Pandemiya davrida o'zbekistonda ishsizlarni ijtimoiy himoya qilish bo'yicha davlarning chora tadbirlari - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	30000UZS
Hajmi	39.1KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	30 Sentyabr 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Shohruh

Ro'yxatga olish sanasi 02 Mart 2024

9 Sotish

Pandemiya davrida o'zbekistonda ishsizlarni ijtimoiy himoya qilish bo'yicha davlarning chora tadbirlari

Sotib olish

O‘ZB E KISTON R E SPUBLIKASI OLIY TA'LIM FAN
VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MA’MUN UNIVERSITETI
“Iqtisodiyot va gumanitar fanlar” fakulteti

“Iqtisodiyot” kafedrasi
“ Iqtisodiyot nazariyasi ” fanidan
2-kurs 22/46 IQT guruh talabasi: Bazarbayeva Shaxnozaning
“ Pandemiya davrida o'zbekistonda ishsizlarni ijtimoiy himoya qilish bo'yicha
davlarning chora tadbirlari ” mavzusidagi

K U R S I S H I
Ilmiy rahbar: Yaqubova Yulduz
Xiva–2024
1

2
w Edit with WPS Office MUNDARIJA
Kirish..................................................................................................4
1. Pandemiyada aholi huquqlarining konstitutsiyaviy huquqlari........................5
2. O'zbekistonda " Ijtimoiy himoya tizimini mustahkamlash" loyihasi.............10
3. Ijtimoiy himoya qilishning ustuvor yo'nalishlari....................................... .....15

Xulosa..........................................................................................................21
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati........................................ .....................23

w
Mavzu: “Pandemiya davrida O'zbekistonda ishsizlarni ijtimoiy himoya qilish
bo'yicha davlatning chora tadbirlari.
REJA:
Kirish.
1. Pandemiyada aholi huquqlarining konstitutsiyaviy huquqlari.
2. O'zbekistonda " Ijtimoiy himoya tizimini mustahkamlash" loyihasi.
3. Ijtimoiy himoya qilishning ustuvor yo'nalishlari.
3

4
w Edit with WPS Office Kirish
O zbekistonda COVID-19 pandemiyasi O zbekistonda ilk bor 15-mart 2020-ʻ ʻ
yilda tasdiqlangandan so ng tarqalishni boshladi. Ushbu ilk holat Fransiyadan
ʻ
qaytayotgan O zbekiston fuqarosida aniqlandi. O zbekiston Sog liqni saqlash
ʻ ʻ ʻ
vazirligida jabrlanuvchi bilan aloqada bo lgan va ularning karantini rejalashtirilgan
ʻ
odamlar ro yxati mavjud. Ushbu holatlar e lon qilingach, Qozog iston prezidenti
ʻ ʼ ʻ
Qosim-Jo mart Toqayev Qozog istonda favqulodda holat e lon qildi va zudlik bilan
ʻ ʻ ʼ
O zbekiston bilan chegarani yopdi.
ʻ
Koronavirusning birinchi holatidan ikki kun oldin, O zbekiston Fransiya,
ʻ
Ispaniya va Buyuk Britaniyaga parvozlarni to xtatdi. 22-mart 2020-yilda O zbekiston
ʻ ʻ
Toshkentdagi kompaniyalarga masofadan turib ishlashni, shuningdek himoya
niqoblarini majburiy taqib yurishni buyurdi. 27-mart 2020-yilda mamlakatda birinchi
o lim 72 yoshli ayol bo lganligi haqida xabar berildi.BMTTDning O'zbekistondagi
ʻ ʻ
vakolatxonasi Mahalla va oilani qo'llab-quvvatlash vazirligi va Iqtisodiy tadqiqotlar
va islohotlar markazi bilan hamkorlikda hukumatning COVID-19 tahdidlariga qarshi
qo'llagan choralarning ijtimoiy va iqtisodiy ta'sirini baholash uchun O'zbekiston
aholisi orasida so'rov o'tkazdi.
Tadqiqot mahalla rahbarlarining faoliyatini tahlil qilishga qaratilgan bo'lib, unda
3670 respondent ishtirok etdi. So'rovda mahalla raislari, ularning o'rinbosarlari va
mutaxassislar qamrab olindi (respondentlarning 25 foizi ayollar). 2020 yil may-iyunь
oylarida o'tkazilgan tadqiqotda umummilliy karantinning jamoalar, alohida tarmoqlar,
turli ijtimoiy guruhlar, ayniqsa, ayollarning umumiy farovonligiga ta'siri baholandi.
Shuningdek, mahallalardagi eng ko'p zarar ko'rgan aholi qatlamini tezroq ijtimoiy
qo'llab-quvvatlash imkoniyatlari o'rganildi.

w
1. Pandemiyada aholi huquqlarining kostitutsiyaviy huquqlari haqida.
Mamlakatimiz hududida koronavirus infektsiyasi qayd etilgani sababli 2020 yil
16 martdan boshlab ushbu infektsiya keng tarqalishining oldini olishga qaratilgan
maxsus choralar, ya'ni karantin joriy etildi. Karantin choralarining tatbiq etilishi davlat
organlari va boshqa muassasalar ish tartibiga, tadbirkorlik sub'ektlari faoliyatiga jiddiy
o'zgartirishlar kiritilishiga, fuqarolarning erkin harakatlanishiga, shu jumladan, erkin
mehnat qilish borasida ayrim cheklanishlarga sabab bo'ldi.
Shunga qaramay, pandemiya sharoitida ham mamlakatimizda O'zbekiston
Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga qat'iy amal qilinmoqda. Asosiy
qonunimizning37-moddasiga muvofiq, aholining ijtimoiy huquqlarini himoya qilish
maqsadida masofadan turib faoliyat yuritish, ta'lim olishning masofaviy usullari keng
yo'lga qo'yilgani buni yaqqol tasdiqlaydi.
Ma'lumki, davlatimiz tomonidan yuritilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar
zamirida aholi farovonligi va turmush tarzini yanada yaxshilash maqsadi
mujassamdir. Mamlakatimizda amal qilib turgan epidemiologik vaziyatlarda inson
huquq va erkinliklarini samarali himoya qilish maqsadida aholining ijtimoiy himoyaga
muhtoj qatlamini yanada qo'llab-quvvatlash zarurati yuzaga keldi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 19 martda qabul qilingan
“Koronavirus pandemiyasi va global inqiroz holatlarining iqtisodiyot tarmoqlariga
salbiy ta'sirini yumshatish bo'yicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar to'g'risida”gi
qarorida pandemiya sharoitini hisobga olgan holda, fuqarolarni ijtimoiy-iqtisodiy
jihatdan qo'llab-quvvatlash maqsadida bir qator yengilliklar yaratildi.
Jumladan, tadbirkorlik faoliyati bilan shug'ullanuvchi aholining soliqlar bo'yicha
to'lovlar miqdori keskin kamaytirildi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 3 apreldagi “Koronavirus
pandemiyasi davrida aholi, iqtisodiyot tarmoqlari va tadbirkorlik sub'ektlarini qo'llab-
quvvatlashga doir qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida”gi Farmoni bilan fuqarolarga,
5

6
w Edit with WPS Officehususan jismoniy va yuridik shaxslarga karantin davrida bir qator imtiyozlar
yaratilganligini ko'rish mumkin. Jumladan, karantin davrida aholi extiyoji uchun zarur
bo'lgan ayrim turdagi mahsulotlarni chetdan olib kirishda to'lanadigan bojxona boji va
aktsiz solig'ining nol` stavkalari ko'rsatilib, 2020 yilning 31 dekabrigacha amal qilishi
belgilandi.
Konstitutsiyamizning 39-moddasiga asoslanib hamda mazkur farmonga muvofiq
ijtimoiy himoyaga muhtoj, moddiy yordam oluvchi aholi qatlami uchun joriy yilning
mart-iyun` oylarida tugaydigan to'lov muddati, shuningdek bolalari bo'lgan nafaqa
oluvchi oilalar va bola parvarishi uchun moddiy yordam oluvchilarning to'lov
muddati arizalarsiz 6 oy muddatga to'xtovsiz amalga oshirilishi belgilandi. Banklar
tomonidan moliyaviy qiyinchilikka uchragan jismoniy va yuridik shaxslarga berilgan
kreditlarning so'ndirilish va fuqarolarning mulk va yer soliqlarini to'lash muddati
uzaytirildi.
O'zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga Bandlik va mehnat munosabatlari
vazirligi hamda Mahalla va oilani qo'llab-quvvatlash vazirligi bilan birgalikda 2020
yilning yakuniga qadar:
14 yoshgacha bolalari bo'lgan ehtiyojmand nafaqa oluvchi oilalarning amaldagi
sonini 2 barobarga oshirib, 700 mingtagacha yetkazishni;
bola 2 yoshga to'lgunga qadar bola parvarishi bo'yicha nafaqa oluvchi
ehtiyojmand onalarning amaldagi sonini 330 mingdan 400 mingtaga oshirishni;
moddiy yordam oluvchi kam ta'minlangan oilalarning amaldagi sonini 89
mingdan 100 mingtaga yetkazishni ta'minlash kabi vazifalar yuklatildi.
Konstitutsiyamizning 40 moddasida belgilab qo'yilganidek, “Har bir inson malakali

w
tibbiy xizmatdan foydalanish huquqiga ega”. Pandemiya davrida ushbu
konstitutsiyaviy me'yor to'la ta'minlanishini kafolatlash, ayniqsa, muhim sanaladi.
Nafaqat milliy, balki xorijiy ekspertlar ham haqli e'tirof etganidek, mamlakatimiz
aholi salomatligini saqlash, bemorlarga sifatli hamda tezkor tibbiy xizmat ko'rsatish,
COVID-19 infektsiyasiga qarshi samarali kurash olib borish kabilar bo'yicha
jahonning ko'plab davlatlariga o'rnak bo'la olmoqda. Yurtimizdagi barcha viloyat va
shaharlarda koronavirus infektsiyasiga chalingan bemorlarni xalqaro standartlar
asosida davolashga ixtisoslashgan tibbiyot muassasalari tashkil etildi. Natijada,
O'zbekiston kasallikni jilovlashga muvaffaq bo'lib kelayotgan dunyodagi kam sonli
davlatlardan biri bo'lib qolmoqda. Oxirgi ma'lumotlarga qaraydigan bo'lsak,
mamlakatimizda koronavirusdan tuzalish ko'rsatkichi o'rtacha 90 foizdan yuqorini
tashkil etmoqda.
Xulosa qilib aytganda, O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida
belgilangan me'yorlar pandemiya davrida ham mamlakatimizning barqaror
rivojlanishiga va mavjud xavf-xatarlarni bartaraf etishga asos bo'lmoqda. Shu bilan
birga, bu boradagi chora-tadbirlar pandemiyaning rivojlanishiga bog'liq holda doimiy
o'zgaruvchan va moslashuvchan bo'lishi talab etiladi. Shu nuqtai nazardan, aholi
orasida ijtimoiy himoyaga muhtoj, ya'ni uy-joy sharoiti bo'lmagan oilalar qatlami
uchun ajratilayotgan subsidiyalar miqdorini yanada ko'paytirish va moddiy
yordamlarning haqiqatan ham muhtoj insonlarga yetib borishini ta'minlash,
pandemiya sababli aholining iqtisodiy imkoniyatlari qisqarganini inobatga olib, uy-joy
olish uchun ipoteka krediti foizi miqdorlarini kamaytirish kabi masalalar bo'yicha ham
amaliy choralar ko'rish inson huquqlari kafolatlanishiga asos bo'ladi.
TOSHKENT, 27 avgust 2020 yil – UNICEF O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining «Aholini ijtimoiy qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida»gi qarorini koronavirus pandemiyasining salbiy ta'sirini
kamaytirish uchun o‘z vaqtida qabul qilingan hujjat hamda O‘zbekistonda ijtimoiy
himoya tiziminini yanada takomillashtirishga qaratilgan qadam sifatida qutlaydi.
7

8
w Edit with WPS OfficeKo‘plab xalqaro tadqiqotlar natijalari shuni ko‘rsatadiki, kam ta'minlangan yoki
turli zaifliklarga ega bo‘lgan oilalarda bolalarni maktabda o‘qishi bilan bog‘liq
xarajatlarni moliyalashtirish kambag‘al va ijtimoiy zaif bolalarga ta'sir qilib, ularning
maktabga muntazam ravishda borishlariga to‘sqinlik qiladi, oilada o‘quv
materiallarining borligi esa bolalarning darslarni o‘zlashtirishida muhim ahamiyat
kasb etadi. Hukumatning maktab yoshidagi bolalarning 15 foizga yaqinini maktab
bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlarning bir qismini qoplash bo‘yicha tashabbusi,
shubhasiz, bu yukni yengillashtiradi va bu bilan maktabga qatnash va ta'lim olishni
yaxshilashga hissa qo‘shadi. Bu esa bolalarning ta'lim olish huquqini amalga oshirish
demakdir”, dedi UNICEFning O‘zbekistondagi vakolatxonasi rahbari Munir
Mammedzade.
«Ishonchim komilki, ushbu bir martalik investisiya yordamga muhtoj oilalarga
COVID-19 ta'sirini yengishda yordam beradi, hamda O‘zbekistonda shoklarga javob
bera oladigan ijtimoiy himoya tizimini yaratishda birgalikdagi sa'y-harakatlarimiz
inson kapitaliga barqaror investisiyalar qilishga va hech bir bola e'tibordan chetda
qolmasliliga olib keladi.»
UNICEF O‘zbekiston hukumati bilan ijtimoiy himoya tizimini takomillashtirish
sohasida hamkorlik qilib kelmoqda. Hozirgi kunda, BMTning boshqa vakolatxonalari
bilan birgalikda, oilalar va bolalar farovonligini ta'minlashni ustuvor vazifa qilgan
holda, O‘zbekistonda ijtimoiy himoya tizimini yanada yaxshilashga qaratilgan
islohotlarni ishlab chiqish va ularni amalga oshirishda UNICEF moliyaviy va texnik
ko‘mak bermoqda.»
Bolalarning ijtimoiy himoyasini kuchaytirish kechiktirib bo‘lmaydigan
masaladir. Afsuski, so‘nggi yigirma yilda O‘zbekistonda bolalarni ijtimoiy himoya
qilish darajasida talaygina va kattalishib boraetgan muammolar mavjud. 2009 va 2018
yillar oralig‘ida 14 yeshgacha bo‘lgan bolalar uchun nafaqa oladigan oilalar soni 67
foizga, 2 yeshgacha bola parvarishi uchun nafaqa oladigan oilalar soni 61 foizga
kamaydi. Natijada, 2018 yilga kelib, 18 yoshgacha bo‘lgan bolalarning atigi 17 foizi
14 yeshgacha bolalar uchun nafaqa yoki 2 yeshgacha bola parvarishi uchun nafaqa

w
oluvchi oilalarda yashagan.
O‘zbekiston hukumati 2020 yil oxiriga qadar kam ta'minlangan oilalar orasida
nafaqa oluvchilar sonini 50 foizga oshirish choralarini ko‘rmoqda, lekin ijtimoiy
nafaqalar qamrovini kengaytirish dolzarb masala bo‘lib qolmoqda. Bu qo‘shimcha
resurslarni talab qiladi, biroq buni udallashning choralari mavjud.
UNICEF bolalarning ijtimoiy himoyasini kuchaytirishda O‘zbekiston
hukumatiga doimiy ravishda texnik ko‘mak ko‘rsatib borishga tayyorligini yana bir
bor ta'kidlaydi. Hozir mavjud bo‘lgan ‘demografik imkoniyatlar davrini’ e'tiborga
olgan holda, bu nafaqat to‘g‘ri ish, balki mamlakatning kelgusi ravnaqiga oqilona
investisiya hamdir
Ilmiy maqolada Covid-19 pandemiyasi davrida O’zbekistonning asosiy hamkor
davlatlaridan bo’lgan Xitoy va Koreya Respublikasi bilan aloqalari statistik va ilmiy
manbalar asosida tahlil etilgan va pandemiyaning ushbu mamlakatlar bilan
munosabatlardagi salbiy va ijobiy jihatlari qiyosiy tahlil asosida yoritib berilgan.
O’zbekiston Respublikasining Xitoy va Koreya Respublikasi bilan iqtisodiy-siyosiy
va diplomatik munosabatlari Pandemiya boshlanishidan avvalgi bir necha yilda hamda
Pandemiya davrida qanday darajada rivojlangani, Pandemiyaning o’zaro savdo-
iqtisodiy aloqalarga ta’siri tahlil etilgan. Xitoy Xalq Respublikasi va Koreya
Respublikasi O’zbekistonning eng asosiy iqtisodiy-siyosiy va diplomatik sheriklaridan
bo’lib, Pandemiyaning o’zaro aloqalarga ta’sirini o’rganish Pandemiyaning ta’sirini
kamaytirishga, Iqtisodiy inqirozni birgalikda yengib o’tishga, turli sohalardagi
hamkorlikni yanada rivojlantirishga yordam beradi.
2. O'zbekistonda "Ijtimoiy himoya tizimini mustahkamlash" loyihasi
Aholining kam ta'minlangan va zaif qatlamlarini ijtimoiy yordam tizimiga
kiritish va ularning mehnat bozoridagi ishtirokini kengaytirish mexanizmlarini
9

1
0
w Edit with WPS Officetakomillashtirish maqsadida Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi Moliya
vazirligi bilan birgalikda Jahon banki ishtirokida "Аholini ijtimoiy muhofaza qilish
tizimini mustahkamlash" loyihasini amalga oshirmoqda.
O'zbekiston Respublikasi va Xalqaro taraqqiyot uyushmasi o'rtasida 2019 yil 19
iyuldagi 6446-UZ-sonli 50 million AQSh dollari miqdoridagi kredit mablag'larini
ajratish uchun moliyalashtirish shartnomasi imzolandi.
Loyiha Jahon banki vitse-prezidentining 2019 yil 18-19 iyul kunlari
O'zbekistonga tashrifi chog'ida kelishuvlarni amalga oshirish bo'yicha "Yo'l xaritasi"
hamda XTU/XTB bilan 2020-21 yillar uchun hamkorlik dasturi doirasida amalga
oshirilmoqda.
Loyihani amalga oshirish muddati 5 yildan iborat. (2020-2024).
Loyiha qashshoq oilalarning mehnatga layoqatli ishsiz a'zolari, aholi bandligiga
ko'maklashish markazlarida (ABKM) ro'yxatdan o'tgan ishsizlar va boshlang'ich
tadbirkorlarga ko’maklashishga qaratilgan.
Ushbu loyiha uchta tarkibiy qismdan iborat:
I. Ijtimoiy yordam tizimini modernizatsiya qilish. Bunga:
a) yagona ijtimoiy reyestrni joriy etish va joylashtirish, shuningdek miliiy ijtimoiy
reyestrga o'tish;
b) kam ta'minlangan oilalar uchun ijtimoiy nafaqalar samaradorligini oshirish orqali
ijtimoiy yordam tizimini mustahkamlashni qo'llab-quvvatlash;
c) pul nafaqasini to’lab berishdagi pilot loyihani ishlab chiqish, amalga oshirish
va baholashni qo'llab-quvvatlash;

w
d) ijtimoiy nafaqalar tizimining nazorati, hisobdorligi va shaffofligini oshirishni
qo'llab-quvvatlashga qaratilgan chora-tadbirlar kiradi.
II. Mehnat bozorini jonlantirishga qaratilgan dasturlarning samaradorligini
oshirish, shu jumladan:
a) yangi biznesni boshlash uchun subsidiyalarni oluvchilarga, shuningdek
ishsizlar uchun imtiyozli mikrokreditlar oluvchilarga o'z biznesining rentabelligi va
muvaffaqiyatini oshirishga qaratilgan ta’lim dasturlari;
b) bandlik va tadbirkorlikni rag'batlantirishga, shuningdek ish beruvchilar va
ishsizlarga subsidiyalar berish orqali ishsizlikni kamaytirishga qaratilgan mehnat
bozori dasturlarini amalga oshirishni moliyaviy qo'llab-quvvatlash;
c) yagona milliy mehnat tizimini (YMMT) takomillashtirish, shu jumladan milliy
vakansiyalar platformasi bilan integratsiyalash, BMMV AT bo'limlari salohiyatini
oshirish va ABKMlardagi AKT resurslarini modernizatsiya qilish;
d) ABKMlarga bandlikka ko’maklashish daturlari va xizmatlarini ko’rsatish uchun
xususiy tadbirkorlik sub’yektlarini qamrab olish, mehnat inspeksiyasini kuchaytirish,
zamonaviy IT-texnologiyalaridan foydalangan holda xatolar va suiiste'molliklarni
kamaytirish strategiyasini ishlab chiqish va amalga oshirishda texnik yordam
ko’rsatish;
e) xizmat oluvchilarning profillashning va shaxsiy yondashuv
metodologiyasining samarali vositalarini ishlab chiqish, ABKM xodimlari uchun
muntazam treninglar.
III. Loyihani monitoring qilish va boshqarish, shu jumladan:
11

1
2
w Edit with WPS Officea) mehnat bozoridagi aralashuvlar monitoringini kuchaytirish, mavjud
dasturlarning ta'sirini baholashda Mehnat vazirligi qoshidagi Respublika ilmiy
markazining salohiyatini oshirish, malakali kadrlarga bo'lgan talabni o'rganish,
mehnat organlarining ish jarayonlarini baholash, dasturlarning benefitsiarlari
o’rganishga qaratilgan chora-tadbirlar;
b) loyihaning barcha uchta komponentlarining monitoringini o’tkazish va
boshqarish bo’yicha tadbirlar.
Mazkur loyihadagi uchta eng ustuvor yo‘nalishlardan biri, bu ijtimoiy himoya
bo‘yicha yagona davlat koordinatsion mexanizmini yaratish hisoblanadi.
Hozirgi kunda ijtimoiy himoyaning tarqoq dasturlarini birlashtirish nega bu
qadar zarur va bu aholining kam ta’minlangan qatlamlari, nogironligi bor shaxslar,
boquvchisini yo‘qotgan oilalar va zaif qatlamga kiruvchi boshqa kishilarning hayotini
qanday yaxshilagan bo‘lar edi?
Ijtimoiy himoyaning yagona organini yaratish vazifasi Prezident topshirig‘ida
nazarda tutilgan va 2019-yil uchun davlat dasturida aks ettirilgan edi. Lekin 2020-
yilgi davlat dasturida yagona idorani yaratish nazarda tutilmagan edi va bu 2021-yil
— “Yoshlarni qo‘llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili”ning
dasturiga ham kiritilmagan.
COVID-19 pandemiyasi ijtimoiy himoyaga muhtoj bolalar va katta
yoshdagilarga samarali va o‘z vaqtida yordam ko‘rsatish uchun tizimli islohotlarning
zarurligini yana bir bor ko‘rsatdi.
Shu munosabat bilan, 17-fevral kuni Prezident “2021—2030-yillarda
O‘zbekiston Respublikasi aholisini ijtimoiy himoya qilish tizimini takomillashtirish
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi farmoyishni imzoladi va u bilan aholini ijtimoiy himoya
qilish Milliy strategiyasi konsepsiyasi tasdiqlandi.

w
Tizimning tarqoqligi
O‘tgan yili xalqaro Mehnat tashkiloti, YuNISEF va Jahon banki asosiy
diagnostik vosita (CODI) bazasida O‘zbekistondagi ijtimoiy himoya tizimini baholadi.
Tadqiqot hozirgi kunda ijtimoiy himoya tizimi turli vazirlik va idoralar orasida
tarqoq holda ekanligini va ularning hech biri ushbu sohada koordinatsiya, integratsiya
va yagona davlat siyosatini amalga oshirishga javobgar emasligini ko‘rsatdi. Natijada,
ijtimoiy himoya tizimini rivojlantirish bo‘yicha muvofiqlashtirilgan strategiya va
yagona qarash mavjud emas.
Har bir idora tarkibida vertikal tashkiliy tuzilma yo‘lga qo‘yilganligiga qaramay,
turli davlat organlari o‘rtasida gorizontal kommunikatsiya yo‘q, va bu ijtimoiy
himoyaga muhtoj aholi guruhlariga taqdim etilayotgan ijtimoiy xizmatlarning
amaliyligi, qamrab olinishi va sifatini sezilarli darajada pasaytirmoqda. Bundan
tashqari, ijtimoiy himoyaning rasmiy qabul qilingan ta’rifi ham, hozirgi vaqtda
mavjud turli dasturlarni boshqarish, koordinatsiya qilish va ishlab chiqish uchun
ixtisoslashtirilgan yagona organ ham yo‘q.
2001-yilga qadar ijtimoiy himoya bilan tuman (shahar) ijtimoiy ta’minot
bo‘limlari va hududiy ijtimoiy ta’minot boshqarmalarining keng tarmog‘iga ega
yagona Ijtimoiy ta’minot vazirligi (Sobes) shug‘ullangan. 2001-yilda Mehnat va
aholini ijtimoiy himoya qilish vazirligi tuzilganidan so‘ng, ijtimoiy himoya
funksiyalari ushbu idoraga o‘tkazilgan.
Oradan o‘n besh yil o‘tib, idora o‘zida bandlikka ko‘maklashish va aholini
professional tayyorlash sohasida umumiy siyosatni aniqlash hamda mehnat bozorida
faol dasturlarni amalga oshirish bo‘yicha vazifalar va funksiyalarni saqlab qolgan
holda, Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi sifatida qayta tashkil etildi.
13

1
4
w Edit with WPS Office2016-yilning fevral oyida Mehnat vazirligi transformatsiya qilinganidan so‘ng,
ijtimoiy himoya bo‘yicha ayrim funksiyalar Sog‘liqni saqlash vazirligi va 2018-yil
oxirida SSV huzurida tashkil etilgan Tibbiy-ijtimoiy xizmatlar agentligiga o‘tkazildi.
Mazkur idora qariyalar va nogironligi bor shaxslarga tibbiy va ijtimoiy xizmatlarni
taqdim etadi.
Xalq ta’limi vazirligiga ham ijtimoiy himoyaning ayrim funksiyalari yuklatilgan,
xususan, vazirlik nogironligi bor bolalar uchun ixtisoslashtirilgan maktab-internatlarni
nazorat qiladi hamda qishki kiyim va maktab buyumlarini o‘z ichiga oladigan
to‘plamlarni taqdim etgan holda, zaif oilalar farzandlarini ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash
bo‘yicha kichik dasturlarni amalga oshiradi. Moliya vazirligi ijtimoiy yordam
dasturlari bo‘yicha barcha xarajatlarni nazorat qiladi va Pensiya jamg‘armasi
faoliyatini koordinatsiya qiladi
tartibga solish vositalarini yaratish bilan bevosita bog‘liqdir.
Strategiyada belgilangan makroiqtisodiy siyosat va institutsional islohotlarni
davom ettirish bilan birga, hozirgi vaqtning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan
holda, 2020-yilning qolgan davrida va 2021-yilda quyidagilarga asosiy e’tibor berish
talab qilinadi:
tashqi qarzning o‘sishini cheklash, qarz mablag‘laridan foydalanish
samaradorligini qat’iy nazorat qilish. Bu esa moliyaviy xarajatlarni kamaytirish,
xususiy investitsiyalarni har tomonlama targ‘ib qilish, shuningdek, keyingi yillarda
tashqi qarzdorlikni ustav chegarasidan o‘tishining oldini olish uchun o‘rta muddatli
reja va chora-tadbirlarni tayyorlash, budjet xarajatlarini rejalashtirish va O‘zbekiston
Respublikasi tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi tomonidan moliyalashtirish,
shuningdek, ulardan foydalanish ustidan qattiq nazorat qilish;
tashqi qarzlardan samarali foydalanish, ularni ustuvor ravishda, budjet defitsiti,
infratuzilma loyihalarini, iqtisodiy o‘sishga bevosita va ikkinchi darajali ta’sir
ko‘rsatadigan ijtimoiy obyektlarni moliyalashtirishga qaratish, aholi bandligini
ta’minlash, shuningdek, kambag‘allikni qisqa va o‘rta muddatda qisqartirishga
yo‘naltirish;

w
texnik-iqtisodiy asoslash bosqichida loyiha tanlash mezonlarini takomillashtirish
orqali davlat investitsiya xarajatlarini optimallashtirish, qiymati va amalga oshirish
vaqti dolzarbligini yo‘qotgan investitsion loyihalarni rad qilish, shuningdek, ularning
ishga tushirilganidan keyin investitsiya loyihalarini amalga oshirilishi va
samaradorligini monitoring qilish, loyihalarni moliyalashtirishda xususiy investitsiya
vositalaridan foydalanishni kengaytirish, shu jumladan, korporativ va infratuzilma
obligatsiyalarini chiqarish orqali davlat-xususiy sherikchilikni va fond bozorini
rivojlantirish;
soliq va bojxona imtiyozlarini optimallashtirish bo‘yicha ishlarni yakunlash;
3. Ijtimoiy himoya qilishning ustuvor yo'nalishlari.
Ijtimoiy yordamga muhtoj va ijtimoiy nafaqa tayinlash mezonlariga javob
beradigan barcha oilalar va shaxslarni ijtimoiy yordam dasturlari bilan qamrab olish;
majburiy ijtimoiy kafolatlardan, shu jumladan ijtimoiy himoya turlaridan
foydalanish imkoniyatini sohani raqamlashtirish hisobiga kenògaytirish, ushbu
jarayonga ochiqlik va shaffoflik tamoyillarini joriy qilish;
aholi uchun majburiy ijtimoiy kafolatlarni ta’minlash, ehtiyojmand qatlamlarning
ijtimoiy himoyasini kuchaytirish;
nogironlikni belgilashning ijtimoiy modeliga bosqichma-bosqich o‘tish hamda
imkoniyati cheklangan va nogironligi bo‘lgan shaxslarning bandligini ta’minlash;
aholining muhtoj qismini zamonaviy protez-ortopediya buyumlari va
reabilitatsiya vositalari bilan ta’minlash;
ijtimoiy xizmatlarni aholiga bevosita mahalla darajasida ko‘rsatish amaliyotini
joriy etish.
2. Quyidagilar:
O‘zbekiston Respublikasi aholisini ijtimoiy himoya qilish strategiyasi 1-ilovaga
muvofiq;
O‘zbekiston Respublikasi aholisini ijtimoiy himoya qilish strategiyasining
maqsadli ko‘rsatkichlari 2-ilovaga muvofiq;
O‘zbekiston Respublikasi aholisini ijtimoiy himoya qilish strategiyasini 2022-
15

1
6
w Edit with WPS Office2023-yillarda amalga oshirish bo‘yicha “Yo‘l xaritasi” 3-ilovaga muvofiq
tasdiqlansin.
Belgilansinki, O‘zbekiston Respublikasi aholisini ijtimoiy himoya qilish
strategiyasida belgilangan maqsadli ko‘rsatkichlarga erishish maqsadida, 2024-yildan
boshlab “Yo‘l xaritalari” har ikki yilda Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi.
3. Moliya vazirligi tarkibida yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lmagan Ijtimoiy
sug‘urta jamg‘armasi tashkil etilsin.
Belgilansinki, Ijtimoiy sug‘urta jamg‘armasi faoliyatini moliyalashtirish
manbalari bo‘lib O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjeti mablag‘lari hamda
qonunchilik hujjatlari bilan taqiqlanmagan boshqa manbalar hisoblanadi.
4. Belgilansinki, Ijtimoiy sug‘urta jamg‘armasi hisobidan:
a) 2022-yil 1-sentabrdan boshlab davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha minimal
iste’mol xarajatlaridan kelib chiqib homiladorlik va tug‘ish nafaqalari to‘lanadi.
Bunda, xodimning ish stajida 1 oygacha bo‘lgan tanaffuslar mavjud bo‘lsa ushbu
tanaffuslardan oldingi va keyingi oylar ketma-ket ish stajini hisoblashda qo‘llaniladi;
b) kelgusida davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha beriladigan nafaqalar “Ijtimoiy
himoya yagona reyestri” axborot tizimi orqali bosqichma-bosqich to‘lanadi.
5. Tibbiy-ijtimoiy xizmatlarni rivojlantirish agentligi (A. Inakov) Sog‘liqni
saqlash vazirligi (B. Musayev), Xalq ta’limi vazirligi (B. Saidov), Moliya vazirligi (T.
Ishmetov), Mahalla va nuroniylarni qo‘llab-quvvatlash vazirligi (S. Turdiyev), Oila va
xotin-qizlar davlat qo‘mitasi (Z. Maxkamova) hamda boshqa manfaatdor vazirlik va
idoralar bilan birgalikda:
2023-yil 1-martga qadar davlat tomonidan kafolatlangan va bepul taqdim
etiladigan minimal ijtimoiy xizmatlar ro‘yxatini shakllantirsin va tasdiqlash uchun
Vazirlar Mahkamasiga kiritsin;
2023-yil 1-iyulga qadar davlat tomonidan kafolatlangan va bepul taqdim
etiladigan minimal ijtimoiy xizmatlarni ko‘rsatish standartlarini tasdiqlasin.
1. O‘zbekiston Respublikasi aholisini ijtimoiy himoya qilish strategiyasi (keyingi

w
o‘rinlarda — Strategiya) aholini ijtimoiy himoya qilish tizimini rivojlantirish bo‘yicha
2030-yilgacha bo‘lgan davrda ustuvor yo‘nalishlarni va kompleks chora-tadbirlarni
belgilab beradi hamda uning “Yo‘l xarita”si amalga oshirilishi natijasida ko‘zda
tutilgan maqsadli ko‘rsatkichlarga erishish ta’minlanadi.
2. Strategiya Xalqaro mehnat tashkiloti, Jahon banki va Birlashgan Millatlar
Tashkilotining bolalar jamg‘armasi tomonidan 2020-yilda tayyorlangan
“O‘zbekistonda ijtimoiy himoya tizimini baholash” natijalari va tavsiyalariga
asoslanib ishlab chiqildi.
3. Strategiya Xalqaro mehnat tashkilotining ijtimoiy himoyaning minimal darajalari
bo‘yicha 202-son tavsiyalariga muvofiq, barcha fuqarolar uchun minimal ijtimoiy
himoya darajasini kafolatlaydigan tizimni yaratishni nazarda tutadi.
4. Strategiya quyidagi davlat tomonidan kafolatlangan ijtimoiy himoya dasturlarini
qamrab olgan:
1) Ijtimoiy yordam dasturlari doirasida:
kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordam tayinlash;
kam ta’minlangan oilalarga bolalar nafaqasini tayinlash;
Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Xorazm viloyatidagi muhtoj oilalarga moddiy
yordam berish;
yoshga doir nafaqalarni tayinlash;
zarur ish stajiga ega bo‘lmagan keksa yoshdagi va mehnatga layoqatsiz fuqarolarga
beriladigan nafaqalarni tayinlash;
o‘zgalar parvarishiga muhtoj nogironligi bo‘lgan 18 yoshgacha bolalarning parvarishi
bilan band bo‘lgan bolaning qonuniy vakiliga parvarishlash nafaqasini tayinlash;
bolalikdan nogironlik nafaqasini (I va II guruh nogironligi bo‘lgan shaxslarga)
tayinlash;
nogironligi bo‘lgan bolalar nafaqasini (18 yoshgacha) tayinlash;
o‘n sakkiz yoshga to‘lmagan OIV infeksiyasiga hamda hayot uchun xavfli va
surunkali rivojlanadigan kam uchraydigan (orfan) kasallikka chalingan bolalarga
nafaqa tayinlash;
17

1
8
w Edit with WPS Officeboquvchisini yo‘qotganlik nafaqasini tayinlash;
bir martalik dafn etish nafaqasi berish;
bola tug‘ilganda beriladigan bir martalik nafaqa (suyunchi puli) berish;
uy-joy-kommunal xizmatlar haqini to‘lash bo‘yicha kompensatsiya pul to‘lovini
tayinlash;
Chernobil AES halokati oqibatlarini bartaraf etishda qatnashgan shaxslarni ijtimoiy
qo‘llab-quvvatlash va radiatsiya-yadro obyektlarida harbiy xizmatni o‘tagan pensiya
yoshidagi shaxslarga imtiyozlar berish;
1941 — 1945-yillardagi urush faxriylari, fashistlar konslagerlarining voyaga
yetmagan sobiq mahbuslari va Leningrad shahri qamal qilingan davrda ishlagan
fuqarolarga oziq-ovqat mahsulotlari uchun qo‘shimcha to‘lovni tayinlash;
1941 — 1945-yillardagi urush faxriylari, fashistlar konslagerlarining voyaga
yetmagan sobiq mahbuslari va Leningrad shahri qamal qilingan davrda ishlagan
fuqarolarga oziq-ovqat mahsulotlari va kiyim-kechak xaridi uchun kompensatsiya
tayinlash;
Ikkinchi jahon urushi qatnashchilariga Xotira va qadrlash kuni munosabati bilan pul
mukofotini berish;
fuqarolarning ayrim toifalariga shahar yo‘lovchilar transportidan bepul foydalanish
bo‘yicha imtiyozlar berish;
davlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarida kam ta’minlangan oila farzandlarini
to‘lovdan ozod etish;
kam ta’minlangan oilalar farzandlarini umumiy o‘rta ta’lim maktablarida darsliklar
uchun ijara to‘lovlaridan ozod etish;
umumiy o‘rta ta’lim maktablarida kam ta’minlangan oilalarning farzandlari uchun
kiyim-bosh berish;
ayrim fanlarni o‘qitishga ixtisoslashtirilgan maktab-internatlarda kam ta’minlangan
oilalar o‘quvchilarini ovqatlanish xarajatlaridan ozod etish;
“Temir daftar”ga kiritilgan oilalar, “Ayollar daftari”ga kiritilgan xotin-qizlar,
“Yoshlar daftari”ga kiritilgan yoshlar hamda “Mehr daftari”ga kiritilgan yetim bolalar
va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarga yordam va ko‘mak ko‘rsatish;
yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni uy-joy bilan

w
ta’minlash;
yetim bolalar va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarni oziq-ovqat, kiyim-
kechak va sanitariya vositalari bilan ta’minlash;
oilaga tarbiyaga olingan (patronat) har bir yetim bola va ota-ona qaramog‘idan
mahrum bo‘lgan bolalar uchun nafaqa to‘lash;
noturar joylarda istiqomat qilayotgan ayollar va ota-onasidan yoki ularning biridan
ayrilgan hamda yolg‘iz onasi, yolg‘iz otasi yoki boshqa shaxslar qaramog‘ida bo‘lgan
voyaga yetgan uy-joyga muhtoj xotin-qizlarni uy-joy bilan ta’minlash;
aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlariga bir martalik moddiy yordam berish;
2) Ijtimoiy ta’minot dasturlari doirasida:
yoshga doir pensiyasini tayinlash;
nogironlik pensiyasini tayinlash;
boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasini tayinlash;
Chernobil AES halokati oqibatlarini bartaraf etishda qatnashgan shaxslarga pensiya
tayinlash;
homiladorlik va tug‘ish nafaqasini tayinlash;
vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik nafaqasini tayinlash;
ishsizlik nafaqasi tayinlash;
ishdan bo‘shatish nafaqasi tayinlash;
ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisa yoki kasb kasalligi oqibatida dafn etish marosimi
uchun beriladigan nafaqa, nogironlik pensiyasi hamda boquvchisini yo‘qotganlik
pensiyasi tayinlash;
3) Ijtimoiy xizmatlar dasturlari doirasida:
“Mehribonlik” uylari, bolalar shaharchalari, oilaviy bolalar uylari va Sog‘liqni j

19

2
0
w Edit with WPS Office Xulosa
Darhaqiqat, dunyoda qaysi sohani olmaylik, global inqiroz ish o‘rinlarini
qisqarishiga keskin ta’sir ko‘rsatmoqda. Aksariyat siyosatchilar postpandemik
davrda iqtisodiyotni tiklash bo‘yicha zudlik bilan amalga oshirishi lozim bo‘lgan
chora-tadbirlar, ayniqsa, iqtisodiyotning yirik tarmoqlari, hayotiy muhim bo‘lgan
sohalar va aholining aksariyat qismi band bo‘lgan tadbirkorlik sohalarini
himoya qilish bo‘yicha jiddiy izlanishlar olib borilmoqda.
Nazariy jihatdan iqtisodiy siyosatning roli, tashqi, qarz olish va sug‘urta
yetishmovchiligi kabi eksternaliyalardan (tashqi ta’sirdan) holi sharoitda Covid-
19ning katta zararli ta’siri faqat qisqa muddatli V shaklidagi retsessiyani keltirib
chiqaradi. Bunda ish o‘rinlari va ishlab chiqarish kamayishi bilan YaIM
pasayadi. Kasallikning tarqalishini cheklash bo‘yicha chora-tadbirlarga rioya
qilish uchun ularning iqtisodiy faoliyati, ammo keyin ishsizlik yoki biznes
yopilmasdan, saqlash siyosati tugashi bilan hamma narsa normal holatga
qaytadi. Iqtisodiyot bir muncha vaqt yuqoriroq ko‘rsatkichlarga erishishi
mumkin. Chunki uzoq muddat foydalaniladigan tovarlar va xizmatlarga bo‘lgan
talab qondirildi.
Ammo amaliyotda Covid-19 uzoq davom etadigan chuqur turg‘unlik va keskin
iqtisodiy o‘zgaruvchanlikni keltirib chiqarishi mumkin (Furman 2020).

w
Makroiqtisodiy siyosatning maqsadi ushbu qisqa muddatli V shaklidagi
turg‘unlikni replikatsiya qilishga harakat qilish, tashqi talablar va moliyaviy
cheklovlarni yumshatish, salbiy zarbalarning ta’sirini kamaytirishga yordam
beradi
Adabiyotlar tahlilida koronavirus infeksiyasini aniqlash usullari, laborator testlarining
sezgirligi va maxsusligi, antigen yoki antitanani aniqlash testlari, ularning afzalliklari
va kamchiliklari o’rganilgan. Shu bilan birga, laboratoriya tahlillari immunitet
holatini, kasallikning rivojlanishini, a’zo va to’qimalarning zararlanishi va davolash
sifatini aks ettiradi. Taxlillarni to’g’ri tavsiya etish va interpretasiya qilish diagnostika
uchun keng ma’lumotlarni taqdim etadi, kasallikni to’g’ri davolash usullarini
tanlashga yordam beradi va uning rivojlanishini prognoz qilishda muhim. Umuman
olganda, nuklein kislotalar, antigenlar yoki antitanalarni aniqlashga qaratilgan
laborator diagnostik usullar katta ahamiyatga ega.

21

2
2
w Edit with WPS Office FOYDALANILGAN SAYTLAR RO’YXATI
1. https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/
bda7594740fd40299423467b48e9ecf6
2. https://uz.m.wikipedia.org/wiki/COVID-19_pandemiyasi#cite_ref-2
3. https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-
remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-mart-2020https://bugun.uz/
2021/03/19/zhsst-koronavirusning-kelib-chiqishi-haqidagi-tahminlardan-birini-rad-
etdi
4. ww.worldometers.info/coronavirus/#countrieshttps://www.who.int/docs/default
5. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/getting-workplace-
ready-for-covid-19.pdf
6. https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses
7. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html
8. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/transmission.html?
CDC_AA_refVal=https%3A%2F%2Fwww.cdc.gov%2Fcoronavirus%2F2019-ncov
%2Fabout%2Ftransmission.html
9. https://uz.m.wikipedia.org/wiki/COVID-19_pandemiyasi#cite_ref-
pathogenesis_10-
10. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/specific-groups/high-risk-
complications.html

w
11. https://www.thelocal.de/20200316/germany-orders-closer-of-non-essential-
shops
12. https://www.wsj.com/articles/frances-macron-orders-nationwide-quarantine-
over-coronavirus-11584389802
13. https://www.scmp.com/news/china/society/article/3049298/coronavirus-
zhejiang-adopts-draconian-quarantine-measures-fight
14. https://knpr.org/npr/2020-01/coronavirus-update-masks-and-temperature-
checks-hong-kong
15. https://www.nytimes.com/2020/02/26/world/asia/coronavirus-news.html
23

Sotib olish