Qishloq Qurilish Bank tashkiliy tuzilishi va faoliyatini tashkil etish asoslari bilan tanishish (hisobot) - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	9000UZS
Hajmi	1.8MB
Xaridlar	9
Yuklab olingan sana	14 Avgust 2023
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Qishloq Qurilish Bank tashkiliy tuzilishi va faoliyatini tashkil etish asoslari bilan tanishish (hisobot)

Sotib olish

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ʻ OLIY TA’LIM , FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTET
“____________________________________________________ ” kafedrasi
“ ____________________________________________ ” TA'LIM YO’
NALISHI BO’ YICHA
__________________________________________________________________
HISOBOT
Tayyorladi: _______ guruh
talabasi _ ________________________
Amaliyot rahbari:
O’qituvchi _______________________ Kafedra tomonidan ro’ yxatga
olingan tartib raqami № ________
“___” ______ 202 3 yil ________
imzo
Hisobot ximoyaga tavsiya qilindi
(qilinmadi)
Sana “____” ________ 2022 yil
Raxbar imzosi:
__________________ Xisobot baxosi ________ ball
Komissiya a'zolari:
_____________________________
_____________________________
_____________________________

Reja:
Kirish 3
1. “Qishloq Qurilish Bank ’’ tashkiliy tuzilishi va faoliyatini tashkil etish asoslari
bilan tanishish. 4
2. “Qishloq Qurilish Bank ’’ da qo’llanidigan hujjatlarni yuritish va
rasmiylashtirish 13
3. “Qishloq Qurilish Bank” chakana xizmatlar bo’limi faoliyati bilan
tanishish 1 4
4. “ Qishloq Qurilish Bank ” faoliyatini asosiy ko ’ rsatkichlari va moliyaviy
natijalari bilan tanishish . 26
Xulosa 37
Foydalanilgan adabiyotlar ro ’ yxati 39
2

Kirish
Men Rustamova Zilola Umarjon qizi 2023- yil 13- mart kuni Toshkent moliya
institutidan biriktirilgan amaliyot rahbarim ______________. tomonidan amaliyot
o ’ tash uchun zarur bo ’ ladigan barcha topshiriqlarni oldim va shu kuni “ Qishloq
Qurilish Bank ” QQB Yangi yo ’ l BXOga yetib keldim . Bankdan menga amaliyot
rahbar etib Kredit monitoring bo’limi bosh mutaxassisi U.SH.Alimova tayinlandi.
Amaliyotning dastlabki ikki kunligida “Qishloq Qurilish Bank” QQB faoliyati,
bank tashkiliy tuzilmasi va uning tarixi hamda hujjatlarni yuritish va
rasmiylashtirish bilan tanishdim. Amaliyotning uchinchi kunida “kredit”
bo’limining ish faoliyati bilan tanishdim va amaliyotimning qolgan kunini ushbu
bo’limda o’tadim. Ushbu bo’limda amaliyotni o’tash davrida jismoniy shaxslar va
yuridik shaxslarga taqdim etilayotgan kreditlar va uning miqdori, mijozlarga
taqdim etilgan kredit hujjatlarini rasmiylashtirish, “Qishloq Qurilish Bank” QQB
tomonidan yuridik va jismoniy shaxslarga milliy va xorijiy valyutada taqdim
qilinyotgan omonat ta’riflari, xalqaro va milliy plastik kartalarni rasmiylashtirish,
xalqaro pul o’tkazmalri faoliyatlari bilan yaqindan tanishdim va bajargan
ishlarimni amaliyot kundaligimda qayd etdim.
Ushbu amaliyotning maqsa di: “________________________” ta’lim
yo’nalishi talabalarining kasbiy faoliyati asoslari fani bo’yicha o’zlashtirgan
nazariy bilimlarni chuqurlashtirish va amaliyot bilan mustahkamlash, kasb
layoqativa ko’nikmalarini shakllantirishdan iborat.
Ushbu amaliyotning vazifalari : bank faoliyati haqida dastlabki bilimlarni
egallash va tashkiliy tuzilishini o’rganishdir.
Bank – bu kredit-moliya muassasasi, bo sh pul mablag larini jalb qilish,ʻ ʻ
korxonalarga va umuman pulga muhtojlarga kredit, ssuda berish, naqd pulsiz
hisob-kitoblarini amalga oshirish, pul va turli qimmatbaho qog ozlar chiqarish,
ʻ
xalqaro pul o’tkazamalarini qabul qilish va chiqarish, oltin va chet el valutalari
bilan bog liq operatsiyalarni bajarish va boshqa faoliyatlar bilan shug ullanadi.
ʻ ʻ
3

1. “Qishloq Qurilish Bank’’ tashkiliy tuzilishi va faoliyatini
tashkil etish asoslari bilan tanishish.
1994-yilda O’ zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 311-sonli
qaroriga asosan 8,0 mln. so'm ustav kapitali bilan Respublika ixtisoslashtirilgan
aksiyadorlik tijorat “G’ allabank” tashkil etildi va shu yilning 2 avgust kuni O’
zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan bank xizmatlari ko'rsatish
uchun 45-sonli Bosh litsenziya berildi.Noyabr oyida bankka O’ zbekiston
Respublikasi Markaziy banki tomonidan chet el valyutasida amaliyotlarni amalga
oshirish huquqini beruvchi 20-sonli Bosh litsenziya berildi.Bank filiallari soni yil
yakunigacha 12 taga yetkazilib, mutaxassislar soni 160 nafardan iborat bo'ldi.
1995-yilda Bank ustav kapitali 50 mln. so’ mga yetkazilib, bank aktivlari
7425 mln. so’ mdan ortdi. Bank O'zbekiston banklari uyushmasi ta'sischisi sifatida
uyushma a'zoligiga kirdi. Bankning Qaraqalpog'iston Respublikasi va barcha
viloyat markazlarida mintaqaviy filiallari, shuningdek, 6 ta tuman filiallari faoliyati
yo'lga qo'yildi. Bank jamg'arma shoxobchalari soni 21 taga etib, umumiy ishlovchi
mutaxassislar soni 561 nafardan iborat bo'ldi. 1
1996-yilda Bank ustav kapitali 150 mln. so’ mni, aktivlar hajmi esa 10541
mln. so’ mni tashkil etdi. Bank O’zbekiston Respublikasi hududida qimmatli qog’
ozlar bozorida qimmatli qog’ ozlar bilan bog’ liq faoliyatni amalga oshirish
huquqini beruvchi litsenziyani qo’ lga kiritdi. Respublika “Toshkent” fond
birjasida 170-sonli brokerlik idorasi ochildi. Davlat qisqa muddatli obligatsiyalari
bo’ yicha O’ zbekiston Respublikasi Markaziy bankining rasmiy va vakolatli
dileriga aylandi. Emissiya hajmi 370 mln. so’ mlik bank veksellari muomalaga
chiqarildi hamda “O’ zdonmahsulot” DAK tomonidan don mahsulotlari
yetishtiruvchi xo’ jaliklarga yetishtirilgan don mahsulotlari uchun hisob-kitob
qilish hamda kelgusi yil hosili uchun bo’ naklash maqsadida jami 6174 mln. so’
mlik veksellarni muomalaga chiqarilishda hamkorlik qildi. Filiallar soni 24 ta va
jamg’ arma shoxobchalari soni 3 taga yetkazilib, xodimlar soni 718 nafarni tashkil
etdi.
1
https://qqb.uz
4

Hozirgi kunga kelib esa Aprel oyidan boshlab ATB“Qishloq qurilish
bank” so'm plastik kartochkalariga ega mijozlari o'zlarining VISA xalqaro to'lov
kartochkalariga chet el valyutasini onlayn rejimida “QQB-mobile” mobil ilovasi
orqali konversiya qilish imkoniyatiga ega bo'ldilar.May oyida ATB “Qishloq
qurilish bank” Koreya Respublikasining yirik banklaridan biri bo’ lgan Kookmin
Bank bilan vakillik munosabatlarini o’ rnatdi.Iyun oyida bank Instagram ijtimoiy
tarmog’ida o’zining rasmiy sahifasini ochdi. Iyul oyida «Axbor-Reyting» milliy
reyting agentligi ATB “Qishloq qurilish bank”ning milliy shkala bo’ yicha kredit
reytingini «uzA+» darajasida va «Barqaror» prognozi bilan tasdiqladi.Avgust
oyida ATB “Qishloq qurilish bank” aholiga qulaylik yaratish va zamonaviy
xizmatlar ko’ lamini kengaytirish maqsadida Toshkent shahrida joylashgan
“Mirobod” dehqon bozoriga yaqin hududda 24/7 rejimida, kechayu kunduz, bank
xodimisiz uzluksiz xizmat ko’ rsatadigan o’ z-o’ ziga xizmat ko’ rsatish
shoxobchasini qurib foydalanishga topshirdi. Bundan tashqari, ATB “Qishloq
qurilish bank” tizimida Rossiya rublida AJ ATB “NOVIKOMBANK” ida
korrespondentlik hisob varag’ i ochildi. Sentyabr oyida Toshkent shahrida “Islom
taraqqiyot banki guruhi kuni” munosabati bilan o’ tkazilgan xalqaro konferensiya
doirasida Xususiy sektorni rivojlantirish Islom korporatsiyasi O’ zbekistondagi o’
z hamkorlarini taqdirladi. Xususan, korporatsiyaning ko’ p yillik hamkori bo’ lgan
“Qishloq qurilish bank” aksiyadorlik-tijorat banki eng ko’ p loyihalarni
moliyalashtirgan bank sifatida e’tirof etildi va “Eng yaxshi hamkor” nominatsiyasi
bilan taqdirlandi. Oktyabr oyida «Moody’s Investors Service» xalqaro reyting
agentligi tomonidan ATB “Qishloq qurilish bank” faoliyati uchun global reyting
shkalasi bo’ yicha berilgan reyting bahosi qayta tasdiqlandi:
Kontragent tavakkalchiligining reyting bahosi – B1/NP;
Milliy va xorijiy valyutadagi depozitlarning uzoq muddatli reytingi –
B2/NP;
Kreditga layoqatlilikning asosiy bahosi – B3;
Reytinglar istiqboli - «Barqaror».
5

Shu bilan birga, mazkur oyda Rossiyaning ommaviy aksiyadorlik jamiyati
shaklidagi "AK BARS" aksiyadorlik tijorat banki bilan Hadli bitim imzolandi.
Mazkur bitim doirasida ATB "Qishloq qurilish bank" savdoni moliyalashtirish
operatsiyalari uchun 365 kungacha muddatga 3,5 mln. AQSh dollari miqdorida
kredit liniyasi ochildi. Noyabr oyida «Axbor-Reyting» reyting agentligi ATB
“Qishloq qurilish bankning milliy shkala bo’ yicha kredit reytingini darajasida va
«Barqaror» prognozi bilan tasdiqladi.
O’ zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 12 sentyabrdagi
“Respublika bank tizimini yanada rivojlantirish va barqarorligini oshirish chora-
tadbirlari to’ g’ risida”gi qaroriga muvofiq, mamlakatimiz moliya sektorida tijorat
banklari faoliyatini tartibga solish va nazorat qilish, risklarni boshqarishning
zamonaviy tamoyillariga asosan “Qishloq qurilish bank” aksiyadorlik tijorat banki
ISO 9001:2015 sifat menejmenti tizimi auditidan muvaffaqiyatli o’ tib, muvofiqlik
standartini qo’ lga kiritdi.“Qishloq Qurilish bank’’ aksiyadorlik tijorat bankini
tashkil etish to’g’risidagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori
bor.Qishloq qiyofasini va qishloq aholisining uy-joy sharoitlarini sifatli yaxshilash,
qishloq joylarda ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzilmani jadal rivojlantirish, uy-
joy qurilishini uzoq muddatli imtiyozli kreditlash tizimini keng joriy etish
maqsadida hamda tasdiqlangan “Qishloq taraqqiyoti va farovonligi yili” Davlat
dasturiga muvofiq:
1.“G’ alla-bank” aksiyadorlik tijorat banki aksiyadorlari qarori va O’
zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Iqtisodiyot vazirligi hamda Markaziy
bankining: “G’ alla-bank” aksiyadorlik tijorat banki negizida “Qishloq qurilish
bank” aksiyadorlik tijorat bankini tashkil etish to’ g’ risidagi “Qishloq qurilish
bank” aksiyadorlik-tijorat banki ustav kapitalini 150 mlrd. so’ m miqdorida
shakllantirish, ulushlarni uning aksiyadorlari orasida muvofiq taqsimlash to’ g’
risidagi takliflariga rozilik berilsin.Belgilansinki, “Qishloq qurilish bank”
aksiyadorlik tijorat banki ochiq aksiyadorlik jamiyati shaklida tashkil etiladi
hamda mulkiy, moliyaviy va boshqa majburiyatlar, shuningdek yuridik va
jismoniy shaxslarning pul mablag’ larini saqlash hamda o’ z vaqtida qaytarishni
6

kafolatlovchi talablar bo’ yicha “G’ alla-bank” aksiyadorlik tijorat bankining
huquqiy vorisi hisoblanadi.
2.“Qishloq qurilish bank” aksiyadorlik tijorat bankining asosiy vazifalari
etib quyidagilar belgilansin:uy-joy-kommunal, ijtimoiy soha va qishloq aholi
punktlarini obodonlashtirish borasidagi ehtiyojlarni amalga oshirishda aholi hamda
yuridik shaxslarga kredit berish va bank xizmati ko’ rsatish;qishloq joylarda
tasdiqlangan namunaviy loyihalar bo’ yicha uy-joylar, ishlab chiqarish va ijtimoiy
infratuzilma obyektlarini qurish hamda ta’mirlashni amalga oshiradigan
ixtisoslashtirilgan pudrat tashkilotlarga kredit berish va lizing xizmatlarini ko’
rsatish;yangi, zamonaviy qurilish materiallari va konstruksiyalari ishlab
chiqaradigan, tasdiqlangan namunaviy loyihalar bo’ yicha qishloqda obyektlar
qurishning industrial va yig’ ma texnologiyalarini joriy etadigan barcha mulkchilik
shaklidagi korxonalarga kredit berish va kompleks tarzda bank xizmatlarini ko’
rsatish;qishloq qiyofasini sifatli yaxshilashni, qishloq joylarda muhandislik hamda
ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish va takomillashtirishni, jumladan, yo’ llar,
energiya va suv ta’minoti tizimlari, qishloq vrachlik punktlari, maktablar, bolalar
sporti obyektlarini rekonstruksiya qilish, qishloq aholi punktlarini transport
kommunikatsiyalari, ichimlik suvi, xizmat ko’ rsatish va servis sohasi obyektlari,
telekommunikatsiya tarmoqlari bilan ta’minlashni nazarda tutgan holda
investitsiya faoliyatini olib borish, shuningdek loyihalarni ishlab chiqish va amalga
oshirishni moliyalashtirish;universal tijorat banki sifatida yuridik va jismoniy
shaxslarga qonun hujjatlarida belgilangan tartibdagi boshqa kompleks bank
xizmatlarini ko’ rsatish. 2
3.O’ zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Markaziy bankining
“Qishloq qurilish bank” aksiyadorlik tijorat bankining resurs bazasini quyidagilar
hisobidan qo’ shimcha shakllantirish manbalari borasidagi takliflari qabul qilinsin:
O’ zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining yillik 3 foizli foiz stavkasi
bo’ yicha va 2010-yilda Maktab ta’limini rivojlantirish jamg’ armasiga ajratmalar
hisobidan 5 yil imtiyozli davr bilan 170,0 mlrd. so’ mgacha miqdorda kamida 15
2
https://qqb.uz
7

yil muddatga beriladigan maqsadli kredit liniyasi. xalqaro moliya institutlari va
boshqa xorijiy moliya-kredit tuzilmalarining maqsadli, uzoq muddatga mo’
ljallangan imtiyozli kreditlari, investitsiyalari hamda grantlari. “Qishloq qurilish
bank” aksiyadorlik tijorat banki tomonidan qo’ shimcha chiqariladigan aksiyalar
va boshqa qimmatli qog’ ozlarni yuridik va jismoniy shaxslarga sotishdan
tushadigan mablag’ lar.
4.Belgilansinki:
O’ zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan Tiklanish va taraqqiyot
jamg’ armasi tomonidan, shu jumladan “Qishloq qurilish bank” aksiyadorlik tijorat
bankining ustav kapitalini shakllantirish uchun ajratiladigan mablag’ lar
tasdiqlangan namunaviy loyihalar bo’ yicha yakka tartibdagi uy-joy qurilishini
moliyalashtirishga maqsadli tarzda yo’ naltiriladi. 1. “G’ alla-bank” aksiyadorlik
tijorat banki aksiyadorlari qarori va O’ zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi,
Iqtisodiyot vazirligi hamda Markaziy bankining: jismoniy shaxslarga namunaviy
loyihalar bo’ yicha yakka tartibdagi uy-joy qurilishi uchun 2014-yilgacha
Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasi 50 foizi miqdoridagi foiz stavkasi
bilan bazaviy hisoblash miqdorining 1000 barobarigacha miqdorda 15 yil
muddatgacha kreditlar berilad.2014-yildan boshlab tasdiqlangan namunaviy
loyihalar bo’ yicha yakka tartibdagi uy-joylar qurish uchun jismoniy shaxslarga
kredit mablag’ lari 15 yilgacha bo’ lgan muddatga bazaviy hisoblash miqdorining
1000 barobarigacha bo’ lgan miqdorda, 1 yillik imtiyozli muddat bilan, dastlabki 5
yil davomida yillik 7 foiz va qolgan 10 yil davomida O’ zbekiston Respublikasi
Markaziy banki foiz stavkasining 90 foizi o’ rtacha hisoblangan yillik foiz
stavkasida ajratiladi. Jismoniy shaxslarga qishloq joylarda yangilangan
namunaviy loyihalar bo’ yicha arzon uy-joylar qurish uchun kreditlar 20 yil
muddatga, 2 yillik imtiyozli davr hamda birinchi 5 yil mobaynida yillik 7 foiz
stavkasi bilan va keyingi davrda O’ zbekiston Respublikasi Markaziy bankining
qayta moliyalashtirish stavkasi miqdorida beriladi. Loyihalarni bank tomonidan
bozor shartlari asosida jalb etilgan mablag’ lar hisobidan moliyalashtirish hamda
boshqa bank xizmatlarini ko’ rsatish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tijorat
8

asosida amalga oshiriladi.2010-yilda Maktab ta’limini rivojlantirish jamg’
armasiga ajratmalar hisobiga ajratiladigan O’ zbekiston Respublikasi Moliya
vazirligining 170,0 mlrd so’ m miqdoridagi maqsadli kredit liniyasining asosiy
qarz, foizlar va boshqa to’ lovlar summasi respublika budjeti daromadiga o’
tkaziladi.
5.O’ zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi Moliya
vazirligi va Markaziy bank bilan birgalikda bankning resurs bazasini
mustahkamlash uchun xalqaro moliya institutlari va boshqa xorijiy moliya-kredit
tuzilmalarining imtiyozli kreditlari, investitsiyalari hamda grantlarini jalb etishda
“Qishloq qurilish bank” aksiyadorlik tijorat bankiga ko’ mak bersin.
6.“Qishloq qurilish bank” aksiyadorlik tijorat banki foyda va mulk solig’ i,
shuningdek olib kelinadigan bank jihozlari va texnikasi uchun bojxona to’ lovlari
to’ lashdan (bojxona rasmiylashtiruvi yig’ imlaridan tashqari) 2017-yilning 1-
yanvarigacha ozod etilsin, bo’ shaydigan mablag’ lar O’ zbekiston Respublikasi
Moliya vazirligining bank ustav kapitalidagi ulushini ko’ paytirishga maqsadli
tarzda yo’ naltirilsin.
7.O’ zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi: o’n kun muddatda
“Qishloq qurilish bank” aksiyadorlik tijorat banki Kengashining shaxsiy tarkibini
va filial shoxobchalari joylashuvini tasdiqlasin; bir oy muddatda tasdiqlangan
namunaviy loyihalar bo’ yicha yakka tartibdagi uy-joy qurilishini kreditlash
tartibini tasdiqlasin.
8.O’ zbekiston Respublikasi Markaziy banki Adliya vazirligi hamda
manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda bir oy muddatda qonun
hujjatlariga mazkur qarordan kelib chiqadigan o’ zgartish va qo’ shimchalar to’ g’
risida O’ zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin.
9.Ushbu qarorning ijrosini nazorat qilish O’ zbekiston Respublikasi Bosh
vazirining birinchi o’ rinbosari R.S. Azimov va O’ zbekiston Respublikasi
Markaziy banki raisi F.M. Mullajonov zimmasiga yuklansin. 3
3
https://qqb.uz
9

(1- Qishloq Qurilish Bank strukturasi.)
Bek ofis-Banking tarkibiy qismi bo’lib, Front-ofis tomonidan dastlabki
nazoratdan o’tgan va ijro uchun taqdim qilingan operatsiyalarni joriy nazoratdan
o’tkazish va bank operatsiyalarini amalga oshiruvchi buxgaltyerlar guruhi.
Bek-ofisning asosiy vazifasi Front-ofis tomonidan dastlabki nazoratdan
o’tkazilib,ma’qullangan barcha bank operatsiyalarni qaytadan joriy nazoratdan
o’tkazib,ularni ikkiyoqlama yozuv yordamida buxgalteriya registrlarida qayd etish
va tegishli hisobotlar tayyorlashdan iborat.Bek-ofis mijozlari bilan bevosita
muloqotda bo’lmaydi.U,mijozlar operatsiyalarini buxgalteriya hisobida aks ettirish
bo’yicha Front-ofis bilan,bankning ichki moliyaviy-xo’jalik operatsiyalarini
buxgalteriya hisobida aks ettirish bo’yicha bank ma’muriyati bilan aloqada
bo’ladi.Bek-ofisga Bek-ofis boshlig’i rahbarlik qiladi va u o’z navbatida bank
rahbariga bo’ysunadi;dastlabki nazorat-Front ofis yoki mas’ul ijrochi buxgalter
tomonidan operatsiyalarni bajarmasdan oldin ularning qonunchilikka mos
ekanligini aniqlash bo’yicha amalga oshriladigan nazorat;yordamchi kitob-bosh
kitob hisobvaraqlariga ochiladigan shaxsiy hisobvaraqalar,shuningdek alohida
10

mablag’lar turi va qimmatliklar bo’yicha yuritiladigan kartochka,kitob yoki
jurnallar;joriy nazorat-Bek-ofis yoki nazoratchi buxgalter tomonidan Front-ofis
yoki mas’ul ijrochi buxgalter ma’qullagan barcha bank operatsiyalarining
qonunchilikga mosligini aniqlash maqsadida qaytadan amalga oshiriladigan
nazorat.Joriy nazorat pul hisob-kitob hujjatlarining asl va elektron nusxalarining
bir-biriga mosligini tekshirishni ham o’z ichiga oladi.mas’ul ijrochi buxgalter-
mijozlarning pul hisob-kitob hujjatlarini to’g’ri rasmiylashtirilganligi va bank
operatsiyalarining qonuniyligini dastlabki nazoratdan o’tkazib,ularni buuxgalteriya
hisobida aks ettirishga tayyorlovchi buxgalter;nazoratchi buxgalter- mas’ul ijrochi
buxgalter tomonidan dastlabki nazoratdan o’tkaziladigan barcha bank
operatsiyalarini joriy nazoratdan o’tkazib amalga oshiruvchi buxgalter.Bek-
ofisning front ofisdan farqi shundaki,u kompaniyaning moliya bozoridagi
faoliyatiga va bank aktivlari/passivlarini boshqarishga mas’ul bo’linmalar ishini
ta’minlashga qaratilgan.Xodimlar hujjatli va elektron shaklda bitimlarni ro’yxatdan
o’tkazish va qo’llab quvatlash bilan shug’ullanadilar.Qo’llab-quvatlashning yana
bir vazifasi-moliyaviy resurslarni tashkilotning turli bo’linmalari o’rtasida qayta
taqsimlanishini,ya’ni ichki operatsiyalarni bajarilishini nazorat qilish.Bek-ofis
uchun tashqi ko’rinish va hurmat katta ahamiyatga ega emasligi sababli,pulni
tejash uchun u ko’pincha geografik jihatdan bosh ofisdan bir oz masofada
joylashgan bo’lib,u erda binolarni ijaraga olish xarajatlari unchalik
sezilmaydi.Ba’zida bek-ofisning funksional imkoniyatlari uchinchi tomon
kompaniyalariga beriladi,bu esa to’la vaqtli xodimlarning vaqtini va kuchini
sezilarli darajada tejashga yordam beradi.Moliyaviy variant yanada foydali.
2) Front-ofis-bankning tarkibiy qismi bo’lib, qonun hujjatlarida nazarda
tutilgan bank operatsiyalarini amalga oshirishda bank mijozlari bilan bevosita
muloqotda bo’lgan holda ularga barcha bank xizmatlari ko’rsatuvchi xodimlar
guruxi.Ushbu guruhga Front-ofis boshlig’i rahbarlik qiladi.
Front-ofisning asosiy vazifasi mijozlar topshirig’i hamda bank ichki faoliyati
bo’yicha amalga oshrilishi lozim bo’lgan operatsiyalarning qonunchilikka mos
ekanligini aniqlash va ularni buxgalteriya hisobida aks ettirishga tayyorlashdan
11

iborat.yakuniy nazorat-amaliyot kun tugagandan so’ng,keyingi bank ish kunidan
kechikmagan holda Front-ofis yoki mas’ul ijrochi buxgalter va Bek-ofis yoki
nazoratchi buxgalter tomonidan bajarilgan barcha bank operatsiyalarining
qonunchilikka mosligi va maqsadga muvofiqligini tasdiqlash maqsadida amalga
oshirilidigan nazorat.Yakuniy nazorat bank Boshqaruvi tashkil qilgan Yakuniy
nazorat xizmati tomonidan amalga oshiriladi va u,faqat bank Boshqaruviga
bo’ysunadi.Yakuniy nazorat xizmati buxgalteriya apparati bir butun yaxlit bo’lgan
banklarda buxgalteriya apparati ichida,Front-ofis va Bek-ofisga bo’lingan
banklarda esa Bek-ofisi tarkibida alohida bo’lim sifatida tashkil qilinadi.Banklarda
qo’llaniladigan barcha strategiyalar va rivojlanish rejalari,albatta mijozlar
e’tiborini jalb qilish masalalarini o’z ichiga oladi.Front ofis tizimi tashrif
buyuruvchilar bilan iloji boricha samarali ishlash uchun yaratilgan.Bu bo’lim
odamlar bilan aloqa qilish,shuningdek,marketing va sotish uchun
javobgardir.Tizim barcha shaxsiy va masofaviy xizmat ko’rsatish kanallaridan
foydalanishni nazarda tutadi: 4
Bank filiali;
Bankomatlar;
Mobil yoki Internet-banking;
To’lov terminallari;
Savdo nuqtalari va boshqalar.
Har bir bank ko’rsatiladigan xizmat darajasini yaxshilishga,xizmatni tezroq
va to’liq bajarishga,xizmatlardan foydalanish usullari doirasini kengaytirishga va
muntazam jarayonlarni avtomatlashtirishga intiladi.Bankning oldingi savdo ofisi
xodimlarga so’rovlarga tezkor javob berishga va tashkilotlarda mavjud bo’lgan
ma’lumotlarning to’liq hajmini qo’llashga yordam berish uchun
mo’ljallangan.Samarali zamonaviy front-ofis tizimiga qo’yiladigan
talablar:Sozlash qulayligi va moslashuvchanligi;Ishlatilidagan uskunaning
konfiguratsiga muvofiqligi; Kanal o’tkazish qobiliyatining
kengayishi;Kompaniyaning standart operatsiyalar to’plami bilan integratsiyaning
4
https://qqb.uz
12

qulayligi;Xizmatga yo’naltirilgan arxitektura-bu biznesning uzluksizligini
ta’minlaydigan va bek-ofis tizimlariga bo’lgan ishonchni kamaytiradigan.

(2- Qishloq Qurilish Bank logosi)
2. “Qishloq Qurilish Bank’’ da qo’llanidigan hujjatlarni yuritish
va rasmiylashtirish.
Qishloq Qurilish bankida qo’llanilidagan hujjatlarni yuritishda va
rasmiylashtirishda “O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki to’g’risida”,
“Banklar va bank faoliyati to’g’risida”gi qonunlarga muvofiq ishlab chiqilgan.
Ushbu qonunlarga ko’ra:
1.1. Mazkur Nizom “O’ zbekiston Respublikasi Markaziy banki to’ g’
risida”, “Banklar va bank faoliyati to’ g’ risida”gi qonunlarga muvofiq ishlab
chiqilgan bo’ lib, u O’ zbekiston Respublikasi Markaziy bankining bank faoliyatini
nazorat qilish va bank tizimida kredit tavakkalchiligi boshqaruvini yaxshilashga
doir vazifalarni ijro etishi uchun sharoit yaratish maqsadida banklar kredit
hujjatlarini yuritish bo’ yicha talablarni qamrab oladi.
1.2. Mazkur Nizom banklar tomonidan beriladigan barcha kreditlarga,
shuningdek unga ochilayotgan kredit liniyalariga nisbatan qo’ llaniladi.
1.3. Bank kreditlarni o’ zining ichki kredit siyosatiga va kredit
operatsiyalarini yuritishning umumiy shartlariga muvofiq ravishda beradi.
1.4. Kredit bank tomonidan kredit shartnomasi asosida pul shaklida beriladi.
13

1.5. Bank bo’ lajak qarz oluvchidan mazkur Nizomga muvofiq ravishda
kredit hujjatlarini yuritish uchun zarur bo’ ladigan barcha axborotni talab etishi
zarur.
1.6. Kredit bergan bank shartnoma asosida yoki O’ zbekiston Respublikasi
qonunchiligida ko’ zda tutilgan boshqa usul vositasida kredit bo’ yicha to’ lovni
talab etish huquqini har qanday miqdorda yon berishi mumkin. Yangi qarz oluvchi
kreditga doir huquqini faqat yon berish to’ g’ risida yangi shartnoma tuzish
vositasida qayta yon berishi mumkin.
1.7. Kredit tarkibidagi o’ zgarishlar (restrukturizatsiya) yozma tarzda kredit
shartnomasi, garov haqidagi shartnoma, kredit shartnomasini bajarishga doir
boshqa shartnomalarga tegishli o’ zgarishlar va qo’ shimchalar kiritish yo’ li bilan
tayyorlanishi kerak.
3. “Qishloq Qurilish Bank” chakana xizmatlar bo’limi faoliyati
bilan tanishish
2.1. Bank har bir berilgan kredit bo’ yicha kredit yig’ majildini tayyorlaydi,
u kredit shartnomasi imzolangan yoki tasdiqlangan kundan boshlab ochiladi hamda
mazkur Nizomda ko’ zda tutilgan hollardan tashqari asosiy qarz va foizlar to’ liq
to’ langanidan so’ ng yopiladi.
2.2. Kredit yig’ majildi hujjatlari muhofazasi va vakolatliligini ta’minlash
majburiyati yuklatilgan bank xodimi kredit yig’ majildini yuritish va saqlash uchun
mas’uldi.
2.3. Markaziy bank bank faoliyatini tekshirayotgan davrda bank nozirlar
talab qiladigan barcha kredit yig’ majildlarini, jumladan bank bo’ limlari bergan
kreditlar bo’ yicha yig’ majildlarni taqdim etishlari shart.
2.4. Blankli (ishonchli) kreditga doir yig’ majildda har qanday turdagi
kreditni berish uchun talab qilinadigan umumiy hujjatlarning mavjud bo’ lishi
yetarlidir. Ushbu umumiy hujjatlar quyidagilarga muvofiq kelishi lozim:
14

Qarzdor tomonidan imzolangan va kredit berilishidan oldingi sana qo’
yilgan, kreditdan foydalanish maqsadlari bayon etilgan va kredit ta’minlangan
holda garov mavzui ko’ rsatilgan ariza;qarz oluvchining ta’sis hujjatlari; bunda
hujjatning nusxalari mas’ul kredit xodimi tomonidan qarz oluvchining yuridik
ishidan olingan bo’ lishi shart; biznes-reja (iste’mol krediti va biznes-rejani taqdim
etish shart bo’ lmagan kreditning boshqa turlari bundan mustasno).agar shaxs
qarzdorning vakili bo’ lsa, qarzdor nomidan kredit shartnomasini imzolash
huquqini tasdiqlovchi hujjat, imzolar nusxasi;tuzilgan kredit shartnomasining asl
nusxasi; qabul qilinganbuxgalteriya standartlariga muvofiq tayyorlangan, oxirgi
hisobot sanasida qarzdor tomonidan imzolangan moliyaviy hisobotlar, jumladan
balans hisoboti hamda daromadlar va pul oqimiga doir hisobotlar; zarurat tug’
ilganda qarz oluvchining hisobotlari bank va bankning konsultatsion bo’ limining
mas’ul kredit xodimi hamkorligida talab qilinayotgan formatga muvofiq keltirilishi
shart; mas’ul bank xodimi tomonidan tayyorlangan, kreditni to’ lash uchun
qarzdorning naqd pul massasi oqimining yetarliligini tasdiqlovchi pul oqimi to’ g’
risidagi hisobot tahlili; bank kredit qo’ mitasining kredit tasdiqlangan muddat va
shartlarini o’ z ichiga oluvchi kredit shartnomasini tasdiqlashga doir qarori.
2.5. Agar kredit ko’ chmas mulk garovi bilan ta’minlangan bo’ lsa, unda
kredit yig’ majildida qo’ shimcha ravishda quyidagi hujjatlar bo’ lishi lozim:
ipoteka to’ g’ risida tuzilgan shartnomaning asl nusxasi;
garovga beruvchi va bank tomonidan imzolangan, garov obyekti qiymatini
kelishuv dalolatnomasi;
garovga beruvchi va bank tomonidan imzolangan, garov obyekti qiymatini
kelishuv dalolatnomasi;
garovga qo’yilgan mulkni sug’urta qilish shartnomasi va ushbu shartnoma
bo’yicha sug’urta polisi;
garov shartnomasining davlat kadastr idoralarida davlat ro’yxatidan
o’tkazilganligi to’g’risida guvohnoma yoki davlat kadastr idoralarida garov
shartnomasining davlat ro’yxatidan o’tkazilganligini tasdiqlovchi, belgilangan
shaklda garov shartnomasiga qo’yilagan belgi;
15

garov predmetini sotish narxini tasdiqlovchi hujjatlar, agar kredit, uni sotib
olishni moliyalash maqsadida berilgan bo’lsa.
2.6 Ko’chmas bo’lmagan mulk garov to’g’risidagi shartnomaga muvofiq
mulkka egalik qilish huquqi qarzdorga o’tganidan so’ng garov vositasi bo’ladigan
mulkni sotib olish uchun beriladigan kreditlarga doir kredit yig’majildlarida
mazkur mulkni sotish narxini va bu mulk sug’urta qilingan pul mablag’larida
miqdorini tasdiqlovchi hujjatlar bo’lishi lozim.
2.7 Agar kredit ko’chmas mulkni qurish, ta’mirlash va tiklashni moliyalash
maqsadida berilgan bo’lsa, bank kredit yig’majildiga smeta hujjatlarini,
shuningdek bank tomonidan tayyorlangan tekshirish to’g’risidagi hisobotni yoki
kredit berilgan ishlar bajarilganligini tasdiqlovchi qabul qilib olish to’g’risidagi
dalolatnomani kiritish lozim.
2.8 Agar kredit boshqa shaxs tomonidan kafolatlansa, kredit yig’majildiga
quyidagi qo’shimcha hujjatlar kiritiladi:
Kafillik to’g’risidagi shartnoma yoki yozma kafolati;
auditorlik tashkiloti yoki auditorning kafolatchining (kafil) qoniqarli
moliyaviy ahvolini tasdiqlovchi xulosasi;
shaxsning kafil nomidan (kafolatchi)kafolat to’g’risidagi shartnomani
(majburiyatni) imzolash huquqini tasdiqlovchi hujjat.
2.9 Kreditni berishga doir bank bilan tuzilgan shartnomaga, jumladan garov
to’g’risidagi shartnomaga kiritiladigan o’zgartirish va qo’shimchalar ushbu
shartnomalar shartlariga muvofiq rasmiylashtirilishi va tegishli yig’majildlariga
kiritiishi lozim.
2.10 Kredit to’liq yoki qisman to’langanligini tasdiqlovchi hujjatlar kredit
yig’majildiga kiritilishi va kreditni to’lash manbalarini (qarzdor tomonidan
o’tkazilgan yoki garov mavzuini sotishdan olingan mablag’lar) aks ettirishi zarur.
3. “Qishloq Qurilish Bank” chakana xizmatlar bo’limi faoliyati bilan
tanishish:
a) -Kredit bo’limi faoliyati bilan tanishish
16

Kreditlar mijoz bilan muayyan shartnomalarga muvofiq naqdsiz yoki naqd
pul shaklida ajratilishi mumkin.Foydalanish muddatiga ko’ra kreditlar qisqa va
uzoq muddatli bo’lishi mumkin.Mijozlarga har biri uchun mos holdagi ta’minot
asosida ikkita va undan ortiq miqdorda kreditlar ajratilishi mumkin.Bank
tomonidan avval ajratilgan kreditlar bo’yicha shartnomaviy majburiyatlarini
buzgan qarzdorlarga majburiyrtlar bajarilgunga qadar keyingi shartnoma asosida
kredit ajratilishi mumkin emas.Bank mijozlari,agarda xalqaro shartnomalarda
boshqacha tartib nazarda tutilmagan bo’lsa,olingan kredit summasini muddatidan
ilgari qaytarishga va ulardan haqiqatda foydalanilgan muddat uchun hisoblangan
foizlarni to’lashga haqli.Bank tomonidan quyidagi sub’yektlarga kredit ajratish
taqiqlanadi (Hukumatning alohida qarori yoki topshirig’i bo’lishi bundan
mustasno):
1)davlat boshqaruvi organlari va byudjet tashkilotlariga;
2)tadbirkorlik sub’yekti bo’lmagan notijorat tashkilotlarga (jamoat
birlashmalari, jamoat fondlari, yuridik shaxslar birlashmalari, fuqarolarni o’z-
o’zini boshqarish organlariga);
3)bankrotlik alomatlariga ega bo’lgan xo’jalik yurituvchi sub’yektlarga;
4)bankdan avval kredit olib, kredit shartnomasidan kelib chiqqan
majburiyatlarini qo’pol tartibda bo’zgan mijozlarga;
5)avval olingan kreditlarni so’ndirish maqsadlariga;
6)amaldagi qonunchilikda ko’zda to’tilgan boshqa holatlarda.
Kreditlar uchun o’rnatiladigan foiz stavka-kredit resurslarining bahosi va
umum bank xarajatlarini qoplashi hamda foydani ta’minlash uchun zarur bo’lgan
bank marjasini hisobga olgan holda shaklllantiriladiva loyiha biznes-rejasi,
inflatsiya ko’rsatkichi va boshqa xatarlarni ham hisobga olgan holda, Kredit
komissiyasi (qo’mitasi)ning ijobiy qaroriga asosan o’rnatilib, qarz oluvchi va bank
o’rtasida tuziladigan kredit shartnomasida belgilanadi.
Hukumat tomonidan berilgan topshiriqlarni bajarish hamda qonun
hujjatlari, hukumat qarorlariga belgilangan hollarda qayta moliyalash stavkasida va
undan past stavkada kredit ajratilishi mumkin.
17

Bank mijoz tomonidan taqdim etilgan kredit buyurtmalarini ko’rib
chiqishda mijoz faoliyatini o’rganish uchun kreditlash bo’yicha amaldagi umum-
majburiy me’yoriy hujjatlarda belgilangan hujjatlarni talab qilish mumkin. Qolgan
barcha ma’lumotlar bank tomonidan bankka mumkin bo’lgan vositalar orqali
to’planadi, jumladan, Davlat xizmatlari Markazidan elektron ko’rinishda olinishi
mumkin.
7)Kreditlar uchun o’rnatilgan foiz stavka-kredit resurslarining bahosi va
umumbank xarajatlarini qoplashi hamda foydani ta’minlash uchun zarur bo’lgan
bank marjasini hisobga olgan holda shakllantiriladi va lohiya biznes-rejasi,
inflatsiya ko’rsatkichi va boshqa xatarlarni hamhisobga olgan holda, Kredit
komissiyasi (qo’mitasi)ning ijobiy qaroriga asosan o’rnatilib, qarz oluvchi va bank
o’ratsida tuziladigan kredit shartnomasida belgilanadi.
Hukumat tomonidan berilgan topshiriqlarni bajarish hamda qonun
hujjatlari, hukumat qarorlarida belgilangan hollarda qayta moliyalash stavkasida va
undan past stavkada kredit ajratilishi mumkin.
9) Bank mijoz tomonidan taqdim etilgan kredit buyurtmalarini ko’rib
chiqishda mijoz faoliyatini o’rganishuchun kreditlash bo’yicha amaldagi umum-
majburiy me’yoriy hujjatlarda belgilangan hujjatlarni talab qilish mumkin.
10) Bank tomonidan qarzdorga doir kredit axboroti KADR ga hamda kredit
byurosiga taqdim etiladi va ma’lumotlar almashib boriladi.
11)Shartnomalarning matni (kredit, faktoring, lizing, overdraft, garov,
kafillik va boshqa shartnomalar) mijozlar tushunishi uchun aniq va soda tarzda
bayon etilishi va kompyuter vositasida bosib chiqarishda <<Times New Roman>>
12 o’lchamli shriftdan kam bo’lmagan yoki shunga o’xshash shriftni qo’llagan
holda Microsoft Word matni redaktoridan foydalanishi lozim.
Iste’molchilar tanloviga ko’ra, shartnoma matni datlat tili yoki rus tilida
tuzilishi mumkin.
12) Bankda mijozlarga kredit xizmatlarini amalga oshirish bilan bog’liq
masalalar bo’yicha qo’yidagi kollegial organlar qaror qabul qilishga vakolatlidir:
Aksiyadorlar umumiy yig’ilishi;
18

Bankning ko’zatuv kengashi;
Bank boshqaruv;
Kredit qo’mitasi;
Kredit komissiyalari;
Kichik kredit komissiyalari.
Bunda,qaror qabul qilinayotgan sanada yirik tavakkalchilikka ega,bankning
birinchi darajali kapitalining 10 foizidan yuqori bir qarzdor yoki o’zaro dahldor
bo’lgan qarzdorlar guruhiga to’g’ri keladigan kreditlardan tashqari barcha turdagi
kredit (lizing va faktoring)larni va bank kafolatlarini berish yoki rad etish
yuzasidan kollegial ishchi organ hisoblangan Kredit qo’mitasi,mintaqaviy yoki
tuman filiali Kredit komissiyasi yakuniy mustaqil qaror qabul qilish vakolati
doirasida to’g’ridan-to’g’ri bir bo’g’inda ko’rib chiqadi va tegishli qarorlarini
qabul qiladi. 5
13) Bank boshqaruvi kredit xizmatlarini optimallashtirish maqsadida Kredit
komissiyalari va kichik kredit komissiyalarining kredit ajratish vakolatlarini ayrim
kredit mahsulotlari bo’yicha yoki to’liq biron ma’ul shaxsga berishi yoki
masofaviy onlayn kreditlar joriy qilishi mumkin.
Vakolatlar mas’ul shaxsga berilganda, anderrayterlar guruhi kredit
arizalarini mavjud dasturiy ta’minotlar asosida tezkor va sifatli o’raganib, yakuniy
qaror qabul qilish va kredit shartnomasini tuzish yoki rad etishga asos bo’lgan
tahliliy ma’lumotlarni mas’ul vakolatli shaxsga taqdim etadi.
Masofadan onlayn kreditlashda kredit ajratish masalasini ko’rib chiqish
vakolati Kredit komissiyasi yoki Kichik kredit komissiyasi yoxud biron mas’ul
shaxsga yuklatilmasdan, dasturiy ta’minotlar yoradamida kredit byurodan, zarur
hollarda boshqa tashkilotlardan olingan ma’lumotlarni onlayn-skoringi asosida
amalga oshiriladi.
14) Zarur hollarda bank kredit portfelining sifatini yaxshilash kredit
monitoringini o’tkazish, qaytarilmagan kreditlarni undirish maqsadida bank
5
https://lexs.uz
19

boshqaruvi raisi buyrug’i(farmoyishi) bilan alohida ishchi guruhlar tuzilishi
mumkin.
15)Bank kredit portfeli auditi bank ichki auditi xizmati tomonidan amalga
oshiriladi
(3- Kredit.)
b)-Buxgalteriya hisobi bo’limi faoliyati bilan tanishish
Buxgalteriya (nem. Buchhalter) 1) buxgalteriya hisobini yuritish; 2)
korxona, muassasalarning moliyaviy ishlarini qayd etib borish, nazorat qilish,
jumladan xodimlarga ish haqi yozish, buxgalteriya hisoboti va boshqa hisobotlar
tuzish bilan shug’ ullanuvchi maxsus bo’ limi.
Buxgalteriya hisobi — xo’ jalik hisobi turlaridan biri; xo’ jalik faoliyati
jarayonida korxona mablaglarining aylanishi va mulk harakatini ifodalovchi
ma’lumotlar majmuasi. Buxgalteriya hisobi joriy hujjatlarga asoslanadi, uzluksiz,
o’ zaro bir-biriga bog’ liq bo’ lgan mablag’ lar va xo’ jalik operatsiyalarini pul
hisobidaJIDU da buxgalteriya 1992-yil 23-sentabrda tashkil qilingan. Buxgalteriya
hisobining maqsadi foydalanuvchilarni (xodimlarni) o'z vaqtida to'liq hamda aniq
moliyaviy va boshqa buxgalteriya axboroti bilan ta'minlashdir.
Bo’limning asosiy vazifalari: Hisob varaqlarida aktivlarning holati va
harakati, mulkiy huquqlar va majburiyatlarning holati to'g`risidagi to'liq hamda
aniq ma'lumotlarni shakllantirish. Samarali boshqarish maqsadida buxgalteriya
20

hisobi ma'lumotlarini umumlashtirish. Moliyaviy, soliqqa doir va boshqa
hisobotlarni tuzish.
Mazkur Qonun O’ zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to’ g’
risida”gi O’ zbekiston Respublikasi Qonuniga o’ zgartish va qo’ shimchalar
kiritish haqida”gi 2016-yil 13-apreldagi O’ RQ-404-sonli Qonuniga muvofiq yangi
tahrirda qabul qilingan.
1-modda. Buxgalteriya hisobi to’ g’ risidagi qonun hujjatlari
Buxgalteriya hisobini tashkil etish hamda hisobot tuzish bilan bog’ liq
munosabatlar ushbu Qonun va boshqa qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi.
Basharti, O’ zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarida ushbu
Qonunda bayon etilganidan ko’ ra boshqacha qoidalar belgilangan bo’ lsa, xalqaro
shartnomalar qoidalari qo’ llanadi.
2-modda. Buxgalteriya hisobining maqsadi va vazifalari
Buxgalteriya hisobining maqsadi foydalanuvchilarni o’ z vaqtida to’ liq
hamda aniq moliyaviy va boshqa buxgalteriya axboroti bilan ta’minlashdir.
Buxgalteriya hisobining vazifalari:
Buxgalteriya hisobi hisobvaraqlarida aktivlarning holati va harakati,
mulkiy huquqlar va majburiyatlarning holati to’ g’ risidagi to’ liq hamda aniq
ma’lumotlarni shakllantirish; samarali boshqarish maqsadida buxgalteriya hisobi
ma’lumotlarini umumlashtirish; moliyaviy, soliqqa doir va boshqa hisobotlarni
tuzishdan iboratdir.
3-modda. Buxgalteriya hisobi subyektlari
Davlat hokimiyati va boshqaruv organlari, O’ zbekiston Respublikasida
ro’ yxatga olingan yuridik shaxslar, ularning O’ zbekiston Respublikasi hududida
hamda undan tashqarida joylashgan shu’ba korxonalari, filiallari, vakolatxonalari
va boshqa tarkibiy bo’ linmalari buxgalteriya hisobi subyektlaridir.
Yuridik shaxs tashkil etmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan shug’
ullanuvchi shaxslar qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda buxgalteriya
hisobni yuritadi va buxgalteriya (moliya) hisobotini taqdim etadi.
4-modda. Buxgalteriya hisobi obyektlari
21

Asosiy va joriy aktivlar, majburiyatlar, xususiy kapital, zaxiralar,
daromadlar va xarajatlar, foyda, zararlar hamda ularning harakati bilan bog’ liq xo’
jalik operatsiyalari buxgalteriya hisobining obyektlaridir. Buxgalteriya hisobining
obyektlari jamlama hisobvaraqlarda aks ettiriladi. Analitik hisobni yuritish tartibi
buxgalteriya hisobi subyekti tomonidan mustaqil ravishda belgilanadi.
5-modda. Buxgalteriya hisobi va hisobotini tartibga solish
Buxgalteriya hisobi va hisobotini tartibga solish, buxgalteriya hisobi
ctandartlarini ishlab chiqish va tasdiqlash O’ zbekiston Respublikasi Moliya
vazirligi zimmasiga yuklanadi.
Buxgalteriya hisobini yuritish qoidalari buxgalteriya hisobi standartlari
bilan, shu jumladan kichik va xususiy tadbirkorlik subyektlari uchun
soddalashtirilgan buxgalteriya hisobini yuritish standarti bilan belgilanadi.Kichik
tadbirkorlik subyektlari tomonidan buxgalteriya hisobining soddalashtirilgan
tarzda yuritish tartibi Buxgalteriya hisobining milliy standarti (20-sonli BHMS)
“Kichik tadbirkorlik subyektlari tomonidan buxgalteriya hisobini yuritishning
soddalashtirilgan tartibi”ga muvofiq amalga oshiriladi (ro’ yxat raqami 2501,
14.08.2013-y.).
Budjet tashkilotlarining buxgalteriya hisobini va moliyaviy hisobotini
tartibga solish O’ zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan
tasdiqlanadigan budjet hisobi standartlari asosida amalga oshiriladi.
(5-modda O’ zbekiston Respublikasining 2013-yil 27-dekabrdagi O’ RQ-
361-sonli Qonuniga asosan uchinchi qism bilan to’ ldirilgan — O’ R QHT, 2013-
y., 52-son, 686-modda)
Banklarning buxgalteriya hisobi va hisobotni tartibga solish Markaziy bank
tomonidan qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi.
6-modda. Buxgalteriya hisobining asosiy qoidalari
-Buxgalteriya hisobining asosiy qoidalari quyidagilardir:
-buxgalteriya hisobini ikki yoqlama yozuv usulida yuritish;
-uzluksizlik;
-xo’ jalik operatsiyalari, aktivlar va passivlarni pulda baholanishi;
22

-aniqlik;
-hisoblash;
-oldindan ko’ ra bilish (ehtiyotkorlik);
-mazmunning shakldan ustunligi;
-ko’ rsatkichlarning qiyoslanuvchanligi;
moliyaviy hisobotning betarafligi.
7-modda. Buxgalteriya hisobini tashkil etish
Buxgalteriya hisobi va hisobotini tashkil etishni korxona, muassasa va
tashkilot rahbari amalga oshiradi. 6
Rahbar quyidagi huquqlarga ega:
bosh buxgalter rahbarligida buxgalteriya hisobi xizmatini tashkil etish yoki
shartnoma asosida jalb qilingan buxgalter xizmatidan foydalanish;
buxgalteriya hisobi yuritishni shartnoma asosida ixtisoslashtirilgan
buxgalteriya firmasiga yoki tarkibiga buxgalteriya subyekti ham kiradigan xo’ jalik
birlashmasining markazlashtirilgan hisobga olish bo’ limiga yuklash;
buxgalteriya hisobini mustaqil yuritish.
Rahbar quyidagilarni ta’minlashi shart:
ichki hisob va hisobot tizimi ishlab chiqilishini;
xo’ jalik operatsiyalarini nazorat qilish tartibini;
buxgalteriya hisobi to’ liq va aniq yuritilishini;
hisob-kitob hujjatlarining saqlanishini;
tashqi foydalanuvchilar uchun moliyaviy hisobot tayyorlanishini;
soliq hisobotlari va boshqa moliyaviy hujjatlar tayyorlanishini;
hisob-kitoblar o’ z vaqtida amalga oshirilishini.
8-modda . Imzo huquqi
Pul, tovar-moddiy va boshqa boyliklarni qabul qilish va berish uchun asos
bo’ lib xizmat qiladigan hujjatlar, korxona, muassasa va tashkilotning kredit va
hisob-kitob majburiyatlari, shuningdek buxgalteriya hisobotlari va balanslari
rahbar tomonidan yoki u belgilaydigan shaxslar tomonidan imzolanadi.
6
https://lexs.uz
23

Rahbar imzolash huquqiga ega bo’ lgan shaxslarini ikkita ro’ yxatini
tasdiqlaydi. Birinchi ro’ yxatga — rahbarlik vazifalarini amalga oshiruvchi
shaxslar, ikkinchisiga — buxgalteriya hisobi va moliyaviy boshqarish vazifalarini
amalga oshiruvchi shaxslar kiradi.
Ushbu moddaning ikkinchi qismida ko’ rsatilgan shaxslarning imzosi bo’
lmagan hujjatlar haqiqiy hisoblanmaydi.
9-modda . Boshlang’ ich hisob hujjatlari
Xo’ jalik operatsiyalarining buxgalteriya hisobi uchun operatsiyalar amalga
oshirilganligini qayd etuvchi boshlang’ ich hisob hujjatlari va ularni o’ tkazishga
doir farmoyishlar asos bo’ ladi. Xo’ jalik yurituvchi subyektlar tomonidan savdo
va servis sohasida olinadigan tovarlar (ishlar, xizmatlar) haqi korporativ plastik
kartalardan foydalangan holda to’ langanida to’ lov terminallarining cheklari ham
boshlang’ ich hisob hujjatlari deb tan olinadi.
(9-moddaning birinchi qismi O’ zbekiston Respublikasining 2013-yil 7-
oktabrdagi O’ RQ-355-sonli Qonuni tahririda — O’ R QHT, 2013-y., 41-son, 543-
modda)
Boshlang’ ich hisob hujjatlarixo’ jalik operatsiyalari amalga oshirilayotgan
vaqtda yoki operatsiyalar amalga oshirib bo’ linganidan keyin tuziladi.
Hisobot davriga tegishli bo’ lgan xo’ jalik operatsiyalari, agar ular amalga
oshirilganligini tasdiqlovchi hujjatlar olinmagan bo’ lsa, tegishli boshlang’ ich
hujjat rasmiylashtirilib, buxgalteriya hisobida aks ettiriladi.
Boshlang’ ich hisob hujjatlarining majburiy rekvizitlari quyidagilardir:
korxonaning (muassasaning) nomi;
hujjatning nomi va raqami, u tuzilgan sana va joy;
xo’ jalik operatsiyasining nomi, mazmuni va miqdor o’ lchovi (natura holida
va pulda ifodalangan holida);
mas’ul shaxslarning shaxsiy imzolari.
Boshlang’ ich hisob hujjatlarini tuzgan hamda imzolagan shaxslar ularning
o’ z vaqtida to’ g’ ri va aniq tuzilishi, shuningdek buxgalteriya hisobida aks ettirish
uchun ularning belgilangan muddatlarda topshirilishiga javobgardirlar.
24

Qarang: O’ zbekiston Respublikasi Moliya vazirining buyrug’ i bilan
tasdiqlangan Buxgalterlik hisobida hujjatlar va hujjatlar aylanuvi to’ g’ risidagi
Nizom (ro’ yxat raqami 1297, 14.01.2004-y.).
Boshlang’ ich hisob hujjatlariga xo’ jalik operatsiyasi qatnashchilari
tomonidan tasdiqlanmagan tuzatishlar kiritilishiga yo’ l qo’ yilmaydi. Bank va
kassalar hujjatlarida tuzatishlar va o’ chirib yozishlarga yo’ l qo’ yilmaydi.
10-modda. Buxgalteriya hisobi registrlari
Buxgalteriya hisobi registrlari ikki yoqlama yozuv qoidalariga muvofiq
yuritiladigan jurnallar, qaydnomalar, daftarlar, tasdiqlangan blankalar (shakllar)dir.
Registrlar texnika vositalaridan foydalanishda olingan mashinogramma
ko’ rinishidagi yozuvlar yo’ li bilan, shuningdek magnit tasma.
8-modda. Sintetik va analitik hisob
Sintetik hisob qonun hujjatlarida belgilanadigan tartibda buxgalteriya hisob
obyektlari haqidagi ma’lumotlarni muayyan iqtisodiy belgilari bo’yicha
umumlashtirish yo’li bilan amalga oshiriladi.
Analitik hisob buxgalteriya hisobi obyektlari haqidagi batafsil buxgalteriya
axborotini shakllantirish maqsadida buxgalteriya hisobining subyekti tomonidan
mustaqil ravishda belgilanadigan tartibda yuritiladi.
9-modda. Buxgalteriya hisobi va hisobotni tartibga solish
Buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotni tartibga solish, buxgalteriya
hisobi standartlarini ishlab ciqish va tasdiqlash O’zbekiston Respublikasi Moliya
vazirligining yuklatiladi.
Buxgalteriya hisobini yuritish qoidalari buxgalteriya hisobi standartlari hu
jumladan kichik tadbirkorlik subyektlari uchun soddalashtirilgan buxgalteriya
hisobini yuritish standart bilan belgilanadi. Byudjet tashkilotlarining hamda davlat
maqsadli jamg’armalarining buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotini tartibga
solish budjet hisobi standartlari hamda boshqa qonun hujjatlari asosida amalga
oshiriladi.
c)-Valyuta operatsiyalari bo’limi faoliyati bilan tanishish
25

Valyuta operatsiyalari to'lov balansining kapital moddalari nuqtai nazaridan
ular bozor kon'yunkturasining o'zgarishiga juda sezgir va bir mamlakatdan
ikkinchisiga (issiq pulga) tez o'tib ketishi mumkin. Bu haqiqatni 1998 yilgi
moliyaviy inqirozga oid o'zimizning Rossiyaning tajribasi ham tasdiqladi. Xorijiy
kapitalni portfel investitsiyalari ko'rinishida jalb qilishda asosiy rol o'ynashi
mumkin. Ruscha valyuta ayirboshlash operatsiyalari. Biroq, bunday banklarning
katta qismi, ularning aksariyatini tashkil qiladi operatsiyalar valyuta bilan,
mamlakatlarning poytaxtlari va boshqa moliyaviy markazlarida birlashtirilgan.
Zamonaviy samarali aloqa vositalari va axborot vositalari banklarga butun dunyo
bo'ylab xalqaro valyuta ayirboshlash operatsiyalarini uzluksiz rejimda amalga
oshirishga imkon beradi. Eng so'nggi telekommunikatsiya vositalari bilan bir-biri
bilan bog'langan
4. “Qishloq Qurilish Bank” faoliyatini asosiy ko’rsatkichlari va
moliyaviy natijalari bilan tanishish.
Banklarning iqtisodiyotdagi funktsiyalari valyuta almashtirish operatsiyalari;
mijozlarga yuqoridagi xizmatlarni taqdim etish, shu bilan banklar: majburlash pul-
kredit siyosati Rossiya Federatsiyasi Markaziy bankining va shu tariqa - iqtisodiy
siyosat davlatlar; barqarorlashtirishga yordam beradi pul muomalasi davlatda; pul
mablag'larini shakllantirish, shu jumladan investitsiyalar uchun resurslarni etkazib
berish; , go'yo bozorda qo'llanma yoki hatto qo'llanma
Ayirboshlash shoxobchalarining ishlashining ba'ziqoidalari valyuta
operatsiyalari yoki ulardan ba'zilari. Shu bilan birga, haqiqiyligi shubha ostida
bo'lgan xorijiy davlatlarning banknotalarini ekspertizaga qabul qilish majburiydir.
Bank yuritish huquqiga ega emas operatsiyalar faqat naqd pul va to'lov hujjatlarini
chet el valyutasida sotib olish yoki sotish. Ushbu qoidadan istisno faqat
ayirboshlash shoxobchasi kassasi sarflagan taqdirda amalga oshirilishi mumkin
10.1. Moliyaviy boshqaruvning maqsadi, vazifalari va tuzilishi valyuta
operatsiyalari, shuningdek, agar biz xolding haqida gapiradigan bo'lsak, guruh
26

perimetri doirasidagi kompaniyalarning to'lovlari va hisob balanslarini nazorat
qilish. Ko'pincha, xazina yirik va o'rta kompaniyalarda alohida bo'limga bo'linadi;
kichik firmalarda bir yoki bir nechta xodim ushbu funktsiyalarni bajaradi (masalan,
bank menejeri). Moliyalashtirishni jalb qilish va ko'pini tanlash
12.1. Valyuta mijozlariga xizmat ko'rsatish bilan bog'liq xizmatlarning
tarkibi valyuta ayirboshlash operatsiyalari; valyuta muomalasini tashkil etish;
mijozlarning valyuta operatsiyalarini xedjlash; bankdan tashqari ishlarni olib
borish operatsiyalar valyutalar bilan; norezidentlar uchun maxsus hisob
raqamlarini ochish va yuritish. Ro'yxatda keltirilganlarning ba'zilari operatsiyalar
(bitimlar) quyida batafsilroq muhokama qilinadi. Bunday holda, bitta holatni
hisobga olish kerak. Chet el valyutasini o'tkazish uchun me'yoriy-huquqiy baza
operatsiyalar quyidagilarni o'z ichiga oladi: alohida normalar
12.3. Mijozlar uchun valyuta almashinuvini tashkil etishvalyuta
operatsiyalari kafolat bermang, faqat foyda olish imkoniyatini taqdim eting. Bu
erda ko'p narsa o'yin ishtirokchilarining kasbiy mahoratiga, tezkor va ishonchli
ma'lumot olish qobiliyatiga, oqilona maslahat va mutaxassislarning maslahatiga
bog'liq. Shunga qaramay, spekulyatsiya maydoni juda katta. Dunyoda kunlik
valyuta savdosining ulkan hajmlari, hatto ushbu bozorda ozgina yutuq tufayli
15 .1. Mijozlarga kassa xizmatlari bilan bog'liq xizmatlarning tarkibi valyuta
operatsiyalari (12-bobga qarang). Naqd bo'lmagan pulni naqd pulga o'tkazish va
aksincha. Pulni almashtirish (mijozga pullarni banknotalarga qarshi tangalarni
yuborish, ularning to'langanligini tekshirish bilan, kattaroq kupyuralarni
kichiklariga almashtirish), shu jumladan pul almashtirish idorasini tashkil etish.
Shuningdek, operatsiya mijozlarning dastlabki talablariga binoan tanga
tayyorlashni va uni belgilangan joyga etkazib berishni o'z ichiga olishi mumkin.
d)-Kassa operatsiyalari bo’limi bilan tanishish
Tijorat banklarida kassa ishini tashkil etish, naqd pul va boshqa
qimmatliklarni inkassatsiya qilishga doir yo’ riqnomani tasdiqlash haqida
O’ zbekiston Respublikasining “O’ zbekiston Respublikasining Markaziy
banki to’ g’ risida”gi Qonuni, O’ zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil
27

9-yanvardagi PF-5296-son “O’ zbekiston Respublikasi Markaziy bankining
faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to’ g’ risida”gi Farmoni va
2017-yil 12-sentabrdagi PQ-3270-son “Respublika bank tizimini yanada
rivojlantirish va barqarorligini oshirish chora-tadbirlari to’ g’ risida”gi qaroriga
muvofiq O’ zbekiston Respublikasi Markaziy banki Boshqaruvi qaror qiladi:
1. Tijorat banklarida kassa ishini tashkil etish, naqd pul va boshqa
qimmatliklarni inkassatsiya qilishga doir yo’ riqnoma ilovaga muvofiq
tasdiqlansin.
2. Mazkur qaror rasmiy e’lon qilingan kundan e’tiboran kuchga kiradi.
Tijorat banklarida kassa ishini tashkil etish, naqd pul va boshqa qimmatliklarni
inkassatsiya qilishga doir
YO’ RIQNOMA
Mazkur Yo’ riqnoma O’ zbekiston Respublikasining “O’ zbekiston
Respublikasining Markaziy banki to’ g’ risida”gi Qonuni, O’ zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2018-yil 9-yanvardagi PF-5296-son “O’ zbekiston
Respublikasi Markaziy bankining faoliyatini tubdan takomillashtirish chora-
tadbirlari to’ g’ risida”gi Farmoni va O’ zbekiston Respublikasi Prezidentining
2017-yil 12-sentabrdagi PQ-3270-son “Respublika bank tizimini yanada
rivojlantirish va barqarorligini oshirish chora-tadbirlari to’ g’ risida”gi qaroriga
muvofiq tijorat banklarida kassa ishini tashkil etish, naqd pul va boshqa
qimmatliklarni inkassatsiya qilish tartibini belgilaydi.
1. Ushbu Yo’ riqnomada quyidagi tushunchalardan foydalaniladi:
Aylanma kassa — bank ish kuni davomida kassa hujjatlari asosida naqd
pul va boshqa qimmatliklarni qabul qilib olish, sanab-saralash, o’ rab-bog’ lash
hamda ularni boshqa qimmatliklardan alohida saqlash va chiqim qilish uchun bank
kassa tarmog’ ida tashkil etilgan kirim va chiqim kassalari yoki kirim-chiqim
kassasi.bank (filial) binosidan tashqarida tashkil etilgan kassalar — mini bank
kassasi, bank xizmatlari ofisi kassasi, maxsus kassa va boshqa barcha turdagi
kassalar;(1-band O’ zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvining 2020-
yil 8-sentabrdagi 16/9-sonli qaroriga (ro’ yxat raqami 3028-4, 22.10.2020-y.)
28

asosan uchinchi xatboshi bilan to’ ldirilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari
milliy bazasi, 22.10.2020-y., 10/20/3028-4/1407-son)
Bankomat — bank plastik kartasi saqlovchisiga o’ z-o’ ziga xizmat ko’
rsatish rejimida naqd puldagi va bajarilgan boshqa operatsiyalar bo’ yicha sliplarni
olish, shuningdek bank plastik kartasi orqali asosiy va qo’ shimcha operatsiyalarni
amalga oshirish, jumladan mablag’ larni hisobga kiritish va hisobdan chiqarish,
bank plastik kartasining balansi va bankdagi hisobvaraq qoldig’ i holati to’ g’
risida axborot olish va parollarni o’ zgartirish imkonini beruvchi elektron-mexanik
moslama;valyuta qimmatliklari — naqd chet el valyutasi, chet el valyutasidagi
qimmatli qog’ ozlar, chet el valyutasidagi to’ lov hujjatlari va sof quyma oltin;
inkassatsiya punkti — bozor va savdo majmualari hududida faoliyat yuritayotgan
xo’ jalik subyektlari tomonidan inkassatsiya sumkalariga (qoplariga) solingan naqd
pul tushumlarini inkassatsiya xizmati xodimiga topshiriladigan maxsus joy (xona);
inkassatsiya xizmati — xo’ jalik yurituvchi subyektlar, shuningdek banklar,
banklarning filiallari va alohida bo’ linmalariga tegishli bo’ lgan naqd pul va
boshqa qimmatliklarni inkassatsiya qilish, tashish hamda kuzatib borish xizmati;
(1-band O’ zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvining 2020-yil
8-sentabrdagi 16/9-sonli qaroriga (ro’ yxat raqami 3028-4, 22.10.2020-y.) asosan
yettinchi xatboshi bilan to’ ldirilgan — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy
bazasi, 22.10.2020-y., 10/20/3028-4/1407-son)
Qayta sanash kassasi — bank ish kuni davomida inkassatorlar guruhi
tomonidan yig’ ib kelingan hamda kechki kassa xodimlaridan qabul qilib olingan
inkassatsiya sumkalaridagi (qoplaridagi), shuningdek qayta sanash uchun kassa
mudiri tomonidan topshirilgan naqd pul va boshqa qimmatliklarni qayta sanashga
mo’ ljallangan kassa;
Kassa operatsiyalari — kassa hujjatlari asosida naqd pul va boshqa
qimmatliklarni kirim yoki chiqim qilish, qayta sanash, saralash, o’ rab-bog’ lash,
almashtirib berish hamda inkassatorlardan qabul qilib olish yoki ularga tashish
uchun topshirish;
29

Kassa tarmog’ i — naqd pul va boshqa qimmatliklar bilan kassa
operatsiyalarini bajarish hamda ularning but saqlanishini ta’minlash uchun tashkil
etilgan kirim, chiqim, qayta sanash va kechki kassalar hamda pul omborlari
joylashgan hudud;
Kassa hujjatlari — belgilangan tartibda rasmiylashtirilib, naqd pul va
boshqa qimmatliklarni kirim yoki chiqim qilish uchun, shuningdek
inkassatorlardan qabul qilib.
Kirim kassa operatsiyalarini bajarish. Bank kassasiga kirim qilinayotgan
naqd pullar va boshqa qimmatliklar kassirlar tomonidan saralangan va donalab
sanalgan holda qabul qilinishi shart.
Bank kassalariga naqd pullarni qabul qilish quyidagi hujjatlarga asosan
amalga oshiriladi:
a) bank mijozlari bo’ lgan xo’ jalik yurituvchi subyektlardan mazkur Yo’
riqnomaning 2-ilovasidagi naqd pullarni topshirish e’loni bo’ yicha;
b) Bank xodimlari tomonidan bankka yetkazilgan zararni qoplash uchun,
xizmat safariga olingan bo’ nakning sarflanmagan qismini qaytarish va boshqa shu
kabi holatlarda bank xodimlaridan mazkur Yo’ riqnomaning 3-ilovasidagi kirim
kassa orderi (bank faoliyati bilan bog’ liq bo’ lgan naqd puldagi kirim
operatsiyalarini, xususan bankning bir hisobvarag’ idagi naqd pullarini ikkinchi bir
hisobvaraqqa kirim qilishda, shuningdek olib kelingan madad pullarini bank
kassasiga kirim qilishda foydalaniladi) bo’ yicha;
v) jismoniy shaxslardan kommunal to’ lovlarni qabul qilish, aholiga
kommunal xizmat ko’ rsatuvchi tashkilotlar tomonidan ishlab chiqilgan maxsus
blanklar bo’ yicha;
g) jismoniy shaxslardan bir martalik (soliq to’ lovlaridan tashqari) to’
lovlarni mazkur Yo’ riqnomaning 4-ilovasiga muvofiq shakldagi aholidan bir
martalik to’ lovlarni qabul qilish blanki bo’ yicha;
d) aholidan bank depozit hisobvaraqlariga omonatlarni naqd pulda qabul
qilish O’ zbekiston Respublikasi banklarida depozit operatsiyalarini amalga
30

oshirish tartibi to’ g’ risidagi yo’ riqnomada (ro’ yxat raqami 2711, 2015-yil 26-
avgust) ko’ rsatilgan blanklar bo’ yicha;
e) jismoniy shaxslardan soliq to’ lovlarini qabul qilish mazkur Yo’
riqnomaning 5-ilovasiga muvofiq shakldagi jismoniy shaxsning soliq to’ lovlari
uchun maxsus blanki asosida amalga oshiriladi.
Naqd pullarni topshirish e’loni uch qismdan — “e’lon”, “kvitansiya” va
“order” dan iborat. Ushbu kirim hujjatining “e’lon” qismi kunlik kassa hujjatlariga
tikiladi, “kvitansiya” qismi kirim kassasi kassiri tomonidan imzolangan va
kassaning muhri bosilgan holda naqd pulni topshirgan mijozga, “order” qismi esa
buxgalteriya xodimiga beriladi.
Kirim kassa orderi uch nusxada to’ ldiriladi. Uning birinchi nusxasi kunlik
kassa hujjatlariga tikiladi, ikkinchi nusxasi buxgalteriya xodimlariga va uchinchi
nusxasi kirim kassasi kassirining imzosi va muhri qo’ yilgan holda naqd pulni
topshirgan bank xodimiga beriladi.
Bank bir hisobvaraqdagi naqd pullarni ikkinchi bir hisobvaraqqa kirim
qilishda kirim kassa orderi ikki nusxada rasmiylashtiriladi hamda uning birinchi
nusxasi kunlik kassa hujjatlariga tikiladi va ikkinchi nusxasi buxgalteriya
xodimlariga beriladi.
Fuqarolardan soliq to’ lovlarini qabul qilishda foydalaniladigan jismoniy
shaxsning soliq to’ lovlari uchun maxsus blanki uch qismdan — “xabarnoma”,
“patta” va “kirim orderi” dan iborat. Maxsus blankning “kirim orderi” deb
nomlangan qismi kunlik kassa hujjatlariga tikiladi, “patta” qismi soliqni to’ lagan
jismoniy shaxsga va “xabarnoma” qismi (bankning buxgalteriya bo’ linmasi
xodimlari tomonidan) tegishli tuman (shahar) davlat soliq inspeksiyasiga, ularning
so’ rovnomasiga asosan taqdim etiladi.
Xo’ jalik yurituvchi subyekt bank kassasiga naqd pullarni topshirishdan
oldin buxgalteriya bo’ limi xodimlariga murojaat etishi lozim. Buxgalteriya
xodimlari kirim kassa hujjatlarini O’ zbekiston Respublikasi banklarida
buxgalteriya hisobini yuritish va buxgalteriya ishlarini tashkil qilish tartibi to’ g’
risidagi yo’ riqnoma (ro’ yxat raqami 1834, 2008-yil 11-iyul) talablari asosida to’
31

g’ ri rasmiylashtirilganligini tekshirib, ularni kirim kassa jurnaliga qayd etgan
holda kirim kassasi kassiriga topshiradi.

(4-rasm. Kassa operatsiyalari bo’limi.)
4.“Qishloq Qurilish Bank” faoliyatini asosiy ko’rsatkichlari va moliyaviy
natijalari bilan tanishish. 7
Bank tizimi faoliyati asosiy ko’ rsatkichlari ustidan monitoring o’ rnatish
to’ g’ risida
Bank sohasida iqtisodiy islohotlarni faollashtirish, tijorat banklarini
sarmoyalashtirish darajasini oshirish, bank tizimi faoliyati ko’ rsatkichlari ustidan
monitoringni amalga oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. O’ zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan xalqaro
standartlarga muvofiq har bir bank uchun majburiy bo’ lgan iqtisodiy ko’
rsatkichlar tizimini belgilovchi normativ hujjatlar hamda tijorat banklari reytingini
baholash tamoyillari ishlab chiqilganligi va tasdiqlaganligi ma’lumot uchun qabul
qilinsin.
2. O’ zbekiston Respublikasi Markaziy bankining tijorat banklari
faoliyatining 1-ilovaga muvofiq ro’ yxat bo’ yicha asosiy ko’ rsatkichlari ustidan
monitoring o’ rnatish to’ g’ risidagi taklifi qabul qilinsin.
“Axbor Reyting” kompaniyasiga, boshqa reyting agentliklariga banklar
reytingini baholashda 1-ilovada keltirib o’ tilgan iqtisodiy ko’ rsatkichlar o’
zgarishini hisobga olish tavsiya etilsin. O’ zbekiston Respublikasi Markaziy banki,
7
https://lexs.uz
32

Moliya vazirligi hamda Iqtisodiyot vazirligi har bir tijorat banki faoliyati va
umuman bank tizimi asosiy iqtisodiy ko’ rsatkichlarini har oyda tahlil qilsinlar,
tahlil natijalari bo’ yicha ularni yaxshilash chora-tadbirlarini ko’ rsinlar.
(2-bandning uchinchi xatboshisi O’ zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 2003-yil 28-fevraldagi 112-son qarori tahririda — O’ R QHT,
2003-y., 4-son, 42-modda)
3. Tijorat banklari Kengashlariga va Boshqaruvlariga: banklar faoliyati
iqtisodiy ko’ rsatkichlarini yaxshilash bo’ yicha zarur chora-tadbirlar ko’ rish,
bunda aholi mablag’ larini jalb etishga, aktivlarning sifat jihatidan o’ sishini
ta’minlashga, iqtisodiyotning real sektoriga kredit qo’ yilmalarni, shu jumladan,
xorijiy valyutadagi qo’ yilmalarni ko’ paytirishga, shuningdek, banklarning resurs
bazalarini kengaytirishga alohida e’tibor berish;
xususiy va xorijiy sarmoya investitsiyalari tarzidagi qo’ shimcha resurslarni
jalb etish maqsadida, banklarning majburiyatlar va aktivlar bo’ yicha foiz
stavkalari darajasining maqbul tarkibi hisobiga dividendlarning banklar
aksiyadorlarini jalb etuvchi miqdorini ta’minlash yo’ li bilan banklarning foyda
olish darajasini oshirish yuzasidan kompleks tadbirlar ishlab chiqish tavsiya etilsin.
4. O’ zbekiston banklar uyushmasi tijorat banklari bilan birgalikda
respublikada tijorat banklarini potensial qarz oluvchilarning kredit tarixi to’ g’
risidagi axborotlar bilan ta’minlash tizimini (kredit-axborot byurosini) tashkil etish
bo’ yicha joriy yil oxirigacha taklif kiritsin.
5. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O’ zbekiston Respublikasi
Bosh vazirining birinchi o’ rinbosari B.S. Hamidov va O’ zbekiston Respublikasi
Markaziy banki raisi F.M. Mullajonov zimmasiga yuklansin.
Tijorat banklari faoliyati monitoringi uchun asosiy ko’ rsatkichlar RO’
YXATI:
Bank s armoyasi
1. Bankning jami sarmoyasi, hammasi
— bank tizimining jami sarmoyasida bank sarmoyasining salmog’ i
2. Zaxira sarmoya
33

AKTIV OPERATSIYALAR
3. Bank aktivlari summasi, hammasi
4. Kredit qo’ yilmalar, hammasi
5. O’ z resurslari va jalb etilgan resurslar hisobiga iqtisodiyotning real
sektoriga kredit qo’ yilmalar, hammasi
shu jumladan:
— yuridik shaxslarga kreditlar
— jismoniy shaxslarga kreditlar
6. Kredit qo’ yilmalarning umumiy aktivlarga nisbati
7. Bir yildan ortiq muddatga berilgan kreditlar
— kreditlarning umumiy miqdorida bir yildan ortiq muddatga berilgan
kreditlar salmog’ i
8. Xorijiy valyutada berilgan kreditlar, hammasi
shu jumladan:
— qiska muddatli kreditlar
— o’ rtacha muddatli kreditlar
—uzoq muddatli kreditlar
9. Kreditlarning umumiy miqdorida qayta moliyalanadigan xorijiy kreditlar
salmog’ i
10. Bankning o’ z sarmoyasi investitsiyalari, hammasi
11. Qarz bilan bog’ liq qimmatli qog’ ozlarga qo’ yilmalar.
Hisobot yilida bank likvidlik, ishonchlilik va to'lov qobiliyati kabi bir
qator muhim ko'rsatkichlarni saqlab qolishga qaratilgan siyosatning kuchliligi
bo'yicha bank bir qancha ijobiy va samarali natijalarga erishdi. Bankning
moliyaviy holati yanada yaxshilandi va barcha ustuvor ko'rsatkichlar bo'yicha
majburiyatlar ta'minlandi.
Natijada, 2019 yil yakunlariga ko'ra, bankning umumiy kapitali yil boshiga
nisbatan 210,7 milliard so'mdan 1445,9 milliard so'mga oshdi. Xususan,
34

qo'shimcha aktsiyalar emissiyasi natijasida shakllangan ustav kapitalining miqdori
1074,7 milliard so'mga etdi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 12 sentyabrdagi "Bank
tizimini yanada rivojlantirish va barqarorligi chora-tadbirlari to'g'risida" gi PD-
3270-sonli qarori talablarini bajarish uchun bankning jami depozitlari 2014,4 mlrd.
So'mgacha oshdi. Yil boshiga nisbatan 192,8 milliard so'mga yoki 7,4 foizga oshdi.
Hisobot davri oxirida aholining bank omonatlari tarkibidagi omonatlari hajmi
(dastlabki depozitni hisobga olmaganda) 601,2 milliard so'mni tashkil etdi, o'sish
158,3 milliard so'mga yoki 136 foizga oshdi. 8
Bunda daromad keltiruvchi aktivlarning ulushi 91,1 % tashkil qildi.
Mijozlar bilan yaqindan hamkorlik qilish va ularning istiqboli loyihalarini
moliyaviy qo’llab quvvatlash borasida olib borilayotgan ishlar o’z natijasini berib,
bankning jami kredit qo’yilmalarini miqdori nisbatan 34,3 % ga oshdi va 2020
yilning 1-yanvar holatiga jami kreditlar qoldig’i 11380, mlrd. so’mni tashkil etdi.
Hisobot davri mobaynida bank bilan hamkorlik qilayotgan korparativ va chakana
mijozlar safi yanada kengaydi.2020-yilning 1-yanvar holatiga kelib, bank bilan
hamkorlik qilayotgan yuridik va jismoniy shaxslar soni 900 mingdan ortgani
bugungi kunda mijozlarning bankimizga bo’lgan ishonchi yanada ortdi. Bankning
resurs bazasini mustahkamlash maqsadida horijiy moliya institutlarining
mablag’larini ham jalb qilish ishlari faol davom ettirildi.
8
https://lexs.uz
35

(4- Qishloq Qurilish Bankining 2020-yilning asosiy ko’rsatkichlari
dinamikasi.)

36

Xulosa
O’zbekistonda bank tizimini yanada takomillashtirishning asosiy
yo’nalishlari va iqtisodiyotni rivojlanishi uchun tijorat banklarining barqarorligini
ta’minlash borasida jiddiy, dolzarb muammolarning mavjudligi va ularni hal
qilishning ilmiy asoslangan yo’nalishlarini ishlab chiqishning zarurligi bugun bank
sohasida hali kuplab ishlarni amalga oshirish kerakligidan dalolat beradi.
Iqtisodiyotda tijorat banklari yuqorida keltirib o’tilgan funktsiyalarni
bajarishi natijasida investitsiyalar va ishlab chiqarish hajmini kengaytirish uchun
zarur bo’lgan yirik ssuda kapitali yaratish imkoniyati yuzaga keladi, bu esa o’z
navbatida ishsizlik darajasini kamaytirishga, mamlakat tovar bozorini milliy ishlab
chiqarish mahsulotlari bilan to’ldirishga, buning oqibatida milliy valyuta va
mamlakat iqtisodiyoti barqarorligi ta’minlashga yordam beradi.
Мalakaviy amaliyot hisobotini bajarish jarayonida amalga oshirilgan
tadqiqot va tahlil natijalari bo’yicha iqtisodiyotni rivojlanishida tijorat banklarining
o’rni va bozor infratuzilmasini davlat tomonidan qo’llab quvvatlash
mexanizmlarini takomillashtirish va tijorat banklariningbozor infratuzilmasini
muxim tarkibiy qismi sifatidagi faoliyatini takomillashtirish bilan bog’liq bo’lgan
bir qator quyidagi ilmiy xulosalarni shakllantirishga muvaffaq bo’ldik:
Iqtisodiyotga yo’naltirilayotgan kreditlar hajmini oshirish va banklarning
investitsiya jarayonlaridagi ishtirokini yanada kengaytirish, kichik biznes va
xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga ajratiladigan kreditlar hajmini oshirish,
avvalambor, investitsiya maqsadlariga, boshlang’ich sarmoyani shakllantirishga,
ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish hamda texnologik yangilash uchun uzoq
muddatli kreditlar berishni ko’paytirish. Aynan kreditlash, mamlakatda iqtisodiy
o’sishni ta’minlashga undaydi, bozorda mahsulotlar miqdorining ko’payishini
rag’batlantiradi, natijada inflyatsiya darajasini pasayishiga olib keladi.
Tijorat banklari kreditlari bo’yicha foiz stavkalari miqdoriga ta’sir
ko’rsatuvchi omillardan biri bo’lgan Markaziy bank qayta moliyalash stavkasini
bosqichma-bosqich 6-8 foizgacha kamaytirish maqsadga muvofiq. Bu aholi va
xo’jalik yurituvchi sub’ektlar uchun kreditlarni maqbulligini (hammabopligini)
37

oshirishga imkoniyat tug’diradi, pirovardida ichki talab va ishlab chiqarishni
rag’batlantiradi, qarz oluvchilarni bankrotlik darajasini kamaytiradi.
“2017-2021 yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish va
barqarorligini oshirish hamda yuqori halqaro reyting ko’rsatkichlariga erishishning
ustuvor yo’nalishlari to’g’risida”gi davlat dasturining amaliy davomi sifatida
moliyaviy barqarorligini yanada oshirish va uning investitsiyaviy faolligini
kuchaytirishga qaratilgan yangi davlat dasturlarini qabul qilish, kredit portfelini
boshqarish bo’yicha talablarni kuchaytirish, faoliyatini nazorat qilish va tartibga
solishga oid normativ-huquqiy hujjatlar bazasini yanada takomillashtirish.
Davlat tomonidan nobank mikrokredit tashkilotlari tarmog’ini ayniqsa,
viloyatlardagi shaharlarda, tumanlarda va aholi zich joylashgan hududlarda joriy
etish va kengaytirish.
Molyaviy institutlar faoliyatiga chet el investitsiyalarini keng jalb qilish
maqsadida davlat tomonidan chet ellik investorlarga qulay investitsion muhit
yaratish va investorlarning huquqlarini himoya qilish.
Tijorat banklari kredit portfeli tarkibida uzoq muddatli investitsiyaviy
moliyalashning ulushiga qarab, tabaqalashtirilgan stavkalar bo’yicha berilgan
foyda solig’i imtiyozlarini 2023 -yilgacha uzaytirish.
Respublikamizning barcha tijorat banklari tomonidan yuridik va jismoniy
shaxslarga masofaviy bank xizmatlari ko’rsatilishini ta’minlash bilan bir qatorda
mijozlar tomonidan bank yangi xizmat turlariga bo’lgan ishonchini oshirish uchun,
moliyaviy bank xizmatlariga oid qonunchilik bazasini takomillashtirish va reklama
faoliyatlarini kengaytirish lozim;
Xalqaro tashkilotlardan jalb qilinishi mumkin bo’lgan mablag’larni yuridik
shaxslar va aholi depozitlari oshishi hisobiga kamaytirish va buning oqibatida
tashqariga chiqib ketishi mumkin bo’lgan foiz to’lovlarini mamlakat ichida ushlab
qolish lozim . Tijorat banklari tomonidan aholi bo’sh pul mablag’larini yuqori
foizli, jozibador omonatlarga jalb qilishi bilan bankdan tashqari pul aylanmalarini
bankka jalb qilish, aholining investitsion faolligini oshirish va barqaror daromad
manbaiga ega bo’lib, turmush tarzini o’sishiga xizmat qiladi .
38

Foydanilgan adabiyotlar:
1.https://qqb.uz
2.https://lexs.uz
3.https: // banklar.uz

39

Qishloq Qurilish Bank tashkiliy tuzilishi va faoliyatini tashkil etish asoslari bilan tanishish (hisobot)

Sotib olish