Polimer mahsulotlari sertifikatlashtirish sinovlarini o'tkazish - Metrologiya - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	50000UZS
Hajmi	14.8MB
Xaridlar	4
Yuklab olingan sana	15 Dekabr 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Metrologiya

Sotuvchi

Гузал

Ro'yxatga olish sanasi 15 Dekabr 2023

4 Sotish

Polimer mahsulotlari sertifikatlashtirish sinovlarini o'tkazish

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI
«AVTOMOBILSOZLIK» FAKULTETI
«METROLOGIYA, STANDARTLASHTIRISH VA MAXSULOT
SIFATI MENEJMENTI» KAFEDRASI
«METROLOGIYA, STANDARTLASHTIRISH VA MAHSULOT
SIFATI MENEJMENTI» TA’LIM YO‘NALISHI
“ Sertifikatlashtirish asoslari va sifat menejmenti ”
fanidan
KURS ISHI
Mavzu: Polimer mahsulotlarini sertifikatlashtirish sinovlarini o’tkazish
Bajardi: K-04-20 gurux talabasi Parpiyeva.G
Qabul qildi: K atta o‘qituvchi B.Xamdamov
Andijon – 202 3 y.
1

Andijon mashinasozlik instituti “Metrologiya standartlashtirish va mahsulot sifati
menejmenti”yo‘nalishi III –bosqich ____ –guruh talabasi
__________________ ________ ___ ning “ Sertifikatlashtirish asoslari va sifat
menjmenti ” fanida n tayyorlagan kurs ishiga
TAQRIZ
Talaba ______________________ning kurs ishi mavzusi
“ _____________________________________________________________________
_________________________________________________________ ” bo’lib, fan
asosida yoritilgan.
Kurs ishi yozish mobaynida talaba ilmiy rahbari bilan bevosita ishlab, mavzuni
to‘la va maqsadga muvofiq ravishda yozishga harakat qildi.
Kurs ishi mukammal reja asosida yozilib, asosa n
____________ __ ________________________________________________________
______________________________________________________larga e’tibor
qaratil gan .
Kurs ishi yozish jarayonida o‘z fikrlarini yoritish bilan birga
____________ __________________________________________________________
______ _____________________________ a dabiyotlardan foydalanildi.
Kurs ishini tayyorlash jarayonida bir qator kamchiliklarga yo’l qo’yilgan.
Xusussan :
________________________________ _______________________________ _
_____________ _________________________________________________ __
___________________________________________________________ lekin bu
kamchiliklar kurs ishini ng mazmuni va amaliy axamiyatiga ta’sir etmaydi deb
hisoblayman va kurs ishini himoyaga tavsiya etaman.
Taqrizchi: t.f.f.d (PhD) B.R.Xamdamov
2

ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI
fakulteti
kafedrasi yo‘nalishi guruh
KURS ISHI BO‘YICHA TOPSHIRIQ
Talaba
(familiyasi, ismi, sharifi)
1. Kurs ishining mavzusi_
2. Kurs ishini topshirish muddati
3. Kurs ishini bajarishga doir boshlang‘ich ma’lumotlar
H
isoblash-tushuntirish yozuvlarining tarkibi (ishlab chiqiladigan masalalar ro‘yhati)
4. CHizma ishlar ro‘yhati (nomi aniq ko‘rsatiladi)
5. Kurs ishini bajarish rejasi
№ Kurs ishi bosqichlarining nomi Bajarish muddati
(sana) Tekshiruvdan
o‘tganlik belgisi
Kurs ishi rahbari
(familiya, ismi, sharifi) (imzo)
Topshiriqni bajarishga oldim
(familiya, ismi, sharifi) (imzo)
Topshiriq berilgan sana “ ” 202 yil
3

Mavzu: Polimer mahsulotlarini sertifikatlashtirish sinovlarini o’tkazish
Reja
Kirish
1-BOB. O’zbekiston Respublikasining milliy sertifikatlashtirish tizimi
1.1. Mahsulotni sertifikatlashtirish tartibi va ummiy qoidalar.
1.2. Sertifikatlashtirishni o’tkazish bosqichlari.
1.3. Sertifikatlashtirish sxemalari.
2-BOB. Polimer mahsulotlar bo’yicha umumiy ma’lumotlar
2.1. Polimer mahsulotlar turlari va klassifikatsiyasi.
2.2. Polimerlarning olinishi.
2.3. Polietilen plyonka mahsuloti va uning turlari
3-BOB. Polietilen plyonka mahsulotini sertifikatlashtirish va uni rasmiylashtirish
3.1. Polietilin plyonka mahsulotini sifati va standart talablar.
3.2. Polietilen plyonka mahsuloti sinov dasturini ishlab chiqish va sinovlarni
amalga oshirish.
3.3. Olingan natijalar asosida muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Ilovalar
4

Kirish
Har bir davlatning shu jumladan mustaqil O’zbekiston Respublikasining xam
asosiy maqsadlaridan biri ishlab chiqarilayotgan mahsulotning sifatini va
raqobatbardoshliligini oshirishdir.
Sertifikatlashtirish bo’yicha O’zbekiston iste’mol bozorini past sifatli va xayot uchun
xavfli bo’lgan mahsulotlardan ximoya qilishga qaratilgan tadbirlardan biri O’zbekiston
Respublikasining “Mahsulotlar va xizmatlarni sertifikatlashtirish to’g’risida” ,
“Iste’molchilarning xuquqlarini ximoya qilish to’g’risida”, “Oziq-ovqat
mahsulotlarining xavfsizligi va sifati to’g’risida” qabul qilingan qonunlar bo’ldi. Shu
qonunlarga binoan Respublikamizda tegishli infrastrukturaga ega bo’lgan milliy
sertifikatlashtirish tizimi tashkil etildi va hozirgi vaqtda xalqaro standartlar talablariga
uyg’unlashgan holda rivojlanmoqda.
Hozirgi davrda milliy sertifikatlashtirish tizimida xalqaro ISO/MEK va EN
hujjatlari bilan uyg’unlashtirilgan 50 dan ortiq asosiy hujjatlar, 65 dan ortiq turdagi
mahsulotlarni sertifikatlashtirish bo’yicha akkreditlangan idoralar va 230 dan ortiq
sertifikatlashtirish maqsadlari uchun mahsulotlarni sinash bo’yicha akkreditlangan
laboratoriyalar ishlamoqda.
Milliy sertifikatlashtirish tizimida Sertifikatlashtirish sohasida akkreditlangan
xorijiy idoralar ham bor bo’lib, bular jumlasiga SJS Shvetsariya firmasi, “German
Control” germaniya firmasi va ITS Angliya firmalari kiradi.
Sertifikatlashtirish milliy tizimining tashkiliy tuzilishi;
- O’zbekiston Respublikasining sertifikatlashtirish bo’yicha milliy idorasi;
- Bir xil mahsulotni sertikatlashtirish bo’yicha idora;
- Bir xil mahsulotni sifat tizimini va ishlab chiqarishlarni sertifikatlashtirish
bo’yicha akkreditlangan idoralar;
- Akkreditlangan sinov laboratoriyalari.
Sertifikatlashtirish turli shakllarda bo’lib, uni tayyorlash va o’tkazish uchun
ayrim vazifalarni bajarilish tartibi va o’z navbatida mahsulot turiga, qonunlar
5

majmuining milliy xususiyatlariga va boshqa qator omillarga bog’liq bo’ladi.
Sertifikatlashtirishning asosiy maqsadi belgilangan talablarga to’g’ri
kelmaydigan mahsulot ta’minidan iste’molchini himoya qilish hisoblanadi.
Sertiufikatlashtirishda nazorat qilinuvchi mahsulotga talablar hamda sinovlar
(o’lchashlar) nazoratini o’tkazish standartlarda yoki boshqa texnikaviy hujjatlarda
belgilanadi. Sertifikatlashtirishda qo’llaniladigan standartlarga alohida talablar
qo’yiladi.

6

1-BOB. O’zbekiston Respublikasining milliy sertifikatlashtirish tizimi
1.1. Mahsulotni sertifikatlashtirish tartibi va ummiy qoidalar.
O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi O'zbekiston
Respublikasining sertifikatlashtirish bo'yicha milliy organi bo'lib, amaldagi
qonunchilikka binoan quyidagi faoliyatlarni bajaradi:
 sertifikatlashtirish sohasida davlat siyosatini amalga oshiradi, sertifikatlashtirish
o‘tkazish yuzasidan umumiy qoidalarni belgilaydi, ular to‘g‘risida rasmiy
axborotlar e’lon qilib boradi;
 sertifikatlashtirish tizimini takomillashtirish dasturlarining loyihalarini ishlab
chiqadi hamda ularni Hukumat muhokamasiga taqdim etadi;
 O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi bilan kelishgan holda
sertifikatlashtirishning xalqaro tizimlariga qo‘shilish to‘g‘risida qarorlar qabul
qiladi, shuningdek sertifikatlashtirish natijalarini o‘zaro e’tirof etish to‘g‘risida
bitimlar tuzadi, sertifikatlashtirish masalalari bo‘yicha boshqa davlatlar bilan
o‘zaro munosabatlarda va xalqaro tashkilotlarda O‘zbekiston Respublikasi
nomidan ish ko‘radi;
 majburiy ravishda sertifikatlanadigan mahsulotlarning ro‘yxatini belgilaydi va
uni O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tasdig‘iga kiritadi;
 sertifikatlashtirilgan mahsulotlarning, attestatsiyadan o‘tkazilgan sifat bo‘yicha
ekspert-auditorlarning davlat reyestrlarini yuritadi;
 majburiy sertifikatlashtirish talablariga rioya etilishi ustidan davlat nazoratini
amalga oshiradi;
 sertifikatlashtirish to‘g‘risidagi qonunchilik normalari buzilganligi uchun
muvofiqlik sertifikatlarining va muvofiqlik belgilarining amal qilishini to‘xtatib
turadi hamda ularni bekor qiladi.
 “O‘zstandart” agentligining sertifikatlashtirish sohasidagi faoliyatini moliyaviy
ta’minlash manbai — O‘zbekiston Respublikasining Davlat budjeti mablag‘i,
7

shuningdek “O‘zstandart” agentligi ko‘rsatayotgan xizmat uchun olinadigan
haqdan iborat.
Mahsulotlarni sertifikatlashtirishga akkreditatsiya qilingan organlar:
 mahsulotlarni sertifikatlashtirish tizimlarini tuzadilar va ularning amal qilishini
ta’minlaydilar;
 sertifikatlashtirishni tashkil etadilar va o‘tkazadilar;
 milliy muvofiqlik sertifikatlarini rasmiylashtiradilar, beradilar yoki chet el
muvofiqlik sertifikatlarini e’tirof etadilar;
 sertifikatlangan mahsulotlar ustidan nazoratni amalga oshiradilar.
Tegishli sertifikatlashtirish tizimi belgilagan tartibda akkreditatsiya qilingan sinov
laboratoriyalari (markazlari) muayyan mahsulotlarning sinovini yoki muayyan sinov
turini amalga oshiradilar hamda sertifikatlashtirish maqsadlari uchun bayonnomalar
beradilar.
 Amaldagi akkreditatsiyadan o‘tgan muvofiqlikni baholash organlari ro‘yxati
bilan O‘zbekiston akkreditatsiya markazining rasmiy veb-saytida ( akkred.uz )
tanishish mumkin.
Mamlakitimizda mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish O’zbekiston
Respublikasining 1994 –yil 28 dekabrdagi “Mahsulot va xizmatlarni sertifikatlashtirish
to’g’risida” gi qonuniga asosan amalga oshiriladi.
Unga binoan:
“Mahsulotni sertifikatlashtirish”mahsulotga o’rnatilgan talablarga mosligini
tasdiqlovchi faoliyat;
“Muvofiqlik sertifikati” – mahsulotni o’rnatilgan talablarga mosligini tasdiqlash
uchun sertifikatlashtirish tizimi qoidalari asosida berilgan hujjat;
8

“Muvofiqlik belgisi”ushbu mahsulot yoki xizmat standartga yoki boshqa meyoriy
hujjat talablariga mosligini ko’rsatuvchi, o’rnatilgan tartibda tasdiqlangan, mahsulotni
markalash yoki xizmat hujjatlarida qo’llaniladigan belgi tushuniladi.
- O’zbekiston sertifikatlashtirish milliy tizimida mahsulotlarni sertifikatlashtirish
quyidagi asosiy operatsiyalarni o’z ichiga oladi:
- Sertifikatlashtirish uchun buyurtma;
- Meyoriy va boshqa hujjatlarni tekshirish;
- Buyurtma bo’yicha qaror qabul qilish;
- Identifikatsiyalash va namunalarni tanlan olib ularni laboratoriyalarga
yetkazish;
- Akkreditlangan sinov laboratoriyalarida namunalarni sinovdan o’tkazish;
- Mahsulotni ishlab chiqarish holatlarini baholash;
- Sifat tizimini baholash;
- Mahsulotlarni mosligini dekloratsiyalash;
- Olingan natijalarni tahlil qilish va muvofiqlik sertifikatini berish yoki
bermaslik;
- OzsSMT Davlat reystrida muvofiqlik sertifikatini ro’yhatdan o’tkazish;
- Sertifikatlashtirilgan mahsulotlarning (II,III,IV,V sxemalari uchun)barqarorligi
ustidan tekshiruvchan nazorat olib berish;
- Apellyatsiyalarni ko’rib chiqish.
Mahsulotni sertifikatlashtirish tartibi va umumiy qoidalar
1. Mahsulotlarni, shu jumladan dasturiy va boshqa ilmiy-texnikaviy
mahsulotlarni sertifikatlash mazkur Qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi.
2. Mahsulotlarni sertifikatlashni tashkil qilish va o‘tkazish ishlari belgilangan
tartibda akkreditsiya qilingan S ertifikatlashtirish organlari (keyinchalik matn bo‘ylab
SO) tomonidan amalga oshiriladi.
Bojxona rasmiylashtiruvida O‘zbekiston Respublikasi bojxona organi
muvofiqlik sertifikatining amal qilish muddatini, shuningdek, muvofiqlik sertifikatida
ko‘rsatilgan tovarning nomini haqiqatda olib kelingan tovarning nomi bilan tekshiradi.
9

3. Sertifikatlashning alohida chizmalari mahsulotlarni sertifikatlash bo‘yicha
tegishli qoidalarida va mahsulotlarga talablarni o‘z ichiga olgan boshqa normativ
hujjatlarda belgilanadi. Bunda tekshirishlar hajmiga qarab sertifikatlashtirish
chizmasining murakkabligi, mahsulotning xavfsizlik darajasiga bog‘liq holda
aniqlanadi.
Har bir muayyan holatda SO arizachining taklifini, yetkazib beriladigan
mahsulot hajmi va muddatini, sinash usullarini, ishlab chiqarishning o‘ziga xos
xususiyatlarini va uning barqarorligining buzilish xavfi mavjudligiini, shuningdek
mazkur mahsulotning iste’molchilar uchun potensial xavfini hisobga olgan holda
sertifikatlash chizmasini tanlaydi.
Xalqaro tizimlar yoki bitimlar doirasida sertifikatlashtirish ushbu hujjatlarda
nazarda tutilgan chizmalar bo‘yicha bajariladi.
4. Sertifikatlashtirishda, mahsulot muvofiqligini tasdiqlanishi lozim bo‘lgan
xususiyatlar (ko‘rsatkichlar) ro‘yxati, tekshirish va sinash usullari keltirilgan,
sertifikatlashtiriladigan mahsulotga M e’yoriy hujjatlar (keyinchalik matn bo‘ylab
MH)da belgilangan talablarga mos ekanligi tasdiqlanadi.
MHda sertifikatlashtirish sinovlari to‘g‘risida bo‘lim keltirilmagan yoki
davlatlararo standartlarni qo‘llanishi ko‘rsatilmagan bo‘lsa, u holda SO me’yoriy
hujjatda yoki xalqaro standartlarda ko‘rsatilgan tavsiflar majmuidan birinchi navbatda
xavfsizlik bo‘yicha talablarni belgilovchi ko‘rsatkichlarni tanlaydi.
5. Sertifikatlashtirishda, muayyan mahsulot uchun MHdan tashqari,
mahsulotning majburiy talablarini belgilovchi me’yoriy-huquqiy hujjatlarga va boshqa
rasmiy nashr etilgan MH larga ham amal qilish lozim.
6. Mahsulot sinovlarini o‘tkazishda, takrorlashga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida,
A kkreditatlangan sinov laboratoriyalari (keyinchalik matn bo‘ylab — ASL) boshqa
ASL da o‘tkazilgan sinov natijalarini o‘zaro tan olishlari lozim.
7. Sertifikatlashtirish ishlariga haq to‘lash, arizachi tomonidan muvofiqlikni
baholash ishlari natijalaridan qat’i nazar, qonunchilikda belgilangan tartibda amalga
oshiriladi. Bunda, sertifikatlashtirish ishlari to‘lov oldindan amalga oshirilgandan
so‘ng bajariladi.
10

Sertifikatlashtirishni o‘tkazish tartibi
8. O‘z SMTda mahsulotlarni sertifikatlash quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
a) SO ga sertifikatlash yuzasidan ariza berish va uni ko‘rib chiqish;
b) taqdim etilgan mahsulot MH va arizaga ilova qilgan boshqa hujjatlarni tahlil
qilish;
v) ariza bo‘yicha qaror qabul qilish;
g) sinov dasturini tayyorlash va tasdiqlash;
d) namunalarni identifikatsiya qilish, tanlab olish va laboratoriyaga yetkazish;
e) namunalarni ASL da sinovdan o‘tkazish ;
j) mahsulotni ishlab chiqarish sharoitlarini baholash;
z) sifat tizimini baholash ;
i) mahsulotning muvofiqligini deklaratsiyalash ;
k) olingan natijalarni tahlil qilish, muvofiqlik sertifikatini berish yoki uni
berishni rad etish;
l) muvofiqlik sertifikatini O‘zR SMT Davlat reyestrida ro‘yxatga olish.
9. Taqdim etilgan mahsulot uchun MHda sanitariya-epidemiologiya,
veterinariya, fitosanitariya yoki ekologik talablar mavjud bo‘lganda, SO sanitariya-
epidemiologiya va veterinariya ekspertizalarini, fitosanitariya nazorati yoki ekologik
ekspertizadan o‘tkazish zarurligini aniqlaydi.
Mazkur amallar sertifikatlashtirish sinovlari bilan bir vaqtning o‘zida
o‘tkazilishi mumkin va arizachiga muvofiqlik sertifikatini berishdan avval, bu amallar
tegishli hujjatlarni taqdim etilishi bilan tugallanishi lozim.
SO, tadbirkorlik subyektlarining yozma arizasiga muvofiq, sertifikatlashtirishni
o‘tkazishda davlat sanitariya nazorati idoralaridan, davlat veterinariya nazorati
idoralaridan va o‘simliklar karantini bo‘yicha davlat idoralaridan, shuningdek tabiatni
muhofaza qilish davlat idoralaridan barcha zarur xulosalarni olishga oid agentlik
xizmatlarini ko‘rsatishga haqlidir. Bunda namunalarni to‘g‘ri tanlab olinganligi va
ularni tegishli davlat idoralariga taqdim etilishida javobgarlik SO ga yuklatiladi.
11

10. SO arizachining talabiga muvofiq, quyidagi axborotlarni tayyorlashi va
taqdim etishi lozim:
majburiy tartibda sertifikatlanadigan mahsulot turlari ro‘yxati yoki bu
ro‘yxatdan ko‘chirma;
SO ning akkreditatsiya doirasi bo‘yicha mahsulotni sertifikatlashtirish
qoidalari;
sertifikatlashtirish xizmatlari bo‘yicha xizmatlariga haq to‘lash preyskuranti
(tariflari);
“O‘zstandart” agentligi tomonidan berilgan akkreditatsiya guvohnomasi.
11. Mahsulotni O‘z SMTda sertifikatlashtirishni o‘tkazish uchun arizachi
arizani tegishli SO ga yuboradi.
Arizachi mahsulotni sertifikatlashtirish organi va sertifikatlash qoidalari
to‘g‘risida ma’lumotga ega bo‘lmagan taqdirda, bu to‘g‘risidagi ma’lumotlarni
sertifikatlashtirish bo‘yicha Milliy idora (keyinchalik matn bo‘ylab — SMI) dan yoki
uning hududiy idorasidan olishi mumkin.
12. Chetdan keltiriladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda quyidagi hujjatlar
taqdim etilishi lozim:
ishlab chiqariladigan mahsulotga me’yoriy hujjat nusxasi (amalda bor bo‘lgan
taqdirda);
mahsulot yorlig‘idan namuna yoki mahsulot to‘g‘risida ma’lumot;
mahsulotning O‘zbekiston Respublikasi bojxonasi hududiga kelganligi
to‘g‘risidagi belgi qo‘yilgan tovarga qo‘shib jo‘natiladigan hujjat nusxasi (tovar-
transport yuk xati, invoys, hisob-faktura);
amalda bor bo‘lgan taqdirda, davlat sanitariya nazorati idorasining
laboratoriyasida o‘tkazilgan sinovlarning natijalarini o‘z ichiga olgan sanitariya-
epidemiologiya xulosasi va sinov bayonnomalari, MHda belgilangan boshqa talablar
(veterinariya va fitosanitariya xulosalari, ekologik ekspertiza);
olib kirilayotgan mahsulotning aniq hajmi (soni) ko‘rsatilgan tashqi savdo
shartnomasi (kontrakti) va mahsulotni yetkazib beruvchi hamda qabul qiluvchi
12

o‘rtasida tuzilgan kelishuv(lar) nusxasi (mahsulotlarni 7A chizmasi asosida
sertifikatlashtirilganda).
Agar arizachi ayni vaqtda sanitariya-epidemiologiya xulosasini va muvofiqlik
sertifikatini olishga ariza bergan bo‘lsa, bunday holda sanitariya-epidemiologiya
xulosasining nusxasi uni belgilangan tartibda rasmiylashtirgandan keyin beriladi.
13. Majburiy tartibda sertifikatlashtiriladigan, chetdan keltirilgan mahsulotga
respublikada MH mavjud bo‘lmagan taqdirda, sifat ko‘rsatkichlari va xavfsizlik
bo‘yicha sertifikatlash sinovlari o‘xshash turdagi mahsulotga bo‘lgan talablarga
muvofiq amalga oshiriladi.
Arizachi tomonidan chetdan keltirilgan mahsulotga zarur bo‘lgan MH yoki
xavfsizlik bo‘yicha texnik tavsiflar taqdim etilmasa, mazkur mahsulotni sertifikatlash
o‘xshash turdagi mahsulot hujjatlari bo‘yicha yoki identifikatsiya qilish orqali
sanitariya-epidemiologiya xulosasi asosida amalga oshiriladi.
MHga ega bo‘lmagan, sanitariya-epidemiologiya xulosasi talab etilmaydigan,
shuningdek, sinovlarni amalga oshirish uchun ASL mavjud bo‘lmagan taqdirda
mahsulotlarni sertifikatlash identifikatsiya yo‘li bilan o‘tkaziladi.
14. Ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlash uchun quyidagi hujjatlar
taqdim etishi lozim:
ishlab chiqariladigan mahsulotga MH nusxasi;
mahsulot yorlig‘ining namunasi (mahsulot to‘g‘risida axborot);
amalda bor bo‘lgan taqdirda, davlat sanitariya nazorati idorasining
laboratoriyasida o‘tkaziladigan sinovlarning natijalarini o‘z ichiga olgan sanitariya-
epidemiologiya xulosasi va MH da belgilangan boshqa talablar to‘g‘risidagi
ma’lumotlar (veterinariya va fitosanitariya xulosalari, ekologik ekspertiza).
Agar arizachi ayni vaqtda sanitariya-epidemiologiya xulosasi va muvofiqlik
sertifikatni olishga ariza taqdim etgan bo‘lsa, bunday holda sinov bayonnomalari bilan
sanitariya-epidemiologiya xulosasi nusxasi uni belgilangan tartibda
rasmiylashtirgandan so‘ng beriladi.
15. Arizada ko‘rsatilgan mahsulotni sertifikatlash uchun ariza berilgan paytda
akkreditlangan SO mavjud bo‘lmagan taqdirda, ariza SMIga yoki uning hududiy
13

organiga sertifikatlash ishlarini tashkil etish va sertifikatlash sinovlari o‘tkaziladigan
ASLni aniqlashi uchun yuboriladi.
16. Arizada keltirilgan mahsulotni sertifikatlashtirish uchun bir nechta SO
mavjud bo‘lsa, arizachi o‘zining xohishiga ko‘ra ularning bittasiga murojaat qilishi
mumkin.
17. Ariza berilgandan so‘ng SO uni ko‘rib chiqib, taqdim etilgan hujjatlarni
tahlil qiladi va arizani olgandan keyin ikki kundan kechiktirmay, arizachiga
mahsulotlarni sertifikatlashning belgilangan tartibiga asoslanadigan
sertifikatlashtirishning barcha asosiy shartlari, shu jumladan sertifikatlashtirish
chizmasi va sertifikatlashtirishni amalga oshirish uchun MH, sinovlarni o‘tkazadigan
ASL ko‘rsatilgan qarorni ma’lum qiladi. Qarorning tavsiya etilgan shakli mazkur
Qoidalarning 3- ilovasida* keltirilgan.
Sertifikatlashtiriladigan mahsulotning MHda gigiyenik, veterinariya,
fitosanitariya yoki ekologik normalar va talablar mavjud bo‘lsa, qarorda sanitariya-
epidemiologiya, veterinariya, fitosanitariya, xulosalarni yoki ekologik ekspertizani
olish zarurligi ham ko‘rsatiladi.
18. Mahsulotga (transport vositalaridan tashqari) muvofiqlik sertifikatini
rasmiylashtirish va berish muddati barcha zarur bo‘lgan hujjatlarni taqdim etilgan
paytdan boshlab (sinov bayonnomalari, ishlab chiqarishni baholash dalolatnomasi,
sanitariya-epidemiologiya, veterinariya, fitosanitariya, xulosalarni yoki ekologik
ekspertizani) uch ish kunidan oshmasligi kerak.
Tez buziladigan mahsulotlarga muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va
berish barcha zarur hujjatlar (sinov bayonnomalari, ishlab chiqarishni baholash
dalolatnomasi, sanitariya-epidemiologiya, veterinariya, fitosanitariya xulosalari)
taqdim etilgan vaqtdan boshlab bir kun mobaynida amalga oshiriladi.
19. Sertifikatlashtirishda MHning barcha talablarini tekshirish zarurligini SO
har bir muayyan holda, o‘zidagi qo‘shimcha hujjatlarni (sifat tizimiga yoki ishlab
chiqarishga sertifikat, vakolatli tashkilotlarda o‘tkazilgan sinov bayonnomalari,
sanitariya-epidemiologiya, veterinariya, fitosanitariya xulosalari, ekologik ekspertiza,
yetkazib beruvchining texnik hujjatlari va boshqalar)ni hisobga olib aniqlaydi.
14

Bunda, sanitariya-epidemiologiya xulosalarini SO ga taqdim etishda, unga
davlat sanitariya nazorati idorasida bajarilgan sinov bayonnomalari bilan birga berilishi
lozim.
Agar qo‘shimcha hujjatlarda ASL da muayyan ko‘rsatkichlar bo‘yicha
o‘tkazilgan sinovlarning natijalari mavjud bo‘lsa, u holda SO bu natijalardan
qo‘shimcha sinovlarsiz muvofiqlikni baholashda foydalanishi mumkin. Bunda
sinovlarning o‘tkazilgan vaqti hisobga olinib, ushbu muddat mahsulot MH bo‘yicha
yaroqlilik muddatidan oshmasligi kerak.
20. Ixtiyoriy sertifikatlashtirishda SO arizachining takliflarini inobatga olgan
xolda sertifikatlashtiriladigan mahsulot tavsiflari ro‘yxatini va ularni aniqlash
usullarini belgilaydi. Agar SO tomonidan sinovlar uchun tanlangan tavsiflar ro‘yxati
mahsulotga tegishli bo‘lgan MH talablaridan farq qilsa, u holda ariza bo‘yicha qarorda
ushbu ko‘rsatilishi.
21. Sertifikatlashtirish maqsadida sinovlar ASLda o‘tkaziladi.
Sertifikatlashtirish paytida tegishli ASL mavjud bo‘lmagan taqdirda, SMI
sertifikatlashtirish organining murojaatiga asosan, sinov natijalarining obyektivligining
ta’minlovchi sinovlarni o‘tkazish joyini va sharoitlarini aniqlaydi.
Mahsulotning muayyan turini sertifikatlash maqsadida sinov bayonnnomalarini
rasmiylashtirish va berish muddati, texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi me’yoriy
hujjatlar bo‘yicha o‘tkaziladigan sinov usullariga muvofiq, ushbu mahsulotning barcha
sinovlarining davomiyligidan kelib chiqqan holda belgilanadi.
22. Sertifikatlashtirishni o‘tkazish uchun mahsulot namunalarini tanlab olish va
identifikatsiya qilish ariza berilgandan ikki kundan kechiktirilmagan muddatda SO
tomonidan joyiga chiqqan holda amalga oshiriladi.
23. Namunalarning miqdori, tanlab olish, identifikatsiya qilish va saqlash
tartibi majburiy tartibda sertifikatlanadigan mahsulotning MHda, shu jumladan sinash
metodlarida belgilanadi.
24. Respublikaga chetdan keltiriladigan mahsulot to‘pidan sertifikatlash uchun
tanlab olinadigan namunalar sonini sinash usullari belgilangan MHga muvofiq
sinovlarni o‘tkazishni hisobga olgan holda SO aniqlaydi. Bunda akkreditlangan
15

organlar va laboratoriyalar SMI tomonidan chetdan keltirilgan mahsulotlardan namuna
olishning cheklangan normalariga rioya qilishi zarur.
25. Sertifikatlashtirishga taqdim etilgan mahsulot namunalarini tanlab olishda
identifikatsiya qilish amali, mahsulotni sertifikatlash qoidalariga muvofiq namunalarni
identifikatsiya qilish va tanlab olish dalolatnomasini rasmiylashtirgan holda amalga
oshiriladi.
Agar identifikatsiya natijalariga ko‘ra arizachi tomonidan taqdim etilgan
namunalar MH talablariga nomuvofiq yoki sertifikatlashtiriladigan mahsulot turi
belgilangan namunada emasligi ma’lum bo‘lsa, namunalar tanlab olinmaydi va
arizachiga asoslangan rad javobi beriladi.
26. Ishlab chiqariladigan mahsulot namunalarini tanlab olish va identifikatsiya
qilish dalolatnomasi ikki nusxada rasmiylashtiriladi va ularning bittasi arizachiga
beriladi.
Bojxonada saqlanayotgan import tovarlarni sertifikatlashtirish uchun
namunalarni tanlab olish SO tomonidan, bojxona organining mansabdor shaxsi va
tovar egasi yoki uning vakili ishtirokida o‘tkaziladi. Bunda SO vakili tomonidan
namunalarni identifikatsiya qilish va tanlab olish to‘g‘risidagi dalolatnoma uch
nusxada tuziladi va ikkinchi nusxasini bojxona idorasiga taqdim etiladi.
27. Arizachi o‘zining xohishiga ko‘ra sertifikatlanadigan mahsulotning texnik
tavsiflarini taqdim etishi mumkin.
Arizachi, shuningdek SO ga mahsulotni yaratish va ishlab chiqarishni tashkil
etishda o‘tkazilgan sinov bayonnomalarini yoki O‘zbekiston Respublikasining
akkreditlash tizimidan akkreditlangan yoki tan olingan mahalliy yoki xorijdagi sinov
laboratoriyalari tomonidan amalga oshirilgan sinovlar to‘g‘risidagi hujjatlarini taqdim
etishi mumkin.
28. Arizachi yoki uning vakili iltimosiga ko‘ra, ASL da sinovlarni o‘tkazish
sharoitlari bilan tanishish imkoniyati berilishi lozim. Arizachi mahsulotini sinashda
ishtirok etish huquqiga ega. Bunda ASLda maxfiylikni ta’minlash chora-tadbirlari
ko‘rilgan bo‘lishi zarur.
16

29. Namunalarning sinovi sifati va natijalarning haqqoniyligiga, shuningdek,
sinov bayonnomalarining saqlanishiga sinovlarni amalga oshirgan ASL mas’ul
hisoblanadi. Sinov bayonnomalari sinovlarni bajarish bo‘yicha vakolatli mutaxassislar
tomonidan imzolanadi va ASL rahbari tomonidan tasdiqlanadi.
30. Sinov bayonnomalari arizachiga va SO ga taqdim etiladi. Agar
mahsulotning sinovlari alohida parametrlar bo‘yicha turli ASL da o‘tkazilgan bo‘lsa, u
holda mahsulotning belgilangan talablarga muvofiqligi bo‘yicha sinov natijalarining
ijobiyligi, barcha ijobiy bayonnomalarning mavjudligi hisoblanadi.
31. Sinovlarning salbiy natijalari, shuningdek hujjatlar to‘plami to‘liq taqdim
etilmagan taqdirda, SO arizachiga qonunchilikning aniq normalarini ko‘rsatgan holda
muvofiqlik sertifikatini berishni rad etganligi to‘g‘risida xulosa beradi.
Agar chetdan keltirilgan mahsulotning sifat va xavfsizlik talablari
tasdiqlanmagan taqdirda SO rasmiy ravishda murojaatchiga va Davlat bojxona
qo‘mitasiga ushbu tovarni nomuvofiq ekanligi to‘g‘risida xulosa taqdim etadi.
32. Sinash davrida butunlay yoki qisman buzilgan, shuningdek sinash davrida
buzilmagan mahsulot bo‘yicha hisobdan chiqarilganligi (qaytarib berilganligi)
to‘g‘risidagi dalolatnoma murojaatchi (yoki uning vakili) ishtirokida tuziladi.
33. Sertifikatlashtiriladigan mahsulotni ishlab chiqarish sharoitlarini baholash
SO tomonidan ishlab chiqilgan va “O‘zstandart” agentligi tomonidan tasdiqlangan
mahsulotlarni sertifikatlash qoidalarida belgilanadi.
O‘rganish natijalari bo‘yicha muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirib berishda
foydalaniladigan dalolatnoma tuziladi.
34. Ishlab chiqarish sharoitlarini o‘rganish muddati namunalar tanlab olingan
paytdan boshlab 10 kundan oshmasligi kerak.
35. Ishlab chiqarish sharoitlarini o‘rganish to‘g‘risidagi ma’lumotlar
muvofiqlik sertifikatida keltiriladi.
36. SO sinov bayonnoma(lari), ishlab chiqarish sharoitlarini baholash va
arizachi tomonidan taqdim etilgan hujjatlarni ko‘rib chiqqandan keyin, muvofiqlik
sertifikatini beradi yoki berishni rad etadi.
17

Sertifikatlashtirish jarayonini o‘tkazishning umumiy muddati, texnik jihatdan
tartibga solish sohasidagi me’yoriy hujjatlar bo‘yicha o‘tkaziladigan sinov usullariga
muvofiq, ushbu mahsulotning barcha sinovlarining davomiyligidan kelib chiqqan
holda belgilanadi.
36. Muvofiqlik sertifikati blanki raqamlangan, himoya qilish darajasiga ega,
javobgarligi belgilangan hujjat hisoblanadi. Muvofiqlik sertifikati blanki tayyorlanadi
va “O‘zstandart” agentligi tomonidan beriladi
37. Sertifikat davlat yoki rus tillarida rasmiylashtiriladi. Rasmiylashtirilgan
muvofiqlik sertifikati O‘z SMT Davlat reyestrida ro‘yxatga olinadi. Ro‘yxat raqami
mavjud bo‘lgandagina sertifikat haqiqiy hisoblanadi.
39. Muvofiqlik sertifikati:
chetdan keltirilgan mahsulotga — mahsulotning yaroqlilik muddatiga;
bitta tashqi savdo shartnomasi (kontrakti) doirasida chetdan keltirilgan
mahsulotga — bir kalendar yilidan oshmagan muddatga;
seriyalab ishlab chiqariladigan mahsulotga esa — 3 yil muddatga beriladi.
Muvofiqlik sertifikati bir xil nomdagi yoki o‘xshash mahsulotlar guruhiga
beriladi va uning amal qilishi haqiqatda O‘zbekiston Respublikasi hududiga olib
kirilgan mahsulotlarning miqdoriga taalluqli bo‘ladi, lekin muvofiqlik sertifikatida
ko‘rsatilgan miqdordan ko‘p emas (bunda, bitta tashqi savdo shartnomasi (kontrakti)
doirasida — mahsulotning modeli, turi, artikuli va (yoki) boshqa identifikatsiya
belgilarini ko‘rsatgan xolda shartnoma bo‘yicha chetdan keltirilgan mahsulotning
hajmi (soni)ga).
40. Bahsli masalalarni hal etish, shuningdek “O‘zstandart” agentligi tomonidan
SO faoliyatini inspeksiya nazorati maqsadlari uchun namunalarni tanlab olish
dalolatnomalari, ishlab chiqarishni baholash dalolatnomasi, sinov bayonnomalarining
nusxalari, muvofiqlik sertifikatining amal qilish muddati davomida, yoki kamida bir yil
davomida saqlanishi lozim. Sinov bayonnomalarning nusxalarini saqlash tartibi va
muddatlari mahsulotlarni sertifikatlashtirish qoidalarida va SO hamda sinov
laboratoriyalarining hujjatlarida belgilanadi. Belgilangan saqlash muddatlari tugagan
hujjatlar arxivga topshiriladi yoki yo‘q qilinadi.
18

41. Berilgan muvofiqlik sertifikati asosida, belgilangan sertifikatlashtirish
chizmasini hisobga olgan holda, arizachiga muvofiqlik sertifikatini qo‘llash va
muvofiqlik belgisidan foydalanish huquqini berish to‘g‘risida bitim tuziladi. Mazkur
bitimda sertifikatlashtirilgan mahsulotni muvofiqlik belgisi bilan tamg‘alash usuli va
inspeksiya nazoratining shartlari kelishib olingan bo‘lishi kerak.
42. Sertifikatlangan, seriyali ishlab chiqariladigan mahsulot (qadoq, idish va
yuk jo‘natuv hujjatlari) tayyorlovchi-tashkilotning mas’ulligi ostida muvofiqlik belgisi
bilan tamg‘alana di.
43. Sertifikatlashtirilgan mahsulotning bir qismi, muvofiqlik sertifikatining
nusxasi asosida, tayyorlovchi-tashkilot tomonidan realizatsiya qilinishi mumkin.
Sertifikat aslining egasi tomonidan berilgan nusxalar mahsulotga qo‘shib
jo‘natiladigan hujjatga muvofiq ro‘yxatdan o‘tkaziladi. Har bir nusxada uning qayd
etilgan raqami, realizatsiya qilinadigan mahsulotning miqdori ko‘rsatiladi.
44. Muvofiqlik sertifikati amalda bo‘lgan davrda ishlab chiqarilgan mahsulot
sertifikatlashtirilgan deb hisoblanadi va qayta sertifikatlashtirilmaydi. Mahsulot
sertifikatlashtirilganligini tasdiqlovchi asos sifatida muvofiqlik belgisi va mahsulotga
qo‘shib yuboriladigan va ekspluatatsiya hujjatlardagi ishlab chiqarish sanasi xizmat
qiladi.
45. Ishlab chiqarilayotgan mahsulotga berilgan muvofiqlik sertifikatining amal
qilish muddati tugashidan kamida bir oy oldin, arizachi ishlab chiqarilayotgan
mahsulotini qayta sertifikatlashtirish maqsadida SO ga ariza berish huquqiga ega.
Bunda SO inspeksiya nazoratining natijalarini hisobga olib, sertifikatlashtirish
chizmasini o‘zgartirishi mumkin.
46. Mahsulot konstruksiyasiga (tarkibiga) yoki uni ishlab chiqarish
texnologiyasiga mahsulotning tavsiflariga ta’sir etishi mumkin bo‘lgan,
sertifikatlashtirishda tasdiqlanadigan o‘zgartirishlar rejalashtirilganda tayyorlovchi-
tashkilot bu to‘g‘risida to‘g‘irlovchi amallarni o‘tkazish zaruriyati yuzasidan qaror
qabul qilish uchun SO ni xabardor qilishi lozim.
47. Seriyali ishlab chiqariladigan mahsulotga muvofiqlik sertifikatini bergan
SO bir yilda kamida bir marotaba mahsulotning sertifikatlashtirishda belgilangan
19

talablarga muvofiqligini tasdiqlash maqsadida, sertifikatlashtirilgan mahsulot ustidan
inspeksiya nazoratini o‘tkazadi. Inspeksiya nazoratida sertifikatlashtirishning
chizmasiga qarab, mahsulotning sinovi va/yoki ishlab chiqarish sharoitlarini baholash
amalga oshiriladi.
48. Inspeksiya nazorati natijalari bo‘yicha muvofiqlik sertifikatining amal
qilishi va muvofiqlik belgisini qo‘llash tasdiqlanishi, to‘xtatilishi yoki bekor qilinishi
mumkin.
49. Sertifikatlashtirilgan mahsulot ustidan o‘tkaziladigan inspeksiya
nazoratining hajmi, inspeksiya nazoratini o‘tkazish qoidalarida belgilanadi.
50. SO sertifikatning amal qilishini to‘xtatilganligi yoki bekor qilinganligi va
muvofiqlik belgisining arizachi tomonidan qo‘llanilishi to‘g‘risida tayyorlovchini va
SMIni xabardor qilishi shart.
SMI tegishli davlat boshqaruv idoralariga va ommaviy axborot vositalariga
bekor qilingan sertifikatlar to‘g‘risida ma’lumot berish zarurligini aniqlaydi.

20

1.2. Sertifikatlashtirishni o’tkazish bosqichlari
 Sertifikatlashtirish yuzasidan ariza qabul qilish va uni ko’rib chiqish
 Sertifikatlashtirish bo’yicha qaror qabul qilish va sinov dasturini tayyorlash
 Namunalarni identifikatsiya qilish va namuna tanlab olish
 Olingan natijalarni tahlil qilish, muvofiqlik sertifikatini berish yoki uni
berishni rad etish
 Muvofiqlik sertifikatini Davlat reystrida ro’yhatga olish
21

Sertifikatlashtirish ikki xil bo’ladi: majburiy va ixtiyoriy .Mahsulotni u yoki bu
sertifikatlashtirishga oidligi, uni tashqi muhitga, inson salomatligiga ta’siri asosiy
mezon hisoblanadi. Ana shuning uchun tashqi muhitga, inson salomatligiga ta’sir
ko’rsatuvchi mahsulotlar, albatta, majburiy sertifikatlashtirishga mansub bo’ladi,
qolgan mahsulotlar esa sertifikatlashtirilishi ixtiyoriydir.
Majburiy sertifikatlashtirish deganda sertifikatlashtirish huquqiga ega bo’lgan idora
tomonidan mahsulot,jarayon, xizmatning standartlardagi majburiy talablarga
muvofiqligini tasdiqlash tushuniladi.
Ixtiyoriy sertifikatlashtirish deganda ishlab chiqaruvchi /bajaruvchi/,sotuvchi/
ta’minlovchi/ yoki iste’molchi tashabbusi bilan ixtiyoriy ravishda o’tkaziladigon
sertifikatlashtirish tushuniladi.
O’zbekiston Respublikasida sertifikatlashtirish ishlari O’zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining 2004-yil 6-iyul 318-sonli “Mahsulotlarni sertifikatlashtirish
tartibotini soddalashtiorishga doir chora-tadbirlar to’g’risida” Qarori asosida ishlab
chiqilgan, Adliya Vazirligida 2005-yil 18-martda 1458 sonli raqami bilan davlat
ro’yxatidan o’tgan “Mahsulotlarni sertifikatlashtirish qoidasi” ga muvofiq amalga
oshiriladi
Sifat sertifikatini berish
 Buyurtma qabul qilish va namuna tanlab olish
 Mahsulotlarni saqlanish holatini o’rganish
 Sifat ko’rsatkichlari bo’yicha sinovlarni o’tkazish
 Mahsulotni qadoqlash sifatini o’rganish
 Sinov natijalarini tahlil qilish va sifat sertifikatini rasmiylashtirish
22

1.3Sertifikatlashtirish sxemalariSxem
a raqam
i
Akkreditlangan
sinov
laboratoriyalarining
sinovi yoki
muvofiqlikni
baholashning
boshqa dalili Ishlab
chiqarish
sharoitlarin
i baholash
yoki sifat
tizimini
baholash Sertifikatlangan mahsulot ustidan
inspeksiya nazorati (Sifat tizimini)
1. Mahsulot turining
sinovi — —
2. Mahsulot turini
sinovdan o‘tkazish — Savdodan (iste’molchidan) olingan
namunalarning sinovi
3. Mahsulot turini
sinovdan o‘tkazish Ishlab
chiqarishni
baholash Ishlab chiqaruvchidan olingan namunalarni
sinash
4. Mahsulot turini
sinovdan o‘tkazish Ishlab
chiqarishni
baholash Savdo (iste’molchidan) va ishlab
chiqarishdan olingan namunalarni sinovdan
o‘tkazish
5. Mahsulot turini
sinovdan o‘tkazish Ishlab
chiqarishni
baholash
yoki sifat
tizimini
baholash Namuna sinovi va sifat tizimini baholash
(ishlab chiqarishni o‘rganish)
6. — Sifat tizimini
baholash Boshqaruv tizimining holatini baholash
7. Mahsulot to‘pini
sinovdan o‘tkazish — —
7A. Mahsulot to‘pini
sinovdan o‘tkazish — —
8. Har bir namunani
sinash — —
9. Muvofiqlik bo‘yicha
deklarasiya va unga
ilova qilingan
hujjatlarni ko‘rib
chiqish — —
23

1- Sxema mahsulot turini sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va mahsulotni
majburiy ko‘rsatkichlari birinchi navbatda xavfsizlik bo‘yicha ASL da sinashni
nazarda tutadi. Mazkur chizma mahsulotga aniq MH mavjud bo‘lmagan taqdirda ham
qo‘llaniladi.
2- Sxema mahsulot turini sertifikatlashda qo‘llaniladi va mahsulotni majburiy
ko‘rsatkichlari bo‘yicha ASL da sinashni nazarda tutadi. Mazkur chizma savdo
nuqtalaridan (iste’molchidan) olingan namunalarni sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan
mahsulotni inspeksiya nazoratidan o‘tkazishni nazarda tutadi.
3- Sxema ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va
majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni ASL da sinashni va ishlab
chiqarishni baholashni nazarda tutadi. Mazkur chizmada korxonada mahsulotlarni
sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan mahsulotni inspeksiya nazoratidan o‘tkazishni
nazarda tutadi.
4- Sxema ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va
majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni ASL da sinashni va ishlab
chiqarish sharoitlarini baholashni nazarda tutadi.
Mazkur chizmada, savdo nuqtasidan (iste’molchidan) yoki ishlab chiqarishdan
olingan namunalarni sinovlardan o‘tkazish yo‘li bilan mahsulotni, inspeksiya
nazoratini o‘tkazish nazarda tutilgan.
5- Sxema ishlab chiqariladigan mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va
majburiy ko‘rsatkichlarni tekshirish uchun mahsulotni ASL da sinashni va ishlab
chiqarish sharoitlarini baholashni yoki sifat tizimini baholashni nazarda tutadi. Mazkur
chizmada mahsulotni sinovlardan o‘tkazish va ishlab chiqarishni tekshirish (yoki sifat
tizimini baholash) yo‘li bilan inspeksiya nazoratini o‘tkazish nazarda tutilgan.
6- Sxema sifat tizimini sertifikatlishtirishda qo‘llaniladi va uni baholashni
hamda keyinchalik inspeksiya nazoratini o‘tkazishni nazarda tutadi.
7- Sxema mahsulot to‘pining sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va mahsulotni
sinashni nazarda tutadi.
24

7A- Sxema bitta tashqi savdo shartnomasi (kontrakti) doirasida keltirilgan
mahsulotni (transport vositalaridan tashqari) sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va
mahsulotni ASLda majburiy ko‘rsatgichlar bo‘yicha sinashni nazarda tutadi.
8- Sxema har bir mahsulotni (buyum) sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi.
9- Sxema mahsulotni sertifikatlashtirishda qo‘llaniladi va mahsulotning
xavfsizlik talablariga muvofiqligini deklaratsiya qilishni nazarda tutadi.
3; 4; 5; 7; 7A, 8; 9 sxema lar bo‘yicha sertifikatlashtirilgan mahsulotlar
muvofiqlik belgisi bilan tamg‘alanishi mumkin.
25

2-BOB. Polimer mahsulotlar bo’yicha umumiy ma’lumotlar
2.1. Polimer mahsulotlar turlari va klassifikatsiyasi
Polimerlar deb, makromolekulalarni tarkibi ko’p marta qaytriladigon, bir xil atomlar
guruhlari elementar halqalardan tashkil topgan moddalarga aytiladi.
Masalan:polietilin.
- CH
2 -CH
2 -CH
2 -CH
2 -CH
2 -CH
2 - yoki [-CH-CH]
n
Polimerlarni sintez qilishda ishlatiladigon quyi molekulali birikmalar monomerlar
deyiladi.Makromolekulalarning molekulyar massasi quyidagi formula orqali
aniqlanadi:

N=M/m
Bu yerda:
n-polimerlanish darajasi;
M-makromolekulasining molekulyar massasi;
m-elementar xalqa molekulyar massasi.
Polimerlar kelib chiqishi, tabiatda uchrashi, olinishiga qarab biologik(tabiiy) va
nobiologik(sintetik) polimerlarga bo’linadi.Tabiiy polimerlarga o’simlik va hayvonot
dunyosida keng tarqalgan va ular uchun muhim ahamiyatga ega
bo’lgan ,sellyuloza,kraxmal,oqsillar,nuklein kislota,liginin,tabiiy,kauchuklar va
boshqalar kiradi.Su’niy polimerlar tabiiy yuqori molekulyar birikmalarni kimyoviy
qayta ishlash natijasida hosil qilinadi.Masalan,nitrosellyuloza,sellyulozani qayta
ishlash,rezina esa tabiiy kauchukning qayta ishlash mahsulotidir.Sintetik polimerlardan
sintetik plastik massalar,kauchuklar,qoplama hosil qiluvchilar va sintetik tolalar
olinadi.Sintetik polimerlar,tabiatda uchramaydi va past molekulali birikmalardan sintez
qilib olinadi.
Polimerlarning sinflanishi
26

Polimerlar xossalarini uning tarkibi tarkibi va strukturasiga bog’liqligini o’rganishni
osonlashtirish maqsadida ularni turli belgilari(tarkibi, makromolekulalar shakli,
fazoviy holati, qutbliligi,qizdirishga munosabati)bo’yicha sinflash mumkin.
Tarkibi bo’yicha barcha polimerlar organik,elementli organik, neorganik turlarga
bo’linadi.
Qatron va kauchuklar organik polimerlar hisoblanadilar.Elementli organik
birikmalar asosiy zanjir tarkibida neorganik atomlari(Si,Ti,Al),organik
radikallar(CH
3 ,C
6 H
5 ,CH
2 ) bilan birikmada hosil bo’ladi.Bu radikallar polimer
materialga mustahkamlik va elastiklik xossasini bersa, neorganik atomlar yuqori
issiqbardoshlik xossasini beradi.
Neorganik polimerlarga silikat shisha, keramika, slyuda, asbest kabilar kiradi Bu
birikmalar tarkibida uglerodli skelet bo’lmaydi. Neorganik materialning asosini
kremniy,alyuminiy,magniy,kal’tsiy kabilarning oksidlari tashkil etadi.
Plastik massalar (plastmassalar, plastiklar) – bu tabiiy yoki sintetik polimerlar
asosidagi material hisoblanadi.Ular issiqlik va bosim ostida murakkab shakldagi
buyum hosil qilish va o’ziga berilgan shaklni turg’un saqlay olish xossasiga ega.
Plastmassalarning xossalari har bir tashkil etuvchining tarkibiga, ularning mosligi
va miqdoriy nisbatiga bog’liq bo’ladi.Bu esa, plastiklarning xususiyatlarini keng
ko’lamda o’zgartirish imkonini beradi.
Tashkil etuvchilarning soniga qarab barcha plastmassalar oddiy va murakkab
turlarga bo’linadi. Oddiy (polietilen,polistirol va boshqalar) plastmassalar birgina
tashkil etuvchidan – sintetik smoladan iborat bo’ladi.Kompozitsionlar esa
(fenoplastlar, aminoplastlar va boshqalar), bir necha tashkil etuvchidan iborat
bo’ladi.Unda har bir tashkil etuvchi ma’lum bir vazifani bajarishga mo’ljallangan
bo’ladi.Kompozitsion plastmssalarda smola boshqa tashkil etuvchilar uchun
bog’lovchi bo’lib xizmat qiladi.Bog’lovchining xossalari plastmassaning fizik-
mexanik va texnologik xossalarini belgilab beradi. Bog’lovchining plastmassa
tarkibidagi miqdori 30-70% ga yetadi.
27

Bog’lovchisining xususiyatiga ko’ra plastmassalar termoplastik polimerlar asosi
olinadigon termoplastik(termoplastlar) va termoreaktiv qatronlar asosida olinadigon
termoreaktiv(reaktoplastlar)plastmassalarga bo’linadi.
Termoplastlar buyum hosil qilish uchun ishlov berishga qulay
bo’lib,shakllantirishda sezilarli bo’lmagan (1-3%) cho’kishga ega. Material yuqori
elastikligi va kichik mo’rtligi bilan ajralib turadi. Odatda termoplastlar
to’ldiruvchilarsiz tayyorlanadi.Ammo oxirgi yillarda mineral va sintetik ko’rinishdagi
to’ldiruvchi9 (organoplastlar) termoplastlar qo’llanila boshladi.
Plastmassalarning o’ziga xos tomonlariga zichligining kamligi, past issiqlik
o’tkazuvchanligi, sezilarli darajada issiqlikdan kengayishi(po’latga nisbatan o’n-o’ttiz
marta ko’p),elektr izolyatsiyalovchi xossasining yaxshiligi, kimyoviy turg’unligning
yuqoriligi, frikstion va antifriktsion xossalarining yaxshiligi,chiqindi miqdorining
kamligi.
Plastmassalarning kamchiligi issiqbardoshliligining pastligi(termoplastlarni
ishlatish mumkin bo’lgan maksimal temperaturasi – 250gradusgacha, termoreaktiv
plastmassalarniki esa – 400gradusgacha), metall va qotishmalarga nisbatan elastiklik
modulining kichikligi va zarbiy qovushqoqligining pastligi,eskirishga moyilligi yoki
boshqacha aytganda vaqt o’tishi bilan xossalarining o’zgarib ketishi kabilarni misol
keltirish mumkin.
28

2.2. Polimerlarning olinishi.
Polimerlar quyi molekulyar moddalardan ikki xil uslubda sinterz qilib olinadi:
polimerlanish va polikondensatsiyalash. Polikondensatsiyalashda monomerlar
funktsional guruhlar bo’yicha reaksiya tufayli birikadilar.. Bunda reaksiyaning quyi
molekulyar mahsuloti ajralib chiqadi.Polimerlanishda makromolekulalar
to’yinmagan bog’larni yoki halqani ochilishi xisoboga hosil bo’ladi
Polimerlanish – o’sayotgan zanjir olishda joylashgan aktiv markazga monomer
molekulalarini ketma-ket birikishi bilan boradigon zanjir reaksiya polimerlanish
deyiladi.
Polimerlanish zanjir reaksiyalar turkumiga kirib, uning qonuniyatlariga
bo’ysunadi.Zanjir reaksiyalar deb aktiv zanjirlar(aktiv markazlar) hosil qilib, bu
aktiv markazlarning xar biri ketma-ket reaksiyalar zanjirini keltirib chiqargan
reaksiyalarga aytiladi. Aksariyat xolatda aktiv zarrachalar sifatida tashqi elektron
qavatida juftlanmagan elektronga ega bo’lgan radikallar qatnashadi.
Polimerlanish quyidagi asosiy bosqichlarni o’z ichiga oladi: aktiv markazni hosil
bo’lishi, zanjir o’sishi va zanjir uzilishi.Aktiv markazni hosil bo’lishi katalizator
yoki initsiataorni monomer bilan ta’sirlashishi natijasida sodir bo’ladi. Bu bosqich
energiya sarfini talab qiladi va past tezlik bilan xarakterlanadi.
Polimerlanish aktiv markaz sifatida bitta yoki ikkita juftlanmagan elektroni
bo’lgan elektroneytral zarrachalar – erkin radikallar,musbat yoki manfiy
zaryadlangan zarrachalar – ionlar, ion-radikallar namoyon bo’lishi mumkin.Aktiv
markaz tabiatga qarab radikal va ion polimerlanishlarni farqlashadi.
Polimerlanish sodir bo’lishi uchun monomer molekulasi to’yinmagan
bog’lar,nobarqaror xalqalar yoki reaktsion faol funktsional guruxlar saqlashi kerak.
Polimerlarning tarkibi va sintez usuliga ko’ra, ulardan qattiq va elastik,puxta va
mo’rt, issiq va sovuqqa chidamli,kimyoviy ta’sirlarga bardoshli va hokazo xossaga
ega bo’lgan mahsulotlar olish mumkin.Mahsulot hosil qilish uchun polimera
to’ldirgichlar va boshqa moddalar qo’shiladi.Polimerlarning muhim xususiyati
shundaki, ulardan shtampovkalash, presslash kabi oddiy usullarda buyumlar
tayyorlash mumkin.
29

Polimerlar dastlab murakkab bo’lmagan moddalar, ko’mir yog’ochni nqayta
ishlash mahsulotlari(fenol,formalin va boshqalar)ga asoslangan edi.Keyinchalik
polimer olish uchun neftni qayta ishlash mahsulotlari, yog’och va turli o’simlik
xom ashyolari chiqindilari ishlatiladigon bo’ldi.Xossasining yaxshiligi va xalq
xo’jaligiga keltiradigon foydasinin kattaligi hamda xom ashyo zaxiralarining
ko’pligi polimerni keng ko’lamda ishlab chiqarishga imkon berdi.
1-Rasm Polietilen plyonka ishlab chiqarish texnologik sxemasi:
1-xomashyo saqlovchi moslamalar; 2- sisterna yoki polietilen keltiradigon vagon;
3- oraliq saqlash idishlari; 4- har xil qo’shimchalar uchun oraliq idishlar;5-
qo’shimchalarni o’lchash uchun moslamalar; 6- metall zarrachalarni ushlab
qoluvchi moslama; 7- polietilenni kuzatish asbobi; 8- ekstruder; 9-
kallak(mundshtuk); 10- plyonkani tortish uchun moslama ; 11-plyonka yuzasini
aktivlovchi moslama; 12- plyonkani qirquvchi moslama; 13- plyonkani o’rash
uskunasi; 14- statik elektr zaryadlarning oldini olish moslamasi.
Rasmdan ko’rinib turibdiki, quritilgan polimer granulasi pnevmotransport orqali
ekstruder bunkeriga uzatiladi.Granula bumkeridan ekskruder silindriga
tushadi.Aylanayotga shnek granulani oldiga qarab 2-3-zonalarga suradi.Natijada
granula oquvchan holatga o’tadi va kallakni to’ldiradi. Kallakda suyuqlanma dorn
30

tufayli perimetr bo’yicha tarqaladi va tirqishdan chiqishda silindr shakliga ega
bo’ladi(qopcha yoki «yeng» shaklida).Suyuqlanmaga turg’un shakl berish uchun
uni tashqi tomonidan havo yordamida sovutiladi. «Yeng» xiralasha boshlagan payt
da qotish momenti belgilanadi. Ya’ni kristallanish chegarasi (agar kristallanuvchi
polimer bo’lsa,unda kristallizatsiya jarayoni sodir bo’ladi).Ekstruder «yeng»
uzunasiga maxsus valiklar yordamida tortiladi va shu bilan bir qatorda «yeng»
ichidagi havo puflanadi. «Yeng» ichiga havo vaqt-vaqti bilan berib turiladi.Chunki
havo diffuziya va sizib chiqish tufayli «yeng» ichida kamayishi mumkin.
Keyin plyonka barabanga o’raladi yoki ikkki tomondan qirqiladi.Qirqilgan
«yeng» ning chetlari qayta ishlanadi va granula holiga keltirilib,ishlatilayotgan toza
granulaga qo’shiladi.
Jarayon quyidagi operatsiyalardan iborat:
1. Xomashyoni tayyorlash va quritish.
2. Oquvchan holatga o’tkazish va undan bir jinsli suyuqlanma hosil
qilish(gomogenlash)
3. « Yeng » ni olish (shakllari).
4. Plyonkani oriyentatsiyalash va sovutish.
5. Plyonkani baraban orqali o’rash.
6. Plyonkaning sifatini tekshirish.
31

2- Rasm Polietilen plyonka ishlab chiqarish uskunasi
32

2.3. Polimer polietilen plyonka mahsuloti va uning turlari
Polietilen plyonka- polietilindan yasalgan nozik bir qatlam qatlami.Polietilin
qadoqlash egiluvchanlik,namlikka chidamlik,sovuqqa chidamlik va gigiena kabi
xususiyatlarga ega.Plastik plyonka inson salomatligi uchun mutlaqo xavfsizdir, uni
hatto bolalar buyumlarini ishlab chiqarishda ham ishlatish mumkin.
Polietilen plyonka – bu polietilin ekstruziya yo’li bilan tayyorlangan gazsimon
uglevodorod etilenining yupqa qatlamli materiali.Bo’yoq qo’shimchasiga qarab
turli xil ranglarda bo’lishi mumkin va turli xil qadoqlash, qurilish ehtiyojlari va
boshqalarni ishlab chiqarish uchun rulonlarda ishlab chiqarilishi mumkin.
3-Rasm
33

Polietilen plyonka eng ko’p tarqalgan polimer materiallardan biri hisoblanadi.
ГОСТ 10 354-82 Marka N
Bu turdagi plyonka quyidagi hollarda keng qo’llaniladi:
o Turli sanoat korxonalarida qadoqlash materiali sifatida;
o Qurilish va ta’mirlash tashkilotlarida gidroizolatsiya, himoya va texnologik
material sifatida;
o Qishloq xo’jaligi sohasida tuproqni himoyalash materiali sifatida
Buyurtmachining talab qilgan parametrlari asosida rukav,polurukav va polotno
shakllarda tayyorlanadi:
Rukav:
- qalinligi 20 mkm dan 200 mkm gacha
- kengligi 350x2 mm dan 2100x2 mm gacha
Polurukav:
- qalinligi 20 mkm dan 200 mkm gacha
- kengligi 200x2 mm dan 2100x2 mm gacha
Polotno:
- qalinligi 20 mkm dan 200 mkm gacha
- kengligi 200 mm dan 2100 mm gacha

4-Rasm

34

ГОСТ 10354-82 « Пленка полиэтиленовая Технические условия» Me’yoriy
hujjatida polietilen plyonka mahsulotlari va uning turlari bo’yicha ma’lumotlar
keltirilgan.Barcha turdagi polietilen plyonkalar ushbu standart asosida ishlab
chiqiladi.Standartga ko’ra:
Polietilen plyonka qishloq xo’jaligi,meliaratsiya, va suv xo’jaligi qurilishlarida,xalq
xo’jaligining har qil tarqmoqlarida qadoqlovchi material sifatida ba xalq iste’moli
mahsulotlari ishlab chiqarishda qo’llaniladi.
Polietilen plyonka qo’llanilish sohasidan kelib chiqgan holda quyidagi turlarda
ishlab chiqiladi:
1. M – transposrt qoplari ishlab chiqarish uchun
2. T – tehnik maqsadlarda foydalanish uchun mo’ljallangan buyumlar ishlab
chiqarish uchun
3. CT – qishloq xo’jaligida himoya inshootlariniqoplamasi sifatida qo’llash uchun
4. CИК – qishloq xo’jaligida mahsulotlar ishlab chiqarish uchun issiqhona va
boshqa qurilmalarga qoplama sifatida ishlatish uchun
5. CK – qishloq xo’jaligida yemlarni konservatsiyalash uchun
6. CM – qishloq xo’jaligida
7. B
1 B
1 – metiaratsiya va suv xo’jaligida filtrlashga qarshi vosita sifatida ishlatish
uchun
8. H – xalq iste’moli mahsulotlarini ishlab chiqarishda,qadoqlash ba xo’jalik
maqsadlarida foydalanish uchun
35

3-BOB. Polietilen plyonka mahsulotini sertifikatlashtirish va uni rasmiylashtirish
3.1. Polietilin plyonka mahsulotini sifati va standart talablar
Polietilen plyonka maxsuloti – bu qishloq xo’jaligi,metoarizatsiya va suv xo’jaligi
mahsuloti bo’lib, ГОСТ 10354-82 « Пленка полиэтиленовая Технические
условия» «Polietilen plyonka Texnik shartlar» Me’yoriy hujjat talablariga muvofiq
bo’lishi lozim.
Polietilen plyonka ko’rsatkichlari jadvali
№ Ko’rsatkichlar nomi Me’yor
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16 Zichligi 20C 0
da,kg/m 3
Erish harorati, C 0
Deformatsiyalanish boshlanishi harorati,C 0
Sovuqga chidamlilik harorati,C 0
Haroratning ishchi oralig’i
Cho’zilishdagi tortilish mo’duli ,M п a(kgs/sm 2
)
Cho’zilishdagi davomiylik chegarasi ,
Mпa(kgs/sm 2
) Chiziqli joylashishi 100C 0
da, %
Titilishga qarshilik ,H/m(kgs/sm)
Gaz o’tkazuvchanlik,m 2
* Пa -1
c -1
azot
kislorod
ugleniskiy gaz
vodorod
Bug’o’tkazuvchanlik,g/m 3
*24c
Suv yutilishi 24 c da 20C 0
da,%
Dielektrik o’tkazuvchanlik 10 6
Hz va 20C 0
da
Dielektrik yo’qotishning tangens burchagi
10 6
Гц va 20C 0
da
Solishtirma hajm elektr qarshiligi 20C 0
,Om*m
Elektr mustahkamlik,kv/kam emas:
50Hz va 20C 0
o’tkazuvchan tokda 919 – 929
108 – 112
90 – 100
70
-60dan +80 gacha
147-294(1500-3000)
8,8 – 11,9(90-120)
3 dan kam
6950-8900 (70-90)
3*10 -14
-1*10 -13
8*10 -14
-5*10 -13
3*10 -13
-2*10 -12
2*10 -13
-1*10 -12
0,5 – 30
0,01
2,2
0,0003
1*10 -18
– 1*10 -19
200
300
36

17
18 20C 0
da o’zgarmas tokda
Integral yorug’lik o’tkazuvchanlik koeffitsienti,
%, kam emas:
Plyonka qalinligi:
0,02-0,1mm
0,1dan 0,2 mm gacha
0,2 dan 0,35 mm gacha
0,35 dan 0,5 mm gacha
Kimyoviy chidamliligi 92
90
88
84
Kislotalar ta’siriga
chidamli(konsentratsiyalashga
n azot va oltingugurt
kislotasidan tashqari)va
organik erituvchilarda
erimaydi.
ГОСТ 10354-82 « Пленка полиэтиленовая Технические условия» Me’yoriy
hujjatiga muvofiq Polietilen plyonka Xavfsizlik talablari
1. Plyonka toksik material hisoblanmaydi.Me’yoriy xona sharoitlari va atmosfera
sharoitlarida undan foydalanishda alohida extiyoj choralari talab etilmaydi.
2. Plyonkani erish temperaturasidan yuqori temperaturalarda qayta ishlashda
uglerod oksidi,cheklanmagan uglevodlar,organik kislotalar va al’degidlarajralib
chiqishi mumkin. Ishlab chiqarishbinosining ishchi hududlari havosida zararli
bug;lar va gazlar ruhsat etilgan eng yuqori aralashmasi ГОСТ12.1.1005
talablariga muvofiq kelishi va sog’liqni saqlash idoralari tomonidan tasdiqlangan
me’yorlardan ortiqcha bo’lishi mumkin emas. Ushbu ko’rsatkichlar nazoratini
sog’liqni saqlash idoralari tomonidan tasdiqlangan uslubiy yo’riqnomalarga
asosan amalga oshiriladi.Aralashmalarning ruhsat etilgan chegaralari va
jarayondagi asosiy mahsulotlarning ishlab chiqarish binolari ishchi hududlari
havosidagi xavflilik sinflari ГОСТ12.1.007 ning 4- jadvalida keltirilgan.
3. Polietilen plyonka ishlab chiqarishda ish hududi havosida zararli bug’lar va
gazlar aralashmasi va gaz hosil qiluvchi mahsulotlar tarkibini aniqlash bo’yicha
tizimli nazorat amalga oshirilishi kerak.Ishlab chiqarish binosi almashlab
37

turuvchi,maxalliy va tashqi ventelyatsiyalar bilan jixozlangan bo’lishi
kerak.Binoning havo almashinuvi 8-10-marta amalga oshirilishi lozim.
4. Umumiy almashuvchi ventilyatsiya so’ruvchi ventilyatsiyadagi xavo tezligi 2
m/s ga teng bo’lganida maxalliy ventilyatsiyaga nisbatan 0,5 ga teng qabul
qilinadi.Favqulodda vaziyatlarda CO rusumli oq va A jigarrang
protivogazlardan foydalaniladi.
Mahsulot nomi Aralashmaning
ruhsat etilgan
chegarasi mg/m 3 Xavflilik sinfi Inson
organizmiga
ta’siri
1. Formoldegid
2. Atsemoldegid
3. Uglero oksidi
4. Sirka kislotasi 0,5
5,0
20,0
5,0 2
3
4
3 Yaqqol namoyon
bo’lgan ta’siri
Umumiy toksik
ta’siri
Shu kabi bir xil
5. Polietilen plyonkaportlamaydi,ochiq olovda portlamasdan quyma eritma sifatida
dudli olov bilan va ushbu hujjatda 3.2П da qayd etilgan toksik mahsulotlarni
ajratgan holda yonadi.Yongin alangasi harorati 300C 0
,alangalanish harorati
400C 0
dan iborat.Polietilen plyonka yengil alanga oluvchi materiallar guruhiga
kiradi.Plyonka erish haroratidan yuqori haroratda qayta ishlashda yong’in va
portlash xavfsizligi talablari belgilangan ГОСТ12.1.004 va ГОСТ12.3.003 ga
muvofiq qoidalarga amal qilinadi.
6. Yong’in sodir bo’lganda polietilen plyonkani barcha yong’in o’chirish usullari
bilan o’chirish mumkin.
7. Polietilen plyonka ishlab chiqarishda va u bilan ishlashda (o’ramlar hosil
qilishda va cho’zishda) plyonka yuzasida statik elektr zariyadlari hosil bo’lishi
mumkin.Bunday plyonkaga teginishda elektr razryadlanishisodir bo’lib,yengil
sanchilish yuzaga keladi.Statik elektr tokidan himoyalanish qoidalariga ko’ra
ishlab chiqarish dastgohi tayyorlangan bo’lishi,ish joylari rezina gilamlar bilan
38

ta’minlangan bo’lishi va nisbiy namlik 60%-30% miqdorida bo’lishi
kerak.Elektr zaryadini kamaytirishuchun dastgoh va uskunalarni statik elektr
tokini bartaraf etuvchi moslamalar bilan jihozlash tavsiya etiladi.
8. Polietilen plyonka ishlab chiqarishda ГОСТ17.2.3.02 talablariga rioya etish
talab etiladi.
39

3.2. Polietilen plyonka mahsuloti sinov dasturini ishlab chiqish va sinovlarni
amalga oshirish.
Amaldagi hamma sertifikatlashtirish tartibida mahsulotning nazorati sinovlarini
o’tkazishga asoslangan, uning belgilangan me’yoriy hujjatlar talablariga muvosiqligi
aniqlanadi.Tizim qoidalariga binoan sinovlarning korxonaning o’zida mahsulotni
tayyorlash jarayonida hamda iste’molchiga yuborishdan oldin
o’tkaziladi.Sertifikatlashtirish uchun o’tkaziladigan sinovlar tartibi,ba’zan uni
sertifikatlashtirish sinovlari ham deb atalib, amaliy har qanday sinovlarga xos bo’lgan,
mahsulotning sanoatda, ishlab chiqarishda ko’p yillar ichida shakllangan umumiy
qoidalarga bo’ysunadi. Xar bir sinov va uning natijalari uchinchi tomon tarafidan
sertifikatlashtirish uchun ishlatilishi ko’zda tutilib, faqatsertifikatlashtirish idorasi
tomonidan mahsulotning sinovlarini o’tkazish uchun huquqli akkreditlangan sinov
laboratoriyalarida yoki uning tashkilotlarida o’tkaziladi.
Polietilen plyonka mahsulotini sertifikatlashtirish tizimining №3 chizmasi bo’yicha
o’tkaziladi. Bajarilgan ishlar uchun to’lovlar shartnoma asosida amalga
oshiriladi.Sertifikatlashtirish Me’yoriy hujjatga asosan bajariladi
CT markali Polietilin plyonka mahsuloti sertifikatlashtirish sinovlarini amalga
oshirish bo’yicha sinov dasturi
Laboratoriyaning nomi ----
Laboratoriyaning manzili ----
Buyurtmachi nomi ----
Mahsulot nomi CT markali polietilen ,o’lchami,qalimligi;
1).0,01 mm; 2). 0,02 mm; 3). 0,03 mm; 4). 0,04
5). 0,05; 6). 0,06; 7). 0,07 mm; 8).0,08 mm; 9).
0,09 mm, 10). 0,10 mm
40

Sinovning maqsadi Sertifikatlashtirish
Mahsulot uchun MX ГОСТ 10354-82
Sinov uchun MX ГОСТ 10354-82; ГОСТ 14236-81 ; ГОСТ
17035-86
№ MX bo’yicha
ko’rsatkichlar nomi Me’yoriy
hujjat
(texnik
talablari) Me’yoriy hujjat
(sinov uslubi) Sinov obyekti
1 Tashqi ko’rinish ГОСТ 10354-
82 ГОСТ 10354-82 п
5.5
Akkreditlangan
sinov
laboratoriyasi2 Plyonka eni,mm ГОСТ 10354-
82 ГОСТ 10354-82
п.5.3
3 Qalinligi,mm ГОСТ 10354-
82 ГОСТ 10354-82
п.5.2
ГОСТ 17035-86
п.3.3
4 Cho’zilish
mustahkamligi,MPa,
(kgf/sm 2
)
-uzunlanma yo’nalishda
-ko’ndalang yo’naishda ГОСТ 10354-
82 ГОСТ 10354-82
п.5.6
ГОСТ 14236-81
п.3.3
5 Nisbiy uzayishi,%
-uzunlanma yo’nalishda
-ko’ndalang yo’nalishda ГОСТ 10354-
82 ГОСТ 10354-82
п.5.6
ГОСТ 14236-81
п.3.3
41

3.3 . Olingan natijalar asosida muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish.
Mahsulot yoki buyum ma’lum tekshiruvdan o’tkanligini, tekshiruvning
haqqonyligi yoki sertifikatlashtirish idorasi tomonidan tekshirilganligini isbotlaydigan
dalil – tamg’a, etiketka, sertifikat, ilova qilib yuboriladigan ro’yhat,
sertifikatlashtirilgan mahsulotlar ro’yhati yoki korxona tayyyorlovchilarning ro’yhati
hisoblanadi.
Muvofiqliksertifikatini sertifikatlashtirish idorasi yoki uning nomidan
akkreditlangan idora tomonidan berilishi mumkin.
ISO ta’rifiga binoan:
Muvofiqlik sertifikati – “Tegishli belgilangan mahsulot,jarayon yoki xizmatlarnimng
ma’lum standartga yoki boshqa me’yoriy hujjatga mos kelishiga ishontiradigon va
sertifikatlashtirish tizimi qoidalari asosida tashkiletilgan hujjat”dir.
Muvofiqlik belgisi deganda ushbu mahsulot, jarayon yoki xizmat ma’lum
standartga yoki boshqa me’yoriy hujjatga mos kelishini kafolatlovchi
sertifikatlashtirish tizimi qoidalari asosida berilgan yoki ishlatiladigon va ma’lum
tartibda himoya qilinadigon belgi tushuniladi.
Sertifikatni mahsulot standartlarining to’liq texnikaviy talablariga, xam alohida
talablarni belgilovchi standartlar asosida berilishi mumkin.
Sertifikatda qayd etiladigon ma’lumotlar quyidagilardan iborat;
 Sertifikatlashtirish idorasining nomi va manzili;
 Tayyorlovchining nomi va manzili;
 Mahsulotni va uning to’dasini belgilanish, seriya raqami, sertifikatlashtirishfga
tegishli bo’lgan model yoki mahsulot turi;
 Tegishli standartga havola;
 Vakil shaxsning imzosi va vazifasi.
Sinov bayonnomasi – O’rnatilgan tartibda rasmiylashtirilgan, sinov obyekti,
qo’llanilgan usullar, sinov vositalari va shartlari, sinov natijalari to’g’risidagi,
shuningdek, sinov natijalari bo’yicha xulosani o’z ichiga olgan hujjat.
42

Sertifikatlash organi sinov bayonnoma(lari), ishlab chiqarish sharoitlarini
baholash va arizachi tomonidan taqdim etilgan hujjatlarni ko‘rib chiqqandan
keyin, muvofiqlik sertifikatini beradi yoki berishni rad etadi .
Polietilin plyonka mahsulotining Muvofiqlik sertifikati Ilovalarda keltirilgan.

47

Xulosa
Men ushbu kurs ishini bajarishim davrida O’zbekiston Respublikasida
sertifikatlashtirish tizimi, sertifikatlashtirish tartib qoidalari,amal qilish muddatlari, uni
ro’yxatga olish, muvofiqlik guvohnomasi berish,polietilin plyonka mahsulotini sifat
ko’rsatkichlari, polietilin plyonka mahsulotining talablariga oid me’yoriy hujjatlar,
standart talablari,fizik – texnik xossalari, polietilin plyonka mahsulotini
sertifikatlashtirish sxemasi, ularni to’xtatish, tugatish tartib qoidalari bilan tanishib
chiqdim.
Ushbu bilimlarni nazariy va amaliy olishim uchun men juda ko’p ma’lumotlarni
ko’rib chiqishimga to’g’ri keldi. Lekin men o’zim uchun ko’plab foydali
ma’lumotlarga ega bo’ldim.Umid qilamanki men olgan bilimlarim keyingi kurslarda
qo’llaniladi.
Xulosa qilib aytganda, polimerni sinovdan o’tkazish yoki polimerlarni sinovdan
o’tkazish polimerning butun hayotiy davrida,xom ashyodan aralash, yarim tayyor
mahsulotgacha hal qiluvchi ro’l o’ynaydi. Har bir bosqish har xil sinov talablariga ega
va oxirgi foydalanuvchilar, masalan, mahsulot tadqiqotlarini ishlab chiqish, sifat
nazorati, sinov xizmatlari yoki tadqiqotlar, o’z faoliyatiga qarab boshqa sinov
yechimini talab qiladi.

48

Foydalanilgan adabiyotlar:
1. O’zbekiston Standartlashtirish, Metrologiya va Sertifikatlashtirish
Agentligi Bosh Direktorining 1458-son “Mahsulotlarni sertifikatlashtirish
qoidalarini tasdiqlash” to’g’risida buyrug’i 18.03.2005 y.
2. O’zbekiston Respublikasining « Mahsulot va xizmatlarni
sertifikatlashtirish to’g’risida » gi qonuni 28.12.1993 y.
3. Maqsudov A.N., Ismatullaev P.R., Abdullaev A.X., Axmedov B.M va
A’zamov A.A “Metr ologiya standartlashtirish va sertifikatlashtirish”
darsligi, Toshkent – 2001 y.
4. Safarov K. “Standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari” Toshkent
TDIU. 2005 y.
5. I.H. Siddikov., H.A.Sattarov., O.I.Siddikov., X.E. Hujamatov., G.N.
Suleymanova., D.T. Husanov., Sh.B.Olimova “Metrologiya,
Standartlashtirish va Sertifikatlashtirish” Toshkent – 2018 y.
6. Ismatullaev P.R ., Axmedov.B.M., To’raev Sh.A.“ Sertifikatlashtirish va
sifatni boshqarish”. Ma’ruzalar to’plami. ToshDTU 2010 y.
7. www.Standart. Uz internet sayti
8. Lex.uz internet sayti
9. ГОСТ 10354-82
10. ГОСТ 14236-81
11. ГОСТ 17035-86
49

Polimer mahsulotlari sertifikatlashtirish sinovlarini o'tkazish 60 bet

Sotib olish