- Bayrog’imizning zangori rangi nimani bildiradi?
- Osmonimiz musaffoligini, zilol-zilol suvini bildiradi.
- Yana-chi?
- Bobomiz Amir Temur davri bayrog’i ham zangori rangda bo’lgan.
- Bayroqdagi oq rang nimani bildiradi?
- Oq rang rang bizga oq yo’l tilaydi, yana oq rang tinchlik, poklik ramzi.
- Bayroqdagi yashil rang qanday ma’noni bildiradi?
- Yashil rang tabiat, yashnab turgan hayot, hosildorlik, yerdagi yashillikni
bildiradi.
- Qizil rang-chi?
- Qizil rang-hayot tomirlarimizda oqib turgan qonimiz… Dars mavzusi:
Yurt tinchligi.
Darsning maqsadi:
1. O ’ quvchilarga tinchlik , urush , terrorizm , aqidaparastlik , vatanparvarlik
so ’ zlarining mazmun - mohiyati haqida ma ’ lumot berish .
2. O’quvchining tinchlikni asrash, vatanni sevish burchi haqidagi
tushunchalarni rivojlantirish.
3. O’quvchilarni tinchliksevarlik, vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.
Dars usuli: interfaol usullar.
(Guruh ishi, klaster usuli, muloqot, so’zlashuv, yakka
tartibdagi ish) Dars turi: Yangi bilim beruvchi.
28

5. Aziz o’quvchilar, endi lirik chekinish qilamiz. Har bir guruh a’zolari ixtiyoriy
ravishda tinchlik haqida she’r, hadis, maqollardan na’munalar keltiradilar va
mazmunini tahlil qilib beradilar. Topshiriqni bajarish uchun besh daqiqa vaqt
beriladi.
O’quvchilar ½ vatman qog’oziga tinchlik haqidagi maqol, hadis, she’rlarni
yozadilar va taqdimot etadilar.
Masalan:
Yomg’ir bilan yer ko’karar,

Tinchlik bilan el.
6. Darslikda berilgan Q.Muhammadiyning tinchlik haqidagi she’rini ifodali
o’qib, mazmuni tahlil etildi.
7. Yangi mavzu o’quvchilar tomonidan qanday o’zlashtirib olinganligini
aniqlash uchun savollar beriladi.
- Tinchlik haqida qanday tushunchaga ega bo’ldingiz?
- Yurt tinchligini buzmoqchi bo’lgan kimsalar haqida nima deya olasiz?
8. Darsni yakunlash.
- Aziz o’quvchilar, bugungi darsimiz sizga yoqdimi?
- Bugungi darsdan qanday bilim va malakalar, tarbiya olganingizni mana
bu gul yaproqlariga yozib berasiz. Siz bilan bilim va tarbiya gulini hosil
qilamiz.
O ’ quvchilarga gul yaproqlari tarqatiladi . Unga o ’ quvchilar bugungi darsda
qandaq bilim , tarbiya olganliklari haqida fikrlarini izhor qilib yozadilar . Bunda
har bir o’quvchi individual ishlaydi
Mavzu: Vatan tuyg’usi, milliy g’urur va iftixor bilan yashagan bobolar.
Maqsad: Vatan nima? Tushuntirish. Vatan tuyg’usi, milliy g’urur va iftixor
haqida tushuncha berish. Vuyuk bobokalonlarimiz bilan tanishtirish.
Vatanni sevish va asrash ruhida tarbiyalash.
Dars turi: Interfaol.
Usuli: Suhbat, klaster.
Ko’rgazma:
32

1) Vatanimiz manzarasi tasvirlangan rasmlar.
2) Bobokalonimiz A. Navoiy, Beruniy, Ibn Sino va
boshqa rasmlar.
3) Kostitusiya kitobi. Prezident I. A. Karimov rasmi.
4) Qog’oz va flamaster.
Darsning borishi.
1) Tashkiliy qism.
Salomlashish, davomatni aniqlash, dars maqsadini tushuntirish.
2) Dars mavzusini bayon qilish.
- Bolalar bugun biz 3 guruhga bo’linib interfaol usulda dars o’tamiz.
Darsimizning mavzusi “Vatan tuyg’usi, milliy g’urur va iftixor bilan yashyotgan
bobolarimiz” haqida suhbatlashamiz.
1 guruh – Vatan nima?
2 guruh – Vatan tuyg’usi, milliy g’urur nima?
3 guruh – Bizning iftixorimiz bo’lgan
bobokalonlarimiz haqida o’z fikrlarini
bildiradilar. Guruhlarga qog’oz, qalam beraman, ular klaster usulida o’z
fikrlarini chizib, so’ng tushuntirib beradilar.
Bunda o’quvchilar guruhlar ishida o’zaro fikr almashadilar, bilimlarini
jamlab, mustaqil fikrlarini bayon qila oladilar.
- O’quvchilar ma’lum vaqt ichida o’z mavzulari bo’yicha fikrlar to’plab,
taqdimotga chiqadilar.
1 – guruh . Vatan – bu O’zbekistonim, kindik qonim to’kilgan joy, oilam,
o’bek to’ylari, nahorgi oshlar, beshikda yotish, atlas, do’ppi kiygan
vatandoshlar, gerbimizdagi paxta, bug’doy, tog’, bog’lar haqida gapirib berdilar.
2 – guruh . Vatan tuyg’usi, milliy g’urur haqida gapirdilar. Men tirikligim
bilan, o’zbekligim bilan g’ururlanaman. Vatanimni sevaman, ota-onamni,
oilamni, maktabimni sevaman, armiyaga borib hizmat qilish, dushmanlardan
asrash, dunyoga tanitish, go’zal shaharlarimiz, buyuk olimlarimiz borligi bilan
g’ururlanishlarini aytdilar.
33

Darsdan tashqari vaqtlarda o’quvchilarni milliy o’zlikni anglash
ruxda tarbiyalash.
Mustaqil O’zbekistonda ta’lim mazmunida ro’y bergan tarixiy o’zgarish – islohot
uzoqni ko’zlab belgilanishning belgisidir. Bu ayniqsa ijtimoiy fanlar mazmunida
yaqqol aks etdi va sinfiylikdan – nosinfiylikka, partiyaviylikdan-partiyasizlashuvga,
kommunistik mafkuraviylikdan – milliy istiqloliy mafkuraviylikka o’tishda
yuksalishda aks etdi.
Mazkur pedagogik o’zgarish ta’limning insonparvarlashuvi, milliy
madaniylashuviga yo’l ochdi. Chunki har bir milliy madaniyat faoliyat jarayonida
yaratiladi, namoyon bo’ladi, o’rgatiladi, o’zlashtiriladi. Ana shu sabablarga ko’ra, bu
faoliyat tarbiyalovchi – o’quvchilarning milliy madaniyatiga, milliy istiqlolga
munosabatlarini shakllantiruvchi mohiyatga ega. Vaholanki, madaniy bilimlar milliy
xususiyatga ega ekan, O’zbekistonda ta’lim mazmuni o’quvchilarni milliy
madaniyatga, milliylikka munosabatini shakllantiruvchi ob’ektiv xususiyatga egadir.
Mazkur nazariy xulosaga muvofiq, milliy tarbiyaviy zaruratni ta’lim mazmuni,
maqsadi bilan muvofiqlashtirish, pirovard natija esa, ta’lim mazmunini milliy
tarbiyaning potensial omilidan real omiliga aylantirishga kuchli ehtiyoj paydo bo’ldi.
Darsdan tashqari vaqtlarda ya’ni ertalik bayramlarda biz quyidagi mavzulardan
na’munalar keltiramiz:
1. Dars mavzusi: “O’zbekiston- vatanim manim” (ertalik)
2. Darsning maqsadi: O’zbekiston mustaqil Vatan ekanligi, O’zbekiston
Respublikasining ramzlari va ularning mazmunini ochib berish orqali ona yurtimizga
mehr uyg’otish.
3. Darsning jihozi: O’zbekiston Gerbi va Bayrog’i rasmlari, madhiya yozilgan
ko’rgazmali qurol, O’zbekiston xaritasi, allomalarning rasmlari.
4. Darsning borishi:
- Bolajonlar! Bugun biz “O’zbekiston- Vatanim manim” mavzusida dars
o’tamiz. Bu darsda biz O’zbekiston hududidagi viloyatlar biln tanishamiz.
Vatanimizning gerbi, bayrog’i, madhiyasi haqida suhbatlashamiz.
25

O ’ quvchi : Yangi bilimlarni egallaydi . Yakka holda va guruh bo ’ lib
ishlashga o ’ rganadi . Nutqi rivojlanadi va esda saqlab qolish
qobiliyati kuchayadi . O ’ zo ’ zini nazorat qilishni o ’ rganadi . Qisqa vaqt
ichida ko’p mashg’ulotga bajarishga imkoni bo’ladi.
O’qituvchi: Yangi pedagogik texnologiyalarni o’zlashtiradi, darsga
tadbiq etadi, takomillashtiradi va o’z ustida ishlaydi. Mavzularni
qiziqarli materiallar bilan boyitadi, hayotiy vaqealar bilan bog’laydi
va pedagogik mahoratini oshiradi.
O’quvchi: Matn bilan mustaqil ishlashni o’rganadi. O’z fikrini erkin,
ravon bayon qiladi. Shu mavzu asosida qo’shimcha materiallar
topadi, ularni o’qib o’rganadi. O’z fikri va guruh fikrini eshtish, taxlil
qilish, ma’lum bir xulosaga kelishni o’rganadi.

3- “V” sinfida o’tkazilgan odobnoma darsini keltiramiz.
Dars mavzusi : “Men kim bo’lmoqchiman?”
Darsning maqsadi: Dunyoda turli xil kasb-hunar borligi, “kasb” va “hunar”
tushunchalari birbirini to’ldiruvchi alohida tushunchalar ekanligi, har bir inson o’zi
sevgan biror kasb yoki hunar bilan shug’ullanishi zarurligi haqida yangi bilimlar
berish va bu orqali o’quvchilarda kasb-hunarga mehr-muhabbat uyg’otish, boshqalar
mehnatini hurmat qilishga o’rgatish. Dars jihozi: Kasb-hunarga oid maqollar
yozilgan plakatlar, turli kasb egalari ish-faoliyati tasvirlangan rasm, “Mening fikrim”
konvertchalari, “Orzular daraxti” ko’rgazmali quroli, xattaxta, darslik.
Dars metodi : Suhbat-munozara.
Dars turi: yangi bilim beruvchi
Darsning borishi : O’qituvchi darsni quyidagi maqollarni o’qish bilan boshlaydi:
Ilm ol, hunar tanla.
Hunar - hunardan unar.
Hunar - tuganmas boylik.
Hunarli kishi xor bo’lmas.
19

-
joylashgan.
8. Muzeydagi eksponatlar Amir Temur zamoni haqida atroflicha ma’lumot
beradi.
Berilgan ma’lumotlardan tashqari qo’shimcha ma’lumotlar ham beriladi. Shu
tariqa qolgan guruh a’zolari ham o’z ishlarini taqdimot etadilar. Taqdimot natijalari
tahlil etib boriladi.
4. Yangi mavzu bayoni.
- Bugun darsligimizdagi “Farovonlik – hayot ko’rki” IX bo’lim mavzulari bilan
tanishishni boshlaymiz. Ushbu bo ’ lim “ Yurt tinchligi ”, “ Millatlararo totuvlik ”, “ Oila
to ’ kisligi ” mavzularini o ’ z ichiga oladi . Bu bo ’ limdan yurt – millat tinchligi , oila
totuvligi va to ’ kisligini anglatuvchi omillar haqidagi bilim va tushunchalarimizni
rivojlantirib , kengroq ma ’ lumotlar olamiz .
- Bugun “Yurt tinchligi” mavzusi bilan bo’limimizni boshlaymiz.
Mavzu yuzasidan ma’lumotlar berildi. Tinchlik, terrorizm, aqidaparastlik, urush va
vatanparvarlik tushunchalarining ma’nosi ochib berildi.
- Oldingi darsda ushbu mavzu bilan mustaqil ravishda tanishib chiqishingizni
vazifa qilib berilgan edi. Ushbu mavzu bilan qay darajada mustaqil tanishganingizni
klaster usulidan foydalanib aniqlab olaman.
Har bir guruhga o’rtasida tinchlik, terrorizm, aqidaparastlik, urush va
vatanparvarlik so’zlari yozilgan vatman qog’ozlari beriladi. Bu zo’zlarning mazmun-
mohiyatini klaster usulidan foydalanib ochib beradilar va taqdimot qiladilar. Guruh
ishi uchun 10 daqiqa vaqt beriladi.
Taqdimotlar yuzasidan guruhlar fikri tinglanadi.
30

31

Tinchlik
Terrorizm

Urush
Vatanparvarlik
Aqidaparastlik

- o’qituvchi+ o’quvchi, o’quvchi+o’quvchi, o’quvchi+o’quvchilar,
o’quvchi+o’qituvchi, o’quvchilar+ o’quvchilar (jamoalar) muloqoti yuzaga keladi;
- erkin ijodiy muhit yaratiladi;
- o’quvchilar faolligi ortadi;
- o’quvchilarning ham yozma, ham og’zaki nutqi rivojlanadi;
23

-
Yuzrtimizning allomalari haqida qisqacha to’xtalib o’tamiz. Madhiyani yoddan
kuylaymiz. Gerb va bayrog’ haqida yod olgan she’rlarimizni qo’shiq qilib aytamiz.
Dars madhiyani kuylash bilan boshlanadi. Madhiyani kuylab bo’lingach, uning
mazmuni tahlil qilinadi.
So’ngra dars savol-javob bilan davom etadi.
- Vatan nima?
- Vatan biz tug’ilib o’sgan uyimiz, mahallamiz, tumanimiz, shahrimiz, ona
diyorimiz.
- Siz qaysi Respublikada yashaysiz?
- Oz’bekiston Respublikasida yashaymiz.
- O’zbekistonning poytaxti qaysi shahar?
- O’zbekistonning poyaxti- Toshkent shahri.
- Toshkentda qancha millat yashaydi?
- Toshkentda 100dan ortiq millat vakillari yashaydi.
- Toshkent qanday shahar?
- Toshkent go’zal shahar.
- O’zbekistonning yana qanday shaharlarini bilasiz?
- Buzoro, Samarqand, Shahrisabz. Xiva, Termiz, Andijon, Namangan, Qarshi
kabi shaharlarini bilamiz. (xaritadan ko’rsatiladi).
- O’zbekistonning nechta viloyati bor?
- 12ta.
Hamma birgalikda nomlaydi: Toshkent, Namangan, Andijon, Buxoro, Samarqand,
Farg’ona, Xorazm, Sirdaryo, Navoiy, Jizzax, Qashqadaryo, Surxondaryo.
- Oz’bekistonda kimlar yashaydi?
- O ’ zbekistonda ko ’ proq o ’ zbeklar yashaydi , shuning uchun O ’ zbekiston
deyiladi .
“O’zbegim” she’ri yoddan aytiladi.
- Oz’bek allomalaridan kimlarni bilasiz?
Al- Xorazmiy, Abu Rayxon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Mirzo Ulug’bek, Alisher
Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur kabilarni bilamiz.
26

Kirish
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning O’zbekiston Respublikasi
Oliy majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2010 yil 27 yanvar kuni bo’lib o’tgan
qo’shma majlisidagi “Mamlakatni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati
barpo etish – ustivor maqsadimiz” hamda Vazirlar mahkamasining 2010-yil 29-
yanvar kuni bo’lib o’tgan majlisidagi “Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyotini va
xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirish” mavzularidagi ma’ruzalari mazmun-
mohiyati va undagi xulosalarni o’rganish yuzasidan Vazirlar mahkamasining 2010 yil
23 fevfaldagi 101-F – sonli farmoyishi bilan tasdiqlangan tashkiliy tadbirlarni
amaliyotga joriy etish jamiyatimizdagi kun tartibidagi bosh masalalardan biridir 1
.
Prezidentimiz o’z ma’ruzasida mamlakatni modernizatsiya qilish va kuchli
fuqarolik jamiyati barpo etish ustivor maqsadimiz” degan fikr mulohazalaridan
jamiyatimizda barkamol avlodni tarbiyalash boshlang’ich ta’limning asosiy
vazifalaridan biri ekanligi gavdalanadi. Ayniqsa, bo’lajak boshlang’ich sinf
o’qituvchilari ta’lim va tarbiyaning tub maqsadi kuchli fuqarolik jamiyatining barpo
etilishiga xizmat qilishi asosiy maqsadimiz ekanligi Sharqona tarbiya mazmunida xis
etilishi zaruriyati mavjuddir.
Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Barkamol avlod yili”
davlat dasturi to’g’risidagi Qarorida mamlakatimizda sog’lom va barkamol avlodni
tarbiyalash yoshlarning o’z ijodiy va intelektual salohiyatini ro’yobga chiqarish
bo’yicha qo’yilgan vazifalarda “.... ta’lim jarayoniga yangi axborot kommunikatsiya
va pedagogic texnologiyalarni, electron darsliklar, multimediya vositalarini keng
joriy etish orqali mamlakatimiz maktablarida, kasb-hunar kollejlari, litseylari va Oliy
o’quv yurtlarida o’qitish sifatini tubdan yaxshilash …. samarali tizimini yanada
rivojlantirish” ko’zda tutilganligi dolzarb vazifalarimizdan biridir 2
.
Jamiyatimizning ijtimoiy-iqtisodiy hayotida ro’y berayotgan tub o’zgarishlar
davlatimizning oldiga ta’lim tizimini rivijlantirish bilan bog’liq muhim masalani qo’ydi.
1 I.A.Karimov “Mamlakatni modernizatsiya qilish va kuchli fuqorolik jamiyati barpo etish-ustivor maqsadimiz”
O`zbekiston Respublikasi Oliy majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2010 yil 27 yanvar kuni bo`lib o`tgan
qo`shma majlisidagi ma ruzasi. Adolat gazetasi Toshkent 2010 yil 29 yanvar. N 4 1-3-betlar ‟
2

- Bolajonlar, endi “quruvchilar” jamoasi faqat kasb nomlarini, “Hunarmandlar”
jamoasi esa hunar nomlarini yozsin. (O’quvchilar Navbat bilan xattaxtada topshiriqni
bajaradilar. Shundan so’ng o’qituvchi topshiriq to’g’ri yoki noto’g’ri bajarilganligini
tekshiradi va xatolar bo’lsa uni topishni o’quvchilarning o’ziga topishiradi. So’ngra jamoa
sardorlari o’zlari yozgan kasb yoki hunardan bittasini ta’riflab beradi).
- Bolalar, biz ko’plab kasb-hunarlar borligini bildik, ular haqida tushunchalarga ega
bo’ldik va har birimiz biror kasb-hunar egasi bo’lishni xohladik. Ayting-chi, biz o’zimiz
orzu qilgan kasb egasi bo’lishimiz, biror hunar egasi bo’lishimiz uchun hozirdanoq
qanday ishlarni amalga oshirishimiz mumkin? (O’qituvchi o’quvchilarga “mening fikrim”
kartochkalarini tarqatadi, o’quvchilar esa unga o’z ism-familiyasini va javoblarini
yozishadi. O’qituvchi o’quvchilarning javoblari bilan birma-bir tanishadi va eng to’g’ri,
muhim bo’lgan javoblarni xattaxtada yozadi, o’quvchilar fikrini unumlashtiradi)
- a’lo o’qish;
- ko’p kitoblar o’qish;
- odobli bo’lish;
- bo’sh vaqtdan unumli foydalanish;
- mehnatga ko’ngil qo’yish;
- hunar o’rganish…
Barakalla , juda to ’ g ’ ri , buning uchun biz , eng avvalo , odobi bo ’ lishimiz , a ’ lo
baholarga o ’ qishimiz darkor …
( Shundan so ’ ng o ’ qituvchi barcha uyda “ Men kim bo ’ lmoqchiman ” mavzusini
o ’ qib o ’ rganishi va har bir o ’ quvchi o ’ z ota - onasi kasbi ( hunari ) haqida yangi
ma ’ lumotlar o ’ rganib kelishi topshiriladi . O ’ quvchilar darsdagi faolligi , “ mening
fikrim ” kartochkalaridagi javobiga qarab baholanadilar ).

Biz odobnoma darslarini pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etib , quyidagi
natijalarga erishdik :
- o’quvchilar hamkorlikda ishlaydi;
- fikrlar, go’yalar almashinuvi jarayoni sodir bo’ladi;
- o’quvchilarda bilimlarini o’zlashtirishga bo’lgan xohish, qiziqish ortadi;
22

Odobnoma darslarida milliy o’zlikni anglash

Купить