Dokument ma'lumotlari

Narxi 9000UZS
Hajmi 145.5KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 23 Sentyabr 2023
Kengaytma doc
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Huquqshunoslik

Sotuvchi

Bohodir Jalolov

Oliy majlis palatalarning, yurtimiz Qonunchilik tizimidagi va palatalarning vakolatlari

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI KONSTITUTSIYAVIY HUQUQ fanidan Oliy majlis palatalarning, yurtimiz Qonunchilik tizimidagi va palatalarning vakolatlari mavzusidagi KURS ISHI Ilmiy rahbar: Bajardi: TO SHKENT 6Muntarija: Kirish 1.1. O zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi ʻ qo mita va komissiyalari shakllantirish tartiboti va ularning ʻ vakolatlari 1.2. Oliy Majlis Senatining qo mita va komissiyalarini ʻ shakllantirish tartibi va vakolatlar 2.1. O zbekiston Respublikasi qonunlari, senat qo mitalari ʻ ʻ qarorlarining davlat hokimiyati va boshqaruv organlari tomonidan ijro etilishini nazorat qilish 2.2. O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining qo mitalari ʻ ʻ tomonidan O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik ʻ palatasi qabul qilgan qonunlarni dastlabki tarzda ko rib chiqish ʻ tartibi Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar 6Kirish Kurs ishi mavzusining dolzarbligi. 1991-yil, O zbekiston mustaqilligi e lonʻ ʼ qilinishi bilan, qisqa muddat ichida, demokratik tamoyillarni shakllantirish, bozor munosabatlariga o tish, hayotning barcha sohalarida qonun ustuvorligini ʻ ta minlash, hokimiyatning bo linishi (ijroiya, qonunchilik va sud) kabi asosiy ʼ ʻ prinsiplardan iborat bo lgan yangi davlatchilikning qonunchilik bazasi vujudga ʻ kelishiga ehtiyoj tug’ildi. 1994-yilning 25-dekabrida O zbekiston tarixida birinchi marta ʻ ko’ppartiyaviylik asosida shakllangan parlament — Oliy Majlisning tarkib topishi ana shu yo’ldagi asosiy qadamlardan biri bo ldi. ʻ O zbekiston Parlamenti jamiyatimizda qonun ustuvorligi prinsiplarini joriy ʻ qilish, iqtisodiy va siyosiy sohalardagi islohotlarni chuqurlashtirishga doir huquqiy asoslarni yanada rivojlantirish, fuqarolarning huquk va manfaatlarini himoya qilish, mustaqil O zbekistonning jahon miqyosidagi nufuzini oshirish kabi muhim ʻ masalalarni hal qilishga erishdi. Biroq davr va jahon amaliyoti qonunchilik hokimiyatini demokratik andozalarga muvofiq holda islohot qilish zarurligini ko’rsatdi. Davlat va jamiyat hayotini erkinlashtirish hamda demokratiyalashtirishni chuqurlashtirish natijasi o’laroq, mamlakatimizda davlat hokimiyatining barcha tarmoqlarini, shu jumladan, qonunchilik sohasini takomillashtirishga doimo e tibor ʼ qaratilmoqda. Jumladan, yangilangan Bosh Qomusimizda ham bu boradagi moddalar, qonunlar belgilab qo’yildi. Shunday ekan, Parlament faoliyatini takomillashtirish zamonaviy demokratik davlatni barpo etish va rivojlantirishning ajralmas xususiyatidir. Shuning uchun ham dunyodagi turli demokratik tizimlarda parlament faoliyatini takomillashtirish yo’llari va usullarini shakllantirish, samaradorligini oshirish, hokimiyatning ijroiya va sud hokimiyatlari tarmoqlari faoliyati bilan bo ladigan ʻ ishlarini uyg’unlashtirish borasida faol izlanish olib borilyapti. 6Yuqoridagilar bilan bir qatorda parlament faoliyatida qo mita vaʻ komissiyalar faoliyati bilan bog liq masalalarni tadqiq etish ham muhim ahamiyat ʻ kasb etadi. Kurs ishi mavzusini o’rganilganlik darajasi: Mustaqillik yillarida Qonunchilik sohasini takomillashtirish borasida bir qator ishlar amalga oshirildi. Zero, Qonunlarni yaratish boyicha, bosh organ bo’lgan Oliy Majlis Qonunchilik palatasining eng sara kadrlar zaxirasini shakllantirish har qachon ham muhim ahamiyat kasb etgan. Qonunchilik o’rganilishi ham yurtimizda o’tgan yillardagiga nisbatan ancha oldinga siljidi. Bu borada olimlarimizdan Akmal Saidov, A.A. Azizxo’jayev, S.M. Adilxodjayeva, I. B. Zokirov, B. I. Ibratov, O.Oqyulov, H.R.Rahmonqulov, SH.N.Ro’zinazarov va shu kabi olimlar tomonidan atroflicha, umumiy asoslarda o’rganilgan. Yurtimizda Qonunchilik faoliyati muayyan mavzularida tahlil etilgan. O’zbekiston qonunchiligi garchi dunyoda yetakchi, mukammal va xalq manfaatlarini o’ylab chiqilgan qonunlar bo’lishiga qaramay, hali bu borada amalga oshirilishi kerak bo’lgan ishlar ko’p edi. Yangilangan Konstitutsiyada esa bu bo’shliq anchayin to’ldirildi, qonunchilikdagi dunyo tajribasi mentalitetimizga moslashtirilgan holda o’zimizga moslashtirildi. Kurs ishi maqsadi. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi va yurtimizdagi Qonunchilik sohasini imkon qadar yaxshilab o’rganish, bu jarayon bilan bog’liq turli holatlardagi muammolarni o’rganish, tahlil etish, ularni imkon qadar huquqiy tartibga solish va hayotimizda tutgan o’rni, qo’llanish sohalari, huquqiy munosabatlar, talablarning o’ziga xos jihatlari va hayotga mos kelishi borasida tegishli takliflar, tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Kurs ishi vazifalari quyidagilar etib belgilandi:  Oliy Majlis, Qonunchilik palatalari vazifasi, faoliyati va turlarini o’rganish  Qonunchilik, Qonun ishlab chiqilishi tushunchalaring mazmun- mohiyatini tahlil qilish, anglab yetish 6 Qonunchilik haqida ma’lumotlar, qilingan ilmiy ishlar, dissertatsiyalar, chop etilgan adabiyotlarni o’rganish  Yangilangan Konstitutsiyamizdagi XVIII bobni, qonunchilik sohasi va O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi faoliyatini tahlil qilish  Qonun ishlab chiqilishidagi huquqiy asoslarni o’rganish. Kurs ishining predmeti: O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining XVIII bobi va Qonunchilikka oid normativ-huquqiy hujjatlar kurs ishi mavzusining predtmetini tashkil etadi. Kurs ishining obyekti : Qonunchilik va Qonun ishlab chiqilishi jarayoniga oid oid normativ-huquqiy hujjatlar bilan bog’liq qonun hujjatlarini takomillashtirish, shartnomalarning ahamiyati, mohiyati va ularni takomillashtirish borasidagi moddiy-huquqiy muammolar tashkil etadi. Kurs ishining nazariy va amaliy ahamiyati. Kurs ishida bayon etilgan mulohazalar, nazariy xulosalar va amaliy takliflar xalqaro munosabatlarda O’zbekistonning o’rnini aniqlash, uning ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy hayotda tutgan mavqeyini o’rganish uchun asos qilib olish mumkin. O’rganish natijalari o’quv yurtlarida mavzuga oid ma’ruzalarni o’qitishda ma'lumot sifatida foydalanish mumkin. Kurs ishining tuzilishi: Kirish, 2 bob, 4 paragraf, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat. I. O zbekiston respublikasi oliy majlisi qonunchilik palatasi vaʻ senati qo mita va komissiyalarini shakllantirish, qo mita va ʻ ʻ komissiyalar faoliyatining asosiy yo nalishlari ʻ 1.1. O zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi ʻ qo mita va komissiyalari shakllantirish ʻ tartiboti va ularning vakolatlari Qonun loyihalarini tay yo rlash ishini olib borish, Qonunchilik palatasi muhokamasiga kiritiladigan masalalarni dastlabki tarzda ko rib chiqish va ʻ 6tay yo rlash, O zbekiston Respublikasi qonunlari hamda palata tomonidan qabulʻ qilinadigan qarorlarning ijrosini nazorat qilish uchun Qonunchilik palatasining vakolatlari muddatiga Qonunchilik palatasi deputatlari orasidan rais, uning o rinbosari va a zolardan iborat tarkibda qo mitalar ʻ ʼ ʻ saylanadi. Qo mita raisi, uning o rinbosari va qo mita a zolari lavozimlari ʻ ʻ ʻ ʼ deputatlarning qaysi partiya yoki guruhga mansubligini hamda saylovda saylovchilarning qancha ovoz olganligini inobatga olgan holda yaxlit (umumiy) qaror bilan belgilanadi. 1 Qonunchilik palatasi qo mitalarining barcha a zolari teng huquqlardan ʻ ʼ foydalanadilar. Qo mita tarkibiga saylanmagan deputat uning ishida maslahat ʻ ovozi huquqi bilan ishtirok etishga haqli. Qonunchilik palatasi qo mitalari ʻ Qonunchilik palatasi oldida mas ul va ʼ unga hisobdordir. Qonunchilik palatasi qo mitalari: ʻ  o z tashabbusi bilan yoki Qonunchilik palatasining topshirig iga binoan ʻ ʻ O zbekiston Respublikasi qonunlarining hamda o zining vakolatlariga ʻ ʻ kiradigan masalalar yuzasidan Qonunchilik palatasi boshqa qarorlarining loyihalarini ishlab chiqadi;  qonun loyihalarining dastlabki tarzda ko rib chiqilishini va ularni ʻ Qonunchilik palatasida ko rib chiqishga tayyorlashni amalga oshiradi; ʻ  qonunlarning loyihalari yuzasidan xulosalar beradi, qonun loyihasini Qonunchilik palatasining majlisi kun tartibiga kiritish, uning ustida ishlashni davom ettirish yoki asoslantirilgan holda uni rad etish to g risida Kengashga ʻ ʻ takliflar kiritadi;  O zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti loyihasi yuzasidan ʻ xulosalar va takliflar beradi; 1 Parlamentarizm: xorijiy mamlakatlar tajribasi// Mualliflar jamoasi. Toshkent: ―Sharq , 2004.- 296 b. ‖ 6 Qonunchilik palatasining topshirig iga yoki palata Kengashining tavsiyasigaʻ binoan muayyan qonun loyihasi yoki palata vakolatlariga kiradigan boshqa masala yuzasidan mas ul bo ladi; ʼ ʻ  kiritilgan qonun loyihalarini ko rib chiqish bo yicha ishchi guruhlari tuzadi, ʻ ʻ ularning tarkibiga davlat organlari va nodavlat notijorat tashkilotlarining, ilmiy muassasalarning vakillarini, mutaxassislar va olimlarni, xo jalik ʻ yurituvchi subyektlarning rahbarlarini jalb etadi;  qonunchilik tashabbusi huquqi subyektlari vakillarining ular tomonidan kiritilgan qonun loyihasiga taalluqli masalalar yuzasidan fikrlarini eshitadi;  kiritilgan O zbekiston Respublikasi qonunlari, shuningdek Qonunchilik ʻ palatasi tomonidan qabul qilinayotgan qarorlar matniga o zgartish yoki ʻ qo shimchalar kiritish yuzasidan takliflar tayyorlaydi; ʻ  davlat organlari va boshqa tashkilotlardan, mansabdor shaxslardan hujjatlarni, ekspert xulosalari, statistika ma lumotlari va boshqa ʼ ma lumotlarni talab qilib oladi; ʼ  davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari rahbarlarining O zbekiston ʻ Respublikasi qonunlari, boshqa qonun hujjatlari hamda qo mitalarning ʻ qarorlari ular tomonidan qanday bajarilayotgani haqidagi axborotlarini eshitadi. Qonunchilik palatasi qo mitalari ishni o z rejalariga, shuningdek ʻ ʻ Qonunchilik palatasi, uning Spikeri va Kengashi topshiriqlari hamda tavsiyalariga muvofiq tashkil etadi. Qonunchilik palatasi qo mitalarining faoliyati tartibi Qonunchilik ʻ palatasi Reglamentida belgilanadi. Qonunchilik palatasi qo mitalarining majlislari palata ʻ majlislari oralig ida zaruratga qarab o tkaziladi. ʻ ʻ Qonunchilik palatasi qo mitalarining majlislari, agar ularda qo mita ʻ ʻ a zolarining kamida yarmi hozir ʼ bo lsa, vakolatli hisoblanadi.Qonunchilik palatasi qo mitalarining majlislari ochiq ʻ ʻ o tkaziladi. ʻ Zarurat bo lganida Qonunchilik palatasi qo mitalari ʻ ʻ yo piq majlis o tkazish ʻ to g risida qaror qabul qilishi mumkin. ʻ ʻ Qo mitalarning majlislariga ʻ 6davlat organlari va nodavlat notijorat tashkilotlarining, ilmiy muassasalarning vakillari, mutaxassislar va olimlar, matbuot organlarining, televideniye, radio hamda boshqa ommaviy axborot vositalarining vakillari taklif qilinishi mumkin. 2 Qonunchilik palatasi qo mitalari ko rib chiqilayotgan masalalarʻ ʻ yuzasidan qo mita jami a zolarining ko pchilik ovozi bilan qarorlar qabul qiladi. ʻ ʼ ʻ Qonunchilik palatasi qo mitalarining davlat organlariga yuborilayotgan qarorlari ʻ ular tomonidan ko rib chiqilishi shart, natijalari yoki ko rilgan choralar to g risida, ʻ ʻ ʻ ʻ agar qarorda boshqacha qoida belgilangan bo lmasa, uzog i bilan bir oydan ʻ ʻ kechiktirmay xabar qilinishi kerak. Qonunchilik palatasi muayyan vazifalarni bajarish uchun komissiyalar tuzishi mumkin. Komissiyalar Qonunchilik palatasi majlisida Qonunchilik palatasi deputatlari orasidan tuziladi. Ayni paytda komissiyani tuzishdan ko zlangan maqsad va uning vakolatlari belgilanadi. ʻ Komissiyalar o z faoliyatini zimmasiga yuklatilgan vazifalar bajarilganidan keyin ʻ yoki Qonunchilik palatasining qaroriga binoan muddatidan ilgari tugatadi. Komissiyalarni tashkil etish va ularning faoliyati tartibi Qonunchili k palatasi Reglamentida belgilanadi. 1.2. Oliy Majlis Senatining qo mita va komissiyalarini ʻ shakllantirish tartibi va vakolatlari Senat muhokamasiga kiritiladigan masalalarni dastlabki tarzda ko rib ʻ chiqish va tay yo rlash, O zbekiston Respublikasi qonunlari hamda Senat ʻ tomonidan qabul qilinadigan qarorlarning ijrosini nazorat qilish uchun Senat shakllanganidan keyin uning vakolatlari muddatiga senatorlar orasidan rais, uning o rinbosari va ʻ a zolardan iborat tarkibda qo mitalar saylanadi. ʼ ʻ Senat qo mitalarining barcha a zolari teng huquqlardan foydalanadilar. ʻ ʼ Qo mita tarkibiga saylanmagan senator uning ishida maslahat ovozi huquqi ʻ bilan ishtirok etishga haqli. Senat qo mitalari Senat oldida mas ul va unga hisobdordir. ʻ ʼ Senat qo mitalarining vakolatlari ʻ Senat qo mitalari: ʻ 2 Azizxo jayev A.A. Demokratiya – xalq hokimiyati demakdir.-Toshkent: Sharq, 1996.-226 b. ʻ 6Qonunchilik palatasi tomonidan Senatga ma qullash uchun topshirilganʼ qonunlar yuzasidan xulosalar beradi; o zining vakolatlariga kiradigan masalalar yuzasidan o z tashabbusi bilan ʻ ʻ va Senatning topshirig iga binoan Senat hujjatlari loyihalarini ishlab ʻ chiqadi; qonunni majlis kun tartibiga kiritish yoki uning ustida ishlashni davom ettirish yoxud asoslantirilgan holda uni rad etish to g risida Kengashga takliflar ʻ ʻ kiritadi; O zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti loyihasi yuzasidan ʻ xulosalar va takliflar beradi; davlat organlari va boshqa tashkilotlardan, mansabdor shaxslardan hujjatlarni, ekspert xulosalari va boshqa xulosalarni, statistika ma lumotlari va ʼ boshqa ma lumotlarni talab qilib oladi; ʼ Qonunchilik palatasi tomonidan kiritilgan qonunlarni ko rib chiqish ʻ bo yicha ishchi guruhlari tuzadi, ularning tarkibiga davlat organlari va nodavlat ʻ notijorat tashkilotlarining, ilmiy muassasalarning vakillarini, mutaxassislar va olimlarni, xo jalik yurituvchi subyektlarning rahbarlarini jalb etadi; ʻ kiritilgan O zbekiston Respublikasi qonunlari, shuningdek Senat tomonidan ʻ qabul qilinayotgan qarorlar matniga o zgartish yoki qo shimchalar kiritish ʻ ʻ yuzasidan takliflar tayyorlaydi; davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari rahbarlarining O zbekiston ʻ Respublikasi qonunlari, Senat hujjatlari hamda qo mitalarning qarorlari ular ʻ tomonidan qanday bajarilayotgani haqidagi axborotlarini eshitadi. Senat qo mitalarining ishini tashkil etish ʻ Senat qo mitalari ishni o z rejalariga, shuningdek Senat, uning Raisi va ʻ ʻ Kengashi topshiriqlari hamda tavsiyalariga muvofiq tashkil etadi. Senat qo mitalarining faoliyati tartibi Senat Reglamentida belgilanadi. ʻ Senat qo mitalarining majlislari Senat majlislari oralig ida zaruratga ʻ ʻ qarab o tkaziladi. ʻ Senat qo mitalarining majlislari, agar ularda qo mita a zolarining kamida ʻ ʻ ʼ yarmi hozir bo lsa, vakolatli hisoblanadi. Senat qo mitalarining majlislari ochiq ʻ ʻ o tkaziladi. Zarurat bo lganida Senat qo mitalari yopiq majlis o tkazish to g risida ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ 6qaror qabul qilishi mumkin. Qo mitalarning majlislariga davlat organlari vaʻ nodavlat notijorat tashkilotlarining, ilmiy muassasalarning vakillari, mutaxassislar va olimlar, matbuot organlarining, televideniye, radio hamda boshqa ommaviy axborot vositalarining vakillari taklif qilinishi mumkin. 3 Senat qo mitalari ko rib chiqilayotgan masalalar yuzasidan qo mita jami ʻ ʻ ʻ a zolarining ko pchilik ovozi bilan qarorlar qabul qiladi. Senat qo mitalarining ʼ ʻ ʻ davlat organlariga yuborilayotgan qarorlari ular tomonidan ko rib chiqilishi shart, ʻ natijalari yoki ko rilgan choralar to g risida, agar qarorda boshqacha qoida ʻ ʻ ʻ belgilangan bo lmasa, uzog i bilan bir oydan kechiktirmay xabar qilinishi kerak. ʻ ʻ Senat muayyan vazifalarni bajarish uchun komissiyalar tuzishi mumkin. Komissiyalar Senat majlisida senatorlar orasidan tuziladi. Ayni paytda komissiyani tuzishdan ko zlangan maqsad va uning vakolatlari belgilanadi. ʻ Komissiyalar o z ʻ faoliyatini zimmasiga yuklatilgan vazifalar bajarilganidan keyin yo ki Senatning qaroriga binoan muddatidan ilgari tugatadi. Komissiyalarni tashkil etish va ularning faoliyati tartibi Senat Reglamentida belgilanadi. II. BOB . Oliy Majlis Palatalari Qo mitalari Faoliyatining Asosiy ʻ Yo nalishlari ʻ 2.1. O zbekiston Respublikasi qonunlari, senat qo mitalari ʻ ʻ qarorlarining davlat hokimiyati va boshqaruv organlari tomonidan ijro etilishini nazorat qilish O zbekiston Respublikasi qonunlari, Senat (Senat Kengashi) va Senat ʻ qo mitalari qarorlarining davlat hokimiyati va boshqaruv organlari tomonidan ijro ʻ etilishini nazorat qilish tartibi to g risidagi Nizom ― O zbekiston Respublikasi ʻ ʻ ʻ Oliy Majlisining Senati to g risidagi O zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy ʻ ʻ ʻ Qonuniga hamda ― O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining Reglamenti ʻ to g risida gi O zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq ishlab chiqilgan. ʻ ʻ ‖ ʻ 3 Xorijiy mamlakat konstitutsiyaviy (davlat) huquqi: O quv qo llanma //Ma sul muharrir: dotsent D.Q.Ahmedov.- ʻ ʻ ʼ Toshkent: TDYUI, 2006.-550 b. 6Ushbu Nizom O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati qo mitalariʻ ʻ (bundan buyon matnda Senat qo mitalari deb yuritiladi) tomonidan Senat ʻ qo mitasining ish rejasini, qonunni ijro etish amaliyotini o rganish rejasini ʻ ʻ tayyorlash, qonunni ijro etish amaliyotini o rganish natijalarini Senat qo mitalari ʻ ʻ tomonidan ko rib chiqish, davlat hokimiyati va boshqaruv organlari tomonidan ʻ Senat qo mitalarining qarorlarini o z vaqtida ko rib chiqilishini nazorat qilish, ʻ ʻ ʻ shuningdek Senat (Senat Kengashi)ning qarorlari ijro etilishini nazorat qilish tartibini belgilab beradi. O zbekiston Respublikasi qonunlarini (bundan buyon matnda qonunlar deb ʻ yuritiladi) davlat hokimiyati va boshqaruv organlari tomonidan ijro etish amaliyotini o rganish chog ida Senat qo mitalari oldida turgan asosiy vazifalar ʻ ʻ ʻ quyidagilardan iborat: 1) qonunlarning ijro etilishiga to sqinlik qilayotgan sabablarni aniqlash; ʻ 2) qabul qilingan qonunosti hujjatlarning O zbekiston Respublikasi ʻ qonunlari normalariga muvofiqligini aniqlash; 3) normalari amalda qo llanilmayotgan qonunlarni aniqlash; ʻ 4) qonunlarni ijro etish chog ida yo l qo yilayotgan xato va kamchiliklarni ʻ ʻ ʻ bartaraf etish haqida takliflar ishlab chiqish; 5) Senat qo mitalari tomonidan o tkazilgan konferensiyalar, davra suhbatlari ʻ ʻ va seminarlar natijasida olingan axborotni amalda qo llash; ʻ 6) joylarda ishlayotgan senatorlar hamda xalq deputatlari mahalliy Kengashlari doimiy komissiyalari vakillarining nazariy bilimlarini va amaliy ko nikmalari saviyasini oshirish; ʻ 7) eng dolzarb mintaqaviy muammolarni aniqlash va ularni hal qilish yuzasidan tavsiyalar ishlab chiqish; 8) jamiyatda huquqiy madaniyatni oshirish va qonunlar ustuvorligini ta minlash. ʼ Qonunlar, Senat (Senat Kengashi) va Senat qo mitalarining qarorlari ijro ʻ etilishi Senat qo mitalari tomonidan joylarda ishlayotgan senatorlarni, xalq ʻ deputatlari mahalliy Kengashlari doimiy komissiyalarining vakillari, jamoatchilik 6vakillari va mutaxassislarni jalb etgan holda nazorat qilinadi. Dunyoviy davlatda davlat va din bir-biridan ajratilgan bo ladi. Davlat diniy e tiqodidan qat i nazarʻ ʼ ʼ barchaga bir xil munosabatda bo ladi, dinga oid masalalarda neytral pozitsiyani ʻ egallaydi. 4 Yangilangan Bosh Qomusimizning beshinchi bo’lim XVIII bobida hokimiyat qurilishi, Qonunchilik sohasi bo’yicha barcha muhim qonun-qoidalar alohida moddalar bilan belgilab berilgan. Jumladan, Konstitutsiyamizning 92- moddasida: “O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi qonunga ʻ muvofiq saylanadigan bir yuz ellik deputatdan iborat. O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati hududiy vakillik palatasi ʻ bo lib, Senat a zolaridan (senatorlardan) iborat. O zbekiston Respublikasi Oliy ʻ ʼ ʻ Majlisining Senati a zolari Qoraqalpog iston Respublikasi Jo qorg i Kengesi, ʼ ʻ ʻ ʻ viloyatlar, tumanlar va shaharlar davlat hokimiyati vakillik organlari deputatlarining tegishli qo shma majlislarida mazkur deputatlar orasidan yashirin ʻ ovoz berish yo li bilan Qoraqalpog iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent ʻ ʻ shahridan teng miqdorda – to rt kishidan saylanadi. O zbekiston Respublikasi Oliy ʻ ʻ Majlisi Senatining to qqiz nafar a zosi fan, san at, adabiyot, ishlab chiqarish ʻ ʼ ʼ sohasida hamda davlat va jamiyat faoliyatining boshqa tarmoqlarida katta amaliy tajribaga ega bo lgan hamda alohida xizmat ko rsatgan eng obro li fuqarolar ʻ ʻ ʻ orasidan O zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tayinlanadi. ʻ Saylov kuni yigirma besh yoshga to lgan hamda kamida besh yil ʻ O zbekiston Respublikasi hududida muqim yashayotgan O zbekiston Respublikasi ʻ ʻ fuqarosi O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi deputati, ʻ shuningdek O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati a zosi bo lishi ʻ ʼ ʻ mumkin. Deputatlikka nomzodlarga qo yiladigan talablar qonun bilan belgilanadi. ʻ Ayni bir shaxs bir paytning o zida O zbekiston Respublikasi Oliy ʻ ʻ Majlisining Qonunchilik palatasi deputati va Senati a zosi bo lishi mumkin emas. ʼ ʻ 4 Parlamentarizm: xorijiy mamlakatlar tajribasi/ Tuzuvchilar: I.Komilov, F. Bakayeva, A.Abdullayev, R.M.Alimovning umumiy tahriri ostida.- Toshkent: Sharq , 2004.- 130 b. 6O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining deputati birʻ vaqtning o zida Qoraqalpog iston Respublikasi Jo qorg i Kengesining, viloyatlar, ʻ ʻ ʻ ʻ tumanlar, shaharlar davlat hokimiyati vakillik organlarining deputati bo lishi ʻ mumkin emas”, 5 – deyiladi. Senat qo mitalarining ish rejalarini tayyorlash ʻ Senat qo mitalari ishni o z rejalariga, shuningdek Senat, Senat Raisi va ʻ ʻ Senat Kengashi topshiriqlari hamda tavsiyalariga muvofiq tashkil etadilar. Senat qo mitalarining ish rejalarini ishlab chiqish sohasidagi faoliyatini ʻ muvofiqlashtirish Senat Raisi yoki uning topshirig iga muvofiq Senat Raisining ʻ o rinbosari tomonidan amalga oshiriladi. ʻ Senat qo mitalarining ish rejalari Senat Kengashining majlislarida ʻ ko rib ʻ chiqiladi. Har qaysi yil boshida Senat qo mitalarining ish rejalari 15 ʻ - yanvardan kechiktirmasdan Senat Kengashiga ko rib chiqish uchun taqdim etiladi. ʻ Ish rejalarini ko rib chiqish natijalari bo yicha Senat Kengashi qaror qabul ʻ ʻ qiladi. S enat qo mitalarining ish rejalari davlat dasturlarini, Senat ʻ faoliyatining dasturlarini, Senat qo mitalari o tkazgan konferensiyalar, davra ʻ ʻ suhbatlari va seminarlarning natijalarini amalga oshirish zarurligini hisobga olgan holda, shuningdek Senat Raisi va Senat Kengashining topshiriqlari asosida tay yo rlanadi. Qonunni davlat hokimiyati va boshqaruv organlari tomonidan ijro etish amaliyotini o rganish Qonunni davlat hokimiyati va boshqaruv organlari ʻ tomonidan ijro etish amaliyotini o rganish bo yicha tadbirlar o tkazishga ʻ ʻ ʻ tayyorgarlik ko rish tartibi Senat qo mitasining Raisi tomonidan belgilanadi. ʻ ʻ Qonunni ijro etish amaliyotini o rganishga tayyorgarlik Senat qo mitasining ʻ ʻ faoliyat Rejasini ishlab chiqishdan boshlanadi. Senat qo mitasi faoliyat Rejasini ʻ tayyorlash jarayonida: 1) ijro etilishini o rganish nazarda tutilayotgan O zbekiston Respublikasi ʻ ʻ qonuni normalarini tahlil qiladi; 5 O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. — Yangi tahrir, 2023-yil 1-may kuni e’lon qilingan elektron manba. 62) qonunning amal qilish doirasini hamda qonun bilan tartibga solinadigan munosabatlarni aniqlaydi; 3) davlat organlari va boshqa tashkilotlardan, mansabdor shaxslardan hujjatlar, ekspert xulosalari va boshqa xulosalarni, statistika ma lumotlari vaʼ boshqa ma lumotlarni talab qilib oladi; ʼ 4) tegishli qonunosti hujjatlari va idoraviy normativ hujjatlarni dastlabki tarzda tahlil qilib chiqadi; 5) qonunni ijro etish amaliyotini o rganish uchun zarur bo lgan boshqa ʻ ʻ harakatlarni amalga oshiradi. 13. Senat qo mitasining faoliyat Rejasida quyidagilar belgilanadi: ʻ 1) savolnoma tuzish va uni yuborish muddatlari; 2) ishchi guruh tarkibi; 3) joylarga jo nab ketishning taxminiy sanasi; ʻ 4) qonunni ijro etish amaliyoti o rganiladigan davlat hokimiyati va ʻ boshqaruv organlari; 5) qonunning ijro etilishini o rganish tartibi; ʻ 6) qonunni ijro etish amali yo tini o rganish tamomlanadigan taxminiy ʻ sana; 7) Senat qo mitasi qarorining loyihasini tay ʻ yo rlash muddatlari; 8) Senat qo mitasi majlisini o tkazish tartibi va joyi ʻ ʻ . “O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi ʻ deputatlariga va Senati a zolariga ularning deputatlik yoki senatorlik faoliyati bilan ʼ bog liq xarajatlar belgilangan tartibda qoplanadi. Qonunchilik palatasi deputatlari ʻ hamda Senatda doimiy asosda ishlovchi Senat a zolari o z vakolatlari davrida ʼ ʻ ilmiy, ijodiy va pedagogik faoliyatdan tashqari haq to lanadigan boshqa turdagi ʻ faoliyat bilan shug ullanishlari mumkin emas. ʻ O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi deputati va ʻ Senati a zosi daxlsizlik huquqidan foydalanadilar. Ular tegishincha Qonunchilik ʼ palatasi yoki Senatning roziligisiz jinoiy javobgarlikka tortilishi, ushlab turilishi, 6qamoqqa olinishi yoki sud tartibida beriladigan ma muriy jazo choralarigaʼ tortilishi mumkin emas”, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, 104-modda. 6 2.2. O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining qo mitalari ʻ ʻ tomonidan O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik ʻ palatasi qabul qilgan qonunlarni dastlabki tarzda ko rib chiqish ʻ tartibi O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining qo mitalari tomonidan ʻ ʻ O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi qabul qilgan ʻ qonunlarni dastlabki tarzda ko rib chiqish tartibi to g risidagi Nizom ― ʻ ʻ ʻ O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati to g risida gi O zbekiston ʻ ʻ ʻ ‖ ʻ Respublikasi Konstitutsiyaviy Qonuniga, ― O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi ʻ Senatining Reglamenti to g risidagi O zbekiston Respublikasi Qonuniga hamda ʻ ʻ ʻ O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining Reglamentiga muvofiq ishlab ʻ chiqilgan. Qonun Senat Devonida ro yxatga olingan kundan boshlab Senatga ʻ kiritilgan hisoblanadi. Qonunni Senatga kiritish chog ida unga quyidagi ʻ materiallar ilova qilinadi:  Qonunchilik palatasining qonunni qabul qilish to g risidagi qarori; ʻ ʻ  Qonunchilik palatasi qabul qilgan qonun;  qonunga uning konsepsiyasi bayon qilingan tushuntirish xati;  qonunga qo shimcha va o zgartishlar kiritish to g risidagi, shuningdek ʻ ʻ ʻ ʻ qonun qabul qilinishi munosabati bilan qonun hujjatlarini o z kuchini ʻ yo qotgan deb topish haqidagi qonun; ʻ  o zgartirilishi, qo shimcha kiritilishi, o z kuchini yo qotgan deb topilishi ʻ ʻ ʻ ʻ yoki qabul qilinishi kerak bo lgan qonunosti hujjatlarining ro yxati; ʻ ʻ  moddiy xarajatlarni talab qiluvchi qonunlar uchun moliyaviyiqtisodiy asoslash; 6 1 O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. — Yangi tahrir, 2023-yil 1-may kuni e’lon qilingan elektron manba. 6 davlat daromadlarini qisqartirishni yoki davlat xarajatlarini ko paytirishniʻ nazarda tutadigan qonunlar, shuningdek O zbekiston Respublikasi Davlat ʻ byudjetining moddalarini o zgartirishni nazarda tutadigan qonunlar bo yicha ʻ ʻ O zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining xulosasi; ʻ  qonunchilik tashabbusi huquqiga ega bo lgan subyekt qonun loyihasi bilan ʻ birga Qonunchilik palatasiga taqdim etgan materiallar. Senat Raisi Senat muhokamasiga kiritiladigan masalalarni tayyorlashga umumiy rahbarlikni amalga oshiradi, Senat qo mitalarining qonunlarni dastlabki ʻ tarzda ko rib chiqish yuzasidan faoliyatini muvofiqlashtiradi, Senat va uning ʻ Kengashi qarorlarini imzolaydi, Senat ma qullagan qonunlarni imzolash uchun ʼ O zbekiston Respublikasi Prezidentiga yuboradi, qonun hujjatlariga muvofiq ʻ boshqa vakolatlarini amalga oshiradi. Senat Raisining o rinbosari Senat Raisining topshirig iga muvofiq Senat ʻ ʻ qo mitalari qonunlarni dastlabki tarzda ko rib chiqish muddatlariga rioya ʻ ʻ etishlarini nazorat qiladi, qonunlarni Senat qo mitalari tomonidan dastlabki tarzda ʻ ko rib chiqish natijalari haqidagi axborotni umumlashtiradi, qonunlar yuzasidan ʻ Senat qarorlarining loyihalariga viza qo yadi, Senat qo mitalari va Senat ʻ ʻ Devonining faoliyatini muvofiqlashtiradi hamda qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarini amalga oshiradi. Senat Kengashi Senat qo mitalarining ishini, Senat majlislarining kun tartibi ʻ yuzasidan takliflar tayyorlashni muvofiqlashtiradi, qonunlar Senat qo mitalari ʻ tomonidan dastlabki tarzda ko rib chiqilishini tashkil etadi va qonun hujjatlariga ʻ muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshiradi. Mas ul qo mita raisi: ʼ ʻ 1) Qonunchilik palatasi tomonidan kiritilgan qonunlarni ko rib chiqish ʻ bilan bog liq zarur materiallarni tayyorlashni tashkil etadi, qo mita majlislarini ʻ ʻ chaqiradi va ularda raislik qiladi; 2) qo mita a zolariga topshiriqlar beradi, ularga Qonunchilik palatasi ʻ ʼ tomonidan kiritilgan qonunlarni ko rib chiqish bilan bog liq materiallar va ʻ ʻ hujjatlarni yuboradi; 63) Qonunchilik palatasi tomonidan kiritilgan qonunlarni ko rib chiqishʻ bo yicha ishchi guruh ishida qatnashish uchun qo mita a zolarini belgilaydi; ʻ ʻ ʼ 4) qo mita ishida qatnashish uchun davlat organlari, nodavlat notijorat ʻ tashkilotlar, ilmiy muassasalarning vakillari, mutaxassislar va olimlar, jamoatchilik va xo jalik yurituvchi subyektlar vakillari, shuningdek matbuot organlari, ʻ televideniye va radio vakillarini taklif etadi; 5) Senat, uning Kengashi majlislarida, davlat organlari va nodavlat notijorat tashkilotlar bilan munosabatlarda qo mitaning vakili bo ladi; ʻ ʻ 6) Senat, Kengash hamda Senat Raisiga Qonunchilik palatasi tomonidan kiritilgan qonunlarni ko rib chiqish bilan bog liq topshiriqlarning bajarilishi haqida ʻ ʻ axborot beradi; 7) qo mita a zolariga qo mita tavsiyalarini ko rib chiqish haqida axborot ʻ ʼ ʻ ʻ beradi; 8) qonun hujjatlariga muvofiq boshqa vakolatlarni amalga oshiradi. Kelishuv komissiyasi tuzish haqidagi taklif qonunning ayrim normalari yuzasidan kelishmovchiliklar paydo bo lgan taqdirda, shu jumladan: ʻ a) qonun matnida atamashunoslik va stilistik yo nalishdagi noaniqliklar ʻ bo lganida; ʻ b) qonunni texnik jihatdan rasmiylashtirish bilan bog liq masalalar mavjud ʻ bo lganda; ʻ v) qonun taqdim etilgan asosga nomuvofiq bo lsa; ʻ g) qonunchilik texnikasi qoidalari buzilgan bo lsa; ʻ d) qonun normalari o rtasida qarama-qarshiliklar kelib chiqqan taqdirda; ʻ e ) qonun normalari bilan amaldagi qonun hujjatlari o rtasida ʻ qaramaqarshiliklar bo lganida; ʻ j) qonunning bitta yoki bir nechta normasi rad etilganida; z) boshqa asoslar mavjud bo lganida kiritiladi. ʻ 6Agar qo mitaning fikricha, vujudga kelgan kelishmovchiliklar bo yicha birʻ ʻ fikrga kelish mumkin bo lmasa yoki qonunni konseptual darajada to la qayta ʻ ʻ ishlab chiqish talab qilinsa, kelishuv komissiyasini tuzmasdan qonunni rad etish haqida taklif kiritiladi. Kelishuv komissiyasining ish tartibi O zbekiston ʻ Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining 2005-yil 8-noyabrdagi 152–I- sonli Qarori va O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining 2005-yil 3- ʻ dekabrdagi 112–I-sonli Qarori bilan tasdiqlangan O zbekiston Respublikasi Oliy ʻ Majlisi palatalarining kelishuv komissiyasini tuzish va uning faoliyatini tashkil etish tartibiga muvofiq belgilanadi. O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi qonun ʻ loyihalarini tayyorlash ishini olib borish, Qonunchilik palatasi muhokamasiga kiritiladigan masalalarni dastlabki tarzda ko rib chiqish va tayyorlash, O zbekiston ʻ ʻ Respublikasi qonunlari hamda Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinadigan qarorlarning ijrosini nazorat qilish uchun o z vakolatlari muddatiga Qonunchilik ʻ palatasi deputatlari orasidan qo mitalarni saylaydi. ʻ O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Senati Senat muhokamasiga ʻ kiritiladigan masalalarni dastlabki tarzda ko rib chiqish va tayyorlash, O zbekiston ʻ ʻ Respublikasi qonunlari hamda Senat tomonidan qabul qilinadigan qarorlarning ijrosini nazorat qilish uchun o z vakolatlari muddatiga senatorlar orasidan ʻ qo mitalarni saylaydi. ʻ O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasi va Senati, ʻ zarurat bo lgan taqdirda, muayyan vazifalarni bajarish uchun deputatlar, senatorlar ʻ orasidan komissiyalar tuzadi. 6Xulosa Jamiyat taraqqiyotining hozirgi bosqichida bosib o’tilgan yo’limiz va mamlakatimiz hayotida yuz bergan chuqur o’zgarishlar isbotlashga olinadigan bo’lsa, barcha islohot va yangilanishlar zamirida mukammal o’ylab chiqilgan qonun-qoidalar, Qonunchilik palatasi tomonidan ishlab chiqilgan qoidalar yotadi. Zero, Yangilangan QOmusimizning 103-moddasida belgilab qo’yilganidek, “Mamlakatning xavfsizligi, barqaror rivojlanishi asoslariga salbiy ta sir ko rsatishiʼ ʻ mumkin bo lgan, inson huquqlari va erkinliklariga, jamiyat va davlat manfaatlariga ʻ tahdid soladigan faktlar va voqealarni o rganish maqsadida O zbekiston ʻ ʻ Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining qo shma qarori bilan ʻ parlament tekshiruvi o tkazilishi mumkin. ʻ Parlament tekshiruvini o tkazish uchun O zbekiston Respublikasi Oliy ʻ ʻ Majlisi Qonunchilik palatasi deputatlari va Senati a zolari orasidan tenglik asosida ʼ maxsus komissiya tuzilib, u o z faoliyatini qonunga muvofiq amalga oshiradi.” ʻ 7 Qonun yuzasidan tayyorlangan va mas ul qo mita raisi, Senat Devonining ʼ ʻ Rahbari, Yuridik bo lim mudiri, Matbuot va tarjima bo limi mudirining vizasi ʻ ʻ qo yilgan Senat qarorining loyihasi Senat Raisining o rinbosariga topshiriladi. ʻ ʻ Agar qonun O zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarini ratifikatsiya ʻ yoki denonsatsiya qilish haqida bo lsa, qonun yuzasidan Senat qarorining ʻ loyihasiga Xalqaro aloqalar bo limi mudiri viza qo yadi. Senat Raisining ʻ ʻ o rinbosari tomonidan viza qo yilgan Senat qarorining ʻ ʻ loyihasi mas ul qo mitaga ʼ ʻ qaytariladi. Qonun yuzasidan belgilangan tartibda viza qo yilgan Senat qarorining ʻ loyihasi va mas ul qo mita xulosasining loyihasi qo mita raisi tomonidan Senat ʼ ʻ ʻ Devonining Rahbariga topshiriladi. 7 O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. — Yangi tahrir, 2023-yil 1-may kuni e’lon qilingan elektron manba. 6Senatning har bir a zosiga taqdim etiladigan hujjatlar to plamiga qonunʼ ʻ bo yicha Senat qarorining loyihasi, mas ul qo mita xulosasi, qonun matni va ʻ ʼ ʻ Qonunchilik palatasidan qonun bilan birga kelib tushgan boshqa hujjatlar kiradi. Qonun yuzasidan Senat qarori loyihasining, mas ul qo mita xulosasining, ʼ ʻ qonun matnining nusxalari va Qonunchilik palatasidan qonun bilan birga kelib tushgan boshqa hujjatlar Umumiy bo lim xodimlari tomonidan ko paytiriladi ʻ ʻ hamda Nazorat-axborot bo limiga beriladi. ʻ Mas ul qo mita tomonidan qonun yuzasidan Senat qarorining loyihasi bilan ʼ ʻ bir vaqtda ushbu qarorni tarqatish varag i tayyorlanib, u mas ul qo mitaning raisi ʻ ʼ ʻ tomonidan imzolanadi hamda Senat Devonining Rahbari bilan kelishiladi. 6Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati I. Rahbariy adabiyotlar 1. Mirziyoyev Sh. M. Erkin va farovon, demokratik o’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo’shma majlisidagi nutqi. – Toshkent: O’zbekiston, 2016. - 56 b. 2. Mirziyoyev, Sh. M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz... – Toshkent: “O’zbekiston”, 2017. – 488 b. 3. Mirziyoyev, Sh. M. Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko’taramiz. – Toshkent: O’zbekiston, 2017. -592 b. 4. Mirziyoyev, Sh. M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. 2017 yil 14 yanvar G’. – Toshkent: O’zbekiston, 2017. – 104 b. 5. Mirziyoyev, Sh. M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi V. Internet saytlari. 1. www.ziyonet.uz. O’zbekiston Respublikasi elektron kutubxonasi 2. www. uza. uz. O’zbekiston milliy matbuot agentligi. 3. www.gov.uz. O’zbekiston Respublikasi hukumat portali 4. www.norma.uz. “NORMA” Axborot huquqiy tizimi. 5. www.lex.uz 6. www.kun.uz

Oliy majlis palatalarning, yurtimiz Qonunchilik tizimidagi va palatalarning vakolatlari

Sotib olish