Дата регистрации 04 Май 2024
0 ПродажPochta soʻrov varaqasining oʻziga xosligi, mazmunini oddiyligi,savol va javoblar tuzishning qisqa va loʻndaligi
![so rovnomani o zi to ldirmasa, balki uni oila a'zolaridan biriga topshiradiganʻ ʻ ʻ
holatlar kam uchraydi; guruhli "ijodkorlik" holatlarini istisno qilib bo lmaydi.
ʻ
Binobarin, pochta so rovini rejalashtirish va o tkazishda tadqiqotchi
ʻ ʻ
tomonidan hal qilinadigan eng muhim uslubiy va tashkiliy muammo anketalarni
qaytarishni rag'batlantirishdir. Tajriba shuni ko rsatadiki, 70-75% rentabellik
ʻ
natijalarning yuqori ishonchliligini ta'minlaydi. Respondentlar uchun pochta
so rovida ishtirok etish uchun qulay munosabatni yaratishga qaratilgan ushbu
ʻ
darajaga erishishning haqiqiy usullari mavjud.
Pochta so rovlarida so rovnoma oldindan tanlangan potentsial
ʻ ʻ
respondentlarga yuboriladi. Anketa bilan birgalikda ularga odatda qo shimcha xat,
ʻ
javob uchun konvert va, ehtimol, to lov yoki u yoki bu shaklda to lash va'dasi
ʻ ʻ
(naqd pulda, sovg'alar, yutuq o yinlari va boshqalar) yuboriladi. agar ular anketani
ʻ
to ldirsalar. Respondentlar anketalarni to ldiradilar va pochta orqali qaytaradilar.
ʻ ʻ
Pochta orqali so rov so rovlari bir qator afzalliklarga ega. Ular intervyu
ʻ ʻ
oluvchilar xodimlarini jalb qilishni talab qilmaydi va shuning uchun nisbatan arzon
va odatda intervyu oluvchilar tomonidan kiritilgan sub'ektiv omildan xoli. Bundan
tashqari, ular respondentlarga so rovning anonimligiga to liq ishonch beradi, bu
ʻ ʻ
esa nozik savollarga ijtimoiy ma'qullangan javoblarni olish ehtimolini kamaytiradi.
Ushbu afzalliklar tufayli tadqiqot tarixida pochta so rovlari ma'lumotlarni
ʻ
to plashning asosiy usuli bo lgan davr mavjud edi. Shunday qilib, 1916 yildan
ʻ ʻ
1930 yillarning boshigacha. Amerikaning Literary Digest jurnali o z
ʻ
obunachilariga, avtomobil va telefon egalariga millionlab so rovnomalarni
ʻ
yuborib, uchta prezidentlik saylovi natijalarini muvaffaqiyatli bashorat qildi.
Xususan, 1932 yilgi saylovlarda F. Ruzveltning g‘alabasi foizgacha aniqlik bilan
bashorat qilingan: prognoz - 59,85%, saylov natijalari - 59,14% [9]. Pochta
so rovlarining ushbu "oltin davrida" ko pchilik uchun yuborilgan so rovnomalar
ʻ ʻ ʻ
sonini ko paytirish orqali deyarli har qanday talab qilinadigan aniqlikka erishish
ʻ
mumkindek tuyuldi 5
.
Ammo bu umidlar amalga oshmadi. Keyingi prezidentlik saylovlarida
tadqiqotchilar nafaqat ovozlar foizini, balki g'olib nomini ham "taxmin qilish"
bilan to liq fiaskoga duch kelishdi. (Ma'lum bo lishicha, A. Lendon F. Ruzveltni
ʻ ʻ
mag'lub etadi.) Bu muvaffaqiyatsizlik sabablarini tahlil qilish shuni ko rsatdiki,
ʻ
pochta orqali so rovlar uchta juda muhim kamchilikka ega.
ʻ
Birinchi kamchilik potentsial respondentlarning manzillari ro yxatini tuzish
ʻ
zarurati bilan bog'liq. Buning uchun odatda telefon ma'lumotnomalari, ma'lum
tovarlarning ro yxatdan o tgan xaridorlari ro yxati, tashkilot a'zolarining
ʻ ʻ ʻ
ro yxatlari va boshqalar ishlatiladi. Masalan, tijorat maqsadlarida foydalanish
ʻ
uchun bunday ro yxatlarni sotadigan kompaniyalar mavjud. Qiyinchilik shundaki,
ʻ
kamdan-kam qo llaniladigan potentsial respondentlar ro yxati o rganilayotgan
ʻ ʻ ʻ
aholi g'oyasiga mos keladi. Misol uchun, tadqiqotchi nisbatan badavlat
5
Cельская Ю.В. Социология: Ч. 2. Прикладная социология. – НовосиCирск: Изд-во НГТУ, 2008. – C. 18 7.
8](https://docx.uz/documents/ddfcb508-94af-4c1e-9234-ea3333441f79/page_8.png?v=1)
![ko p sonli savollarga javob berish uchun qulay vaqtni tanlash imkoniyatiga ega.ʻ
Biroq, bu holda, u tadqiqot mavzusiga qiziqishi yoki uzoq so rovnomada sabr-
ʻ
toqat bilan ishlash uchun moddiy motivatsiyaga ega bo lishi kerak. To g'ri,
ʻ ʻ
tadqiqotchi vizual materiallardan foydalanishni nazorat qila olmaydi, shuning
uchun respondent ulardan foydalanish bo yicha ko rsatmalarga aniq rioya qilishiga
ʻ ʻ
ishonch yo q
ʻ 17
.
Anketaning murakkabligi va uzunligi uning qaytarilishiga ta'sir qiladi - qiyin
yoki ko p savollar respondentni javob bermaslikka va shuning uchun bo sh
ʻ ʻ
so rovnomani qaytarib yubormaslikka undaydi. Yuborilgan anketalarda barcha
ʻ
savollarga javoblar bo lmasligi mumkin.
ʻ
Ma'lumot to plash samaradorligi nafaqat pochta ishiga bog'liq (bu kamchilik
ʻ
faksimil yoki elektron aloqa yordamida osongina tuzatilishi mumkin), balki
respondent tomonidan anketani to ldirish tezligiga ham bog'liq. Tez javob berishga
ʻ
undash uchun, odatda, agar uning profili kompaniya ofisiga belgilangan vaqtdan
kechiktirmay kelsa, odamga sovg'a taklif etiladi. Biroq, barcha respondentlarni
rag'batlantirish qiyin bo lishi mumkin, ularning ko plari va'dalarga shubha bilan
ʻ ʻ
qarashadi. Shu sababli, ma'lumot to plash kechiktirilishi mumkin va daromad
ʻ
tezligini nazorat qilish murakkablashadi.
Anketalarni qaytarishga ko plab omillar ta'sir qiladi, [1, p. 286]. Agar pochta
ʻ
so rovi yomon rejalashtirilgan bo lsa va mavzu qiziqarli bo lmasa, yuborilgan
ʻ ʻ ʻ
javoblar ulushi 10-15 foizdan oshmaydi. Agar hamma narsa to g'ri bajarilgan
ʻ
bo lsa, unda siz 90 foiz ko rsatkichga erishishingiz mumkin.
ʻ ʻ
Anketalarni qaytarishga ta'sir qiluvchi omillarga quyidagilar kiradi:
• respondentning bajarilishi kerak bo lgan ish hajmi haqidagi taassurotlari,
ʻ
bu anketaning hajmi va murakkabligi ta'sir qiladi;
• uning mavzuga qiziqishi;
• namunaning xarakteristikalari;
• mijoz tashkilotning obro si;
ʻ
• ta'minlay oladigan respondentning motivatsiya darajasi;
• Mahsulotni sotish uchun marketing tadqiqotlaridan noahloqiy
foydalanishning kuchayishi.
Pochta orqali so rov ning 8 ta kamchiliklari
ʻ
1- Xabarni qabul qilish uning o qilganligining belgisi emas
ʻ
Pochta orqali so rov orqali yuborilgan xabar darhol qabul qiluvchining
ʻ
pochta qutisiga etib borishiga qaramay, bu uning o qilganligini anglatmaydi.
ʻ
17
Cельская Ю.В. Социология: Ч. 2. Прикладная социология. – НовосиCирск: Изд-во НГТУ, 2008. – C. 18 4.
16](https://docx.uz/documents/ddfcb508-94af-4c1e-9234-ea3333441f79/page_16.png?v=1)
![yuzma-yuz suhbatlar orqali; qo shimcha 11% boshqa usullar bilan birgalikda o z-ʻ ʻ
o zidan boshqariladigan anketalardan foydalangan.
ʻ
Pochta so rovlaridan ko p foydalanishga bir qancha omillar yordam berdi.
ʻ ʻ
Ulardan biri, ayniqsa, yuzma-yuz suhbatlar bilan solishtirganda, arzonroq narx.
Pochta protseduralaridan foydalanish minglab yoki o n minglab birliklarda keng
ʻ
ko lamli so rovlarni o tkazishga imkon berdi; Bunday miqyosdagi protseduralar,
ʻ ʻ ʻ
aks holda amalga oshirish juda qimmatga tushadi. Pochta so rovlarini o tkazish
ʻ ʻ
narxi telefon orqali intervyu o tkazish narxidan kamroq bo lsa-da, bu bo shliq
ʻ ʻ ʻ
1980-yillarning oxiri va 1990-yillarda sezilarli darajada qisqardi, chunki
kompyuter yordamida telefon usullari suhbatni ma'lumotlarni kiritish bilan
birlashtirdi, bu esa hali ham talab qilinadigan alohida faoliyatni yo q qildi.
ʻ
ko pchilik pochta so rovlari. Pochta usullaridan foydalanishning yana bir muhim
ʻ ʻ
hissasi ko plab tashkilotlarning so rovlarni o tkazish uchun mavjud xodimlar va
ʻ ʻ ʻ
resurslardan foydalanish qobiliyatidir. Ko pgina pochta so rovlarini amalga
ʻ ʻ
oshirish juda oddiy, shuning uchun ko plab tashkilotlar buni o zlari qilishlari
ʻ ʻ
mumkin degan xulosaga kelishadi. Anketalarni chop etish va bir nechta aloqalarni
o rnatish uchun zarur bo lgan ko nikmalar aksariyat tashkilotlarda mavjud bo lsa-
ʻ ʻ ʻ ʻ
da, tuzilgan telefon suhbatlarini o tkazish uchun ko nikmalar va dasturiy ta'minot
ʻ ʻ
umuman yo q. Bundan tashqari, ro yxatni boshqarish dasturlari va chop etish
ʻ ʻ
imkoniyatlarini takomillashtirish deyarli har qanday foydalanuvchi uchun keng
ko lamli pochta so rovlarini amalga oshirish vazifasini engillashtirdi.
ʻ ʻ
So nggi yillarda ma'lum bir so rovda ma'lumot to plashning ikki yoki undan
ʻ ʻ ʻ
ortiq usullaridan biri sifatida pochta so rovlaridan foydalanishga qiziqish ortdi.
ʻ
Telefon so rovlariga qaraganda pastroq javoblar darajasidan xavotir va yaqinda
ʻ
ishlab chiqilgan va arzonroq Internet so rovlari bilan bog'liq muammolar pochta
ʻ
so rovlarini bog'lana olmaydigan yoki boshqa intervyu usullariga javob berishga
ʻ
ishontira olmaydigan respondentlar bilan bog'lanish usuli sifatida foydalanishga
olib keladi 31
.
Xun ma'lumotlarini yig'ish xarajatlarini kamaytirishning usullaridan biri bu
asbobni telefon yoki pochta orqali boshqarishdir. Telefon va pochta orqali
so rovlar yuzma-yuz suhbatga qaraganda kamroq invazivdir. Xun ma'lumotlarini
ʻ
to plash uchun telefon so rovlaridan foydalanish ko rib chiqildi [ 289 ]. Telefon
ʻ ʻ ʻ
so rovlari pochta so rovlariga qaraganda yuqori javob stavkalariga ega [ 290 291]],
ʻ ʻ
va turli xil sog'liqni saqlash tadqiqot sharoitlarida ishlatilgan [ ]. Biroq,
telemarketing va qo ng'iroq qiluvchini identifikatsiyalash va xabar mashinalari
ʻ
orqali qo ng'iroqlarni skrining qilish imkonini beruvchi joriy texnologiyani hisobga
ʻ
olgan holda, telefon so rovlarida javob tezligi haqida tashvish ortib bormoqda.
ʻ
Masalan, Xulq-atvor xavf omillarini kuzatish bo yicha so rovlarda, 1994 va 1998
ʻ ʻ
yillar orasida javob darajasi taxminan 10% ga kamaydi (
http://www.cdc.gov/nccdphp/brfss/ti-quality.htm ). Shunga qaramay, telefon orqali
31
https://www.researchgate.net/
28](https://docx.uz/documents/ddfcb508-94af-4c1e-9234-ea3333441f79/page_28.png?v=1)
![suhbatlar yuzma-yuz suhbatlarga qaraganda ancha arzonroq bo lishi mumkin,ʻ
ammo xarajatlarni taqqoslash tadqiqot muhitiga qarab farq qiladi. Xizmat hajmi
haqida telefon orqali xabar berish qiyinligi telefon suhbatidan oldin
ishtirokchilarga rasmli bukletlar yoki boshqa qismlar hajmini baholash vositalarini
yuborish orqali engillashtirilishi mumkin.
Hozirgi vaqtda telefon orqali olingan ma'lumotlar sifatini 24 soatlik dietani
eslab qolish bo yicha suhbatlarga nisbatan baholashga qiziqish mavjud. Bir nechta
ʻ
tadqiqotlar telefon orqali to plangan parhez ma'lumotlari va boshqa usullar bilan
ʻ
hisoblangan parhez ma'lumotlari o rtasida jiddiy, ammo nomukammal kelishuvni
ʻ
topdi, jumladan, yuzma-yuz suhbatlar [ 31 , 36 , 292-294 ], kutilgan qabullar
[ 295 ] yoki kuzatilgan qabullar [ 296 ] ]. Telefon orqali suhbatning potentsial
iqtisodiy afzalliklarini tan olish uni 1985 va 1986 yillarda o tkazilgan CSFII
ʻ
so rovida va Uchinchi NHANESda (NHANES III) qabul qilinishiga olib keldi,
ʻ
bunda 24 soat davomida bitta shaxsan va ikkita telefon orqali kuzatuv to plangan. I
ʻ
bosqichda 50 va undan katta yoshdagi respondentlar uchun [ 297]. Biroq, aholining
ayrim qatlamlarida telefon yo q, ayrim shaxslar esa ma'lum sharoitlarda
ʻ
telefonlariga javob bermaydilar. Shu sababli, ikkita namuna olish sxemasini yoki
ushbu tashvishni hisobga oladigan boshqa sxemani hisobga olish muhim, shuning
uchun telefonlari bo lmagan potentsial respondentlar
ʻ 32
.
Kuzatuvchini (olimni) kuzatilgandan ajratib turadigan an'anaviy fan nuqtai
nazari natijasida tadqiqotchilar ko pincha o zlarining tadqiqotlarida ishtirok
ʻ ʻ
etishga taklif qilgan shaxslarni o zlarining "mavzulari" deb bilishadi. "Mavzu"
ʻ
atamasi avtonom aktyor yoki axloqiy agentni o rganish ob'ektiga aylantiradi.
ʻ
Tadqiqotchi sub'ektning o zini tutishiga ruxsat berilgan kontekstni boshqaradi -
ʻ
ba'zi hollarda manipulyatsiya qiladi. Nazorat darajasi o zgaruvchan bo lib, juda oz
ʻ ʻ
(masalan, jamoat joylarida kuzatuv tadqiqotlari, pochta yoki onlayn so rovlar)dan
ʻ
tortib to katta hajmgacha (masalan, laboratoriya tajribalari). “Mavzu” atamasini
neytralroq “tadqiqot ishtirokchisi” atamasi bilan solishtirganda qo llash
ʻ
avtonomiyaning potentsial yo qolishidan ham og‘irroq oqibatlarga olib kelishi
ʻ
mumkin .
Shaxslarni sub'ektlarga aylantirish ishtirokchilarga shunchaki "tadqiqot
materiali" ( Veatch, 1987 ) sifatida qarash va tadqiqotchining insoniyligini uning
tadqiqot ishtirokchilaridan ( Neuman, 2011 ) ajratish xavfini keltirib chiqaradi.
Ob'ektlarni odamlar emas, balki ob'ektlar sifatida tasavvur qilgan tadqiqotchilar
o zlarini kuchliroq guruh a'zolari va sub'ektlarni bo ysunuvchi guruh a'zolari
ʻ ʻ
sifatida ajratib turadilar. Shunday qilib, tadqiqotchilar o zlarining tadqiqotlari o z
ʻ ʻ
sub'ektlariga etkazadigan potentsial zararga nisbatan shafqatsiz bo lishlari
ʻ
mumkin.
Feministik va gumanistik ijtimoiy olimlar tomonidan qabul qilingan tadqiqot
ishtirokchilarining rolining muqobil ko rinishi hamkordir ( McBurney & White,
ʻ
32
https://www.researchgate.net/
29](https://docx.uz/documents/ddfcb508-94af-4c1e-9234-ea3333441f79/page_29.png?v=1)
3 - kurs sotsiologiya uchun. Pochta soʻrov varaqasining oʻziga xosligi, mazmunini oddiyligi,savol va javoblar tuzishning qisqa va loʻndaligi