Kirish Roʻyxatdan oʻtish

Docx

  • Referatlar
  • Diplom ishlar
  • Boshqa
    • Slaydlar
    • Referatlar
    • Kurs ishlari
    • Diplom ishlar
    • Dissertatsiyalar
    • Dars ishlanmalar
    • Infografika
    • Kitoblar
    • Testlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi 15000UZS
Hajmi 122.5KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 08 Sentyabr 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Kimyo

Sotuvchi

Bohodir Jalolov

Oleum mavzusini o’qitish

Sotib olish
MUNDARIJA
KIRISH……………………………………………………………………………6
I-BOB. OLEUM MAVZUSINI O’QITISHNING NAZARIY ASOSLARI               
1.1. Oleum haqida umumiy ma’lumot…………………………………………….9
1.2. Oleum tarkibini topishga doir masalalar yechimi……………………………10
 II-BOB.ASOSIY QISM
2.1. Oleum eritmasining foizini topishga doir masalalar yechimi………………24
2.2. Turli xildagi oleumga oid masalalar yechimi………………………………..29
III-BOB. XULOSA………………………………………………… …………..38
IV-BOB.FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………..41
1 KIRISH
Bugun   biz   yashayotgan   jamiyatga   yangi   fikr,   yangi   g’oya,   eng   muhimi,
islohotlarni   amalga   oshirishga   qodir   bo’lgan   yangi   avlod   kadrlari   kerak.   Albatta,
xalqimizning   mardona   mehnati,   o’qituvchi   va   murabbiylarning   jonbozligi   tufayli
ta’lim sohasini tubdan modernizatsiya qilish bo’yicha ko’p ish qilindi.   Barchangiz
guvohsiz,   bugun   zamon   shiddat   bilan   o’zgarib,   barcha   sohalar   qatori   ta’lim
tizimi   oldiga   ham   o’ta   dolzarb   va   murakkab   vazifalarni   qo’ymoqda.   Biz
dunyo   miqyosidagi   keskin   raqobatga   bardosh   bera   oladigan   milliy   ta’lim
tizimini   yaratishimiz   zarur.   Shu   maqsadda,   avvalo,   ta’lim   maskanlarining
moddiy-texnik   bazasini,   kadrlar   salohiyatini   mustahkamlash,   darsliklar   va
o’quv   qo’llanmalarini   zamon   talablari   asosida   takomillashtirish,   o’quv
dasturlari   va   standartlarini   optimallashtirish,   soha   xodimlarining   ish   haqini
bosqichma-bosqich   oshirib   borish,   ularning   mashaqqatli   mehnatini   munosib
qadrlash   bundan   buyon   ham   doimiy   e’tiborimiz   markazida   bo’ladi.Bugun
men,   avvalo,   ta’lim-tarbiya   sohasi   fidoyilariga,   barcha   yurtdoshlarimizga
murojaat qilib aytmoqchiman :   aziz do’stlar, birodarlar, agar intilsak, astoydil
harakat  qilsak,  har  qanday  baland  marrani   egallash  qo’limizdan  keladi.  Biz
ma’rifat   borasida,   ta’bir   joiz   bo’lsa,   “iligi   to’q”   xalqmiz.   Ilm-fanga   intilish
bizning   qonimizda,   bugungi   til   bilan   aytganda,   genimizda   bor.   “Eng   katta
boylik – bu aql-zakovat va ilm, eng katta meros – bu yaxshi tarbiya, eng katta
qashshoqlik – bu bilimsizlikdir”. Chindan ham, bugun biz ulug’ niyatlar bilan
poydevor qo’yayotgan yangi Uyg’onish davri mamlakatimizda mana shunday
ulkan   boylik   yaratishga,   xalqimizning   hayotini   farovon   qilishga   va   kelgusi
avlodlarga   o’zimizdan   munosib   meros   qoldirishga   xizmat   qiladi.
Ishonamanki, o’z tarixida ne-ne buyuk ishlarni sharaf bilan amalga oshirgan
xalqimizning   intellektual   va   ma’naviy   salohiyati,   kuch-qudrati   va   olijanob
fazilatlariga   tayanib,   o’z   oldimizga   qo’ygan   ulug’   va   ezgu   maqsadlarimizga
albatta erishamiz
2 Kimyodan   masala   yechishning   ta'limiy   ahamiyati   shundan   iboratki,
o'quvchilar   rnasalalar   yechish   jarayonida   modda   va   jarayonlar   to'g'risidagi
kimyoviy   bilimlari   mustahkamlanadi.   Kimyoviy   jarayonlaming   borishi,   undagi
omillar (temperatura, bosim, katalizator va h.k.)ning ahamiyati to'g'risidagi fikrlari
ortadi.   Kimyoviy   masalalar   yechish   o'qitishni   ishlab   chiqarish   bilan   bog'laydi,
mehnat   tarbiyasi   ko'nikmalarini   hosil   qiladi,   ixtisoslikni   egallashga   yo'naltiradi,
matematika,   fizika,   biologiya,   geologiya   va   boshqa   falliar   bilan   uzviy   bog'lanish
borligilli   ko'rsatadi.   Maqsadga   intilish   xususiyatini   shakllantiradi.   Masala
yechishning   rivojlantiruvchi   ahamiyati   yuqori   bo'lib,   u   o'quvchilarning   kimyoviy
bilimlarini   shakllantiradi   va   rivojlantiradi,   bilimdagi   formalizrnni   yo'qotadi,
mustaqil   fikrlashga   o'rgatadi.   Kimyodan   masalalar   yechish   jarayonida   muammoli
o'qitishni   amalga   oshirish   mumkin.   Metodologik   jihatdan   qaralganda,   bu   holatda
abstrakt   tafakkurdan   amaliyotga   o'tish   ta'minlanadi.   Masalalar   yechish   kimyoni
o'qitishning   asosiy   vositalaridan   biri   bo'lib,   u   bilimlarni   mustahkam
o'zlashtirilishini taminlaydi. Kimyoviy masalalar sifat va hisoblashga oid sinflarga
bo'linadi.   Kimyo   fanining   mohiyati   moddalarning   tuzilishi,   xususiyatlari,   va
ulardagi harakatlarini o'rganishni o'z ichiga oladi. Oleum mavzusi kimyo fanining
asosiy konseptlari va amaliyotlari bilan bog'liq bo'lib, oleum tarkibini aniqlashning
muhim   qismi   hisoblanadi.   Bu   kurs   ishi   kursantlarga   oleum   tarkibini,   o'rganish
imkoniyatini   beradi.   Ushbu   mavzu   kurs   ishidagi   asosiy   maqsadlardan   biri   bo'lib,
kimyo   fanini   o'rganuvchilarga   oleum   tarkibini   aniqlashda   qo'llanadigan   usullarni
o'rgatishga yordam beradi va o’quvchining fikrlashini o’stirishi mumkin.
  Ishning   maqsadi:   Universitetning   ta'lim   yo nalishlari   va   magistraturaʻ
mutaxassisliklarida tahsil olayotgan talabalarda ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borish
ko nikmalarini shakllantirishda kurs ishining ahamiyati katta. Kurs ishini bajarish	
ʻ
jarayonida   talabalar   egallagan   nazariy   bilimlari   va   mavjud   me'yoriy   xujjatlar,
ma'lumotnomalar   va   zamonaviy   axborot   texnologiyalaridan   foydalanib   amaliy
masalalarni   mustaqil   ravishda   echish   hamda   o z   g oya   va   echimlarini   jamoada	
ʻ ʻ
himoya   qilish   ko nikmasini   egallaydi.   Kurs   ishini   bajarishdan   maqsad   -   o quv	
ʻ ʻ
3 rejasida ko zda tutilgan muayyan fan bo yicha ma'ruza va amaliy mashg ulotlardaʻ ʻ ʻ
olgan   nazariy   va   amaliy   bilimlarini   mustahkamlash,   chuqurlashtirish,
umumlashtirish va ushbu bilimlarni aniq ijodiy va amaliy masalalarni mukammal
echishda qo llashdir. Kurs ishini bajarish orqali talabalar murakkabroq nazariy va
ʻ
amaliy   masalalarni,   masalan,   bitiruv-malakaviy   ishini   bajarishga   tayyorlanadi
Shuningdek,   kurs   ishi   talabalarda   hisob-kitob   ishlarini   bajarish,   masalalar
chizmalarini   chizish,   tushuntirish   hisobotlarini   rasmiylashtirish   ko nikmalarini	
ʻ
hosil qilishi lozim.
  Kurs   ishining   vazifalari: (1)   talabalarning   ma'ruza   va   amaliy
mashg ulotlarda,   mustaqil   faoliyatlarda   olgan   nazariy   va   amaliy   ko nikmalarini	
ʻ ʻ
ijodiy   masalalarni   bajarishda   qo llay   olishini   namoyish   etish;(2)talabalarda	
ʻ
me'yoriy,   ma'lumotnoma   va   boshqa   adabiyotlardan   foydalanish   ko nikmalarini	
ʻ
hosil qilish;(3)mustaqil fikrlash va eng maqbul echimlarni qabul qilishga o rgatish;	
ʻ
(4)axborot   texnologiyalari   vositasida   tayyorlagan   o z   ishining   taqdimoti	
ʻ
(himoyasi)ni   o tkazish,   unda   kurs   ishini   bajarish   jarayonida   egallagan   natijalarni	
ʻ
ishonchli   dalillar   bilan   asoslash,   o zini   dadil   tuta   bilish,   turli   zamonaviy   texnik	
ʻ
vositalar va ularning dasturlaridan foydalana olish kobiliyatini ko rsatish; (4)o quv	
ʻ ʻ
jarayonida   shakllangan   kommunikativ   ko nikmalarini   namoyish   etish,   o z   nuqtai	
ʻ ʻ
nazarini himoya qila olish va murosaga kelish, muloqotga qo shilish, ish bo yicha	
ʻ ʻ
savollarga   asoslangan   javob   berish,   etika   qoidalariga   rioya   qilgan   holda
baxslashish, muzokaralar va davra suxbatlarida qatnashish imkoniyatini namoyish
etish.Agar   o’qituvchi   o’z   oldiga   faqat   nazariy   materiallarni   mustahkamlash
maqsadini   qo’ygan   bo’lsa   bunday   masalalar   o’quvchilarga   avvaldan   malum
bo’lishi   kerak.Agar   o’qituvchi   o’z   oldiga   yangi   tipdagi   masalalarni   yechish
vazifasini   qo’ygan   bo’lsa   o’quvchilarga   masala   yechish   metodikasini
tushuntiradi.O’qituvchi   masala   yechish   metodikasini   tushuntirishda   eng
avvalobiron masalani  o’zi yechib ko’rsatish  kerak bo’ladi.Masala  yechish darsida
o’quvchilarning   masala   yechishga   oid   bilimlarini   faollashtirish   lozim.Shundan
so’ng   masala   sharti   tahlil   qilinadi.Masal   shartida   berilgan   va   aniqlanish   zarur
4 bo’lgan kattaliklar belgilanadi va masala yechish algoritimi tuziladi,hisoblashning
matematik usuli amalga oshiriladi.
5 I-BOB. OLEUM MAVZUSINI O’QITISHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1.Oleum haqida umumiy ma’lumot
          Oleum   (   lot.     Oleum   )   -   sulfat   angidrid        S        O       
3   ning   100%   sulfat   kislota
H  
2   SO  
4   dagi   eritmasi .Oleum   yopishqoq,   yog'li,   rangsiz   suyuqlik   yoki   eriydigan
kristallardir,   ammo   ular   aralashmalar   mavjudligi   sababli   turli   xil   soyalarga   ega
bo'lishi   mumkin.   Havoda   u   "tutun"   qiladi   va   suv   bilan   reaksiyaga   kirishib,   katta
miqdordagi   issiqlikni   chiqaradi.   Oltingugurt   angidridining   kontsentratsiyasi   juda
keng   diapazonda   o'zgarishi   mumkin:   birlikdan   o'nlab   foizgacha.   Oleum   yanada
kuchli   suvni   olib   tashlash   va   oksidlovchi   ta'sirga   ega.   Oleum   shuningdek,
reaktsiyalar natijasida olingan pirosulfat kislotalarni o'z ichiga oladi.
          Oleum   eritmaning   xili.   Oleumni   soda   qilib   tushintiradigan   bo’lsak,H
2 SO
4   va
ortgan SO
3  tarkib topgan modda.
Un(SO
3 )+H
2 O=Xamir(H
2 SO
4 )+ortgan un(SO
3 )                     
Oleum so’zining ma’nosi; moyli,moy 
1.Oleum olivarum -zaytun moyi                                           
2.Oleum persicorum-shaftoli moyi                                        
3.Oleum amdalarum-achchiq bodom
ERITMA:   20%   li   eritma   deganda   20%tuzni   tushunamiz.100   gr   eritmada   20   gr
erigan   modda   tuz   mavjud   hamda   80   gr   erituvchi   suv   mavjud.
Agar   2mol/l   eritma   deganimizda   1litr   eritmada   2   mol   tuz   erigan   deb   tushunamiz
Agar   2.5   mol/kg   li   eritma   deganimizda   –   1kg   suvda   2,5   mol   tuz   eriganligini
bilishimiz mumkin.
OLEUM:  20%   li   oleum   deganda  20%   SO
3   ni   tushunamiz.100  gr   oleum   tarkibida
20 gr SO
3  hamda 80 gr H
2 SO
4  borligini bilamiz.Agar 2 mol/l oleum deganimizda 1
litr H
2 SO
4  da 2 mol SO
3  mavjudligini bilishimiz mumkin.Agar 2.5 mol/kg li oleum
deganimizda -1 kg H
2 SO
4  da 2.5 mol SO
3  mavjudligini bilishimiz mumkin.
1.2.Oleum tarkibini topishga doir masalalar yechimi
6 1. 129 gr oleum eritmasi tarkibida 80 gr SO
3  bo’lsa,oleum tarkibini toping.
Yechish; 129-80=49(H
2 SO
4 ). H
2 SO
4 -49:98=0.5:0.5=1   SO
3  -80:80=1:0.5=2            
J: H
2 SO
4 *2SO
3                                          
2. 44.5 gr oleum eritmasi tarkibida 20 gr SO
3  bo’lsa ,oleum tarkibini toping.         
Yechish;                                                 
 44.5-20=24.5(H
2 SO
4 ).                                
 H
2 SO
4  -24.5:98=0.25:025=1                           
 SO
3 -20:80=0.25:0.25=1                  J: H
2 SO
4 ×SO
3                                          
3.Oleum tarkibida oltingugurtning massa ulushi 16/44.5 ga teng bo’lsa, oleum 
tarkibini toping.   
 Yechish : 
H
2 SO
4 ×nSO
3                                                                                 16× 
(98+80n)=44.5× (32+32n)                                 1568+1280n=1424+1424n               
1280n=1568-1424                                                                               J:  H
2 SO
4 × SO
3
4.Oleum tarkibida oltingugurtning massa ulushi 56/149 ga teng bo’lsa, oleum 
tarkibini toping.    
 Yechish:
 H
2 SO
4 × nSO
3                                              
56/14= 32+32n/98+80n                                      56×(98+80n)=149×(32+32n)           
5488+4480n=4768+4768n                                                 4768n-4480n=5488-4768
288n=720                      H
2 SO
4 ×2.5 SO
3   ×2=  2H
2 SO
4 ×5 SO
3                                      
n=2.5                          J: 2H
2 SO
4 ×5 SO
3            
5. 118gr oleumni neytrallash uchun 100 gr NaOH sarflangan bo’lsa ,oleum 
tarkibini aniqlang. 
 Yechish: 
 1) NaOH ning ekvivalentini toppish lozim.                         E=40/1=40gr/ekv          
2) m
1 /m
2 =E
1 /E
2          3) H
2 SO
4  - 49          7.2 ———1                                
118/100=x/40                        47.2                                                                                
x=47.2                  SO
3  -   40          1.8 ———x=0.25
7                            J: H
2 SO
4 ×0.25SO
3 =4H
2 SO
4  ×SO
3
6. 54 gr suvda 300 gr SO
3  eritilsa ,necha gr SO
3  ortib qolgan.Oleum tarkibini 
toping.                                                                 Yechish :                                          
1) H
2 O+ SO
3  = H
2 SO
4     otrgan SO
3          3)
   H
2 O+ SO
3  = H
2 SO
4     
   
54(H
2 O) ——— x=240(SO
3 )sarflangan     54(H
2 O) ———x= 294(H
2 SO
4 )                
18(H
2 O)———80 (SO
3 )               18(H
2 O) ———98(H
2 SO
4 )
2) 300-240=60 gr (SO
3 ) ortgan           4) H
2 SO
4 —294/98=3                                       
,                                      SO
3 —60/80=0.75
   J: 60 gr va  3 H
2 SO
4  ×0.75SO
3
7. Necha gr suvda 320 gr SO
3  eritilishidan 383 gr oleum olinadi ?             Yechish :
H
2 O+SO
3 = H
2 SO
4                                              .             x mol———80x = 98x        
.             1mol———80 = 98                                           
ortgan SO
3 = 320-80x                320-80x+98x=383                                     H
2 SO
4  
=98x gr                     320+18x=383                           .                                 18x=63   
X=3.5 mol×18=63 gr 
J: 63 gr suv qo’shish kerak
8. Tarkibida 38% SO
3  saqlagan oleum fo’rmulasini aniqlang.                   Yechish:  
100%-38%=62%(H
2 SO
4 )                              
H
2 SO
4 ———62%/98=0.63 mol /0.63=1                                               SO
3 ———
38%/80=0.475mol/0.63=0.75
J:   H2SO4×0.75SO3
9. 80 % li sulfat kislota olish uchun 200 gr 24.5% li sulfat kislota eritmasi qo’shish 
lozim bo’lgan H
2 SO
4  *SO
3  tarkibli oleumning massasini aniqlang.
Yechish:                                                                                       178———196gr   
1- usul
 H
2 SO
4  ×SO3 =2H
2 SO
4                                                       100% ———x=110.11%
110.11%           55.5———x=370 gr
            80                                                         24.5%              30.11———200
2- usul.   H
2 SO
4  ×SO
3  =2H
2 SO
4                                              
8         178x ———196x
m (H
2 SO
4 )=200×0.245=49gr                                       49+196x/200+178x=0.8         
X=2.07                                                   m(oleum)=178×2.07=370 gr
10.xH
2 SO
4 ×ySO
3  tarkibli oleumni to’la neytrallash uchun 110.5 ml 
(p=1.328g/ml )NaOH eritmasi sarflandi.Hosil bo’lgan 40 %li eritma tarkibida 0.55 
mol erigan bo’lsa,oleumni massa nisbati qanday?                        
Yechish:        xH
2 SO
4 ×ySO
3   m=110.5ml*1.328g/ml=146.744 gr eritma 
1)xH
2 SO
4 +2NaOH=NaSO
4 +2H
2 O                                               h         0.55            
0.55   
ySO
3  +2NaOH=Na
2 SO
4 +H
2 O
2) m(Na
2 SO
4 )=0.55×142=78.1 gr       
3) 78.1gr———40%                                        
  192.25 =m———100%         
4) 192.25-146.744=48.5gr(oleum)
Demak , xH
2 SO
4 ×ySO
3     98x+80y=48.5                                   б   ,                     
x+y=0.55 *98      y=0.3
m(H
2 SO
4 )=0.25×98=24.5 gr /24=1.225                                   m(SO
3 )=0.3×80=24 
gr/24=1      J: H
2 SO
4 ×1.225SO
3
11. 2 litr (p=1.1 g/ml) 5,5 M li sulfat kislota olish uchun 970 gramm oleum 
sarflangan bo’lsa ,oleum tarkibini toping?
Yechish:  1) m=5.5×2×98=1078 gr            3) 970-X+1.225x=1078                         
2)H
2 SO
4 ×SO
3                                   0.225x=108                                                     
970-X --- X                                    x=480 (SO3)                                                         
SO3+ H2O=H2SO
4                                                         80———98gr                       
x———-1.225x                                                 4)970-480=490gr      H2SO4            
n(H2SO4)=490/98=5 mol                                                 n(SO3)=480/80=6 mol      
J: 5H2SO4×6SO3=   H2SO4×1.2SO3
12. 300 gr 56% li kaliy gidroksideritmasi bilan oleum to’liq neytrallandi va 
59.59% li eritma hosil bo’ldi.Oleum tarkibini toping?                                  
9 Yechish:                                                     1)m(KOH)=300×0.56=168 gr                  
n(KOH)=168/56=3 mol                               2)H2SO4+2KOH==K2SO4+2H2O 
       1.5    3        1,5                                 SO3+2KOH==K2SO4+H2O
3)m=(K2SO4)=1.5×174=261 gr         
 261gr———59.59%                
438gr=x———100%        
4)438-300=138 gr oleum                                           xH2SO4×1.5-x SO3                 
98x+(1.5-x) ×80=138                                                98x+120-80x=138          
18x=18  x=1    H2SO4 
5)1.5-1=0.5 mol      SO3                                                                        J: 
H2SO4×0.5SO                                                                                                             
13. 43.8 gr H2SO4 *nH2O tarkibli oleumga O va H atomlari soni teng bo’lguncha 
20.52 gr H2O qo’shildi.Oleumning fo’rmulasini toping.                           Yechish :  
 xH2SO4× ySO3                                                  98x+80y=43.8                                
1) n(H2O)=20.52/18=1.14mol                                
Suv mol miqdorda demak SO3 to’liq sarflanib, kislota hosil qilgan suv esa ortib 
qolgan. Oxirgi eritmada H2SO4 va suv qolgan.                              
2)SO3+H2O=H2SO4                                                        y———y———y            
n(H2SO4)=x+y                                                         n(H2O)= 1.14-y 
O=Y
3) (x+y) ×4+1.14-y=(x+y) ×2+(1.14-y) ×2                                 4x+4y+1.14-
y=2x+2y+2.28-2y
2x+3y=1.14
 4)  2x+3y=1.14 ×49  98x+147y=55.89      x=0.3/0.3=1
    98x+80y=43.8    98x+80y=43.8       y=0.18/0.3=0.6
J: H2SO4×0.6SO3
14. 548.06 gr massadagi suvda 1.94 gr oleum eritilganda hosil bo’lgan eritmaning 
pOH =13 ga teng bo’lsa ,oleum tarkibini toping.( p=1.25 g/ml)
Yechish: 
10 1) m(eritma)=548.06 +1.94=550 gr 
pOH=13  pH=1      0.1 M li
2) V=m/p=550/1.25=440ml yoki 0.44 l 
3) H2SO4 = 2H +
 + SO4 2- 
                                                 1———2                           
0.05=x———0.1 M 
4) n=Cm×V/l=0.05×0.44=0.022mol                                         Kislota miqdori 
oleum miqdoriga teng               xH2SO4×ySO3
5)  98x+ 80y= 1.94   x=0.01      y/x =0.012/0.01=1.2     
    x+y =0.022      y=0.012        J: H2SO4×1.2SO3
15. Sulfat kislotada tarkibidagi kislorod massasiga teng massada sulfat angidirid 
eritilganda hosil bo’lgan oleum fo’rmulqasini toping.
Yechish : Sulfat kislotada kislarod massasi 64 gr ga teng masaada SO3 saqlagan 
oleum bor ekan.
1)n(SO3)=64/80=0.8mol J: H2SO4×0.8 SO3
16. X % li sulfat kislota eritmasiga uning massasidan 3 marta ko’p massadagi x-
32,65 % li oleum qo’shilganda 84 % li eritma hosil bo’ldi. Oleum formulasini 
aniqlang?
Yechimi:
1)H2SO4 eritmasini 100 g x% 
Oleumni esa 300 g x-32,5% deb olamiz....
Hosil bo'lgan eritmadagi H2SO4 (m) aniqlaymiz
100+300=400 g eritma
400×0,84=336 g H2SO4
2)336 g H2SO4 uchun dastlabki moddalar necha (m) olinganini belgilab olamiz.....
Dastlabki H2SO4 (m) 
H2SO4 100x/100=x g 
Endi oleum tarkibini belgilab olamiz...
SO3+H2O=H2SO4
80 g        98 g 
11 98/80=1,225 
4)SO3 hosil bo'lgan H2SO4 aniqlaymiz (m) 
300/100=3 deb olamiz
(x-32,5)×3×1,225
5)Oleum tarkibidagi H2SO4( m) aniqlab olamiz...
(100-(x-32,5))×3
6)Endi umumiy tenglama tuzamiz...
336=x+(100-(x-32,5))3+(x-32,5)3×1,225
x=34,6
H2SO4•xSO3=1+xH2SO498	+80	x	
300	=	98	+98	x	
336	−34.6
x=0,0259
H2SO4×0,0259 SO3
1:0,0259. |4
4:0,104  J: 4H2SO4×0,1SO3
17. Massasi 3539,4 g suvda 15,6 g oleum eritilib 5 A tok bilan 57900 sekund 
davomida elektroliz qilingandan so’ng hosil bo’lgan eritmaning   (ρ=1,05 g/ml) pH
qiymati 1 ga teng bo’ldi.  Oleum formulasini aniqlang.                        
Yechimi:
     I×E×t       5×9×57900
1)m=————  = ————=27 g suv
.      F.          96500
2) Em=3539,4+15,6-27=3528 g 
   Ev = 3528:1,05=3360 ml 
3)  pH=1. [H^+] ant =0,1 mol/l
4) 2H^+=H2SO4
2 mol--------1 mol
0,1 mol------x=0,05 mol/l
12 5)1000 ml-------0,05 mol
3360 ml---------x=0,168 mol
6)H2SO4(m) 0,168×98=16,464 g 
H2SO4•xSO3=1+xH2SO4
7) 98+80x.    98+98x
————= ————   
  15,6.       16,464
x=0,4 
J: H2SO4×0,4SO3
18.Tarkibi qanday bo'lgan oleumga 0,2 mol suv qo'shilganda sp2 va sp3 orbitallar 
soni 5:2 nisbatda bo'lgan 103,2 g oleum olindi oleum tarkibini toping. 
Yechimi:
1)H2SO4 sp3=4×3=12 ta (x), sp2 =2×3=6 ta (x)
SO3 da sp3=0, sp2=4×3=12 ta (y)
98x+80y=103,2
6x+12y.       5
————  = ————   
12x.         2
x=0,4.   y=0,8
2)SO3 + H2O = H2SO4
1 mol————1 mol ————1 mol
0,2=x————0,2————x=0,2 
H2SO4 0,4-0,2=0,2 mol————1
SO3  0,8+0,2=1 mol————x=5         J:  5SO3×H2SO4
19. H2SO4•xSO3 oleumga sp³ va sp² orbitallar tenglashguncha 4,5 mol SUV 
qo'shildi va 820,8 g oleum hosil bo'ldi. Oxirgi oleumning tarkibini aniqlang.
Yechimi:
H2SO4 sp3=4×3=12 ta , sp2 =2×3=6 ta 
xSO3 da sp3=0, sp2=4×3=12 ta 
13 6+12x=12       x=0,5                    J: H2SO4×0.5SO3
20. X % li sulfak kislota eritmasiga Shunday massali x-18,4%li ileum qo'shilganda 
72.43% li eritma xosil bo'ldi. Oleum formulasini aniqlang.
1)100+100=200
200×0,7243=144,86
100x+100(x-18,4)×1,225
—————————— =144,86
        100
x=75,24
2) SO3(m) 75,24-18,4=56,84 g
56,84/80=0,7 mol
100-56,84=43,16 g H2SO4
43,16/98=0,44 mol
3) 0,44————0,7
   1————x=1,6         J: H2SO4×1,6SO3.
21. Tarkibi H2SO4•xSO3 oleumga 1,8 mol H2O qo'shilganda sp^3 va sp^2 
orbitalarining soni tenglashdi, bunda 332,2 g oleum olindi. Oleumni tarkibini 
aniqlang.
Yechimi:
1)H2SO4•xSO3            2) H2SO4×0,5SO3 Mr=138g           
12=6+12x                   331,2:138=2,4
 12x=6                   3)  2,4H2SO4×1,2SO3                   
x=0,5                         H2SO4×SO3
                          4) 1.2+1.8=3
                            2.4-1.8=0.6
                            n=3/0.6=5
       J : H2SO4×5SO3
22. 22,8 g xH2SO4•ySO3 tarkibli oleumga 10 g SO3 qo'shilganda yH2SO4•xSO3 
olindi. Boshlang'ich oleumni tarkibini aniqlang.
14 Yechimi:
n(SO3)10:80=0,125 mo                                                                             98x          
22.8-80x
 98x        22.8-80x                                                                      ———— = 
————
22.8-80x    98X+12.25
x=0,1 SO3
m(SO3)0,1•80=8 g
22,8-8=14,8 g H2SO4
n(H2SO4)14,8:98=0,15 mol
0,15:0,1 * 20=3;2 chiqadi        J: 3 H2SO4×2 SO3
Masalani 2-yechimi:
22.8
98 x + 80 = 32.8
98 x + 80
x=1,5 y=1   J: 1,5 H2SO4×SO3
23. Tarkibida 36.12×10^23 ta atomi bo’gan SO3 Suvda ertilganda tarkibida 
45.15*10^23 ta atom tutgan oleum ertmasi xosil boldi. Oleum tarkibini toping
Yechimi:
1,5 mol SO3, qo'shilgan suv 0,5 mol, demak,    J: H2SO4•2SO3
24. 100 g X% li sulfat kislota eritmasi bilan 100 g X% li oleum eritmasi qo'shildi, 
natijada 74,5% li sulfat kislota eritmasi hosil bo'ldi. Oleumni tarkibini toping
Yechimi:
100+100=200 g eritma               60/98=0.6122448
H2SO4(m) 200•0,745=149 g             40/80=0.5   
SO3(m) 149-100=49 g                0.6122448/0.6122448=1
98x=49                             0.5/0.6122448=0.81667
x=0,5×80=40 g SO3                      J: H2SO4×0,81667 SO3
100-40=60 g H2SO4
                        J: H2SO4×0,81667 SO3
15 25. 200 g 6,2% li K2HPO4 eritmasiga 1,78 g oleum qo'shildi. Bunda olingan 
eritmadagi fosfat kislotaning nordon tuzlari massa ulushlari tenglashdi. Oleumni 
tarkibini aniqlang
Yechimi:
1)K2HPO4+H2SO4=KH2PO4+KHSO4
K2HPO4————>KH2PO4
174 g————136 g
1,279x————x
6,2-x=1,279x
x=2,72
6,2-2,72=3,48 g K2PO4 reaksiyaga kirishgan!!!
2,72 g K2PO4 ortib qolgan!!!
2,72 g KH2PO4 hosil bo'lgan!!!
2)K2HPO4+H2SO4----->
174 g ————98 g
3,48 g————x=1,96 g kis
H2SO4•xSO3---->1+xH2SO4
98+80x     98+98x
———— = ————
 1,78         1,96
        x=1                          J:H2SO4×SO3
26. 18 g suvga H2 va O2 atomlari nisbati 1:1,2 bo'lguncha 65 g oleum qo'shilganda
82,65% li eritma hosil bo'ldi. Oleum tarkibini aniqlang.
 Yechimi:
1-usul !!!!                            
xH2SO4•ySO3+H2O                
2 x + 2
4 x + 3 y + 1  =1
1.2  
98x+80y=65
16 x=1  y=0,4   
J:H2SO4×0,4SO3 
27. 600 ml (p=1,19 g/ml) 70% li H2SO4 olish uchun 462 g oleum sarflangan 
bo'lsa, oleum tarkibini aniqlang. 
Yechimi:
1)Em 600 g•1,19 g/ml=714 g 
H2SO4(m) 714•0,7=499,8 g 
2)H2SO4•xSO3--->1+xH2SO4
98+80x      98+98x
———— = ————
.  462        499,8
       x=0,7
J:H2SO4×0,7SO3
II-BOB.ASOSIY QISM
2.1.Oleum eritmasining foizini topishga doir masalalar yechimi
1. 54 gr suvga necha gr SO3 eritilganda 44% li oleum eritmasi hosil bo’ladi ?
Yechish:      
 240=x————54 
 SO3  +  H2O=H2SO4  
 80————18
44%———— (x-240)                                                        100%———— (x+54)
44(x+54)=100(x-240)                                                 44x+2376=100x-24000           
100x-44x=24000+2376                                                        56x=26376                     
x=471              J: 471 gr 
17 2.144 gr suvga 976 gr SO3 qo’shilganda necha % li oleum eritmasi hosil bo’ladi. 
Yechish:                                                                  m
3 =144 +976 =1120 gr eritma    
H2O+SO3=H2SO4                                                             18————80                 
144————x=640 (SO3)                                                          976-640= 336(SO3)
C%=m
1 ×100%/m
3 =336×100%/1120=30%                    J: 30%   
3. Tarkibida  H2SO4×0.4 SO3 bo’lgan oleumning foizini aniqlang.                
Yechish:                                                           H2SO4×0.4SO3
m
2 =98 gr   m
1 =80×0.4=32    m
3 =98+32=130 gr                           C%=m
1 /m
3              
C%=32×100%/130 =24.6%                  J=24.6%     
4. 60% li 100 g oleum 10 g suv bilan aralashtirilsa, necha foizli oleum hosil 
bo'ladi?  
Yechimi:
Demak oleumda kislota erituvchi SO3 esa erigan modda bo'ladi!!!!
100 g eritmada 60 g SO3 bor ekan. 
SO3+H2O=H2SO4
80 g ————18 g suv
44,44=x————10 g
SO3 ort(m) 60-44,44=15,56 gr     SO3(%)= 15.6×100%/110=14.18%   J:14.18%
5. Bir xil massadagi H2SO4 eritmasini neytrallash uchun 6mol,oleum ni netrallash 
uchun 6,9 mol NaOH sarflandi,H2SO4 va oleum aralashtirilganda 
H2SO4×0,29SO3 hosil bulsa, dastlabki oleum % qancha
Yechish:  1-usul;
1)3 mol H2SO4
3,45mol oleum
6,45 mol H2SO4×0,29SO3
6,45————1,29
5=x————1 (H2SO4)
1,45=y————0,29 (SO3)
18 2)5*98+1,45*80=606gr 303grdan
303-3×98=9gr suv 0,5mol
3)(1,45×80+0,5×80)/303=0,5148
0.5148×100%=51.48%      J; 51.48%
2-usul:
1)2NaOH+H2SO4=Na2SO4+H2O                                            
(1,45×80+0,5×80)/303=0,5148                                                                                   
2 mol————1 mol                                    
6 mol————x=3 mol
6,9/2=3,45 mol
3,45+3=6,45 mol mol oleum
2)H2SO4×0,29SO3
1+0,29=1,29 mol       
1,29 ————121,2 g                                                                                   6,45
————x=606 g/2=303 g dan
3) 303-3×98=9gr suv 0,5mol
y=1,95×80/303•100=51,48%
6. 169 g H2SO4×3SO3 tarkibli oleumga necha gr suv ta'sir ettirib 70% li eritma 
olinadi.
Yechimi:
H2SO4•3SO3=4H2SO4
338 g ————392 g
169 g————x=196 g    
0.7 = 196
169 + x     
118,3+0,7x=196
0,7x=77,7             x=111                 J: 111 gr suv
7. 200gr 30% li oleumga 60 gr SO3 qo’shildi.Hosil bo’lgan oleum necha foizli.
Yechish: 
19 200————100%                                                          60=x————30%(SO3)
m
1 (SO3)=60+60=120 gr umumiy
m
3 =200+60=260 umumiy massa 
C%=m
1 /m
3 =120/260×100%=46.15%            J: 46.15%
8. 320 gr SO3 ga 45 gr suv qo’shildi.Hosil bo’lgan eritmaning massa ulushini 
toping ?
Yechish:
SO3 + H2O = H2SO4 +    SO3 (ortgan)
1)45(H2O) ————x(H2SO4)=245
 18(H2O) ————98(H2SO4)
2) 45(H2O) ————x(SO3)=200 gr  sarflangan SO3
18(H2O) ————80gr(SO3)
3) 320
(SO3 umumiy) -200
(SO3 sarflangan)  =45 gr ortgan SO3
4) m
3 =45+245 =365 gr umumiy massa
5) C%=m
1 /m
C%=45/365×100%=32.88%
9. 400 gr 82 % li sulfat kislota eritmasiga 500 gr sulfat angidirid shimdirilganda 
hosil bo’ladigan oleum konsentratsiyasini toping ?
Yechish:
1)400————100%       2)400-328=72 (H2O)
 328 = x————82%
328————328
H2SO4————H2SO4
72 gr---x=320————x=392     180gr
H2O + SO3 = H2SO4   +  SO3 (ortgan )
18gr————80gr————98gr
4) 500-320=180 (ortgan SO3)
5) 328+392+180=900 umumiy massa 
6) 180/900×100%=20%                    J:20%
20 10. 75% li oleum eritmasini necha gr miqdorin15 % li 1700 gr sulfat kislota 
eritmasiga yuttirilganda eritmani konsentratsiyasi 2 marta ortadi ?
Yechish:
(100-75 )+75×1.225=116.875 gr 
116.875              15————x=293.5 gr
            30
15                 86.875————1700           J: 293.5 gr
2.1.Turli xildagi oleumga oid masalalar yechimi
1. 50% H2SO4 olish uchun 400 g suv qo'shish lozim bo'lgan H2SO4•0,5SO3 
tarkibli oleumning massasini (g) aniqlang.
Yechish: 
1)H2SO4×0,5SO3+0,5H2O= 1.5H2SO4             
       147x   
2)0,5= ————                                
.      400+138x 
78x=200
 x=2.564  2.564×138=353.85 gr  J : 353.85 gr                                                            
2. 8xH2SO4×2ySO3 oleumga 1.8gr suv qushildi 5yH2SO4•2xSO3 oleum olindi 
boshlangich eritmada S ning massa ulushi qanday bulgan
Yechimi:
8x=5y-0.1                   X=0.05×8=0,4/0,2=2
2y=2x+0.1                   Y=0.1×2=0,2/0.2=1                                 8x-5y=-0.1              
2H2SO4×SO3                                         2y-2x=0.1                        
          3S            96
  w(S)= ———— =    ————= 0,3478
.      2H2SO4×SO3      276              J: 34.78% 
3. 100% li sulfat kislotada erigan sulfat angidiridning 20% li eritmasini hosil qilish 
uchun 1000 gr 94.6 % li sulfat kislotada qanday hajimdagi (l. n.sh )sulfat 
angidiridni eritish kerak?
21 Yechimi:
H2SO4=80%   SO3= 20%
SO3 + H2O =   H2SO4            2) 94.6%           18————1000
1)80-————98                              104.5%
20%————x=24.5%              122.5%             9.9———x=550
80+24.5=104.5% li olingan 
3)80 gr SO3-------------22.4 l
550 gr --------------x= 154 l                 J: 154 l
5. 80% li sulfat kislota olish uchun 200 gr 24.5 % li sulfat kislota eritmasiga 
qo’shish lozim bo’lgan H2SO4 ×SO3 tarkibli oleum massasini aniqlang.
Yechish:
H2SO4 ×SO3==2H2SO4
178 gr————196 gr 
100————x =110.11%
24.5           30.11————200 gr
        80 
110.11          55.5————x =370          J: 370 gr
2-usul 
H2SO4×SO3==2H2SO4
178x----------------196x
m(H2SO4)= 200×0.245=49  
0.8 = 49 + 196 x
200 + 178 x
 X=2.07 
200+178x =200+178×2.07 =370         J: 370 gr
6. x H2SO4*ySO3 tarkibli oleumni to’la neytrallash uchun 110.5 ml (p=1.328 
g/ml) NaOH eritmasi sarflandi.Hosil bo’lgan 40% li eritma tarkibida 0.55 mol 
erigan modda bo’lsa, oleumni massa nisbati qanday.
Yechish: 
22 1)xH2SO4×ySO3 
m=110.5×1.328=146.744 gr eritma 
x H2SO4 +  2 NaOH ==Na2SO4 + 2H2O 
         0.55                    0.55
ySO3  +    2 NaOH==N2SO4  + H2O
2)m (Na2SO4)=0.55×142=78.1 gr 
78.1 gr————40%
195.25=m————100%
195.25-146.744=48.5 gr oleum 
Demak,  xH2SO4*ySO3
   98x+80y=48.5            x= 0.25
   x  + y = 0.55 ×80        y=0.3 
m(H2SO4)=0.25×98=24.5 gr 
m(SO3)=0.3×80=24 gr 
24.5 /20=1.225
20/20=1                         J: 1.225;1
7. 65 gr H2SO4 × 0.4 SO3 tarkibli oleumga kislorod va vodorod atomlari soni teng
bo’lguncha suv qo’shildi. Hosil bo’lgan eritmadagi kislorod atomlari sonini 
toping ?
Yechimi: 
H2SO4 × 0.4 SO3     H2SO4            SO3
130————1 mol————0.4 mol 
63————x=0.5 mol-————x=0.2 mol
+ y mol suv qo’shildi
SO3 + H2O ===H2SO4
0.2————0.2————0.2 
n(H2SO4)=0.5+0.2=0.7 mol
Ortgan suvni X mol deb olsak   0.7 H2SO4 *x H2O    
O=H
23 0.7x*4+ x= 0.7 *2 + 2x
X= 1,4
Y= x+ 0.2=1.4+0.2=1.6 mol( H2O)
H2SO4  1 mol————4 (O)
        0.7mol————x= 2.8 ta (O)
H2O   1 mol————1 ta (O)               4.2 ta (O)
       1.4 mol————x=1.4ta (O)
4.2×6.02×10 23
 =25.28×10 23
 ta kislarod mavjud   J: 25.28×10 23
 ta
8. H2SO4×1.5 SO3 tarkibli oleum eritmasiga 0.4 mol H2SO4×0.8SO3 tarkibli 
oleum eritmasi qo’shildi. Olingan eritmaga 0.92 mol suv qo’shilganda 100% li 
sulfat kislota hosil bo’lsa , dastlab oleum erimasining massasini aniqlang?
Yechimi:
X mol (H2SO4 ×1.5 SO3)
X mol ===H2SO4   1.5x mol=SO3  0.4 mol (H2SO4×0.8 SO3)
n(H2SO4)= x+0.4
n(SO3)==1.5x+0.32
SO3 + H2O ==H2SO4
1.5 x+0.32—1.5x+0.32----1.5x +0.32
Suvning moli SO3 nikiga teng
1.5x +0.32 =0.92
1.5 x=0.6
X=0.4   0.4 ( H2SO4×1.5 SO3)
m(oleum)=0.4×218=87.2 gr        J: 87.2 gr 
9. Oleumga 318 gr Suv qo’shilganda 10 molyalli sulfat eritmasidan 594 gr olingan 
bo’lsa , dastlabki oleum tarkibidagi sp 2
 – gibrid orbitallar sonini aniqlang.
Yechish:
10 molyalli;
1)10×98=980 gr (H2SO4)                    3) 2H2SO4×1 SO3
980+ 1000 gr =1980 gr erituvchi              2 H2SO4 ————sp 2
=2 ta 
24 1980 gr————10 mol                     2×2×3==12 ta orbital bor
594gr————x=3 mol                     1 SO3————sp 2 
= 4 ta 
2) 594-318 (H2O)=276 gr oleum              1×4×3==12 ta orbital bor
xH2SO4× (3-x)SO3                     4)   Umumiy orbitallar 12+12= 24
98x+240-80x=276 gr     x=2                    J: 24 Na
10. Oleumga o’zining massasidan 3 marta kam suv qo’shilganda 77.7% li H2SO4 
eritmasi hosil bo’ldi. Oleum tarkibidagi SO3 ning massa ulushini toping ?
Yechish : 
1) 300 gr oleum desak ,3 marta kam ya’ni 100 gr suv qo’shilgan.
m=300+100=400 gr 
400 gr ————100%
311=x————77.7% H2SO4
2) 300-x=H2SO4,        X gr SO3
SO3 +  H2O  ===H2SO4
80-————98
X————1.225x
3) 300-x+1.225x=311
0.225x=11
X=49
4)300gr ————100%
49gr————x=16%              J: 16%
11. Tarkibi  H
2 SO
4 ×0.6 SO
3  bo’lgan 657 gr oleum olish uchun vodorod hamda 
kislorod atom sonlari nisbatlari 1.5: 1 bo’lganda sulfat kislota eritmasiga (p=1.25) 
necha gr oltingugurt (VI)oksiddan qo’shish kerak?
Yechish: 
H
2 SO
4  * x H
2 O 
H
O  = 2 + 2 x
4 + x = 1.5
1
6+1.5x=2+2x
25 0.5x=4
X=8
H
2 SO
4 +8 H
2 O + SO
3  =9 ( H
2 SO
4 × 0.5SO
3 )
1072 gr  ———— 1314 gr 
536=x ———— 657      J:536 gr 
12. 80 gr SO
3  suvga qo’shilganda olingan oleum tarkibidagi SO
3  ning kislorod 
atomlar sonining sulfat kislota tarkibidagi kislorod atomlar soninig nisbati 1;4 
bo’lsa ,oleumdagi kislota massasini toping ?
Yechish: 
n(SO
3 )=80/80=1 mol 
SO
3  ortib qolgan 
SO
3 + H
2 O=H
2 SO
4  
x ———— x ———— x 
n(H
2 SO
4 )=X mol   n(SO
3 )=(1-x) mol (1−	x)∗3	
4x	=	1
4
 
X= 3-3x
4x=3
X=0.75
m(H
2 SO
4  )=98 × 0.75=73.5 gr   J: 73.5
13. H
2 SO
4 × 3SO
3  tarkibli oleum eritmasini hosil quilish uchun 3 litr suvda undan 3 
barobar kam bo’lgan massada SO
3  gazi eritilishidan hosil bo;lgan eritmaga 90% li 
oleum erutmasidan necha kg qo’shish kerak ?
Yechish : 
H
2 SO
4   × 3SO
3  =4 H
2 SO
4                  5)
   30.625              120.25
1)338 ———— 392                       115.97
100 ———— x=115.97%         4.28                85.35
2)3000+1000=4000                 4000- ———— x=79.76
3)1000/80 × 98=1225
26 4)4000 ———— 1225                    J: 79.7
100 ———— x=30.625
14. 11 mol suvda 22.4 l (n,sh ) SO
3  eritilishidan olingan eritmani necha gr 
miqdoriga 71% li 135.2 gr oleum eritmasi qo’shilganda eritmada vodorod va 
kislorod atomlari tenglashadi?
Yechish:
1)198+80=278 gr
278 ———— 98
100 ———— x=35.25%
2) (100-71)+71*1.225=115.975%
3) H
2 SO
4 × nH
2 O     4) H
2 SO
4 × 2H
2 O      
2+2n=4+n            98 ———— 36 ———— 134
n=2                73.13%=x ———— 100
5)115.975             35.25  ———— 135.2
          73.13 
37.88               42.84 ———— x=152.9 gr 
15.   100 g X% li sulfat kislota eritmasi bilan 100 g X% li oleum eritmasi qo'shildi,
natijada 74,5% li sulfat kislota eritmasi hosil bo'ldi. X ni toping .
Yechimi:
100+100=200 g eritma 
H2SO4(m) 200•0,745=149 g
SO3(m) 200-149=49 g
98x=49
x=0,5•80=40 g SO3 
100-40=60 g H2SO4
Oleum ushun X%
.    40 g SO3
27 X%= ————×100=40%
.     40+60
J: 40%
XULOSA
        Oleum   bu     sulfat   kislota   va   ortib   qolgan   oltingugurt   (VI)   oksididan   tashkil
topgan   murakkab   modda   hisoblanadi.   Biz   oleum   mavzusini   o’quvchilarga
tushuntirishdan   oldin   oleumning   nazariy   qismini   to’lliqligich   a   yoritib   berishimiz
kerak.Mavzuni   yoritib   berayatganimizda   o’quvchilar   tushunadigan   qilib   yetgazib
berishimiz   kerak   hisoblanadi.   Asosan   hayotga   bog’lab   tushuntirganimizda
o’quvchining   ongida   tezroq   va     onson   qoladi.Oleumni   o’zini   ham   hayotga
bog’laydigsn   bo’lsak   ,oleum   o’zioltingugurt   (VI)   oksidiga   suvning   qo;shilishidan
hosil   bo’lgan   sulfat   kislota   vaortib   qolgan   oltingugurt(VI)   oksididan   tashkil
topgan.Hayotga   bog’laydigan   bo’lsak,oltingugurt(VI)oksidini   un   deymiz.Unni
suvga  solsak   xamir  hosil  bo’ladi  va  ortgan  un  ham   hosil  bo’ladi.Bundan  tashqari
oleumning   hayotimizdagi   o’rni   haqida   ham   malumot   berib   o’tish   kerak.Oleumni
suvda   eritib   ,har   qanday   konsentratsiyali   juda   toza   sulfat   kislota   olish   mumkin.
Bo yagichlar,   portlovchi   moddalar   va   boshqalar   ishlab   chiqarishdaʻ
ishlatiladi. Oleumga   doir   masalalarni   ishlash   eng   avvalo   o’quvchining   fikirlash
qobiliyati   hamda   matematika   fanlarini   yaxshi   bilish   ham   talab   etiladi.Oleum
masalalarini ishlashda     oleum bilan eritmaning ham farqini ham bilib ketish talab
etiladi.Eritmada   erituvchi     suv   erigan   moddda   tuz   yoki   boshq   moddalar   oksidlar
bo’lishi   mumkin.Oleumda   esa   erituvchi   sulfat   kislota   ,erigan   modda   esa
oltingugurt(VI)oksidi hisoblanadi.Bundadan tashqari oleum masalalarini ishlashda
shuni   ham   sedan   chiqarmaslik   kerak,oleumda   foizni   oltingugurt   (VI)oksidi
beradi.30%   li   oleum   deyilsa   oleum   tarkibining   30%ini   SO
3, 70%ini   esa     H
2 SO
4
28 tashkil qiladi.Oleum masalalarini ishlashda oleum tarkibini topishga doir masalalar
ham   mavjud.Bunday   masalalarni   ishlashda   avvvalo,oleumning   umumiy
massasidan   ,hamda   SO
3 massasidan   foydalangan   holda   sulfat   kislotaning   va   ortib
qolgan   SO
3   massasini   aniqlab   olishimiz   kerak   bo’ladi.Shundan   keyin   H
2 SO
4     va
SO
3   massalarini   nisbat   qilib   tarkibini   topishiiz   mimkin.Oleumning   umumiy
fo’rmulasiq quydagicha bo’ladi:  H
2 SO
4 *xSO
3  yoki  x H
2 SO
4 *ySO
3   bo’ladi.
Oleum   mavzusini   biz   universitetda   o’tiladigan   maruza   darslarida   katta
o’qituvchilardan   oleum   mavzusini   yechishning   birnecha   xil   usullarini
o’rganishimiz   orqali,masalalar   yechesh   fanidan   amaliy   darslarimizda   maruzada
o’rgangan   usullarimiz   orqali   masalalarni   ishlaymiz.Bu   orqali   bixz   o’zimizning
masalalarni   ishlashning   turli   usullarini   o’rganishimizga   sababchi   bo’ladi.
Universitetda   o’rgangan   bilimlarimiz   orqali,maktablarda   bemalol   o’quvchilarga
oleum   masalalarini   o’rgatishimiz   mumkin   bo’ladi.Darslar   davomida   biz   ko’pgina
adabiyotlardan masalalar yechish to’plamlaridan, optima savollaridan hamda DTM
test   savollaridagi   oleumga   doir   masalalarni   ishlash   orqali   ham   tajriba;larimizni
orttiramiz.Kimyoda fanida masalalarni to’g’ri yechishning 50% ini masala shartini
to’g’ri   o’qish   va   masalani   fikrlab   ishlash   tashkil   etadi.Biz   qanchalik   yangi
qo’llanmalardan   turli   xil   oleumga   doir   masalalarni   ishlash   orqali   fikirlash
qobiloiyatimizni   ham   oshirishimiz   mumkiun   bo’ladi.Maruza   darsllari   hamda
amaliy   darslar   orqali   o’rgangan   turli   xildagi   masalalarni   yechish   usullarini
umumlashtirgan   holda   fan   yuzasidan   kurs   ishlarimizni   himoya   qilamiz.   Kurs
ishlariga   tayyyorlanishimizda   ko’proq   kitopblardan   hamda   axborot
texnalogiyalaridan   foydalanish   orqali   ham   ko’proq   malumotlarga   ega
bo’lamiz.Ko’proq malumotlarga ega bo’lishimiz orqali biz kurs ishimizni himoya
qilganimizda   o’qituvchilarning   bergan   savolllariga   bemalol   javob   berishimiz
mumkin.   Davra   suxbatlarida   ham   ,kimyo   kechalarida   ham   ko’proq   malumotlar
aytishimiz   mumkin.Darslarda   masalalarni   ishlashimizda   ko’proq   guruh   bo’lib
ishlashimiz   orqali   fikirlashimiz   oshishi   hamda   masalalarni   ishlashning   turli   xil
usullarini   o’rganishimiz   mumkin.Guruh   bo’lib   masalalarni   ishlaganimizda   juda
29 ko’p   baxslar   bo’ladi.Har   bir   talabadan   masalani   ishlashning   turli   xil   usullari
bo’ladi.Moddalarning   elementlarning   bir   biri   bilan   tasirlashganda   ularda   yuz
beradigan kimyoviy xodisalarni ham bilib olib bir birimiz bilan fikr almashishimiz
mumkin.   Kurs   ishini   sifatli   bajarishning   muhim   shartlaridan   biri   tanlab   olingan
mavzu bo yicha mavjud maxsus adabiyotlarni chuqur o rganish hisoblanadi. ʻ ʻ
Agar   o'qituvchi   o'z   oldiga   faqat   nazariy   materiallarni   mustahkarnlash   maqsadini
qo'ygan   bo'lsa,   bunday   masalalar   o'quvchilarga   avvaldan   ma'lum   bo'lishi   kerak.
Agar   o'qituvchi   o'z   oldiga   yangi   tipdagi   masalarni   yechish   vazifasini   qo'ygan
bo'lsa,   o'quvchilarga   masala   yechish   metodikasini   tushuntiradi.   O'qituvchi
masalalar   yechish   metodikasini   tushuntirishda   avval   biron   masalani   o'zi   yechib
ko'rsatishi  kerak. Masalalar  yechish darsida o'quvchilarning masala yechishga oid
bilimlarini faollashtirish lozim. Shundan so'ng masala sharti tahlil qilinadi. Masala
shartida   berilgan   va   aniqlanishi   zarur   bo'lgan   kattaliklar   belgilanadi   va   masala
yechish   algoritmi   tuziladi,   hisoblashlarning   matematik   va   fizik   usullari   amalga
oshiriladi. Yangi tipdagi masalalami  yechish usullarini o'rgatishda avval masalani
yechish algoritrni aniq qilib tuziladi, ularni o'quvchilar yozib oladilar va u masala
yechishning   qaysi   tipiga   kirishi   tushuntiriladi.   O'qituvchi   masalani   yechib
ko'rsatadi,   so'ngra   doskaga   a'loehi   o'quvchilardan   birini   ehiqarib,   unga   yeehllgan
masalaga   o'xshash   masala   yeehishni   taklif   qiladi.   Shundan   so'ng   sinfdagi
o'quvchilar   shunga   o'xshash   masalani   yeehadilar.   Murakkab   masalalarni   yechish
bilimdon   o'quvchilarga   beriladi.   Murakkab   masalalarni   yechish   sinfdan   tashqari
mashg'ulotlarda   olib   borilishi   maqsadga   muvofiqdir.Kimyo   chuqurlashtirilib
o'qitiladigan akademik litseylarda umumiy kimyo fanlarini o'qitilishiga yetarli soat
ajratilgan   bo'lib,   ularda   olimpiada   masalalarini   yechish   ham   olib   boriladi.
Olimpiada   masalalarini   yechishda   aralashmalarga   oid   masalalar,   algebraik   usulda
yechiladigan   masalalarga   oid   hisoblashlar   o'quvchilarga   tushuntiriladi   va   bu
haqdagi   bilimlari   rivojlantirib   boriladi.   Hisoblashlarga   oid   masablarni   yechishda
fIzika va matematika fanlari bilan kimyo fani orasidagi fanlararo uzviy bog'lanish
borligi   aniq   misollar   bilan   tushuntiriladi.   Misol   uchun   kimyoviy   masalalarni
30 yechishda   fIzika   fanida   qo'llaniladigan   graftk   usulidan   foydalanish   mumkinligi
aytib   o'tiladi.   Masala   yechishda   kimyoviy   qonuniyatlarning   matematik   ifodalari
tenglamalaridan   foydalanib,   ularga   son   qiymatlarini   qo'yib   hisoblashlar   amalga
oshiriladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.Kimyo noldan mavzulashtirilgan testlar  to’plami.                                                   Sohibjon
Boboyev.Toshkent -2023. Smart books
2. Kimyo noldan II qism.Mavzulashtirilgan testlar to’plami.
Sohibjon Boboyev.Toshkent-2023.Smart books
3.Kimyo optima 1996-2020.
4.Mega  kimyo 2010-2022
5.Kimyodan masalalar yechish usullari.
6.Kimyogarlar maktabi-telegram kanal.  https://t.me/Kimyogarlar_maktabi
7.Kimyo sinov 2024.Variant testlari.Sohibjon Boboyev.
8.Kimyo-Boysun.Tayyorlov kursi.telegram kanali.  https://t.me/Kimyo_Boysun
9.Kimyo kitoblar olami.Telegram kanali.  https://t.me/KimyodanKitoblarOlami
10.Oleum masalalarini ishlash usullari.youTube.   https://www.youtube.com
11.Oleum.DTM testlarini ishlash namunasi.  https://www.youtube.com
12.Kimy o’qitish metodikasi N.G’.Raxmarullayev, H.T.Omonov.
31 32 33

Oleum mavzusini o’qitish

Sotib olish
  • O'xshash dokumentlar

  • Infraqizil spesktroskopiya
  • Suyuqlik va gaz aralashmalarini tozalash uchun adsorber va absorberlarni
  • Suyuq aralashmalarni ajratish uchun rektifikatsion kolonnalami qurilmasini hisoblash va loyihalash
  • Turli aralashmalami quyuqlashtirish, bug’latish qurilmasini hisoblash va loyihalash
  • Suyuqlik suyulik va suyuqlik qattiq jism sistemasida ekstraksiyalash

Xaridni tasdiqlang

Ha Yo'q

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Balansdan chiqarish bo'yicha ko'rsatmalar
  • Biz bilan aloqa
  • Saytdan foydalanish yuriqnomasi
  • Fayl yuklash yuriqnomasi
  • Русский