Ona tili va o’qish savodxonligi darslarida kasbim faxrim mavzusini o‘rganish - Pedagogika - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	35000UZS
Hajmi	44.1KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	02 Iyun 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Pedagogika

Sotuvchi

Telzor Uchun

Ro'yxatga olish sanasi 21 Aprel 2025

9 Sotish

Ona tili va o’qish savodxonligi darslarida kasbim faxrim mavzusini o‘rganish

Sotib olish

MAVZU: ONA TILI VA O‘QISH SAVODXONLIGI DARSLARIDA
«KASBIM FAXRIM» MAVZUSINI O‘RGANISH
MUNDARIJA:
KIRISH……………………………………………………………………..….….3
I BOB. ONA TILI VA O‘QISH SAVODXONLIGI DARSLARIDA
KASBGA YO‘NALTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI……………..…….7
1.1. Ona tili va o‘qish savodxonligi darslarining maqsadi va vazifalari ……....…..7
1.2. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini kasbga yo‘naltirishda «Kasbim
faxrim» mavzusining o‘rni ……………………………………………….….……11
II BOB. «KASBIM FAXRIM» MAVZUSINI O‘QITISHDA
SAMARALI METOD VA TEXNOLOGIYALAR………………………..…..15
2.1. «Kasbim faxrim» mavzusini o‘rgatishda zamonaviy pedagogik
texnologiyalar ………………………………………………………………..……15
2.2. Dars jarayonida o‘quvchilarning kasbga qiziqishini oshirish usullari ….……19
III BOB. AMALIYOTDA «KASBIM FAXRIM» MAVZUSINI
O‘QITISH TAJRIBALARI VA NATIJALARI……………………………….22
3.1. Boshlang‘ich sinflarda «Kasbim faxrim» mavzusini o‘qitishning amaliy
tajribalari …………………………………………………………………….……22
3.2. «Kasbim faxrim» mavzusini o‘qitish samaradorligini baholash va
takliflar ………………………………………………………………………...….26
XULOSA…………………………………………………………………..……..29
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………………………..……32

KIRISH
Kurs ishining dolzarbligi: Inson hayotida bilim olish, ma’naviy-axloqiy
qadriyatlarni egallash va to‘g‘ri hayot yo‘lini tanlashda maktab va, ayniqsa,
boshlang‘ich ta’lim muhim o‘rin tutadi. Boshlang‘ich ta’lim jarayonida
o‘quvchilarda nafaqat elementar bilim va ko‘nikmalar shakllantiriladi, balki ularda
mustahkam axloqiy asoslar, jamiyatda o‘z o‘rnini topish, kasbga hurmat, mehnatga
muhabbat kabi fazilatlar ham shakllantiriladi. Mamlakatimizda ta’lim-tarbiya
tizimini tubdan isloh qilish, yangi pedagogik texnologiyalarni joriy etish, maktabda
o‘qitilayotgan fanlar mazmunini hayotiylik va amaliy ahamiyat bilan boyitish
ustuvor vazifa sifatida qaralmoqda.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari ongiga kasb-hunarlar olami, jamiyatda har bir
kasbning tutgan o‘rni, ahamiyati haqida dastlabki tasavvurlarni singdirish, ularni
kelajakda to‘g‘ri kasb tanlashga, mehnatsevar, vatanparvar inson bo‘lib
yetishishiga xizmat qiladi. Shu nuqtai nazardan, ona tili va o‘qish savodxonligi
darslarida o‘tkaziladigan “Kasbim faxrim” mavzusini o‘rganish va uni to‘g‘ri
yo‘lga qo‘yish zamonaviy pedagogikaning eng dolzarb masalalaridan biridir.
Prezidentimiz shunday deydilar “Yoshlarimizning zamonaviy bilim va kasb-
hunarlarni egallashi, hayotda o‘z o‘rnini topib, orzu-umidlari yo‘lida qat’iyat bilan
harakat qilishi — davlat siyosatimizning eng muhim ustuvor yo‘nalishidir. 1
”
Bugungi globallashuv sharoitida har bir mamlakatning taraqqiyoti, avvalo,
uning bilimli, kasb-hunar egallagan, o‘z yo‘lini aniq tanlagan yosh avlodiga
bog‘liq. Shu sababli, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining va Hukumatining
so‘nggi yillarda ta’lim sohasiga, ayniqsa, kasb-hunar ta’limiga e’tibori kuchaygan.
Bu esa, maktablarda, ayniqsa, boshlang‘ich ta’limda kasb-hunar ko‘nikmalarini
rivojlan- tirishga oid masalalarni ilgari surmoqda. Boshlang‘ich sinflarda
o‘quvchilarning kasbga qiziqishini uyg‘otish, ularda kelajakda hayotda o‘z yo‘lini
topish uchun mustahkam poydevor yaratish, zamon talablariga javob bera
oladigan, ijtimoiy faol shaxslarni shakllantirishga xizmat qiladi.
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2022-yil 22-iyul kuni yoshlar bilan uchrashuvdagi
nutqidan (“Yoshlar – kelajagimiz bunyodkori” nomli chiqishi).
3

Ona tili va o‘qish savodxonligi darslari — o‘quvchilarda til madaniyati, nutq
boyligi, muloqot madaniyatini shakllantirish bilan birga, ularning dunyoqarashi va
kasbga qiziqishini kengaytirish uchun ham beqiyos imkoniyatlar yaratadi. Aynan
“Kasbim faxrim” mavzusi orqali o‘quvchilar turli kasblar haqida tasavvurga ega
bo‘lishadi, jamiyatda har bir kasbning muhimligi va o‘z o‘rniga ishonch hosil
qilishadi. Ular o‘z oilalarida, yaqinlarida bor kasblar, kasb egalariga bo‘lgan
hurmat, kelajakka bo‘lgan orzu-umidlari haqida erkin fikr bildirishga, dars
davomida o‘z nutqini rivojlantirishga intiladi.
Ushbu mavzuning dars jarayonidagi ahamiyatli jihatlaridan biri —
o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantirish, ularni faol ishtirokka, savol-
javoblarda qatnashishga, muayyan kasblar bo‘yicha so‘z boyligini oshirishga
undashdir. Dars davomida qo‘llaniladigan interaktiv usullar, guruhli ishlash,
amaliy topshiriqlar o‘quvchilarda kasbga bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradi, ularning
tasavvurini kengaytiradi, hayotga, kelajak kasbiga o‘z munosabatini
shakllantirishga yordam beradi.
Yosh avlodni kasbga yo‘naltirish — bugungi maktab oldida turgan eng
muhim vazifalardan biridir. “Kasbim faxrim” mavzusi orqali o‘qituvchi
o‘quvchilarda hayotda eng kerakli kasblar haqida bilim beradi, o‘zlari uchun
qadrli, muhim kasblar haqida so‘z yuritadi, o‘quvchilarning kasb-hunar egallash
borasidagi orzularini rag‘batlantiradi. Bu jarayon, bir tomondan, o‘quvchilarni o‘z
orzu-kasbini tanlashga, ikkinchi tomondan, jamiyat uchun kerakli, halol,
vatanparvar insonlar bo‘lib yetishishga undaydi.
Mazkur kurs ishining dolzarbligi shundaki, hozirgi zamonda har bir kasb
egasiga ehtiyoj yuqori, mehnat bozorida raqobat kuchaygan, innovatsion va
texnologik taraqqiyot tobora jadallashayotgan bir paytda, o‘quvchilarni kasb-hunar
olamiga to‘g‘ri yo‘naltirish — maktabning, o‘qituvchining eng asosiy vazifasidir.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan ishlashda kasb-hunarlar haqidagi dastlabki
bilimlarni, kasb tanlash omillarini to‘g‘ri tushuntirish, mehnatga bo‘lgan
munosabatni shakllantirish, kelajakda mamlakatimizda yetuk mutaxassislar, fidoyi
yoshlarni tarbiyalash uchun mustahkam asos yaratadi.
4

Bugun hayotning o‘zi maktabga, o‘qituvchiga yangi vazifalarni yuklamoqda.
Ta’lim-tarbiya sohasidagi yangilanishlar, zamonaviy o‘quv dasturlar, interaktiv
metodlar, yangi texnologiyalar o‘quvchilarning bilim olish, kasb tanlash jarayonida
mustaqil fikr, keng dunyoqarash, o‘z nuqtai nazariga ega bo‘lishiga xizmat
qilmoqda. Aynan ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida kasblar olamiga oid
mavzular, darsdan tashqari tadbirlar, kasb egalarining ishtirokidagi uchrashuvlar,
kasb-hunar tanlovi bo‘yicha musobaqalar tashkil etilishi bu jarayonni yanada
jonlantiradi, samaradorligini oshiradi 2
.
Ushbu kurs ishida aynan “Kasbim faxrim” mavzusining boshlang‘ich sinf
ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida o‘rganilishi, kasbga yo‘naltirishning
zamonaviy usullari, samarali metod va texnologiyalar, amaliy tajribalar hamda
o‘quvchilar nutqini rivojlantirish, dunyoqarashini kengaytirish, hayotga, kasb-
hunarga ongli munosabatini shakllantirish yo‘llari chuqur tahlil qilinadi.
Kurs ishining asosiy maqsadi — boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini kasblar
olamiga yo‘naltirishda “Kasbim faxrim” mavzusining o‘rni va ahamiyatini tahlil
qilish, samarali o‘qitish metodlarini aniqlash, amaliyotga joriy etish bo‘yicha
tavsiyalar ishlab chiqishdan iboratdir. Kurs ishi davomida ona tili va o‘qish
savodxonligi darslarining mazmuni, “Kasbim faxrim” mavzusi orqali kasbga
yo‘naltirishda qo‘llanilayotgan yangi pedagogik texnologiyalar, interaktiv
metodlar, dars jarayonida o‘quvchilarning kasbga bo‘lgan qiziqishini oshirishda
ilg‘or tajribalar tahlil qilinadi.
Ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida “Kasbim faxrim” mavzusini
o‘rganish — o‘quvchilarda kasblar haqidagi bilim va tushunchalarni shakllantirish,
kelajak kasbiga ongli munosabat hosil qilish, o‘ziga ishonch, orzu-umid bilan
yashashga, hayotga faol munosabatda bo‘lishga undaydi. Bu esa, nafaqat maktab
va o‘qituvchi, balki butun jamiyat oldidagi eng muhim vazifa ekanini anglatadi.
Kurs ishining vazifalari: Ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida
“Kasbim faxrim” mavzusining mazmun-mohiyatini yoritish, uning ahamiyatini
ilmiy-nazariy jihatdan tahlil qilish.
2
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Boshlang‘ich va umumiy o‘rta ta’lim davlat standartlari”
haqidagi qarori, 2022-yil.
5

- Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini kasbga yo‘naltirishda “Kasbim
faxrim” mavzusini o‘qitishda zamonaviy pedagogik texnologiya va metodlardan
foydalanish yo‘llarini o‘rganish.
- Dars jarayonida o‘quvchilarning kasblar haqidagi bilim va
ko‘nikmalarini mustahkamlash, mustaqil fikrlashini va nutqini rivojlantirishda
“Kasbim faxrim” mavzusining o‘rni va imkoniyatlarini tahlil qilish.
- Amaliyotda “Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitish tajribalarini
o‘rganish, samarali tajribalarni umumlashtirish va ilg‘or tavsiyalar ishlab chiqish.
- Boshlang‘ich sinflarda kasb-hunarga qiziqish va ongli munosabatni
shakllantirishda ona tili va o‘qish savodxonligi darslarining ahamiyatini ochib
berish.
- Dars jarayonini yanada samarali tashkil etish, o‘quvchilarning kasblar
haqidagi tasavvurini kengaytirish va ularni hayotiy faoliyatga tayyorlash bo‘yicha
takliflar ishlab chiqish.
Kurs ishining ob’ekti: Ushbu kurs ishining ob’ekti — umumta’lim
maktablarining boshlang‘ich sinflarida ona tili va o‘qish savodxonligi darslari
jarayonidir.
Kurs ishining predmeti: Kurs ishining predmeti — ona tili va o‘qish
savodxonligi darslarida “Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitish, o‘quvchilarda kasb-
hunarga qiziqish va ongli munosabatni shakllantirishda qo‘llaniladigan metod, usul
va texnologiyalardir.
Kurs ishining tuzilishi: kirish, uchta bob, har bobda ikkitadan rejalar,
xulosa va foydalanilgan adabiyotlar.
6

I BOB. ONA TILI VA O‘QISH SAVODXONLIGI DARSLARIDA
KASBGA YO‘NALTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Ona tili va o‘qish savodxonligi darslarining maqsadi va vazifalari
Boshlang‘ich ta’lim bosqichi har bir inson hayotida eng muhim, poydevor
davrlardan biridir. Aynan shu bosqichda o‘quvchining bilim olishga, tafakkur
qilishga, jamiyatda o‘z o‘rnini topishga, til va nutq madaniyatiga, kasb-hunar
olamiga nisbatan munosabati shakllanadi. Shu sababli, boshlang‘ich sinf ona tili va
o‘qish savodxonligi darslarining maqsadi va vazifalari nafaqat dasturiy bilimlarni
o‘zlashtirish, balki o‘quvchilar shaxsini har tomonlama rivojlantirish, ularni
mustaqil fikrlovchi, ijtimoiy faol, kasb-hunarga qiziquvchan inson qilib
tarbiyalashdan iborat.
Ona tili va o‘qish savodxonligi darslari — bu boshlang‘ich ta’limda asosiy
o‘quv fani bo‘lib, bolalarda til, nutq, o‘qish, yozish va muloqot ko‘nikmalarini
shakllantiradi. Bu fan orqali o‘quvchilar ona tilining boyligi, grammatikasi, so‘z
boyligi, nutq madaniyati va adabiy til me’yorlari bilan tanishadilar. Shu bilan
birga, ona tili va o‘qish savodxonligi darslari orqali o‘quvchilarda kitob o‘qishga,
mustaqil izlanishga, hayotiy ko‘nikmalarga, muloqot madaniyatiga va, eng
muhimi, kasb-hunarga, mehnatga hurmat tuyg‘usi shakllanadi.
Ona tili va o‘qish savodxonligi darslarining asosiy maqsadi — o‘quvchilarda
adabiy til normalarini, nutq madaniyatini, yozma va og‘zaki fikrni to‘g‘ri bayon
qilish ko‘nikmalarini shakllantirish, ularni hayotga tayyorlash, ongli va faol fuqaro
qilib tarbiyalashdir. Shu bilan birga, o‘quvchilarni ijtimoiy hayotga, kasb-hunar
olamiga yo‘naltirish ham ona tili va o‘qish savodxonligi darslarining muhim
maqsadlaridan hisoblanadi 3
.
Ona tili va o‘qish savodxonligi darslari oldiga quyidagi asosiy vazifalar
qo‘yiladi:
1. O‘quvchilarda savodxonlik va nutq madaniyatini shakllantirish:
Bu darslar orqali har bir o‘quvchi harf va tovushlarni to‘g‘ri talaffuz qilish,
to‘g‘ri yozish, o‘qilgan matndan asosiy ma’lumotlarni ajratib olish, mustaqil o‘qish
3
G‘ofurova N., Mamajonova D., Xo‘jaqulova S. Boshlang‘ich ta’lim metodikasi. – Toshkent: TDPU, 2019.
7

va hikoya qilish ko‘nikmalariga ega bo‘ladi. Til me’yorlariga rioya qilish,
grammatik va stilistik xatolarga yo‘l qo‘ymaslik, o‘z fikrini aniq va ravon
ifodalashga o‘rganadi.
2. O‘qish va tinglash ko‘nikmalarini rivojlantirish:
Ona tili va o‘qish savodxonligi darslari bolalarni diqqat bilan tinglashga,
o‘qilgan matndan to‘g‘ri xulosa chiqarishga, eshitilgan va o‘qilgan ma’lumotlarni
solishtirish, tahlil qilish, mustaqil fikr yuritishga o‘rgatadi. Bu esa, o‘quvchilarning
idrokini, tafakkurini va muloqot madaniyatini rivojlantiradi.
3. Nutq faoliyatining barcha turlarini o‘rgatish:
Dars jarayonida bolalar og‘zaki va yozma nutq, so‘z boyligi, sinonim,
antonim, frazeologizmlar, gap tuzish, qisqa va to‘liq gaplarni ifodalash, savol-
javob, munozara, suhbat kabi turli nutq faoliyatlariga jalb qilinadi. Bu esa,
bolalarning so‘zlashish, fikr bildirish, muloqot qilish malakalarini
mustahkamlashga xizmat qiladi.
4. O‘quvchilarda kasb-hunarga, mehnatga, hayotga ongli munosabat
shakllantirish:
Ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida “Kasbim faxrim”, “Mehnat –
hayotimiz manbai”, “Kasblar olami” kabi mavzularni o‘rganish orqali bolalar
jamiyatda har bir kasbning o‘rnini anglaydi, kasb egalariga hurmat bilan qarashga,
o‘z orzu va qiziqishlari asosida kelajak kasbini tanlashga yo‘naltiriladi.
5. O‘quvchilarning mustaqil fikrlash, ijodiy faoliyatini rivojlantirish:
Dars jarayonida o‘quvchilar mustaqil hikoya tuzish, referat, matn yozish,
darslikdan tashqari manbalardan axborot topish, ijodiy topshiriqlar bajarish orqali
o‘z bilim doirasini kengaytiradi, ijodiy yondashuv, mustaqil fikrlash, nutq
madaniyati, muloqot ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
6. O‘quvchilarda vatanparvarlik, fuqarolik, do‘stlik, mehnatsevarlik, hayotga
pozitiv munosabat kabi sifatlarni tarbiyalash:
Ona tili va o‘qish savodxonligi darslari faqat til va nutqga emas, balki
o‘quvchilarda insoniy fazilatlarni shakllantirish, ularni halol, fidoyi, vatanparvar,
mehnatsevar qilib tarbiyalashga ham xizmat qiladi.
8

Bularning barchasi ona tili va o‘qish savodxonligi darslarining har bir
mavzusi, jumladan, “Kasbim faxrim” mavzusida ham o‘z ifodasini topadi. Aynan
shu mavzu orqali o‘quvchilar turli kasblar haqida bilim oladilar, kasb egalariga
hurmat bilan qarashni, har bir kasbning jamiyat taraqqiyotidagi o‘rnini anglashni,
mehnat qilishni va orzu qilishni o‘rganadilar. Dars davomida bolalar ota-onasi,
yaqinlari kasblari haqida so‘z yuritadi, kelajakda qaysi kasb egasi bo‘lishni orzu
qilishini, nima uchun bu kasbni tanlashni istashini aytadi. Bu jarayon bolalarda
orzu, umid, o‘ziga ishonch, mustaqil hayotga intilish, mas’uliyat kabi sifatlarni
tarbiyalaydi.
Bugungi zamon o‘qituvchisi uchun eng muhim masalalardan biri —
darslarni zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida tashkil etish, o‘quvchilar
faoliyatini uyg‘otish, ularda faollik va mustaqil fikr yuritish malakasini
shakllantirishdir. Shu nuqtai nazardan ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida
ham innovatsion metodlar, interaktiv usullar, axborot texnologiyalari, guruhlarda
ishlash, loyiha usuli, ijodiy topshiriqlar, rolli o‘yinlar, hayotiy vaziyatlardan
foydalanish dars samaradorligini oshiradi.
Bundan tashqari, ona tili va o‘qish savodxonligi darslarining muhim
vazifalaridan yana biri — o‘quvchilarni kitob o‘qishga, mustaqil izlanishga,
hayotiy bilimlarni egallashga, jamiyatda o‘z o‘rnini topishga, zamon talablari
asosida rivojlanishga yo‘naltirishdir. Bu jarayonda o‘qituvchining roli juda katta:
har bir o‘quvchini qiziqtira olish, kasblar olamiga oshno etish, unga ma’naviy-
axloqiy fazilatlar singdirish, milliy qadriyatlarni, urf-odatlarni, oilaviy an’analarni
o‘rgatish, o‘z kasbi, jamiyat va davlat oldidagi burchini his qilishga o‘rgatish —
boshlang‘ich maktab uchun ham, butun ta’lim tizimi uchun ham eng muhim
vazifalardan hisoblanadi.
Ona tili va o‘qish savodxonligi darslarining maqsadi va vazifalari
quyidagilardan iborat:
- O‘quvchilarga to‘g‘ri va ravon o‘qish, aniq va to‘g‘ri yozish, so‘z
boyligini oshirish, grammatik me’yorlarga rioya qilish, mustaqil fikrlash va
muloqot qilish ko‘nikmalarini berish;
9

- Nutq madaniyati, muloqot, tafakkur, ijodiy yondashuv, mustaqil
o‘qish va fikr yuritish ko‘nikmalarini rivojlantirish;
- O‘quvchilarni kasb-hunar olamiga, mehnatga, hayotga, vatanparvarlik
va ijtimoiy faollikka ongli munosabatda bo‘lishga yo‘naltirish;
- O‘quvchilarda ma’naviy-axloqiy fazilatlarni, insoniy qadriyatlarni
shakllantirish, ularni mustaqil, zamonaviy va raqobatbardosh fuqaro qilib
tarbiyalash;
- Zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida o‘quv jarayonini
takomillashtirish, dars samaradorligini oshirish, ilg‘or tajribalarni amaliyotga joriy
etish.
- Bularning barchasi boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining ma’naviy va
intellektual salohiyatini oshirish, kelajak kasbini to‘g‘ri tanlash, jamiyatda o‘z
o‘rnini topishga xizmat qiladi 4
.
4
G‘ulomov S., Mamatqulov N. Boshlang‘ich sinflarda ona tili va o‘qish savodxonligi darslari. – Toshkent: “Yangi
asr avlodi”, 2021.
10

1.2. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini kasbga yo‘naltirishda «Kasbim
faxrim» mavzusining o‘rni
Yosh avlodni kasbga yo‘naltirish, ularda kasb-hunarga qiziqish va hurmat
tuyg‘ularini shakllantirish – zamonaviy ta’lim tizimining eng dolzarb va ustuvor
vazifalaridan biridir. Bu borada, ayniqsa, boshlang‘ich ta’lim bosqichida olib
boriladigan ishlarning ahamiyati beqiyosdir. Chunki inson hayotining ilk yillarida
olingan ta’lim, tarbiya, dunyoqarash va hayotga, kasbga bo‘lgan munosabat
kelajakda uning jamiyatda tutgan o‘rni va muvaffaqiyatli hayot yo‘lini tanlashiga
asos bo‘lib xizmat qiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan ilgari surilayotgan “Har bir
bola – o‘z kasbining egasi bo‘lishi shart” tamoyili bugungi kunda maktab
ta’limining, jumladan, boshlang‘ich sinf darslarining ham bosh g‘oyasiga
aylanmoqda. Kasbga yo‘naltirish – bu faqatgina ma’lum kasb-hunarga o‘rgatish
emas, balki o‘quvchining shaxs sifatida shakllanishiga, o‘zining qobiliyat va
imkoniyatlarini to‘g‘ri anglab yetishiga, jamiyatda o‘z o‘rnini topishiga yordam
beruvchi keng qamrovli tarbiyaviy jarayon hamdir.
Aynan shu nuqtai nazardan, ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida
o‘tkaziladigan “Kasbim faxrim” mavzusining o‘rni va ahamiyati juda katta. Ushbu
mavzu nafaqat bolalarda kasblar haqida dastlabki tasavvurlarni shakllantiradi, balki
ularning ongida mehnatga hurmat, jamiyatga foydali bo‘lish, orzu va intilishlarni
rivojlantirish, kelajak kasbiga ongli munosabat hosil qilish uchun zamin yaratadi.
“Kasbim faxrim” mavzusi, odatda, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun
juda qiziqarli va hayotiy yaqin mavzulardan biri hisoblanadi. Dars davomida
bolalar turli kasblar, ularning jamiyat taraqqiyotidagi o‘rni, ota-ona va
yaqinlarining kasblari, o‘z orzu va istaklari haqida suhbatlashadi, har bir kasbning
jamiyatga keltiradigan foydasi haqida bahs-munozara yuritishadi. Bu esa, o‘z
navbatida, o‘quvchilarda kasblar olamiga bo‘lgan ijobiy munosabat, ularga hurmat
va qiziqish uyg‘otadi.
“Kasbim faxrim” mavzusining boshlang‘ich sinf darslarida alohida o‘rni
borligini bir necha omillar bilan asoslash mumkin:
11

Birinchidan, bu mavzu orqali o‘quvchilar kasb-hunarlar haqida dastlabki
aniq tasavvurga ega bo‘lishadi.
Bolalar o‘z yaqinlari – ota-onasi, amakisi, opasi yoki mahalladagi kasb
egalarining faoliyati, kundalik hayotda ko‘rayotgan kasb egalari (o‘qituvchi,
shifokor, quruvchi, dehqon, ustalar va boshqalar) haqida so‘z yuritadi. Bu holat
ularda kasblar rang-barang va har biri jamiyat uchun muhim ekanligini anglashga
yordam beradi. Maktabda tashkil etiladigan turli suhbatlar, ijodiy topshiriqlar, kasb
egalarini taklif qilib darslar o‘tkazish o‘quvchilarning bilimini yanada boyitadi.
Ikkinchidan, “Kasbim faxrim” mavzusi mehnatga, jamiyatga, o‘z
yaqinlariga hurmat bilan qarash hissini rivojlantiradi. Bolalar har bir kasbning
inson hayotidagi o‘rni, ahamiyati, murakkab va mas’uliyatli tomonlari haqida
o‘ylab ko‘radi. Shu orqali ular mehnatsevarlik, mas’uliyat, fidoyilik, halollik kabi
ijtimoiy fazilatlarni anglab yetadi. Masalan, o‘qituvchi kasbi nafaqat bilim berish,
balki yosh avlodni tarbiyalash, jamiyat taraqqiyotiga hissa qo‘shish uchun qanday
mehnat va fidoyilik talab qilinishini o‘quvchi darsda ko‘ra oladi 5
.
Uchinchidan, mavzu o‘quvchilarda kelajak hayoti uchun orzu, maqsad va
intilishlarni uyg‘otadi. Bolalar ko‘plab kasblar haqida o‘qib, tinglab, o‘ziga eng
ma’qul, qiziqarli va foydali deb bilgan kasb haqida fikr bildiradi, o‘z orzulari va
maqsadlarini shakllantiradi. Bu esa o‘quvchilarning dunyoqarashini kengaytiradi,
ularda mustaqil hayotga, kelajak kasbiga ongli yondashuv, orzu va intilish,
harakatga undovchi ruhiyatni kuchaytiradi.
To‘rtinchidan, “Kasbim faxrim” mavzusi orqali dars jarayoniga interaktiv
metod va amaliyot kiritiladi. Masalan, rolli o‘yinlar, suhbatlar, loyiha ishlari,
kasblar olamiga oid qisqa videoroliklar, kasb egalarining maktabga taklif etilishi
va ular bilan jonli muloqot, darsda kasb-hunarga oid kitob, rasm va jurnallardan
foydalanish o‘quvchilarning kasbga bo‘lgan qiziqishini oshiradi, mustahkam bilim
beradi.
Beshinchidan, mavzu o‘quvchilarning nutq madaniyatini, ijodiy fikrlashini
va mustaqil chiqish qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Bolalar kasblar haqida
5
Sultonova D. Pedagogik texnologiyalar va interfaol metodlar. – Toshkent: Fan va texnologiya, 2020.
12

hikoya tuzadi, matn o‘qiydi, savol-javoblar orqali o‘z fikrini bildiradi, rasm
chizadi, kichik insho yoki esse yozadi. Bu holat ularning nutq boyligini, ijodiy
yondashuvini va mustaqil fikrlashini rivojlantiradi.
Oltinchidan, “Kasbim faxrim” mavzusi jamiyat va oiladagi ijtimoiy-axloqiy
qadriyatlarni singdiradi. Dars davomida bolalar o‘z oilalarida mavjud kasblar, ota-
onasi yoki yaqinlarining kasb yo‘li haqida so‘z yuritadi, har bir kasbga bo‘lgan
hurmat va minnatdorlikni ifodalaydi. Bu esa, yosh avlodda oilaga sadoqat,
vatanparvarlik, jamiyatga foydali bo‘lish, ahloqiy tozalik, mehnatsevarlik kabi
muhim sifatlarni shakllantirishga xizmat qiladi.
Shuningdek, “Kasbim faxrim” mavzusi bolalarda ijtimoiy faollikni oshiradi.
Bolalar o‘qib, eshitib, ko‘rib, darsda faol ishtirok etadi, hayotdagi o‘z o‘rnini
topishga, kelajak kasbini to‘g‘ri tanlashga harakat qiladi. Bu jarayonda
o‘qituvchining roli beqiyos: u har bir o‘quvchiga individual yondashadi, kasblar
olamiga oid qiziqarli misollar, hayotiy hikoyalar keltiradi, amaliy faoliyatga
yo‘naltiradi.
Bugungi kunda zamonaviy ta’lim maktabi kasbga yo‘naltirish ishlarini
darsdan tashqari faoliyatlar, ijtimoiy loyihalar, kasbga oid tanlovlar, kasb egalarini
maktabga taklif etish, tashqi muassasalarga sayohat, kasb-hunar markazlari bilan
hamkorlikda tashkil etilgan darslar orqali yanada boyitmoqda. Bunda “Kasbim
faxrim” mavzusi boshlang‘ich nuqta, poydevor vazifasini o‘taydi. O‘quvchi aynan
shu mavzuda ilk orzu va maqsadlarini shakllantiradi, jamiyatdagi kasblar olami
haqida ilk taassurotlarni oladi.
Kasbga yo‘naltirishda “Kasbim faxrim” mavzusining o‘rni va ahamiyatini
chuqur tahlil qilar ekanmiz, dars jarayonida bolalar nafaqat kasblar haqida
ma’lumot oladi, balki hayotiy muhim fazilatlarni o‘zlashtiradi. Ular mehnatga
hurmat, halollik, jamoaga xizmat qilish, jamiyat oldidagi burchini his qilish, har bir
kasbning o‘ziga xos jihatlarini anglash, o‘z orzu va maqsadlarini aniq belgilash
kabi muhim fazilatlarni singdiradi. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini kasbga
yo‘naltirishda “Kasbim faxrim” mavzusi asosiy o‘rinlardan birini egallaydi. Bu
mavzu orqali o‘quvchilar kasblar haqida dastlabki bilim va tushunchalarga ega
13

bo‘ladi, mehnatga va jamiyatga hurmat tuyg‘usi, mustaqil fikrlash va kelajak
kasbini tanlashga intilish, ijodiy va muloqot ko‘nikmalari rivojlanadi. O‘qituvchi
dars jarayonida zamonaviy pedagogik texnologiyalar, interaktiv metodlar, ijodiy
yondashuvlar asosida mavzuni o‘quvchilarga yetkazadi va har bir o‘quvchining
orzu, qiziqish va maqsadlarini rag‘batlantiradi. Bu esa, kelajakda mustaqil,
vatanparvar, mehnatsevar va raqobatbardosh yoshlarni tarbiyalashda muhim omil
hisoblanadi 6
.
6
Xasanboyeva D., Abduqodirova M. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini kasbga yo‘naltirishda zamonaviy
yondashuvlar // Boshlang‘ich ta’lim muammolari. – 2022. – №2. – B. 44–48.
14

II BOB. «KASBIM FAXRIM» MAVZUSINI O‘QITISHDA SAMARALI
METOD VA TEXNOLOGIYALAR
2.1. «Kasbim faxrim» mavzusini o‘rgatishda zamonaviy pedagogik
Texnologiyalar
Zamonaviy ta’lim tizimi har bir o‘quvchining shaxs sifatida har tomonlama
kamol topishi, mustaqil fikrlovchi, tashabbuskor, zamon bilan hamnafas bo‘lgan
inson bo‘lib yetishishini talab qiladi. Aynan boshlang‘ich sinflarda, xususan, ona
tili va o‘qish savodxonligi darslarida kasb-hunarlar haqidagi mavzularni o‘qitishda
an’anaviy yondashuvlardan voz kechib, zamonaviy pedagogik texnologiyalardan
keng foydalanish bugungi kunning dolzarb talabidir. Shu nuqtai nazardan,
“Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalar
o‘quvchilarning faolligi, qiziqishi va mustaqil fikrlashini rivojlantirishda alohida
ahamiyat kasb etadi.
Zamonaviy pedagogik texnologiyalar mazmuni: Pedagogik texnologiya – bu
ta’lim jarayonida aniq natijaga erishish uchun o‘qitish va tarbiyaning barcha
bosqichlarini, usullarini, vositalarini, shakl va mazmunini tizimli tarzda tashkil
etish va boshqarishdir. Zamonaviy pedagogik texnologiyalar o‘quvchilarni
markazga qo‘yadi, ularning mustaqil fikrlashiga, ijodiy yondashuviga, amaliy
ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan. Bugungi kunda boshlang‘ich sinf
darslarida “Kasbim faxrim” mavzusini o‘rgatishda quyidagi zamonaviy pedagogik
texnologiyalardan samarali foydalanish mumkin 7
:
1. Interfaol ta’lim texnologiyalari: Interfaol ta’lim – bu o‘quvchilar va
o‘qituvchi o‘rtasida faol muloqot, hamkorlik, o‘zaro fikr almashish asosida tashkil
etiladigan o‘qitish jarayonidir. “Kasbim faxrim” mavzusida interfaol usullardan
foydalanish o‘quvchilarni darsga faol jalb etadi, ularning kasblar haqidagi bilim va
tasavvurlarini boyitadi. Masalan: Aqliy hujum (“Brainstorming”): O‘quvchilardan
turli kasblarni sanab o‘tish, ular haqida qisqacha fikr aytish so‘raladi. Har bir bola
o‘z fikrini erkin bildiradi, savollar beradi, yangi kasblar bilan tanishadi. “Klaster”
usuli: Dars boshida doskada “Kasbim faxrim” so‘zi yoziladi va o‘quvchilar bu
7
Xasanboyeva D., Abduqodirova M. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini kasbga yo‘naltirishda zamonaviy
yondashuvlar // Boshlang‘ich ta’lim muammolari. – 2022. – №2. – B. 44–48.
15

mavzuga doir so‘z, kasb, fikrlarni klaster shaklida joylashtiradi. “Insert”
texnologiyasi: O‘quvchilar matn o‘qib, unga nisbatan o‘z nuqtai nazarini “+”
(bilaman), “–” (bilmayman), “?” (qiziqdi) kabi belgilar bilan ifodalaydi va darsda
faol ishtirok etadi. “Akvarium” usuli: Bir guruh o‘quvchi kasb egalari rolini
bajaradi, boshqalar esa ularning faoliyatini kuzatadi va savollar beradi.
2. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT): AKT vositalari
darslarni jonlantirish, o‘quvchilarning diqqatini oshirish, vizual va audio
materiallar orqali kasblar olamini yanada yaqinlashtirish imkonini beradi. “Kasbim
faxrim” mavzusida quyidagi AKT imkoniyatlari keng qo‘llaniladi: Videoroliklar
va animatsiyalar: Turli kasblarga oid qisqa videolar darsga kiritiladi, o‘quvchilar
real hayotda kasb egalari qanday ishlashini ko‘radi. Multimedia taqdimotlari:
PowerPoint, Prezi yoki boshqa platformalarda kasblar olami haqida slaydlar
tayyorlanadi, interaktiv savol-javoblar tashkil etiladi. Rasm va grafiklardan
foydalanish: Har bir kasbga oid piktogramma, rasm, suratlar yordamida mavzu
vizuallashtiriladi. Onlayn viktorina va testlar: Dars oxirida onlayn testlar yoki
viktorinalar yordamida mavzu mustahkamlanadi.
3. Loyihaviy ta’lim texnologiyasi: Loyihaviy usul o‘quvchilarning mustaqil
izlanish, hamkorlikda ishlash va o‘z qiziqishlarini ochish imkoniyatini beradi.
“Kasbim faxrim” mavzusi bo‘yicha har bir o‘quvchiga yoki guruhga kichik loyiha
topshirig‘i beriladi: “Mening orzuimdagi kasb” loyihasi: O‘quvchilar qaysi kasb
egasi bo‘lishni xohlashini, nima uchun aynan shu kasbni tanlashini o‘rganib,
taqdimot qilishadi. “Oilam kasblari” mini-loyihasi: O‘quvchilar oilasidagi kasb
egalarini surishtiradi, ularning faoliyati, jamiyatdagi o‘rni haqida ma’lumot
to‘playdi va sinfda namoyish qiladi. “Kasb egalari bilan uchrashuv”: O‘quvchilar
mahalladagi kasb egalari bilan suhbat uyushtiradi, video yoki foto hisobot
tayyorlaydi.
4. O‘yinli dars texnologiyasi: O‘yin elementlari boshlang‘ich sinf
o‘quvchilari uchun juda samarali vosita. “Kasbim faxrim” mavzusida turli rolli
o‘yinlar, dramatizatsiyalar, pantomimalar, sahna ko‘rinishlari tashkil etiladi.
Masalan:
16

- “Kasbni top” o‘yini: O‘qituvchi yoki bir o‘quvchi muayyan kasb
harakatini ko‘rsatadi, boshqalar esa topadi.
- Rolli dramatizatsiya: O‘quvchilar “shifokor”, “o‘qituvchi”,
“dasturchi” kabi kasb egalarining rollarini bajaradi.
- Krossvord va rebuslar: Kasblar haqidagi krossvordlar, rebus va
jumboqlar yechiladi.
5. Hamkorlikda o‘qitish va “Guruhli ish” texnologiyasi: Bu texnologiya
o‘quvchilarning jamoada ishlash, fikr almashish, bir-birini tinglash va baholash
ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Guruhlar kasblar bo‘yicha taqsimlanadi, har bir
guruh “o‘z kasbi” bo‘yicha ijodiy topshiriq bajaradi va natijalarni taqdim etadi.
6. Refleksiya va mustahkamlash texnologiyalari: Har bir dars oxirida
o‘quvchilar o‘zlarini baholaydi, mavzudan olgan asosiy bilimlarini bayon qiladi,
“Men bugun nimalarni bildim?”, “Qaysi kasb menga yoqdi?” kabi savollarga javob
beradi. Refleksiya usullari bolalarda o‘z-o‘zini tahlil qilish, hayotga va kasblarga
ongli munosabatni shakllantirishga xizmat qiladi.
Zamonaviy texnologiyalarning “Kasbim faxrim” mavzusida o‘rni. Zamona-
viy pedagogik texnologiyalarning eng muhim afzalliklari quyidagilardan iborat:
- O‘quvchilarda mustaqil fikrlash va ijodkorlikni kuchaytiradi;
- Har bir o‘quvchining shaxsiy qiziqishi va imkoniyatlarini inobatga
olish imkonini beradi;
- Dars jarayonini jonli, qiziqarli va hayotiy qiladi;
- O‘quvchilarni o‘z hayotini va kelajagini rejalashtirishga o‘rgatadi;
- Kasblar olamini bolalarga yaqinlashtiradi va hayotiy namunalar
asosida taqdim etadi.
Zamonaviy texnologiyalar yordamida “Kasbim faxrim” mavzusini samarali
o‘qitish natijasida o‘quvchilar nafaqat kasblar haqida bilim oladi, balki kelajak
hayoti, orzulari va kasb tanlash mas’uliyati haqida chuqur mulohaza yuritadi. Bu
esa ularning jamiyatda o‘z o‘rnini topishi, hayotga tayyorlanishi va kelajak kasbini
ongli ravishda tanlashiga asos yaratadi.
17

“Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitishda zamonaviy pedagogik
texnologiyalarni joriy etish dars samaradorligini oshiradi, o‘quvchilarda kasb-
hunarga qiziqish, ijodkorlik, mustaqil fikrlash va ijtimoiy faollikni rivojlantiradi.
Bu esa, o‘z navbatida, yosh avlodning kelajakda o‘z kasbini to‘g‘ri tanlashi va
jamiyatda munosib o‘rin egallashi uchun mustahkam zamin yaratadi. 8
8
Ergasheva Z. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida kasbga qiziqishni shakllantirishning samarali yo‘llari // Pedagogik
innovatsiyalar jurnali. – 2023. – №4. – B. 66–71.
18

2.2. Dars jarayonida o‘quvchilarning kasbga qiziqishini oshirish usullari
Zamonaviy ta’lim jarayonida o‘quvchilarda kasb-hunarga qiziqish uyg‘otish,
ularning kelajakda o‘z yo‘lini topishida dastlabki poydevor bo‘lish, o‘qituvchidan
ijodiy yondashuv va pedagogik mahoratni talab etadi. Ayniqsa, boshlang‘ich sinf
o‘quvchilari hali kasb haqida to‘liq tasavvurga ega bo‘lmagan, dunyoqarashi
kengayib borayotgan yosh avlod sifatida, ular bilan kasblar olami haqida dars olib
borishda ta’sirchan usul va vositalardan foydalanish muhim ahamiyatga ega. Bu
borada eng samarali yondashuvlardan biri — har bir o‘quvchining shaxsiy qiziqish
va orzularini inobatga olgan holda, kasblar olamini hayotiy misollar, interfaol
topshiriqlar, amaliy mashg‘ulotlar va ijodiy loyihalar orqali ochib berishdir. Dars
jarayonida o‘qituvchi, avvalo, kasblar haqida qiziqarli savollar, hikoyalar yoki
qisqa videolar yordamida o‘quvchilarni mavzuga jalb qiladi, muayyan kasb egalari
hayotidan misollar keltiradi va bolalarning o‘z oilasida uchraydigan kasblar haqida
so‘z yuritishini rag‘batlantiradi.
Kasbga qiziqishni oshirishda eng samarali usullardan biri — o‘yinli va
interfaol metodlardan foydalanishdir. Masalan, “Kim bu?” rolli o‘yini orqali
o‘quvchilar muayyan kasb egasi obrazida chiqish qilib, sinfdoshlariga kasbi haqida
tavsif beradi, boshqalar esa uni topadi. Bu nafaqat o‘quvchilarda kasblar haqida
aniqroq tasavvur hosil qiladi, balki ularning nutqiy faolligi, ijodiy tafakkuri va
muloqot ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Yoki “Orzuimdagi kasb” mavzusida kichik
insho yozish, rasm chizish, plakat tayyorlash, guruhli loyihalar — har bir
o‘quvchining qiziqish doirasini kengaytiradi, orzu va maqsadlarini erkin
ifodalashiga, kelajak kasbi haqida chuqurroq o‘ylashiga imkon beradi. Darsda kasb
egalari — shifokor, o‘qituvchi, quruvchi, haydovchi kabi kasb egalarini sinfga
taklif qilish, ularga savollar berish va jonli suhbat uyushtirish esa bolalar hayotida
unutilmas taassurot qoldiradi va kasblar olamiga bo‘lgan qiziqishni yanada
oshiradi.
Shuningdek, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan
foydalangan holda kasblar olamini vizuallashtirish, turli kasblar haqida qisqa
filmlar, animatsion roliklar ko‘rsatish, multimedia taqdimotlari tayyorlash ham
19

o‘quvchilarning kasbga bo‘lgan qiziqishini kuchaytiradi. Dars jarayonida kasbga
oid krossvordlar, viktorinalar, testlar, kasb-mavzusidagi jumboqlar va o‘yinlar
tashkil qilish, bolalarning faolligi va ishtirokchanligini oshirishda juda samaralidir.
O‘qituvchi har bir o‘quvchining orzulari va qiziqishlariga e’tibor qaratgan holda,
sinf ichida kichik suhbatlar, “Mening oilamdagi kasb” kabi mini-loyihalar
o‘tkazishi, o‘quvchilarni o‘z fikrini bildirishga, so‘z boyligini oshirishga va kasblar
olamiga chuqur qiziqish uyg‘otishga yordam beradi.
Dars jarayonida kasbga qiziqishni oshirishning yana bir muhim usuli —
o‘quvchilarni kichik tadqiqotlarga, guruhli ishlarga, kasb tanlovi bo‘yicha ijodiy
topshiriqlarga jalb qilishdir. Misol uchun, sinfni kichik guruhlarga bo‘lib, har bir
guruhga muayyan kasb (masalan, shifokorlar, muhandislar, dehqonlar va
boshqalar) bo‘yicha plakat tayyorlash yoki og‘zaki taqdimot qilish topshiriladi.
Bunday amaliy faoliyat o‘quvchilarning kasblar haqidagi bilimlarini
mustahkamlash, jamoada ishlash ko‘nikmasini rivojlantirish, kasblar olami haqida
yangi-yangi savollar tug‘dirish va kasbga qiziqishni oshirishda juda foydali
hisoblanadi. Yakunda har bir o‘quvchi “Kelajakda kim bo‘lishni istaysiz?”
mavzusida erkin fikr bildiradi, bu esa kasb tanlash, orzu qilish va hayotga ongli
munosabatda bo‘lishga undaydi.
Shuni alohida ta’kidlash joizki, kasbga qiziqishni oshirishda oilaning,
jamiyatning va o‘qituvchining hamkorligi ham muhim rol o‘ynaydi. O‘qituvchi o‘z
darslarida o‘quvchilarning oilaviy muhitini, ularning oilasida mavjud kasb-hunar
an’analarini chuqur o‘rganishi, bu tajribalarni dars jarayoniga olib kirishi mumkin.
Masalan, o‘quvchilarga uyga vazifa sifatida o‘z oilasidagi kasb egasi bilan suhbat
qurib, kasbga oid kichik hikoya yozish yoki audio yozuv tayyorlash topshiriladi.
Bu kabi topshiriqlar o‘quvchilarning atrof-muhitga, oilaga, yaqinlariga va
jamiyatga bo‘lgan munosabatini, kasblar olamiga bo‘lgan qiziqishini yanada
mustahkamlaydi. Bundan tashqari, maktab va mahalla hamkorligida tashkil
etiladigan “Kasb bayramlari”, kasb tanlovlari, ochiq eshiklar kuni, amaliy
ekskursiyalar, kasb egalari bilan uchrashuvlar ham o‘quvchilarning hayotiy
tasavvurini boyitadi va kasbga qiziqishini kuchaytiradi.
20

Bundan tashqari, o‘quvchilarning kasbga bo‘lgan qiziqishini oshirishda,
zamonaviy ta’lim vositalari va internet resurslaridan foydalanish ham alohida
ahamiyatga ega. O‘qituvchi mavzuni mustahkamlashda yoki mustaqil izlanishga
yo‘naltirishda, o‘quvchilarga kasblar haqidagi veb-saytlar, virtual muzeylar,
onlayn seminarlar, kasb-hunar markazlari portallari bilan tanishtiradi. Bolalar
uchun mo‘ljallangan “Kasblar olami” haqidagi onlayn platformalar, interaktiv
o‘yinlar va testlar darsdan tashqari mustaqil o‘qishga ham rag‘bat beradi. Ular kasb
egalarining intervyularini tinglash, kasb tanlash bo‘yicha psixologik maslahatlar
olish, onlayn ekskursiyalarda ishtirok etish orqali zamonaviy kasblar va ularning
jamiyatdagi o‘rni haqida chuqurroq bilimga ega bo‘ladilar. Bu esa ularni orzu
qilish, o‘z qobiliyati va istaklariga mos keladigan kasb yo‘nalishini tanlashga
undaydi 9
.
Kasbga qiziqishni oshirish borasidagi barcha ishlar bir maqsadga
yo‘naltirilgan: o‘quvchi hayotda o‘z yo‘lini mustaqil tanlashi, ijtimoiy foydali
mehnatga, jamiyatga xizmat qilishga va doimiy o‘sishga intilishi uchun zarur
motivatsiyani olishidir. Bu borada o‘qituvchi nafaqat bilim beruvchi, balki
ilhomlantiruvchi, rag‘batlantiruvchi, ishonch bag‘ishlovchi, shaxs kamolotiga yo‘l
ochuvchi murabbiy rolini bajaradi. Darslarda har bir o‘quvchining o‘z qobiliyatini
kashf etishiga, orzu va qiziqishlarini aniqlashiga, hayotda o‘z o‘rnini topishga yo‘l
ochiladi. Natijada, bolalar kasb-hunar tanlashga ongli va mas’uliyatli
yondashishni, har bir kasb egasiga hurmat bilan qarashni, mehnat orqali jamiyat
taraqqiyotiga hissa qo‘shishni qadrlaydigan, ijtimoiy faol, vatanparvar shaxs
sifatida shakllanadi.
9
Egamberdiyev A. Boshlang‘ich sinflarda ona tili va o‘qish savodxonligi. – Toshkent: TDPU, 2020.
21

III BOB. AMALIYOTDA «KASBIM FAXRIM» MAVZUSINI O‘QITISH
TAJRIBALARI VA NATIJALARI
3.1. Boshlang‘ich sinflarda «Kasbim faxrim» mavzusini o‘qitishning amaliy
tajribalari
O‘qituvchining asosiy vazifasi – o‘quvchilarda mustaqil fikrlash, hayotga va
kasblar olamiga ongli munosabatni shakllantirishdir. Bu borada amaliy tajribalar,
yangi pedagogik yondashuvlar va darsdan tashqari faoliyatlar muhim ahamiyat
kasb etadi. So‘nggi yillarda O‘zbekistonning turli hududlaridagi boshlang‘ich
sinflarda “Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitish bo‘yicha samarali amaliyotlar va
ilg‘or tajribalar shakllanmoqda. Bu tajribalar o‘quvchilarning kasblar olamiga
qiziqishini oshirish, ularni hayotga tayyorlash va kelajakda to‘g‘ri kasb tanlashga
yo‘naltirishda muhim rol o‘ynamoqda.
Avvalo, “Kasbim faxrim” mavzusi o‘tiladigan darslarda o‘qituvchilar
an’anaviy usullardan ko‘ra zamonaviy, interfaol va ijodiy yondashuvlarga ustuvor
ahamiyat berishmoqda. Dars jarayonida bolalar faolligini oshirish uchun turli
interaktiv metodlardan, jumladan, guruhli ishlar, rolli o‘yinlar, “Aqliy hujum”,
“Insert”, “Fikrlar kartasi”, “Bumerang” kabi metodlardan foydalaniladi. Misol
uchun, dars avvalida o‘quvchilarga “Kasb” tushunchasi haqida savol-javob, kichik
hikoya, oddiy hayotiy misollar orqali izoh beriladi. Bolalar o‘z oilalarida
uchraydigan kasb egalari haqida hikoya qiladi, ular faoliyatiga oid rasm, surat yoki
kollaj tayyorlash topshiriladi. Bu jarayon o‘quvchilarda nafaqat kasblar haqidagi
bilim va tasavvurni boyitadi, balki oilaviy qadriyatlarni ham mustahkamlaydi.
Ko‘plab maktablarda “Kasbim faxrim” mavzusini yanada jonli va esda
qolarli qilish uchun kasb egalari – shifokor, o‘qituvchi, dehqon, muhandis, harbiy,
tikuvchi va boshqa kasb vakillarini maktabga taklif etish tajribasi keng
qo‘llanilmoqda. Ushbu uchrashuvlar bolalarning hayotida chuqur taassurot
qoldiradi, ular ko‘plab savollar beradi, kasb egalarining hikoyalarini diqqat bilan
tinglaydi. Masalan, bir maktabda o‘tkazilgan “Ochiq eshiklar kuni” tadbirida
mahalliy kasb egalari o‘z asbob-uskunalari bilan kelib, bolalarga kasblari haqida
jonli namoyish o‘tkazgan. Natijada, o‘quvchilar nafaqat kasb egalarini ko‘radi va
22

eshitadi, balki ular bilan amaliy mashg‘ulotlar olib boradi, qisqa muddatli kasbiy
topshiriqlar bajaradi.
Amaliy tajribada yana bir samarali usul — darslarni multimedia vositalari,
videoroliklar, animatsion materiallar bilan boyitishdir. Masalan, turli kasblar
haqidagi qisqa filmlar, “Kasblar olamiga sayohat” nomli slayd-shoular, internetdan
olingan motivatsion video va suratlar o‘quvchilarning kasbga qiziqishini oshiradi.
Ba’zi maktablarda “Kasb tanlash viktorinalari”, “Eng yaxshi kasb taqdimoti”,
“Mening orzuimdagi kasb” tanlovi o‘tkaziladi. Bu tadbirlar o‘quvchilarda sog‘lom
raqobat ruhini, orzu qilish va ijodiy yondashuvni kuchaytiradi. Darsdan tashqari
faoliyat doirasida esa, bolalarga mustaqil ravishda o‘z yaqinlarining kasbiga oid
kichik loyiha, suhbat, taqdimot, rasm, maket tayyorlash vazifasi topshiriladi.
Kasbga yo‘naltirishda sinfda kichik ko‘rgazmalar tashkil etish, “Kasb
burchagi” yaratish ham yaxshi natija bermoqda. Sinfda turli kasbga oid asbob-
uskunalar, ish kiyimlari, piktogrammalar, kasbga oid kitob va bukletlar qo‘yiladi.
Har bir o‘quvchi yoki guruh o‘ziga yoqqan kasb haqida ma’lumot tayyorlab,
burchakda namoyish etadi. Bu jarayon bolalarning kasblar olamiga nisbatan
qiziqishini oshirib, mavzuni o‘zlashtirishda faol ishtirokini ta’minlaydi.
Hududiy amaliyotdan misol sifatida, Toshkent shahri, Buxoro viloyati va
Andijon tumanidagi bir qancha boshlang‘ich maktablarda “Kasbim faxrim”
mavzusini o‘qitishda hamkorlik loyihalari joriy etilgan. Ba’zi maktablarda kasb-
hunar kollejlariga, ishlab chiqarish korxonalariga, kasb-hunar markazlariga amaliy
ekskursiyalar uyushtiriladi. O‘quvchilar haqiqiy mehnat muhitida bo‘lish, kasb
egalarining ish joylarini ko‘rish, ular bilan jonli muloqot qilish orqali hayotiy
ko‘nikma va bilimlarni o‘zlashtiradi. Bunday amaliy tadbirlar bolalarning kelajak
kasbiga ongli munosabatini, o‘z orzu va maqsadlariga erkin erishish ishonchini
kuchaytiradi 10
.
Tajriba shuni ko‘rsatmoqdaki, “Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitishda faqat
nazariy bilimlar emas, balki amaliy faoliyat, vizual materiallar, guruhiy ishlar, kasb
egalari bilan jonli muloqot va loyiha asosidagi topshiriqlar eng samarali natija
10
Axmedov R., O‘razova G. Zamonaviy pedagogik texnologiyalar. – Toshkent: TDPU, 2021.
23

beradi. Bunday yondashuv o‘quvchilarni darsga faol jalb etadi, kasblar olamiga
hayotiy, ongli va qiziqish bilan qarashga undaydi. Har bir o‘qituvchi amaliy
tajribasini umumlashtirib, o‘z darslarini ijodiy, yangi metodlar asosida olib borishi,
har bir bolaning individual qiziqish va imkoniyatini inobatga olishi muhimdir.
Boshlangan tajribalar ko‘rsatadiki, boshlang‘ich sinflarda “Kasbim faxrim”
mavzusini o‘qitishda innovatsion, amaliy va ijodiy yondashuvlar, kasb egalari
bilan hamkorlik, multimedia va axborot texnologiyalaridan foydalanish, darsdan
tashqari loyihalar, ko‘rgazmalar va tanlovlar o‘quvchilarning kasbga bo‘lgan
qiziqishini oshirish, hayotga va kelajak kasbiga ongli munosabatni shakllantirishda
samarali natija bermoqda. Shu orqali maktab o‘quvchisi hayotda o‘z yo‘lini to‘g‘ri
tanlash, mehnatga, jamiyatga va kasb egalariga hurmat bilan qarash, kasb-hunarga
ongli munosabat hosil qilish ko‘nikmasini mustahkamlab boradi.
Ta’lim samaradorligini oshirishning muhim omillaridan yana biri – darslarni
natijaviy monitoring qilish va o‘quvchilarning rivojlanishini tizimli ravishda tahlil
qilib borishdir. Dars jarayonida faqatgina test va so‘rovnomalar emas, balki
o‘quvchilarning kundalik faol ishtiroki, savol-javoblarda faolligi, ijodiy ishlar va
loyihalardagi ishtiroki, nutqiy rivoji va o‘z fikrini erkin ifodalashga tayyorligi ham
e’tiborga olinadi. “Kasbim faxrim” mavzusi doirasida o‘tkazilgan darslar, tadbirlar
va loyihalarning har biri bo‘yicha qisqa hisobot, tahliliy kartalar va o‘quvchi
portfoliolari yuritilishi ham samaradorlik monitoringini kuchaytiradi. Bu esa
o‘qituvchiga har bir o‘quvchining individual taraqqiyoti va kasbga munosabatidagi
o‘zgarishlarni aniq kuzatish, tegishli pedagogik yondashuvlarni doimiy ravishda
takomillashtirish imkonini beradi.
Bundan tashqari, samaradorlikni oshirishda ilg‘or xorijiy va milliy
tajribalarni o‘rganish va ularni mahalliy amaliyotga moslashtirish ham muhim
ahamiyat kasb etadi. Masalan, ayrim rivojlangan davlatlarda boshlang‘ich ta’lim
bosqichida kasblar bilan tanishtirish va kasbga yo‘naltirish jarayonlari maktab
dasturining majburiy qismiga aylantirilgan. O‘zbekiston tajribasida esa, bu borada
davlat ta’lim standartlari, o‘quv dasturlari va metodik ko‘rsatmalar tobora
takomillashib bormoqda. Shuningdek, mahalla, ota-onalar, kasb-hunar kollejlari va
24

korxonalarning maktab bilan hamkorligi, o‘quvchilar uchun amaliy darslar va kasb
egalarining darslarga jalb qilinishi yuqori natija bermoqda. Shu sababli, ilg‘or
tajribalarni tahlil qilib, ular asosida yangi metodik tavsiyalar ishlab chiqish,
darslarning mazmunini hayotiy misollar, amaliy mashg‘ulotlar va innovatsion
texnologiyalar bilan boyitish samaradorlikni oshiradi.
Yana bir muhim jihat – o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasida ochiq muloqot,
ishonchli pedagogik muhit yaratish, har bir bolaning orzulari va qiziqishlariga
hurmat bilan qarash, ularni rag‘batlantirib borishdir. O‘qituvchi nafaqat bilim
beruvchi, balki maslahatchi va yo‘lko‘rsatuvchi bo‘lishi, o‘quvchining kasbga
bo‘lgan ishonch va motivatsiyasini kuchaytirishi zarur. Darslarda “Kasb tanlashda
nimalarga e’tibor berish kerak?”, “Kelajak kasbini qanday aniqlash mumkin?”,
“Orzuimdagi kasbga qanday erishaman?” kabi savollarni ochiq muhokama qilish,
o‘quvchilarning hayotiy tanlovlarga tayyor bo‘lishiga yordam beradi. Bu esa
nafaqat “Kasbim faxrim” mavzusining, balki butun ta’lim jarayonining eng muhim
natijalaridan biri sanaladi.
Shu tarzda, “Kasbim faxrim” mavzusini samarali o‘qitish va uning natijasini
doimiy monitoring qilish, darslarni yangicha yondashuv va innovatsion metodlar
bilan boyitish, ota-ona va jamiyat bilan hamkorlikni mustahkamlash, har bir
o‘quvchining shaxsiy rivoji va kasbga munosabatini tahlil qilish orqali ta’lim
jarayoni yanada samarali, mazmunli va natijaviy bo‘lishiga erishiladi. Bu esa, o‘z
navbatida, kelajakda hayotda o‘z o‘rnini topa oladigan, kasb-hunarli, ijtimoiy faol,
ongli va orif yoshlarni kamol toptirish uchun mustahkam poydevor yaratadi.
25

3.2. «Kasbim faxrim» mavzusini o‘qitish samaradorligini baholash va
takliflar
O‘qituvchilik amaliyoti tajribasida har bir o‘quv faoliyati samaradorligini
baholash va rivojlantirish, eng muhim va doimiy yangilanib boradigan pedagogik
vazifalardan biridir. Aynan boshlang‘ich sinflarda “Kasbim faxrim” mavzusini
o‘qitish samaradorligini aniqlashda bir qancha asosiy ko‘rsatkich va metodlardan
foydalaniladi. Bunday ko‘rsatkichlar, avvalo, o‘quvchilarning kasblar haqidagi
bilim va tasavvurlari, ularda kasb-hunarga bo‘lgan qiziqish, orzu va maqsadlarning
shakllanish darajasi, nutqiy faollik, ijodiy yondashuv, mustaqil fikrlash va amaliy
ko‘nikmalarning rivojlanishi orqali namoyon bo‘ladi.
Bugungi kunda “Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitish samaradorligini
baholash uchun eng ko‘p qo‘llaniladigan usullardan biri — diagnostik va
monitoring vositalaridan foydalanishdir. Darsdan so‘ng yoki mavzu tugagach,
o‘quvchilar bilan so‘rovnoma, kichik test, og‘zaki yoki yozma savol-javob,
munozara yoki intervyu o‘tkaziladi. Masalan, o‘qituvchi o‘quvchilardan “Qaysi
kasb sizga ko‘proq yoqdi?”, “Nima uchun shu kasbni tanladingiz?”, “Hayotingizda
qaysi kasbni muhim deb hisoblaysiz?” kabi savollar beradi. Bunday diagnostika
jarayonida nafaqat o‘quvchilarning kasblar haqidagi bilimlari, balki ularning
hayotga, mehnatga, jamiyatga va kasb egalari faoliyatiga bo‘lgan munosabati, orzu
va qiziqishlari ham aniqlanadi. Shu yo‘sinda har bir o‘quvchining individual va
guruhiy rivojlanish dinamikasi, o‘zlashtirish darajasi va mustaqil fikrlash
ko‘nikmalari aniqlanadi 11
.
Amaliy tajriba ko‘rsatmoqdaki, “Kasbim faxrim” mavzusini samarali
o‘qitishda zamonaviy interfaol metod va texnologiyalardan, multimedia resurslari
va vizual materiallardan to‘liq va samarali foydalanish natijasida, o‘quvchilarda
kasb-hunarga nisbatan qiziqish kuchayadi, mavzuga bo‘lgan e’tibor ortadi va eng
asosiysi, mustaqil fikrlash va ijodiy yondashuv rivojlanadi. Bolalar mustaqil insho,
taqdimot, rasm, loyiha, sahna ko‘rinishi yoki og‘zaki chiqishlar orqali o‘zining
kelajak kasbi haqidagi orzularini, qiziqishini, hayotiy maqsadlarini aniq ifoda eta
11
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining mustaqil ta’lim faoliyati: uslubiy qo‘llanma / I. To‘raqulov va boshqalar. –
Toshkent: Fan va texnologiya, 2018.
26

boshlaydi. Dars davomida o‘qituvchi har bir o‘quvchining individual qiziqish va
intilishlarini inobatga olgan holda, dars mazmunini moslashtiradi va faol usullar
orqali ularni rivojlantirishga harakat qiladi. Eng muhimi, bu jarayon o‘quvchilarni
jamiyatga, hayotga va mehnatga ongli munosabatda bo‘lishga, kelajak kasbini
to‘g‘ri tanlashga ruhlantiradi.
Samaradorlikni baholashda, shuningdek, ota-onalar, mahalla va jamiyat
bilan hamkorlikda olib boriladigan monitoring ishlari ham muhim ahamiyatga ega.
Darsdan tashqari faoliyatlar — kasb-hunar markazlari, mahalla kasb egalari, ishlab
chiqarish korxonalari bilan hamkorlik, kasb tanlash klublari, kasb bayramlari,
amaliy ekskursiyalar va tanlovlar natijasida bolalarning hayotiy faoliyati va kasbga
qiziqishi yuqori darajada mustahkamlanadi. Ota-onalar bilan olib boriladigan
suhbatlar, so‘rovnomalar va loyiha topshiriqlari orqali bolalarning oilaviy kasb
an’analari, oilaning bolaga ko‘rsatgan ta’siri va motivatsiyasi aniqlanadi.
O‘qituvchi va psixolog bu ma’lumotlarni o‘rganib, har bir o‘quvchiga individual
va ijtimoiy yondashuvni tanlaydi. Bu esa har bir bolaning ijtimoiy va kasbiy
yo‘nalishini aniqlash, kelajak kasbiga ongli ravishda tayyorlash uchun mustahkam
zamin yaratadi.
Biroq, amaliyotda “Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitishda duch kelinadigan
ayrim muammolar va to‘siqlar ham mavjud. Jumladan, ba’zi hududlardagi
boshlang‘ich sinflarda kasblar olamiga oid zamonaviy o‘quv resurslari va vizual
vositalarning yetishmasligi, kasb egalari bilan jonli muloqot imkoniyatlarining
cheklanganligi, darslarni faqat nazariy bilim doirasida o‘tkazish, bolalarda kasbga
qiziqish uyg‘otish uchun individual yondashuvning yo‘qligi, ota-onalar va
mahallaning faol ishtiroki yetarli emasligi samaradorlikka salbiy ta’sir qilishi
mumkin. Shuning uchun “Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitish samaradorligini
oshirish uchun quyidagi taklif va tavsiyalarni amalga oshirish maqsadga muvofiq:
Birinchidan, darslarni zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari,
multimediali taqdimotlar, onlayn resurslar, video va animatsiyalar bilan boyitish
lozim. O‘quvchilar uchun interaktiv darslar, onlayn viktorinalar, kasb-mavzusidagi
krossvord va o‘yinlar tashkil etilishi zarur. Bu bolalarda nafaqat bilim va
27

ko‘nikmalarni, balki kasblar olamiga bo‘lgan ijodiy va mustaqil munosabatni ham
shakllantiradi.
Ikkinchidan, maktab va mahalla, kasb-hunar kollejlari, ishlab chiqarish
korxonalari, kasb markazlari va kasb egalari bilan amaliy hamkorlikni
kengaytirish, bolalar uchun amaliy ekskursiyalar, kasb egalari bilan jonli
uchrashuv va ochiq eshiklar kunini muntazam tashkil etish tavsiya etiladi. Bunda
har bir o‘quvchi kasb egasi hayotini ko‘z bilan ko‘radi, savollar beradi va
motivatsiya oladi.
Uchinchidan, har bir o‘quvchining shaxsiy qiziqishi, orzusi va qobiliyatiga
individual yondashuv asosida ishlash, darsdan tashqari kasbga oid ijodiy loyihalar,
“Kasb tanlash” klubi, “Orzuimdagi kasb” mini-laboratoriyalari tashkil etish,
bolalar o‘z istaklari va orzularini namoyon etishiga sharoit yaratish muhimdir. Bu
esa o‘quvchilarning o‘zini erkin his qilishi, kelajak kasbi haqida chuqur o‘ylashi va
aniq harakatlar rejasini tuzishga yordam beradi.
To‘rtinchidan, ota-onalar va mahalla faollarining hamkorligini kuchaytirish,
oilada kasb-hunar an’analarini rivojlantirish va bolalarning kasbga qiziqishini
muntazam rag‘batlantirish lozim. Bu borada o‘qituvchi oilaga metodik tavsiyalar,
ota-onalar uchun ma’naviy-ma’rifiy seminar va suhbatlar tashkil qilishi, kasb
tanlash bo‘yicha maslahatlar berishi foydalidir.
“Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitish samaradorligini muntazam monitoring
qilish, o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini baholash, ota-ona va jamiyat bilan
doimiy hamkorlikda ishlash, yangi pedagogik texnologiyalar va amaliy loyihalarni
joriy etish, har bir o‘quvchiga individual yondashuv asosida motivatsiya berish,
boshlang‘ich sinflarda kasb-hunarga qiziqish va ongli munosabatni
shakllantirishda eng muhim omillardan biri hisoblanadi. Bu orqali kelajakda o‘z
kasbini sevuvchi, vatanparvar, ijodkor va jamiyatga foydali shaxslar
tarbiyalanadi 12
.
12
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining mustaqil ta’lim faoliyati: uslubiy qo‘llanma / I. To‘raqulov va boshqalar. –
Toshkent: Fan va texnologiya, 2018.
28

XULOSA
XXI asrda zamonaviy ta’lim tizimi o‘z oldiga shaxsning har tomonlama
rivojlanishi, mustaqil fikrlovchi va ongli yosh avlodni tarbiyalash, jamiyat
taraqqiyotiga munosib hissa qo‘sha oladigan, kasb-hunar egallashga intiluvchi,
ma’naviy boy insonlarni shakllantirishdek ulkan va sharafli vazifalarni qo‘yadi. Bu
borada ayniqsa, boshlang‘ich ta’lim bosqichida olib boriladigan ishlar, ularning
mazmuni va samaradorligi kelajak uchun poydevor bo‘lib xizmat qiladi. Ana shu
bosqichda o‘qitiladigan ona tili va o‘qish savodxonligi darslarida kasb-hunar,
mehnat va kasblar olamiga oid mavzular, xususan, “Kasbim faxrim” bo‘yicha
o‘tkaziladigan darslarning ahamiyati beqiyosdir.
Kurs ishida olib borilgan nazariy va amaliy tahlillar, ilg‘or tajribalar, o‘qitish
metodlari va zamonaviy pedagogik texnologiyalarning tahlili shuni ko‘rsatadiki,
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida kasblar haqida dastlabki tasavvur, kasbga va
mehnatga bo‘lgan hurmat, hayotga ongli munosabat aynan shu darslar orqali
shakllanadi. “Kasbim faxrim” mavzusini samarali o‘qitish orqali bolalar kasblar
olami haqida keng bilimga ega bo‘ladi, mustaqil fikr yuritadi, orzu va maqsadlarni
belgilash, o‘z qobiliyat va qiziqishlarini aniqlashga imkon topadi. O‘qituvchining
ijodiy yondashuvi, interfaol va amaliy metodlardan, multimedia va zamonaviy
texnologiyalardan foydalanishi o‘quvchilarning darsga bo‘lgan ishtirokchanligi,
faolligi va qiziqishini oshiradi.
Amaliyotda shuni ko‘ramizki, “Kasbim faxrim” mavzusida o‘tkaziladigan
darslarda kasb egalari bilan jonli uchrashuvlar, kasblar olamiga oid loyihalar,
ijodiy topshiriqlar, rolli o‘yinlar, guruhli ishlar, kasblar haqida videoroliklar va
multimedia materiallaridan foydalanish eng yuqori natijalarni beradi. Sinfda kichik
“Kasb burchagi” tashkil etish, o‘quvchilarning oilaviy kasb an’analarini tahlil
qilish, darsdan tashqari faoliyatda kasblar haqidagi kichik tadqiqotlar va
taqdimotlar, amaliy ekskursiyalar, kasb tanlash klublari, mahalla va ota-onalar
bilan hamkorlik bolalarda kasbga qiziqishni, hayotga va mehnatga ongli
munosabatni mustahkamlashga xizmat qiladi.
30

O‘qitish samaradorligini oshirish uchun muntazam monitoring va tahlil
ishlari olib borish, darsdan so‘ng so‘rovnoma va testlar, o‘quvchi portfoliolarini
yuritish, natijalarni ota-onalar, mahalla va jamiyat bilan muhokama qilish, har bir
o‘quvchining individual rivojlanishini inobatga olib, dars mazmunini moslashtirish
tavsiya etiladi. Yana bir muhim omil — o‘quvchining orzu va qiziqishlariga
hurmat bilan qarash, ularni rag‘batlantirish, kasbga ishonch va motivatsiyani
kuchaytirish, mustaqil harakatga undashdir.
Kurs ishining natijalari asosida, quyidagi umumiy xulosalarga kelindi:
Boshlang‘ich sinflarda “Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitish o‘quvchilar
dunyoqarashini kengaytiradi, kasblar haqidagi bilim va tasavvurlarni boyitadi, har
bir kasbning jamiyat hayotidagi o‘rnini anglashga, mehnatga va kasb egalari
faoliyatiga hurmat tuyg‘usi shakllanishiga xizmat qiladi.
Zamonaviy pedagogik texnologiyalardan keng foydalanish, interfaol va
o‘yinli metodlarni tatbiq etish dars jarayonining jonli va qiziqarli o‘tishini,
o‘quvchilarning mustaqil fikr va ijodiy yondashuvini kuchaytiradi, kasbga qiziqish
va orzu qilish muhitini yaratadi.
Amaliy faoliyat, kasb egalari bilan uchrashuvlar, loyiha va guruhli ishlar,
multimedia resurslaridan foydalanish orqali dars samaradorligi ortadi, har bir
o‘quvchining qiziqishi, nutqiy va muloqot ko‘nikmalari, ijodiy salohiyati
rivojlanadi.
Ota-onalar va jamiyat bilan hamkorlik, mahalla va maktab o‘rtasidagi faol
aloqa o‘quvchilarning kasbga nisbatan ijobiy munosabatini mustahkamlashga,
bolada oilaviy an’ana va qadriyatlarni rivojlantirishga, kasbga bo‘lgan ishonch va
orzularni qo‘llab-quvvatlashga yordam beradi.
Dars samaradorligini baholash uchun muntazam monitoring va tahlil, har bir
o‘quvchiga individual yondashuv, ilg‘or milliy va xorijiy tajribalarni o‘rganish va
amaliyotga joriy etish zamonaviy maktab ta’limining asosiy talablaridan biri bo‘lib
qolmoqda.
Umuman olganda, “Kasbim faxrim” mavzusini o‘qitish boshlang‘ich sinf
o‘quvchilarining ijtimoiy, axloqiy, intellektual va kasbiy jihatdan shakllanishida,
31

kelajak kasbini to‘g‘ri tanlashida muhim rol o‘ynaydi. Mavzuni to‘g‘ri va samarali
o‘qitish natijasida hayotga tayyor, kasb-hunarli, ijtimoiy faol va vatanparvar yosh
avlod kamol topadi. Maktab, o‘qituvchi, ota-ona va jamiyatning hamkorligi esa bu
jarayonni samarali va barakali qiladi.
32

FOYDALABILGAN ADABIYOTLAR
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2022-
yil 22-iyul kuni yoshlar bilan uchrashuvdagi nutqidan (“Yoshlar – kelajagimiz
bunyodkori” nomli chiqishi).
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Yoshlarni har tomonlama
qo‘llab-quvvatlash va ularning kasbga yo‘naltirilishini takomillashtirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori. — T.: Adolat, 2021.
3. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Boshlang‘ich va
umumiy o‘rta ta’lim davlat standartlari” haqidagi qarori, 2022-yil.
4. O‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni. – T.:
O‘zbekiston, 2020.
5. G‘ofurova N., Mamajonova D., Xo‘jaqulova S. Boshlang‘ich ta’lim
metodikasi. – Toshkent: TDPU, 2019.
6. G‘ulomov S., Mamatqulov N. Boshlang‘ich sinflarda ona tili va o‘qish
savodxonligi darslari. – Toshkent: “Yangi asr avlodi”, 2021.
7. Sultonova D. Pedagogik texnologiyalar va interfaol metodlar. –
Toshkent: Fan va texnologiya, 2020.
8. Xasanboyeva D., Abduqodirova M. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini
kasbga yo‘naltirishda zamonaviy yondashuvlar // Boshlang‘ich ta’lim
muammolari. – 2022. – №2. – B. 44–48.
9. Ergasheva Z. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida kasbga qiziqishni
shakllantirishning samarali yo‘llari // Pedagogik innovatsiyalar jurnali. – 2023. –
№4. – B. 66–71.
10. Egamberdiyev A. Boshlang‘ich sinflarda ona tili va o‘qish
savodxonligi. – Toshkent: TDPU, 2020.
11. Axmedov R., O‘razova G. Zamonaviy pedagogik texnologiyalar. –
Toshkent: TDPU, 2021.
12. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining mustaqil ta’lim faoliyati: uslubiy
qo‘llanma / I. To‘raqulov va boshqalar. – Toshkent: Fan va texnologiya, 2018.
33

Internet manbalar
13. www.edu.uz – O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi rasmiy
sayti
14. www.ziyonet.uz – Ta’lim portali
15. www.pedagog.uz – Pedagogika va ta’lim yangiliklari portali
34

Ona tili va o’qish savodxonligi darslarida kasbim faxrim mavzusini o‘rganish

Sotib olish