Ro'yxatga olish sanasi 23 May 2024
2 SotishPsixrometrik gigrometr yordamida nisbiy namlikni o‘lchash
![O‘zq Varaq
Hujjat №
NNNN_ Imzo _ Sana _ Varaq _
KURS ISHI 60711300
Nam havo tarkibini quruq havo va suv bular aralashmasidan iborat deb qarash
mumkin. Nam havo quritish jarayoni mobaynida namlik va issiqlik tashuvchi agent
vazifasini bajaradi. Ayrim hollarda tutun gazlari yoki ularning havo bilan
aralashmasidan xam foydalaniladi.
Nam havoning holati uning absolyut namligi, nisbiy namligi, nam saqlashi va
entalpiyasi bilan tavsiflanadi. 1m 3
nam havo tarkibidagi suv bularining miqdori (kg)
absolyut namlik deyiladi (ρ
c.b , kg/m 3
). Agar nam havo kelgusida sovutilsa, maolum
bir haroratda, havo tarkibidagi namlik shudring sifatida ajrala boshlaydi. havoning
ushbu holatdagi harorati shudring nuqtasi deb ataladi. Bunday sharoitda havo suv
bilan maksimal to‘yingan (ρ
t , kg/m 3
) bo‘ladi. Havoning absolyut namligini ρ
c.b uning
to‘yinish paytidagi absolyut namligiga ρ
t nisbati nisbiy namlik φ (%) yoki to‘yinish
darajasi deyiladi.
φ = ρ
c.b /ρ
t = R
c.b / R
t , (1)
bu yerda R
c.b - nam havodagi suv bularining parsial bosimi, Pa; R
t - berilgan
harorat va umumiy barometrik bosim ostida to‘yingan suv bularining bosimi, Pa.
Havoning nisbiy namligi psixrometr yordamida aniqlanadi. Psixrometr ikkita
termometrdan iborat bo‘lib, ularning birini sharchasi doimo ho‘llanib turiladi,
ikkinchisi esa quruq bo‘ladi. Namlik bilan to‘yingan havodan qurituvchi agent
sifatida foydalanish mumkin emas. havodagi namlik qanchalik kam bo‘lsa, undan
qurituvchi agent sifatida foydalanish imkoniyati shunchalik keng boladi. 1m 3
absolyut quruq havoga to‘g‘ri kelgan suv bulari miqdori havoning nam saqlashi (x,
kg/kg yoki d, g/kg) deb yuritiladi
x = m
s.b /m
q.h = ρ
c.b /ρ
q.h = 0,622φR
t /(R-R
c.b ), (2)
bu yerda ρ
q.h - absolyut quruq havoning zichligi, kg/m 3
; m
s.b - nam havoning
berilgan hajmidagi suv bularining massasi, kg; m
q.h - absolyut quruq havoning
massasi, kg; R- nam havoning umumiy bosimi, Pa. Havoning entalpiyasi uning nam
saqlashi va haroratiga bog‘liq bo‘ladi. Nam havoni entalpiyasi uning tarkibidagi 1
kg quruq havo miqdoriga nisbatan olinadi. Nam havo entalpiyasi J [J/(kg quruq
havo)] quyidagi tenglama bo‘yicha aniqlanishi mumkin:
I = s
q.h t + x
ib = [(1000+1.97 .
10 3
x)t + 2493 .
10 3
x], (3)
6](https://docx.uz/documents/599eaba6-f82a-4d61-a233-4d620eed152f/page_6.png?v=1)
![O‘zq Varaq
Hujjat №
NNNN_ Imzo _ Sana _ Varaq _
KURS ISHI 60711300
Absorbtsion nam o‘lchagichning ishlash printsipi (suyuqlik uchun) suvning
infraqizil nur sohasiga yaqin spektr nurlanish energiyasini yutishiga asoslangan.
Bunday namlik o‘lchagichning printsipial sxemasi 4-rasmda ko‘rsatilgan.
Suyuqlik kamera 2-dan o‘tkaziladi, u yerda suyuqlik orqali manba 1-dan
nurlanish oqimi F
1 o‘tadi. Kamerada energiyaning bir qismini nam yutganligi uchun
chiqayotgan nurlanish oqimi F
2 ning energiyasi aralashmadagi namlik qiymati
qancha ko‘p bo‘lsa shuncha kam bo‘ladi. Oqim F
2 ni qabul qilgich 3-o‘lchaydi.
Nurlanish manbai bo‘lib cho‘g‘lanish lampasi, qabul qilgich bo‘lib esa fotorezistor
xizmat qiladi. Sanoatda ishlatidadigan namlik analizatorlari atseton va spirtdagi
namlik qiymatini 0 dan 5% gacha aniqlash uchun xizmat qiladi.
1.2 Namlikni o‘lchashning mavjud usullarini nazariy ko‘rib chiqish.
Ushbu bo‘limi zamonaviy o‘lchash uskunalari yordamida namlikning
o‘lchangan qiymatini boshqa fizik miqdorga aylantirishga asoslangan havo
namligini o‘lchash usullari haqida umumiy ma’lumot beradi.
Gazlarning namligini o‘lchashning barcha usullarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri va
bilvosita bo‘lish mumkin. To‘g‘ridan-to‘g‘ri chiziqlar namlik va quruq havoni
to‘g‘ridan-to‘g‘ri ajratishga asoslanadi, undan keyin namlik miqdori aniqlanadi. Bu
turkumga to liq singdirish (gravimetrik va kimyoviy), kondensatsiya-qalinlash,ʻ
namlikni muzlatish va boshqalar usullari kiradi [1].
Bilvosita, u yoki bu jismoniy miqdor o‘lchanadi, funktsional jihatdan
havoning namligi bilan bog‘liq. Ko‘rib chiqilgan fizik usullarning tasnifi 1-rasmda
diagramma shaklida ko‘rsatilgan. [1]
11](https://docx.uz/documents/599eaba6-f82a-4d61-a233-4d620eed152f/page_11.png?v=1)
![O‘zq Varaq
Hujjat №
NNNN_ Imzo _ Sana _ Varaq _
KURS ISHI 60711300
5 -rasm. Havoning namligini o‘lchashning fizik usullarini tasniflash
sxemasi.
Havo namligi haroratga aylanadigan harorat usullariga quyidagilar kiradi:
psixrometrik, shudring nuqtalari va elektrolitik isitiladigan sensorlardan
foydalanishga asoslangan. Qattiq va suyuq jismlar tomonidan suv bug‘ining
so‘rilishi hodisalariga asoslangan usullarning katta guruhini namlik aylanadigan
miqdorning tabiatiga ko‘ra ikkita kichik guruhga bo‘lish mumkin. Birlamchi
konvertorning chiqish qiymati elektrsiz bo‘lgan usullarning birinchi kichik guruhi
deformatsiya, rang va sorbsion-termik usullarni o‘z ichiga oladi va oxirgi o‘lchash
usulini haroratga ham kiritish mumkin. Elektr gigrometrik datchiklardan
foydalanishga asoslangan usullar (adsorbsion va yutilish, elektrolitik, kulometrik)
sorbsiya usullarining ikkinchi kichik guruhini tashkil qiladi, ularning xususiyati
birlamchi konvertorning elektr tabiiy chiqish qiymatidir.[1] Keyingi guruh havoning
turli jismoniy xususiyatlarini o‘lchashga asoslangan - elektr bo‘lmagan (issiqlik
o‘tkazuvchanligi, akustik xususiyatlar va boshqalar) yoki elektr. Shartli ravishda
mustaqil guruhga bo‘lingan ("spektroskopik") elektromagnit tebranishlar
spektrining turli qismlarida - infraqizil, ultrabinafsha yoki o‘ta yuqori
radiochastotalarda nam gazning fizik xususiyatlarini miqdoriy baholashdan
foydalanadigan usullar, shuningdek, bu erda radiometrik usullar mavjud [1].
Havodagi namlikning juda kichik va mikro kontsentratsiyasini o‘lchash - namlik
namunalarini miqdoriy aniqligi bo‘lgan g / m3 gacha oraliqda, ba’zi xususiyatlarda
farqlanadi. Bu muammo laboratoriya tahlil usullari yordamida hal qilinadi, masalan,
12](https://docx.uz/documents/599eaba6-f82a-4d61-a233-4d620eed152f/page_12.png?v=1)
![O‘zq Varaq
Hujjat №
NNNN_ Imzo _ Sana _ Varaq _
KURS ISHI 60711300
Fisher reaktivi bilan titrlash. Zamonaviy tahlil usullari ham qo‘llaniladi; Masalan,
xromatografik usulning kalsiy gidrid bilan birikmasi. [2] Namlikning ko‘rib
chiqilgan diapazonida ishlab chiqarish jarayonlarini nazorat qilish va boshqarish
uchun quyidagi turdagi gigrometrlar ishlab chiqilgan va qo‘llanilgan: shudring
nuqtasi, elektr sorbsiya sensorlari (xususan, alyuminiy oksidi va piezokvarts),
sorbsion-termik va kulometrik. Bu ma’lum qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi;
umumiy xususiyatga ega, masalan, havo ta’minoti liniyalari, muhrlar va jihozlarning
boshqa qismlari devorlari orqali o‘rganilayotgan havoga atmosfera namligining
diffuziya kirib borishi bilan bog‘liq xatolar. [2] Shuni ta’kidlash kerakki, hozirgi
vaqtda havo namligini o‘lchash uchun ushbu o‘lchovlar uchun barcha turli talablarni
qondiradigan universal usul mavjud emas. Turli tamoyillarga asoslangan ko‘plab
(bir necha o‘nlab) usullar ma’lum va qo‘llanilishini topdi. Quyidagilar eng katta
amaliy ahamiyatga ega.
Psixrometrik usul
Namlikni o‘lchashning psikrometrik usuli haroratni ikkita termometr -
"quruq" (oddiy) va "ho‘l", suv bilan namlangan sezgir elementga ega va atrofdagi
havo bilan termodinamik muvozanatda o‘lchashga asoslangan. Nam termometrning
sezgir elementi yuzasidan bug‘lanishning intensivligi havo namligining miqdoriy
qiymatiga bog‘liq - namlik qancha past bo‘lsa, bug‘lanish shunchalik kuchli bo‘ladi.
Shunday qilib, quruq va ho‘l lampalarning o‘qishlari orasidagi farq havo
namligining qiymatiga bog‘liq. [3]
Psixrometrning ikki turi mavjud - August psixrometri va Assman psixrometri.
August psixrometri "quruq" va "ho‘l" termometrlar orasidagi psixrometrik harorat
farqini o‘lchashga asoslangan. Nam termometr suv bilan maxsus tayoqcha orqali
namlanadi. Bug‘lanish va natijada, ho‘l termometrning yuzasidan sovutish, gazning
namligi qanchalik katta bo‘lsa, shunchalik past bo‘ladi. Shuning uchun quruq va
ho‘l o‘lchamlar o‘rtasidagi harorat farqi gazning namligiga bog‘liq. Havo harorati t
va psixrometrik farq (t - tm) bo‘yicha nisbiy namlik ph va boshqa havo
parametrlarini aniqlash mumkin. ph ni soddaroq aniqlash uchun psixrometrga
biriktirilgan psixrometrik jadval tuziladi.[3]
13](https://docx.uz/documents/599eaba6-f82a-4d61-a233-4d620eed152f/page_13.png?v=1)
![O‘zq Varaq
Hujjat №
NNNN_ Imzo _ Sana _ Varaq _
KURS ISHI 60711300
August psixrometrining kamchiliklari aniqligi nisbatan past bo‘lib, radiatsiya
oqimining (atrof-muhit va obyektlardan) kanistr yaqinidagi havo tezligi yetarli
bo‘lmagan va himoyalanmagan qurilmaga sezilarli ta’siri tufayli (harakat faqat erkin
konveksiya orqali hosil bo‘ladi). Shuning uchun nam termometr tm ko‘rsatkichlari
haqiqiy harorat tm bilan solishtirganda biroz yuqori baholanadi. Nol havo tezligida
(t - tm) aniqlashda xatolik 14% ga etadi va 0,8 m / s havo tezligida u 2% gacha
kamayadi. [3]
Nam termometr ko‘rsatkichlarining aniqligini oshirish uchun ular psixrometr
kanistrlari yaqinida havo tezligini sun’iy ravishda oshirishga murojaat qilishadi va
uni tashqi issiqlik ta’siridan (termal nurlanish) himoya qiladilar. 1,5 ... 2 m / s
patronlar yaqinidagi havo tezligida (t - tm) aniqlashda xatolik 1% dan kam. [3]
Assmann aspiratsiya psixrometri havo namligini aniqlash uchun qulay va
etarlicha aniq asbobdir. Ikkala termometr ham metall quvurlarga o‘ralgan bo‘lib,
ular orqali qurilmaning yuqori qismiga o‘rnatilgan kamonli (soat mexanizmi) yoki
elektr motorli maxsus fan sinov havosini 2,5 ... 3,0 m / s tezlikda o‘tkazadi.
Termometrlarni termal nurlanishdan himoya qilish uchun quvurlarning yuzasi
jilolangan va nikel bilan qoplangan. Aks holda, aspiratsiya psixrometri xuddi avgust
psixrometri bilan bir xil tarzda joylashtirilgan. [3]
Ijobiy havo haroratida psixrometrlar ± 1 ... 2% xatolik bilan ishlaydi, salbiy
haroratda nam termometr idishi yonida muz qobig‘ining shakllanishi, qotib
qolishning chiqishi tufayli ularning ko‘rsatkichlarining aniqligi keskin kamayadi.
issiqlik va boshqalar; 0 ° C dan past haroratlarda bu turdagi psixrometr amalda
qo‘llanilmaydi. [3]
Shudring nuqtasi usuli
Shudring usuli yordamida namlikni o‘lchash printsipi, masalan, metall
oksidlovchi bo‘lmagan oyna yuzasi bilan sovutilgan havoning td haroratini
o‘lchashdir (hozirda namlik oynaga tusha boshlaydi, uning harorati qayd etiladi).
Tros va havo harorati tA ni bilish, rasmda ko‘rsatilgan diagrammada mumkin.
3, to‘yinganlik egri chizig‘ining B nuqtasidan d = const to‘g‘ri chiziq bo‘ylab tA
14](https://docx.uz/documents/599eaba6-f82a-4d61-a233-4d620eed152f/page_14.png?v=1)
![O‘zq Varaq
Hujjat №
NNNN_ Imzo _ Sana _ Varaq _
KURS ISHI 60711300
X= Xo’rt∓ ∆X=∈[22.417 ;22.912 ]P ning qiymati
N 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95 0,98 0,99
5 0,94 2,0 3,1 8,3 17.7 31,8 63,7
10 0,88 1,2 1,5 2,1 2,8 3,7 4,8
20 0,86 1,2 1,4 1,8 2,1 2,8 3,3
40 0,85 1,1 1,3 1,7 2,1 2,5 2,9
60 0,85 1,2 1,3 1,7 2,0 2,4 2,7
120 0,85 1,0 1,3 1,7 2,0 2,4 2,7
120 0,85 1,0 1,3 1,7 2,0 2,4 2,6
Normal taqsimot bo‘yicha taqsimlanish qonuniyati tuzamiz:
y i =
1
σ√2π∗e
−(∆xi)2
2σ2
L
i X
o‘rt
∆ X (∆ Xi)2
∑
i = 1n
( ∆ xi ) 2
σ σ n ∆ X
X Yi
1 22,4 22,66 -0,265 0,0702 5,2855 0,52743 0,1179 0,24
7
22,417 0,666694756
2 22,3 -0,365 0,1332 0,59531935
3 22,4 -0,265 0,0702 0,666694756
4 22,6 -0,065 0,0042 0,750664441
5 23,1 0,435 0,1892 0,538315734
6 23,4 0,735 0,5402 0,286451239
7 22,1 -0,565 0,3192 0,426148183
8 23,6 0,935 0,8742 0,157157218
9 22,2 -0,465 0,2162 0,512815566
10 22,3 -0,365 0,1332 0,59531935
11 21,9 -0,765 0,5852 22,912 0,26419479
12 23,4 0,735 0,5402 0,286451239
13 22,3 -0,365 0,1332 0,59531935
14 22,3 -0,365 0,1332 0,59531935
15 22,3 -0,365 0,1332 0,59531935
16 22,4 -0,265 0,0702 0,666694756
17 22,5 -0,165 0,0272 0,720265016
18 23,4 0,735 0,5402 0,286451239
35](https://docx.uz/documents/599eaba6-f82a-4d61-a233-4d620eed152f/page_35.png?v=1)
| KIRISH............................................................................................................ | ||
| ||
| 1.1. | Psixrometriyaning fizik asoslari.............................................................................
| |
| 1.2. | Namlikni o‘lchashning mavjud usullarini nazariy ko‘rib chiqish. | |
| 1.3. | Psixrometrik gigrometr qurilmalarining tuzilishi va ishlash nazariyasi................ | |
| ||
| 2.1 | Psixrometrik gigrometr qurilmalarining asosiy xatoligini aniqlash usullari va vositalari................................................................................................................. | |
| 2.2 | Psixrometrik gigrometr qurilmalarining metrologik ta’minoti.............................. | |
| 2.3 | Psixrometrik gigrometrlarni kalibrlash va tekshirish usullari................................ | |
| 2.4 | Psixrometrik gigrometr qurilmalarini sanoat korxonalarida tutgan o‘rni | |
| 2.5 | O‘lchash vositalarini Sinov, attestatsiya, qiyoslash, kalibrlashdan o‘tkazish tartibi…………………………………………………………………………...... | |
| ||
| 3.1 | Psixrometrik gigrometr o‘lchash vositasi yordamida o‘lchash xatoligini aniqlash.................................................................................................................. | |
| XULOSA.................................................................................................................... | ||
| FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR..................................................................... | ||
-
O'xshash dokumentlar
- LB 379 Radioizometrik zichlik o`lchagich
- Multimetr yordamida o‘zgarmas tok kuchini o‘lchash
- Ampermetr yordamida o‘zgaruvchan tok kuchini o‘lchash.
- Elektr o‘lchash usullari va asboblari fanidan virtual laboratoriya stendlarini ishlab chiqish
- Parametrik o‘zgartirgichlarni xatoliklarini o‘rganish va tahlil qilish