Qoncho’p - dorivor o’simlik - Химия - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	5.9MB
Покупки	0
Дата загрузки	03 Сентябрь 2024
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Химия

Qoncho’p - dorivor o’simlik

Купить

KURS ISHI
Qoncho’p - dorivor o’simlik
1

Reja:
Kirish
I. Adabiyotlar sharxi
1.1 Izoxinolin unumiga kiruvchi alkoloidlar haqida umumiy tushuncha
1.2 Katta qoncho’p o’simligi haqida umumiy ma’lumot
1.3 Qoncho’p turlaridan olinadigan preparatlarning tibbiyot va farmasevtikadagi
ahamiyati
II. Tajriba qismi .
2. 1 Katta qoncho’p mahsulotining mikroskopik tahlili va sifat reaksiyalari
2.2 Katta qoncho’p tarkibidagi alkoloidlarga xos umumiy cho’ktiruvchi reaktivlar
orqali mikrokimyoviy reaksiyalar o’tkazish
III. Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
Mundarija .
2

KIRISH
Insoniyat o‘simliklar olami bilan uzviy bog‘langan. O ’ simliklar olami insonni
yedirib ichiradi, kiyintiradi, havoni poklab beradi, go‘zal manzaralar yaratadi.
O’simliklarning serxosiyat tomonlarini sanab intihosiga yetish qiyin. O’simliklarning
eng ajoyib xossalaridan biri — shifobaxshligidir. Insoniyat qadim q adim
zamonlardan buyon o‘simliklarning shifobaxsh xususiyatlaridan bahramand bo‘lib
kelgan. Ibtidoiy jamoa davrlarida odamlar o‘z dardlariga davo izlab, avvalo
o‘simliklar olamiga hamda hayvonot mahsulotlariga intilar edilar. Dastlab inson
uchun o‘simlik mevalari, ildiz, ildiz mevalari, shuningdek hayvon mahsulotlari oziq
ovqat vazifasini o‘tagan. Ilgari o‘simliklarning shifobaxshligi tasodifan topilgan
bo‘lsa, keyinchalik ular hayotiy sinov va kuzatishlardan o‘tgach, xalq tabobatida
qo‘llanila boshlagan.[1]
Eramizdan II asr oldin «Tananing hamma bo‘limlariga ta’sir etuvchi
moddalarni tayyorlash» degan asar yozilgan, unda qadimgi Ebers papirusida o‘sha
davr o‘simliklarining shifobaxshligi to‘g‘risida ma’lumot berilgan. Qadimgi Misrda
har xil o‘simliklardan tayyorlangan xushbo‘y moylar, balzamlar, aloy, bargizubning
shifobaxsh ta’siri ma’lum bo‘lgan. Xitoyda jenshen hamda bug‘u shoxidan
olinadigan pantlarga katta ahamiyat berilgan. Qadimgi budda tibbiyotining ajoyib
rivoyatlarida shunday deyilgan: «Darmon izlagan tabib nigohi bilan olamga nazar
solinsa, dori-darmonlar olamida hayot kechirayotganimizni bilish mumkin». Olamda
dori sifatida ishlatib bo‘lmaydigan bironta moddaning o‘zi yo‘q desa bo‘ladi.
Mashhur yunon tabibi Buqrot (eramizdan oldingi 460—377 yillar) o‘zining «Qorpus
Xippokratikum» asarida tib ilmiga, jumladan doridarmonlarga oid ko‘p ma’lumotlar
keltirgan, uning asarlarida dorivor o‘simliklarning 236 tasi tasvirlanib, ularning
xususiyatlari bayon etilgan.
Abu Rayhon Beruniyning «Saydana» nomli qomusiy kitobida o‘sha davrda (XI
asr) qo‘llaniladigan hamma shifobaxsh o‘simliklar fani — farmakognoziya tabobat
ilmini egallashda eng birinchi bosqich hisoblangan. Keyingi yillarda Markaziy
Osiyodagi o‘simliklarni o‘rganishga olimlardan S. YU. Yunusov, S. S. Sahobiddinov,
H. X. Xolmatov, I. E. Akopov, I. Ibragimov, T. A. Abdurahmonov, YU. M.
3

Mamadov va boshqalar dorilarni amaliyotga tatbiq qilish ishiga katta hissa qo‘shdilar.
[1,2]
Fanlar akademiyasida O'simlik moddalari kimyosi instituti, Bioorganik kimyo
instituti, Polimerlar kimyosi va fizikasi instituti, Mikrobiologiya instituti, Yadro
fizikasi instituti va “Radiopreparat” korxonasi farmasevtika ishlab chiqarishining
innovatsion texnologiyalarini ishlab chiqish, dorivor va boshqa tibbiyot preparatlarini
yaratish hamda ularning davolash xususiyatlarini tadqiq etish bilan shug'ullanmoqda.
Masalan, O'simlik moddalari kimyosi institutida so'nggi yillarda yangi texnologiyalar
o'zlashtirilib, olimlarimiz tomonidan yaratilgan 7 turdagi eksportbop dori-darmonlar
ishlab chiqarilmoqda. Bioorganik kimyo institutida 12 turdagi yuqori samarali yangi
preparat ishlab chiqildi va ularning bir qismi import o'rnini bosadigan va eksportbop
hisoblanadi. Mikrobiologiya instituti, o'zimizda yaratilgan texnologiyani qo'llagan
holda, oshqozon-ichak kasalliklarini davolash uchun besh turdagi biopreparat ishlab
chiqarmoqda. Mamlakatimiz ilmiy va ishlab chiqarish muassasalarining bu borada
to'plagan tajribasi, salohiyati va kooperatsiyasi farmasevtika sanoatiga
biotexnologiyalarni, o'zimizda ishlab chiqarilgan yuqori samarali dori-darmonlarni
sog'liqni saqlash tizimi amaliyotiga joriy etish imkonini bermoqda.[10]
4

I. ADABIYOTLAR SHARXI
1.1 Izoxinolin unumiga kiruvchi alkoloidlar haqida umumiy tushuncha
Bu gruppaga meditsinada qo‘llaniladigan alkaloidlardan salsolin, salsolidin,
papaverin va narkotin kiradi.
Salsolin gidroxlorid
(Salsolini hydrochloridum. Salsolinum hydrochloricum)

1933 yilda akademik A.P.Orexov bilan N.F.Proskurnina O‘rta Osiyoda
o‘sadigan cheksiz (Salsola Richteri) o‘simligidan salsolin va salsolidin alkaloidlarini
ajratib oldilar va ular miqdori 0,7-1,4% atrofida ekanligini aniqladi. Bu alkaloidlarni
tekshirish natijasida ular izoxinolin gruppasiga oid ekanligini isbotlandi. Salsolin
o‘simlikda ratsemat yoki qutblangan nurlarni o‘ngga buruvchi aktiv forma holida,
salsolidin esa ratsemat yoki qutublangan nurlarni chapga buruvchi aktiv forma holida
uchraydi.
Salsolin molekulasida ikkita kislorod bo‘lib, biri fenol gidroksid, ikkinchisi esa
metoksil gruppasini tashkil qiladi. Salsolin ishqorlarda erishi bilan salsolidindan farq
qiladi.[1,9]
1934 yilda A.P.Orexov salsolinning kimyoviy tuzilishini quyidagi sintez
bo‘yicha isbotladi:
5

Salsolinni Fodor va Kovachlar (1952) sintez qilgan. Ular boshlang‘ich modda
sifatida gvayakol (I) ishlatganlar. Avval uni atsetat kislotaning xlorangidridi bilan
o‘zaro biriktirib, 3-atsetoksi-4-metoksiatsetofenon(II) olinadi. Hosil bo‘lgan
moddani o‘z navbatida selen oksid bilan oksidlab, so‘ngra degidrirlansa, 3-atsetoksi-
4-oksifenilglioksal (III) kelib chiqadi. Bu moddani suv bilan qaynatib, 3-oksi-4-
metoksifenilglioksalga (IV) o‘tkaziladi. Unga gidrirlash bilan birga benzilamin tasir
ettirib, a-benzilamino-3-oksi-4-metoksiatsetofenon (V) olinadi. Keyinchalik unga
atsetat kislotali sharoitda gidrirlash bilan bir qatorda perxlorat kislota tasir ettirib
xlorgidratli β-(3-oksi-4-metoksifenil)-etilamin (IV) hosil qilinadi. Sintezning oxirgi
bosqichida yuqorida hosil qilingan moddaga atsetat aldegid tasir ettirib, salsolin (VII)
olinadi.[1,2]

6

Pishmagan ko‘knori (Raravtr somniferum) boshi chilpib tashlansa shu joyidan
oqqan shiraning havoda qotgani opiy hisoblanadi. Uning tarkibida 22 xildan ortiq
alkaloid bo‘ladi. Opiy tarkibining 10-11 protsentini morfin, 5-6 protsentini narkotin,
6 protsentchasini papaverin 1,5-3 protsentini kodein, shuningdek tebain va boshqalar
tashkil qiladi. Opiy tarkibida alkaloidlardan tashqari oqsil smola turli uglevodlar,
pigmentlar mum, moy, kauchuksimon moddalar va mineral tuzlar bo‘ladi. Opiydagi
alkaloidlar odatda laktat, sulfat va mekon kislotalar bilan tuz holida bo‘ladi.[1]
Opiy poroshok yoki och qo‘ng‘ir rangli bo‘lakchalar bo‘lib, o‘ziga xos hidi va
taxir mazasi bor, suvda yomon eriydi. Opiy sifatini uning tarkibidagi morfin
miqdoriga nisbatan aniqlanadi. Yuqori sifatli opiy tarkibidagi morfin 10-11% dan
kam bo‘lmasligi kerak.
7

Opiydan alkaloidlar ajratib olish usuli . Malumki, opiy tarkibidagi alkaloidlar
suvda yaxshi eriydigan tuz holida bo‘ladi. Shuning uchun avvalo opiyni issiq suv
bilan aralashtirib chayqatiladi, bunda hamma alkaloidlar suvda o‘tadi.[8]
Hosil bo‘lgan suvdagi eritmani filtirlanadi va vakuum sharoitida quruq holda
kelguncha bug‘lantiriladi. Olingan eritma tarkibidagi alkaloidlarni bir-biridan
ajratishda bir necha usullardan foydalaniladi. Bulardan yeng ko‘p qo‘llaniladigani S.
I. Kanevskaya va B. A. Klyachkinalar tavsiya etgan usullardir
Kanevskaya va Klyachkina usullariga ko‘ra opiy alkaloidlarini ajratib olish
sxemasi yuqorida keltirilgan.[1,8]
1.2 Katta qoncho’p o’simligi haqida umumiy ma’lumot
Qoncho‘p yerustki qismi – herba chelidonii
O‘simlikning nomi. Katta qoncho‘p — Chelidonium majus L., ko‘knordoshlar
— Papaveraceae oilasiga kiradi
Ko‘p yillik, bo‘yi 30—100 sm ga yetadigan o‘t o‘simlik. Ildizpoyasi ko‘p boshli
va kalta. Poyasi tik o‘suvchi, yuqori qismi shoxlangan. Bargi oddiy, yupqa, mo‘rt, 3
—5 bo‘lakka chuqur patsimon qirqilgan, ildizoldi va poyaning pastki qismidagilari
bandli, yuqori qismidagilari esa bandsiz, poyada ketma-ket o‘rnashgan. Och sariq
gullari poya va shoxlari uchida 4—8 tagacha bo‘lib, oddiy soyabonni tashkil etadi.
Kosachabargi ikkita, gullaganda tushib ketadi, tojbargi 4 ta. Mevasi — ko‘p urug‘li,
pishganda ochiladigan ikki xonali ko‘sakcha. Urug‘i tuxumsimon, qora, eshkaksimon
dumchali. O‘simlikning hamma qismida to‘q sariq sut-shira bor. Qoncho‘p may oyi
oxiridan boshlab sentabrgacha gullaydi, mevasi iyun oyidan pisha boshlaydi. [1]
Geografik tarqalishi. Salqin yerlarda, butalar orasida, o‘rmon chetlarida, jar
bo‘ylarida, aholi yashaydigan joylarda, bog‘ va polizlarda o‘sadi. Qoncho‘p keng
tarqalgan: Ukraina, Moldova, Belorus, Boltiqbo‘yi davlatlari, Rossiyaning Yevropa
8

qismi, Oltoy, Qozog‘iston, Sibir va Uzoq Sharqda uchraydi. Mahsulot, asosan,
Ukraina, Belorus, Rossiyaning markaziy tumanlarida tayyorlanadi. [2]
Mahsulot tayyorlash. O‘simlikning yerustki qismi o‘simlik gullagan vaqtida
î‘rib olinadi. Soya va havo kirib turadigan joyda quritiladi.
Mahsulotning tashqi ko‘rinishi. Tayyor mahsulot poya, barg, gul, ba’zan meva
aralashmalaridan iborat bo‘ladi. Poyasi biroz qirrali, uzun va yumshoq tuklar bilan
siyrak qoplangan. Bargi yupqa, mo‘rt, chuqur 3—5 bo‘lakka patsimon qirqilgan
bo‘lib, eng yuqorigi bo‘laklari pastdagilariga nisbatan yirikroq, bargning ustki tomoni
yashil, pastki tomoni esa zangori, asosiy tomirlari bo‘ylab yumshoq tuklar
o‘rnashgan. Guli to‘g‘ri, och sariq, kosachabargi ikkita, gullaganida tushib ketadi.
Tojbargi 4 ta, otaligi ko‘p sonli, onalik tuguni bir xonali, yuqoriga joylashgan.
Mevasi — ko‘p urug‘li, ikkixonali, cho‘ziq (uzunligi 5 sm cha) ko‘sakcha. [1]
9

Kimyoviy tarkibi. O‘simlikning yerustki qismi tarkibida 0,97—1,87%, ildizida
esa 1,90—4,14% alkaloidlar bo‘ladi. Alkaloidlar yig‘indisida 14 ta alkaloid bo‘lib,
yig‘indidan xelidonin, xeleritrin, sangvinarin va boshqa alkaloidlar ajratib olingan. XI
DFga ko‘ra, mahsulot tarkibidagi alkaloidlar yig‘indisining miqdori xelidoninga
hisoblaganda 0,2% dan kam bo‘lmasligi kerak. Mahsulot alkaloidlari sof hamda
spetsifik — xelidon kislota bilan birikkan holda uchraydi. Mahsulot tarkibida
alkaloidlardan tashqari efir moyi, 171 mg% gacha vitamin C, 14,9 mg% gacha
karotin hamda organik kislotalar, flavonoidlar va saponinlar bo‘ladi.
Ishlatilishi. Qoncho‘pning yerustki qismidan tayyorlangan damlama jigar va o‘t
pufagi kasalligida, pastasi esa teri silini davolashda ishlatiladi. Ho‘l o‘simlikdan
olingan shira so‘gal va qadoqni yo‘q qilishda hamda kekirdak papillomasi va teri
kasalliklarini davolashda qo‘llaniladi. Qoncho‘p o‘simligi va uning alkaloidlari
bakteritsid xususi-yatga ega.
Dorivor preparatlari. Damlama, pasta, ho‘l o‘simlik shirasi. Mahsulot o‘t
haydovchi choy-yigmalar tarkibiga kiradi.[1,2]
1.3 Qoncho’p turlaridan olinadigan preparatlarning tibbiyot va
farmasevtikadagi ahamiyati
Qoncho‘pning yerustki qismidan tayyorlangan damlama jigar va o‘t pufagi
kasalligida, pastasi esa teri silini davolashda ishlatiladi. Ho‘l o‘simlikdan olingan
shira so‘gal va qadoqni yo‘q qilishda hamda kekirdak papillomasi va teri
10

kasalliklarini davolashda qo‘llaniladi. Qoncho‘p o‘simligi va uning alkaloidlari
bakteritsid xususiyatga ega.
Dorivor preparatlari. Damlama, pasta, ho‘l o‘simlik shirasi. Mahsulot o‘t
haydovchi choy-yigmalar tarkibiga kiradi.[1,2]
11

II. TAJRIBA QISMI .
II.1 Katta qoncho’p mahsulotining mikroskopik tahlili va sifat
reaksiyalari
Tayyor mahsulot poya, barg, gul, ba’zan meva aralashmalaridan iborat bo‘ladi.
Poyasi biroz qirrali, uzun va yumshoq tuklar bilan siyrak qoplangan. Bargi yupqa,
mo‘rt, chuqur 3—5 bo‘lakka patsimon qirqilgan bo‘lib, eng yuqorigi bo‘laklari
pastdagilariga nisbatan yirikroq, bargning ustki tomoni yashil, pastki tomoni esa
zangori, asosiy tomirlari bo‘ylab yumshoq tuklar o‘rnashgan. Guli to‘g‘ri, och sariq,
kosachabargi ikkita, gullaganida tushib ketadi. Tojbargi 4 ta, otaligi ko‘p sonli, onalik
tuguni bir xonali, yuqoriga joylashgan. Mevasi — ko‘p urug‘li, ikkixonali, cho‘ziq
(uzunligi 5 sm cha) ko‘sakcha[1,3]
1 gr maydalangan mahsulotni 100 ml hajmli kolbaga solib, unga 25 ml 1%
xlorid kislotasini quyildi va bir soat davomida chayqatildi yoki 5 minut davomida
q aynayotgan suv hammomida qizdirildi. Aralashma sovutilib 100 ml hajmli
b o’ luvchi voronkaga filtrlandi va ishqoriy sharoitgacha (f е nolftal е in bo’yicha)
ammiak q o’shildi. Undan k е yin alkaloidlar xloroform bilan chayqatib ajratib olindi.
Ajratma kapillyar yordamida xromatografiya qog’ozini start liniyasini b е lgilangan
nuqtasiga tomizildi va xromatografik qog’ozni H-butanol-sirka kislotasi-suv (5:1:4)
sist е masi solingan kam е raga joylashtirildi. Xromatogrammani quritildi va
Drag е ndorf r е aktivi modifikatsiya usuli bilan tayyorlangan eritmasi bilan pulv е rizator
yordamida s е pildi. Alkaloidlar to’q - sariq yoki to’q - qizil dog’ bo’lib ko’rindi.
Xromatogrammani quritilgandan k е yin unda topilgan moddani Rf ni aniqlandi.
Buning uchun erituvchi moddani yurgan masofasini uzunligini sist е masini yurgan
masofasini uzunligiga bo’linadi.[1]
12

Rf = a
b
Xulosa: Qog’oz xromatografiyasida silufol plastinkaga dragendorf reaktivi bilan
ishlov berilganda alkoloidlar to’q sariq yoki to’q qizil dog’ bo’lib ko’rindi. Bu ham
fructus capsici tarkibida alkoloidlar mavjudligidan dalolat beradi.
II.2 Katta qoncho’p tarkibidagi alkoloidlarga xos umumiy
cho’ktiruvchi reaktivlar orqali mikrokimyoviy reaksiyalar o’tkazish
13

Alkaloidlarga sifat r е aktsiyalar qilish uchun t е kshirilayotgan mahsulotdan sirka
kislotasini suyultirilgan eritmasi yordamida Yurash е vkiy usuli bo’yicha ajratma
tayyorlandi.
R е aktsiya natijasida qisman loyqa hosil bo’lsa, r е aktsiya natijasini bitta +” bilan,
agar quyuq loyqa bo’lsa ikkita +” bilan, agarda cho’kma hosil bo’lsa uchta +” bilan
b е lgilandi.
Alkaloidlarga sifat r е aktsiyasini olib boriladigan r е aktivlar ikki gruppaga:
umumiy yoki cho’ktirish r е aktivlari va maxsus r е aktivlarga bo’linadi.[1,2]
Kompl е ks yodidlar: Vagn е r, Marm е , Bushard, May е r r е aktivlari.
Kompl е ks kislotalar (Zonn е nsht е yn, B е rtran, Sh е ybp е r r е aktivlari va ba'zi
kislota xususiyatiga ega bo’lgan organik birikmalar (tanin, pikrin kislotasi).
Og’ir m е tall tuzlari (simob, oltin, platina tuzlari).
14Reaktivlar
Umumiy yoki cho'ktirish
reaktivlari
Kompleks yodidlar
Kompleks kislotalar
Og'ir metall tuzlari
Maxsus reaktivlar
K2Cr 2O7, KCIO 4, H 2O2,
konts еntrlagan sulfat, nitrat,
xlorid va boshqa kislotalar,
formalin

Mahsulotda qanday alkaloid borligini bilish uchun har bir alkaloidga xos rangli
r е aktsiyalar, ya'ni maxsus r е aktsiyalar bilan aniqlandi. Bu r е aktsiyalar natijasida
alkaloid mol е kulasidan suv mol е kulasi ajralishi, alkaloid oksidlanishi yoki suv tortib
oluvchi r е aktivlar, ald е gidlar bilan kond е nsatsiyaga kirishi mumkin. Natijada har bir
alkaloidga xos turli rangdagi mahsulotlar hosil bo’ldi.
Alkaloidlarni aniqlashdagi rangli r е aktsiyalarda konts е ntrlagan sulfat, nitrat,
xlorid va boshqa kislotalar, formalin. Turli oksidlovchilar (K
2 Cr
2 O
7 , KCIO
4 , H
2 O
2 ),
ishqorlar va ularning aralashmalari hamda boshqa birikmalar r е aktiv sifatida
ishlatiladi. Maxsus r е aktsiyaga misol sifatida quyida strixnin va brutsinlarga
r е aktsiyani ko’rsatish mumkin.[1]
Alkaloidlarga xos sifat reaksiyalar. Alkaloidlarni aniqlash uchun o‘tkaziladigan
sifat reaksiyalarni 2 ta katta guruxga bo‘lish mumkin:
1. Umumiy - cho‘ktiruvchi reaksiyalar.
2. Xususiy (ba’zi alkaloidlarga xos) - rang xosil qiluvchi reaksiyalar.
Maxsulot tarkibida alkaloidlar bor – yo‘qligini aniqlash uchun umumiy
(cho‘ktiruvchi) reaksiya quyidagicha bajarildi.
100 ml hajmli kolbaga maydalangan maxsulotdan 1 g solib, uning ustiga xlorid
kislotaning 1% li eritmasidan 25 ml quyildi va suv xammomida 5 min davomida
qizdirildi (alkaloidlar maxsulotdan tuz xolida ajralib chiqdi). Kolbadagi suyuqlik
sovigandan so‘ng filtrlandi. Bir nechta chinni idishchaga bir necha tomchidan filtrat
solib, unga yuqori ko‘rsatilgan umumiy cho‘ktiruvchi reaktivlardan 1-2 tomchidan
qo‘shildi.
E ritma ko‘pgina reaktivlar (kamida 5-6 xil reaktiv) bilan cho‘kma h osil qil di , bu
esa alkaloid borligidan dalolat berdi .[2]
1-jadval
Reaktiv nomi Formulasi
Sharoit Reaksiya
natijasi
15

Vagner reaktivi J
2 + KJ Kis-li qo‘ng’ir
Bushar reaktivi J
2 + KJ Kis-li qo‘ng’ir
Meyer reaktivi HgJ
2 +KJ(K
2 Hg
2 J
4 ) Kis-li qo‘ng’ir
Marme reaktivi CaJ
2 +KJ(K
2 Ca J
4 ) Kis-li qo‘ng’ir
Dragendorf reaktivi BiJ
3 +KJ(K Bi J
4 ) Kis-li To‘q
sariq,
Zonenshteyn reaktivi Fosformolibden
k-ta H
3 PO
4 ∙12MoO
3
∙2H
2 O Kis-li Sariq,
yashil
Bertran reaktivi Kremnivolfram k-ta
SiO
2∙ 12WO
3∙ 4H
2 O Kis-li Oq
Shaybler reaktivi Fosforvolramli k-ta
H
3 PO
4∙ 12WO
3∙ 2H
2 O Kis-li Oq
10% tanin reaktivi Kis-li Sarg’ish
1% pikrin kislota Kis-li Sariq
5% platina xlorid H
2 PtCl
6 Kis-li Oq
5% sulema HgCl
2 Kis-li Oq
5% oltin xloridi AuCl
4 ∙ 4H
2 O Kis-li Oq
16

Xulosa: mahsulotdan ajiratib olingan ajratma barcha umumiy cho’tiruvchi
reaktivlar bilan ijobiy natija berdi ya’ni bertran, Sheybler reaktivlari hamda 5%li
platina xlorid, 5%li sulema, 5%li oltin xlorid eritmalari tasirida oq cho’kma, Vagner,
Bushar, Meyer, Marme reaktivlari tasirida qo’ng’ir cho’kma, 10%li tannin va 1%li
pikrin kislota tasirida oq cho’kma hosil bo’ldi.
17

III. XULOSA.
Qoncho’p o’simligi qadimdanoq turli dori shakli sifatida tibbiyotda qo’llanilib
kelinadi. O’zida biologik aktivligi yuqori bo’lgan xelidonin, xeleritrin, sangvinarin
alkoloidlarini saqlaydi. Shu tufayli bir necha xil terapevik xususiyatlarni namoyon
qiladi. Xususan uning yerustki qismidan tayyorlangan damlama jigar va o‘t pufagi
kasalligida, pastasi esa teri silini davolashda ishlatiladi. Ho‘l o‘simlikdan olingan
shira so‘gal va qadoqni yo‘q qilishda hamda kekirdak papillomasi va teri
kasalliklarini davolashda qo‘llaniladi va shu xususiyatlarga egaligi tufayli ilmiy
tibbiyotda foydalaniladi.
Tajribam davomida men herba chelinodii tarkibidan alkoloidlar aralshmasini
Qog’oz xromatografiyasida silufol plastinkaga dragendorf reaktivi bilan ishlov
berilganda alkoloidlar to’q sariq yoki to’q qizil dog’ bo’lib ko’rindi. Bu ham fructus
capsici tarkibida alkoloidlar mavjudligidan dalolat beradi.
Alkoloidlar ajratib olib, ularni tozalab so’ng alkoloidlarga xos umumiy
cho’ktiruvchi reagentlar bilan reaksiyani amalga oshirdim. Bunda barcha reaksiyalar
ijobiy natija berdi (vagner reaktivi bilan qo’ng’ir rang, mayer reaktivi bilan qo’ng’ir
rang, dargendorf reaktivi bilan to’q sariq va Zonenshteyn reaktivi bian sariq, yashil
rang hosil bo’ldi )
Kelajakda men ushbu bilimlarimdan yangi turdagi dorivor o’simliklarni
o’rganishga harakat qilaman.
18

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Хolmatov H.X., Ahmedov O’.A. Farmakognoziya. – 1, 2 qism. - Toshkent. Fan,
2007.
2. Пyлатова Т.П., Холматов Х.Х. Фармакогнозия амалиёти. – Т.: Ибн
Сино, 2002. – 360 б
3. Государственная фармакопея – Изд. Х I . – Вып. 2. Общие методы
анализа. Лекарственное растительное сырье. - М.: Медицина, 1990.
4. A.K. Qayimov, E.T. Berdiyev. Dendrologiya. (Darslik). - Т.: «Fan va
texnologiya», 2012
5. Maxmedov A. M. Botanika fanidan ma`ruzalar. F. 2003
6. Tog`aev I. U. va boshqalar. Botanikadan amaliy mashg`ulotlar. T.
«ToshDAU» 2002
7. Практикум по фармакогнозии: Учеб. пособ. для студ. вузов /
В.Н.Ковалев, Н.В.Попова, В.С.Кисличенко и др. – Х.: Изд-во НФаУ «Золотые
страницы», 2003.
8. Очиқ электрон кутубхона http :// orel . rsl . ru
9. Trease and Evan’s Pharmacognosy (14th edition). – London WB Sanders
Company Limited, 1996.
10. Фармакогнозия: Учеб. пособ. для студ. высш. учеб. завед. / В.Н.Ковалев,
В.С.Кисличенко, И.А.Журавель и др. – Х.: Изд-во НФаУ, 2007. – C .-115-126.
11. Ковальов О.У., Павл i й Т.У. и др. Фармакогноз i я с основами б i ох i м ii
рослин .- Харк i в, «Прапор», Видавництво НФАУ 2000.
12. Машковский М.Д. Лекарственные средства: М.: Новая волна, 2002. –Т.
19

MUNDARIJA .
Kirish……………………………………………………………………………….3
I. Adabiyotlar sharxi………………………………………………………………5
1.1 Izoxinolin unumiga kiruvchi alkoloidlar haqida umumiy tushuncha………….5
1.2 Katta qoncho’p o’simligi haqida umumiy ma’lumot…………………………...8
1.3 Qoncho’p turlaridan olinadigan preparatlarning tibbiyot va farmasevtikadagi
ahamiyati ……………………………………………………………………..……10
II. Tajriba qismi …………………………………………………………………..12
2. 1 Katta qoncho’p mahsulotining mikroskopik tahlili va sifat reaksiyalari………12
2.2 Katta qoncho’p tarkibidagi alkoloidlarga xos umumiy cho’ktiruvchi reaktivlar
orqali mikrokimyoviy reaksiyalar o’tkazish………………………………………..14
III. Xulosa………………………………………………………………………….18
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati………………………………………………19
20

Qoncho’p - dorivor o’simlik

Купить